Sogn o gFjordane 250 år

Informas

fĂ˜R

jon

no

framover

To valkyrjer for tre fogderi

Dei glødar

av kampvilje. Dei utstrålar samhald og fellesskap.

Saman slåst dei for eit fylke dei meiner er heilt unikt i verda.

Norske kvinner fekk stemmerett i 1913. Det skulle gå nesten 100 år før kvinner inntok dei to viktigaste embeta i Sogn og Fjordane. Fylkesmann Anne Karin Hamre er statens representant i fylket, medan fylkesordførar Åshild Kjelsnes er folkevald. Det kunne borge for konfliktar. I staden samarbeider dei for å overføre mest mogleg makt og funksjonar frå sentrale strok, som det heiter. Det er bra for innbyggjarane.

Sentrale strok ser det som ei frårøving av makt.

Det er seig materie. Det siste forsøket på regionreform enda med at forvaltninga av kanadagås og stripegås vert overført til fylkeskommunane, men ikkje grågås og kortnebbgås. Villsvin og muflon kan overførast på sikt....

Dei to kvinnene er ikkje heilt sikre på kven av dei som har ansvaret for muflonen no i 2013, eller kva ein muflon er, for den saks skuld. Men dei er samde om at reforma er for puslete.

Men kvinnekampen, den er dei ferdige med, eller?

Har kvinnene vorte dei nye mennene no, slik enkelte rikssynsarar meiner?

- Nei, fytte grisen! seier Åshild. Det er historielaust

fylkesmann Anne Karin Hamre (øvst) og Fylkesordførar

Åshild Kjelsnes set pris på at dei gamle fogderigrensene vert meir og meir utviska, og at samarbeidet mellom kommunane aukar.

2

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Muflon er ei undergruppe av villsau og ei av to grupper som er opphav til tam sau. Ifølgje Wikipedia er muflonen den minste av dei ville saueartene i verda, og den einaste nolevande ville saueart i Europa. Då har ein igjen gløymt den vestnorske villsauen.

1763 19. september 1763 kom det ei kongeleg forordning underskriven av kong Fredrik 6. på Fredensborg slott som delte Bergenhus amt i to.

Med det var Nordre Bergenhus amt skipa, det som i 1919 fekk namnet Sogn og Fjordane. Første amtmann var Joachim de Knagenhjelm som hadde embetsstad på heimegarden i Kaupanger.

Valkyrjer, også kalla skjoldmøyer, er i norrøn mytologi kvinnelege stridsjomfruer. Utstyrte med brynje, hjelm og spyd held dei auge med alle krigar og slag, og avgjer kven som skal falle i kamp og kome til Valhall.

å tru at vi ikkje framleis har bruk for raudstrømpene.

Eit lite skifte i økonomien, så vips får vi eit tilbakeslag.

- Det er ulikt frå sektor til sektor, seier Anne Karin, litt meir diplomatisk i ordbruken. Vi har kome langt i offentleg sektor, men både media, akademia og næringsliv heng etter.

Kva med rosabloggarane?

- Det må vere lov å vere jente også, seier Åshild. Anne Karin er meir uroa for unge, sinte menn som ramlar utanfor. Det handlar også om klassearv og sosial arv.

Igjen skil vesle Sogn og Fjordane seg ut, som ganske egalt i forhold til andre fylke. Dei fleste har like moglegheiter her.

- Vi er ikkje så store og mange. Difor samarbeider vi på tvers av alle tidlegare skilje i staden for å snakke høgt og mykje om robuste kompetansemiljø, som er dagens mantra, seier fylkesmannen. Ei av årsakene til at vi at vi har så flinke elevar her, er samarbeidet mellom skular, Utdanningsforbundet, høgskulen, fylkesmann og fylkeskommune. Det har det skjedd ein liten samarbeidsrevolusjon i det stille.

- Det er så mykje samarbeid mellom kommunane at eg har mista oversikten, ler Anne Karin.

- Det har vi klart fordi Sogn og Fjordane er eit lite fylke. For å hevde oss, må vi finne vår eigen veg. Det er tradisjon for det her, seier Åshild. Anne Karin nikkar.

- Vi klarer å snu oss raskt.

Det er eit steinkast mellom Fylkesmannen og Fylkeshuset. Mentalt er avstanden endå kortare.

Sogn og Fjordane er det einaste fylket i landet som

Ho har ein draum om å systematisere og servere alt fylket kan by på.

- Då må vi invitere folk hit. Og inkludere innvandrarane, seier Anne Karin. Ti prosent av dei sysselsette i Sogn og Fjordane er arbeidsinnvandrarar. I tillegg kjem mange flyktningar som ikkje får brukt ressursane sine.

Arbeidsgjevarane må tilby meir. Igjen er samarbeid på tvers løysinga, mellom anna styrkt språkopplæring.

- Men vi har ein del å gå på når det gjeld inkludering, innrømmer ho. Vi treng ikkje berre arbeidskrafta, vi treng mangfaldet. Vi treng fleire unge folk. Etter neste val går vi frå fem til fire stortingsrepresentantar. Åshild fortel om då ho og dei tre andre vestlandsfylkesordførarane skreiv ein kronikk om at eit ferjefritt E39 ville bli den mest lønsame vegen i landet. Aftenposten og Dagens Næringsliv nekta å sette den på trykk.

- Eg er uroa over oppslutninga om distriktspolitikk.

Makta sit i Oslo. Media er stort sett i Oslo. Til no har det vore mange med distriktsbakgrunn der, men stadig fleire er fødde og oppvaksne på Austlandet, seier Anne Karin.

- Det er ein handlekraftig arbeidskultur her, og mange som er genuint opptekne av å utvikle lokalsamfunnet sitt, seier ho. No brenn ho for ein ny samarbeidsarena mellom stat og næringsliv, som veit alt for lite om kvarandre.

Som tidlegare fylkesrådmann Jan Øhlckers sa: Vi skal byggje dansegolvet og bidra til musikken. Men dansen må næringslivet sjølv stå for.

1770-åra Vågsberget var den eldste og viktigaste handelsstaden i ytre Nordfjord til slutten av 1800-talet fordi den låg lagleg til ved dei rike fiskefelta kring Vågsvåg og Torskangerpollen. Handelsstaden har eksistert sidan 1600-talet, men i 1777 overtok handelsmann Peder Tonning. Han bygde hovudhuset og mange av dei sjø-buene handelssetet, som no er verna.

1780-åra

WHO har peika ut som trygt lokalsamfunn. Det er lett å bli tunblinde og ikkje sjå kvalitetane i den vakre og rike naturen som gjev oss fisk, mineral, petroleum og andre naturressursar. Fylket er på landstoppen i verdiskaping per innbyggjar.

- Storsamfunnet ser ikkje verdiane våre, seier Åshild.

INFORMAS

Ansvarleg utgjevar: findriv på oppdrag av Sogn og Fjordane Fylkeskommune.

Redaksjon: Marit Bendz, Ole Jacob Huus og Tom Farsund Hovudkomite: Åshild Kjelsnes, fylkeordførar, leiar, Ann Karin Hamrfe, fylkesmann, Nils Gjerland, leiar hovudutval kultur, Bård Haukedal, Den norske Kyrkja

JON

Takk til: Anders Timberlid, Oddmund L. Hoel og Hege Roll-Hansen for framifrå kompresjon av historia i Sogn og Fjordane. Hoel, Timberlid og Roll-Hansen er til dagleg å finne på Høgskulen i Sogn og Fjordane. Takk til NRK Song og Fjordane som har bidrege med ein heil del historiske bilete til jubileumsmagasinet.

FØR

NO

FRAMOVER

Grafisk produksjon: findriv

Trykk: Sogn og Fjordane Avistrykk Distribusjon: posten Opplag: 43.000

Postruta Bergen–Trondheim vart opna som landpostrute i 1785 etter ein plan frå 1775.

«Den trondhjemske Postvei» vart bygd gjennom Sogn og Fjordane frå 1780 og til 1806 med postføring ein gong i veka, og med sju postopneri frå starten.

Post-opnarane hadde hovudansvaret for postomdelinga innan sine ruteavsnitt.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

3

1801 Den første nominelle folketeljinga i Noreg var 1. februar 1801. Tidlegare talde styresmaktene folk samla for kvart sokn, no stod enkeltpersonar fram med namn, alder, kjønn, familiestatus og yrke. Den dagen var det 52.601 menneske i fylket vårt, noko som utgjorde 6% av folketalet i Noreg. I dag er denne redusert til 2.

Kraft til å påverke

framtida

1804 Haugianarane

Foto: Ole Tom Allmenning

etablerte seg på Svanøy der eigaren Ole Torjusson vart ein av hovdingane innan rørsla. Attåt forkynningsarbeidet var haugianarane også aktive innan næringsverksemd som fiske, sagbruk, saltproduksjon og handel. Haugianarane hadde også ein annan hovudbase i Luster samla rundt Torgeir Halvardsson Nes.

1811 Selskapet for Norges Vel vart skipa nasjonalt i 1809 med første lokallag på Lærdal i 1811, året etter kom det eitt i Gaular. Sokneselskapa hadde som oppgåve å fremja næringslivet ved utdeling av premiar til tiltaksame folk.

I hovudsak var det jordbrukarar, men også dei som dreiv handverk eller andre sysler fekk påskjøningar.

4

Sogn og Fjordane Energi sin visjon er «kraft til å påverke framtida».

Denne fortel mykje om vår verksemd, vår rolle i samfunnet og vår verdiskaping for fellesskapet.

SFE er ein stor aktør i den norske kraftindustrien – med 250 dyktige og entusiastiske medarbeidarar, omfattande produksjon av fornybar energi, ansvar for over 4000 km linjenett og med ein engasjert leverandør av straum til husstandar og bedrifter over heile landet.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

www.sfe.no

Prosjektleiaren har ordet:

Frisk, kreativ, framtidsretta Denne avisa fortel om eit fylke som ikkje er prega av depresjon og nedgangstankar. Den fortel om eit oppegåande næringsliv, om folk med skaparevne, om folk som kan lage ein fest.

Det er noko av det vi prøver å få fram gjennom jubileet. Vi vil nytte høvet til å vise kva vi er gode for og gode til på flest mogeleg samfunnsområde. Det kjem vel tydelegast fram innan næringsliv og kultur, to grunnleggande faktorar for at vi skal ha det bra i fylket!

Målsettinga med jubileet er i alle fall tredelt:

- Vise historia - Vise fram fylket slik det er - Tenke framtid

Til framtidstenkinga må ungdommen vere med, og det har ein spesiell sym-

bolverdi at den offisielle opninga av jubileet er lagt til Ungdomsmessa på Nordfjordeid 21.mars. Der møter vi elevbedrifter frå heile fylket, og vi møter framtidas grunderar i fylket. Derfor blir ungdommane inviterte til å leite fram nokre «framtidsidear» som skal vere med å danne grunnlaget for drøftinga på ein grundercamp over sommarferien og går vidare til ein stor framtidskonferanse knytt sterkt opp til sjølve bursdagsfesten i september.

I det heile har ungdom fått ein veldig brei plass i programmet innanfor mange

sjangrar. Det kjem fram i skrivekonkurransen, innbydinga til å lage filmen «Dokument 2013», ein danseproduksjon i regi av Dans utan grenser, eit teaterproduksjon med og for ungdom som skal ut til alle vidaregåande skular i fylket, demokonkuransen og talentpresentasjonane i fleire festivalar.

Denne avisa viser breidda i arrangementa gjennom året, nye og andre som er meir veletablerte. Nokre har kome til pga jubileet, og alle har ønskt å knyte seg opp til jubileet. Og her er ikkje alt med. Nye arrangement vil dette inn heile tida, og derfor er det berre å gå jamnleg innom www.sfj250.no for alltid å vere oppdatert. Gjerne òg på facebook der de òg kan legge inn kommentarar. Ny jubileumsavis kjem i august.

Og historia? Den viser vi fram på eit par store historieseminar, og museum og historielag og andre lag arrangerer historiske møte og utstillingar. Og viktigast: Fylkeshistoria blir skriven av ei gruppe historikarar under leiing av Høgskulen i Sogn og Fjordane. Eit stort løft.

Til lukke med jubileet!

Edvin Helgheim, prosjektleiar

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

5

Konkurransar Skriv du? Filmar du?

Har du lyst til å skrive dikt eller noveller, eller lage ein kortfilm? I jubileumsåret 2013 vert det laga nye arenaer for kreativ ungdom i Sogn og Fjordane.

gjennomfører konkurransen. Dei beste bidraga vert presenterte på Nynorske Litteraturdagar i Aurland i byrjinga av november. Håpet er òg å få gjeve ut eit stort utval av dikta og novellene i ei bok på slutten av året.

FRAM I LYSET - Skriv. Skriv. Skriv! seier dramatikar

Maria Tryti Vennerød.

- Vil du bli verkeleg god til å skrive, så må du ikkje vere så oppteken av å vere flink. Det viktigaste er å skrive. Skriv, skriv, skriv! - og kjenn på lysta.

Ver fandenivaldsk, og viss nødvendig, gå på tvers av det norsklæraren din seier. Å utvikle ei forfattarstemme er noko anna enn å skrive stil, seier Maria. Sjølv fekk ho beskjed om at ho skreiv for munnleg.

DOKUMENT 2013. Har du noko på hjartet og eit film-

For 20 år sia sat ungdomsskuleeleven Maria Tryti

Vennerød på rommet sitt i Førde og skreiv små forteljingar. Då Ungdomsbokklubben til Gyldendal lyste ut nasjonal skrivekonkurranse for ungdom, fekk dei inn over tusen bidrag. Tre av dei var signerte 14 år gamle Maria. Ein av tekstane vart vald ut til novellesamlinga. Den handla om ein liten gut som svevde opp i skyene og møtte Gud, og om dialogen mellom dei to.

Teksten vart til på eit skrivekurs i regi av Sogn og Fjordane Skrivelag, der Ingri Lønnebotn var kursleiar. Ho spurde den unge jenta om ho ikkje skulle skrive dramatikk, men det var heilt uinteressant for Maria. I dag er ho ein av dei viktigaste unge dramatikarane i Noreg.

Filmskapar og medielærar Johnny Flaten ventar spent på tjue kunnskapstørste og filmglade ungdomar i Sogndal under filmfestivalen i mars.

Slik starta det for ho. Slik kan det starte for fleire.

I samband med 250-årsjubileet for Sogn og Fjordane fylke går dei tre litteraturfestane i fylket saman om ein skrivekonkurranse. All ungdom i alderen 16 til 26 år kan vere med – viss dei har vakse opp i fylket eller er busette i fylket no. Både nye skrivarar og dei som har publisert tekstar tidlegare, kan vere med.

- Ungdom treng arenaer der dei kan vise seg fram i det offentlege rom, seier Ove Eide, juryleiar i skrivekonkurransen «Fram i lyset». I Sogn og Fjordane finst ikkje noko forum for skrivande folk.

Maria Tryti Vennerød meiner det er verdifullt å dele tekstar med andre, få tilbakemeldingar og delta i skrivefellesskap. Nokon skjønner kva du skriv, andre ikkje. Men du skal lytte til kritikk og til kva andre forstår ut av teksten. Er det det same som du vil fortelje? - Rettleiaren min sa at ein skal

6

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Maria Tryti Vennerød fekk Ibsen-

prisen for teaterstykket Dama i luka i 2005. Her frå oppsettinga på Sogn og Fjordane Teater i 2011 med Elise Christine Eide. Foto: Geir Birkeland

tileigne seg kunnskap, lese bøker andre har skrive, og bøker om å lese. Men ein må ikkje tenkje på det når ein skriv sjølv. Eg trur det viktigaste er å skrive, det er mykje viktigare enn å lese, seier Maria og innrømmer at det kanskje er eit sjølvforsvar, fordi ho ikkje les så mykje sjølv.

Litteraturfesten i Gloppen, Nynorske Litteraturdagar i Aurland og Jakob Sande-selskapet i Fjaler

kamera i handa? Då kan du bli ein viktig dokumentarist.

«Dokument 2013» er eit filmprosjekt der ungdom på vidaregåande skular frå heile Sogn og Fjordane skal lage korte novellefilmar frå kvardagen sin. Dei beste skal syast saman til ein videodokumentar frå fylket.

Filmlærar Johnny Flaten ved medielina på Sogndal vgs skal hjelpe dei unge filmskaparane i gang.

Han starta sjølv ganske tilfeldig med film då han jobba med forskingsformidling ved Høgskulen i Sogn og Fjordane. Sia har han vore med på alt frå innspeling av Villmark i Sogndal og russisk spiondrama i Aurland til reklamefilmar for øl, bilar og parfyme.

- Sogn og Fjordane kan bli eit endå meir attraktivt fylke for film- og reklameinnspeling, meiner han.

