Het is sinds oktober weer onrustig in ons land wat betreft vogelgriep. In korte tijd waren er meerdere uitbraken bij commercieel en niet-commercieel gehouden gevogelte, in zowel Nederland als omliggende Europese landen.
De dreiging van vogelgriep is nu zeer hoog. Zoals is terug te lezen in het verslag van de deskundigengroep dierziekten, is een groot aandeel van de onderzochte gezonde wilde eenden positief voor het vogelgriepvirus. Daarnaast is het virus aangetoond bij onder andere ganzen, knobbelzwanen en roofvogels door heel Nederland. In Duitsland zorgt vogelgriep dit jaar voor hoge sterfte bij kraanvogels. Via de WhatsApp van de afdeling Pluimvee (06-83064029) en de website van GD delen we beschrijvingen van de klinische verschijnselen en bevindingen bij postmortaal onderzoek van vastgestelde vogelgriepuitbraken bij commercieel pluimvee en niet-commercieel gehouden gevogelte. Dit helpt bij het vroeg herkennen van mogelijke vogelgriepuitbraken, en het tijdig melden van een verdenking aan de NVWA. Een specialistenteam, bestaande uit de NVWA, een GD-dierenarts en de bedrijfseigen dierenarts, komt dan binnen een aantal uur officiële monsters nemen.
Klinische verschijnselen
Klinische verschijnselen en afwijkingen bij pathologisch onderzoek kunnen variëren per virusvariant, pluimveetype, leeftijd en koppel. Bij de recente uitbraken zagen we bij de dieren onder andere het volgende: plotse uitval met veelal weinig uiterlijke ziekteverschijnselen, soms beperkt tot een specifiek deel van de stal. Afhankelijk van het stadium van de infectie, het diertype, de leeftijd, etc. kan het aantal zieke dieren in de stal (nog) laag zijn. Verder zagen we uitwendig onder meer: conjunctivitis en tevens bloedingen, oedeem en cyanose/necrose aan kammen, lellen en poten, maar de uitwendig waarneembare kliniek kan dus per koppel verschillen. Meer informatie over de recente uitbraken met betrekking tot het stalbeeld, de waargenomen kliniek en de sectiebevindingen staan op de website van GD.
Mirthe de Wit MSc , dierenarts
De Veekijker: voor alle veterinaire vragen
Voor veterinaire vragen is de Veekijker rechtstreeks te bereiken op 088 20 25 555. Via een keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.
Voor de verschillende dier soorten gelden andere openingstijden:
Rund 08.30 – 17.00 uur
Rund uiergezondheid 15.00 – 17.00 uur
Kleine Herkauwers 15.00 – 17.00 uur
Varken 08.30 – 17.00 uur
Pluimvee 08.30 – 17.00 uur
Helpdesk Paard (alleen voor infectieuze aan doeningen) 15.00 – 17.00 uur
dr. Christian Scherpenzeel, dierenarts
SAG je dat?
De Melkweg is vernoemd naar de Griekse godin Hera, de ‘koe-ogige’ in de mythologie, die melk over de hemel zou hebben gesproeid en daarmee het sterrenstelsel haar naam gaf. Dit verhaal heeft ons niet alleen de naam Melkweg opgeleverd, maar ook de Griekse variant ervan galaxias cyklos (γαλαξιασ κύκλοσ), beter bekend als de ‘galaxy’.
Streptococcus agalactiae (SAG) is een mastitisverwekker die alleen overleeft in de melk en van koe naar koe wordt overgebracht tijdens het melken: via handen, doeken en tepelvoeringen. Het is de meest koegebonden bacterie van alle mastitisverwekkers. De bacterie komt in grote aantallen voor in de melk van besmette kwartieren en veroorzaakt hoge kwartiercelgetallen (800.000 tot 900.000 cellen per milliliter), maar ook mildere infecties met laag celgetalkwartieren komen voor. Een subklinisch geïnfecteerd kwartier produceert tot 18 procent (!) minder melk.
Vanwege haar sabbatical leave aan de WUR was de Nederlandse dierenarts én hoogleraar aan de diergeneeskundefaculteit van Sydney University, prof. dr. Ruth Zadoks in Nederland. We hebben ervaringen over SAG uitgewisseld. Infecties met SAG worden in de praktijk nog weleens over het hoofd gezien, maar verspreiden zich snel binnen koppels melkvee met alle (celgetal-)gevolgen van dien.
