Veterinair april 2022

VOOROP IN DIERGEZONDHEID NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 28 • NUMMER 4 • APRIL 2022

Veterinair Digitale dermatitis bij herkauwers

Digitale dermatitis (DD) of Mortellaro is de belangrijkste infectieuze en meest pijnlijke klauwaandoening bij melkvee en vleesvee. Het is in Nederland recent ook vastgesteld bij kleine herkauwers (Contagious Ovine Digital Dermatitis (CODD)).

Bij kleine herkauwers is het klinische beeld dramatisch en leidt het tot ernstige welzijnsaantasting. DD en CODD hebben een poly-microbiële achtergrond, met bij het rund vooral Treponema spp. als belangrijkste agentia. Verschillende behandelingen (zowel geregistreerde antibiotica als niet-antibiotische alternatieven) bereiken voor het acute stadium een goed resultaat. Na het uitvoeren van een wondtoilet wordt de medicatie aangebracht. Dit wordt afgedicht met een steriel gaasje en een elastisch verband. Het is noodzakelijk om het verband na drie dagen te verwijderen.

Om recidieven te voorkomen zijn goede desinfectiemaatregelen (voetbad of rugspuit) en een schone omgeving (bijvoorbeeld weidegang) nuttige maatregelen.

Om overdracht van grote naar kleine herkauwers te voorkomen lijkt het verstandig om huisvesting en transport gescheiden te houden. Kans op overdracht in de weide lijkt beperkt. Onderzoek in Liverpool (VK) heeft in een epidemiologisch onderzoek een relatie tussen het niet schoonmaken van instrumentarium en een toegenomen prevalentie van DD aangetoond (Gillespie et al., 2020) en derhalve wordt geadviseerd om na het behandelen van dergelijke patiënten uw instrumentarium te ontsmetten met bijvoorbeeld alcohol 70 procent of spiritus (85 procent ethanol). dr. Menno Holzhauer, specialist rundergezondheid en drs. Eveline Dijkstra, dierenarts kleine herkauwers

Ophaaldienst tijdens de feestdagen Voor het ophalen van monstermateriaal werken we samen met PS Nachtdistributie. Zij halen op feestdagen, zoals tweede paasdag (18 april) en Koningsdag (27 april) geen monstermateriaal op.

U kunt monsters voor de eerstvolgende werkdag in het portaal of via de app aanmelden en tot 18.00 uur wijzigingen doorgeven PS Nachtdistributie haalt de monsters de eerstvolgende nacht waarin wordt gereden weer op. De ophaaldienst voor sectiemateriaal rijdt ook niet.

De ophaaldienst kan indien gewenst tegen het vaste spoedtarief dieren ophalen en gekoeld bewaren tot de eerstvolgende werkdag. Ga voor meer informatie naar www.gddiergezondheid.nl/ophaaldienst-feestdagen.

Maagdarmwormen: anticipeer op tijd Met het nieuwe weideseizoen voor de deur is het nu de tijd om te anticiperen op maagdarmwormen. Weidemanagement is de sleutel tot minder ontwormen, dus ook minder resistentie-ontwikkeling tegen anthelmintica. Tijdens ‘De week van de inwendige parasiet’ biedt GD Academy cursussen aan dierenartsen, schapenhouders en assistenten aan om hier meer grip op te krijgen.

Diergeneeskunde is hedendaags in toenemende mate gericht op preventie.

Desondanks zien we in de strijd tegen maagdarmwormen, waarvan bij kleine herkauwers de meest voorkomende Haemonchus contortus is, dat hier bij de schapenhouder nog te weinig nadruk op ligt. Gevolg: resistentie tegen anthelmintica neemt toe.

Zonder zicht op nieuwe middelen zorgt dit voor toenemende schade. Hetzelfde geldt voor leverbot. Schapenhouders vinden maagdarmwormen en leverbot vaak complex, wat leidt tot een minder gedegen voorbereiding, met als gevolg een minder constructieve aanpak. U kunt de schapenhouder stimuleren om tijdig een weideplan op te stellen. Herhaalde vragen over dit onderwerp in de Veekijker geven aan dat dit uitdagend is.

GD Academy biedt een cursus parasitologie voor dierenartsen aan op 13 april 2022 van 12.00 tot 17.00 uur. Hierin worden de ins en outs rondom maagdarmwormen en leverbot besproken en is er gelegenheid voor een interactieve sessie met GD-medewerkers om casuïstiek te bespreken. Informatie over de cursus en aanmelden kan via: www.gddiergezondheid.nl/trainingsaanbod.

