Idźmy w przyszłość nie zapominając o przeszłości

„Idźmy w przyszłość nie zapominając o przeszłości” „Let’s go to the future and not forget about the past”

TUROŚL 2018

Warsztaty Etnograficzne w ramach projektu „Idźmy w przyszłość nie zapominając o przeszłości”

T

ożsamość kulturowa każdej grupy społecznej opiera się na żywotności i ciągłości tradycji, która wyraża się w swoistości i odrębności określonych zjawisk kulturowych. Idea „małych ojczyzn”, która pojawiła się w narracji publicznej na początku XXI wieku kładła nacisk na podtrzymywanie kultury tradycyjnej, która określa związek każdej jednostki z grupą społeczną i jej historią. Aktualnie jest to niezwykle ważne w odniesieniu do dzieci i młodzieży pozostającej pod dużym wpływem kultury masowej i internetu.

W trosce o najmłodsze pokolenia Gminny Ośrodek Kultury w Turośli zrealizował w dniu 19 czerwca 2018 roku warsztaty etnograficzne kurpiowskiej sztuki ludowej w ramach projektu pt. „Idźmy w przyszłość nie zapominając o przeszłości” dofinansowanego przez Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”. Zajęcia były prowadzone przez 16 twórców ludowych, którzy zapoznali uczestników z takimi dziedzinami jak: garncarstwo, rzeźba w drewnie, krawiectwo (strój ludowy), koronkarstwo, tkactwo, plecionkarstwo (wiklina, słoma), zabawkarstwo drewniane, wyroby z filcu, zdobnictwo wnętrza (wycinanka, kierec, kwiaty papierowe i bukiety), plastyka obrzędowa (pisanki i palma wielkanocna) a także pieczenie tradycyjnego chleba i wyrób masła. Nieoceniona forma kontaktu z artystami ludowymi skłoniła uczestników warsztatów do spontanicznego współuczestnictwa w realizowanym programie, rozbudzając wrażliwość estetyczną na wytwory sztuki ludowej. Tego typu warsztaty przybliżają własną kulturę tradycyjną, podtrzymując – jakże ważną - świadomość przynależności regionalnej. Ich podsumowaniem była wystawa czasowa w Gminnym Ośrodku Kultury w Turośli, gdzie można było obejrzeć wykonane wyroby sztuki ludowej.

Przemysław Zadroga Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury w Turośli

2

Ethnographical Workshops as part of the project „Let’s go to the future and not forget about the past”.

T

he cultural identity of each social group is based on validity and continuity of the tradition, which is expressed in the specificity and separateness of specific cultural phenomena. The idea of small “homelands”, which appeared in the public narration at the beginning of the 21st century, stressed the maintenance of traditional culture, which defines the relationship of each individual with the social group and its history. Currently, it is extremely important for children and young people who are heavily influenced by mass culture and the Internet. In the interests of the youngest generations, the Community Center of Culture in Turośl realized on 19th June, 2018 ethnographic workshops of Kurpie Region folk art as part of the project called “Let’s go to the future and not forget about the past” co-financed by the Museum of Polish History in Warsaw within the program “Patriotism of Tomorrow”. Classes were conducted by 16 folk artists who familiarized participants with such items as: pottery, wood carving, tailoring (folk costume), lace-making, weaving, basketry (wicker, straw), wooden toys, felt products, interior decorations (cutouts, “kierec”, paper flowers and bouquets), ritual arts (Easter eggs and palms) also baking traditional bread and making butter. The invaluable form of contact with folk artists led the participants of the workshops to spontaneous participation in the program awakening the aesthetic sensitivity to the creations of folk art. These types of workshops bring us closer to our own traditional culture, maintain – what is very important – awareness of regional affiliation. A temporary exhibition in the Community Center of Culture in Turośl was the summary of the workshops where it was possible to see the products of folk art made during them.

Przemysław Zadroga Head of Community Center of Culture in Turośl

3

GARNCARSTWO

G

arncarstwo to dziedzina sztuki ludowej, która cieszy się nadal dużą popularnością.

