Ο Βιβλιοπόντικας είναι μια περιοδική έκδοση του Τμήματος Βιβλίου του Ποντιακού Συλλόγου Κατερίνης «Παναγία Σουμελά» Τ Ε Υ Χ Ο Σ
1 9
Μ Α Ρ Τ Ι Ο Σ
2 0 1 9
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΗΛΙΟΥΠΟΛΕΩΣ 40 * ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ
Οι χοροί των Ποντίων
ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΜΥΛΑΥΛΑΚΟΥ*
60 100 * ΤΗΛ:
Βιβλιογραφική επισκόπηση
2351021596— W W W.S OU ME LA. GR
ΓΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΙΚΙΛΙΔΗΣ ΣΤΟ ΤΗΛ. 6937563012
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ:
Οι χοροί των Ποντίων
1
Άρθρα, μελέτες και συλλογές
1
Function and style in Pontic dance music
2
Η μουσικοχορευτική παράδοση των Ελλήνων του μεταλλείου Σίμ
2
Οι ποντιακοί χοροί
2
Traditional pontic dances
3
Πυρρίχιος χορός (Σέρα-Τρομαχτός)
3
Πύρριχος (Τρωικός πόλεμος και η γένεση του πυρρίχιου χορού) Ποντιακά Χορο Χρονικά Συμβολή στη έρευνα των χορών του Πόντου
3
3
4
Ο Δημήτριος Κουτσογιαννόπουλος, μουσικός, λαογράφος, συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός, υπήρξε μια χαρισματική προσωπικότητα του ποντιακού χώρου. Γεννημένος στη Σαμψούντα το 1896 από πατέρα Χιώτη και μητέρα Πολίτισσα, ασχολήθηκε από πολύ νωρίς με την καταγραφή των ποντιακών χορών. Όπως και ο Ξ. Άκογλου, υπήρξε πρωτοπόρος συλλέκτης πρωτογενούς λαογραφικού υλικού για τον ρωμαίικο πολιτισμό του Πόντου. Μέρος της συλλογής του με «δημώδη άσματα και χορούς του Πόντο» βασισμένη σε υλικό που είχε συγκεντρώσει ο πατέρας του Στέφανος και μαρτυρίες που κατάγραψε ο ίδιος, έχει δημοσιευθεί στο Αρχείο Πόντου. Μετά το 1923 εγκαταστάθηκε στη Δράμα όπου ίδρυσε σχολή ποντιακών χορών καθώς και ένα δικής του επινόησης σύστημα αποτύπωσης της κίνη-
χορευτικής κίνησης, των πατημάτων και του ρυθμού. Στη μελέτη του «Οι ποντιακοί χοροί» που δημοσιεύθηκε στον 28ο τόμο του Αρχείου
Πόντου του 1966/67, παρουσιάζει το σύστημά του με την ονομασία Ποντιακή Χορογραφία καθώς και την καταγραφή 18 χορών με τις οδηγίες εκτέλεσής τους. Η λεζάντα της ασπρόμαυρης φωτο-
γραφίας που δημοσιεύουμε και περιλαμβάνεται στη μελέτη για το χορό Σέρα, αναφέρει: Η βιαία στροφή προς το δάπεδον. Αλ αchαά. Σχολή Ποντιακών Χορών Κουτσογιανοπούλου. Δράμα, 1929. Στο επιχρωματισμένο επιστολικό δελτάριο από την Τραπεζούντα των αρχών του 20ου αι. που επίσης δημοσιεύουμε, μπορούμε να διακρίνουμε, εκτός των άλλων, μια ομοιότητα στην κίνηση του χορευτικού κύκλου με αυτήν του 1929 και μια διαφορά στη χρήση του μουσικού οργάνου (γαβάλ ή ζουρνάς αντί λύρας λόγω ανοιχτού χώρου). Ενδεικτική της χορογραφικής αντιμετώπισης των χορών αποτελεί η τοποθέτηση του Πυρρίχιου ή Πιτσάκ-ωίν μετά τη Σέρα, στο νούμερο 18, με την επισήμανση «Εις το τέλος του έκτου τριμέτρου οι χορευταί μένουν ακίνητοι δια να αρχίση ο Πυρρίχιος των Ποντίων».
Άρθρα, μελέτες και συλλογές Το 1977 ο Οδυσσέας Λαμψίδης στο 9ο παράρτημα του Αρχείου Πόντου με τίτλο «Μελωδίαι δημωδών ασμάτων και χορών των Ελλήνων Ποντίων» παρουσιάζει τρείς συλλογές με τραγούδια κάποια από τα οποία χαρακτηρίζονται «του χορού» και χορεύονται τα περισσότερα ως Χοροντικόν ή Τικ, μερικά ως Ομάλ ή Διπλόν Ομάλ, κάποια ως γαμήλια Κοτσαγγέλ και ένα λάζικον ή τρομαχτόν. Το 2011 στο συλλογικό τόμο με τίτλο «Όλια τα «άχ» τ’ εμέτερα εγένταν τραγωδίας»
φιλοξενούνται τα άρθρα «Ερευνώντας τον ποντιακό χορό» του Νίκου Ζουρνατζίδη και «Οι χοροί του Πόντου» του D. Kilpatrick. Αναφορές στους ποντιακούς χορούς συναντάμε επίσης στην «Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού», σε μελέτες για τον Πόντο όπως Παπαμιχαλόπουλου Κ. «Περιήγησις εις τον Πόντον» 1903, Σ.Ιωαννίδη «Ιστορία και στατιστική Τραπεζούντας...»,1870 και σε λαογραφικά άρθρα του Αρχείου Πόντου.