De Veekijker: voor uw veterinaire vragen Voor veterinaire vragen kunt u de Veekijker rechtstreeks bellen op 088 20 25 555. Via het keuze­menu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben.

Voor de verschillende dier­soorten gelden andere openingstijden: Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Rund uiergezondheid: 15.00 – 17.00 uur Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7 Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aan­doeningen 15.00 – 17.00 uur

Nienke Snijders-van de Burgwal MSc, dierenarts kleine herkauwers Veterinair, april 2022 -

1

Lotte Roos, Businessmanager Overheid & Monitoring en Ynte Schukken, Algemeen Directeur

Werkbezoek minister Staghouwer Ter voorbereiding op het Kamerdebat over zoönosen en dierziekten op 24 februari jl. bracht Minister Henk Staghouwer, van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, onlangs een werkbezoek aan Royal GD. De minister kreeg een presentatie over de monitoring en een rondleiding door ons laboratorium.

Een mooie gelegenheid om de werkzaamheden op het gebied van het monitoren van dierziekten en zoönosen waar we ons samen met u, de practici die elke dag in het veld werken, al jaren voor inzetten voor het voetlicht te brengen. De Veekijker is daarbij een belangrijk instrument. Door de signalen die u doorgeeft te combineren met pathologisch onderzoek, monsterstromen en data-analyse, zorgen we er samen voor dat we in ons land een goed inzicht hebben in wat er speelt op het gebied van diergezondheid en zoönosen.

Doordat u bedrijven met een publieksfunctie ondersteunt bij het invullen van het Keurmerk Zoönosen, kunnen zij laten zien dat ze maatregelen nemen om zoönosen te voorkomen en de kans op besmetting beperken.

Ook het Signaleringsoverleg Zoönosen (SO-Z) waarvoor experts uit de humane en de veterinaire gezondheidszorg, waaronder GD, maandelijks bij elkaar komen om signalen van zoönosen uit binnen- en buitenland te bespreken kwam aan de orde.

Wij kijken met veel enthousiasme terug op het bezoek van de minister, waarbij hij veel interesse in alle gezamenlijke werkzaamheden toonde.

Verwerpers maken neospora op het bedrijf zichtbaar Elk melkveebedrijf heeft wel eens een verwerper. Meestal een sporadische abortus, een enkele keer een abortusstorm. Eén van de belangrijkste gevonden infectieuze oorzaken van verwerpen is neospora. Bij 13 procent van de verwerpers die worden onderzocht op deze parasiet, wordt het ook aangetoond. Het is niet vreemd dat neosporaverwerpers op een bedrijf voorkomen: ruim 80 procent van de Nederlandse melkveebedrijven krijgt wel eens met neospora te maken.

Neospora caninum is een eencellige parasiet die nauwelijks ziekteverschijnselen veroorzaakt, maar wel abortussen, steenvruchten en onregelmatige terugkomers. Via aankoop van besmet rundvee kan de besmetting op een bedrijf komen. In België is neospora koopvernietigend als het bij aankoop wordt aangetoond. De belangrijkste besmettingsroute is die van koe op kalf: 80 procent van de nakomelingen van met neospora besmette koeien is ook besmet (verticale overdracht). Maar ook de boerderijhond/burgerhond kan via de horizontale besmetting de koeien op een bedrijf besmetten. Meestal zien we een abortusstorm binnen anderhalf jaar nadat een nieuwe hond op het erf komt. Een jonge hond scheidt meer besmettelijke eitjes uit dan een oude hond en na uitscheiden kan een hond dit later (in mindere mate) opnieuw gaan doen.

Voorkomen van problemen met neospora: • Onderzoek aangevoerde dieren altijd op neospora-antistoffen.

• Combineer het verplichte brucellaonderzoek met onderzoek van andere infectieuze oorzaken, zoals neospora en salmonella.

• Attendeer veehouders op de neospora-aanpak of -waarschuwingsbordjes van GD. dr. Thomas Dijkstra, dierenarts rund

Spoorelementen in relatie tot varkensgezondheid Spoorelementen en mineralen spelen een belangrijke rol in uiteenlopende enzymsystemen en biochemische reacties die het metabolisme reguleren en die aldus effect hebben op de gezondheid. Sommige komen van nature voldoende voor in voeding (magnesium, kalium en zwavel), bij andere moet in het oog gehouden worden of aanvullen nodig is, zoals bij calcium (en fosfaat), koper, jodium, ijzer, selenium en zink.