Mocht u op een mooie winternacht tijdens uw dienst naar de sterrenhemel kijken, dan heeft u naar ‘galactiae’ gekeken (en houd dan agalactiae in het achterhoofd).
Géén glijmiddel bij
faecesmonsters voor bacteriologisch onderzoek
Regelmatig ontvangen we de vraag of je glijmiddel mag gebruiken bij rectale afname van runderfaeces voor bacteriologisch onderzoek (kweek, PCR). Het algemene advies is om dit niet te doen, maar in sommige gevallen kun je zuurvrije vaseline uit een tube gebruiken.
De meeste commercieel verkrijgbare glijmiddelen bevatten een conserveringsmiddel. Een remmende werking van deze conserveringsmiddelen op kweek van pathogenen zoals E. coli, Salmonella spp. en M.a. paratuberculosis kan niet worden uitgesloten. Daarom wordt geadviseerd géén glijmiddel te gebruiken bij monstername. Bij een deel van de runderen geeft het passeren van de anus zonder glijmiddel echter een grotere kans op perforatie van de handschoen. In die gevallen wordt geadviseerd om een mespunt zuurvrije vaseline uit een tube uit te smeren op de punt van de middelvinger van de handschoen. Of bestanddelen uit glijmiddelen een nadelig effect kunnen hebben op de werking van de PCR-testen is onbekend. De PCR voor paratuberculose is gevalideerd met faecesmonsters waarbij alleen zuurvrije vaseline als glijmiddel is gebruikt. Daarom adviseren wij bij het verzamelen van monsters voor deze PCR ook zuurvrije vaseline of in het geheel géén glijmiddel te gebruiken. Om kruiscontaminatie tegen te gaan, adviseren wij bij het bemonsteren alleen zuurvrije vaseline uit tubes te gebruiken, niet uit potten.
dr. Maarten F. Weber, dierenarts
De ophaaldiensten van GD
Als dierenarts kunt u gebruikmaken van onze ophaaldiensten om monsters of dode dieren op te halen en af te leveren bij GD voor nader onderzoek.
Monstermateriaal
De ophaaldienst voor monstermateriaal wordt uitgevoerd door PS Nachtdistributie. U kunt monsters digitaal aanmelden van maandag tot en met vrijdag tot 18.00 uur via het webportaal of de ‘PS-Nachtdistributie’-app. De monsters worden dan opgehaald, afgeleverd bij GD en zijn te volgen via track & trace.
Sectiemateriaal
De ophaaldienst voor sectiemateriaal haalt dode dieren op van het bedrijf voor pathologisch onderzoek om de ziekte- of doodsoorzaak vast te stellen. Ook is het een essentieel onderdeel van de landelijke diergezondheidsmonitoring. Aanmelden kan 24/7 via het aanmeldformulier sectiemateriaal op de website of telefonisch via 088 20 25 500. Bij aanmelding voor 22.00 uur worden dieren de eerstvolgende werkdag opgehaald. De ophaaldienst haalt van maandag tot en met vrijdag vanaf 7.00 uur dieren op.
Voor een betrouwbare diagnose is het belangrijk vers materiaal in te sturen (koelen in warme tijden, niet invriezen, en bij strenge vorst op een droge afgeschermde plek binnen leggen) en een dier te selecteren dat representant is van het probleem. De chauffeur neemt vooraf telefonisch contact op over de verwachte aankomsttijd. Vanaf dat tijdstip kan het dier aan de erfgrens worden gelegd. De chauffeur rijdt vanuit hygiënisch oogpunt het erf niet op.
Feestdagen
Tijdens de feestdagen geldt een aangepast schema. De ophaaldienst voor monstermateriaal rijdt niet op kerstavond (24 december), eerste en tweede kerstdag (25, 26 december) en oudjaarsavond (31 december). De ophaaldienst voor sectiemateriaal rijdt geen reguliere route op eerste en tweede kerstdag (25, 26 december). Op feestdagen is ophalen wel mogelijk tegen het vaste spoedtarief.
Keurmerk Zoönosen 2026 online
De digitale checklist voor 2026 is gereed om in te vullen in VeeOnline. Hiervoor logt u als dierenarts in op VeeOnline, gaat vervolgens naar het UBN van uw deelnemende klant en klikt u via het tabblad ‘Registratie’ op ‘Keurmerk Zoönosen’. De checklist opent dan.
