BİTKİ
KABALAK Çiçekleri bir zamanlar Fransız eczacılığının sembolü idi. Suyun habercisidir. Eskiden öksürük ilacı olarak kullanılırdı.
N
eredeyse yuvarlak olan ye beş parmağın etrafına yeşil bir kumaş sarılmış görünümündeki kabalak yapraklarını iyice büyüdüklerinde şemsiye olarak bile kullanabilirsiniz. Çok yıllık bu otsu bitkinin sarı, saçaklı çiçekleri topraktan çıkıveren boğum boğum rizomların üzerinden merakla dünyaya bakar. Karlar erir erimez çiçekler yapraklardan önce ortaya çıkar, tıpkı manolya gibi. Altın rengi çiçekler bal kokusundadır. Ana yapraklar çiçekler solduktan hemen sonra ortaya çıkar. Sapı 10-20 santimetre boyundadır. Bu ot, döktüğü küçük tohumlarla çoğalır, iyice yayılıp bulunduğu toprağı sarabilir. Hızla yayıldığı için tarlalardaki ürüne zarar verebilir. Bunun nedeni de yetiştirilen bitkinin ihtiyaç duyduğu besinleri tüketmesidir. Mera ve çayırları, su kenarlarını, hatta yol kenarlarını bile seven bu ot daha çok Karadeniz’de kullanılır ama İç Anadolu ve Marmara’nın kuzey taraflarında da görülür. Körpe yaprakları salata ve çorbalara konur. Yapraklarından Azdavay, İnebolu ve Tokat’ta dolma yapılır. Eski zamanlarda öksürük ilacı olarak kullanıldığı için “öksürük otu” olarak da bilinen kabalağın çiçek ve yaprakları, göğsü yumuşatmak için, üst solunum yolları rahatsızlıklarında ve balgam söktürücü olarak kullanılır. Hem boğazı, hem de beyindeki öksürük tetikleyici mekanizmayı yatıştırıcı özellikleri vardır. Astıma da iyi geldiği söylenir. Bu etkileri sağlamak için, bitkinin körpe yaprakları ve çiçekleri tam açmadan önce toplanıp gölgede özenle kurutulur. Yaprakları kurutulmadan önce kıyılır. Kabalak çayı hazırlamak üzere 1-2 tatlı kaşığı kuru yaprak-çiçek karışımı üzerine 1 bardak kaynar su dökülür. 10 dakika demlendikten sonra çayı hazır olur. Kabalak, C vitamini, tanen, potasyum, çinko ve acı maddeler içerir. Kabalak bitkisinde bulunan çeşitli maddeler, solunum yolları problemlerinde dezenfektan ve teskin edici görevi yapar. Ayrıca, eser miktarda da manganez, demir ye bakır içerir. Yaprakları tay ayağına benzediğinden İngilizcesi “tay ayağıdır. Türkçede bu ot “deve tabanına benzetilir. Plinius’a göre kabalak bir su habercisidir. Çünkü yetiştiği yerin hemen altında mutlaka bir su kaynağı vardır. Plinius, bitkinin astım ve soğuk algınlığına iyi geldiğini de yazar. 88
NİSAN 2016