40
EUROPA DICHTER BIJ UW BED Het Vlaamse sociaal-cultureel volwassenenwerk is voor Europa een vreemde eend in de bijt. Schenenschoppers die gesubsidieerd worden om beleidsmakers in alle mogelijke domeinen pijnlijke benen te bezorgen: in welk hokje stop je die? Het maakt dat de Europese wetgeving soms onaangepast lijkt te zijn en dat sociaalculturele en in mindere mate amateurkunstenorganisaties de weg niet vinden naar informatie en financiering. Hoe vragen we Europa ten dans?
Sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties die voor projecten al steun kregen van de Europese Unie, waren best tevreden over wat deze financiering mogelijk maakte. Toch voerde wrevel over ‘Europa’ de boventoon in de bevraging die we in mei 2021 organiseerden bij 84 organisaties naar aanleiding van het hernieuwde Europese overleg van De Federatie, Socius en het departement CJ&M. Europa, zeiden respondenten, is ‘te onbekend’. ‘Te complex.’ ‘Te veel gedoe voor beperkte middelen.’ Wat mogen sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties verwachten van de Europese Unie? Hoe kunnen ze anticiperen op Europese regelgeving? Hoe vinden ze vlotter de weg naar informatie en financiering, en op welke manier kan de Vlaamse overheid daarbij helpen? Wij vroegen het Niels De Smet van het team ‘Sociocultureel en Transversaal’, en Katrien Thienpont van de Vertegen-
Lidorganisaties (sociaal-cultureel werk en amateurkunsten) die Europese middelen ontvingen (2017-2021)
JA 42%
NEE 58%
3%
90% Subsidies van de Europese Unie
2
JAAR
Toelages uit een Europees of internationaal privaat fonds
7% Beide
gemiddelde duurtijd van de toegekende subsidie
41
“Het is een Europese zoektocht naar de juiste bondgenoten, naar manieren om aan te sluiten bij wat elders gebeurt rond een gedeeld belang” - Katrien Thienpont woordiging van Vlaanderen bij de Europese Unie, beiden op het departement Cultuur, Jeugd & Media. Bij welke Europese programma’s is het departement Cultuur, Jeugd & Media (CJ&M) betrokken? En hoe ver reikt die betrokkenheid?
Niels De Smet: “Voor ons team
gaat het vooral om het Erasmus+ programma. Wij hebben goede contacten met EPOS, we kunnen input geven over de
Erasmus+
verwoording, over de vertaling van een Europees programma naar iets dat behapbaar is voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk. We proberen ook elk jaar een rol als beoordelaar van Erasmus+ aanvragen op te nemen.”
Katrien Thienpont: “In onze
afdeling Kennis en Beleid hebben wij de Creative Europe Desk, het loket voor het Creative Europe Programma. Er zijn verschillende soorten Europese programma’s – gecentraliseerd, waarbij het dossier wordt behandeld op EU-niveau, en gedecentraliseerd, waarbij de behandeling voor rekening van agentschappen in de lidstaat is. Creatief Europa is een gecentraliseerd programma, onze Creative Europe Desk geeft dus vooral informatie en advies aan potentiële Vlaamse begunstigden. Ons departement werkt daarnaast ook op verschillende manieren mee op het ritme van de Europese programma’s, die telkens over zeven jaar lopen. We zitten overal mee aan tafel om deze programma’s zoveel mogelijk op maat van de
Vlaamse actoren te boetseren. We waken erover dat klassieke aandachtspunten voor Vlaamse sectoren, zoals toegankelijkheid voor kleine en middelgrote actoren, maximaal opgenomen zijn.” Naast de positieve ervaringen van respondenten zijn er ook klachten over de administratieve rompslomp en de loodzware procedure. En vooral: 75% van degene die (nog) niet indienden, wil wel maar vindt de weg niet.
