Wind De windmolens van de coöperatieve vereniging Deltawind op het Zuid-Hollandse Goeree-Overflakkee wekken voldoende stroom op om in de elektriciteitsbehoefte van alle huishoudens van het eiland te voorzien. Van oudsher stonden op GoereeOverflakkee windmolens om polders te bemalen en graan te bewerken. Nu voor energie. Deltawind beheert 22 windturbines; de overige windmolens op het eiland zijn van bedrijven. Deltawind levert de energie aan het elektriciteitsnet, Eneco en Greenchoice zijn afnemers. Zij verkopen de schone stroom weer door. *
omgeving en woningcorporaties die wijkvernieuwing koppelen aan levering van duurzame energie (zie kaders). Naar schatting zijn er inmiddels rond de driehonderd lokale initiatieven actief in Nederland – een precies aantal is niet bekend. Voorvechters van lokaal opgewekte duurzame energie zien er het begin van de broodnodige energietransitie van fossiel naar groen in. Het begin, want hun aandeel op de energiemarkt is uiterst klein. Meer dan 99 procent van de markt is in het bezit van de grote energiebedrijven, die ook wel groene energie produceren, maar overwegend toch draaien op kolen, gas en kernenergie. Het merendeel van de lokale initiatieven staat in de kinderschoenen. Ze produceren (nog) niet daadwerkelijk energie, maar zijn in de fase van plannen en business cases maken. Initiatiefnemers zijn pioniers en lopen tegen hindernissen op: onzekerheid wat betreft de financiering, gebrek aan kennis, de moeite die het kost om voldoende mensen mee te krijgen en belemmeringen in de huidige wet- en regelgeving.
Zelf doen Zelf een lokale coöperatie voor duurzame energie beginnen? Het Amsterdamse initiatief Wij krijgen kippen heeft een academie. Zie www.wijkrijgenkippen.nl
Onderstroom
Leden binden Ook Onze Energie ondervindt de nodige moeilijkheden. Of het windpark in Amsterdam Noord, een project van zo’n 27 miljoen euro, er over vier jaar staat, is zeer de vraag. Het blijkt moeilijk nieuwe leden te binden, zegt oprichter Marcel Gort, in het dagelijks leven ondernemer. ‘We rekenden met een aanwas van achthonderd leden het eerste jaar; we zitten nu op tweehonderd. Probleem is dat niet uit leggen valt dat je nu moet investeren in iets wat over vijf jaar rendabel gaat zijn. Er wonen hier veel mensen die weinig te besteden hebben.’ De betaalde kracht die dankzij de startsubsidie kon worden aangesteld, konden ze niet aanhouden. Nu trekt een groep vrijwilli-
Hier opgewekt Op zoek naar een duurzame energiecoöperatie bij jou in de buurt? Binnenkort is een overzicht te vinden op de nieuwe website www.hieropgewekt.nl
Aardwarmte Het glastuinbouwbedrijf Ammerlaan The Green Innovator in Pijnacker teelt tropische planten én het distribueert warmte. Die is afkomstig uit een aardwarmtebron. Van 2100 meter diepte wordt water van zeventig graden celsius opgepompt; via warmtewisselaars wordt die overgedragen naar het verwarmingssysteem. Omdat de bron een grotere capaciteit heeft dan de eigen warmtebehoefte, is een distributienetwerk naar zes mede-afnemers aangelegd: een scholencomplex, sporthal, fitnesscentrum, zwembad en twee andere glastuinbouwbedrijven. Door de aardwarmtebron hebben de geteelde planten nu een zero co2-footprint. Bovendien staan de komende jaren de kosten van verwarming vast. Goedkoop was het project niet, tot nog toe is meer dan zeven miljoen euro geïnvesteerd.*
18
gers de kar. Desalniettemin heeft Gort er vertrouwen in: ‘We werken er nu met meer mensen aan. Nieuwe leden gaan we via-via zoeken in plaats van via de media, en we kijken naar samenwerkingsverbanden met coöperaties die al een windmolen hebben staan. Dan heb je iets concreets wat je kunt laten zien.’ Niet alleen Gort, ook stadsdeelbestuurder Kees Diepeveen (GroenLinks) is vol vertrouwen. Hij is lid van Onze Energie, net als van een tweede coöperatie in het stadsdeel, Zon op Noord. ‘Als we dichter bij realisatie komen, gaat het voor grotere groepen mensen leven. De energieprijzen stijgen; steeds meer mensen zullen inzien dat meedoen ook goed is voor de eigen portemonnee.’ Roepen windmolens in stedelijk gebied geen weerstand op? Diepeveen: ‘Ze worden vaak beschouwd als last voor het landschap, maar je gaat met andere ogen kijken als je zelf eigenaar bent. Mensen vinden hoogspanningsmasten ook niet fraai, maar ze realiseren zich wel dat die nodig zijn.’ Gort vult aan: ‘De vraag is vooral: in wiens achtertuin komt die windmolen? Je kunt dan denken aan compensatie in de vorm van iets waar in de buurt behoefte aan is, zoals een buurthuis of speeltuin.’
Hoogleraar energietransities aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam Jan Rotmans ziet in de lokale initiatieven een ‘steeds krachtiger wordende onderstroom’. ‘Het is een beweging van onderop die zich, schijnbaar chaotisch, op allerlei manieren organiseert. Mensen gaan hun eigen energiehuishouding in de hand nemen. Ik vind het boeiend: tien jaar geleden was er één project, Texel Energie, nu zijn er honderden.’ Rotmans ziet ze als een uiting van ‘glocalisering’, een antwoord op globalisering: ‘Mensen zoeken het antwoord op de toenemende schaalvergroting in lokale worteling. Met internet en technologische ontwikkelingen hebben ze de mogelijkheden om ook zoiets als energieproductie zelf op te pakken. Energie is het meest aansprekende voorbeeld, maar je ziet het op meer terreinen: voedsel, de zorg.’ Lokaal opgewekte energie heeft volgens Rotmans de toekomst. Zon, wind, aardwarmte, biomassa; groene energie wordt bij uitstek decentraal opgewekt. Dat kan kleinschalig voor eigen gebruik, of in grote parken. ‘De komende vijf jaar zal zonneenergie op grote schaal doorbreken. Het effect op de totale energievoorziening stelt nu nauwelijks iets voor, minder dan een half procent. Maar je kunt het op veel grotere schaal toepassen. Als je alle daken van huizen en bedrijven vol legt, kun je een paar kolencentrales uitschakelen.’ Windmolens hebben een langere aanlooptijd nodig, maar ook windenergie zal doorbreken. ‘Eén windmolen levert meer dan duizend zonnepanelen. Je moet ze wel bij elkaar zetten op plekken waar het waait. Ik zie zelf windparken op zee doorbreken, ook landen als Engeland, Denemarken en Duitsland zetten daarop in.’ De grote energiebedrijven kijken inmiddels ook naar ‘lokaal’, zegt Rotmans. Vorig jaar maakte april 2012 / GROENLINKS MAGAZINE