Tekorten aan spoorelementen kunnen resulteren in gezondheidsproblemen, maar bij overdosering kan ook intoxicatie optreden. Bij verdenking op een tekort is bloedonderzoek mogelijk om een eerste indicatie te krijgen van de voorziening.

Koper (Cu) en selenium (Se) Koper is in het dier een wezenlijk onderdeel van onder meer het cytochroom dat zorgt voor overdracht van zuurstof in de lichaamscellen. Als de kopervoorziening te laag is, kan aantasting van zenuwweefsel optreden, bloedarmoede, slechte botopbouw en verminderde vruchtbaarheid. Selenium is onderdeel van glutathionperoxidase, een enzym dat celmembranen beschermt tegen oxidatie. Als de seleniumvoorziening te laag is, kan moerbeihartziekte of spierdegeneratie optreden. Zeker in combinatie met vitamine E-deficiëntie. Te veel selenium anderzijds verhoogt de kans op doodgeboorte, haarverlies en klauwaantasting.

Zink (Zn) en jodium (I) Zink is een onderdeel van diverse enzymsystemen. Zinkdeficiëntie kan leiden tot slechte eetlust en groei, verminderde vruchtbaarheid, huidafwijkingen, doodgeboorte, afwijkende biggen en slechte bot- en klauwontwikkeling. Jodium is onder andere belangrijk voor het schildklierhormoon en de functie van leukocyten. Bij tekorten kunnen slappe biggen worden geboren. De gehalten aan jodium in verschillende voedingsmiddelen zijn zeer variabel. dr. Theo Geudeke, dierenarts varken

2

Extra inzicht en tijdsbesparing met nieuwe VeeOnline-app Met de nieuwe VeeOnline-app heeft u direct inzicht in labuitslagen. U kunt eenvoudig zoeken in alle uitslagen. Wilt u bijvoorbeeld weten of het dier eerder wat onder de leden had? Dan kunt u zoeken op identificatienummer. U kunt ook de labuitslagen filteren op UBN, referentie, periode of onderzoek. Omdat u de mobiel vaak bij de hand heeft, kunt u snel informatie van een dier raadplegen, dus ook in de stal. Zo kunt u sneller handelen.

Dierenartsen die de app gebruiken zijn enthousiast: “Het heeft zeker toegevoegde waarde wanneer je de uitslagen wilt inzien. Het ziet er strak uit en werkt gemakkelijk”. Veehouders en dierenartsen kunnen de VeeOnline-app gratis downloaden in de App Store en op Google Play. Meer informatie en de downloadlink vindt u op www.gddiergezondheid.nl/labuitslagen.

Koppelbeeld bij de bedrijven met AI-H5N1 in 2021/2022 Tot het moment van schrijven van deze Veterinair werden in het vierde kwartaal van 2021 en het eerste kwartaal van 2022 respectievelijk 28 en 33 NVWA-specialistenteambezoeken uitgevoerd in het kader van een verdenking op aviaire influenza (AI).

In de tabel staat een overzicht van de eigenschappen van de koppels op de pluimveebedrijven die door het specialistenteam werden bezocht en waarbij de PCR-test positief was op AI van het type H5. Tevens is aangegeven welke klinische afwijkingen en welke afwijkingen bij sectie werden gevonden.

