De gruwel gevoeld

Het War Heritage Institute organiseert ieder jaar een herinneringsreis voor een 100-tal leerlingen naar Auschwitz. Tijdens de koudste maand van het jaar ging ik samen met 7 leerlingen van onze school mee naar deze gruwelijke plek.

24 januari 2019 – Het is heel vroeg als ik Julie, Annelore, Florentine, Lucile, Marie, Sofie en Julie ophaal aan het internaat. Om 5 uur worden we in de militaire luchthaven van Melsbroek verwacht. Marc Compernol, chef Defensie, verwelkomt ons en zet direct de toon: ‘Ik wens jullie geen aangename reis, wel een leerrijke dag.’ Om 7 uur stappen we in het vliegtuig richting Krakau. Alle leerlingen zijn heel warm aangekleed. ‘Het is er erg koud’, hadden ze ons verteld. Wanneer we in het vliegtuig stappen, kunnen we ons nog niet inbeelden dat de snijdende kou amper te harden zal zijn. Deze reis wordt niet toevallig in januari gehouden.

AUSCHWITZ I

Het was moeilijk om vooraf in te schatten hoe dit bezoek zou zijn. Foto’s en films zagen we al, maar we voelden de plek nog nooit. Die plek is kil en ruw. Tientallen stenen barakken. Auschwitz I (foto hierboven) is op het eerste gezicht een plaats met flatgebouwen zonder ziel, maar eens je er binnengaat zie je in de zalen allerlei voorwerpen in enorme vitrines als stille getuigen van Wat een ziek idee om een pesticide in te zetten tegen mensen. In het gebouw ernaast, Blok 10, voerden ze allerlei medische experimenten uit. Hier voerde Josef Mengele zijn onderzoeken uit op tweelingen. Mensen krijgen er dodelijke injecties in het hart. Tussen de beide blokken ligt de executieplaats waar duizenden anderen werden vermoord. Rillingen gaan door ons lijf. Maar de gruwelijkste plek moet nog komen, weet onze gids. Vanaf 1944 ging het moorden elders door, meestal in de gaskamers van Birkenau. Dat is onze volgende halte.

wat toen gebeurd is. Het raakt ons diep. Stapels schoenen, valiezen, potten en pannen, brillen en een berg menselijk haar. We worden er heel stil van, maar vanbinnen maakt het ons erg opstandig. Hoe was dit mogelijk? Kan dit nog opnieuw gebeuren?

BLOK DES DOODS

We bezoeken Blok 11, blok des doods. Het was de kampgevangenis. In stilte lopen we er door de gangen. Hier stierven vele gevangenen de hongerdood of ze stikten omdat er geen zuurstof in hun cel was. Het is ook hier dat er voor het eerst experimenten met Zyklon B werden gedaan. AUSCHWITZ II-BIRKENAU

Zoveel groter, zo onvoorstelbaar groot is Auschwitz II-Birkenau (foto hieronder). Auschwitz I had ons een kleine stad geleken, maar dat was niets in vergelijking met deze grote open vlakte waar de wind ons langs alle kanten aanvalt en pijn doet. Wat een hel moet het hier geweest zijn. Wij, met al die laagjes kleren, lopen verkleumd over het domein. We bezoeken er de barakken en worden heel stil van de restanten van de gigantische gaskamer waar 2000 mensen tegelijk vergast konden worden. We rillen van de kou, maar evenzeer van ontzetting. We hebben zoveel vragen. Wat voor plek is dit? Wat is hier toch allemaal gebeurd? Hoe kon dit gebeuren?

BELANGRIJKE BOODSCHAP

Die laatste vraag is precies de reden waarom ik het zo belangrijk vind dat leerlingen deelnemen aan

FANNY MUNTERS (LEERKRACHT GESCHIEDENIS): ‘AUSCHWITZ-BIRKENAU TOONT TASTBAAR TOT WELKE GRUWEL POLITIEK EXTREMISME LEIDT’

herinneringsuitstappen als deze. Zelf heb ik door de verhalen van mijn grootouders nog voeling met de Tweede Wereldoorlog, maar voor mijn leerlingen is die connectie er niet meer. Zij horen die verhalen niet. Ze zien het in films, maar de maatschappij zorgt ervoor dat ze sceptisch zijn. De jeugd wil kunnen voelen, zien en horen hoe het is geweest. Tijdens mijn geschiedenislessen merk ik dat de leerlingen met vragen zitten. Ze willen het verleden begrijpen, maar zien niet altijd de link met het heden. Voor mij is dat de belangrijkste boodschap die ik hun kan meegeven, want Auschwitz-Birkenau toont tastbaar tot welke gruwel politiek extremisme leidt.

CEREMONIE

FANNY MUNTERS © FOTO’S: ERWIN CEUPPENS VAN DEFENSIE

We sluiten de dag af met een ceremonie bij het monument voor de slachtoffers. Chef Defensie neemt nog een laatste keer het woord: ‘Dit is een verschrikkelijke plaats, maar als hij jullie, de volwassenen van morgen, de boodschap meegeeft je af te zetten tegen eender welke vorm van onverdraagzaamheid, is hij ook een plaats van hoop.’

IMPRESSIES VAN ONZE LEERLINGEN

In Birkenau leek het net alsof we door het decor van een film wandelden. De barakken, waar de mensen moesten slapen op houten of stenen ‘bedden’, het sanitair, de ellenlange tochten in de snijdende wind die we aflegden om naar de andere kant van het domein te gaan, allemaal elementen die we ons tot 24 januari enkel konden inbeelden. Nu stonden we er echt, net zoals die duizenden mensen tussen 1940 en 1945. Hoe langer we er bleven, hoe meer we beseften dat het pure realiteit was. Annelore De Neef – 6HY

In Auschwitz waart werkelijk overal de dood. Wanneer je de poort van Auschwitz binnenstapt, voel je de spanning, de stilte, de leegte die eigenlijk niet zo leeg is door de aanwezigheid die er ergens nog wel is. Ik had het gevoel dat je in de gaskamer de dood nog kan ruiken. Ik kreeg direct een krop in mijn keel. Niet te schatten hoeveel mensen daar het leven hebben gelaten. Hoe zij die mensen het leven konden ontnemen. Zonder reden. Julie Vandierendonck – 6RKB

Auschwitz was een zéér aangrijpende beleving. Het is onvoorstelbaar hoe die mensen geleefd hebben. Geen bed, geen warme kledij, geen warme douches, de constante angst ... Als je daar eenmaal bent geweest en de realiteit onder ogen ziet, besef je pas hoe goed wij het hebben. Julie de Vis – 6HY

Deze ‘uitstap’ is nodig en zouden veel meer scholen moeten doen. Jongeren moeten tot het besef komen dat dit geen fictie is en het op één dag plots helemaal anders kan uitdraaien voor je. We moeten dus respect hebben voor anderen en herinnerd durven worden aan welke gruwelijkheden er zijn gebeurd en vandaag de dag eigenlijk nog steeds gebeuren. Confrontatie, het is niet prettig, maar nodig. Lucile Dehaeze – 6HY

Het was een bijzondere ervaring. Ook al word je daar hard geconfronteerd met de gruwelijke werkelijkheid, toch blijft het enorm moeilijk te bevatten. Ik zal deze dag en mijn vrijheid koesteren. Sofie Van Bezu – 6TO