Johnny ynskjer ein variert gjeng med elevar på workshop i Sogndal helga 15. til 17. mars i samband med filmfestivalen der. Dei som søkjer, treng ikkje vere teknisk gode. Det viktigaste er at dei ynskjer å formidle noko, enten det er om skule, jobb, fritid eller ei kjærleikshistorie for den del.

Etter kurset blir deltakarane inviterte til å produsere ein kortfilm på eitt minutt, i ein heilt open sjanger. Frist for innlevering er 1.august, og Flaten lovar premie til den beste. I tillegg skal ein profesjonell produsent sy saman kring 15 av dei til ein dokumentar som får premiere på Q-film-festivalen på Sandane i november, med premierefest og mykje jubalong.

- Denne dokumentasjonen vil ha verdi i framtida, og syne korleis ungdom i Sogn og Fjordane tenkte og uttrykte seg i 2013. Dei vil setje spor etter seg, spor som kan vere spennande å sjå att om tjue år, seier Ove Eide, som sit i juryen også her.

Sogndal Filmfestival

Qfilmfestival

Nynorske litteraturdagar

Tid: 16.-19. mars Stad: Sogndal

Tid: november Stad: Sandane

Tid: 1.–3. november 2013 Stad: Aurland

Ung kortfilm, arrangør er medielina ved Sogndal vgs

Firda vgs er arrangør

Folkeleg, raus og levande. Ein liten og intim litteraturfestival, fullspekka med kjende og ukjende aktørar.

Litteratur, språk, musikk, kunst og humor utgjer denne årleg festivalen.

Skrivekonkurranse for ungdom: FRAM I LYSET Tema: Mysterium Sjangrar: Dikt og noveller Målform: Nynorsk Frist for innlevering: 1. mai 2013 Send inn til Firda vgs v/Ove Eide, Firdavegen 21, 6823 Sandane Eller epost til postmottak.firdavgs@sfj.no Merk: Skrivekonkurranse

Fotokonkurranse: Kulturminne i Sogn og Fjorda

ne

Lokale kulturminneplanar og fylke sjubileet ved Sogn og Fjordane fylke skommune lyser ut ein fylkesdekkanda fotokonku rranse. Kulturminne i Sogn og Fjord ane er temaet for konkurransen, og fotografiet skal avbilde eit kulturminne som ein mein er fortel noko om Sogn og Fjordane. Alle kan delta i konkurransen. Det blir prem iering med flotte gevinstar. Konkurransen vil gå gjennom våren og sommaren. Meir informasjon om konkurransen og reglane vil bli utlyst i løpet av april.

Sterke stemmer over Innover og inen , allereie

n ligg dei her, stia ymde, stiar frå lø g n e m , a k k a opptr sanneleg! ei anna tid, ja så ått her før! g r a h n o k o n Som om inn. Ho har sett r og år snublar ho kome fram. er ho her. Ho har lyset lenge, men no erød) (Maria Tryti Venn ndisane i Sogn og ein av dei første kje St. Sunniva var Vestlandet. Leiarshelgen for heile Fjordane, og skyt pillene i Bergen, har inspirert Fests skapen til Sunniva usikkfest og meråd, Gloppen m iBjørgvin Bispedøm ing på Selja. Til fe lage ei festopplev po m ko lokale krefter til å verk av ne har ein tinga eit ia ar M n ringa i klosterruina re amatika rkelund Ulvo og dr nisten Therese Bi liner til vår eiga e kk tre i ynskjer å i Tryti Vennerød. De bruke si stemme, kvinners rett til å nære fortid, med rd trua på ei betre ve ferd n vert ei fargerik ivas rike. Dage en rg Be i Ei reise i St. Sunn n tomte verd; frå Kristkirke e id inn ei legendarisk re , til Ve nanlegget på Selja til Kloster- og helge Sandane. på n ge ha uset Trivsels kyrkje og kulturh kor, der eldgamle i dramaet som eit Publikum deltek å som liturgiske iva-kulten vil inng fragment frå Sunn heile dagen. ritornell gjennom erens Piccadilly lja var mellomald Det vert sagt at Se te hamna og møå vere den viktigas Circus, i tillegg til s. Med innslag av Bjørgvin og Nidaro teplassen mellom e ein reminisens kultur, vil ein skap irsk og norsk folke ed leik og fest. møte publikum m av denne tida, og

ke Etter dagar, ve

Heilage Sunniva – ein hyllest Tid: Laurdag 1. juni kl. 12.30 Stad: Klosterruinane på Selja Storslått framsyning med nyskriven musikk og tekst av Therese Birkelund Ulvo og Maria Tryti Vennerød.

850 år – ei feiring Tid: Laurdag 1. juni kl. 17.00 Stad: Vereide kyrkje Boklansering og konsertprogram med Det Norske Kammerorkester, Unni Løvlid, Elin Pehrson Grytting m.fl.

Sterke stemmer syng Tid: Laurdag 1. juni 2013 kl. 23.00 Stad: Trivselshagen, Sandane Kveldskonsert dedikert sterke kvinnestemmer.

Kvinners stemme og stemmerett vert aktualisert frå ulike vinklar, med tekst og musikk, skjemt og alvor.

www.heilagesunniva.no

Oskarutdelinga Før drøymde Oskar (28) om å bu i storbyen med gangavstand til 7Eleven, burgarsjappa og puben. Men no har han slått om til nynorsk og snusar på jobbar i Sogn og Fjordane.

- Framtidsdraumane mine har endra seg. Som mange andre drøymer eg om eige hus. Diverre tillèt ikkje bustadprisane i Oslo det. Som nyutdanna jurist treng eg i første rekke ein jobb.

Men damer tenker eg og mykje på, eg er veldig singel for augeblikket og alltid på utkikk etter ei søt jente.

På Facebook-sida har Oskar pussig nok mange venner frå Sogn og Fjordane.

- Dei har fått med seg at eg slit med å få jobb, og meiner eg har gode sjansar i Sogn og Fjordane.

8

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Oskarutdelinga er eit resultat av at han sidan januar har fått tilsendt produkt og opplevingar anonymt frå Sogn og Fjordane, som billettar til Malakoff og Fjellsportfestivalen, syltetøy frå Lerum og tur med snøskredobservatør. Sjølv har han ikkje kunna nytte seg av alt dette, og har difor gjeve det vekk på Facebook Før såg han fylket som traust og kjedeleg med jobbar for berre bønder og elektrikarar.

- Eg har bite i meg nokre fordommar og innser at fylket er mykje meir. De har surfestrand, eigen opera, rockefestivalar, shoppingsenter (wow!), golfbaner, lekre damer og mykje meir.

Og Norges beste fotballag! At Lotteri og Stiftelsestilsynet ligg i fylket var nytt for meg. DER kunne eg tenkt meg jobbe!

Oskar (til høgre) og kompisen Bård set pris på ein burgar. Men no har Bård fått seg jobb på Nordfjordeid og skryt fælt over at han bur halvannan time frå ei fantastisk surfestrand..

inform-media.no

Enivest gir deg det raskaste fibernettet og dei beste TV-opplevingane

1814 30. mars 1814 samlast 42 utsendingar i Vik for å velja tre representantar frå fylket til Eidsvollforsamlinga. Dei tre var sorenskrivar Lars Irgens frå Sogndal, sokneprest Nikolai Nilsen frå Dale og bonde Per Hjermann frå Lærdal. I tillegg møtte to representantar frå militæret, Ole Elias Holck frå Lavik og Nils Loftesnes frå Sogndal.

1819 Fylket sitt første

sjukehus vart bygt i Sogndal i 1819 og tente også som amtssjukehus. Det var rekna for såkalla radesjuke, (folk med kjønnssjukdommar) og ein del andre med ulækjande sjukdommar. Dei sanitære tilhøva ved sjukehuset var dårlege at amtet stengde det etter 6 års drift.

TV, breiband og telefoni – alt i ein kabel. Med Enivest Fiber er du budd for framtida, og nye tenester som krev høgare kapasitet. Vi tilbyr superraskt internett på 25, 50 eller 70 Mbps – begge vegar.

Med Get digital-TV får du eit fantastisk kanalutval, du kan pause i program, ta opp favorittseriane dine og velje blant 4.000 filmar i Get filmleige – berre med eitt trykk på fjernkontrollen.

1820-åra Niels Griis Alstrup

Get forandrar kvardagen igjen, og dette er berre starten.

Din lokale breibandsleverandør i Sogn og Fjordane

57 00 91 00 | enivest.no

Dahl (1778–1852) var prest i Eivindvik, folkeopplysar og patriot, også kalla «Eivindvigens anden Skaber» av Henrik Wergeland.

Prestegjerninga hans kjem litt i skuggen av alt han gjorde for å betre kåra i prestegjeldet, mellom anna innan jordbruket. Dahl vart ordførar og var også på Stortinget i fleire periodar.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

9

Kvinnestemmer frå Sogn og Fjordane Dei har

leita og forkasta med tungt sinn. Når berre ei kvinne frå kvar kommune skal veljast, gjer det fysisk vondt å måtte vrake alle dei andre flotte kandidatane.

Kvinner frå Sogn og Fjordane har tradisjonelt ikkje gitt så høg lyd frå seg. Likevel har dei sett sine spor, bana vegen for dei verdiane og den plassen kvinner i dag har, i sine lokalsamfunn og som ein lekk i det store samfunnsbiletet.

Målet med utstillinga «Kvinnestemmer frå Sogn og Fjordane» er likevel ikkje berre å trekkje fram dei «store», men også vise kvardagen og samfunnsutviklinga gjennom dei låge stemmene og deira virke; fiskarkvinna, husmannskona, jordmora, budeia og husmorvikaren.

Dei vil drepe myten om at kvinners plass har vore ved kjøkenbenken. Kjøkenbenken er dessutan ei ganske ny oppfinning, noko som dukka opp på 50-talet med «husmora».

- Men det er også ei fantastisk historie, ei synleggjering av kvinnearbeid, seier ei av kvinnene som dei siste vekene har site med dei vanskelege vala, museumslektor Anna Jorunn Avdem ved De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum - Kvinners plass har vore mange andre stader, dei har i mange høve gjort fleire ulike ting enn mennene, seier ho.

Mange vil nok vere usamde i

prioriteringane til gruppa, men ved å fortelje historiene til 26 ulike kvinner frå ulike stader til ulike tider, ynskjer dei å vise at historia ikkje alltid er slik vi trur.

Nokre av kvinnene sprengde rammer, medan andre arbeidde innafor dei. Kven skal vi velje frå Hyllestad? Rangele? Rangele Lassedotter Varlid (1620 1707) var bondekone på garden Varlia, der ho i tur og orden vart gift med tre brukarar. Siste gongen gifta ho seg med den 57 år gamle Lars Arneson, og då var brura 80 år gammal.

10

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

- Men vi har for få kjelder. Det er gjennomgåande eit problem, så vi må kanskje byte ut nokre av dei vi har valt, seier Anna Jorunn. Menn har skrive ned historia med sine manneblikk. Det er historia til mennene. Dei har til dømes ikkje vore så opptekne av ein kvinneleg spedalsk poet på 1600-talet.

Mariell Øyre skal utforme dei to meter høge plakatane

som skal vere klare til Historiedagane i Sogndal. Utstillinga vert laga i tre eksemplar og skal etter opninga på Sogn Folkemuseum turnere i kvar sitt fogderi; på bibliotek og kulturhus, i museum og på skular. I tillegg skal den ut på nettet i ei meir fyldig utgåve.

Fylkesbiblioteket vil lage si eiga utstilling om kvinnelege forfattarar, og arbeidsgruppa vonar kommunar og skular i tillegg lagar sine eigne opplegg, trekkjer fram fleire lokale kvinner og let skuleelevar arbeide vidare med temaet.

Spelekvinna Samuline Seljeset frå Hor-

nindal er ei av kvinnene i utstillinga, levandegjort av felespelar, songar og artist Sigrid Moldestad i framsyninga «Taus». Sigrid deltek på opninga av «Kvinnestemmer frå Sogn og Fjordane».

For 250 år sia fanst eit unikt spelekvinnemiljø i Nordfjord. Friske spelekvinner vart møtte med begeistring og respekt i bygdene.

Dei ville spele. Måtte spele. Musikken fylte varme, dampande danselokale, feletonane ljoma fritt, og ramma menneska midt i hjartet.

Kvinnene spelte. Dei gifta seg og fekk barn.

Og dei spelte. Fekk fleire barn. Og spelte. Heilt til pietismen og det fargelause trongsynet ein dag klarte å gjere tausene tause.

Den store vekkingsbølgja på midten av 1800-talet øydela denne særeigne tradisjonen med kvinnelege spelemenn i Nordfjord og på Sunnmøre.

No går kvinnene i bresjen att. Sigrid Moldestad, Annbjørg Lien, Honndalstausene, Synnøve Bjørset, Gro Marie Svidal og fleire til.

Dei har leita

Frå venstre: Mariell Øyre (grafisk design), Sigrun Espe (Kulturavdelinga ABM-Sogn og Fjordane), Anna Jorunn Avdem (De Heibergske Samlinger - Sogn Folkemuseum) og Kjerstin Risnes (Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane).

Marit Anita Skrede (også Fylkesarkivet) var ikkje til stades.

Kvinnestemmer frå S. og Fj. Tid: Opning 4. mai 2013 Stad: Sogn Folkemuseum Seinare på vandring i fylket Opna av Ida Blom, professor i kvinnehistorie, og Sigrid Moldestad, artist, felespelar, songar og historieformidlar.

Utstillinga er eit samarbeid mellom Musea i Sogn og Fjordane, Fylkesarkivet og Fylkeskommunen. Formidlinga skjer i samarbeid med Den Kulturelle Skulesekken.

KNOWLEDGE MAKES THE DIFFERENCE

1831 Den første utvandra-

ren frå Sogn og Fjordane til USA var Gjert Hovland frå Askvoll som vi finn i New York i 1831. Men den store utvandringa starta i 1839 då Per Ivarson Undi frå Vik reiste med familien. Sidan vart Vik den store utvandrarkommunen med over 4.000 utflytte i åra 1839-1924. Totalt reiste det 43.000 personar frå fylket i desse åra.

1838 Formannskapslova

FRA FLORØ UT I VERDEN Havbruk er utpekt som en av de viktigste globale satsingsområder for å skaffe mat til en økende befolkning i verden. I Norge har Florø blitt et viktig knutepunkt for havbruksnæringen og bidrar til en stadig økende eksport av sunn og rimelig mat til millioner av mennesker over store deler av verden.

av 1837 førte til lokalt sjølvstyre, og året etter kom dei første kommunestyra saman.

Men få av ordførarane var bønder; ni var prestar, tre offiserar, to advokatar og to var handelsmenn. I juli same året møttest dei same ordførarane på gjestgjevarstaden på Tross i Dale til det første fylkestinget.

1841

www.ewos.no

Sogndal sparebank er eldste sparebanken i fylket skipa i 1841.

Det var også den første bygdebanken på Vestlandet. Mykje av startkapitalen til banken kom gjennom sal av det gamle kornmagasinet i bygda som hadde vorte bygt opp i krigs- og naudsåra 1807–1814. Året etter skipa Førde sin sparebank.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

11

Vilde Tøfte Øvstetun

nestleiar i S. og Fj. Unge Høgre

Korleis trur du Sogn og Fjordane vil vere om 25 år?

Om 25 år vil Sogn og Fjordane ha færre, men betre, vidaregåande skular.

Skulestrukturen vil vere annleis enn i dag, og sjølv om fleire elevar kanskje må flytte på hybel, vil dei til gjengjeld ha betre tilbod.

Infrastrukturen er forbetra, vegane er sikra og det har kome fleire tunnelar.

Skulevegane borna brukar kvar dag, eignar seg som nettopp dette: skulevegar.

Kulturen blomstrar og mange dyktige kreative menneske gjer det stort på nasjonal basis.

Korleis ynskjer du at Sogn og Fjordane skal vere om 25 år?

Om 25 år skal Sogn og Fjordane vere eit attraktivt bu- og arbeidsfylke. Me skal ha fleire gründerverksemder, fleire arbeidsplassar og dei beste skulane i Noreg. Folketalet har auka, og det kryr av livsglede, kreativitet, arbeidsvilje, frivilligheit, kultur, positivitet, friluftsliv og engasjement mellom innbyggjarane. Alle vil gjere sitt for at Sogn og Fjordane verkeleg skal vere trivselsfylket, og det fylket alle ynskjer å etablere seg i. Og eg skal vere ein av desse. Når eg vert ferdig utdanna og er klar for å stifte familie, ynskjer eg at Sogn og Fjordane kan tilby meg det eg treng for å slå meg til ro og bli gammal saman med familie og gode naboar.

Korleis skal vi kome dit?

