Epale EXTRA magazine

Magazine bij het elektronisch platform voor volwasseneneducatie in Europa December 2015

EPALE

EXTRA

Gezocht: ambitieuze visie voor leren in Vlaanderen

Erasmus+

In dit magazine In Vlaanderen is er al heel wat geïnvesteerd om volwassenen aan het leren te krijgen en te houden.

Toch is blijven leren nog niet vanzelfsprekend voor alle Vlamingen. Wat kan de (formele, niet-formele en informele) volwasseneneducatie bijdragen om van Vlaanderen een echte lerende samenleving te maken? Dit magazine bij EPALE, het nieuwe Europese elektronische platform voor volwasseneneducatie, biedt hiervoor informatie en inspiratie.

2

Karine Nicolay EPALE-coördinator in Vlaanderen

Om te beginnen schetst Herman Baert, professor emeritus aan de KU Leuven en voorzitter van de Vlor-denk­ groep, waar de knopen zitten om van Vlaanderen een echte lerende samenleving te maken.

u 4-5 Joris Smeets, stafmedewerker van de Federatie SociaalCultureel Werk (FOV), is ervan overtuigd dat leren niet alleen in de klas of in een opleidingslokaal kan. Het kan net zo goed, of soms zelfs beter, in een socio-culturele organisatie, als bestuurslid of vrijwilliger van een vereniging of als actievoerder van een wijkcomité. Ook dit niet-formele en informele leren verdient erkenning en waardering. Kijk maar naar de ‘Sterke Mama’s’.

u 6-7 Maar waar het schoentje écht knelt in Vlaanderen is om iedereen aan het leren te krijgen, ook mensen voor wie dat niet vanzelfsprekend is.

Els Van Hyfte, coördinator van open onderwijshuis De Stap in Gent, en leerloopbaancoach Hannelore Engels, vertellen hoe zij, als een soort co-

Een denkgroep van de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) formuleerde aanbevelingen voor het beleid en alle andere actoren van de volwasseneneducatie in Vlaanderen.

In dit magazine illustreren we met concrete voorbeelden wat deze aanbevelingen in de praktijk betekenen. piloot, met jonge mensen mee in de juiste richting gaan.

Goedele Laureyssens beschrijft hoe in maatwerkbedrijf De Kringwinkel in Antwerpen een heel diverse groep personeelsleden leert op de werkvloer.

u 8-9 Want de werkvloer is de plek bij uitstek waar mensen kunnen leren en liefst dan nog met collega’s of leidinggevenden. Lieve Ruelens, opleidingsadviseur in de voedingsindustrie, en Sylvie Van Belle, coach bij NOVARE, weten dat een veilig leerklimaat en een lerende of coachende stijl van het management daarvoor cruciaal zijn.

u 10-11 In deze 21ste eeuw kan de volwasseneducatie ook ICT inzetten om leren altijd en overal mogelijk te maken.

Aan middelen daarvoor geen gebrek. Maar de mensen die vandaag lesgeven zijn niet allemaal ‘digital natives’ die de nieuwe toepassingen al helemaal in de vingers hebben.

SYNTRA Midden-Vlaanderen zet daarom een groepje

enthousiaste ambassadeurs in om andere docenten te prikkelen en te tonen hoe ICT hun werk kan verrijken.

u 12-14 Als we willen dat de lesgevers van nu deze nieuwe manieren van leren echt goed onder de knie krijgen, en dat de sector flexibiliseert en professionaliseert, dan moet daarvoor de nodige ondersteuning komen. Lode Vermeersch van het HIVA legt uit hoe we van ‘lesgeven via de achteruitkijkspiegel’ kunnen evolueren naar een situatie waarbij de lerende mee aan het stuur zit en de lesgever beseft dat hij tijdens dit proces evenzeer iets kan leren.

u 15 Het sluitstuk om alle Vlamingen aan het leren te zetten en te houden, zijn de partnerschappen tussen aanbieders van volwasseneneducatie, maatschappelijke organisaties, scholen, bedrijven en overheden.

Deze kruisbestuiving kan de volwasseneneducatie nog beter, zichtbaarder en doeltreffender maken. Fons

Leroy, gedelegeerd bestuurder, vertelt hoe VDAB samenwerkt met partners om de eigen expertise aan te vullen en hoe iedereen daarbij wint. Bea Van Imschoot van WEBROS weet als geen ander welke de voordelen zijn van een goed uitgebouwd netwerk.

u 16-17 Blijven leren is de toekomst.

Leren van en met elkaar, vaak ondersteund door nieuwe technologieën, een logische evolutie. Daarom lanceerde de Europese Commissie EPALE, een elektronisch leerplatform om de volwasseneneducatie, in Europa en dus ook in Vlaanderen, te ondersteunen en versterken. Op de laatste bladzijden van dit magazine leest u meer over wat EPALE te bieden heeft.

u 18-19 Een keuze maken in de voorbeelden voor dit magazine was niet gemakkelijk, want er zijn er zovele goede, en het aantal pagina’s was beperkt. Daarom vindt u op elke pagina een verwijzing naar EPALE, dat de sector in al zijn verscheidenheid, in binnen- en buitenland, in beeld brengt.

Woord vooraf 3

Europa is een welvarend continent. Nog nooit begonnen zoveel mensen aan hogere studies. Tegelijk verlaten veel mensen de school terwijl ze onvoldoende kunnen lezen, schrijven en rekenen om mee te kunnen in onze samenleving. Deze tekortkoming leidt tot een steeds grotere ongelijkheid in onze samenleving. Door de economische crisis zijn veel jobs verloren gegaan, vooral jobs voor laaggeschoolden.

Dana Bachmann Diensthoofd ‘Beroepsonderwijs en -opleiding, Stages en Volwasseneneducatie’ Directoraat-generaal Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie Europese Commissie

Daarom is het zo belangrijk dat mensen blijven leren, hun hele leven lang. Levenslang leren brengt vele voordelen met zich mee op persoonlijk vlak, maar ook voor onze hele samenleving en economie.

Voor de lerende biedt het nieuwe perspectieven, meer kansen om werk te vinden en te houden en vaak ook een hoger inkomen. Voor onze samenleving levert het gemotiveerde werknemers die bijdragen aan innovatie, verhoogde productiviteit en competitiviteit.

