Veterinair juli 2022

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 28 • NUMMER 7 • JULI 2022

Veterinair Maatregelen bij tropische temperaturen deze zomer De temperatuur schoot de afgelopen weken al vaak omhoog. Net als mensen moeten dieren voldoende koelte hebben en veel water drinken. Een goede voorbereiding en het tijdig nemen van maatregelen is belangrijk om stress bij mens en dier te voorkomen.

Periodes van extreem warm weer kunnen we niet voorkomen. Met een goede voorbereiding kunnen we er wel voor zorgen dat de gevolgen voor onze dieren zo beperkt mogelijk blijven. Door adviezen uit de praktijk te combineren met de mate van de hittestress die dieren ervaren, ontstaat een hitteplan voor primaire bedrijven.

Op de website staat, per diersoort, advies over welke maatregelen veehouders kunnen nemen bij de verschillende stressniveaus. Zo werken we samen aan het voorkomen van hittestress bij dieren en helpen we ze goed de zomer door. Scan de QR-code en ga naar de Hittestress Check & Advies.

Wateronderzoek: aanwezigheid blauwalg Een groene waas over het water of groen verkleurd water kan duiden op blauwalg. Niet alle soorten blauwalg produceren toxines. GD biedt met het Veedrinkwater blauwalgonderzoek een nieuw wateronderzoek om te identificeren welk type blauwalg in het water zit, of deze wel of geen giftige toxines produceert en wat het risico op vergiftiging is.

Blauwalgen behoren tot de ‘normale’ bewoners van zoet water en leven van zonlicht (energie) en in water opgeloste voedingsstoffen (nitraat, fosfaat). Door gunstige omstandigheden (stabiel warm, windstil weer in combinatie met stilstaand, voedselrijk water) kunnen ze zich sterk vermenigvuldigen en een drijflaag vormen. Er zijn soorten die gifstoffen produceren, die bij hoge concentraties bij opname een risico vormen bij mens en dier. Het drinken van water met blauwalgtoxines, kan leiden tot oog- en huidirritatie, diarree, ernstige leverschade, afwijkingen in het zenuwstelsel of zelfs acute sterfte. Is eenmaal een blauwalgsoort die gifstoffen produceert in een bepaald water aangetoond? Dan is de kans groot dat deze een jaar later, onder gunstige omstandigheden, wederom voor problemen gaat zorgen.

Wanneer neemt u een watermonster?

Als je twijfelt of blauwalg in het (oppervlakte)water groeit en er sprake is van bovenstaande symptomen, dan kun je met wateronderzoek laten vaststellen of blauwalg een rol speelt bij de gezondheidsproblemen. Blauwalgen komen in verschillende vormen voor. Je kunt een watermonster (water met een groene drijflaag) laten onderzoeken op de aanwezigheid van blauwalg.

Cursusaanbod GD Academy Dit najaar is er weer een divers aanbod van GD Adacemy. Scan de QR-code voor het hele aanbod.

• 6 oktober: 'Bacteriologie antibiogram melk' • 15 en 17 november: Bacteriologie gezelschapsdieren' (basis) • 24 november: 'Parasitologie paard, rund en schaap' (basis) • 6 en 8 december: 'Interpretatie bloeduitslagen paard' (basis) Schrijf je nu in met een van je collega's, dan ontvangen jij en je collega 25 procent korting.

De Veekijker: voor alle veterinaire vragen Voor veterinaire vragen kun je de Veekijker rechtstreeks bellen op 088 20 25 555. Via het keuze­menu kies je de diersoort waar je informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende dier­soorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund uiergezondheid: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aan­doeningen 15.00 – 17.00 uur

dr. Deon van der Merwe, toxicoloog Veterinair, juli 2022 -

1

Christian Scherpenzeel hoofd dierenartsen rund

Meningitis na onthoornen Dit voorjaar zijn enkele geitenlammeren, die direct of enkele dagen na onthoornen waren gestorven, aangeboden voor pathologisch onderzoek. Er werd gemeld dat sprake was van verhoogde uitval door een onduidelijke oorzaak. In sommige gevallen werden neurologische verschijnselen waargenomen.

