ΒΙΒΛΙΟΠΟΝΤΙΚΑΣ Νο.18 - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2018

Ο Βιβλιοπόντικας είναι μια περιοδική έκδοση του Τμήματος Βιβλίου του Ποντιακού Συλλόγου Κατερίνης «Παναγία Σουμελά» Τ Ε Υ Χ Ο Σ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΗΛΙΟΥΠΟΛΕΩΣ 40 * ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ

1 8

Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ

2 0 1 8

Το ποντιακό θέατρο

ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΜΥΛΑΥΛΑΚΟΥ*

60 100 * ΤΗΛ:

(1850-1922) του Ερμή Μουρατίδη

2351021596— W W W.S OU ME LA. GR

ΓΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΙΚΙΛΙΔΗΣ ΣΤΟ ΤΗΛ.

6937563012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ:

Το ποντιακό θέατρο

1

Θεατρική εργογραφία στον Πόντο 1860-1921

1

Το ποντιακό θέατρο στη Νότια Ρωσία κ.α 18101917

2

Θεατρική εργογραφία στη Νότια Ρωσία κ.α 18871917

2

Το ποντιακό θέατρο στη Νότια Ρωσία κ.α 19171985

2

Θεατρική εργογραφία στη Νότια Ρωσία κ.α 19261936

3

Το ποντιακό θέατρο στην Ελλάδα 1922-2002

3

Θεατρική εργογραφία στην Ελλάδα 1925-1995

3

Η θεατρική κίνηση στον Πόντο 18761920

4

Για τον θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη Ερμή Μουρατίδη οι όροι ποντιακό θέατρο και θέατρο των Ελλήνων του Εύξεινου Πόντου αποτελούν ταυτόσημες έννοιες. Στο μνημειώδες τετράτομο έργο του επιχειρεί μια επισκόπηση της ιστορίας και της εξέλιξης του ποντιακού θεάτρου από τον 19ο αι. έως τις μέρες μας. Στον πρώτο (κόκκινο) τόμο που εκδόθηκε το 1990 ασχολείται με την εξέλιξη της θεατρικής τέχνης στον Μικρασιατικό Πόντο από το 1850 έως το1922. Αυτήν την περίοδο ονομάζει «ιδιωματικό ηθογραφικό θέατρο του Πόντου» και τη συνδέει με τη Νέα Κωμωδία του 4ου π.Χ αιώνα. Για επιβεβαίωση του ισχυρισμού του αναφέρει μια σειρά από αρχαίους ποιητές με καταγωγή από τις ελληνικές πόλεις του νότιου Εύξεινου Πόντου καθώς και τα έργα τους, όπως οι κωμωδιογράφοι από τη Σινώπη Δίφιλος, Διονύσιος και Βάτων (4ος-3ος αι. π.Χ) και οι τραγικοί ποιητές από την Ηράκλεια Σπίνθαρος, Χαμαιλέων αλλά και ο φιλόσοφος

και τραγικός ποιητής Ηρακλείδης ο Ποντικός. Πρόγονο του ποντιακού θεάτρου και συνδετικό κρίκο με τις απαρχές του αρχαιοελληνικού θεατρικού φαινομένου θεωρεί το θεατρικό δρώμενο των Μωμόγερων. Ο διθύραμ-

βος και τα Φαλλικά γεννούν, κατά το συγγραφέα, αυτό που μέσα από το βυζάντιο διαμορφώνεται στο θίασο των Μωμόγερων. Μέχρι το 1860 που εκδόθηκε η κωμωδία του Ιωάννη Βαλαβάνη «Ειμαρμένης παίγνια» δεν μπορούμε να μιλάμε για θεατρική παραγωγή στον Πόντο. Οι μεταρρυθμίσεις του Οθω-