Me må fokusere på gode skular og gode og moderne arbeidsplassar. Utan dette vil ikkje folk utanfrå busetje seg i det flotte fylket vårt. Me må satse på infrastruktur, kultur, integrering og arbeidsplassar.

Utan slike konkrete mål for framtida vil ikkje Sogn og Fjordane leve opp til namnet «framtidsfylket». For kva framtidsfylke satsar ikkje hardt på framtida?

12

MEDLEMSFORDELER Inkludert I kontIngenten: » Fri juridisk rådgivning i arbeidsrett » Verktøy for arbeidsgiver » Bransjetilhørighet » Ditt regionkontor » Slagkraft til din nytte » Faglige nettverk » Team offentlige anskaffelser » Min side rabatterte fordeler hos våre samarbeIdspartnere: » Eurojuris – advokatavtale » Storebrand – pensjon og forsikring » Kopinor – kopiavtale » Sjømannskirken – kriseberedskap i utlandet

NHO–fellesskapet er den største interesseorganisasjonen for bedrifter i Norge. Dette gir slagkraft som kommer deg til gode. NHO sentralt og regionalt har nær dialog med politiske myndigheter, og jobber for stabile og konkurransedyktige rammebetingelser.

I NHO har medlemmene et komplett tilbud med nærhet både til bransje og i geografi, og ikke minst en sterk hovedorganisasjon i ryggen.

Som medlem hos oss, har du tilgang på mengder av kompetanse, ekspertise og fordeler. Meld deg inn og bli en del av felleskapet! nho.no/innmelding

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

NHO Sogn og Fjordane er NHO sitt lokale servicekontor i Sogn og Fjordane. Vi har 4 tilsette og har kontor i Florø. Vår hovedoppgåve er å drive lokalt opinionsskapande arbeid, påverke lokale og regionale myndigheiter og gi råd til våre medlemmer i nærområdet.

Treng ein bondeboom Slepp

til dei unge bøndene!

Martin Braanaas Kleppe (25) er nettopp komen

heim frå ein liten bergenstur. No riggar han til vedkløyvaren. Ein bonde er bunden og fri på same tid.

Men gjennomsnittsbonden vert eldre og eldre.

- Skal ein oppretthalde matproduksjonen, trengst det ein bondeboom. Og det trengst eit inntektsløft. Men sterke krefter meiner bøndene får for mykje som det er. Krefter som ikkje har peiling på kva jordbruk er, seier han.

Kring hundre sauer står i fjøset og ventar på lamming og vår. Det er dobbelt så mange som i ein gjennomsnitts sauefjøs i Sogn og Fjordane. Det er snart fire år sia Martin overtok økobruket på Åsane i Førde. Han meiner bønder bør overlate garden til yngre krefter tidlegare, slik faren Anders Braanaas gjorde. I staden er menn i snitt over femti når dei tek over, kvinner er nokre år yngre.

Unge bønder er positive og optimistiske, fulle av energi og nye idear. Dei tek ikkje over av plikt, men av lyst, slik Martin gjorde. Men det kan vere både stritt og einsamt til tider. Den franske kjærasten gjennom tre år, Geraldine, fann seg aldri til rette i Sunnfjord og reiste heim sist haust.

- Heldigvis kjem fleire unge heim for å ta over no.

Det er godt å snakke med jamaldrande kollegaer, seier den unge bonden.

Mange meiner at dei bratte vestlandsgardane ik-

Sunnfjordsk matkultur TID: 25. mai STAD: Haugartun Grendahus, Takle

Martin Braanaas Kleppe vart bonde

som tjuetoåring.

Det inneber mykje fridom, men òg litt einsemd.

kje er drivverdige. Dei kostar for mykje. Men kva er alternativet? Martin kan ikkje effektivisere ved å køyre tolv meter breie maskiner i lia over Movatnet. Han kan heller ikkje tilsette arbeidarar til fem kroner timen, slik ein gjer i mange land.

- Industrijordbruket står for berre tjue prosent av matproduksjonen; det er dei små bruka som brødfør verda, fortel Martin. Matproduksjon handlar globalt om å mette stadig fleire menneske, men og om nasjonal tryggleik. Sjølv om fleire ser samanhengen mellom mat og helse, er framleis pris det viktigaste for folk flest. Kortreist mat på Vestlandet kan aldri konkurrere på pris med den langreiste frå land med enklare klima og billeg arbeidskraft.

- Eigedom og olje er dei største næringane i dag.

Men oljen tek slutt. Bustadmarknaden er avhengig av god økonomi. Jorda ligg der, til evig tid. Du kan lite på jorda. Men då må vi ikkje late ho gro att, seier Martin og startar vedkløyvaren.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

13

Å fange sjela til ei bølgje

Mange har prøvd å tyne krafta ut av bølgjene.

Etter hundre år har ingen klart å forsvare kostnadene ved eit bølgjekraftverk.

Ikkje før eks-journalisten Geir Arne Solheim frå Måløy hadde grubla i femten år.

Ein buss med nitten japanarar kjem over Måløybrua. Det vert eit hjarteleg gjensyn med Geir Arne Solheim, nordmannen som har gjeve dei tru på å hente energi ut av havet. Mange av dei arbeider i det japanske Ombyggingsdepartementet, her kjem representantar frå lokale styresmakter, fiskeri og verft. Det er 18 menn og ei kvinne, alle over 40 år. Det er eldre menn som styrer sjappa i Japan.

Takuya Kanno konstaterer etter bussturen frå Ulsteinvik at naturen ytst i Nordfjord ikkje er så ulik heime, men at det er langt mellom folk her.

- De ligg 30 år framfor oss når det gjeld fiskeflåten, seier han imponert til Solheim, som tykkjer det er fint at vi har noko å vise fram. Vi er interessante, til og med for høgteknologilandet Japan.

Solheim fortel om korleis det heile starta, om Bjørn Hafstad, som tenkte på bølgjekraft allereie på 60-talet. Men folk berre lo. Kva skal vi med det, vi som har billeg fossekraft og uendeleg med olje og gass rett uti havet?

- Vi var for tidleg ute, seier Solheim, som slo seg i lag med den lokale oppfinnaren. I 1998 starta han Havkraft AS. Folk lo til langt ut på 2000-talet.

14

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

No har han laga den perfekte bølgjekonvertaren Stadmaster, som skal hente energi ut av havet.

Skilnaden på Stadmaster og andre bølgjekraftverk er at den er bygd i ein heil modul utan bevegelege delar, og tek ut heile frekvensspekteret i bølgjene. Stikkord er svingande vassøyle, lufttrykk og vakuum, elles er han løyndomsfull kring detaljane. Stadmaster er patentert i dei fleste kyststatar. Mantraet er enkelt, robust og effektivt.

Lågteknologi-løysingar for verda.

- Når vi no òg plasserer vindmøller på plattformene, vert dette superprodusentar til havs, seier Solheim ivrig.

I fjor plasserte Karl Christian Strømsem ein prototype av Stadmaster i ei bølgjemaskin. Resultatet var forbløffande. Strømsem er doktoringeniør og spesialist på hydrodynamikk og offshore-installasjonar. Han har i mange år vore innleigd spesialist på bølgjekraft og er for tida sektoransvarleg for energi og miljø i Innovasjon Norge, og har evaluert over hundre prosjekt. Dei fleste har vorte skotne ned, så han har i einskilte bølgjekraftkrinsar fått tilnamnet ”Dr. Død”.

Men i modelltest-rapporten om Stadmaster konkluderer Strømsem med at denne har ein større effektivitet enn andre typar bølgjekraftsystem.

Testen prova at Stadmaster er i verdsklasse når det gjeld verknadsgrad. Dei beste som er laga så langt ligg mellom 10 og 15 prosent, medan Stadmaster tek ut mellom 35 og 50 prosent av energien. Stadmaster produserer energi for fullt enten bølgjene er ein meter eller ti meter høge. Dette sikrar ei produksjonstid gjennom året som vindmølleprodusentane berre kan ha våte draumar om.

I november 2012 reiste Solheim til Japan saman med statsminister Jens Stoltenberg og ein norsk næringslivsdelegasjon. Dei såg uendelege øydeleggingar etter tsunamien. Japan er på leiting etter

andre kraftkjelder enn kjernekraft. Landet har hav og bølgjer på alle kantar, og støkket etter atomulukka i samband med tsunamien sit framleis i.

Dei vitja ruinane av byen Kesennuma, der 1100 døydde. «Stay with the ocean», bli hos havet, sa folk, sjølv om dette havet hadde forsynt seg grovt av familie og vener. Havet gjev og havet tek, seier kystfolket i Noreg også.

Solheim fekk ikkje sove den kvelden.

Inntrykka hadde vore så sterke. Gjennom vindauget såg han eit stjerneskot.

Han fekk eitt i hovudet også, tok fram mobilen der han har eit teikneprogram og laga skissa til turbinen. Den har fått namnet Kesennuma.

- De må sleppe til kvinnene i arbeidslivet, sa Stoltenberg under Japan-besøket. Forgubbing er eit mykje større problem i Japan enn i Noreg. Dei japanske gjestene i Måløy er imponerte over norsk innovasjon. Kvifor er de så flinke til å finne opp ting her? undrar Takuya Kanno, som er leiar for gjennoppbyggingskomiteen etter tsunamikatasrofen i Kesennuma.

- De gjer mykje rett i Japan, svarer Solheim, som fekk fornya tru på Sogn og Fjordane etter reisa i Japan. Japan er eit mykje meir hierarkisk samfunn, både når det gjeld kjønn og alder. Du motseier ikkje nokon som er eldre. Du kjem ikkje med ein betre ide enn sjefen.

- I Sogn og Fjordane har vi ikkje så mange sperrer, ikkje så mange tradisjonar som hemmar oss, forklarer Solheim. Vi er eigenrådige og frittenkjande. Dessutan har vi plass. Vi er alle småkongar med plass til å gå åleine ut i skogen og plass i hovuda våre til å tenkje frie tankar.

- Men de er mykje flinkare enn oss til å lage industri og skape vekst ut av dei gode ideane, der er vi i steinalderen, legg han til.

Sogn og Fjordane er full av både råvarer og idear, men vi må ikkje berre levere dette frå oss, meiner Solheim. Vi må produsere løysingane. Slik er det med vindkrafta no, vi gjev vinden ifrå oss. Han vil snu dette, slik at vi reiser til utlandet og installerer bølgjekraftverk.

Slik at fortenesta vert hos oss. Elles vil Sogn og Fjordane forbli ein bananrepublikk.

Det er her Solheim vil bu. Han har jobba mot dette i femten år og ynskjer at produksjonen skal vere her, heilt eller delvis.

Dei et middag og dei japanske gjestene syng viser om godt hell på sjøen.

- Eg har eigentleg litt vasskrekk, innrømmer han til dei japanske venene sine. Kanskje fordi han kan så mykje om kreftene i bølgjene. Han meiner at skyvekrafta i bølgjene er kraftig undervur-

16

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

dert. Andre har tenkt bølgjekraft feil, Havkraft har derimot fanga havets vesen. Han har snakka mykje om sjela til ei bølgje med dei som kjenner den best - surfarane på Stad.

- Dei er litt redde for at eg skal ta bølgjene ifrå dei. Dersom det vert bygd ein bølgjekraftpark rett utanfor Hoddevika vert det ikkje mykje energi att til surfarane, ler han.

På den enorme energimessa Hydro Vision i Mumbai i India i mai, der Solheim ikkje har råd til å delta, kjem grûnderen frå Måløy til å bli sitert.

«Den store bølgja av europeiske gründerar vil ikkje vere innan digital eller mobil teknologi. Vi har større utfordringar å ta tak i innan produksjon av rein og sikker energiforsyning og reint drikkevatn.

Om ti til tjue år vil dei som jobbar med å løyse desse utfordringane vere dei mest verdifulle selskapa på børsane.» Geir Arne Solheim, Havkraft, Norway.

Havkraft har snart på plass dei millionane som trengst for å byggje den første fullskala prototypen av Stadmaster. Målet er å ha den ferdig og testa i løpet av to år. Kyststatar over heile verda ventar i spenning. Men Solheim kan ikkje vente i all eva på eit norsk initiativ dersom ein stor utlending bankar på.

Delegasjonen på 19 japanarar entrar hurtigbåten tidleg neste dag og set kursen mot Bergen. Dei ser på det aude landskapet rundt seg og all plassen. Og dei ser og kjenner krafta i bølgjene på Stadhavet.

Olje er stort. Bølgjekraft er tusen gonger større og varer i all eva.

Stormfestival for kor og orkester TID: 9. juni STAD: Måløy

r r ge ha en Vi u tr td de

Maske gratulerer Sogn og Fjordane med 250-års jubilèet Gjennom 40 år har Maske avd. Sandane vore leverandør til næringslivet i Sogn og Fjordane.

Avd. Sandane har i dag eit salgskorps på 6 personar i tillegg til lager og transport. Vi held til i Industrivegen 3 på Sandane. Vi har effektive bestillingsløysingar og leverer over heile landet.

Produktspekteret vårt omfattar det meste av forbruksmateriell til privat og offentleg verksemd. Sjå heile vårt vareutvalg på www.maske.no eller ring oss gjerne på 02120.

Maske - ei tradisjonsbedrift med lokale forankringar

1846 Den første

landbruksskulen i fylket starta opp på Vestreim på Kaupanger i 1846. Som ihuga reformator innan jordbruket dreiv eigaren av garden, Lars Westrem, etter moderne prinsipp.

Men i høve til eigaren av skulen, fylkeskommunen, var det stadig konfliktar. Dette førte til at skulen vart lagt ned og flytta til Mo i 1858.

1858 Den 28. november

1857 vedtok fylkestinget å skipa Bergenhus Amts Dampskibe.

Dette var det første fylkeseigde ruteselskapet i landet, frå 1919 kalla Fylkesbaatane i Sogn og Fjordane. Året etter starten hadde selskapet to båtar i drift.

Gjennom faste ruter på fjordane våre fekk det stor betydning for person- og varetransporten.

1860 Dei store sildefiskeria kring Kinn hadde skapt behov for offentlege og private tenester som Bergen hadde hatt hand om.

Trass i at Bergen gjekk mot dette, vart Florø oppretta som ladestad ved lov av 16. mai 1860.

1863

Hele Norge. Hele tiden.

Skulelova av 1860 kravde at lærarane skulle ha betre utdanning, noko som førte til etablering av tre lærarskular i Bjørgvin bispedømme. Skulen Nordre Bergenhus amt starta opp i Balestrand i 1863. Dette såkalla seminaret strekte seg over 1 ½ år og utdanna i alt 236 elevar i dei 18 åra skulen var i drift .

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

17

redaktør i fylkesmagasinet

findriv.no

Roy Sunde

Den må tidleg krøkjast som god trafikant skal bli!

Korleis trur du Sogn og Fjordane vil vere om 25 år?

Færre vil drive innan landbruk, men ein vil ha høgre produksjon og sterkare nisjer innan opplevingsprodukt knytt til mat, gardsturisme og eksklusiv turisme. Å vere annleis sel. Fylket har hatt folkevekst fordi fleire flyttar hit frå andre europeiske land.

Vi har lagt bak oss gamle stridar og samla oss om Førde som ”hovudstad”.

Florø og Sogndal er sterke senter, og ein av Nordfjordkommunane ”veks” frå dei andre og samlar regionen.

Vi kranglar enno om kvar brua skal gå over Nordfjorden og Sognefjorden.

Korleis ynskjer du at Sogn og Fjordane skal vere om 25 år?

Prega av sentralisering, urbanitet og samling. Vi har gått baklengs inn i framtida i 200 år, og betalar med dårligare folketalsutvikling, færre og mindre senter/byar med mangfaldig arbeidsmarknad og næringsliv enn nabofylka. Vi kan ikkje vere eit fylke som gjer slik vi alltid har gjort, vi må våge og satse.

Skulane – saman med foreldre – har eit stort medansvar også her.

Trafikkopplæring i skulen er populært og haldningskapande. NAF har årvisse sykkeltevlingar for skuleelevar.

Eit populært tiltak. Her blir Thuva og Lasse hylla av medelevar før avreise til landsfinalen i sykling.

NAF-testar og EU-kontroll

18

VI S STE DU ATktryggleik er

seier at trafik NAF-medlemane ?

F kan jobbe med det viktigaste NA

Korleis skal vi kome dit?

Vi må legge bak oss stridar om alt og ingenting. Oslo og Bergen veks nok om ikkje vi gjev dei bonusflytting. Vi må ha eit godt utdanningstilbod og spennande jobbar. Kan regionar på tvers av kommune- og fylkesgrenser løfte oss vidare? Treng vi 26 kommunar?

Vi treng betre vegar. Vi må knytte kysten saman, og kyst og innland tettare saman. Vi må ha næringsutvikling på nye område og ikkje klamre oss til fortida og tradisjonane. Og viktigast: Politikarane må tore å prioritere og satse, heller enn å gje litt til alle. Det krev samarbeid, og at vi unnar kvarandre suksess på tvers av gamle grenser.