De Europese Unie stelt zich als doel dat minstens 15% van de volwassenen deelnemen aan levenslang leren. Daar zijn we nog niet, zeker niet voor de groep wie het nog ontbreekt aan basisvaardigheden.

Met de Europese Agenda voor de Volwasseneneducatie willen we meer mensen aanzetten tot leren, en dit zowel in het formele volwassenenonderwijs, als in het niet-formele en informele circuit.

Europa kan het zich niet veroorloven om talenten van mensen niet te benutten. De nieuwe Europese Skills Agenda legt daarom vanaf 2016 de nadruk op blijven investeren in mensen. Dit gaat van investeringen in beroepsopleiding en hoger onderwijs tot digitale en high-tech expertise om mensen uit te rusten met de vaardigheden die nodig zijn om zich actief te engageren in onze snel veranderende werk- en leefomgeving.

De Europese Commissie nam daarom het initiatief om EPALE op te richten, het nieuwe elektronische platform van en voor mensen die in de volwasseneneducatie werken of er op één of andere manier mee te maken hebben. Het is een platform waar professionelen hun ervaring en kennis kunnen delen met collega’s uit Vlaanderen en andere Europese landen.

EPALE is een krachtig instrument ter ondersteuning van de inspanningen van de Europese Unie om niet enkel de deelname aan volwasseneneducatie te verhogen, maar ook om meer mensen aan het leren te zetten en te houden. In dit magazine vindt u vele voorbeelden van hoe dit in Vlaanderen in de dagelijkse praktijk van velen reeds vorm krijgt. Tegelijk is het een uitnodiging aan iedereen om lid te worden van de EPALE-gemeenschap in Vlaanderen en Europa.

Maak voortaan van EPALE je ‘eerste klik van de dag’!

https://ec.europa.eu/epale/nl

Vlaanderen, lerende samenleving

4

De wereld verandert snel. Maatschappelijke ontwikkelingen dwingen ons om levenslang te blijven leren. Zit de volwasseneneducatie in Vlaanderen daarvoor op de goede weg?

Herman Baert • professor emeritus, Centrum voor Professionele Opleiding & Ontwikkeling en Levenslang Leren, KU Leuven • voorzitter Denkgroep Levenslang Leren van de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor)

Gezocht: ambitieuze visie voor leren in Vlaanderen Professor emeritus Herman Baert leidde een strategische verkenning voor de Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) over welke wegen de volwasseneneducatie kan volgen om een echte lerende samenleving te worden. De leuze ‘Blijven leren, de toekomst’ waarmaken in Vlaanderen vraagt om een ambitieuze visie.

Waar staat de volwasseneneducatie in Vlaanderen?

Herman Baert: “De Europese Unie wil dat in 2020 minstens 15% van de volwassenen ‘ja’ antwoordt op de vraag: ‘Nam u vorige maand deel aan een of andere (levenslange) leeractiviteit?’ Vlaanderen scoort met 6,8% nu nog ver onder dat percentage. Ook in de OESOcijfers zitten we met een jaarlijks deelnamecijfer van 48% onder het gemiddelde van 60%. We moeten ons durven af te vragen of Vlaanderen een vormings- en opleidingshandicap heeft.”

Waarom is een vormings- en opleidingshandicap een probleem?

“Tal van ontwikkelingen in onze samenleving (zie pagina hiernaast) maken dat mensen hun leven lang zullen en kunnen blijven leren.

We zullen nieuwe economische, maatschappelijke en familiale rollen langer en ook anders blijven opnemen.

Dat alles is niet vrijblijvend. Willen we bijvoorbeeld onze arbeidskrachten inzetbaar houden op de arbeidsmarkt

(employability) of mensen stimuleren tot dialoog en verantwoordelijk burgerschap, dan zijn we ‘veroordeeld’ tot levenslang leren. Dat besef is in Vlaanderen wel aan het doordringen, maar in de praktijk blijft de deelname aan levenslang leren nog te beperkt. Door de economische omstandigheden ligt de klemtoon in de EU en in Vlaanderen ook op arbeidsmarktgerichte opleiding en vorming. Niets mis mee, maar wat als je bijvoorbeeld het terrorisme of de verzuring in de samenleving wil bestrijden, of de dialoog tussen de generaties wil stimuleren? We moeten Vlamingen daarom niet alleen kritisch en verantwoordelijk leren omgaan met veranderingen op de arbeidsmarkt, maar ook met die in de bredere samenleving en in hun persoonlijk leven. Investeren in alle vormen van leren en voor iedereen is daarom van groot persoonlijk en maatschappelijk belang.”

Waar zitten op dit moment nog knopen in de Vlaamse volwasseneneducatie?

“Vlaanderen heeft, zeker in vergelijking met andere OESOlanden, een rijk en gevarieerd aanbod aan volwasseneneducatie.

Er zijn veel formele en niet-formele mogelijkheden om een leven lang te leren. Maar in Vlaanderen stellen we ook vast dat wie er het meeste baat bij heeft, er het minst aan meedoet. Kortgeschoolden,

48% van de

Vlamingen volgt jaarlijks een opleiding

 Late twintigers volgen tot meer een opleiding dan 55-plussers

viermaal

 Vrouwen gaan tot meer in op het educatieve aanbod dan mannen

20%

Foto © Jan Van Bostraeten

laaggeschoolden, mensen met een migratieachtergrond bijvoorbeeld nemen proportioneel minder deel dan hoger opgeleiden.”

Hoe kunnen we deze groep ondersteunen?

“We moeten hen helpen in te zien dat leren een deel van de oplossing kan zijn voor sommige van hun problemen – financiële problemen, werkloosheid, ontbrekend netwerk, vereenzaming. Ze moeten ook hun weg kunnen vinden in dat uitgebreide educatieve aanbod.

Organisaties en bedrijven moeten zorgen dat ook laaggeschoolde werknemers uitdagende jobs kunnen doen, die hun andere perspectieven tonen, doen experimenteren, uit hun comfortzone halen – leren dus. Dat is een taak voor, onder andere, de werkgevers en de sectorale opleidingsfondsen.

