URGENTIETEAM PAKT INGENIEURSTEKORT AAN

Ingenieurs zijn bekend als probleemoplossers. Aan twee knelpunten krijgen ze evenwel geen mouw gepast: het aanslepende ingenieurstekort en het schrijnend gebrek aan diversiteit in het beroep. Geen wonder dat de onderzoekers van de ETHER Group op Campus Denayer deskundigen uit andere disciplines onder de arm namen voor een ambitieus project. Mieke Cannaerts, sociologe en specialist in gender diversiteit, werkt mee als doctoraatsstudente. Zij doet het verhaal.

URGENT heeft zijn naam niet gestolen. Het staat eigenlijk voor ‘UnderRepresented Groups of Engineering Students’, maar het is eveneens een niet mis te verstane verwijzing naar de hoogdringendheid van het probleem in kwestie. “De bedrijven kreunen onder de ingenieurschaarste”, aldus Mieke. “In Vlaanderen raken ruim 3000 vacatures niet ingevuld. Voor het innovatievermogen en de concurrentiekracht van onze economie is dat nefast, zeker in deze tijden waarin de technologie zo snel evolueert en de geopolitieke machtsverhoudingen ingrijpend veranderen”.

Diversiteit

Hoe krijg je meer ingenieurs op de arbeidsmarkt? “Zolang we in dezelfde vijver blijven vissen zal het niet lukken”, vindt Mieke. “Daarom moeten we ons richten tot die groepen die momenteel ondervertegenwoordigd zijn. Dat zijn de vrouwen en de jongeren met een migratieachtergrond. De cijfers spreken boekdelen. De Faculteit Industriële Ingenieurswetenschappen telt slechts 10% vrouwelijke studenten. Amper 4% van de studentenpopulatie heeft een migratieachtergrond. En van die luttele 4% haakt nog eens 40% af tijdens de studie. En dat terwijl diversiteit in alle opzichten een verrijking betekent voor de ingenieursfaculteiten, de bedrijven en de hele samenleving”.

Het URGENT-project heeft een looptijd van drie jaar (2022-2025) en bestaat uit evenveel onderdelen. Mieke vat ze als volgt samen: “Eerst gaan we op zoek naar de obstakels die de rekrutering van meisjes en de retentie van studenten met een migratieachtergrond in de weg staan. Als we dat weten, nemen we het keuzeproces van beide doelgroepen onder de loep, meer bepaald het verwachtingspatroon en de subjectieve waarde die aan de keuze gehecht wordt. Hiervoor maken we gebruik van de door collega Sofie Craps ontwikkelde PREFER-tools die een revisie krijgen om ingezet te worden in inclusieve omgevingen. In het derde deel vertalen we de bevindingen in acties en interventies om de instroom in de ingenieursopleiding diverser te maken zodat op termijn ook het beroep vrouwelijker en heterogener wordt”.

Sofie Craps, Mieke Cannaerts, prof. Greet Langie

© Julie Feyaerts

Bevraging

Miekes doctoraatswerk situeert zich vooral in het eerste en het derde onderdeel van het project. “Mijn eerste onderzoek peilt naar de ‘sense of belonging’: hebben de (aankomende) studenten het gevoel dat ze thuishoren in een ingenieursomgeving en past de rol van de ingenieur bij hun zelfbeeld? En zijn er verschillen tussen jongens en meisjes en tussen studenten met en zonder migratieachtergrond?”

Tijdens het voorbije jaar heeft Mieke bevragingen georganiseerd bij eerstejaars uit de drie ingenieursfaculteiten van de KU Leuven en bij leerlingen uit de derde graad secundair onderwijs. Het kwantitatief onderzoek heeft ze aangevuld met diepteinterviews. Verder volgt Mieke een aantal leerlingen met een migratieachtergrond persoonlijk op bij hun studiekeuze en hun studietraject als eerstejaars in de ingenieursopleiding. “De resultaten van dit onderdeel moeten inzicht geven in de verwachtingen en de reële ervaringen, en de mate waarin ze overeenstemmen”, vervolgt Mieke. “Daaruit kunnen we veel leren over de heersende stereotypen, vooroordelen en andere obstakels die de keuze voor ingenieur in de weg staan”.

Interventies

Eenmaal de hindernissen in kaart zijn gebracht, kan worden begonnen met de ontwikkeling van zg. ‘interventies’. “Concrete acties kan ik nu nog niet aankondigen, daarvoor is het nog te vroeg”, zegt Mieke. “Waar we zeker werk van willen maken, is het bijsturen van de huidige rekruteringscommunicatie. Aan de hand van Design Based Research gaan we testen welke boodschappen en beelden meer of beter aanspreken”.

In deze fase van het onderzoek wordt het eerder genoemde PREFER-model ingezet. Daarin wordt de job van de ingenieur getypeerd en beschreven in drie professionele basisrollen: innovatie, optimalisering en klantgerichtheid. Het model is vertaald in twee testen: de PREFER Explore, een persoonlijke voorkeurstest en de PREFER Match, een beoordelingstest waarmee de toekomstige ingenieur kan nagaan of en in welke mate een rol bij hem/haar past. “De tests zullen worden gescreend en waar nodig aangepast. Eenmaal dat is gebeurd willen we nagaan of de voorkeur voor de rollen verschillen in functie van sekse en achtergrond”, zegt Mieke. “Uit eerder onderzoek van Sofie Craps is gebleken dat vrouwelijke studenten geneigd zijn een klantgerichte rol te verkiezen omdat daarin competenties zoals empathie en creativiteit meer op het voorplan komen”.

Valorisatie

Het URGENT-team heeft ook al een valorisatieplan klaar. Mieke laat even in de kaarten kijken: “We zien voor onszelf een rol weggelegd als adviseur in materies als diversiteit en gelijkheid. Daarbij mikken we op beleids- en onderwijsmakers, maar ook STEM-promotoren en ondernemers. Verder is ons onderzoek ook een ideale opstap naar een meer omvattend Horizon Europa project. Onze doelstellingen liggen helemaal in de lijn van de EU-objectieven inzake ‘gender and social, economic and cultural empowerment’. En – last but not least – zijn we van plan om de PREFER 2.0 test te commercialiseren. Uit steekproeven bij HR-managers en bedrijfsleiders is gebleken dat er een reële interesse voor het product is. Met de geoptimaliseerde versie verhogen we het bereik en de marktwaarde. Urgente problemen vragen om urgente oplossingen. Die willen we bieden”.

Yves Persoons

www.iiw.kuleuven.be/onderzoek/ether