Na terenie Kurpiowskiej Puszczy Zielonej występowała ceramika czerwona, polewana i malowana w proste motywy roślinne i zwierzęce. Były to wszelkiego rodzaju naczynia użytkowe - dzbany, dzieżki, miski, dwojaki, doniczki i garnki. Aktualnie garncarze odchodzą od ich produkcji, przesuwając swoje zainteresowania na wyroby o charakterze pamiątkarskim, wytwarzane na potrzeby mieszkańców miast. Tradycyjną ceramikę kurpiowską zaprezentował Kazimierz Siemionowicz z Ostrołęki, który pokazywał toczenie naczyń na kole garncarskim.

P

POTTERY

ottery is a field of folk art that is still very popular. In the area of Green Kurpie Forest there was popular red ceramics, glazed and painted in simple floral and animal motifs. These were all kinds of utility dishes – pitchers, bowls, smaller bowls, twos, flower pots and pots. Currently potters are moving away from their traditional production, shifting their interests to souvenir products, manufactured for the needs of the city dwellers. The traditional Kurpie region ceramics was presented

by Kazimierz Siemianowicz from Ostrołęka, who showed the turning of dishes on the potter’s wheel

4

RZEŹBA W DREWNIE

W

przeszłości rzeźba w drewnie była związana z kultem religijnym i miała postać świętych kościoła katolickiego. Nazywano je na Kurpiach „figurami” lub „osóbkami”. Ich wyrobem zajmowali się wyspecjalizowani rzeźbiarze samouki, będący nierzadko artystami dużej miary.

Dziś na skutek zmian kulturowych „bogorobów” jest jeszcze mniej. Rzeźby wykonywane współcześnie charakteryzują się większym zróżnicowaniem tematycznym, gdyż obok tzw. „świątków” występują prace nawiązujące do aktualnych wydarzeń. Na naszych warsztatach swoje umiejętności zaprezentował Józef Bacławski z Łysych, który jest rzeźbiarzem samoukiem. Od ponad 30 lat wykonuje rzeźby figuralne o wysokim kunszcie artystycznym. Stworzył swój indywidualny, niepowtarzalny styl co czyni go jednym z najwybitniejszych współczesnych rzeźbiarzy naszego regionu.

I

WOOD CARVING

n the past wood carving was associated with religious worship and had the form of saints of the Catholic church. In Kurpie region they were called “figures” or “people”. Their production was dealt with by specialized self-taught sculptors, often being artists of high level. Today, as a result of cultural changes, there are even fewer artists carving Gods.

Contemporary sculptors are characterized by a great thematic diversity, because next to so called “saints” there are works referring to current events. Works of Józef Bacławski from Łyse, who is a self-taught sculptor, were presented at our workshops, showing his great skill. For over 30 years he has been making figural sculptures of high artistic craftsmanship. He developed his individual, unique style which makes him one of the most outstanding contemporary sculptor of our region.

5

J

PLASTYKA OBRZĘDOWA – PISANKI

ednym z najbardziej znanych wyrobów kurpiowskiej sztuki obrzędowej są pisanki wielkanocne. Wykonywano je dwoma metodami: wydrapywania i pisania woskiem, zwaną batikową.

Pierwsza z nich polegała na wydrapywaniu ostrym przedmiotem na pomalowanym, jednokolorowym jajku odpowiedniego rysunku nawiązującego do kształtu jaja. Druga natomiast, to pisanie wzorów roztopionym woskiem na jajku, a następnie barwienie na określony kolor. Stosując metodę woskową można było wykonywać pisanki wielokolorowe.

Pisanki święcone w Wielką Sobotę stanowiły integralną część spożywanego pokarmu świątecznego.

Na naszych warsztatach metodę woskową zaprezentowała Genowefa Staśkiewicz z Kadzidła.

CEREMONIAL ARTS – EASTER EGGS

O

ne of the best known pieces of Kurpie region ritual art are Easter eggs. They were made by using two methods: by scraping and writing with wax called “batik”. The first of them consisted on scratching with a sharp object on a painted, single colored egg with a corresponding drawing reminiscent to the shape of an egg. The second one is writing with a melted wax on the egg and than dying it with a certain color. Using the wax method, multicolored Easter eggs could be made. Easter eggs blessed on holy Saturday, were an integral part of the food consumed during Easter. At our workshops, the wax method was presented by Genowefa Staśkiewicz from Kadzidło.