Foto: Janette Sandbæk Håland, Ringsaker blad

Medlemskap i NAF? Foto: Peter Førsund

På NAF-senteret har du tilgang til eit vidt spekter av testar som dekkjer dei fleste behov ved kjøp, sal eller vedlikehald av bil.

Her er Øyvind Dvergsdal (t.h.) og Roy Vallestad travelt opptekne med å saumfare understellet på ein bil.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Som NAF-medlem kan du vere trygg på at du får hjelp uansett årsak. NAF-medlemskapet er personleg, som tyder at du får hjelp uansett om du køyrer eigen bil eller andre sin bil, leigebil eller er passasjer. Treng du hjelp ring NAF sin døgnopne telefon 08 505.

Medlemskap med veghjelp er det vanlegaste medlemskapet.

Kostar kr. 1060,- for året for ein person. Meir om medlemskap o.a. på telf. 08 505, eller www.naf.no. NB: NAF tilbyr også eigen forsikring. Vurder også NAF Xtra , NAF-medlemane sitt eige Visakort med m.a. 3% og 4% bonus på utvalde produkt og tenester.

NAF-avdelingane i Sogn og Fjordane Fjordane og Ytre Sogn, Nordfjord, Indre Sogn og Årdal www.naf.no

Fornya utstilling om fossilt brensel Alarmen

går på Gjøa-plattforma. Straumen forsvinn, alt er stupmørkt. Kan du tenkje deg den kjensla?

På Kystmuseet i Florø kan du oppleve det; korleis det er å famle seg

fram i stupande mørke medan alarmen hyler. Då formidlingsleiar Anne Bakke prøvde første gongen, fann ho ikkje vegen ut att.

Inne i den vesle paviljongen Snorreankeret, bygd som ein kopi av

ankera til Snorreplattforma, er det eit kreativt kaos to veker før opning. Snorreankeret stod ferdig i 1999, og den første oljeutstillinga her var bygd opp rundt ein modell av Snorre.

- Men både Snorre og utstillinga er jo allereie veldig gammaldags, seier Anne. No er det Gjøa som gjeld.

- Gjøa er ei grøn plattform, som får elektrisitet frå Mongstad gjennom den lengste sjøkabelen i verda. Sjå her! Ho peikar og skildrar det som allereie er klart innimellom malingsspann og plastdukar.

Har du tenkt over kvifor all denne oljen ligg nettopp utanfor nor-

Formidlingsleiar

Den nye oljetida Tid: Opna 7. mars Stad: Kystmuseet, Florø Kystmuseet presenterer den nye oljetida i jubileumsåret.

Snorreankeret vart i si tid laga som oljeutstilling då Snorrefeltet vart bygt ut. Sidan den tid har mykje skjedd, ikkje minst i havet vest for Sogn og Fjordane.

Anne Bakke og resten av staben ved Kystmuseet i Florø har fornya oljeutstillinga i Snorreankeret. Det har vorte meir oppleving og fleire kritiske spørsmål til petroleumsindustrien.

skekysten? Det får du òg svar på her. Ein gong, i trias- og juratida, var sjøbotnen her tørt land med frodige skogar og tropisk klima. Då alt dette vart overfløymt av havet, la eit tjukt lag med sand seg over landskapet, der tre og plantar, og kanskje ein og annan dinosaur, langsamt, langsamt vart til olje. Over det igjen la det seg eit tett lokk med leire, som pressa alt som låg under saman til porøs sandstein med olje i. Dermed var oljen fanga. Heilt til eit oljeselskap bora eit hol gjennom tjukke lag med ulike sediment, gjennom lokket og sleppte oljen fri.

No presenterer vi den moderne oljeverksemda, ikkje berre for å vise den fram, men for at publikum skal få nokre opplevingar og bruke sansane sine. Dei skal få sjå og høyre korleis livet offshore artar seg, dei skal få lukte på råolje og i det heile få ei kjensle av korleis det er å bu og jobbe på ei plattform, seier Anne. Samstundes er miljøomsyn og skepsis vove inn i både den gamle og nye utstillinga.

- Seismikk påverkar fisk og sjødyr, men det vert forska lite på det.

Kor stor er eigentleg risikoen for lekkasjar frå brønnar og rørgater?

Olje og gass ureinar mindre enn kol, men prisen er så høg at fattige land må bruke kol, slik at skilnaden mellom fattige og rike aukar.

Når det meste av lett tilgjengeleg olje er teken opp, kva risikerer vi ved å halde fram og bore i klimatisk vanskelege område, i sårbare naturområde og elles i verda, også under ustabile militære regime?

Det vert forska lite på alternative energikjelder, kva når oljeressursane er brukte opp?

Det er mange spørsmål til publikum, og nokre svar. Til dømes korleis det følest når alarmen går. Anne Bakke reknar med at dei som har famla seg gjennom mørket i Snorreankeret, faktisk vil gjere seg kjende med rømmingsvegane neste gong dei tek inn på eit hotell.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

19

Magien i den første lyspæra Stjernehimmelen

var tydelegare, stilla var større og det meste tok lengre tid. Det var før vi temte fossane.

Av og til, når Dagmar herjar langs kysten eller torevêr slår ut ein og annan trafostasjon, kan vi få eit ørlite innblikk i korleis det var å bu i Sogn og Fjordane før dei første kraftverka sende kilowatt utover bygdene.

Det er 120 år sia den første elektriske lyspæra vart slått på her i fylket; det skjedde i Stryn i 1893, då Truls Rasmussen bygde det første vasskraftverket i Sogn og Fjordane. Aggregatet gav lys i snikkarverkstaden hans. Då hadde fossekraft allereie drive slipesteinar og kverner, sager, treskeverk og stamper i fleire hundre år.

- Det er vanskeleg for dei unge i dag å forstå for ein revolusjon det var brått å få ei lyspære i fjøset, fortel Aslaug Nesje Bjørlo ved Nordfjord Folkemuseum. Den gongen var folk stolte av å få ein stolpe på grunnen sin. Ordet monstermast var ikkje funne opp.

- Men turistane stoggar framleis og fotograferer fjordspenna, smiler kommunikasjonsdirektør Kai Petter Sårheim ved Sogn og Fjordane Energi (SFE).

Museet har i samarbeid med SFE laga utstillinga «Kraftfyl-

ket Sogn og Fjordane», som med tekst, foto og gjenstandar skildrar historia til fossekrafta i Sogn og Fjordane gjennom meir enn hundre år. Den syner kva ressurs fossane er og har vore for fylket. Kva hadde Sogn og Fjordane vore utan fossane? Etter småindustrien kom smelteverka og framveksten av industrisamfunn som Høyanger, Årdal og Svelgen.

Elektrisiteten endra samfunnet totalt, ikkje berre næringslivet, men også arbeidet i heimane. Vaskemaskinar og komfyrar letta arbeidet til husmora. Små, nyttige apparat som barbermaskin og krølltang fjonga sogningar og fjordingar.

For hundre år sia var det 15 vasskraftanlegg i Sogn og Fjordane. I dag er det over 150 kraftstasjonar med stort og smått.

- Vasskrafta vil alltid vere der, vi vert stadig betre på å nytte den meir effektivt. Det vert meir kraft i kvar drope.

Mange gode tankar er ikkje tenkt enno, seier Kai Petter Sårheim.

Utstillinga «Kraftfylket Sogn og Fjordane» opnar på årskonferansen til NHO på Nordfjordeid 20. mars, der temaet nettopp er «Oppdrag energi». Etterpå skal den turnere rundt om i fylket.

20

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Ein staseleg kar i ei

staseleg mast i 1924.

Grønenga og Brandsøy og Batalden i bakgrunnen. Foto Sogn og Fjordane Energi.

Kraftfylket Sogn og Fjordane Tid: 20. mars Stad: Nordfjordeid Utstillinga skal seinare turnere rundt i fylket.

Ein tjuvkontakt var heilt

ulovleg, men mykje i bruk for til dømes barbermaskin.

)Uo

1864

Movano m. Meisterpakke

285 500,-

Sosiologen Eilert

Sundt reiste rundt og samla inn dokumentasjon om folk sine levekür. Han var skeptisk til distriktslegane si fordømmande haldning til korleis folk levde.

Han var ogsĂĽ i fylket i byrjinga av 1860-ĂĽra.

Dette arbeidet enda ut med boka ÂŤOm Rensligheds-Stellet i NorgeÂť frĂĽ 1869, her er det mykje opplysningar frĂĽ vĂĽrt fylke.

eks. mva

Vivaro m. Meisterpakke

248 500,-

Combo Varebil

156 500,-

eks. mva

)Uo

eks. mva

)Uo

1874

)Uo

Med marknadsorien-

OPEL NYT TEKĂ˜YRETY

ELSKAR MĂ…NDAGAR.

)Uo

KLAR FOR ARBEID

/$*(55<'',1*

1874

Opel Movano Meisterpakke

Opel Vivaro Meisterpakke

Opel Combo varebil

â&#x2014;&#x2014; Klimaanlegg

â&#x2014;&#x2014; Klimaanlegg

â&#x2014;&#x2014; Klimaanlegg

â&#x2014;&#x2014; ESP

â&#x2014;&#x2014; ESP

â&#x2014;&#x2014; ESP

â&#x2014;&#x2014; Radio/CD 35, m.

â&#x2014;&#x2014; Radio/CD 30

â&#x2014;&#x2014; Radio/CD spelar

â&#x2014;&#x2014; SentrallĂĽs

â&#x2014;&#x2014; Høgde/lengde just. av ratt

â&#x2014;&#x2014; El. vindauge framme

â&#x2014;&#x2014; El. Vindauge

â&#x2014;&#x2014; SentrallĂĽs og el. vindauger

â&#x2014;&#x2014; Komfort førarsete m. 6 vegs justering

â&#x2014;&#x2014; Skyvedør med cindauge, høgre side

â&#x2014;&#x2014; El. og oppvarma utv. speglar

â&#x2014;&#x2014; Dobbelt passasjersete

â&#x2014;&#x2014; Oppvarma førarsete

â&#x2014;&#x2014; Utetemp. mĂĽlar

â&#x2014;&#x2014; Oppvarma bakrute m. viskarar

â&#x2014;&#x2014; Skyvedør med vindauge, høgre side

â&#x2014;&#x2014; Tilhengarfeste

â&#x2014;&#x2014; Oppvarma framsete

Nordre Bergenhus

.$12135,6$5 MP3 aux. og Bluetooth

m. innfelbart og dreibart bord

â&#x2014;&#x2014; Uttrekkbar hylle i dashbordet

â&#x2014;&#x2014; Justerbart førarsete m.

0DQJH NQDOOWLOERG So YoUH PRGHOODU korsryggstøtte og armlene

â&#x2014;&#x2014; Lyddempande panel i skillevegg â&#x2014;&#x2014; Solbrillehalder

12V uttak i lasterom

â&#x2014;&#x2014; Lyddempa skillevegg.

â&#x2014;&#x2014; Heildekkande hjulkapslar

var det siste avislause amtet. I februar 1874 gjorde sakføraren Livius Smitt noko med det dü han byrja ü gje ut Nordre Bergenhus Amtstidende i Florø.

Alt same ĂĽret fekk avisa selskap av ÂŤFjordenes TidendeÂť pĂĽ Eid, og seinare skulle Sogn og Fjordane bli eit av dei fremste avisfylka.

1876

ZZZ RSHO QR )ÂĄOJ RVV So ZZZ IDFHERRN FRP 2SHO12

www.opel.no

Engelskmannen

Co2-utslepp 126-195 g/km. Forbreuk 4,8-7,4l/100 km. Gjeld utslepp- og forbrukarblanda køyring. Euro 5. &2 XWVOHSS IUo J NP O NP *MHOG GULYVWRIIRUEUXN RJ XWVOHSS EODQGD N¥\ULQJ (XUR )UDNW RJ OHY RPNRVW LQNO Frakt Oslo og lev. omkost. er inkl. Avbilda bilar kan ha ekstrautstyr. Importør Opel Norge AS $YELOGD ELO NDQ KD HNVWUDXWVW\U ,PSRUW¥U 2SHO 1RUJH $6

Førde Halbrendsøyra, 6800 Førde Tlf. 57 82 99 00 www.opusas.no

teringa i landbruket vart stadig meir av foredlinga av produkta flytt ut av garden. Dei fyrste smĂĽ meieria i fylket kom i Vik og Hafslo i 1874. Landhushaldningsselskapet i fylket ytte tilskot og var pĂĽdrivar.

Sogndal Granden 23, 6856 Sogndal Tlf. 57 62 57 57 www.opusas.no

William Cecil Slingsby vart i 1876 den fyrste som klatra til topps pü Noregs 3. høgste fjell, Storen (Store Skagastølstind). Han var med pü ü gjere VestJotunheimen til den fremste leikegrinda for fjellsport i Noreg.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 ĂĽr

21

Rimelege rollemodellar Monica drøymde om å gje ut sitt eige magasin.

Anja var veldig interessert i motar. Så slo jentene seg saman, laga eit motemagasin og den beste ungdomsbedrifta i Sogn og Fjordane.

Ei jente kom inn på ein sybutikk og bad om nål og tråd. Merket på ACNE-skjerfet til 800 kroner var i ferd med å ramle av.

- Det var eit slikt, seier Anja Helen Kandal og viftar med eit stort, svart skjerf.

- Dette er like fint og like varmt, men kostar berre 100 kroner, legg Monica Flatland til.

Det er dette som er agendaen til dei to jentene. Jenter kan vere like fine i rimelege kle som i dyre merkevarer.

Puella Magasin UB vart kåra til beste ungdomsbedrift i Sogn og

Fjordane i 2012. Dei hadde òg best produktdesign og det nest beste innovative produktet.

- Det gav oss inspirasjon og sjølvtillit til å halde fram, seier dei to jentene, som no har lansert magasinet på nett. Dei går på Vg2 interiør- og utstillingsdesign ved Hafslo vgs.

Det heile starta med ungdomsbedrifta og Puella Magasin på glansa papir saman med to andre jenter. Bladet kom ut i fjor vår, og bedrifta vart lagd ned. Men, arbeidet med motemagasinet gav meirsmak, halve staben starta Puella Magasin DA, og 1. mars kom Puella som nettmagasin. Det skal halde fram sjølv om dei to jentene skil lag til våren. Monica vil ta allmennfagleg påbygg, medan Anja satsar på meir utdanning i Oslo.

Puella, som betyr jente på latin, ikkje er ei motvekt til rosabloggarane, er det utan tvil eit korrektiv, eit klokare alternativ. Bodskapen er at jenter kan kle seg moteriktig for ein ganske rimeleg penge. Dei to vil merkevarepresset og bruk-og-kast-mentaliteten til livs.

- Når jenter på 13 år har veske til 10.000 kroner fordi dei trur dei må ha det, er noko gale, seier Monica.

- Toppbloggarane tener mykje pengar og kan fråtse i dyre motekle og designarprodukt. Jenter flest kan ikkje det. Sjå her!

Ho blar opp den eine bloggen etter den andre som viser sjukeleg tynne jenter som skriv om slanking og ymse diettar.

I går var det lågkarbo, i dag er det glutenfritt. Ei 18 år gammal jente bloggar om silikonpuppoperasjonen sin. Slike rollemodellar er skumle, meiner dei to.

I staden for å kritisere andre, går jentene bak Puella inn på den same marknaden for å prøve å gjere ein skilnad. Gjere det litt enklare å vere ung jente. Dei veit at det kan vere vanskeleg.

www.puellamagasin.com tek opp mange fleire tema enn klede,

hud og hår. Utdanning og reise vert to andre tunge felt. Om

Ungt entreprenørskap (UE): Offisiell opning av 250-årsjubileet Tid: Torsdag 21. mars 2013 kl. 11.30 Stad: Nordfjordeid

Ungdomsmessa er lagd til operabygget og den vidaregåande skulen på Nordfjordeid. På messa vil ungdomsbedrifter frå alle vidaregåande skular presentere seg, og dei beste vert premierte.

Opninga vert særleg høgtideleg denne gongen, då sjølve jubileumsåret vert opna av fylkesordføraren.

Ungdommane vil òg bli utfordra på å tenke kva dei meiner må til for at fylket skal utvikle seg positivt for åra framover. Dei skal lage ei “framtidsside” som blir teken vidare til ei gründermesse som UE skal arrangere i september, og dei beste ideane derifrå vil ungdommane ta med seg til “Framtidskonferan-

Monica Flatland frå Leikanger og Anja

Helen Kandal frå Sandane tek Puella Magasin frå papir til nett, og ungdomsbedrifta over i ei nystarta bedrift.

sen”, som er ein del av det offisielle programmet 20. september.