μανικού κράτους (1839,1856), η επίδραση των «πολιτιστικών κινημάτων» του νέου ελληνικού κράτους και η ανοχή που επέδειξε η εκκλησία μετά το 1850, επιτρέπουν την άνθηση της θεατρικής κίνησης, ουσιαστικά όμως μετά το 1890. Τα έργα που ανεβαίνουν είναι κυρίως πατριωτικά και ηθογραφίες στο πνεύμα της εποχής, της αναζήτησης των ριζών και της απόδειξης της ιστορικής συνέχειας της φυλής που μόλις έχει ανακαλύψει τον «εθνικό» της εαυτό. Εκτός από τους τοπικούς θιάσους, την περιοχή του Πόντου (Τραπεζούντα, Κερασούντα) επισκέπτονται και αθηναϊκοί θίασοι μετά την περιοδεία τους στην Πόλη. Γι’ αυτό το λόγο η υποκριτική τέχνη μιμείται την αντίστοιχη αθηναϊκή. Μεγάλο μέρος της ποντιακής θεατρικής παραγωγής της περιόδου αυτής καλύπτει η ιδιωματική ηθογραφία στην ποντιακή διάλεκτο, αν και στα μεγάλα αστικά κέντρα υπάρχει και το μη ιδιωματικό θέατρο σε καθαρεύουσα ή δημοτική.

Θεατρική εργογραφία στον Πόντο 1860-1921 1.Ιωάννη Βαλαβάνη «Ειμαρμένης παίγνια», κωμωδία στην ποντιακή 1860, «Το σουτζούκι», κωμωδία 1860 2. Περικλή Τριανταφυλλίδη «Οι φυγάδες», δράμα 870 3. Κων/νου Γ. Κωνσταντινίδη «Οι ερωτόληπτοι», κωμωδία στην ποντιακή 1876 4. Αριστείδη Ιεροκλή «Ο ξενοδόχος», κωμωδία 1880 5. Ελευθέριου Φοινικόπουλου «Ο τρομερός μάντης Γιαράρης» πριν το 1885, «Ο Κωδωνάτοι βρυκόλακες» 1886, «Η Τραπεζουντία κόρη», δράμα 1890, κ.α

6. Φίλιππου Φιλιππίδη «Σταύρος και Σταυρούλα», δράμα 1904 7. Γιάνκου Λάμπου Τόπχαρα (Κανονίδη) «Ματσουκάτκον χαρά», κωμωδία 1910 8. Μίμη Λέντη «Του Γουδουλά ο κάστρον», δράμα 1914 9. Ιωάννη Μαυρίδη ή Καρατζά «Το ιατροσυνέδριον», κωμωδία 1905, «Τα κακά της μέθης», κωμωδία 1910 10. Αθανάσιου Παρχαρίδη «Ακρίτας», λυρικό δράμα 1921

ΣΕΛΙΔΑ 2

Το ποντιακό θέατρο (Νότια Ρωσία-ΓεωργίαΟυκρανία 1810-1917) του Ερμή Μουρατίδη

«Σχεδόν κάθε πράξη τελειώνει με χορό και τραγούδι και στην ηθογραφική κωμωδία συνήθως με «χαρά» (γάμο)»

Το ποντιακό θέατρο στο Βόρειο Εύξεινο Πόντο είναι αποτέλεσμα των μετακινήσεων ανθρώπων και ιδεών από τον Μικρασιατικό Πόντο. Παράλληλα ενσωματώνει στοιχεία της ρώσικης καλλιτεχνικής δημιουργίας και των ιδεολογικών ζυμώσεων που συντελούνται εκεί στις αρχές του 20ου αιώνα. Κατά τα άλλα είναι εμφανής η επίδραση του αρχαιοελληνικού προτύπου και της νεοελληνικής θεατρικής αντίληψης του κωμειδύλλιου, του δραματικού ειδύλλιου και κυρίως της ηθογραφικής κωμωδίας. Ανεβάζονται πολλά έργα εθνικοπατριωτικού περιεχομένου όμοια με αυτά που επιλέγονται στον Πόντο, ενώ και οι

αθηναϊκοί θίασοι πετάγονται μέχρι το Βατούμ και το Σοχούμ στο πλαίσιο της μικρασιατικής τους περιοδείας. Αγαπημένο θεατρικό είδος αποτελεί η ιδιωματική (στην ποντιακή) ηθογραφική κωμωδία ως σύνδεση με την πατρίδα και ως «θαυμάσια τοιχογραφία της κοινωνίας τους». Χαρακτηριστική είναι η χρήση του ποντιακού τραγουδιού και του χορού ενταγμένων μέσα στην παράσταση. Ο ρόλος τραγουδά και χορεύει ια να δείξει τα συναισθήματά του. Σχεδόν κάθε πράξη τελειώνει με χορό και τραγούδι και στην ηθογραφική κωμωδία συνήθως με «χαρά» (γάμο). Οι παραστάσεις δίνονται κυρίως στο πλαίσιο εθνικών και θρη-