Van groot belang zijn ook ondersteunende maatregelen als opleidingscheques, educatief verlof en kinderopvang.”

Professor Herman Baert is zelf een enthousiaste cursist fotografie in het volwassenenonderwijs

Zijn die maatregelen effectief genoeg?

“Het is sowieso moeilijk om het één-op-één-effect van vorming en opleiding te berekenen.

Wat leerinspanningen direct of indirect opleveren, vind je bijvoorbeeld ook terug in de gezondheidsindex, de activiteitsgraad of de deelname aan het maatschappelijk debat. Maar om niet alleen de deelname op zich, maar ook de impact van de deelname van mensen aan vorming, training en opleiding te meten hebben we weinig of geen goede meetinstrumenten.

Het gaat dan niet alleen over meetbare economische resultaten, maar ook over de invloed van leren op het welbevinden, de gezondheid of het zelfbewustzijn van mensen.”

Er gebeurt al veel op het vlak van levenslang leren, maar is er ook een globale visie?

“Er wordt nog te veel geredeneerd vanuit de eigen context en de eigen agenda van domeinen en bevoegdheden. We hebben behoefte aan een nieuw momentum rond levenslang leren in Vlaanderen. Een overkoepelende visie is echt nodig om te coördineren en om een toetssteen te hebben om verschillende maatregelen aan af te meten.

We hebben in Vlaanderen niet zozeer bijkomende financiële stimulerende maatregelen nodig, we moeten vooral de bestaande op elkaar afstemmen. Om slagkrachtiger te worden, is één ambitieuze visie nodig waar iedereen naartoe werkt.”

Wat kan een platform als EPALE daarin betekenen?

“Een elektronisch leerplatform is een flexibel instrument, altijd en overal toegankelijk en relatief makkelijk up-to-date te houden. Mensen die in de volwasseneneducatie werken, kunnen er de ontwikkelingen in de sector op de voet volgen en er zelf mee aan de slag gaan. EPALE kijkt over sectoren landsgrenzen heen naar beleidsontwikkelingen en goede praktijkvoorbeelden.

Door samen te werken met (buitenlandse) partners, kunnen ze hun netwerk, hun samenwerkingen en hun eigen kennis uitbreiden.”

De wereld in verandering doet ons anders leven en leren

 Demografie

Europa vergrijst, maar in de steden is de bevolking jonger en met diverse etnisch-culturele achtergronden. Levenslang leren kan bruggen slaan.

 Loopbaan in beweging

We blijven met zijn allen langer aan de slag en moeten anders gaan denken over werken en leren, voor en tijdens de loopbaan.

 Anders gaan werken

Werknemers krijgen meer autonomie en werken meer in teams. Hun zin voor ondernemen, samenwerken en zelfsturing verdient een stimulans.

 Technologie en kennis

Jobs zijn kennisintensiever.

Actief, creatief maar kritisch leren omgaan met nieuwe technologieën en de enorme hoeveelheid kennis en informatie is een must.

 Groter en complexer

Schaalvergroting is het ordewoord.

Bestuurlijke complexiteit een realiteit. Van iedereen wordt hierin verantwoordelijkheid verwacht.

Door te blijven leren zet je jezelf niet buitenspel.

Meer over de lerende samenleving op EPALE? Scan de QRcode of surf naar https://ec.europa.eu/epale/nl/ content/magazine

5

Elke manier van leren waarderen

6

‘Waar heb je echt leren leiding geven?’ Die vraag kregen managers uit de private sector vorig jaar voorgeschoteld. Niet op de managementschool, antwoordde de meerderheid, wel in een jeugdvereniging of een sociaal-culturele organisatie.

Leren van en voor het leven Hoe belangrijk het formele (volwassenen)onderwijs ook is, mensen leren minstens evenveel, zo niet meer, via nietformele en informele vormen van leren. Als bestuurslid in een sportclub, als vrijwilliger in het verenigingsleven, als actievoerder in een wijkcomité. Ze leren er met conflicten omgaan, communiceren, initiatief nemen en organiseren.

Werkgevers weten dat vaak onvoldoende, ze gaan er niet naar op zoek en ze waarderen het te weinig. Er zijn

nochtans procedures om deze competenties te erkennen zodat je ze kunt verzilveren. Maar minstens even belangrijk is het herkennen van deze vaardigheden: de lerende helpen zien wat hij kan. Dit geeft mensen zelfvertrouwen en motiveert hen om nog meer te leren zonder dat er, aan het eind van de rit, per se een officieel papier hoeft te zijn.

Want mensen die leren, op welke manier ook, zijn actiever, mentaal fitter, gezonder en productiever.

Niet-formeel leren

Als een stevige trek door de savanne

Joris Smeets stafmedewerker van de Federatie Sociaal-Cultureel Werk (FOV)

“Leren zit in het dna van het sociaalcultureel werk. Het gebeurt vanzelf als mensen elkaar ontmoeten en samen dingen doen. Bij ons doe je het niet om een diploma of een getuigschrift te behalen. Het gaat om het pad dat je samen met de andere deelnemers bewandelt. Formeel leren is als een uitstap naar de zoo. Er is veel te ontdekken, maar de paden zijn afgebakend. Informeel leren is als een stevige trek door de savanne, je weet niet waar je uitkomt. Er is niets wat je moét kennen of kunnen.

Wat deelnemers leren, hangt af van de groep, en dat is voor elke groep anders. We willen dus dat mensen mee bepalen wat ze willen leren en hoe ze dat willen doen. Dat kan de formele sector leren van het sociaalcultureel werk. We krijgen allemaal zo vaak te horen dat we moeten bij blijven, maar dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Het sociaal-cultureel volwassenenwerk wil iedereen op sleeptouw nemen. Er zijn initiatieven

als de OKRA-academie bijvoorbeeld met haar lessenreeks rond werken met de iPad. Dat leren doen we ook in de wereld zelf, weg van de klaslokalen. Zo laat Vormingplus Kempen actrice Inge Paulussen in Vlaamse huiskamers haar monoloog ‘Tijgers aan de haard’ brengen, om jonge vrouwen bewust te maken van de (on)gelijkheid tussen vrouwen en mannen. Of er is de workshop over geweldloos actievoeren van Vredesactie. Maar leren doen mensen ook gewoon door actief te zijn in een vereniging of beweging. Het sociaalcultureel volwassenenwerk creëert zoveel mogelijk situaties waarin mensen van elkaar en met elkaar kunnen leren. Ze leren er creatief denken, problemen oplossen en zelfstandig werken, vaardigheden waar de arbeidsmarkt om schreeuwt.