Wat in het vat zit…

Begin september 2022 is het World Buiatrics Congress in Madrid, na twee jaren te zijn uitgesteld vanwege COVID. Het Wereld Rundvee Congres is dé plek waar wetenschappelijke projecten rondom rundergezondheid worden gedeeld en ontsloten voor de praktijk. En waar we onze internationale vakbroeders en -zusters ontmoeten om de banden aan te halen met de partners in de industrie. Voor nieuwe ideeën in deze dynamische tijd voor de melkveehouderij.

Wij leveren een bijdrage aan dit congres, met in totaal zestien ‘key note’-presentaties, technische lezingen en posterpresentaties.

Onze delegatie heeft zeer uiteenlopende bijdragen. Van de infectieziekten BVD, IBR en leptospirose, de bedrijfsgebonden aandoeningen klauwgezondheid (Mortellaro en het 7-puntenplan) en uiergezondheid (nieuwe inzichten rondom Strep. agalactiae, Udder Cleft Dermatitis en antibioticumgebruik), Mannheimia haemolytica bij het rund en metabole stofwisselingsprofielen van droge koeien.

Deze wetenschappelijke opbrengst is het resultaat van het mooie en dankbare werk dat we dagelijks mogen doen, in nauwe samenwerking met veehouders en dierenartsen. De manier waarop we in Nederland de monitoring van dierziekten hebben georganiseerd, krijgt internationaal erg veel aanzien en is een gezamenlijke inspanning van de hele sector! De bijdragen in Madrid zijn dan ook ‘onze’ verhalen, van alle rundveehouders en hun veterinairen van Nederland.

Treffen we elkaar in Madrid om samen het verhaal te vertellen?

Tijdens pathologisch onderzoek was, na openen van de schedel, bij deze dieren ter hoogte van de onthoornplaatsen beiderzijds een purulente ontsteking aanwezig die doorliep tot in de meningen aan de binnenzijde van de schedel. Lokaal zijn segmenten van de grote hersenen microscopisch gedegenereerd, met necrose van neuronen, hyperemie en trombose van de bloedvaten van de meningen, en donkere verkleuring van het stroma. Dit beeld is, gezien de lokalisatie en het plaatselijke karakter, passend bij thermische schade als gevolg van het onthoornen.

Het onthoornen van geitenlammeren betreft een zeer zorgvuldige handeling. Het dunne schedeldak van jonge lammeren maakt dat de onderliggende hersenen snel worden blootgesteld aan de warmte van de onthoornbout. Na vaststellen van een dergelijke diagnose is aanbevolen de onthoornprocedure en het gebruikte materiaal te evalueren. Alvorens de onthoornprocedure wordt gestart, dient het onthoornijzer goed heet te zijn. Het contact met de schedel moet worden beperkt tot het absolute minimum om trauma te voorkomen. Door haren op de onthoornplaats voorafgaand aan het onthoornen weg te knippen, kan de contacttijd worden gelimiteerd.

Tevens is het van belang dat de lammeren op het moment van onthoornen gezond zijn, de juiste dosering van het anestheticum wordt gebruikt en dat er toezicht is op de lammeren in de recovery na de ingreep. drs. Eveline Dijkstra, dierenarts kleine herkauwers

De getallen op een rij gezet In de afgelopen vijf jaar is er een toename van melkveebedrijven die vrij of onverdacht zijn van meerdere infectieziekten waarvoor een landelijk programma bestaat, namelijk IBR, BVD, salmonella en paratuberculose.