σκευτικών εορτών ή για κοινωφελείς σκοπούς. Οι περισσότεροι θεατές πηγαίνουν στο θέατρο μετά την εκκλησία της Κυριακής κρατώντας λουλούδια που πετούν στη σκηνή. Λιτότεροι πηγαίνουν σε βραδινές παραστάσεις κατά το ευρωπαϊκό πρότυπο. Θέατρα όπως το «Θέατρο Μελπομένη» της Μαριούπολης, το «Ελληνικό Θέατρο» του Σοχούμ ιδιοκτησίας Ι. Μηλόπουλου, το «Σιδερένιο Θέατρο» του Βατούμ», το «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο» της Τιφλίδας ή το «Ελληνικό Θέατρο Γιάλτας» γεμίζουν ασφυκτικά από κόσμο.

Θεατρική εργογραφία στη Νότια Ρωσία – Γεωργία-Ουκρανία 1883-1917 1. Λέοντι Χοναμπέι «Λέον και Μαρία», στο κριμαιορωμαίικο ιδίωμα με βάση την ποντιακή, Μαριούπολη 1883.

2. Γεώργιου Κ. Φωτιάδη «Το Σκότος ή τα Σκοτάδια ή ο Λαζάραγας», κωμωδία στην ποντιακή 1906-07, «Η Προξενεία» κωμωδία στην ποντιακή, 1908 κ.α 3. Στυλιανού Χ. Παυλίδη «Το κρίμαν» ιστορικό, ποντιακή, 1910

4.Παν. Φωτιάδη (Μαρκήσιου) «Η Δολοφόνος», ιστορικό στην ποντιακή, 1910 5. Γιάγκου Λάμπου Κανονίδη (Τόχαρα) «Το γράμα τυ παπά», κωμωδία στην ποντιακή, φωνητική γραφή,1916, «Το σιμβύλιο σινεδριάζι» κωμωδία στην ποντιακή, φωνητική γραφή, 1917 κ.α 4. Παναγιώτη Κ.

Το ποντιακό θέατρο (Νότια Ρωσία-Γεωργία– Ουκρανία, Αζερμπαϊτζάν, Τσετσενία 1917-1985) «...κάθε έργο πρέπει να τελειώνει με το θρίαμβο του καθεστώτος, με σφυροδρέπανα και κόκκινες σημαίες.»

Ο

Το ελληνικό σοβιετικό θέατρο έχει τη μορφή προπαγανδιστικού ιδεολογικού μέσου. Ενδεικτικό είναι ότι κάθε έργο πρέπει να τελειώνει με το θρίαμβο του καθεστώτος, με σφυροδρέπανα και κόκκινες σημαίες. Ακόμη και αυτά που έχουν γραφτεί πριν την επανάσταση. Εντούτοις οι αναφορές στην αρχαία Ελλάδα είναι

ΒΙΒΛΙΟΠΟΝΤΙΚΑΣ

συχνές και χρησιμοποιούνται για τη σύνδεση με τη σύγχρονη Ελλάδα. Μετά το 1925 και τον έλεγχο της σοβιετικής εξουσίας από τον Στάλιν όλα αλλάζουν. Οι συγγραφείς που γράφουν στην ποντιακή, «οι ποντιιστές», θεωρούνται εθνικιστές και εχθροί του καθεστώτος. Αντίθετα οι σοβιετικοί δημοτικιστές ταυτίζονται με το καθεστώς. Από το 1938 ως το

το 1958 κλείνουν και σχολεία και θέατρα. Την περίοδο της λειτουργίας τους όμως η θεατρική κίνηση είναι έντονη. Μόνο στο Νοβοροσίσκ υπάρχουν τρείς θίασοι. Παίζουν σε θέατρα, λέσχες και σχολεία, έργα Ελλήνων, Ρώσων, Γεωργιανών, Αρμενίων και Ουκρανών. Μέχρι το 1927 ανεβαίνουν και έργα Ελλαδιτών θεατρικών συγγραφέων.