Goed zo, maar wij zien leren toch ruimer dan dat. Het is leren voor het leven, van mensen burgers maken die hun vleugels kunnen uitslaan.

We willen mensen kritisch leren nadenken, over hun eigen leven en over de samenleving. Daarom hebben we een dubbel gevoel bij de discussie over de erkenning van verworven competenties. We zijn blij dat ook de vaardigheden die mensen verwerven in het sociaal-cultureel werk zichtbaar worden. Maar het kan niet de bedoeling zijn om deelnemers in een keurslijf te duwen door deze competenties zo nodig te meten en op te lijsten via ingewikkelde en formalistische procedures.” www.fov.be

“Wij willen dat mensen mee bepalen wat en hoe ze willen leren.

Daar kan de formele sector nog van leren”

OSCAR

Met Oscar kan je de competenties waar je aan werkte in een cursus, of als vrijwilliger in een vereniging of organisatie in het jeugdwerk, de amateurkunsten, de erfgoedsector of het sociaal-cultureel werk, tonen aan de wereld. www.oscar.be

Sterke mama’s

In de veiligheid van de groep Anje Huysentruyt: “De Sterke Mama’s komen om de twee weken naar onze bijeenkomst. We drinken koffie en ze bespreken met de groep waar zij mee zitten en waarvoor ze een oplossing willen vinden, samen met de groep.

We bieden vorming op maat aan, die wordt gegeven door partners zoals het CAW, het CLB of een Centrum voor Basiseducatie. Aan het einde van de voormiddag koken we samen een gezonde en budgetvriendelijke maaltijd.

De thema’s voor de bijeenkomsten zijn heel divers – voorkomen van borstkanker, grenzen stellen in de opvoeding, budgetbeheer. We bepalen ze samen met de deelnemers. Ze komen bij ons met hun vragen en wij zoeken wie daar een vorming over kan geven. Zo hebben we al een cursus gehad over werken met de tablet of over opkomen voor jezelf. Als ze dat willen, verwijzen we hen door voor verdere vorming en opleiding. Maar we merken dat de drempel daar toch vaak hoog is. Zo wilde een mama graag meer leren over budgetbeheer, maar ze haakte af in de cursus die we voor haar vonden. De aanpak was te schools, er werden te veel moeilijke woorden gebruikt. Onder mensen die je niet kent is het niet zo vanzelfsprekend om toe te geven dat je iets niet begrijpt. We hebben wat zij geleerd had in de cursus nadien telkens besproken in de veiligheid van onze groep, op onze manier. Met onze vormingen werken we op maat, aan de hand van hun ervaringen en vragen. En vooral aan hun tempo.”

Volwassenen in Vlaanderen die willen bijleren kunnen daarvoor terecht in de formele en niet-formele sector van de volwasseneneducatie.

Formele volwasseneneducatie

Niet-formele volwasseneneducatie

In de 13 Centra voor Basiseducatie komen mensen leren lezen, schrijven, rekenen en voor andere basisvaardigheden.

In de 101 Centra voor Volwassenenonderwijs kan je terecht voor een hogere beroepsopleiding, de specifieke lerarenopleiding en ook om bv. een taal te leren, te leren koken, een ICT-cursus te volgen…

Je kan terecht bij

www.basiseducatie.be www.onderwijs.vlaanderen.be

• hogescholen en universiteiten voor afstandsonderwijs en avondcursussen.

EUROPASS Anje Huysentruyt coördinator van Sterke Mama’s, een initiatief van Samen­ levingsopbouw West-Vlaanderen waar mama’s uit kwetsbare gezinnen om de twee weken samenkomen

Ben je op zoek naar een geschikte job of wil je deelnemen aan een opleiding? Met de documenten en tools die je vindt bij Europass kan je je vaardigheden en kwalificaties in de kijker zetten. www. europass.eu

 185.000 vrijwilligers zijn actief in het verenigingsleven

• www.syntravlaanderen.be voor ondernemersopleidingen.

• www.vdab.be voor arbeids­ bemiddeling, opleiding en loopbaanbegeleiding.

• www.socius.be dat de sector van het sociaal-cultureel volwassenenwerk ondersteunt

35 landelijke vormingsinstellingen van het sociaalcultureel werk tellen 252.000 deelnemers, goed voor 112.000 uren vorming

14.000 lokale verenigingen organiseren 271.000 publieksgerichte activiteiten

13 Vormingpluscentra bereiken ruim 111.000 deelnemers, met 6.000 activiteiten, goed voor 137.000 uren per jaar

7

Leren voor iedereen, vanzelfsprekend

8

Wie iets wil leren, heeft in Vlaanderen een ruime keuze.

Maar niet iedereen vindt zomaar snel en trefzeker de weg naar de juiste opleiding, vorming of training in het kluwen van de Vlaamse volwasseneneducatie.

Goesting geven in levenslang leren Zeker laag- en kortgeschoolden of mensen met een migratieachtergrond hebben een aanspreekpunt nodig waar zij informatie in begrijpelijke taal vinden over hun leermogelijkheden. Voor velen van hen is leren namelijk niet vanzelfsprekend. Ze hadden slechte ervaringen op de schoolbanken. Ze denken niet meteen aan leren wanneer ze een oplossing zoeken voor een probleem. Het volstaat dus niet om ze een brochure in de handen te duwen. Er zijn

begeleiders nodig die samen met hen ontdekken wat ze kunnen, wat ze willen leren en waar ze dat kunnen doen. Die luisteren naar hun angsten, verwachtingen en dromen om te weten waar ze met hun beroepsleven naartoe willen en om hen te brengen bij de opleiding, vorming of training die het best bij hen past. Die hen ook daarna niet loslaten. Zo kunnen toeleiders en begeleiders van hun leer- en loopbaantraject ook deze mensen goesting doen krijgen in levenslang leren.