In 2017 had iets meer dan 50 procent van de melkveebedrijven een vrij- of onverdachtstatus voor tenminste drie van de genoemde infectieziekten. In 2021 was dit ruim 80 procent van de melkveebedrijven en waren er nauwelijks nog bedrijven die van geen enkele infectieziekte vrij of onverdacht waren. Uit de diergezondheidsmonitor Rundvee, die door overheid en veehouderijsector wordt gefinancierd en die wordt uitgevoerd door Royal GD, blijkt dat de sterfte van niet-geoormerkte kalveren op melkveebedrijven blijft dalen.

De laatste jaren is veel aandacht geweest voor jongvee-opfok en zijn het kalversterftekengetal en KalfOK in de melkveesector geïmplementeerd. Daarnaast blijkt ook een gunstig effect van een onverdacht- of vrijstatus voor paratuberculose (status A of onverdacht 6 t/m 10), salmonella (status N1), BVD en/of IBR. Bedrijven die vrij of onverdacht zijn van alle vier infectieziekten, hadden in 2021 een 1 procentpunt lagere kalversterfte dan bedrijven die slechts van één infectieziekte vrij of onverdacht waren (6,7 versus 7,7 procent).

Ook voor de kalversterfte van geoormerkte kalveren was een dergelijke associatie aanwezig, met een lagere sterfte op bedrijven die vrij of onverdacht waren van meerdere infectieziekten. In welke mate dat verschil een direct effect is van de afwezigheid van de infectieziekten, een betere interne en/of externe bedrijfshygiëne of door andere ontwikkelingen in de sector vraagt om meer onderzoek. prof. dr. ir. Gerdien van Schaik dr. ir. Inge Santman-Berends, epidemiologisch onderzoekers

2

BIGinzicht: resultaten tot nu toe BIGinzicht brengt op basis van ingestuurde doodgeboren biggen en mummies in kaart wanneer de biggen zijn gestorven en of de biggen voldoende ontwikkeld waren om levensvatbaar te zijn. Sinds de introductie van BIGinzicht zijn al ruim 1.200 biggen van meer dan twintig verschillende UBN’s beoordeeld.

Ongeveer 85 procent van de ingestuurde biggen en mummies betreft doodgeboren biggen, zo’n 15 procent mummies. Toch kan het aantal mummies per inzending duidelijk groter zijn, tot wel 51 procent van de ingestuurde dieren. Een duidelijk voorbeeld van 'elk bedrijf en elk probleem is anders en vraagt om een bedrijfsspecifieke aanpak.' Alle ingestuurde doodgeboren biggen worden gewogen, waarbij de gehanteerde grenswaarde voor 'te lichte biggen' ligt bij 800 gram. Het gemiddelde gewicht van alle biggen in de dataset is 1.056 gram, zo’n 26 procent van de doodgeboren biggen is lichter dan 800 gram.

Ook wordt bepaald op welk moment de biggen zijn uitgevallen; meerdere dagen voor, vlak voor, tijdens of na de geboorte. Over het algemeen valt het grootste gedeelte van de biggen uit tijdens het geboorteproces en ook hier is duidelijk te zien dat het per bedrijf kan verschillen. Zo zijn er inzendingen waarvan zo’n 30 procent van de ingestuurde biggen meerdere dagen voor de geboorte is gestorven. Alle verzamelde resultaten worden gecombineerd en in de vorm van een dashboard aan de veehouder en dierenarts gecommuniceerd. Het probleem van te veel doodgeboren biggen op een bedrijf kan diverse oorzaken hebben. BIGinzicht ondersteunt bij het zoeken naar de belangrijkste risicofactoren op het bedrijf. drs. Karlijn Eenink, dierenarts varken

Bulten in de huid Huidaandoeningen, soms resulterend in zichtbare bulten, komen in allerlei gradaties voor bij alle diersoorten. Soms is een diagnose op basis van het klinische beeld te stellen, maar meestal is sprake van een differentiaal diagnose, waardoor nadere diagnostiek noodzakelijk is.