ΤΕΥΧΟΣ

18

ΣΕΛΙΔΑ 3

Θεατρική εργογραφία στη Νότια Ρωσία – Γεωργία-Ουκρανία Αζερμπαϊτζάν, Τσετσενία 1926-1936 1.Θεόδωρου Γρηγόριου Κανονίδη (Απόλλωνα) «Τι Τρίχας το γεφύρ», Σοχούμ, δράμα, 1927, «Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα», κωμειδύλλιο, Σοχούμ, 1929, «Για το κολχόζ», δράμα, Σοχούμ 1929, «Ι χαρά» κωμειδύλιο, Σοχούμ 1930 κ.α 2.Γιάγκου Λάμπου Κανονίδη (Τόχαρα) με το ψευδώνυμο Δάμων Εριστέας «Ι επαναςστασι στι γλοσα. Ι κιδια τις καθαρεβυςας», οπερέτα, φωνητική γραφή, Νοβοροσίσκ 1927, «Ι εκςοριςτι» δράμα, Νοβοροσίσκ, φωνητική γραφή, 1928

3. Ανέστη Α. Ερυθριάδη (Α. Κόκκινου) «Το κοπέλ ή υφάστρα», δράμα, Βατούμ 1932 4. Γιώργη Α. Κοστοπάροβ «Εμπρυ εμπρυ, Μαριούπολη, 1931, «Στυρυτιρνεςςυ ανικςι», Μαριούπολη, 1933, «Τα φιλα φθινοπορυ», Μαριούπολη 1933, φωνητική γραφή.

5. Σωκράτη Σ. Μαντίδη « Ο Μαραντον» δράμα, Βατούμ, 1936, «Ι ςτρατια τι Μαραντονος», Βατούμ, 1936, φωνητική γραφή.

«Επί πληρωμή» (Ρασπλάτα), Μαριούπολη, 1932 7. Αλέκου Διαμαντόπουλου (Αλέκου Ριόνις) «Θεςαλονικιτικες αβγες», «Ι καλαματιανι» 8. Αλέξανδρου Π. Τσουμπάροφ «Κονςταντινος», «Πομιριλις», «Πρικα» κ.α 9. Πέτρου Χολίδη «Ο αγονας ςο χοριον», Σοχούμ, 1933, «Ι πςεφτια», Σοχούμ, 1936, φωνητική γραφή.

6. Δανιήλ Ντανίλοβιτς Τελέντσή

Το ποντιακό θέατρο στην Ελλάδα 1922-2002 του Ερμή Μουρατίδη Για το ποντιακό θέατρο στην Ελλάδα ο συγγραφέας καταθέτει άποψη και μαρτυρία, αφού είναι και ο ίδιος θεατρικός συγγραφέας και σκηνοθέτης. Θεωρεί λοιπόν ότι πρόκειται για θέατρο (εθνοτικής) ταύτισης, κοινωνικά ουδέτερο και πολιτικά συντηρητικό. Στερείται κάθε είδους προβληματισμού και θεατρικής παιδείας και εξαντλείται, εκτός λίγων εξαιρέσεων, σε ερασιτεχνικές παραστάσεις, αδόκιμης σκηνοθεσίας και υποκριτικής. Σημαδεύεται από

τις «κυρίαρχες» αντιλήψεις περί «Ποντιακής Ιδέας και Ταυτότητας», «Ποντιακού Πατριωτισμού» και «Ανάκλησης». Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ στον Πόντο ανέβαιναν ελλαδικά θεατρικά έργα, στην Ελλάδα το «Ποντιακό θέατρο» περιορίζεται σε έργα ιδιωματικού ηθογραφικού τύπου από Πόντιους και μόνο για Πόντιους. Κάθε έργο τελειώνει με φαγοπότι, χορό, τραγούδι ή γάμο. Στις πιο συντηρητικές περιόδους της πρόσφατης ελληνικής

ιστορίας, από το 1949 έως το 1973, εξαιρετικά έργα κοινωνικού θεάτρου όπως «Τα Σκοτάδια ή Ο Λαζάραγας» και «Η προξενεία» του Γ.Κ.Φωτιάδη, αποκλείονται ή στηλιτεύονται. Την περίοδο 1940-42 ο Νίκος Σπανίδης και ο Πόλυς Χάϊτας δημιουργούν θίασο στην Κατερίνη με την πλούσια εμπειρία που απέκτησαν στις θεατρικές σκηνές της νότιας Ρωσίας κλπ.

Θεατρική εργογραφία στην Ελλάδα1925-1995 Ενδεικτικά μόνο: 1. Καραπατάκη Γαβριήλ «Η Δέσποινα εν Ματσούκα του Πόντου», 1925.