Messa er open for alle som vil sjå ungdomsbedriftene, og vert avslutta kring kl. 17.00 med premiering av bedriftene i ulike klassar. Beste “framtidsside” vert òg premiert. Før premieringa spelar det lovande ungdomsbandet “Punch”.

Hovudkomiteen for fylkesjubileet har valt å legge den offisielle opninga av jubileumsåret til Ungt entreprenørskap-messa for ungdomsbedrifter fordi jubileet skal ha sterkt fokus på ungdommen og framtida.

KVIFOR VELGE Dette er BestBonus!

K S A V N I K S A M

, 0 0 1 ÷

1876 Fjordenes amtsskole

PROPAN

÷ 100,ske Nykjøp, pr. fla byte ÷ 50,- ved inn

pr. vask

E G I E L R A G N HE * Alt du treng gjere er å tanke drivstoff.

100 liter gir inntil kr 100,- i rabatt.

÷ 100,pr. døgn

** I tillegg har vi lik rabatt på Statoilkort, Coop-kort og NAF-kort.

Best Centrum Bensin AS Førde, tlf. 57 72 55 40 Naustdal Bensin & Service AS, tlf. 57 91 91 96 Auto-senteret AS Sandane, tlf. 57 86 55 39

i Gloppen vart i 1876 den fyrste i fylket. Året etter vart det skipa ein amtsskule i Florø, og dessutan fekk Sogndal folkehøgskule fekk amtsskulestatus.

Skulane var ei viktig styrking av skulevesenet i fylket.

1884 Eit amtslærarmøte

i Vadheim 22.–24. september krev full jamstelling mellom landsmålet og bokmålet. Framlegget kom frå folkehøgskulestyrar Henrik Mohn Dahl i Sogndal. Initiativet var avgjerande for at Stortinget året etter vedtok å gjere nynorsk til offisielt språk.

1891 Mundal Hotel i Fjær-

land vart bygd i 1891.

Ei rekkje fjordhotell i sveitsarstil stammar frå same tida. Den nye cruiseturismen gjorde at ein aukande straum turistar kom til dei ville og eksotiske vestlandsfjordane, her i fylket særleg til Nordfjord og Sogn.

1902 Tørt klima, tynn

fjelluft og furuskog var det ekspertisen trudde skulle til for å kurere tuberkulose. St. Jørgen Stiftelse i Bergen fann difor ut at dei ville byggje eit av landets største spesialsjukehus på ei fjellhylle i Sogn.

Lysters Sanatorium på Harastølen opna i 1902 og var i drift som tuberkulosesjukehus til 1950-åra.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

23

Næringskonferansen til NHO

PROGRAM

Ung Entr

TID: 20. mars - 00:00 STAD: Nordfjordeid

TID: 21 STAD:

til september

Smørbukkkappleiken TID: 6. april STAD: Skei, Jølster

Barnefestivalen

Kulturfestival for utviklingshemma

TID: 6. april - kl 16.00 STAD: Skei, Jølster

Korseminar med folketonar frå S. og Fj. TID: 26. til 28. april STAD: Aulaen Firda vgs, Sandane

Sunnfjordsk matkultur

TID: 25. mai STAD: Haugartun Grendahus, Takle

Dei nominerte er...

TID: 27. april STAD: Storsalen, Førdehuset, Førde

Fylkeskorstemne TID: 31. mai til 2. juni STAD: Førde

Gulatinget Teaterfestival

TID: 14. til 16. juni STAD: Gulen

St. Halvardguttene til Seljumannamessa TID: 2. til 7. juli STAD: Ulike stader

Fridtjof den frøkne blir 100 år TID: 9. til 11. august STAD: Vik og Balestrand

TID: 12. til 14. april STAD: Rica Sunnfjord Hotel, Førde

TID: 13. april STAD: Leikanger

Fjordhest for folket Higsteutstilling TID: 2. til 4. mai STAD: Nordfjordeid

Dragseidspelet TID: 1. til 2. juni STAD: Dragseidet

Jubileumskarusell motbakkeløp Marifjøra

TID: 15. juni STAD: Marifjøra

Kjerringi Open Frå fjell til fjord

Utstilling: Kvinnestemmer frå S. og Fj TID: 4. mai STAD: Sogn Folkemuseum

Heilage Sunniva - ein hyllest TID: 1. juni STAD: Dragseidet

TID: 20. til 21. juni STAD: Jostedalen nasjonalparksenter

TID: 7. juli - kl 15.00 STAD: Førde

Måløy havfiskfestival TID: 9. til 10. august STAD: Måløy

Veteran-NM i Gloppen

TID: 9. til 11. august STAD: Byrkjelo, Gloppen

TID: 1. juni STAD: Verei

Eid jubilerer

Debatt om verneområde

Førdefestivalen - lyden av framtidsfylket

Vereid feirar 8

TID: 21. til 23. juni STAD: Nordfjordeid

Norsk Country Treff TID: 11. juli til 14. juli STAD: Gloppen

Mala dem

TID: 18 STAD:

Turløp ”Vi vandrar saman”

TID: 18. august - kl 10.00 STAD: Heile fylket

gt reprenørskap

Palmerevyen ser på S. og Fj. TID: 21. mars - 11:30 STAD: Nordfjordeid

1. mars - 11:30 Nordfjordeid

Sesongopning Gulatinget

TID: 5. mai - kl 15.00 STAD: Youngstorget, Oslo

de kyrkje 850 år

ide kyrkje

TID: 1. juni - kl 23.00 STAD: Trivselshagen, Sandane

Kinnaspelet TID: 22. til 23. juni STAD: Kinn, Flora

akoff - med mokonkurranse

8. til 20. juli Nordfjordeid

TID: Veke 34 STAD: Førde

TID: 27. til 30. juni STAD: Fresvik

TID: 25. juni - kl 11.00 STAD: Førdehuset, Førde

Sommarkurs i lyddesign

TID: 1. til 11. august STAD: Tusenårsstaden, Gulen

TID: 7. til 9. juni STAD: Jølster

Fylkesleir 4H

Konsert med musikk frå Fossegrimen TID: 3. august STAD: Fjellgarden Eldegard

La Traviata

TID: 22. til 24. august STAD: Åmot operagard

Gloppen musikkfest

Henrik Wergeland-konster

TID: 12. mai STAD: Tusenårsstaden, Gulen

Skaparkraft midt i fylket

TID: 9. juni STAD: Måløy

Sommartreff for pensjonistar

Nynorskens skog

TID: 9. til 12. mai STAD: Lærdal

Stormfestival for kor og orkester!

TID: 5. til 6. april STAD: Skei Hotell, Jølster

TID: 24. april - kl 18.00 STAD: Årdal kulturhus, Øvre Årdal

Veteranbusstreff

TID: 3. til 5. mai STAD: Jølster

Fylkeskappleiken

Asvo-bandet spelar opp

TID: 20.-21. april STAD: Gulatingen, Eivindvik og Flolid, Gulen

Jølster friluftsfestival

Sterke stemmer syng

TID: 2. til 4. april STAD: Knutholmen, Kalvåg

Korfestival i Gulen

TID: 20. april STAD: Førdehuset, Førde

Bursdagsfest på Youngtorget!

Internasjonal gründercamp

TID: 23.til 26. mars STAD: xxx

UKM med jubileumsvri

TID: 14. april STAD: Flolod, Gulen

j.

Påsketreff i operahuset

Gøyanger - jubileumstrappeløp TID: 8. juni STAD: Høyanger

Kvernsteinsrock TID: 29. juni STAD: Kvernsteinsparken, Hyllestad

Familiedag - ferdsla over Dalsfjorden TID: 4. august STAD: Holmedal, Askvoll

TID: 30. august til 1. september STAD: Sandane

Norges Cup, skyting

TID: 30. august til 1. september STAD: Leikanger

Fullstendig program på www.sfj250.no

Erling Sande Stortingsrep. (Sp)

Skal du selje bustad?

Vi dekkjer heile fylket.

Korleis trur du Sogn og Fjordane vil vere om 25 år?

- Eg trur at Sogn og Fjordane vil vere meir mobilt.

Endringane i arbeidsliv og næringsliv vil halde fram og føre til at folk dels pendlar lengre til arbeid og dels arbeider meir på heimekontor. Utviklinga av kommunikasjonsteknologi vil gjere at avstandsulempene minkar. Dette vil kunne gjere fylket vårt meir attraktivt som buplass fast, eller delar av året. Betra samferdsle vil bidra til å sveise ulike delar av fylket meir saman.

Korleis ynskjer du at Sogn og Fjordane skal vere om 25 år?

- Sogn og Fjordane klarer å halde posisjonane innan helse, sosiale utfordringar, trivsel, frivillig aktivitet og gode lokalsamfunn.

Samtidig har folkeveksten auka og næringsliv og kulturtilbod er blitt meir mangfoldig. Tung satsing på samferdsle og kommunikasjonsteknologi har gjort fylket meir konkurransedyktig og redusert avstandane. Eit levande kulturlandskap, natur og kulturtilbod gjer at turisttilstrøyminga til fylket aukar.

Sogn og Fjordane blir rekna som den beste staden i landet å dyrke og vidareutvikle idear og grundarar.

Treng du lån til bustad?

Prøv lånekalkulatoren vår på ssf.no

Korleis skal vi kome dit?

- Vi må styrke satsinga på samferdsle og breiband, og gje dei tradisjonelt viktige næringane gode forhold og høve til vidareutvikling.

Skape rom for folk som har idear og vil utvikle desse.

Fylket har store naturressursar som vi kan utnytte på ein god måte og skape arbeidsplassar og aktivitet.

Gode buplassar med nærleik til natur og trygge lokalsamfunn blir viktigare i åra som kjem. Vi må difor dyrke vidare dei fordelar vi som fylke har på dette området, og halde vedlike den frivillige innsatsen og samhaldet i lokalsamfunna våre.

26

Ta kontakt med ein av kunderådgjevarane i Sparebanken Sogn og Fjordane på tlf. 57 82 97 00 eller ssf.no

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Ta kontakt med ein av våre meklarar i Eigedomsmekling Sogn og Fjordane på tlf. 57 82 97 00 eller ssf.no/eigedom

G

RE

C

NSET AN

2

T

AL

L

BE

MODELL

3

SP

AL

01

E

SI

Graphite Edition

1907 Tungindustrien

78 STK NUM

MER

ERT

0,-,0 0 .

9 65 55.000 .000,-

r. 714

k Veil.

SER

IE

Spar

kom til fylket i 1907 då Nordens fyrste aluminiumsfabrikk opna i Stongfjorden. British Aluminium Company stod bak, og det vart bygt eit heilt lite industrisamfunn i den vesle bygda. Opptil 70 tilsette arbeidde ved fabrikken som var i drift til 1945.

kr.

1908 23-åringen Jacob

Olsen frå Dale var medlem nr. 1 då den fyrste fagforeininga i fylket vart skipa i februar 1908. Vadheim Arbeidsmandsforening vart skipa etter at industriarbeidarane på den nyleg etablerte natriumsfabrikken i Vadheim ikkje fekk lønsauke.

1919 Nordre Bergenhus

Graphite

5

5

4

119 EB

7,49 m

AO aoas.no

amt fekk namnet «Sogn og Fjordane fylke» etter at Stortinget vedtok nye fylkesnamn i 1918. Statens namnekonsulentar ville ha «Fjordane» og unngå dobbeltnamn, men fylket ville det annleis. Lokale alternativ var «Sygna og Firda» eller «Firda og Sygnafylke».

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

27

Bosch Car Service – Verksted for alle bilmerker!

1920 Før fryseriteknikk, tog og veg-

transport var det mest effektivt at kjøtet gjekk på eigne føter til marknadene på Austlandet. Men moderniseringa innhenta dei tradisjonelle driftsformene i landbruket, og i 1920 gjekk den siste fedrifta over Jostedalsbreen frå Stryn til Sogn.

1922 Ei fanesak for norskdomsrørsla var skiping av gymnas på bygdene. Firda på Sandane vart det fyrste gymnaset i fylket i 1922, frå 1946 som statleg landsgymnas.

Denne eliteskulen opna utdanningsvegen for mang ein ungdom frå fylket.

1920-åra Fylket og mange

Sunn- og Nordfjordkommunar enda i ei botnlaus gjeldskrise etter å ha satsa over evne i kraftutbygginga i Ålfoten kring 1920.

Somme kommunar sleit med gjelda i 40 år.

1932 Når bilen tok over

for båten som transportmiddel, vart fjordane eit problem.

Den fyrste bilferjeruta i fylket opna i 1932 mellom Årholen, Olden og Innvik. Ho vart lagd ned då vegen OldenInnvik opna i 1936, ei av vår tids mest omdiskuterte vegstrekningar.

28

Vi er med i verdens største og mest kunnskapsrike verkstedskjede.

Hos oss får alle bilmerker profesjonell hjelp til hyggelig pris. Våre godt utdannede mekanikere utfører kvalitetsarbeid med bransjens mest avanserte testutstyr. Prøv oss neste gong !

Jølster Bil AS

Mesta Verksted Leikanger AS

Førde Bilservice

AS Diesel-Elektro

Hatleberg Bil og Maskin

Gaupne Bilsenter AS

Høyanger Bil AS

Florø Bil & Havneservice AS

6843 Skei tlf 57726890

6800 Førde tlf 57830700

6957 Hyllestad tlf 57788588

6993 Høyanger tlf 57713277

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

6863 Leikanger tlf 99354200

6800 Førde tlf 57822177

6868 Gaupne tlf 57681080

6900 Florø tlf 57740530

For everything your car needs.

Nynorskfest I august opnar

Nynorsk Avissenter i Førde.

I alt 59 nynorske aviser i Norge skal få sin yng-

lestad for gode journalistar. Det er ikkje heilt tilfeldig at det skjer i språkåret 2013. Vi har lyst å feire det flotte språket vårt. Ingen stad står nynorsken så sterkt som i Sogn og Fjordane. Som alle andre stadar er språket vårt ein viktig del av oss.

Dette ynskjer vi å markere med eit stort nynorsk arrangement i veke 34 i august. Alle nynorskavisene vert inviterte til opninga av Nynorsk Avissenter, og vi set nynorsken til debatt ved å invitere dei beste foredragshaldarane i landet til seminar.

Om kvelden inviterer vi alle til stor nynorskfest i storsalen i Førdehuset. På scena her ynskjer vi eit knippe av dei beste komikarane, musikarane, kåsørane og andre som elskar språket vårt.

Nynorskens skog

Fordi bokmålet står så sterkt i Norge, er vi nynorskingar i ein viss grad meir tospråklege enn andre. Debatten om sidemål er gamal og velkjend, men nyare forsking kan tyde på at to språk stimulerer hjernen. Skulane i Førde scorar høgt. I fjor vart kommunen kåra til den beste skulekommunen i Norge. Er det samanhengar her? Det får vi kanskje svar på under seminaret? I alle fall er Førde ein naturleg plass for markering og feiring av nynorsk språk og kultur.

Tid: Veke 34 Stad: Førde

Skogvaktar Arve Sandal

er prosjektleiar i Nynorsk Avissenter, som opnar i Førde i august.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

29

PÅSKETILBOD 30% RABATT 1936

150x200 cm

Marerittet

heimsøkte Lodalen for andre gong 13. september 1936 då Ramnefjellet ramla ut. Flodbølgja drap 73 menneske.

I 1905 hadde det same hendt med 61 dødsoffer. Etter dei to største naturkatastrofane i Noreg i nyare tid vart Lodalen fråflytt for godt.

1940 Før bilen var trua

stor på jarnbanen.

Sogn og Fjordane skulle knytast saman av ei rekkje jarnbaneliner, men bilvegar tok over før jarnbanebygginga kom i gang. Det vart med den spektakulære Flåmsbana som var vedteken av Stortinget alt i 1908 og opna i 1940.

Før 20.715,-

12.995,WONDERLAND HARMONY KONTINENTAL

Comfort Welun overmadrass med pocket comfort fjøyrer.

150x200 cm Før 20.715,- No 12.995,- 180x200 cm Før 22.310,- No 14.995,Sengepall kr 1.995,- Hovudgavl 160/180xH105 cm Før 3.895, No 2.998,-

Møbelringen Førde tlf. 57 72 37 90.

Møbelringen Sogndal tlf. 57 67 69 00

Møbelringen Sandane tlf. 57 86 56 66

Møbelringen Stryn tlf. 57 87 25 20

FØRPREMIERE PÅ NY OG STØRRE KUGA! Ford Kuga er fortsatt bilen for alle slags kjøreforhold.

Utover det er den helt ny. Innvendig og utvendig.

Med mer plass, mer komfort, mer stil og med nye, smarte, teknologiske nyvinninger. Sikkerheten er hevet ytterligere. Men prisen? Den er senket. Vi sier ikke mer. Du er invitert til eksklusiv førpremiere. ford.no

1941 27.–29. desember

1941 gjekk oppunder 600 allierte soldatar støtta av krigsskip og fly til åtak på dei tyske styrkane i Måløy.