Histopathologisch onderzoek van een incisie- of excisiebiopt biedt dan uitkomst, op voorwaarde dat het biopt van voldoende omvang en representatief is om de laesie microscopisch te kunnen beoordelen. Bij voorkeur wordt de gehele laesie of een representatief deel ervan, op de overgang naar normale huid, in formaline ingezonden. Op het begeleidend inzendformulier staat de volledige anamnese, waaronder grootte, aspect en verloop, volledig weergegeven. Foto’s leveren soms ook aanvullende informatie op.

Bulten in de huid kunnen het gevolg zijn van een chronisch ontstekingsproces, na infectie met een virus, bacterie, of parasiet, of ze worden gevormd door een neoplastisch proces/tumor. In de loop der tijd hebben we bulten bij rundvee zien passeren. Deze werden veroorzaakt door een verscheidenheid aan processen, waaronder actinobacillose, neurofibromatose en cutaan T-cellymfoom, welke door middel van histopathologisch onderzoek van de huidafwijking zijn vastgesteld.

In de differentiaal diagnose van huidaandoeningen komen onder andere Lumpy Skin Disease, Hypoderma bovis (runderhorzel), parafilariose en besnoitiose voor. Hoewel Lumpy Skin Disease (veroorzaakt door het Capripox-virus) niet in Nederland voorkomt, zijn in het afgelopen decennium wel uitbraken waargenomen op de Balkan, in Griekenland en Turkije. De runderhorzel is door middel van een bestrijdingsprogramma al vele jaren uit Nederland verdwenen. In de ons omringende landen komen de runderhorzel, parafilaria en besnoitiose wel voor, waardoor waakzaamheid bij geïmporteerde dieren blijft geboden blijft. Bij bulten in de huid en overige nader te diagnosticeren huidaandoeningen neme men een huidbiopt. drs. Klaas Peperkamp, veterinair patholoog

Goed water, gezonde kippen Goed drinkwater is een essentieel onderdeel van gezonde voeding. Voor een goede wateropname is het belangrijk dat het water smakelijk, beschikbaar en van goede kwaliteit is.

Er wordt steeds meer aandacht besteed aan waterkwaliteit en watervoorziening. Soms is dat een puzzel, want water op de drinkplek is afhankelijk van vele factoren. Daarom hebben we de belangrijkste checkpunten in de drinkwatervoorziening op een rij gezet in een overzichtelijk schema. Neem als uitgangpunt een watermonster op de drinkplek en loop eens samen met de veehouder de checkpunten op uw bedrijf langs.

E-Swabs voor pakketten Voor paarden en veulens/jaarlingen met diarree en verdacht van bacteriële of virale infecties, heeft GD twee diarreepakketten (PCR) ontwikkeld. Op dit moment zijn deze pakketten beschikbaar voor Eswab, nog niet voor losse faecesmonsters.

Eswabs zijn in de GD-webshop te bestellen: artikelnummer VDDIS064.

Rectale afname van faeces met behulp van een Eswab is een gemakkelijke en schone monsternamemethode, die ook bij andere diersoorten en de mens veel wordt toegepast. De Eswab kan ook direct door de faeces worden gehaald.

De PCR-pakketten bevatten de volgende onderzoeken: • Pakket Diarree Paard (PCR): Clostridium difficile toxine-gen B, Clostridium perfringens toxine-genen CPA, CPB en CPB2, equine coronavirus, Salmonella spp.

• Pakket Diarree Veulen/jaarling (PCR): Clostridium difficile toxine-gen B, Clostridium perfringens toxine-genen CPA, CPB en CPB2, equine coronavirus, Salmonella spp., equine rotavirus en Lawsonia intracellularis.

Op dit moment kijken we naar de mogelijkheden om faeces toe te voegen als monstermateriaal voor deze pakketten.

Tot die tijd vragen wij je om zo mogelijk Eswabs te gebruiken.

Veterinair, juli 2022 -

3

Nieuws en mededelingen Uitnodiging klankbordgroep varken, ben jij erbij?