Wijzigingen in de checklist
Ieder jaar wordt de checklist herzien door dierenartsen van GD. Dit jaar zijn de wijzigingen beperkt gebleven tot tekstuele, niet-inhoudelijke aanpassingen en is er één vraag in onderdeel A gesplitst.
Tip bij invullen checklist
De checklist kan stellingen bevatten over een situatie die zich nog nooit heeft voorgedaan. Bijvoorbeeld wanneer gevraagd wordt naar het behandelen van dieren, terwijl deze op het bedrijf nog nooit ziek zijn geweest. Dit is anders dan ‘niet van toepassing’, want een dergelijke situatie kan altijd een keer voorkomen. Vul dan niet zomaar ‘Nee’ in, maar bedenk: hoe zóu de deelnemer reageren indien het voorkomt? Zo loopt de deelnemer niet onterecht punten mis.
Tara de Haan MSc , projectleider
DE CHECKLIST
Brucella suis -uitbraak(je) in Denemarken
In Denemarken is afgelopen zomer een uitbraak van abortus ten gevolge van infectie met Brucella suis vastgesteld op een biologisch varkensbedrijf. Op het bedrijf was sprake van een toename van zeugen die aborteerden waar aanvankelijk geen diagnose kon worden vastgesteld. Vervolgens is een PCR-test uitgevoerd voor Brucella spp. op abortusmateriaal, gevolgd door een positieve kweek. Inmiddels zijn op zes bedrijven die biggen hebben aangekocht van het bedrijf, biggen serologisch positief getest. Er worden door de autoriteiten bestrijdings- en beperkingsmaatregelen toegepast.
B. suis is een zoönose die bij varkens, wilde zijnen en hazen kan voorkomen. Het is ook een bestrijdingsplichtige ziekte (categorie D+E) volgens de Europese Diergezondheidsverordening, omdat de ziekteverwekker zich via internationale handel eenvoudig kan verspreiden. Zowel Nederland als Denemarken zijn officieel vrij van B. suis bij varkens. Desalniettemin is in diverse Europese landen aangetoond dat zowel hazen als wilde zwijnen deze bacterie bij zich dragen. Ook bij varkens komen sporadisch uitbraken voor. Deze casus maakt duidelijk dat het belangrijk is dat de bedrijfsdierenarts zich bewust blijft van deze ziekte ondanks de vrij-status van een land.
De surveillance van B. suis bij gehouden varkens in Nederland bestaat uit twee componenten. Ten eerste wordt serologisch onderzoek gedaan bij KI-beren. De andere component bestaat uit de bedrijfsbezoeken door de eigen dierenarts, in combinatie met de syndroomsurveillance (Veekijker). Hoewel klassiek gedacht wordt aan verschijnselen als abortus en orchitis bij infectie met B. suis, is het belangrijk om te beseffen dat deze verschijnselen vaak onopgemerkt blijven totdat de incidentie hiervan stijgt. Vruchtbaarheidsklachten kunnen zich daarnaast manifesteren als (onregelmatige) terugkomers en andere klinische verschijnselen zoals artritis zijn ook beschreven. Het is goed om te beseffen dat B. suis niet zondermeer wordt gevonden bij routinematig bacteriologisch onderzoek op abortus- of sectiemateriaal. Immers, B. suis groeit heel traag en wordt gewoonlijk pas na enkele dagen kweek gevonden en wordt makkelijk overgroeid door andere bacteriën. Wanneer u onverklaarbare abortus op een zeugenbedrijf constateert, is het belangrijk om contact op te nemen met GD om te overleggen. Wanneer u een infectie met B. suis vermoedt, is er een meldplicht bij de NVWA. De casus in Denemarken laat eens te meer zien dat je, ondanks een vrij-status, deze ziekte nooit geheel kan uitsluiten. Hoe eerder een uitbraak wordt ontdekt, hoe groter de kans dat de uitbraak en de gevolgschade beperkt blijven.
dr. Lucía Dieste Pérez en dr. Tijs Tobias , dierenartsen
Najaarsperikelen bij grazers
Een aantal pinken en schapen is in oktober aangeboden voor pathologisch onderzoek, waarbij een vergiftiging met eikels is vastgesteld. In de anamnese werd soms apathie of diarree vermeld, maar ook plotselinge dood. In een aantal gevallen werd de opname van eikels al vermoed.
De combinatie van bleke, gering gezwollen nieren met gekauwde eikelrestanten in de pensinhoud wijst op een intoxicatie door eikels. De eikels bevatten tanninen ofwel looizuren, die een acute degeneratie en necrose van tubulusepitheelcellen veroorzaken. Daarnaast kan door endotheelschade vochtophoping in borst- en buikholte en perirenaal oedeem voorkomen.