De Smet: “De Vlaamse sociaal-
culturele sector is uniek in Europa. Een Europese subsidie exclusief voor sociaal-cultureel werk zal er dus wellicht nooit komen, het is altijd zoeken in bestaande Europese programma’s. Sectoren kunnen zeker ondersteund worden, steunpunten kunnen dossiers begeleiden of dat Europese aanbod bekendmaken. VLEVA (VlaamsEuropees Verbindingsagentschap, red.) bijvoorbeeld geeft informatie over de mogelijkheden. Maar een aanbod uitwerken voor alles wat mogelijk relevant kan zijn voor een brede
Europees Sociaal Fonds Andere Horizon Europe
54
29
25
17
Vlaams programma voor Plattelandsontwikkeling
Fonds voor Asiel, Migratie en Interreg integratie Creative Europe
13
8
8
Europese programma’s waarop onze sectoren een beroep doen (in %)
42
4
Citizens Equality
4
verwachte ondersteuning door de Vlaamse overheid De sectoren informeren over Europese subsidiemogelijkheden
Informatie en begeleiding voorzien bij de indiening van een projectaanvraag
Ondersteuning Europese uitwisseling en contactname
Invloed uitoefenen op de modaliteiten van de calls in wording Actief cofinancieren
essentieel
welkom
niet nodig
sector als die van jullie is onbegonnen werk. Wij bieden ondersteuning voor de relevantste programma’s zoals Erasmus+, waar we binnenkort een brochure over publiceren.”
Thienpont: “Europese financiering is ook geen substituut
voor misgelopen Vlaamse financiering, ze heeft een andere finaliteit. Grensoverschrijdende samenwerking en internationalisering zijn essentieel. De EU is ook geen vragende partij om altijd dezelfde organisaties te financieren. Ze ziet de Europese financiering graag
als een incentive om iets duurzaams op te bouwen wat nadien verder kan zonder Europees geld. Europese financiering is dus niet voor iedereen een must, en het moet in de werking en in de doelstellingen van een organisatie passen.” Gezien de breedte van de topics waarrond het sociaalcultureel werk actief is en het feit dat veel organisaties aangeven hun tanden stuk te bijten op de ‘Europese zoektocht’, is het een idee om vanuit CJ&M een soort algemene ‘wegwijzer’ op te stellen?
Thienpont: “Er is een hele resem organisaties die Vlaamse actoren toeleiden naar Europese financiering. Dat is ook een aandachtspunt in het Vlaamse regeerakkoord. De website van VLEVA bevat een link naar alle Vlaamse contactpersonen in alle departementen, sectoren en agentschappen voor de verschillende Europese programma’s. Voor Cultuur is bovendien een bijzondere rol weggelegd voor Cultuurloket.” Leidt Cultuurloket toe naar een beperkt aantal Europese subsidieprogramma’s of beantwoordt het alle vragen, als een echte wegwijzer?
De Smet: “Zij bekijken op dit
moment vooral hoe Europese wetgeving van toepassing kan zijn op de cultuursector, maar ze kunnen in samenwerking met andere steunpunten en met het
43
departement ook informatie verschaffen over die Europese programma’s.”
Thienpont: “De rol van Cultuur-
loket met betrekking tot Europa is nog in opbouw. Voor sommige aspecten zullen ze eerder doorverwijzer zijn, voor andere kunnen ze meer eigen expertise opbouwen. In samenwerking met VLEVA, waar ze ook lid van zijn, kunnen ze de dienstverlening voor culturele actoren verbeteren. Maar Cultuurloket zal niet doen wat VLEVA al doet, het is nog zoeken wie het best welke soort informatie en
44
De vraag naar hulp in de zoektocht naar partners komt vooral van organisaties die niet in veel netwerken actief zijn.
Thienpont: “In de zoektocht
naar partners kunnen de Europese koepels waar veel van jullie organisaties lid van zijn, als bemiddelaar optreden. De sector heeft toch zicht op welke
n ee j a 2 8
organisaties die lid zijn van 1 of meer Europese netwerken
nee ja 42 %
- Niels De Smet
%
%
“Een Europese subsidie voor sociaalcultureel werk zal er wellicht nooit komen, het is altijd zoeken in bestaande Europese programma’s”
partnerships bij Erasmus+ zijn ook een pak laagdrempeliger. De dossiers kunnen beknopter zijn, organisaties kunnen een forfaitair bedrag opgeven in plaats van een gedetailleerde berekening. Dit geeft nieuwe of kleine aanvragers ook een kans. Wij bekijken zelf hoe wij de drempel nog meer kunnen verlagen. We geven bijvoorbeeld een internationale reistoelage voor het sociaal-cultureel volwassenenwerk zodat ze zich kunnen voorbereiden op hun dossier, omdat het handiger is als ze hun partners al ontmoet hebben. Ook voor de amateurkunstensector hebben we een dergelijke subsidielijn sinds 2019, dat decreet legt sterk de nadruk op internationale uitwisseling.”
organisaties die lid zijn van 1 of meer koepelorganisaties
72
De Smet: “De nieuwe small scale
Europese koepel het best aansluit bij de doelstellingen van een organisatie? Het kan ook een stap zijn om je te engageren in zo’n koepel. Deze ledenverenigingen halen hun kracht uit de sterkte van hun leden.”
