Erfgoed

De Begijnendijk, een eigen-aardig monument

Dat de gemeente buitengewoon boeiend is, wist je ongetwijfeld al lang. Dat ze ook een heel bijzondere naam heeft, is misschien minder goed gekend. Toch is dat zo, want sinds Thorembais-les-Beguines in 1977 gefusioneerd werd met Perwez is Begijnendijk mogelijk de enige gemeente ter wereld die naar de Begijnen werd genoemd.

Niet dat er ooit een begijnhof heeft gestaan in de gemeente, anders bezaten we een stukje Unesco-werelderfgoed. Hier lag echter wel een groot domein van het Aarschotse Begijnhof. Dat domein, waarop in de loop der eeuwen verschillende pachthoeven werden opgericht, kwam in hun bezit ergens tussen 1250 en 1368. Het was gelegen tussen de Mechelbaan, Dorpstraat, Puttenstraat, Saffraanberg en Veldstraat. Het zuidelijk deel werd sinds de jaren '50 van de vorige eeuw verkaveld, terwijl het noordelijk deel nog grotendeels bebost is. In de volksmond wordt gesproken over ‘de Commissiebossen’. Het bekende Bieheidebos is hier een deel van.

De gemeentenaam Begijnendijk

Even terug naar de gemeentenaam. Zoals gekend, werd Begijnendijk op 8 maart 1796 voor het eerst als gemeente erkend. Dat is dit jaar dus 225 jaar geleden, maar de naam is in feite al veel ouder. De plaatsnaam ‘Begijnendijk’ kan gemakkelijk verklaard worden. Het was namelijk een dijk van de Begijnen of een dijk, gelegen aan het goed van de Begijnen. Met een dijk werd vroeger een weg bedoeld die door of langs het water of een nat gebied liep. Door een gelukkig toeval is geweten waar deze dijk precies gelegen was, meer nog. Die dijk bestaat nu nog steeds.

De eerste vermelding vind je al in een oude rekening van de Leuvense Sint-Geertruiabdij uit 1574. Toen werd de naam ‘Begijnendijk’ nog gebruikt om een weg aan te duiden die door het goed van de Aarschotse Begijnen liep. Na deze eerste vermelding komt de naam ‘Begijnendijk’ steeds veelvuldiger voor in de archieven, om vanaf de zeventiende eeuw als gehuchtnaam gebruikt te worden en vanaf 8 maart 1796 als gemeentenaam.

Met dank aan de Betekomse pastoor Goord Boest

In de late middeleeuwen bezat een zekere Wouter Vanden Stade een perceel grond, gelegen langs de Mechelbaan

ter hoogte van de huidige kruising met de Liersesteenweg. Later verwierf de Betekomse pastoor Goord Boest deze eigendom en die droeg dit stuk uiteindelijk over aan de Leuvense Sint- Geertruiabdij. Deze abdij bewerkte dat stuk land natuurlijk niet zelf, maar verhuurde het aan lokale boeren. De verpachting van dit stuk werd jaarlijks netjes in de abdijrekeningen opgenomen. Gelukkig wordt de ligging van het perceel in die rekeningen zo duidelijk beschreven, dat je dit nu nog steeds vrij goed kan lokaliseren. Belangrijk voor dit verhaal is dat het stuk grond in de abdijrekeningen tot 1572 wordt gesitueerd boven het Beghijnengoet over den dijck. Vanaf 1574 wordt steevast geschreven dat het lag over den Beghijnendijck en dat is meteen de oudste vermelding van de gemeentenaam. Dankzij de schenking van de Betekomse pastoor is deze oudste vermelding van de Begijnendijk bewaard gebleven en is zelfs precies geweten waar deze dijk lag.

Een aarden monument in de Commissiebossen

Dankzij verschillende beschrijvingen is geweten dat het stuk land van de Betekomse pastoor Goord Boest tegen de Mechelbaan lag, ter hoogte van de huidige kruising met de Liersesteenweg. De Begijnendijk moet hier dus juist onder gelegen hebben. Op die plek ligt nu nog altijd een dreef die de verbinding maakt met de De Bruynlaan, ter hoogte van de gemeenteschool. Vroeger stond ter hoogte van de school het pachthof van de Begijnen en deze dreef was ook hun privébezit. Ze kruist de moerassige vallei van de Merenloop via een gemetseld bruggetje en wordt nu nog steeds massaal gebruikt door de recreanten die het Bieheidebos bezoeken.

Hoewel het maar een aarden weg is, vroeger in eigendom van de Aarschotse Begijnen en nu van het OCMW, mag je deze Begijnendijk toch beschouwen als een stukje erfgoed waar iedereen trots op mag zijn. Hier liggen immers de roots van de gemeentenaam. Of hoe een eigen aarden weg ook een eigenaardig monument kan zijn. Het Gemeentelijk Archief en Documentatiecentrum (GA&DC) bestaat uit een kleine groep van enthousiaste vrijwilligers met een passie voor het verleden van de gemeente. Hun interesse in de geschiedenis van Begijnendijk en Betekom varieert van documenten, foto- en ander beeldmateriaal tot objecten en geluidsfragmenten. Alles wat toelaat om de rijke historie van de gemeente te belichten en te reconstrueren, boeit hun. Zo werd in de loop van de jaren een behoorlijke brok aan informatie, beeldmateriaal en objecten verkregen. Je kan dat materiaal op vaste dagen of na afspraak in het centrum raadplegen. Het spreekt voor zich dat de leden ook zelf aan de slag willen met deze verzameling. Zij trachten het rijke verleden van de gemeente weer tot leven te brengen via specifieke activiteiten, zoals het geven van lezingen, het organiseren van filmavonden en een stambomendag, het fotograferen en filmen van gebeurtenissen en de deelname aan activiteiten van andere verenigingen. Sommige projecten resulteren in een artikel, brochure of boek.

Ben je geïnteresseerd in de geschiedenis van de gemeente en wil je actief mee de handen uit de mouwen steken? Dan ben je meer dan welkom bij het GA&DC.

gadc@begijnendijk.be