6

S

KRAWIECTWO: STRÓJ LUDOWY

trój ludowy Kurpiowskiej Puszczy Zielonej przetrwał do lat 50. XX wieku. Był wykonywany indywidualnie przez same kobiety z tkanin samodziałowych. Na strój kobiecy składała się spódnica wełniana, zwana kiecką, gorset, nazywany wystkiem, koszula lniana lub bawełniana oraz fartuch. Na głowie kobieta zamężna nosiła chustkę wiązaną z tyłu nad karkiem, a dziewczęta niezamężne czarne, aksamitne czółka. Miniaturowy strój kurpiowski zaprezentowała Stefania Dawid z Kadzidła, szyjąc razem z dziećmi ubrania dla lalek kurpiowskich.

T

TAILORING: FOLK COSTUME

he folk costume of the Green Forest Kurpie region survived up to the 1950s. It was made individually by women with homespun fabrics. The woman’s dress consisted of a woolen skirt called a dress, a corset called “wystek”, a linen or a cotton shirt, and an apron. On her head, a married woman wore kerchiefs with a tied knot at the back of the neck, while, unmarried girls wore black, velvet head-dress. Miniature Kurpie region costume was presented by Stefania Dawid from Kadzidło, who was sewing with children clothes for Kurpie dolls.

7

WYPIEK CHLEBA I WYRÓB MASŁA

N

a terenie Kurpiowszczyzny chleb był wypiekany w każdym domu do końca lat 70. XX wieku. Było to pieczywo wyrabiane z mąki żytniej na zakwasie. Do jego wyrobu wykorzystywano okrągłe lub prostopadłościenne dzieże drewniane.

Był formowany w duże, okrągłe bochny, które zdobiono krzyżem lub rytmicznymi ornamentami. Chleb pieczono w piecu chlebowym bezpośrednio na trzonie, bądź na liściach chrzanu, kapusty lub tataraku.

Masło wyrabiano w maselnicach, czyli drewnianych tłuczkach, w których ubijano śmietanę do momentu uzyskania, w miarę spójnej, bryły tłuszczu. Następnie przekładano do miski i formowano podrzucając lub ugniatając łyżką i formujac owalną osełkę.

W przeszłości masło było wyrabiane tylko na sprzedaż. Pokaz wypieku tradycyjnego chleba na liściach chrzanu oraz wyrobu masła zademonstrowała Elżbieta Prusaczyk z Tatar

BAKING BREAD AND MAKING BUTTER

I

n the area of Kurpie region bread used to be baked in each house up to 1970s. It was bread made of rye flour on sourdough. Round or rectangular wooden bowls were used to do it. It was formed into large, round loaves, which were decorated with a cross or rhythmic ornaments. Bread was baked in a bread oven directly on the stalk, or on the leaves of horseradish, cabbage or sweet flag. Butter was kneaded in butter churns in other words wooden containers, in which the cream was whipped until a coarse body of fat was obtained. Next, it was put into a bowl and mold by tossing or kneading with a spoon and forming an oval whetstone of butter. In the past, butter was made only for sale. The show of baking traditional bread on horseradish leaves as well as how butter is made, was demonstrated by Elżbieta Prusaczyk from Tatary.