Graag nodigen wij jou uit voor onze klankbordgroep. Deze organiseren wij ieder half jaar. Wij vragen de leden van de klankbordgroep (varkensdierenartsen) mee te denken en ons te adviseren over bestaande producten, productinnovaties, onderzoeken en communicatie.

Samen moeten we de best mogelijke diergeneeskundige zorg proberen te realiseren, dat kunnen wij als GD alleen doen als we de juiste inbreng uit het werkveld krijgen.

Natuurlijk is het ook mogelijk voor dierenartsen om zelf onderwerpen aan te dragen.

De sessie is dinsdag 20 september 2022 vanaf 15.30 uur, inclusief een buffet, bij GD in Deventer. Interesse? Aanmelden kan via b.engel@gddiergezondheid.nl.

Je ontvangt van ons een bevestiging en meer informatie over de onderwerpen. drs. Bas Engel, dierenarts varken

IBR-status ‘onbekend’ voorkomen op vaccinerende bedrijven Om binnen het programma IBR-vrij (route vaccinatie) de status ‘vaccinerend’ te houden is het nodig dat je als dierenarts binnen acht weken na aansturing de runderen van drie maanden leeftijd en ouder vaccineert en hiervan een vaccinatieverklaring vastlegt in VeeOnline. Het komt regelmatig voor dat bedrijven onbedoeld toch naar een ‘onbekend’-status vervallen. Dit kan verschillende oorzaken hebben.

Bijvoorbeeld dat er binnen de termijn überhaupt nog niet is gevaccineerd. Is er al wel gevaccineerd, dan gebeurt het geregeld dat de dierenarts vergeet het afsluitende vinkje bij de akkoordverklaring aan te kruisen. Een andere reden zien we vaak bij bedrijven met een Veterinaire Eenheid (VE). Als een rundveebedrijf onderdeel is van een VE is het zaak ook op alle nevenlocaties te vaccineren.

Vergeet projectnummer niet bij inschrijving Brucella melitensis Begin dit jaar heeft het ministerie van LNV, in overleg met de KNMvD en CPD, de uitbetalingstarieven van de monstername voor monitoring aangepast naar een vaste vergoeding. Je hoeft daardoor bij het digitaal inschrijven geen declaratie meer in te vullen. Bij selectie van het 'project 2080064 Brucella melitensis' wordt de vergoeding automatisch uitbetaald. Als je het project dus niet selecteert wordt er geen declaratie aangemaakt.

Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Katrien van den Brink, Annemieke Medema, Klaas Peperkamp | Eind­redactie: Jessica Fiks | Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD | Verschijnings­ frequentie: 12 keer per jaar Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

VeeOnline-app al meer dan 1.000 keer gedownload, heb jij 'm al?

Met de VeeOnline-app kun je altijd en overal labuitslagen raadplegen en dat is niet onopgemerkt gebleven! Al 1.000 dierenartsen en veehouders hebben de app gedownload.

Klanten die de app gebruiken zijn enthousiast over de nieuwe en verbeterde functionaliteiten zoals de handige zoekfilters. Met de zoekfilters kun je eenvoudig zoeken op identificatie, periode monstername of onderzoek(en). En vanaf nu kun je ook zoeken op productnaam. Scan de QR-code voor meer informatie.

Hemolyse-index Bij de uitvoering van veel klinisch-chemische bepalingen wordt vastgesteld of sprake is van hemolyse in de monsters. Hemolyse kan bij laboratoriumbepalingen interfereren met de analyse, waardoor de uitslag minder betrouwbaar is. De concentratie hemoglobine wordt dus alleen gebruikt als kwaliteitsparameter. De weergave van de hemolyse-index op de uitslag is onlangs aangepast. Op de uitslag wordt de concentratie hemoglobine zelf niet meer vermeld. Wel wordt de classificatie van de mate van hemolyse van de monsters weergegeven en wordt vermeld welke bepalingen bij die mate van hemolyse minder betrouwbaar zijn.