0%

+ 33%

+ + 67%

+ 33%

+ 33%

nvt nvt nvt

0%

+ + + 33%

0%

0 0%

0 0 + 11%

+ 0 0 + + 33%

0 0 + 11%

+ + 22%

0 0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0 0%

0 0%

0 0 verspreid lokaal verspreid lokaal verspreid

0 0 + 14%

0 0 + 14%

+ 0 + 29%

+ 0 + + 43%

0 0 0%

0 0 + 14%

0 0 + + 29%

0 0 + + + 43%

0 0 + 14%

nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt

< 0,5%

lokaal

0%

0%

+ 100%

0%

+ 100%

0%

+ 100%

0%

0%

nvt

geen < 0,5%

nvt 0

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

+ + 100%

< 0,5% geen < 0,5% < 0,5%

0 nvt maar 2 dieren verspreid

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

0 0%

+ 25%

+ + + + + + 50% 100%

nvt nvt nvt nvt

>0,5% >0,5% 0 <0,5%

verspreid verspreid 0 0

0 0 0%

0 0 0%

0 0 0%

0 0 0%

0 0 0%

0 0 0%

+ + 0 50%

+ 0 25%

+ 0 + 50%

nvt nvt nvt nvt

>0,5%

5/50

+ 100%

0%

+ 100%

0%

0%

0%

0%

0%

0 0%

nvt

0%

0%

< 0,5% < 0,5% < 0,5%

lokaal lokaal maar 5 dieren

+ 33%

+ + 67%

< 0,5% < 0,5% < 0,5% < 0,5% >0,5% >0,5% < 0,5% > 0,5% < 0,5%

lokaal lokaal lokaal lokaal 0 lokaal lokaal lokaal lokaal

+ + + 33%

< 0,5%

0

< 0,5% 0 >0,5% >0,5% < 0,5% < 0,5% >0,5%

75100

+ + + + + 67% 100%

0%

50-75

0%

verspreid

25-50

+ 100%

< 0,5%

0-25

0%

Cyanose en/of bloedingen

+ 100%

Huid**

0%

Kliermaag**

0%

Uitval

0%

Uitval*

geen

** Orgaanbloedingen

Water-/voeropnamedaling

van melding

Zenuwverschijnsel en

percentage dag

Luchtwegproblem en

* Werkelijk uitval­

Dikke koppen

0 onbekend

Bloedingen darm

- nee

Legvermeerdering 28-02-2022 33 wkn Totaalpercentage positief Opfok-leghennen 03-01-2022 15 wkn 31-01-2022 12 wkn 23-02-2022 17 wkn Totaalpercentage positief Leghennen 25-10-2021 50 wkn 07-11-2021 48 wkn 21-11-2021 22/42/83 wkn 22-01-2022 54 wkn 08-02-2022 48 wkn 14-02-2022 36/70 wkn 15-02-2022 80 wkn 05-03-2022 61/66/67/68 +7 wkn 10-03-2022 85 wkn Totaalpercentage positief Vleesfok 01-02-2022 52/53 wkn Totaalpercentage positief Vleeskuikens regulier 29-10-2021 4,5 wkn 14-11-2021 5 wkn 16-12-2021 6 wkn 03-01-2022 5 wkn 23-01-2022 3,5 wkn 27-02-2022 6 wkn 01-03-2022 5 wkn Totaalpercentage positief Vleeskuikens trager groeiend 23-01-2022 7 wkn Totaalpercentage positief Eenden vleesvermeedering 24-01-2022 25 wkn 02-02-2022 42/53/61/86 wkn Totaalpercentage positief Vleeseenden 03-11-2021 4 wkn 05-11-2021 5,5/2 wkn 30-01-2022 21/12/4 wkn 04-02-2022 4 wkn Totaalpercentage positief Kalkoenen 20-12-2021 17 wkn 19-02-2022 10 wkn 27-02-2022 21 wkn 02-03-2022 3/10/15 wkn Totaalpercentage positief Niet-commercieel gevogelte 05-11-2021 divers Totaalpercentage positief

Productiedaling (%)

Cyanose en/of bloedingen voet

+ ja

Leeftijd

Bezoekdatum

drs. Teun Fabri, dierenarts pluimvee

+ + 100%

Werkelijk uitvalspercentage dag van melding Orgaanbloedingen

Koppelbeeld bij de bedrijven met hoogpathogene aviaire influenza van het type H5N1 in 2021/begin 2022 (tabel bevat gegevens van positieve bedrijven tot en met 21 maart).

Veterinair, april 2022 -

3

Nieuws en mededelingen Monitoring Brucella melitensis Nederland heeft officieel de vrijstatus voor Brucella melitensis. Om deze vrijstatus te behouden, voert GD in opdracht van de overheid monitoring uit op willekeurig door de NVWA geselecteerde schapen- en geiten-UBN's. De respons op de aansturing voor monstername is over het algemeen goed. Toch besteden wij rond deze tijd meer aandacht aan deze monitoring. Dit omdat de meeste schapen op dit moment binnen staan, in verband met het lammerseizoen. Daarnaast worden ze nu vaak geschoren. Zodoende wordt dit door houders en dierenartsen vaak als de meest makkelijke periode gezien om bloed te tappen. Voor geitenhouders is het natuurlijk minder afhankelijk van een seizoen.