8

ZDOBNICTWO WNĘTRZA: WYCINANKA

P

apierowe wycinanki pojawiły się na terenie naszego regionu w XIX wieku. Wykonywano je z białego, a potem kolorowego papieru, za pomocą nożyc do strzyżenia owiec. Przyklejane na ścianach bądź belkach sufitowych stanowiły element dekoracyjny izb mieszkalnych. Dominowały wycinanki jednobarwne powstałe przez jedno lub wielokrotne złożenie arkusza papieru i wycięcie wzoru. Najbardziej znana i charakterystyczna dla Kurpiowszczyzny „leluja”, to jednobarwna wycinanka o układzie symetrycznym i kształcie zbliżonym do drzewka. Wycinanki wieloosiowe o układzie symetrycznym wpisanym w koło, to tzw. „kółka” lub „gwiazdy”. Występowały też wycinanki jednobarwne tematyczne, tzw. „las” oraz wycinanki wielobarwne w formie kogutów, dudków i pawi. Najnowszą formą wycinanki kurpiowskiej jest tzw. wycinanka obrazująca, gdzie w środek dużej „gwiazdy” wkomponowuje się obrazki o tematyce religijnej jak i świeckiej. Na naszych warsztatach swoje umiejętności wycinankarskie zaprezentowała Apolonia Nowak z Kadzidła.

INTERIOR DECORATING – CUT OUTS

P

aper cut-outs appeared in our region in the 19th century.

They were made of white and later, of colored paper, using shears to cut sheep wool. Glued on the walls or ceiling beams were a decorative element of residential rooms. Single-color paper cuttings created by one or multiple folding of a sheet of paper and the cut-out of the pattern prevailed. The most famous and characteristic for the Kurpie region “lily” is a one-color cut-out with a symmetrical layout and a tree- like shape. Multiaxle cut-outs, with a symmetrical arrangement inscribed in a circle, are so-called “circles” or “stars”. There were also one-color, theme cut-outs, the so called “forest” and multicolored cut-outs in the form of roosters, hoopoes and peacocks. The latest form of the Kurpie region cut-outs is the so-called imagery cut-out, where in the middle of a large “star” pictures of both religious as well as secular are introduced. At our workshops Apolonia Nowak from Kadzidło presented her skill in cut-outs.

9

W

WYROBY Z FILCU

yrób filcu, a właściwie kapeluszy męskich, tzw. „grzybków”, był znany na Kurpiach od XIX wieku. Wykorzystując naturalną tendencję wełny do filcowania, wykonywano męskie nakrycia głowy, poprzez ubijanie i parzenie wełny owczej w specjalnych formach. Taki kapelusz stanowił część męskiego stroju i dawał nie tylko ciepło, ale skutecznie chronił od deszczu i śniegu. Współcześnie artyści ludowi znaleźli nowe wykorzystanie sfilcowanej wełny wykorzystując ją do wyrobu torebek damskich czy swego rodzaju „biżuterii” dla kobiet. Na naszych warsztatach swoimi umiejętnościami wyrobu tego typu galanterii podzieliła się Teresa Matuszelańska z Łomży.

T

FELT PRODUCTS

he manufacture of felt, and to be precise manufacture of male hats, called “mushrooms”, was known in Kurpie region since the 19th century. Using the natural tendency of wool for felting, man’s headgear was made by whipping and brewing sheep wool in special forms. Such a hat was part of a man’s outfit and gave not only warmth, but effectively protected from rain and snow. Nowadays folk artists have found a new use of felt wood, using it to make woman’s handbags or a kind of “jewelry” for women. At our workshops, Teresa Matuszelańska from Łomża, shared her skills in creating this type of haberdashery.

10

PLASTYKA OBRZĘDOWA: PALMA WIELKANOCNA

P

almy wielkanocne, święcone w Palmową Niedzielę, były symbolem odradzającego się życia.

Na Kurpiach osiągały duże rozmiary, sięgając nawet do 1,5 metra. Wykonywano je z młodych drzewek sosnowych o kształtnych i rozbudowanych górnych pędach. Pień drzewka owijano zieloną roślinnością, np. gałązkami borówek, jałowca czy sosny, a następnie ozdabiano kolorowymi, papierowymi kwiatami. W ten sam sposób dekorowano koronę palmy, dodatkowo ozdabiając ją długimi papierowymi wstążkami. W tradycji ludowej wierzono w magiczną moc palm wielkanocnych, które miały chronić domowników i zwierzęta przed chorobami oraz zapewniać dobre plony. Wyrób palmy wielkanocnej zademonstrowała na naszych warsztatach Halina Pajka z Kadzidła.