Nålestikkåtaket var med på å binde opp store tyske styrkar i Noreg. Ein av dei drepne på alliert side var skodespelar og kaptein Martin Linge.

30

Prisane gjeld til 23. mars

CO2 utslipp ved kombinert kjøring 154- 179 g/km. Drivstofforbruk ved kombinert kjøring 0,59 - 0,77 l/mil.

Avbildet modell kan avvike fra annonsert tilbud.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Fordelskortet: Forkjøpsrett og gode medlemsfordelar

Fordelskortet er ditt medlemsbevis i bustadbyggelaget, men det er òg mykje meir!

Fordelskortet gir deg betre bustadøkonomi fordi du får: ● Forkjøpsrett ved kjøp av bustad ● Bonus, rabattar og gode tilbod på ei rekke varer og tenester i heimen Bonus og rabattar oppnår du ved å handle med Fordelskortet Bonusen du sparar opp kan du enkelt overføre til bankkontoen din.

Hugs at Fordelskortet må vere aktivert for at du skal kunne opptene bonus.

Konvolutt C5.qxp

22.12.2011

11:06

Aktiver kortet ditt i dag og få alle fordelane!

Side 1

1947 Den statseigde smelteverksbedrifta i Indre Sogn gjorde i 1960- og 70-åra Årdal til fylkets raskast veksande kommune, og sjølve symbolet på det vellukka norske sosialdemokratiske prosjektet. Planane om å nytte Tyin-krafta til aluminiumsproduksjon vart utvikla av tyskarane under andre verdskrigen, men drifta starta ikkje før 1948 av det nyoppretta statlege selskapet Årdal og Sunndal verk.

www.fordelskortet.no/boivest

Førde Elektro og Rør AS Postboks 333 • 6802 Førde

2500 bustader i sogn og Fjordane - www.boivest.no

1955 Fiskarkone og venstrepolitikar Anna Sofie Herland hadde vore aktiv i fiskarlaget i mange år da ho i 1955 blei vald til ordførar i Solund, som landets einaste kvinne i dette vervet. Biletet visar ordføraren på veg åleine i open båt frå heimstaden på Indrevær til kommunesenteret i Hardbakke, turen tok om lag to timar.

1956

GARANTI Eiendomsmegling Vest Langebruvegen 9, 6800 Førde Strandgt. 35, 6900 Florø Tlf: 57 82 70 20 | garanti.no

Magnar Nilssen Megler MNEF Tlf: 90 50 41 77

Tore Berqvam Daglig leder/ Megler MNEF Tlf: 96 01 96 96

BOTNANE

KLEIVA

TUA

Prisant. 1 700 000

Prisant. 2 500 000

Prisant. 1 600 000

Raymond Sandøy Fagansvarlig/ Eiendomsmegler MNEF Tlf: 95 55 94 44

Samla sildefangst i Sogn og Fjordane i 1956 var 6 millionar hektoliter. Auken dei siste ti åra hadde vore formidabel, men gjekk etter dette kraftig attende. Om lag halvparten av silda ble førd i land i Florø.

Arbeidslivet i byen var desse åra sterkt prega av sildeeventyret – mange skapte seg store formuer på kort tid, og hordar av arbeidslysten ungdom frå jordbruksbygdene innover i fjordane kom for å ta del i sildesjauinga.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

31

Stang inn i oljealderen

Jan Atle Stang

vil ikkje brenne bunader, men han hiver gjerne nokre historiebøker på bålet.

NHO-direktøren meiner at vi er låst i vår eiga

historie, fulle av traume som vi dreg med oss frå generasjon til generasjon. Fjordane og fjella skilde folk og bygder gjennom hundrevis av år, men slik er det ikkje lenger.

- Vi må kvitte oss med delar av historia vår, med den bondementaliteten som er litt konservativ. Det er ikkje snakk om å miste noko; delar av verdisettet vi har med oss, kan kombinerast med nye verdiar, meiner han. Sogningar og fjordingar må dra saman, ikkje sitje på kvart sitt nes og rope skal ha, skal ha. Først då kan vi få det fylket vi gjerne vil ha.

- Sjukehus og vidaregåande skular er to døme på det ulykksalige mønsteret her i fylket. Det blir feil å spreie alt jamt utover for at alle skal få sitt.

Ein skal bruke nokre timar på å telje røyra

som vert lagra på Fjordbase i Florø.

- Dette er livmora for oljenæringa i fylket, og den har fostra mange leverandørbedrifter i heile Sogn og Fjordane. Det er vår tur til å få del i aktiviteten som skjer rett utanfor stovedøra vår. Vi er framleis ikkje det oljefylket som vi kunne eller burde vere, meiner Jan Atle Stang.

Trykket i Rogaland er stort no, areala er for små og kostnadsnivået for høgt. Det er vår tid no.

Petroleumsnæringa er med på å presse opp lønningane og pris på husvære.

- Det løner seg nok å kjøpe no, seier Jan Atle.

Samstundes ser han eit stort potensiale i både vatn, vind og bølgjer. Den dagen oljeprisen stuper og det vert sterkare fokus på miljø, vil nye energiformer ekspandere. Men han vil bruke dei til å skape arbeidsplassar lokalt, ikkje berre sende krafta til Aukra.

- Vi må skilje mellom miljøvern og natur-

32

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

vern. Kanskje må vi ofre noko natur og endre nokre landskap for å berge klimaet. For å sitere Gøran Persson: Eg vil heller gje barnebarnet mitt ein skiftenøkkel til å skru ned vindmøllene med enn eit klima som er uråd å reparere.

Dersom vi ynskjer å vere eitt fylke i framtida, må vi styrke det og satse sterkare på sentra.

Vi kjem ikkje unna urbaniseringa, difor må vi styrke aksen Sogndal - Førde - Florø, det kjem heile fylket til gode.

- Kommunar og bygder har sjølv eit ansvar for å profilere seg med anna enn flott natur, fele og bunad. Dei må vise at dei er moderne samfunn med spennande arbeidsplassar i tillegg, at det er lett å vere gründer i Sogn og Fjordane, og at kostnadsnivået er lågt. Det er ikkje mangel på kulturtilbod som er problemet. Det viktigaste for folk er sosiale møteplassar, kafear og pubar.

Han er sjølv gift med ei kvinne frå Argentina, og veit at det kan vere utfordrande å kome hit frå andre kulturar.

- Det er som om du og eg skulle flytte til ein nomadeleir i Sahara. Vi ville slite litt med å finne oss til rette. Men utanlandsk arbeidskraft må vi ha. Då trengst det godvilje frå begge partar, slår han fast og trekkjer fram flytteprosjektet i Stongfjorden som eit glimrande døme.

- Bohemar og homsar skapar vekst, aksept og respekt. Ved å integrere alle i den store gryta, vil kreativiteten bløme. Når kjem den første av våre nye landsmenn og -kvinner på fylkestinget? Nokon som ikkje ber med seg denne historia i sjela? Nye tider krev nye tankar. Om vi ikkje klarer å samarbeide, vil andre delar av landet ta stadig større delar av kaka. Det er ingen andre som passar på oss, som tek vare på bygda eller fylket. Det må vi gjere sjølv.

NHO-direktør Jan Atle Stang vil

gjerne ha endå fleire ringverknader av olje- og gassproduksjonen i Nordsjøen, både til Florø og resten av fylket.

Næringskonferansen OPPDRAG ENERGI Tid: 20. mars 2013 Stad: Nordfjordeid Tema: Energi til alle - grip sjansen. Årskonferansen til NHO Sogn og Fjordane har «Oppdrag energi» som overskrift. Det store biletet er globalt. Korleis ser verda ut i dag? Korleis ser Noreg ut? Og kva betyr det for Sogn og Fjordane?

Ein vil òg sjå inn i framtida, på det vesle, men nære biletet. Kva er mogleg i energifylket Sogn og Fjordane på veg inn i eit samfunn som må redusere utsleppa sine?

Annleisbloggaren Nyklipt og nyfrisert legg bloggaren Vemund Eldegard turen innom den kulaste butikken han veit om i Førde: Om att.

Det er så mykje kult her, seier han til filmteamet som heng i hæ-

lane på han. Dei to jentene vert smitta av entusiasmen, legg frå seg kameraet og byrjar sjølv å bla seg gjennom kleda på stativa.

Monica Steen og Mari Standal har følgt medeleven ved medialina på Mo og Jølster vgs som to skuggar i heile dag. Dei lagar eit portrett av guten bak bloggen «In my own view».

Mange gutar starta bloggar for nokre år sia. Vemund er ein av dei få som heldt fram. I fjor vart «In my own view» nominert som ein av dei ti beste herrebloggane i landet, semifinalist i Vixen Blog Awards.

Han bloggar om reiser han har gjort, om restaurantar og butikkar han liker, om musikk og mote. Han legg ut foto av garderoben sin med seg sjølv som modell. Han er annleis. Særleg i Sogn og Fjordane, der det er uvanleg for gutar å vere opptekne av klede.

- Dei burde vere det, tykkjer jentene. Nokon går rundt i joggebukse og ser alltid ut som om dei nettopp har stått opp. Dei gjev inntrykk av at dei ikkje bryr seg om seg sjølv. Det er ikkje bra, meiner dei.

Vemund meiner at det er positivt å skilje seg ut. Det kan vere

vanskeleg av og til. Litt einsamt. Men ingen torer å seie noko.

Ikkje no. Likevel - han skulle gjerne ha vore endå meir annleis.

Han kan ikkje kle seg nett som han vil i Sunnfjord.

- Eg bloggar for meg sjølv. Men sjølvsagt er det hyggjeleg at andre vil følgje meg, legg han til. Jentene bloggar ikkje.

- Vi er ikkje interesserte i å dele liva våre med andre, slår dei fast. Men dei liker at Vemund gjer det. Og ein ting er dei tre samde om; etter vidaregåande skal dei ut og bort. Kanskje dei kjem tilbake når dei får barn. Sogn og Fjordane er ein god stad å vekse opp. Men dei vonar det vert lenge til.

Motebloggaren rekk å kjøpe seg ei jakke med ulveskinn på

hetta før han skal på jobb på Olefine, rett overfor handelshuset pynta med SHOPPING med store bokstavar. Det hjelper ikkje med mange butikkar så lenge dei er så uinteressante.

- Førde har for dårleg uteliv og for lite shopping, seier han, og jentene nikkar.

- Berre 200 kroner for denne! Eg skriv ikkje så ofte frå Sogn og Fjordane, det er ikkje mykje å skrive om her. Men eg må altså kome attende og ta bilete av denne butikken, smiler han og fer ut døra i ny jakke med filmteamet i hælane.

34

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

Vemund Eldegard

er ein annleis gutebloggar, men litt for annleis for annleisfylket Sogn og Fjordane.

Han elskar bruktbutikken Om att.

Malakoff demokonkurranse FRIST: 26. april 2013 MEIR INFO: www.malakoff.no Send inn ei lydfil og vinn stipend og ei scene.

NYE RAV4

Originalen - lengre, breiare, betre 1958 Då Jostedalen fekk

elektrisk kraft, var det som siste kommunen i fylket. Ein fordel med den seine elektrifiseringa var at få bygder hadde så høg tettheit av heilt moderne komfyrar, stod det å lese i avisa Sogn og Fjordane. Ei heil jarnbanevogn med nye komfyrar til folket i Jostedalen kom frå fabrikken i Sarpsborg til Flåm våren 1958.

1962 Erling Osland frå Høyanger var svært tidleg ute då han i 1962 sette i gang forsøk med oppdrett av regnbogeaure ved garden sin Osland på sørsida av Sognefjorden. Osland var utover på 70-talet sentral i det statlege Lysø-utvalet, som la grunnlaget for konsesjonslovene for oppdrettsnæringa.

Rav 4 har alltid bana veg i sin klasse. Med nye RAV 4 blir tradisjonen forlenga.

I den nye RAV4 vil du oppleve ein elegant kombinasjon av SUV-en sine køyreeigenskapar og stasjonsvogna sin plass. Med den ekstra lengda på 22,5 cm er baksete- og bagasjeplassen blitt klasseleiande, noko som merkast når den nye, elektriske bakluka opnar seg. Nye RAV4 har, i tillegg til 2WD, Toyotas legendariske 4WD-system i oppgradert utgåve, som gjer at manøvreringa også er ytterligare forbetra. På fjellet, på landet, på motorvegen.

I snø, regn, sol og slaps. Med sine unike køyreeigenskapar er RAV4 perfekt for deg som lever eit aktivt liv.

1963 Nicolai Schei var

RAV4 2WD frå 315.700,- RAV4 4WD frå 381.300,-. Inkl. frakt, lev- og reg.omk. lev. Førde.

Forbruk blanda køyring/utslepp CO2/NOx: RAV4 VVT-i frå 0,72 l/mil/166 g/km / 13 mg/km, RAV4 D-4D frå 0,49 l/mil / 127 g/km /135 mg/km. Avbilda modell kan ha ekstrautstyr. Med atterhald om trykkfeil.

Toyota Nordfjord AS

Toyota Førde AS

Toyota Sogn AS

6718 Deknepollen. Tlf. 57 85 26 50 Hegrevegen 16 - 6783 Stryn. Tlf. 57 87 60 00 www.toyotanordfjord.no

Steinavegen 10, 6800 Førde Tlf. 57 72 10 00 www.toyota-forde.no

Skarpeteigvegen 1, 6854 Kaupanger Tlf. 57 67 66 66 www.toyotasogn.no

fylkesmann i Sogn og Fjordane frå 1945 til 1981, og er ikkje minst kjend som leiar av arbeidet med å revidere kommunegrensene i landet. I Sogn og Fjordane blei 38 kommunar redusert til 25. Fyrst ute var Hafslo, Jostedal og Luster kommunar som 1. januar 1963 blei slått saman som Luster.

I 1977 gjekk Hornindal ut av Stryn, og fylket har sidan hatt 26 kommunar.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

35

Bursdagsfest på Youngstorget Ein Oslo-familie på søndagstur høyrer at noko skjer på Youngstorget. Kva er det som føregår? Jo, Sogn og Fjordane fyller 250 år med gnist og glede.

vert soge inn i eit hurlumhei av lyd og lukt og smak. Kva er dette? Sogn og Fjordane, ja. Det er der borte på Vestlandet ein stad. Der ingen skulle tru at nokon kunne bu. Med folkemusikk og bunad og tunnelar.

Høge fjell og bratte bakkar.

Oppdrettsfisk og olje. Men så er det jammen så mykje meir. Det er gourmetmat og øl, det spennande arbeidsplassar og stader barnefamiliar berre kan drøyme om å bu.

Foreldre og ungar

Sogn og Fjordane erobrar Youngstorget 5.mai for å feire 250-årsjubileet i lag med hovudstadsbebuarane og andre som skulle kome forbi.

- Torget skal myldre og Sogn og Fjordane skal vise seg fram som eit spennande og kreativt fylke, seier Gro Rukan i Framtidsfylket, som er hovudarrangør for bursdagsfesten. Framleis held ho korta tett til brystet, men ho lovar ein heidundrande fest med musikk og mat, leik og moro, rett og slett noko for ein kvar sans.

- Det viktigaste er å ha det kjekt i lag og la andre delta i feiringa, publikum skal få sanse Sogn og Fjordane. Eg kallar det folkefest, seier Gro. Gro tykkjer «omdømmebygging»

er så pompøst, ho snakkar heller om kva er vi gode på, kva vi er stolte av.

- Halve Europa er snart arbeidslause, her trengst det folk. Festen er ikkje ei heimatt-promotering, vi

36

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

har så mykje bra for alle, uavhengig av bakgrunn. Men ein ting er å få folk hit, ein annan å få dei til å bli. Folk må kjenne seg inkluderte, både på arbeid og i nabolaget. Det gjeld både austlendingar og folk frå andre land. Det må arbeidsgjevarar og naboar ta inn over seg, meiner ho.

Folk flest veit lite om det varierte næringslivet i fylket. Det gjev fridom å jobbe her, det er kort veg til jobb, om enn litt kø i Førde.

- Du flytter ikkje til ein stad berre for jobb, men for å få deg eit liv. Dei fleste vel bustad ut frå livsstil. Sogn og Fjordane er for folk som liker å bruke naturen, som ynskjer å delta, ta ansvar og påverke sine eigne liv, både på arbeidsplassen og privat. Du er aldri ein del av ein usynleg masse i Sogn og Fjordane.

Mange overraskingar

dukkar opp på Youngstorget 5.mai, Gro Rukan i Framtidsfylket lovar myldring og håpar på ti tusen blide andlet der i løpet av dagen.