2.Δημ. Κουτσογιαννόπουλου «Το ταχυδρομείον», 1930 3. Χαράλαμπου Λεμονόπουλου «Ο Γιώρ Αγάς», 1942 4. Πόλυ Χάϊτα «Η φτώχεια εντροπή κ’ έν», 1943 5. Ξένου Ξενίτα «Ακρίτας», 1947 6. Σίμου Λιανίδη «Η σεβτά νικά», 1947 7. Φίλωνα Κτενίδη, «Ο χωρέτες», 1948

8. Δημήτριου Νικοπολιτίδη «Ο πρόεδρον τη χωρί», 1957 9. Ελευθέριου Ελευθεριάδη «Δαβίδ ο Κομνηνός», 1969 10. Γιώργου Τσουλφά «Η φιλοξενία», 1968 11. Άννας Βαφειάδου «Οι κρυφοί», 1970.

12. Στάθη Ευσταθιάδη «Δρακοπέγαδον», 1971 13. Παύλου Κοτανίδη «Ο σεβνταλής ο Γιάγκον», 1976 14.Δημήτριου Παρασκευόπουλου «Έρθαν οι εμπόρ», 1978

15. Ηλία Τσιρκινίδη «Το όρωμαν και το κρίμαν», 1980 16. Σταύρου Κυριακίδη «Το ξερίζωμαν», 1980 17.Ερμή Μουρατίδη «Ηλιόλουστο», 1981 18. Φόρη Παροτίδη «Αντιγόνη» Σοφοκλή στην ποντιακή, 1986 19. Χρήστου Σαμουηλίδη «Η άλωση της Τραπεζούντας», 1989 20. Βασίλη Ταρνανίδη «Η γενοκτονία», 1995

Τα κείμενα του Βιβλιοπόντικα ν.18 συντάχθηκαν από τον έφορο βιβλιοθήκης Γιάννη Ποικιλίδη

Η βιβλιοθήκη του συλλόγου είναι ελεύθερα προσβάσιμη και διαθέσιμη σε όλους και δανείζει τα βιβλία της κάθε Σάββατο πρωί ή μετά από συνεννόηση στα τηλέφωνα 6937563012 (Γιάννης) 6980796929 (Βαλεντίνη), 6943181511 (Κατερίνα), Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε την ανανεωμένη ιστοσελίδα μας

www.soumela.gr

Η θεατρική κίνηση στον Πόντο 1876 -1920 1876, Τραπεζούντα: «Αρματωλοί και Κλέπται» του Α.Ι Αντωνιάδη απ’ τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Τραπεζούντας «Ο Ξενοφών» 1880, Τραπεζούντα: «Λέων Καλέργης» δράμα, «Σκάνδαλον θεάτρου» κωμωδία και «Ξεύρει Γαλλικά και Πιάνο» στην αίθουσα της εμπορικής λέσχης «Ανατολή» από το σύλλογο «Ξενοφών».

1893, Τραπεζούντα: Παίζει ο αθηναϊκός θίασος Ταβουλάρη-Κοτοπούλη στην αυλή του Φροντιστηρίου.

1895, Τραπεζούντα: Εγκαίνια του «Θεάτρου Τραπεζούντος» του Κ. Θεοφύλακτου. Ο θίασος Ν.Παρασκευόπουλου παίζει τα έργα «Οι ρακοσυλλέκται των Παρισίων», «Γαλιλαίος Γαλιλαίη», «Η τύχη της Μαρούλας» και «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας» 1896, στο παρχάρι Δανίαχα Ματσούκας: «Αθανάσιος Διάκος» με πρωταγωνίστρια την Πηνελόπη Ζαροκίλη Ασβεστοπούλου και το 1898 το έργο «Αρματωλοί και κλέφτες» σε σκηνοθεσία Ιωσήφ Λεοντίδη.

1904, Τραπεζούντα: Στο «Θέατρο Τραπεζούντος» παρουσιάζεται ιταλικό μελόδραμα.

1904, Σαντά: Στην αίθουσα του σχολείου Πιστοφάντων τα έργα «Αθανάσιος Διάκος», «Μάρκος Μπότσαρης», «Γκόλφω» του Σ.Περεσιάδη και «Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας» 1904, Κρώμνη: «Γαλάτεια» του Σ.Βασιλειάδη.