E

RITUAL ART: EASTER PALM

aster palms, blessed on Palm Sunday, were a symbol of a regenerated life. In Kurpie region, they had large sizes, reaching up to 1.5 meters.

They were made of young pine trees with shaped and extended upper shoots. The trunk of the tree was wrapped with green plants, for example, branches of red berries, juniper or pine, later they decorated them with colored paper flowers. In the same way the crown of a palm was decorated, additionally by adding long, paper ribbons. In the folk tradition, the magical power of Easter palms was believed to protect family members and animals from diseases and ensure good harvest. At our workshops Halina Pajka from Kadzidło presented how to make an Easter Palm.

11

PLECIONKARSTWO Z WIKLINY

W

yroby plecione z wikliny stosowano w gospodarstwie domowym do przenoszenia i przechowywania płodów rolnych, zbierania owoców, warzyw i grzybów, a także w rybołówstwie i transporcie. Plecionkarstwo nie przekształciło się w odrębny zawód. Każdy wytwarzał plecione naczynia na własny użytek, tylko sporadycznie sprzedając na targach i jarmarkach. Plecionkarstwem zajmowali się zazwyczaj ludzie starsi lub mało rolni chłopi, traktując to jako dodatkowe źródło dochodu. Prace wykonywali sezonowo, głównie zimą i wczesną wiosną, gdy nie trwały intensywne prace polowe. Na naszych warsztatach pokaz wyrobu koszy z nieokorowanej wikliny techniką żeberkowo-krzyżową zaprezentowała Celina Bałdyga z Ksebek, córka znanego plecionkarza kurpiowskiego Franciszka Sioka.

BASKETRY WITH WICKER

W

icker products were used in a household for carrying and storage of agricultural products, harvesting fruit, vegetables and mushrooms, as well as in fishing and transport. Basket making has not evolved into a separate profession.

Everyone produced plaited vessels for their own use, only sporadically selling them at fairs and markets.

Usually, the elderly, or small peasants dealt with the basketry treating it as an additional source of income.

The works were carried out seasonally, mainly in winter and early spring, when intensive field work was not going on. At our workshop, Celina Bałdyga of Ksebki, the daughter and follower of the well-known Kurpie region basket maker Franciszek Siok, showed how to make a basket of unfinished wicker using a ribbed-cross technique.

12

N

TKACTWO

a terenie Kurpiowszczyzny były znane wszystkie tradycyjne techniki tkactwa ludowego z wełny i lnu. Najbardziej znaną tkaniną kurpiowską były wełniane „dywany” tkane splotem rządkowym oraz lniane, dwukolorowe płachty o splocie płóciennym, zwane ”buronkami”. Obok nich występowały lniano-wełniane „kilimy” o rytmicznych splotach tworzących wąskie pasma ornamentu w kształcie okienek i kratek. Kurpianki słynęły z misternie tkanych płócien lnianych, z których szyto prześcieradła i obrusy. W okresie międzywojennym kobiety kurpiowskie sprzedawały je na targach w Warszawie i Krakowie. Pokaz wyrobu pasiastej tkaniny zaprezentowała na krosnach ręcznych Czesława Kaczyńska z Dylewa.

A

WEAVING

ll traditional techniques of folk weaving from wool and linen were known in the Kurpie region. The most well-known Kurpie fabrics were woolen “carpets” woven with a raw weave and a linen, two-colored cloth with plain weave called “buronka”. Next to them were linen-woolen “kilims” with rhythmic weaves forming narrow strands of ornament in the shape of windows and checked patterns. Kurpie region women were famous for intricately woven linen clothes, from which sheets and tablecloths were sewn. In the interwar period, Kurpie women were selling them at the fairs in Warsaw and Cracow. The show of a striped fabric was presented on hand-operated looms by Czesława Kaczyńska from Dylewo.