Begeleiding bij De Stap

Als co-piloot mee op weg naar een diploma “De Stap is een open onderwijshuis voor mensen met een vraag over volwasseneneducatie in OostVlaanderen,” zeggen Els Van Hyfte en Hannelore Engels. “Iedereen die iets wil leren in zijn vrije tijd, voor een diploma of een beroep, kan bij ons terecht. We willen hen helpen de opleiding, het onderwijs of de vorming te vinden die bij hen past. Er is veel informatie over onderwijs, in de media of via reclame, maar mensen hebben volledige, correcte en neutrale informatie nodig, in een taal die ze begrijpen. Ons onderwijshuis is er voor iedereen, maar onze aandacht gaat in het bijzonder naar (jong) volwassenen die op school hebben afgehaakt. Opnieuw gaan studeren is voor hen niet vanzelfsprekend, vooral omdat velen van hen nog andere problemen hebben. Daarom zijn we in 2012 begonnen met Word Wijs voor jongeren tussen 18 en 25 jaar. We helpen hen een diploma te behalen,

zodat ze opnieuw kansen krijgen.

Dankzij ons partnerschap in het Europese GOAL-project kunnen we nog extra jongeren coachen. In dat project onderzoeken we in de praktijk hoe we laaggeschoolde volwassenen die willen leren het best begeleiden.

Het project loopt in 6 landen zodat we kunnen vergelijken. Vaak weten deze jongeren niet welke richting ze uit willen. In een eerste gesprek overlopen onze leerloopbaancoaches daarom met hen wat ze willen, wat er bestaat, hoe ze dat zelf zien. Zodra ze een traject beginnen, laten we niet los.

Als een jongere een afspraak heeft, volgen wij dat op. Als hij niet opdaagt, sturen we een sms. We brengen hun netwerk in kaart zodat we die mensen kunnen aanspreken als iemand niet reageert. We polsen voortdurend hoe het loopt. De jongere is de piloot, wij zijn de co-piloot. Het traject naar een diploma secundair onderwijs is er een van lange duur. We werken daarom in

kleine stapjes en zorgen ervoor dat ze snel het gevoel krijgen dat leren hen wel lukt. Want ze hebben vaak al veel ontgoochelingen te slikken gekregen.

Niet elke jongere heeft deze intensieve coaching nodig, maar velen toch wel.

We houden daarbij ons vizier steeds gericht op hun opleidingstraject. Soms hebben jongeren andere problemen die eerst moeten opgelost worden.

Dat kunnen wij niet doen, we kunnen ze wel de weg wijzen en met de betrokken organisaties rond de tafel zitten. We willen dat de jongere aan het stuur blijft zitten en uiteindelijk de meet haalt.” www.destapgent.be

Els Van Hyfte coördinator en leerloopbaancoach van De Stap, open onderwijshuis voor volwasseneneducatie in Oost-Vlaanderen

Hannelore Engels leerloopbaancoach in het team volwassenen­educatie van De Stap

Foto © Benny De Grove

9

Eerst wordt bekeken wat de werknemers al kennen en kunnen en wat hun interesses zijn. Daarna krijgen ze een plek in de winkel, in het magazijn of bij het transport.

Werken in de Kringwinkel Goedele Laureyssens: “De Kringwinkel in Antwerpen krijgt heel veel verschillende soorten mensen binnen als werknemer.

Het kan gaan om mensen met een migratieachtergrond die in eigen land met hun diploma aan de slag waren, maar door hun gebrekkige kennis van het Nederlands hier geen werk vinden. Maar ook laaggeschoolden of mensen die al lang niet meer gewerkt hebben. Voor al deze mensen stippelen wij een traject op maat uit.

We bekijken eerst met hen wat ze kennen en kunnen, welke interesses ze hebben en zoeken een plek voor hen in de winkel, in het magazijn of bij het transport. Elke medewerker krijgt een trajectbegeleider die hem op de voet volgt. Bij de start is er drie keer per jaar een groeigesprek met de medewerker, zijn begeleider en het hoofd van zijn afdeling: wat gaat goed, wat gaat minder goed, waar is groei mogelijk, welke extra vorming heeft hij nodig? In een persoonlijk ontwikkelingsgesprek kijken we al verder, naar hun mogelijkheden buiten de sociale economie en wat ze nog moeten leren om dat waar te maken. Onze mensen leren op de werkvloer zelf. Ze krijgen een peter of meter wanneer ze beginnen. Elke afdeling heeft ’s ochtends een kort overlegmoment om te bespreken wat de vorige dag goed ging en wat

beter kan. Voor problemen zoeken ze samen naar een oplossing. Ook de trajectbegeleider is daar vaak bij. Die trajectbegeleider is altijd beschikbaar bij vragen of problemen en neemt ook de sociale begeleiding voor zijn rekening. We organiseren ook formele vormingen. We kiezen elk jaar uit het aanbod van ons sectorfonds VIVO, zoals opleidingen computerinitiatie, conflictbemiddeling of diversiteit op de werkvloer. We zoeken daarnaast zelf naar opleidingen bij diensten als de VDAB, de Centra voor Basis­ educatie of de vakbonden, altijd in functie van onze mensen: een cursus Nederlands op de werkvloer of logistiek, technische opleidingen over werken met een vorkheftruck, of een assertiviteitstraining. We willen namelijk dat ze kunnen doorstromen naar de gewone arbeidsmarkt, al lukt dat niet voor iedereen.” www.dekringwinkelantwerpen.be

Goedele Laureyssens verantwoordelijke opleiding en vorming bij maatwerkbedrijf De Kringwinkel in Antwerpen

Foto © Benny De Grove

Een job gemaakt op de groei

De werknemers in de Kringwinkel leren op de werkvloer zelf. Ze krijgen een peter of meter wanneer ze beginnen.

Meer over leren voor iedereen bij ons en in de rest van de EU op EPALE? Scan de QRcode of surf naar https://ec.europa.eu/ epale/nl/content/magazine

Lerende leiderschapsstijl

10

De werkvloer is bij uitstek een plek waar mensen kunnen leren, een leven lang, en dat doen ze nog het liefst met collega’s en leidinggevenden. Of dat ook gebeurt, hangt in grote mate af van hoe het management daar naar kijkt en ermee omgaat.