1905, Ερζερούμ: Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος «Ομόνοια» δίνει παραστάσεις εθνικού περιεχομένου 1906, Σαντά: «Για το χρήμα» του Ι.Δεληκατερίνη, «Η ηρωίς της Μακεδονίας», «Ο χορός του Ζαλόγγου» κ.α

1900-1908, Κοτύωρα: στην αίθουσα τελετών της Ψωμιαδείου Σχολής τα έργα «Ο Φιάκας» του Σιμιτζή , «Βαβυλωνία» του Βυζάντιου, «Η θυσία του Αβραάμ» σε τουρκική γλώσσα, «Γκόλφω», «Νύξ Ελεημοσύνης» του Ι.Α Βουλόδημου, «Ζητείται υπηρέτης» του Χ.Άννινου κ.α

Τα θέατρα στον Πόντο ήταν: 1908, Κερασούντα: Στο «Σύγχρονο Θέατρο» το έργο «Ο Λεωνίδας εν Θερμοπύλαις» από το θίασο Σαλούστρου-Παυλάτου με τους ηθοποιούς Θ. Νέζερ, Ι.Τερζάκη κ.α

1. Το Θέατρον Τραπεζούντος του Κ. Θεοφύλακτου 2.Το Σύγχρονο Θέατρο Κερασούντος του Αρ. Νεόφυτου 3. Το Θέατρο Πάφρας του Ν.Μακρή και 4. το Θέατρο Αμισού

1908, Αμισός το έργο «Ο Λεωνίδας εν Θερμοπύλαις» από το θίασο Σαλούστρου-Παυλάτου 1908: Κατίκϊοι Αμισού: Από τον «Ποντιακό Ερασιτεχνικό Θίασο» έργα όπως «Αθανάσιος Διάκος», «Το Σούλι» κ.α 1908, Τραπεζούντα: Γερμανικός θίασος ποικιλιών και παντομίμας Seitlagek με το έργο παντομίμας «Ο κακούργος της Πολωνίας».

1911-1913, Μερζιφούντα: Πολλά έργα από τον Δραματικό Σύλλογο «Ο Πόντος» 1912, Τραπεζούντα: «Ο Κων/νος Παλαιολόγος ή η Άλωσις της Κων/πόλεως», «Πώς ομιλούμε τα αγγλικά;» του Τριστάν Μπερνάρ, «Κατάρα και αίμα» του Φ. Κτενίδη 1900-1914, Τραπεζούντα: Το «Θέατρο Τραπεζούντος» φιλοξένησε διάφορους θιάσους ιταλικούς και τουρκικούς καθώς και ταχυδακτυλουργούς.

1917, Πάφρα: «Ο Φιάκας» του Σιμιτζή από τον Ιωσήφ Χριστοφορίδη 1917, Ριζούντα: «Κωμικά Πόντου» του Τ.Κουτσογιαννόπουλου, «Το όνειρο» του Πολέμη κ.α 1918, Σαντά: «Ο κωδωνάτοι βρυκόλακες» του Ε. Φοινικόπουλου κ.α

1919, Τραπεζούντα: Από το Μελοδραματικό Τμήμα του Καλλιτεχνικού Συλλόγου «Ακρίτας» τα έργα «Η κυρία Λώτ» του Γ.Τσοκόπουλου, «Ένα γαρύφαλλο» του Oggetti, «Μις Τζάκσον» του Ί.Δεληκατερίνη και απαγγέλθηκαν «Η Λίμνη» του Λαμαρτίνου και «Η σκλάβα» του Βαλαωρίτη.

1919, Κοτύωρα: Από τον Ερασιτεχνικό Θεατρικό Όμιλο του συλλόγου «Νέα Ζωή» τέσσερεις έως πέντε παραστάσεις με επιτυχία «Νύξ Ελεημοσύνης», «Ζητείται υπηρέτης» κ.α 1919, Κερασούντα: Από τον Ερασιτεχνικό Θεατρικό Όμιλο Κερασούντος «Τα βάσανα του Βασιλάκη» κ.α 1919, Αμισός: Από τον Δραματικό Όμιλο Αναγέννησις «Η λιτανεία» του Χάϊνε, αποσπάσματα από «Καβαλαρία Ρουστικάνα», «Παλιάτσοι» και «Τόσκα» κ.α 1920, Αμισός: «Ο Βούλγαρος κατάσκοπος», «Ο κοντόφθαλμος» και η οπερέτα «Ο μύλος της έριδος»