Wilt u een update welke bedrijven in uw praktijk nog moeten tappen?

Stuur een e-mail naar c.t.bogt@gddiergezondheid.nl.

Dank voor uw inspanning om samen deze vrijstatus te behouden!

GD Academy 2022 Dit voorjaar staan onder andere op het programma: • 13 april: cursus 'Parasitologie voor dierenartsen schaap', over maagdarmwormen en leverbot • 14 april: basiscursus 'Parasitologie rund, schaap en paard' voor praktijkassistenten en -laboranten • 17 en 19 mei: basiscursus 'Bacteriologie voor gezelschapsdieren' Ook organiseren we een drieluik voeding melkvee, interpretatie bloeduitslagen paard en een Masterclass Klimaat & Gezondheid in de leghennenhouderij. Kijk voor meer informatie op: www.gddiergezondheid.nl/trainingsaanbod.

Basiscursus Bacteriologie voor gezelschapsdieren Bacterioloog dr. ir. Erik van Engelen vertelt u tijdens deze cursus, op 17 en 19 mei, graag meer over het uitvoeren van bacteriologisch onderzoek voor gezelschapsdieren.

Hij behandelt de theorie en u kunt aan de slag met de basistechnieken in ons laboratorium: het kweken en herkennen van bacteriën, het afenten en inzetten van monstermateriaal, het vergelijken van kweken én inzetten van het antibiogram.

Op de tweede dag beoordeelt u de resultaten van de eerder ingezette monsters, gaat u aan de slag met het identificeren van de bacteriën en het aflezen en interpreteren van het antibiogram. Meer informatie en aanmelden: www.gddiergezondheid.nl/trainingsaanbod.

Ontvangt u onze nieuwsbrieven al?

Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van diergezondheid? Meld u dan aan voor nieuwsbrieven over diergezondheid en andere nieuwsberichten en alerts van Royal GD. Nadat u het formulier op onze website heeft ingevuld en verstuurd, ontvangt u een e-mail om uw aanmelding te bevestigen en kunt u aangeven welke informatie voor welke diersoort(en) u wilt ontvangen.

Droes Awareness Week met webinar Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Rob Nijland, Theo Geudeke, Katrien van den Brink | Eind­redactie: Jessica Fiks | Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. | Uitgever: GD | Verschijnings­f requentie: 12 keer per jaar Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042 Postbus 9, 7400 AA Deventer T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

Droes bespreekbaar maken en onder de aandacht brengen, dat is het doel van de Droes Awareness Week die plaatsvindt vanaf 2 mei 2022. GD en MSD Animal Health hebben zich sinds 2021 aangesloten bij dit internationale initiatief, dat ontstond in Engeland, en zullen ook dit jaar droes uitgebreid belichten. Op dinsdagavond 10 mei vindt een gratis webinar plaats.

Droes wordt veroorzaakt door de bacterie Streptococcus equi subsp. equi. Een besmetting met deze bacterie kan uiteenlopen van milde klinische symptomen bij de aangedane paarden, tot serieuze abcesvorming en benauwdheid. De uitbraak van droes op een stal kan meerdere weken aanhouden en heeft hiermee een grote logistieke, financiële en emotionele impact. In het GD-laboratorium is droes de meest aangetoonde infectieziekte die voorkomt bij paarden. Zo’n 10 procent van de paarden blijft na infectie drager van droes en kan dan nog steeds een risico vormen. Dit jaar vindt weer een droes-webinar plaats voor dierenartsen en paardenhouders op 10 mei 2022, om 20.00 uur. Dit wordt gepresenteerd door Dirk Willem Rosie, hoofdredacteur Paardenkrant-Horses.nl. Tijdens dit webinar lichten drs. Rosa Houben (faculteit Diergeneeskunde), drs. Linda van den Wollenberg (GD) en drs.

Myrthe Wessel (MSD Animal Health) toe hoe een droesinfectie tot stand komt en wordt doorlopen. Hierbij worden zaken als bijbehorende symptomen, behandelingen, verspreiding, controle en preventie meegenomen in de presentatie. Ook kunt u tijdens het webinar via de chat vragen stellen aan de deskundigen.

Deelname is gratis en inschrijven kan via: https://eisma-media-groep.webinargeek.com/paardenziekte-droes-2022 Tara de Haan MSc, projectleider paard