Bursdagsfest for Sogn og Fjordane Tid: Søndag 5. mai 2013 kl. 12.00 - 21.00 Stad: Youngstorget, Oslo På festen deltek eit mangfaldig og kompetent næringsliv, ein variert og spennande arbeidsmarknad, eit kultur- og idrettsliv med spennvidde, ein matproduksjon i verdsklasse, festivalar med sjel og eit freistande reiseliv med spektakulære naturopplevingar rett utanfor stovedøra.

Festen vert avslutta med Sogndal - Brann på storskjerm.

Bursdagsfesten vert følgt opp med karrieremesse i Oslo måndag 6. mai.

BRUKTBIL

findriv.no

BERGE

I HEILE FYLKET SOGNDAL

STRYN

1972

FØRDE

Sidan Lærarskulen

2006 Toyota RAV4 90 887 km

Kr 249 000,-

SOGNDAL

2012 VW Sharan 140 TDI HIGH DSG 5 400 km

Kr 339 000,-

STRYN

2005 Audi A6 LIM 100 851 km

Kr 259 000,-

SOGNDAL

2011 VW Touran 140 TDI DSG HIGH 66 416 km Kr 255 000,-

STRYN

2006 Audi A4 140 TDI LIM 111 745 km, Kr

185 000,-

SOGNDAL

2003 VW Passat 1.9 TDI TREN.STV. 103 100 km Kr 114 000,-

STRYN

2011 VW Amarok DC TREND 163 4M-INNK 13 433 km

Kr 319 000,-

FØRDE

2010 VW Tiguan 2,0 140 TDI TIP SP 41 000 km Kr 375 000,-

i Balestrand blei lagt ned i 1880 hadde ikkje fylket hatt noko tilbod om høgre utdanning. Den nye lærarskulen blei opna hausten 1972, Sogn og Fjordane distriktshøgskule tre år seinare. Tidsskriftet Søkelys på Sogn og Fjordane var eit typisk uttrykk for motekspertisen som blei utvikla i DH-miljøet.

FØRDE

2010 Skoda Octavia STV GREENLINE 105, 95 900 km Kr 189 500,-

FØRDE

1974 2008 Toyota Auris 1.4 AURIS 67 200 km Kr 159

000,-

SOGNDAL

2004 VW Touran 100 TDI HIGH 7S 168 448 km Kr 135 000,-

STRYN

2009 Audi A4 2,0 TDI 143 HK AVA 55 060 km Kr 319 000,-

SOGNDAL

2010 VW Passat 105 BLUEMO STV 66 500 km Kr 229 000,-

STRYN

2009 Audi A4 TDI 143 HK AVA 83 400 km Kr 288

000,-

FØRDE

2010 Skoda Roomster SPORT 105HK TDI, 51 260 km Kr 195 000,-

Då Måløybrua blei opna av Kong Olav i 1974 var det etter langvarig strid om fastlandssambandet – bru eller tunnel. Brua var landets lengste.

Værforholda i Vågsøy kan vere svært tøffe, og sjølv om brua var konstruert for å tåle sterk vind, hender det at ho må stengjast.

FØRDE

JUBILEUMSRENTE

3,95% VED 35% EIGENKAPITAL GJELD UT APRIL

Alle våre bruktbilar har gått gjennom ein kvalitetskontroll.

Du får med skriftleg rapport om bilens tilstand.

2003 VW Sharan TDI 7 S FAMI 149 337 km Kr 149

000,-

2007 Toyota RAV4 EXECUTIVE 177HK 62 000 km Kr 299 000,-

2010 VW Golf 105HK DPF COMFOL STV. 66 240 km Kr 197 000,-

Kom innom ein av våre butikkar eller gå inn på berge.no

1975

Den nasjonale

satsinga på NRKs distriktskontor har vore svært viktig for bygginga av ein fylkesidentitet. Ottar Starheim (1946–2012) vart i 1975 tilsett som fyrste leiar for det nyoppretta NRK Sogn og Fjordane.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

37

Vi feirar at Sogn og Fjordane fyller 250 år med

jubileumsprisar

Skogreisinga var ei viktig politisk sak i dei fyrste etterkrigstiåra.

1965 var toppåret for denne verksemda 18 000 dekar av Sogn og Fjordane blei tilplanta dette året, ikkje minst med den nordamerikanske granarten sitka. Frå å vere sjølve symbolet på den nye tid i skogbruket, har sitkagrana vorte eit hatobjekt langs heile kysten. I 2012 vart ho svartelista av miljøvernstyresmaktene, som eit trugsmål mot artsmangfaldet.

findriv.no

1965

Stort utval Jøtul F100 2–8 kW Rettl. 7 990,-

i stålpiper – be om pris!

Jøtul stålpipe på Jøtul 373

Lotus Mondo 2 m/kleber 3–9 kW

u/kleber 9

490,-

Jøtul 373 3–7 kW Rettl. 20 490,-

Jøtul 602 2–9 kW Rettl. 8 490,-

Lotus Miro 2 m/sideglas 2–8 kW

1971 Sogn og Fjordane

fekk i 1972 flyplassar i både Florø, Førde og Sogndal. Utbygginga av enkle flyplassar og rutegåande småfly var ein viktig del av den norske distriktspolitiske satsinga. I og med denne utbygginga var kortbanenettet samanhengande frå Bergen til Bodø.

u/sideglas 11

990,-

Omnar som har innebygd, manuell, automatisk temperaturregulering, brenn opptil 50% mindre brensel .

Kan også leveres med innebygd fjernkontroll mot tilegg kr 3990,-

Hwam 2630C m/sideglas. 2–8 kW Rettl.15 990,-

Hwam 3630C m/sideglas. 3–9 kW Rettl.18 990,-

Hwam 3520C 2– 8 kW Rettl.18 990,-

1972 I seksten dagar leitte

fire fregattar, to ubåtar, 10 MTB-ar og tre helikopter etter ein russisk ubåt i Sogndalsfjorden, etter at mistenkelege observasjonar vart rapporterte til sjøforsvaret.

Verdspressa fylte opp hotella i Sogndal og Leikanger, men det er aldri vorte heilt avklart kva som gjekk føre seg under vatnet då den kalde krigen nådde Sogn i november 1972.

38

Askvoll Leiknes M AS 57 73 04 57 Alt i byggevarer

Dale Byggeriet Dale Byggsenter 57 73 86 39 Alt i byggevarer

Florø Byggeriet Mestersalg 57 75 79 90 Alt i byggevarer

Førde Fagmiljø (ved Esso) 57 72 10 60 Alt i varme og møblar

Kaupanger Trygve Espeland Murarforretning AS 57 67 50 35 Alt i varme og flis/baderomsinnreiing

Stryn Jernia Johan Flo & Søn 57 87 60 60 Alt i jernvare, våpen, kjøkken og ATV

Vi fører merke som: Jøtul, Hwam, Nordpeis, Dovre, Heta og Lotus. Atterhald på lagervarer

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

20 13 REISER | OPPLEVINGAR | TRENING | KULTUR | MAT

Pilgrimsvandring

Treningsreiser

Santiago de Compostela, Spania

med Yngvar Andersen til Marokko

30. mai og 18. september 2013 • kr 13.980,-/kr 14.430,-

19. – 26. oktober 2013 • kr 15.990,-

Lindisfarne, England

med Spenst Førde til Dubrovnik

8. juni 2013 • kr 10.690,-

21. – 28. september 2013 • kr 11.450,-

1976 Tredjedivisjonslaget

FJORDANE REISEBYRÅ www.fjordanereisebyra.no

Firda Billag Buss AS – din samarbeidspartnar når du skal på tur

Sogndal laga sensasjon då det møtte storebror Brann i cupfinalen på Ullevål stadion i oktober 1976. Rett nok vann Brann 2–1, men nederlaget plasserte saftbygda på det nasjonale fotballkartet. I tiåra som følgde har Sogndal spela i tippeligaen fleire periodar.

1978 Bonde og senterparti-

Bestill bussturen din hos TRAVELNET Fjordane Reisebyrå

Tlf. 57 72 50 00 | post@firda-billag.no | www.firda-billag.no Skadd bilen?

Dei fleste bilforsikringsselskapa tilbyr no fri leigebil ved kaskoskadar.

AVIS Fjordane Bilutleige har hovudkontoret i lokala til Travelnet Fjordane Reisebyrå i Førde.

Vi tilbyr eit stort og breitt utval av bilar. Vi har varebilar med opptil 12 m2 lasteplass, stasjonsvogner, personbilar med opptil 9 sitjeplassar.

Kontakt oss når du treng leigebil, vi finn alltid ei løysing!

AVIS Fjordane Bilutleige samarbeider med forsikringsselskapa. Har du hatt eit uhell med bilen din, sjekk at det er leigebildekning i forsikringa di og ta kontakt med oss for avtale.

Fjordane Bilutleige

57 72 50 80 24 timar i døgnet

FØRDE • SANDANE • STRYN • FLORØ • LEIKANGER • MÅLØY • SOGNDAL

We try harder

politikar Ola Hestenes (1919–2008) vart i 1978 vald til fylkets fyrste fylkestingsleiar.

Spesielt for Sogn og Fjordane var den sterke motstanden mot direkte val til fylkestinget. Då ordninga blei innført var det mot fleirtalet i det sitjande fylkestinget, som besto av alle fylkets ordførare. Ei viktig side ved reforma var klårare deling mellom statlege og fylkeskommunale funksjonar, i og med det nye fylkesrådmannsembedet.

1979 Noreg er representert

med i alt sju stader på Unescos verdsarvliste, to av dei ligg i Sogn og Fjordane. Urnes stavkyrkje i Luster, bygd omkring 1140, vert rekna som landets eldste og kom med på lista i 1979. Nærøyfjorden vart verdsarvområde i 2005, og i tillegg er kvernsteinbrota i Hyllestad nominert til verdsarvlista.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

39

VOLVO V60

FRYDENBØ EDITION

1980 Åsmund Olavson

KAMPANJETILBOD

Vinje ga i 1862 namn til Jotunheimen som ligg i fylka Oppland og Sogn og Fjordane. I 1980 vart fjellområdet nasjonalpark.

Jotunheimen er rik både på vill og verneverdig natur og kulturminne.

• DIESELVARMAR M/TIDSUR • VOLVO ON CALL • Skinninteriør • Aktive Xenonlys • Bluetooth Handsfree • Ryggesensor • Regnsensor • Cruise control • Alarm • El.vindauge og fjernbetjent sentrallås • Radio/CD/USB/Bluetooth Streaming • DAB + • El. oppvarma baksete • 2 sona klimaanlegg • City Safety • Vinterhjul på alufelg

VOLVO V60 D2 KR

LEASING/PRIVATLEIGE VOLVO V60 FRYDENBØ EDITION

RETTL. PRIS KR 400.000,-

Forskot kr 39 900,–.

Tillegg for Automat kr 19.900,Tillegg for Summum kr 10.000,Tillegg for R-Design kr 23.000,-

3 år/45 000 km.

LEIGE KR

2 990 ,-

369 900,-*

PR. MND

Alle prisar inkl. mva.

1982 Sjukehuset i Høy-

VOLVO V60

LAST NED NORSK VOLVO APP

anger vart nedlagd i 1982 etter å ha fungert som avdeling under Sentralsjukehuset i Førde sidan dette opna i 1978. Meiningane om organiseringa av sjukehusa i fylket var sterkt delte i tida før opninga av sentralsjukehuset. Da staten overtok ansvaret for sjukehusdrift i landet i 2001/02 var det duka for ny sjukehusstrid der viktigaste usemje igjen gjekk mellom sentralisering og lokale helsetilbod.

* Pris levert forhandlar i Sogn og Fjordane. Gj.sn. forbruk 4,5 – 10,3 l/100 km. CO 2-utslipp 119 – 237 g/km.

Alle Volvo sine dieselmodellar har partikkelfilter som standard. Atterhald om trykkfeil. Avbilda bil kan ha ekstrautstyr.

Treff Volvo på facebook.com/volvocarsno og volvocars.no. For meir info skann QR-koden til venstre eller send SMS ”VOLVO” til 2330.

VOLVO V70

FRYDENBØ EDITION KAMPANJETILBOD

• DIESELVARMAR M/TIDSUR • VOLVO ON CALL • Skinninteriør • Aktive Xenonlys • Bluetooth Handsfree • Ryggesensor • Regnsensor • Cruise control • Alarm• El.vindauge og fjernbetjent sentrallås • Radio/CD/USB/Bluetooth Streaming • DAB + • El. oppvarma baksete • 2 sona klimaanlegg • City Safety • Vinterhjul på alufelg

1985

VOLVO V70 D2

Då Saga Fjordbase

i Florø opna i Florø 1985 var forventningane store til kva oljealderen skulle bringa fylket.

I høve opninga hoppa Flora-ordførar Dagfinn Hjertnes i rein begeistring på sjøen i blådress og slips. Oljeeventyret skulle likevel ikkje kome til å skyte fart i Sogn og Fjordane på same måte som lenger sør på vestlandskysten.

40

399 900,-*

LEASING/PRIVATLEIGE VOLVO V70 FRYDENBØ EDITION

KR

Forskot kr 39 900,–.

Tillegg for Automat kr 19.900,Tillegg for Summum kr 12.000,Tillegg for R-Design kr 22.000,-

3 år/45 000 km.

LEIGE KR

3 597 ,-

RETTL. PRIS KR 432.900,-

PR.MND

Alle prisar inkl. mva.

VOLVO V70 LAST NED NORSK VOLVO APP

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

* Pris levert forhandlar i Sogn og Fjordane. Gj.sn. forbruk 4,5 – 10,3 l/100 km. CO2-utslepp 119 – 237 g/km.

Alle Volvo sine dieselmodellar har partikkelfilter som standard. Atterhald om trykkfeil. Avbilda bil kan ha ekstrautstyr.

Treff Volvo på facebook.com/volvocarsno og volvocars.no. For meir info skann QR-koden til venstre eller send SMS ”VOLVO” til 2330.

www.frydenbo.no

Thomas Smådal og Silje Rysjedal måtte prøvesmake

mykje før oppskriftene i kokeboka var klare.

Framtidas kokkar satsar enkelt og lokalt Sogn og Fjordane

kan vere stolt av Barmen, Ness, Eikefjord og Hovland. Men ingen av dei gav ut kokebok før dei var ferdige på kokkeskulen.

Silje Rysjedal frå Kvammen og Thomas Smådal

frå Naustdal svinsar rundt kasserollane, dei har invitert til treretters middag med råvarer frå Sogn og Fjordane. Gjennom ungdomsbedrifta Rått og Godt UB driv dei catering og tek på seg kokkeoppdrag. No har radarparet laga si eiga kokebok, Mat til Kvardag Helg Fest.

Thomas har plukka molter og sanka rabarbra frå eigen hage. Bestefaren har skote hjorten.

Læraren har plukka steinsopp og kantarellar og fått tak i aure frå Movatnet til forrett.

Heller ikkje i kokeboka er det mange fancy og framandarta råvarer.

- Dette er kokeboka for alle, men mest for dei som ikkje er ekspertar frå før. Det er ei jordnær kokebok med over 20 oppskrifter og mange lokale råvarer.

Her er eigenkomponerte, moderne vriar på meir tradisjonsrike retter.

- Alt er laga frå grunnen. Det treng ikkje ta så lang tid, alt handlar om god planlegging, seier Thomas. Dei rår folk til å sette opp ein middagsplan for heile veka og samstundes gjere alle innkjøpa.

Dei to kokebokforfattarane treng ikkje snakke så mykje saman medan dei arbeider. Dei kjenner

Framsida til

kokeboka Mat til Kvardag Helg Fest

kvarandre godt og samarbeider endå betre. Men framtidsplanane er ulike. Han har ein draum om å starte eigen restaurant, og den skal sjølvsagt liggje i Sogn og Fjordane.

- Men det vert vel ingen vits i å starte noko i Førde dersom alle vegane vert lagde utanom, ler han.

Først skal han gå læretida si på Gloppen Hotel.

Silje drøymer i første omgang om lærlingplass på Hurtigruta eller i militæret.

Dei vil profilere kokeboka på heimesida og fylkesmessa for ungdomsbedrifter i slutten av mars.

Målet er å vinne prisen for beste ungdomsbedrift i fylket og gå vidare til landsfinalen.

Internasjonal gründercamp Tid: 2. - 4. april 2013 Stad: Knutholmen, Kalvåg NHO og Ungt Entreprenørskap arrangerer internasjonal gründercamp i april. Hovudmålet er å stimulere fleire ungdomar i Sogn og Fjordane til å velje fag innafor eit internasjonalt orientert arbeidsliv, og sjå kva som er mogleg å få til i Sogn og Fjordane. Prosjektet vert gjennomført i samarbeid med skule og næringsliv.