13

K

KOWALSTWO

owalstwo, jako specyficzny zawód wymagający odpowiednich umiejętności i warsztatu, bardzo szybko wyodrębnił się, jako oddzielna profesja. Kowal produkując, używane w gospodarstwie rolnym, narzędzia żelazne, począwszy od okuć narzędzi rolniczych, poprzez sierpy i kosy a skończywszy na kłódkach, zawiasach i krzyżach, stał się najważniejszym we wsi rzemieślnikiem. Jeżeli do tego dodamy, ze podkuwał konie, to jego rola w tradycyjnej gospodarce wiejskiej była nieoceniona. W latach 60. XX wieku, w wyniku zmechanizowania rolnictwa i napływu tanich, łatwo dostępnych, narzędzi żelaznych, kuźnie zaczęły upadać. Obecnie następuje powolne odradzanie zawodu kowala, który używając nowoczesnych technologii wytwarza produkty użytkowe o wysokim poziomie artystycznym przeznaczone głównie dla mieszkańców miast.

Tradycyjne kowalstwo kurpiowskie zaprezentował Romuald Grużewski ze Zbójnej.

F

FORGING

orging as a specific profession requiring proper skills and abilities, quickly distinguished itself as a separate profession. A blacksmith, producing iron tools used on a farm, starting from the fittings of agricultural tools through sickles and scythes to padlocks, hinges and crosses, he became the most important craftsman in a village. If we add to that, that he shod horses, his role in the traditional rural economy was invaluable. In the 1960’s, as a result of mechanization of agriculture and the inflow of cheap, easily accessible iron tools, smithies began to fall. Currently, the blacksmith profession is slowly recovering, using modern technologies to produce highly-artistic products for use, mainly by city dwellers. The traditional forging of Kurpie region was presented by Romuald Grużewski from Zbójna.

14

ZDOBNICTWO WNĘTRZA: KWIATY I BUKIETY

O

zdoby wykonywane z papieru – wycinanki, firanki, a zwłaszcza kwiaty i bukiety, należały do najtańszych a jednocześnie najbardziej efektownych elementów wnętrza chałupy kurpiowskiej. Kwiaty wykonywano z kolorowej bibuły, metodą wielokrotnego składania, zawijania i karbowania. Kobiety wzorowały się na otaczającej przyrodzie, schematycznie odtwarzając georginie, piwonie i róże. Papierowe kwiaty zdobiły palmy wielkanocne, a także tworzyły tzw. bukiety, czyli formy nawiązujące do „drzewa życia”, składające się z kwiatów i zielonych liści. Bukiety stanowiły dekoracje stołów w tzw. „świętych kątach” w chałupach kurpiowskich. Wyrób kwiatów oraz bukietów zaprezentowała Elżbieta Cieloszczyk z Ksebek.

INTERIOR DECORATIONS- FLOWERS AND BOUQUETS

D

ecorations made of paper – cutouts, curtains, especially flowers and bouquets, belonged to the cheapest and, at the same time, to the most impressive elements of the interior of the Kurpie cottage. The flowers were made of colored tissue, by multiple folding, wrapping and ribbing.

Women modeled on the surrounding nature, schematically recreating dahlias, peonies and roses.

Paper flowers decorated Easter Palms, and also created so-called bouquets, e.g. forms referring to the “tree of life”, and consisting of flowers and green leaves. Bouquets were decorations of tables in the so-called “holy angles” in Kurpie cottages. The production of flowers and bouquets was presented

by Elżbieta Cieloszczyk from Ksebki.

15

P

PLECIONKARSTWO ZE SŁOMY

lecionkarstwo ze słomy było związane z wyrobem naczyń do przechowywania zboża – wielkich beczek i pojemników. Rzadziej wytwarzano kosze i koszyczki, które, z racji materiału, miały mniejsze znaczenie w gospodarstwie, niż te wykonane z wikliny czy korzeni sosny. Ze słomy wyplatano także siedziska w krzesłach i słomiane ule, tzw. „koszki”. Współcześnie wyroby ze słomy są wytwarzane na użytek odbiorcy miejskiego. Są to najczęściej różnego rodzaju ozdobne pojemniki, flakony i dzbany, które pełnią funkcje dekoracyjne. Takie właśnie formy wyrobów słomianych i sposób ich wykonywania zaprezentował Stanisław Modzelewski z Jankowa Młodzianowa.