In dezelfde periode zijn enkele pinken en schapen onderzocht, waarbij naast tubulonefrose ook erosies en ulceraties van het slijmvlies in de mondholte en slokdarm werden waargenomen. Hoewel deze slijmvlieslaesies ook bij eikelvergiftiging voorkomen, werden in deze gevallen geen restanten van eikels in de pensinhoud gevonden. Vooralsnog is onduidelijk wat de oorzaak van deze slijmvlieslaesies en tubulonefrose is.
drs. Klaas Peperkamp , veterinair patholoog
NAAR
Opvolging variant parvovirus en webinar
Via de Veekijker komen er al een tijdje meldingen binnen over biggen met vergrote ogen, scheelzien en een rode huid, soms gepaard gaand met kaalheid. In de zomer vond GD een variant van parvovirus in biggen met klinische verschijnselen, die niet eerder in varkens is beschreven. Bij biggen met verschijnselen bleken in organen grote hoeveelheden gehele genetische sequenties van het virus aanwezig te zijn. Dit virus is niet eerder in andere diagnostische procedures naar voren gekomen. De verspreidingsroute van dit parvovirus binnen bedrijven is nog onbekend. Uit onderzoeken blijkt dat bij de geïnfecteerde biggen een grote hoeveelheid virus aanwezig was in de ogen, lever, nieren en hersenen.
GD doet nader onderzoek naar het oorzakelijk verband tussen dit virus en de verschijnselen. Daarnaast monitort GD de impact van dit virus op de getroffen bedrijven. Dit alles gaat in afstemming met, en in opdracht van, diverse belanghebbende organisaties. GD wil zicht houden op de verspreiding van het virus. Mocht u vragen hebben of de verschijnselen op een bedrijf waarnemen, bel met Veekijker Varken: 088 20 25 555, optie 2.
Binnenkort houden we een webinar over dit onderwerp. In dit webinar praat dierenarts dr. Tijs Tobias u bij over de verschijnselen en de verspreiding van het virus. Ook licht hij de procedure toe van het melden van dit virus in de Online Monitor en welke diagnostiek u kunt inzetten. Het webinar is 16 december van 15.30 tot 16.30 uur en specifiek voor dierenartsen en erfbetreders, aanmelden is verplicht.
dr. Lucía Dieste Pérez en dr. Tijs Tobias , dierenartsen
Nieuws en mededelingen
VOOR HET WEBINAR
Veterinair is een uitgave van Royal GD
Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Mirthe de Wit, Margreet Pasman, Annemieke Medema, Klaas Peperkamp
Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD.
ISSN 1388-4042
Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 088 20 25 500 www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl
Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.
Video longspoeling volwassen
rund
We zien het steeds vaker: meerdere melkkoeien met koorts en verdacht van een luchtweginfectie. Een neusswab lijkt dan de makkelijke keuze, maar u weet dat u daarmee niet altijd de juiste schuldige vindt. Veel luchtwegpathogenen zitten namelijk ook bij gezonde dieren gewoon in de neus- en keelholte. Een longspoelsel geeft meestal wel een klinisch relevante uitslag.
Toch horen we regelmatig dat collega’s ertegen opzien om een longspoelsel te nemen bij een volwassen rund. Te veel gedoe, te onrustig dier, of gewoon te weinig routine. Herkenbaar? GD-dierenarts Jasper het Lam laat in een korte video zien dat het het niet altijd in een keer lukt, maar met iets meer geduld en enkele tips bijna altijd wel een geschikt monster te krijgen is. Met de juiste aanpak en wat oefening is het een waardevol instrument in uw diagnostische gereedschapskist.
Klinische Avonden Paard 2026
We vieren op 10 en 12 februari 2026 de jubileumeditie van de Klinische Avonden Paard. Bijeenkomsten vol praktische kennis en gezelligheid. Laat je inspireren door drie lezingen over oogproblemen, voeding van oudere paarden en het gebruik van AI in de paardenpraktijk. We ontmoeten elkaar op twee bijzondere plekken die de paardenwereld in al haar facetten laten zien. Ook dit jaar is het weer mogelijk om zowel fysiek als online deel te nemen. Meld je aan vóór 1 januari 2026 en profiteer van het vroegboektarief van 75 euro (daarna 85 euro).