Medewerkers voelen meer steun om formeel (63 %) dan om informeel te leren (51 %)

Hokjes openbreken Leidinggevenden die zich al bewust zijn van die rol, weten niet altijd hoe ze de mensen in hun organisatie kunnen aanmoedigen om te leren. Anderen verstikken elk initiatief en zo elke kans tot leren. Wat nodig is, is een lerende of coachende leiderschapsstijl, waarbij zelfontplooiing en autonomie van medewerkers centraal staan. Bedrijven moeten zorgen voor een positief en veilig leerklimaat

Een veilig leerklimaat, hoe doe je dat?

De meeste Vlaamse ondernemingen investeren in opleiding, training en vorming. Vlaanderen zit voor het aantal uren formele opleiding en opleidingsbudget bij de koplopers in de Eurozone.

Naast dit formele leren kan een organisatie de werkplek zo inrichten dat medewerkers ook informeel kunnen leren. Leren gebeurt namelijk spontaan door het voorbeeld van een collega of leidinggevende te volgen.

Bedrijven kunnen dit stimuleren: een koffiekamer waar spontaan gebrainstormd wordt, teamgerichte opdrachten en projecten die gekoppeld worden aan een opleiding, buddies en mentors inzetten, instructie- en feedbackmomenten inlassen. In een veilig leerklimaat waarderen leidinggevenden wat hun mensen geleerd hebben door hun de kans te geven het toe te passen.

waar hun werknemers uitgedaagd worden, kunnen experimenteren en andere perspectieven ontdekken. Een coachende leiderschapsstijl ontwikkelen en de leerkwaliteit van jobs verhogen zijn voor vele sectoren een belangrijke opdracht. Sectorale opleidingsfondsen kunnen organisaties en leidinggevenden ondersteunen door ze anders te leren kijken naar werkend leren en lerend werken.

Blije werknemers door jobs die prikkelen Lieve Ruelens: “Met IPV proberen we bedrijven te overtuigen van het belang van competentieontwikkeling en een ontwikkelingsgericht personeels- en organisatiebeleid. In ons sector­ akkoord staat levenslang leren op het voorplan. Voedingsbedrijven zijn verplicht een opleidingsplan op te stellen naar sectoraal model. Dit is ook een voorwaarde voor steun van IPV. We organiseren meer dan 30.000 opleidingen per jaar, maar we leren voedingsbedrijven ook hoe ze nieuwe werknemers kunnen opvangen, hoe ze de leerbehoeften van hun werknemers kunnen achterhalen of hoe ze het werkplekleren beter kunnen organiseren. Dit doen we via thematische websites, maar ook via een begeleidingsaanbod op maat van het bedrijf. Leidinggevenden hebben een belangrijke rol in het leerproces van hun medewerkers. Daarom promoten we educatieve instrumenten zoals de website Talent@Werkplek, waar leidinggevenden leren hoe ze

de competenties van medewerkers tot hun recht kunnen laten komen.

Daarnaast organiseren we jaarlijks meer dan 2.000 opleidingen voor leidinggevenden. Die gaan niet altijd over hun rol in het leerproces van medewerkers, maar ook, bijvoorbeeld, over hoe omgaan met conflicten of beter communiceren. Want dat is belangrijk voor een klimaat waarin mensen kunnen en durven leren.

We ondersteunen bedrijven nu ook in hun organisatieontwikkeling, want ook hier is een link met leren.

De voedingsindustrie kent nog heel wat handenarbeid, met vaak weinig variatie en autonomie voor de medewerkers, en zo ook weinig leermogelijkheden. Met een vijftal bedrijven onderzoeken we hoe we dit kortcyclisch werk kunnen verrijken en verruimen. Om blessures aan polsen of schouders als gevolg van het repetitieve werk te vermijden, maar ook om de jobs interessanter te maken en de werknemers meer te

Lieve Ruelens verantwoordelijke onderzoek en ontwikkeling van IPV (Initiatieven voor Professionele Vorming van de Voedingsnijverheid), en opleidings­adviseur van en voor de voedingsindustrie

Een expert is niet altijd een goede leidinggevende



62 %

van de startende leidinggevenden heeft moeite met het coachen van hun mensen in het leerproces

Sylvie Van Belle: “Teamleiders, de leidinggevenden van de eerste lijn, worden het vaak omdat ze de beste technicus van de afdeling zijn, maar ze kunnen die expertenrol moeilijk loslaten. Ze zitten nog te vaak vast in het operationele, onder druk ook van hun eigen leidinggevende. Maar zo leren hun mensen niets bij. Door niet steeds zelf de oplossingen te geven, maar door open vragen te stellen en actief te luisteren stellen ze medewerkers in staat om problemen op te lossen en door die autonomie te groeien. Ze moeten meer afstand nemen en het team zelfstandiger laten werken, zodat zij kunnen zien waar er verbeteringen mogelijk zijn.

Ze moeten die verbeteringen dan

11

stimuleren door verbeterteams samen te stellen en die te coachen in plaats van zelf de oplossing aan te reiken.” www.novare.be

Sylvie Van Belle coach bij de opleidingsen begeleidings­ organisatie NOVARE

De voedingsindustrie kent nog heel wat handenarbeid met weinig leermogelijkheden. Dit soort werk verrijken en verruimen vermijdt blessures, maakt de job interessanter en de werknemers voelen zich meer betrokken.

Educatieve websites voor leidinggevenden:

© IPV-IFP / Lies Willaert

www.competentindevoeding.be

betrekken. Dat kan bijvoorbeeld door verantwoordelijkheden bij te geven, zoals kwaliteitscontrole of logistiek.

Of door de technische kennis van deze medewerkers bij te schaven zodat ze op een goede manier de technische dienst kunnen briefen of preventief onderhoud zelf kunnen uitvoeren.