P

PLAITING WITH STRAW

laiting with straw was associated with the production of grain storage vessels – large barrels and containers. Big or small beskets were rarely made, which, due to the material, had less importance on the farm than those made with wicker or pine roots. Straw was also used to plait the part of a chair you sit on and also to plait hives, socalled “koszki”. Today, straw products are made for the use of city dwellers. Those are usually various types of containers, flower vases and pitchers, which provide decorative functions. Such forms of straw products and the way of making them were presented

by Stanisław Modzelewski from Młodzianowo.

16

N

KORONKARSTWO

a terenie Kurpiowszczyzny najbardziej znana była koronka szydełkowa wykonywana z nici bawełnianych. Używano jej do zdobienia koszul kobiecych, fartuchów, a także obrusów i ręczników. W okresie międzywojennym pojawiła się moda na szydełkowe serwety na stół w „świętym kącie” oraz szydełkowe poszewki ozdobnych dużych poduszek, tzw. „krzyżowych” kładzionych na zaścielone łóżka. Po II wojnie światowej zaczęto wykonywać szydełkowe firanki i serwetki, które zdobiły, wzorem miejskim, nowe meble kupowane w sklepach geesowskich. Dawną technikę wykonywania koronek szydełkowych zaprezentowała Teresa Kłos z Turośli.

T

LACE

he crochet lace made of cotton thread was the most well-known in Kurpie region. It was used to decorate woman’s shirts, aprons as well as tablecloths and towels. In the interwar period, there was a fashion for crochet tablecloths in the “holy angle” and crocheted curtains and doilies, following the urban pattern, began to decorate new furniture bought in village local shops. Former technique of making crochet laces was presented by Teresa Kłos from Turośl.

17

ZABAWKARSTWO DREWNIANE I RZEŹBA

Z

abawki odgrywają bardzo ważną rolę w rozwoju dzieci, wpływają na rozwój ich zdolności motorycznych i pobudzają wyobraźnię. Wiejskie dzieci bardzo rzadko otrzymywały gotowe zabawki rzemieślnicze, czy fabryczne. Wykonywały więc je same, a te bardziej skomplikowane, głównie z drewna, pomagali im rzeźbić dorośli. Dzieci bawiły się podczas pracy - wypasania gęsi czy krów, rzeźbiąc w korze i kawałkach drewna. Wykorzystywały do zabawy to, co je otaczało, różnego rodzaju i kształtu patyki, szyszki, liście, kamienie i pióra. Takie tradycyjne zabawki i ich wyrób zaprezentował na warsztatach Stanisław Banach z Ciecior.

WOODEN TOY MAKING AND SCULPTURE

T

oys play a very important role in the development of children, affect the development of their motor skills and stimulate their imagination.

Children living in a village very rarely received ready made craft or factory toys. They made them themselves, and these more complicated, mainly made of wood, adults helped them to carve. Children played while working- grazing geese or cows, carving in bark and pieces of wood. They used to play with what surrounded them, various types and shapes of sticks, cones, leaves, stones and feathers. Such traditional toys and their production, were presented at the workshops by Stanisław Banach from Cieciory.

18

ZDOBNICTWO WNĘTRZA: KIEREC

T

radycyjne wnętrze chałupy kurpiowskiej zdobiły wycinanki, papierowe kwiaty, „pająki” oraz kierce. Te ostatnie stanowiły one ozdobę „świętych kątów”. Występowały w dwóch kształtach: piramidalny i zbliżonym do żyrandola.

Te ostatnie wykonywano z rozmoczonego grochu nanizanego na nici, które łączyły dwie metalowe obręcze o różnej średnicy. Obręcze owijano zieloną bibułą i ozdabiano papierowymi kwiatami. Wyrób takiego właśnie kierca zaprezentowała Zofia Trzcińska – Parzych z Nowej Rudy.

INTERIOR DECORATIONS: “KIEREC”

T

he traditional interior of the Kurpie region cottage was decorated with cutouts, paper flowers, “spiders” and “kierc”. The latter were parts of decoration of “holy angles”. They appeared in two shapes: pyramidal and similar to a chandelier.