58 %
dienstverlening biedt. De Europese Commissie doet zelf ook inspanningen om programma’s toegankelijker te maken. Zo heeft ze in november vorig jaar CulturEU gelanceerd, een nieuwe onlinetool die cultuurorganisaties tot bij de juiste subsidielijn leidt.”
Verenigingen hebben nu soms het gevoel dat Europese wetgeving ze wat overvalt. Is er een manier om proactief op te volgen wat er gaande is en welke gevolgen dit kan hebben voor sociaal-culturele en amateurkunstenorganisaties?
Thienpont: “Ik ben het niet eens
met het idee dat dit ons allemaal overvalt. België is een lidstaat van de Europese Unie, ze maakt mee die wetgeving. De Europese
agenda wordt opgevolgd via de diplomatieke vertegenwoordiging van Vlaanderen bij de Europese Unie die is ingebed in de Belgische, via contacten binnen de Raad en tijdens overleg met de Europese Commissie. Maar het is onmogelijk om in onze opvolging elk sectorbelang mee te nemen, dat is ook onze rol niet. Het is ook aan de sectoren zelf om te lobbyen voor hun belangen, zij kunnen veel scherper dan wij aangeven wat moet aangepast worden.”
De knoop zit ‘m in de communicatie over dergelijke wetgevende initiatieven. Dat staat niet op de radar. Je staat er niet bij stil dat bepaalde Europese dossiers relevant kunnen zijn voor onze sector. Wie kan tijdig dat signaal geven?
Thienpont: “Net als voor de
Vlaamse en de federale overheid heb je er als koepel alle belang bij om die agenda op te volgen. Om het beleidsproject van de nieuwe Commissie en de werkprogramma’s met de wetgevende initiatieven voor het komend jaar te lezen. Elk Europees wetgevend initiatief wordt voorafgegaan door een brede openbare raadpleging en een impact assessment. Dat is
allemaal online te raadplegen. En dan kan je jouw stem laten horen. Voor een kleine vzw is het uiteraard niet haalbaar om het beleid op dat niveau op te volgen, maar het is wel iets voor een Europese koepel.” Daar is toch ook een probleem van mankracht. Niet elke sector kan daar een heel team op zetten.
Thienpont: “Dat is krachten
bundelen, met leden vanuit heel Europa die opvolgen wat voor hen relevant is. Zo was er een nieuwe richtlijn over rechten van passagiers bij vliegtuigmaatschappijen met ook regels voor bagage, waarbij reizen met muziekinstrumenten door de mazen van het net was geglipt. De Europese koepel van podiumkunsten heeft toen hard op dat dossier gewerkt om daar uitzonderingen te voorzien, aan de hand van de input van hun leden. Zoiets kan alleen maar uit de sector komen.”
In het beleidsdomein Jeugd is er geregeld overleg tussen het departement, de attaché, het nationaal agentschap en de belangenbehartiger, waar ook updates over Europese programma’s aan bod komen.
Kunnen we dit ook Cultuur organiseren?
voor
Thienpont: “Wij staan zeker
open voor dialoog. Het is voor ons ook belangrijk om te weten wat bij jullie leeft. Maar bij Jeugd is – ook op Europees vlak – de één-op-éénrelatie duidelijker dan voor het sociaalcultureel volwassenenwerk. Kijk, jullie ambitie is de onze op dat vlak. Wij hebben niets liever dan dat alle Vlaamse organisaties goed hun weg vinden in Europa en zich goed vernetwerken, maar organisaties moeten ook zelf voorbereidend werk doen voor we samen stappen zetten. Hoe helderder de boodschap uit de sector, hoe verder wij daar mee geraken.”
De Smet: “We voeren nu het
gesprek over Europa opnieuw met De Federatie en met Socius. Het is belangrijk om te zien of daar de juiste mensen aan tafel zitten, en of er nog anderen bij moeten.”
Thienpont: “Het is inderdaad
een zoektocht naar de juiste bondgenoten, naar manieren om aan te sluiten bij wat elders gebeurt rond een gedeeld belang. Dat is de kunst van het lobbyen.”
Over de bevraging Naar aanleiding van het heropstarten van het reguliere overleg met het departement Cultuur, Jeugd & Media over Europese dossiers hield de Federatie een bevraging over de Europese financiering voor en de Europese vernetwerking van onze sectoren. De bevraging, in mei 2021, werd ingevuld door 84 organisaties: 76 organisaties uit het sociaal-cultureel volwassenenwerk en 8 amateurkunstenorganisaties.
45