Stilaan beginnen bedrijven het effect

van de verhoogde pensioenleeftijd te voelen, met de uitdaging om ook oudere werknemers op een gezonde en gemotiveerde manier aan boord te houden. Dat doe je met een duurzaam personeels- en organisatiebeleid voor alle werknemers, en vorming is daarbij een belangrijke pijler.” www.ipv.be

www.beteronthaal.be www.talentatwerkplek.be www.langerwerkenmetgoesting.be

Meer over de lerende leiderschapsstijl bij ons en in de rest van de EU op EPALE? Scan de QRcode of surf naar https:// ec.europa.eu/epale/nl/ content/magazine

Anders leren door ICT

12

Er is geen ontsnappen aan de opmars van informatie- en communicatietechnologieën (ICT). Ook in opleidingen, trainingen en vormingen is het gebruik ervan onvermijdelijk geworden nu de digital natives – mensen die van kleinsaf zijn opgegroeid met computers en met het internet – de leslokalen binnenkomen.

Leren, altijd en overal ICT kan de volwasseneneducatie flexibeler en toegankelijker maken. Leren hoeft niet meer op één plek, op één tijdstip te gebeuren. Docenten kunnen met ICT de lesinhoud beter afstemmen op wat en hoe mensen leren. Toepassingen zoals chat, discussiefora, blogs, wiki’s, podcasts, RSS en feeds geven lerenden de kans om netwerken uit te bouwen, informatie uit te wisselen en directe feedback te geven. Via digitale leerplatformen kunnen ze hun eigen leren veel meer

sturen. ICT kan de klassieke manier van lesgeven, in een klaslokaal of een atelier, ook verrijken en versterken met flexibele, digitale vormen van leren. Maar de mogelijkheden van dit zogenaamde ‘blended leren’ worden nog te weinig benut. De mensen die vandaag lesgeven, hebben de nieuwe toepassingen en de nieuwe manier van denken over leren (nog) niet altijd in de vingers. Vlaanderen kan het zich echter niet veroorloven deze boot te missen.

ICT als hulpmiddel

“Docenten tonen wat er voor hen in zit” Bert Van Cauteren directeur campus Sint-Niklaas, Syntra Midden-Vlaanderen

“Een drietal jaar geleden zijn we begonnen met systematisch ICT in te schakelen in onze opleidingen. Het waren onze cursisten die ons er op wezen dat we de boot aan het missen waren. Ze filmden bijvoorbeeld hun eindwerk en zetten die filmpjes, als deel van hun portfolio, op YouTube.

Ook onze freelancedocenten wilden steeds vaker instructiefilmpjes gebruiken in de lessen. Filmpjes die ze zelf gevonden hadden op het internet, of die de sector- en de beroepsfederaties ter beschikking stelden. Ze wilden zo afwisseling brengen in de lessen en de inhoud ervan ondersteunen. Dat alles heeft ons aan het denken gezet. We gaan nu verder inzetten op het elektronisch leerplatform Moodle, waar we twee jaar geleden mee begonnen zijn. We zullen er in de eerste plaats onze syllabi op plaatsen, maar we willen er

snel een interactief en audiovisueel leerinstrument van maken. We zien echter ook valkuilen. De belangrijkste: als de docent niet mee is met deze innovatie, dan kan je ze begraven.

Dat hebben we gemerkt met een experiment voor de cursus grafisch vormgever. We lieten vier parallelle groepen werken met Moodle. In een van de vier groepen geloofde de docent niet in het gebruik ervan en die groep bleek ook het minst overtuigd van de voordelen van ICT in de lessen. Een tweede probleem is dat elk jaar tot een vijfde van onze freelancedocenten nieuw is.

Hoe maak je experimenten met ICT dus duurzaam? We gaan nu een ambassadeursgroepje maken van docenten die van ICT-middelen als Moodle of instructiefilmpjes gebruik maken, om andere docenten te prikkelen. Van vakgenoten aanvaarden

ze dat misschien makkelijker. Maar het is vooral belangrijk dat je je docenten kan duidelijk maken wat ze er zelf aan zullen hebben, dat ze inzien en ervaren dat ICT hun lessen beter kan maken en dat het extra werk dat ze er aan hebben, loont. Als je hen daarvan kan overtuigen, dan kan je beginnen.” www.syntra-mvl.be

“Als de docent niet mee is met een innovatie, dan kan je ze begraven”

Afstandsonderwijs

Online matroos worden Syntra Midden-Vlaanderen werkt met e-leren voor de opleiding matroos voor de binnenvaart. Matrozen voor de binnenvaart moeten een theoretisch en een praktisch examen afleggen.

Ze kunnen in hun eentje studeren, die handboeken bestaan. Maar op vraag van Promotie Binnenvaart Vlaanderen kwam er een opleiding in afstandsonderwijs met e-leren uit.

Bert Van Cauteren: “We maakten een online cursus die kandidaat-matrozen voorbereidt op het theoretisch examen. We hebben de moeilijke wetteksten en de reglementen die ze moeten kennen hertaald en er illustraties aan toegevoegd. We hebben ze in hapklare brokken gehakt.

In die modules staan geregeld vragen om de lerenden bij de les te houden.

Aan het eind van elke module is er een kleine test. Als ze die goed doen, dan kunnen ze naar de volgende module. Het praktisch examen bereiden de cursisten voor met een

interactieve binnenvaartsimulator die door Promotie Binnenvaart Vlaanderen besteld werd en samen met de universiteit ontwikkeld werd.

Voor die simulator is de haven van Antwerpen gedigitaliseerd. In vijf radars hebben we leersoftware laten installeren zodat kandidaten kunnen leren varen op radar. Wanneer ze aan de opleiding beginnen, moeten ze ons zeggen op welke dagen ze online zullen leren. Loggen ze niet in of sturen ze geen oefeningen door, dan neemt een coach contact op.

Die coach is ook bereikbaar, per gsm of per mail, als ze vragen hebben.

Hij geeft online feedback op de testjes per module. Maar online leren betekent toch vooral dat studenten autonoom moeten kunnen leren.

Dat is ook ons uitgangspunt: de verantwoordelijkheid ligt bij hen.”

Het praktisch examen van de online cursus matroos bereiden de cursisten voor met een interactieve binnenvaartsimulator.