The latter were made of soggy peas strung on threads that connected two metal rims of different diameters.

The rims were wrapped with green tissue paper and decorated with paper flowers. The process of making such a “kierec” was presented by Zofia TrzcińskaParzych from Nowa Ruda.

19

Twórcy ludowi prowadzący warsztaty etnograficzne: Rzeźba w drewnie – Józef Bacławski - Łyse Garncarstwo – Kazimierz Siemienowicz - Ostrołęka Koronkarstwo – Teresa Kłos – Turośl - Jesionki Plastyka obrzędowa: pisanki – Genowefa Staśkiewicz – Strzałki Krawiectwo: strój ludowy – Stefania Dawid – Kadzidło Zabawkarstwo drewniane i rzeźba – Stanisław Banach - Cieciory Zdobnictwo wnętrza: wycinanka – Apolonia Nowak - Kadzidło Tkactwo – Czesława Kaczyńska - Dylewo Plastyka obrzędowa: palma wielkanocna – Halina Pajka - Kadzidła Plecionkarstwo z wilkony – Celina Bałdyga - Ksebki Plecionkarstwo ze słomy – Stanisław Modzelewski – Jankowo Młodziankowo Kowalstwo – Romuald Grużewski - Zbójna Zdobnictwo wnętrz: kierc – Zofia Trzcińska-Parzych – Nowa Ruda Wypiek chleba i wyrób masła – Elżbieta Prusaczyk - Tatary Wyroby z filcu – Teresa Matuszelańska - Łomża Zdobnictwo wnętrza: kwiaty i bukiety – Elżbieta Cieloszczyk - Ksebki

Folk craftsmen running the Ethnographical Workshops: Wood carving – Józef Bacławski - Łyse Pottery – Kazimierz Siemienowicz - Ostrołęka Embroidering – Teresa Kłos – Turośl - Jesionki Ceremonial art – Easter Eggs – Genowefa Staśkiewicz – Strzałki Tailoring: Folk Costume – Stefania Dawid – Kadzidło Wooden toy making and sculpture – Stanisław Banach - Cieciory Interior decorating – cut outs by Apolonia Nowak - Kadzidło Weaving – Czesława Kaczyńska - Dylewo Ritual art: Easter Palm – Halina Pajka - Kadzidła Basketry with wicker – Celina Bałdyga - Ksebki Plaiting with straw – Stanisław Modzelewski – Jankowo Młodziankowo Forging – Romuald Grużewski - Zbójna Interior decorations: “Kierec” – Zofia Trzcińska-Parzych – Nowa Ruda Baking bread and making butter – Elżbieta Prusaczyk - Tatary Felt products – Teresa Matuszelańska - Łomża Interior decorations- flowers and bouquets – Elżbieta Cieloszczyk - Ksebki

Publikacja udostępniona na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 3.0 Polska Publication released under a Creative Commons license.

Recognition – non-commercial use – no subsidiary works 3,0 Poland.

Redakcja / Edited by: Przemysław Zadroga Tekst / Text written by: Urszula Kuczyńska Tłumaczenie / Translated by: Bożena Maria Tyszka Sworn Translator of English Language, Łomża, ul. Piękna 1 m 29, Poland.

Zdjęcia / Pictures: Jerzy Chaberek Gminny Ośrodek Kultury w Turośli [Commune Center of Culture in Turośl] Wydawca / Published by: Gminny Ośrodek Kultury w Turośli [Commune Center of Culture in Turośl], ul. Akacjowa 2, 18 – 525 Turośl, tel/fax 86 278 61 32, www.turosl.pl, e-mail: gok@turosl.pl Skład i druk / Text captured and printed by: KMR Caterina Sp. z o.o. ul. Kolejowa 2, 18 – 500 Kolno tel. 86 262 30 33, www.reklamakolno.pl, e-mail: biuro@reklamakolno.pl

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”.

Co financed by the Museum of Polish History in Warsaw as part of the “Patriotism of Tomorrow” Program.

ISBN 978-83-929953-2-6