På campen deltek elevar frå Sogn og Fjordane, Danmark og USA, totalt 34 elevar og lærarar. Saman skal dei løyse problemstillingar knytte til fornybar energi og sosialt entreprenørskap. Målsettinga er at elevane skal finne arenaer der dei kan samarbeide dei neste skuleåra, til dømes gjennom ungdomsbedrifter.

Folkemusikktalentiaden Tjue unge

sogningar og fjordingar får eit skikkeleg hallingspark bak når Førdefestivalen inviterer til talenttreff.

Gjennom mange år har Førdefestivalen samla

unge talent frå heile verda i samband med festivalen. I år utvidar dei med eit eige, stort talentprosjekt for totalt 20 ungdomar frå Sogn og Fjordane. Unni Løvlid vert musikalsk leiar, det har ho erfaring med.

Utgangspunkt er både song, dans og spel

innafor den lokale folkemusikken, men kva dei blandar inn av kreative sprell veit ingen på førehand. Nordfjordtradisjonen er også ulik sognetradisjonen.

- Det vil vise seg, seier Hilde Bjørkum, direktør for festivalen. Unge i dag høyrer på mykje forskjellig musikk, dei lagar ting sjølv og går gjerne litt ut av dei tradisjonelle formene. Ingen veit heilt kva ein får når resultatet skal framførast Ho vonar at talentprosjektet kan bli eit springbrett for mange av dei, slik talentprosjektet til dømes var for Sølvi Lien i 2003. I dag spelar ho i trioen Pretiosa med Ellen Therese Thuland, som også var talent dette året, og Arngunn Timenes Bell. Ho er også med i Gamlebanken Spelemannslag.

- For meg var talentprosjektet eit lærerikt møte

Felespelar Sølvi Lien (til v) deltok på ta-

lentprosjektet i 2003, også då under kyndig leiing av Unni Løvlid. Zhang Lu frå Kina og Nana Soumbounou frå Mali deltok også.

med andre kulturar og unge musikarar frå andre land, og ein viktig dytt i ryggen for å gjere ting eg ikkje ville tort før talentveka. Sjølv om vi var nervøse, vart det å stå på den store scena i idrettshallen og synge og spele for 2000 menneske den mest sjølvsagt ting. Vi fekk og vårt første skikkelege møte med kunsten å jamme.

Det var ei utfordrande veke der ein vart kasta inn i nye ting kvar dag for så å framføre det for eit publikum neste dag. Det er ikkje berre berre for perfeksjonistiske nordmenn som helst vil kunne alt baklengs og i blinde før dei i det heile tenkjer på å ta steget til ei scene, seier Sølvi.

Førdefestivalen Tid: 4. til 7. juli Stad: Førde

Norsk Country Treff Tid: 11. til 14. juli Stad: Gloppen

Fanfare for Sogn og Fjordane Musikaren, batteristen og komponisten Craig Farr frå Bergen vann fanfarekonkurransen som SOFORK (Sogn og Fjordane Symfoniorkester) lyste ut i samband med tiårsjubileet sitt.

Craig er fødd i England, men har budd mange år i Bergen, der han er

42

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

fast tilsett slagverkar i Sjøforsvarets Musikkorps. . Fanfaren hadde urframføring under jubileumskonserten i Førde laurdag 2. mars og vart og framført på Sandane dagen etter.

Han var vald ut blant tolv innsendte forslag.

- Eg valde ein romantisk og kanskje litt melankolsk stil, som gav meg assosiasjonar til nasjonalromantikken, seier Craig. Fanfaren skal brukast i ulike konstellasjonar og ved mange arrangement i jubileumsåret. Og kanskje vidare.

Nykomarar på «køntriscena» Tre nye artistar med tre ulike stilar entrar scena countryfestivalen på Sandane i juli.

SPRENG GRENSENE La oss vise deg moglegheitene Kinnarps Next Office TM gir for ditt nye kontor Arbeidsplass. Cellekontor. Landskap. Møterom. Pauserom. Lounge. Arkiv.

Før hadde vi eigne rom til alt. Men det må ikkje lenger vere slik.

Ikkje planlegg nytt kontor utan å kjenne til Kinnarps Next Office TM. www.kinnarps.no

Effek ti prod ve og uk løysi tive ngar

Ricoh AficioTM -serien

Alice Kucevic Hugøy frå Florø vann musikkonkurransen for unge songtalent på Sandane med tolkinga si av låta Closer av Frida Amundsen.

På andreplass kom Anders Førde Midtbø band frå Førde med deira sjølvskrivne song «Josefi..».

Tredjeplassen tok Julian Svindal Luna frå Bergen med «Whiskey Lullaby» av Brad Paisley.

- Eg likar country, men om veit ikkje om eg ville satsa som countryartist, seier ho.

Men artist vil ho bli.

Alle tre vert å høyre under opningskonserten på countryfestivalen i juli.

- Det var veldig høgt nivå, og juryen hadde ein vanskelig jobb.

Dei tre som gjekk av med sigeren hadde veldig ulike uttrykk, seier Kristin Sandal, ansvarleg for talentkonkurransen. Den gav meirsmak, og Norsk Country Treff satsar på ny talentkonkurranse neste år.

Då skal dei over tjue år også få delta.

Ricohs avanserte maskin- og programvare kan hjelpe di bedrift med å automatisere og effektivisere dokumenthandtering, slik at du sparer tid og pengar.

I 25 år

Hellevang Kontorsystemer AS Hafstadv. 45, 6800 Førde Telefon: 57 82 19 33 har Hellevang Kontorsystemer ASwww.hellevangkontor.no

levert kjende merkevarer til privat og offentleg næringsliv i fylket. Med produkt frå Europas leiande produsentar har vi vi stor tru på framtida!

Hellevang Kontorsystemer AS Hafstadv. 45, 6800 Førde Telefon: 57 82 19 33 www.hellevangkontor.no

Vinnar av talentkonkurransen, Alice Kucevic Hugøy frå Florø, vil satsar på artistkarriere. Foto: Per Svein Reed.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

43

Anne Viken Journalist og veterinær

Korleis trur du Sogn og Fjordane vil vere om 25 år?

Det er heilt umogeleg å seie . Det er så masse visjonar og påstandar, så masse glam og glitter plastic fantastic-marknadsføring, påstandar og politiske visjonar at det er vanskelig å få grep om dei faktiske realitetane. Ergo kan ingen spå utan å kome med tåkeprat, og sidan eg ikkje liker tåkeprat, lener eg meg tilbake i stolen og følger interessert med istadenfor.

Korleis ynskjer du at Sogn og Fjordane skal vere om 25 år?

BYGGEVARELEVERANDØR PÅ BRULAND MED LANGE FAMILIETRADISJONAR! ETABLERT I 1953 – VI FEIRAR 60 ÅR I 2013 FOR GODE TILBOD OG FAGLEGE RÅD, BESØK OSS PÅ BRULAND ELLER KONTAKT OSS PÅ: TLF: 99 28 02 85 EPOST: bruland@byggmakker.no www.byggmakker.no/bruland

Eg ønsker at det skal vere ein stad med litt meir takhøgde og ein meir interessant samfunnsdebatt. Fylket bør ikkje halde fram som ein inkubator for homogenitet.

Korleis skal vi kome dit?

Det er mykje humbugmedisin i sving for å redde distrikts-Norge frå avfolkning. Det hjelp ikkje å stappe inn pengar i alle slags prosjekt. Ein må bygge fokus utfrå kva som faktisk har effekt på dei generasjonane som veks opp i dag. Stader bedriv istaden alt frå blåmåling av heile byar til utdeling av gratis tomter. Det er litt absurd.

Freakshow trekk ikkje folk til distrikta. Ein må behalde sjølvrespekten sjølv om ein slit, og Sogn og Fjordane slit.

Ein må satse på å bygge opp sterke sentra som kan fungere som buffer mot fråflytting, og som magnet på tilflytting, og så må ein bygge på kompetanse, ikkje på synsing og draumeslott. Ein må ta seg sjølv på alvor, få bukt med bygdementaliteten i negativ forstand, og forhalde seg at vi skal framover i tid, ikkje bakover.

44

Fleksibel samarbeidspartnar

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

med fokus på rørinstallasjonar industri · skip · oFFshore · bygg

Gravdalgruppa – husbyggjaren i Sogn og Fjordane Sidan 1961 har Gravdalgruppa bygd hus i Sogn og Fjordane. Einebustader, hytter, store og små leilegheitsprosjekt – samt offentlege bygg som barnehagar, skular og omsorgsbustader. Gravdalgruppa er i dag ein av dei leiande aktørane innan bustadbyggebransjen i fylket, og i eit normalår sel vi 50-100 einebustader, hytter, leilegheiter og rekkjehus. Gravdalgruppa har hovudkontor i Førde, samt avdelingskontor i Bergen. Vi er per i dag ca. 50 tilsette, og i tillegg sysselset vi eit større tal underleverandørar.

For Gravdalgruppa er det viktig å vere samfunnsbyggande for lokalsamfunnet og regionen, og målet vårt er enkelt: Å byggje draumebustaden der folk ønskjer å bu.

1993 Det Måløybaserte

Domstein-konsernet opna i 1993 eit nytt produksjonsanlegg på Trollebø. Domstein hadde ekspandert sidan sildetida på 50-talet og var ein av dei viktigaste aktørane i fiskeforedlingsindustrien både i Vågsøy og i nabokommunane. Konsernet engasjerte seg òg sterkt i oppdrettsnæringa.

1994 Etter langvarig strid om val av vegline for «tverrsambandet», opna Fjærlandsvegen i 1994.

Indre Sogn vart no knytt saman med resten av fylket med ferjefri heilårsveg. I november 2010 var vegen nedbetalt og ein Noregs dyraste bommar vart fjerna.

Naustdal Idrettsbarnehage

2001 Fylkesbaatane vart

Mallasvika, Naustdal

Viebakkane, Førde

i 2001 slege saman med Møre og Romsdal Fylkesbaatar til det nye selskapet Fjord1 – eigd av dei to fylkeskommunane. Då det nye selskapet valde å bytte ut det tradisjonstunge fylkesbåtflagget, var det opprør i fylket.

2007 Golvsengane Barnehage, Nordfjordeid

Gravdal Byggsenter har eiga kjøkkenavdeling med flotte kjøkkenutstillingar frå Huseby og Sigdal.

Les meir om Gravdalgruppa sine prosjekt på www.gravdal.no

I 2007 passerte

Førde Flora kommune i folketal. Med statusen som vekstsenter i 1965 følgde statleg hjelp til etablering og utvikling av både industri og kulturtilbod.

Samferdselspolitikken har bidrege sterkt til etableringa av Førde som handelssentrum for regionen. Førde har lenge lege i noregstoppen i varehandel.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

45

Kortreist nektar til langreiste gjester Eplet Bed & Apple

”Bre til hav” reiselivskonferanse Tid: 16. til 18. september Stad: Balestrand

i Solvorn er det fjerde beste gjestehuset i Noreg. Og det er heilt sikkert verdas beste, og einaste, Bed & Apple.

For snart ti år sia tok Trond Henrik Lie Andreassen over ein gammal lensmannsgard, ein attgrodd bringebæråker og nokre utemte epletre. I dag er det vorte ein oase i den norske reiselivsørkenen, som verten sjølv uttrykkjer det. Han har dei siste åtte åra bygt opp ei vidgjeten perle og sjølv skifta namn til Trond Henrik Eplet. Gjestehuset har 23 sengeplassar og er oppe i over 2700 gjestedøgn per sesong.

Det er stille på Eplet om vinteren. I steikeomnen ligg

eine låret til Lenin, eit av kopplamma som vart nytta som plenklipparar, gjødselprodusentar og kos for turistane sist sommar. Ein dag stod ei lita jente i rosa kjole mellom epletrea og ropte Lenin. LENIN! - Godt lammet ikkje heitte Stalin, seier Agnethe Lund, læraren frå Asker som har funne seg eit nytt liv saman med Trond Henrik i Solvorn.

Standarden på Eplet Bed & Apple er enkel, alt er skore til beinet. Likevel haglar det med godord når gjestene sjølve evaluerer overnattingsplassar på Trip Advisor: personleg og eksklusivt, avslappa og ekte.

Enkelt og humørfylt er to viktige stikkord, meiner vertskapet, som har det gøy på jobb. Det same har òg dei utanlandske ungdomane som kvart år kjem for å jobbe mot kost, losji og litt lommepengar. Humøret smittar lett over på gjestene.

Dei kjem frå heile verda, i alle aldrar, med buss og

med bil, på sykkel og til fots. Dei har høyrt om Eplet av kjende, dei har lese godord om staden i Lonely Planet eller funne omtale på nettet. Gjestene på Eplet må sjølve handle mat på den lokale butikken i Solvorn og lage den til på eitt av dei to kjøkena.

Langbord innbyr til kontakt. Det hender at folk som blir fleire dagar, lagar middag saman.

Ei krokketgolfbane med ni hol, utleigesyklar og fjord, fjell og bre byr på aktivitetar for alle.

Til no har Trond Henrik budd på kontoret i sesongen, alltid på jobb, alltid tilgjengeleg. Han pratar med folk og passar på å få gjestene til å snakke saman. No byggjer han og Agnethe eige hus, med vassboren varme frå vedkomfyr på kjøkenet og solceller på taket. Det skal bli fint med eit snev av privatliv om sommaren. Ei natt i fjor la dei seg i telt ved fjorden for å få nokre timar for seg sjølv.

vertskap eplet Trond Henrik Eplet og Agnethe Lund

er åleine om både langbordet og utsikta om vinteren. 1. mai kjem dei første gjestene.

I tillegg til gjestehuset produserer Eplet juice og nektar av eple og bringebær, og dei distribuerer sjølve. Men gjestene får sjølvsagt smake først. Eit utdrag frå gjesteboka 2009: This is one of the most amazing places I’ve ever seen. There was a bottle of homemade apple juice waiting 4 us on our beds!! It really feels like a Home on the top of the World!

Foto: Annelise Norheim

Kanskje ditt barnebarn vil leke med oss en dag?

Det er vanskelig å spå fremtiden, men noen ting vet vi.

For eksempel at vi med andeler i feltene Snøhvit, Njord, Fram og Gudrun – og som operatør på Gjøa – har sikret oss et langt og godt liv på norsk sokkel.

Samtidig gleder vi oss til alt vi ikke vet om fremtiden.

Mulige funn. Ny teknologi. Nye lisenser og operatørskap.

Kort sagt: Alle mulighetene.

Hva enn fremtiden på norsk sokkel måtte by på, med dagens portefølje, bransjens beste hoder og et av verdens største energiselskap i ryggen, er vi i GDF SUEZ E&P Norge klare til å gyve løs på den. Og er vi riktig heldige, får vi ditt barnebarn med på laget om noen år.

2007 Kunstnaren Odd-

var Torsheim (fødd 1938) fekk i 2007 to viktige utmerkingar – fylkeskulturprisen og målprisen for Sogn og Fjordane.

Sunnfjordingen har sidan 60-talet markert seg både underfundig og overtydeleg på den nasjonale kunstscena, som norsk popkunstnar, «kultfigur og riksklovn».

2012

Vi gratulerer den spreke 250-åringen og gler oss til å ”vandre saman” med fylkeskommunen den 18. august.

- sjå program side 24 og 25

Fjellskaret Kviven har i hundrevis av år vore ei viktig sambandsline mellom Nordfjord og Sunnmøre. Med opninga i september 2012 av den nye Kvivsvegen, med tunnell under skaret, fekk sunnmøringane ferjefri kontakt med austlandet og honndølene en halvtime til Volda.

2013 I 2013 blir det store

og små jubileumsarrangement gjennom heile året. Offisielle jubileumshendingar på hausten er: 18.sept.: Fylkeshistoria, historieseminar i Sogndal.

19.sept.: Bursdagsfesten på Leikanger!

20.sept.: Framtidsseminar i Balestrand

wwww.turistforeningen.no/sognogfjordane

22.sept. Kyrkja markerer jubileet 16.november: Avslutningskonsert med KORK på Nordfjordeid.

Jubileumsmagasin Sogn og Fjordane 250 år

47

d tilkomst Vi ligg på topp når det gjel for rullestolbrukarar. nynorskfylke Sogn og Fjordane er 100 % s i landet Økonomisk ligg vi på 3. plas på inntekt etter skatt dei Vi kastar mindre avfall enn andre i landet rer Vi har flest som gjennomfø vidaregåande opplæring Vi er mest fruktbare

(saman med Rogaland)

Vi har lågast sjukefråvær Vi har høgst andel sysselsette innvandrarar Vi har minst arbeidsløyse ekt Her er liten ulikskap i innt gar Vi har lågast del hushaldnin med høg gjeld d Vi har mest pengar i bakhan rgstiltak Vi har færrast barn på omso Vi er få uføre e andre Vi lever lenger enn dei flest

www.sfj250.no