Kierunki rozwoju kształcenia i szkolenia zawodowego
Edukacja zawodowa w kontekście uczenia się przez całe życie
W
państwach Unii Europejskiej kształcenie i szkolenie zawodowe (ang. vocational education
and training, VET) obejmuje podsystemy wstępnego kształcenia i szkolenia zawodowego
(ang. initial VET, I-VET) oraz ustawicznego kształcenia i szkolenia zawodowego (ang. continuing
VET, C-VET). Zazwyczaj wstępne kształcenie przeprowadza się w szkole ponadpodstawowej lub policealnej, zanim uczniowie rozpoczną życie zawodowe. Nauka odbywa się w szkole lub w miejscu pracy (ośrodki szkoleniowe, firmy). Rozwiązania przyjęte w różnych państwach członkowskich różnią się między sobą ze względu na odmienne tradycje systemów edukacji lub struktury gospodarek. Według Komisji Europejskiej około połowy młodych Europejczyków w wieku 15–19 lat korzysta ze wstępnego kształcenia i szkolenia zawodowego na poziomie szkoły średniej. Jednak w poszczególnych krajach i regionach odsetek ten wynosi od 15% do nawet 70% (European Commission, bdw.). W Polsce w roku szkolnym 2019/2020 współczynnik skolaryzacji netto dla szkół branżowych I stopnia (grupa wieku 15–18 lat) wyniósł 12,4%, zaś dla techników (15–19 lat) – 34,9% (GUS, 2020). Ustawiczne kształcenie i szkolenie zawodowe odbywa się po wstępnym kształceniu i szkoleniu lub po rozpoczęciu życia zawodowego. Ma na celu podniesienie poziomu wiedzy, pogłębienie lub zdobycie nowych umiejętności dla dalszego rozwoju osobistego i zawodowego. W dużej mierze ta forma nauki opiera się na pracy, a większość zadań wykonuje się w miejscu pracy (European Commission, bdw.). W ujęciu historycznym kształcenie i szkolenie zawodowe często bywa identyfikowane z praktykami zawodowymi, które opierają się głównie na obserwacji i naśladowaniu, a nie na zdobywaniu wiedzy z podręczników czy nauce w salach lekcyjnych. Współcześnie kształcenie zawodowe częściej traktuje się w sposób opisany m.in. przez UNESCO – ma ono na celu nauczenie praktycznych umiejętności niezbędnych do podjęcia pracy w określonym zawodzie. W tym znaczeniu kształcenie
Micro-credentials to obecnie jeden z najczęściej dyskutowanych tematów w Europie. W artykule zarysowano wyzwania wynikające z rosnącej potrzeby wprowadzenia micro-credentials do systemów szkolnictwa wyższego oraz kształcenia i szkolenia zawodowego w Polsce.
zawodowe może obejmować elementy zarówno teoretyczne, jak i czysto praktyczne. Wielu autorów zwraca uwagę również na cel tego rodzaju kształcenia, który w porównaniu z edukacją ogólną lub wyższą jest bardziej instrumentalny (Moodie, 2002). W praktyce w Polsce wstępne kształcenie i szkolenie zawodowe – realizowane w szkołach branżowych lub technikach – jest bardziej powiązane z edukacją ogólną. Od 2002 r. państwa członkowskie Unii Europejskiej zacieśniają współpracę na rzecz kształcenia i szkolenia zawodowego w ramach tzw. procesu kopenhaskiego. Przede wszystkim zachęcają do korzystania z oferty kształcenia zawodowego przez całe życie. Tym, co ma przekonać
8