ENTRE-Spiegel 2.0

Vaardigheden meten voor beginnende ondernemers

13

Weten beginnende ondernemers wat ondernemen is? Kunnen deze dromers wat ze moeten kunnen om het te maken in hun sector? Wat moeten ze nog leren? De ENTRESpiegel 2.0, die werd ontworpen door SYNTRA Vlaanderen, UNIZO, KU Leuven (POOLL) en SYNTRA, is een wetenschappelijk onderbouwd online instrument dat mensen die met een eigen zaak willen beginnen of er net mee begonnen zijn, in de spiegel laat kijken. Aan de hand van een online vragenlijst van tien minuten, met eenvoudige en herkenbare vragen over elf competentiedomeinen, meet de ENTRE-Spiegel 2.0 welke competenties ze hebben en welke ze nog missen om een geslaagde ondernemer te worden. Het gaat om generieke ondernemerscompetenties zoals doorzetten, een netwerk uitbouwen, met risico’s omgaan. Aan het eind krijgt de invuller een profiel dat de lerende en de opleider toont wat hij al kan en waar er nog aan moet gewerkt worden. Zo kan voor de lerende een leertraject op maat worden uitgewerkt. www.entrespiegel.be

Meer over anders leren door ICT bij ons en in de rest van de EU op EPALE? Scan de QRcode of surf naar https://ec.europa. eu/epale/nl/content/ magazine

Anders leren door ICT

14

Anderstaligen leren Nederlands

Met Nedbox en Simonneke van Thuis Mariet Schiepers: “Als mensen kunnen leren wat ze willen leren en als ze het leuk vinden, dan zijn ze gemotiveerd. Dat is ons vertrekpunt.

We hebben met NEDBOX een leermiddel willen maken dat onze doelgroep – volwassen anderstaligen die Nederlands willen leren – inspireert om te leren. NEDBOX is een aanvulling op het formele Nederlands Tweede Taal onderwijs, maar ook mensen die geen cursus volgen kunnen het gebruiken. Om een taal te leren moet je veel oefenen. NEDBOX wil mensen goesting geven om te oefenen. Zij bepalen wat ze willen leren. In onze promotietoer langs de Huizen van het Nederlands merkten we dat deze boodschap aanslaat.

Op de website staan filmpjes en artikels over heel diverse thema’s, van sport over beauty tot journaalitems in Standaardnederlands, maar ook fragmenten uit Dagelijkse Kost of Thuis waarin tussentaal gesproken

wordt. In de Nederlandse les leren anderstaligen Standaardnederlands, maar ze leven en werken in Vlaanderen en daar wordt ook tussentaal gesproken. We hebben een evenwicht gevonden tussen klassiekere oefeningen in grammatica en woordenschat, functionele oefeningen die vertrekken van het echte leven, bijvoorbeeld een geboortekaartje lezen of een formulier invullen of een ingrediëntenlijstje opstellen, en speelse oefeningen zoals kruiswoordraadsels. Elke lerende heeft een eigen manier van leren en we hebben de website daar op laten aansluiten. Ze kunnen dus een filmpje bekijken, schrijf-, lees- of luisteroefeningen doen. Zij kiezen wat hen inspireert en motiveert. Die brede aanpak maakt de website uniek, en hij werkt. We merken uit gebruikersonderzoek dat mensen lang actief blijven op de website, dat ze nog een filmpje bekijken, nog

een oefening doen. Ze waarderen het dat ze op deze manier ook over België leren. Het is dat samenspel dat mensen motiveert. We houden goed in de gaten dat de oefeningen laagdrempelig zijn, zodat ook mensen die niet hooggeschoold zijn of die minder handig zijn met de computer er toch mee aan de slag kunnen. We bieden ondersteuning op momenten dat zij dat zelf nodig vinden.

Ondertitels bij de filmpjes bieden we bijvoorbeeld niet standaard aan, ze kunnen dat aanvinken als ze dat nodig vinden. Ze stippelen dus zelf hun pad uit en kunnen ondersteuning vragen wanneer ze dat nodig hebben.” www.nedbox.be www.cteno.be Mariet Schiepers coördinator volwassenen­onderwijs en hoger onderwijs, Centrum voor Taal en Onderwijs (KU Leuven)

Op Nedbox staan filmpjes en artikels over heel diverse thema’s, van sport over beauty tot journaalitems in mooi Nederlands, maar ook fragmenten uit Dagelijkse Kost of Thuis in tussentaal.

Flexibiliseren, professionaliseren Hoe fijn is naar school gaan niet als je een inspirerende leerkracht hebt die van leren een feest maakt? Ook in de volwasseneneducatie zijn deelnemers tevredener over hun cursus als een goede lesgever hen op sleeptouw neemt.

15

Teach the teacher Lesgevers in het volwassenenonderwijs staan meestal daar omdat ze hun vak door en door kennen, omdat ze een krak zijn in bijvoorbeeld boekhouden of autocarrosserie.

Maar niet elke lesgever staat pedagogisch of didactisch even stevig in de schoenen. En de inspanningen om lesgevers in de volwasseneneducatie op dit vlak te ondersteunen, bijvoorbeeld via opleiding en training,

blijven nog bescheiden. Ondersteuning is nochtans geen luxe. Om een aanpak op maat uit te werken, die lerenden blijft motiveren, moeten lesgever en lerende samen in de cockpit kruipen, samen een bestemming bepalen en samen zoeken hoe ze daar kunnen geraken. Lesgevers moeten dus anders en flexibeler leren om te gaan met de leerstof en met de lerende.

Lesgeven via de achteruitkijkspiegel op de schop Lode Vermeersch: “De lesgevers van vandaag zijn vaak al een hele tijd van de schoolbanken af. De minder klassieke vormen van leren en les geven, zoals geïntegreerd leren, blended leren, digitaal leren en co-teaching, hebben zij nooit aan den lijve ondervonden. Lesgeven via de achteruitkijkspiegel, noemen we dat: ze blijven lesgeven zoals ze zelf les hebben gekregen. Dat heeft ook een voordeel, want zo worden niet om de haverklap nieuwe methodes ingevoerd die leiden tot stuurloosheid.

Het nadeel is dat lesgevers oude methodes blijven toepassen in een veranderde samenleving. Bij veel lesgevers overheerst nog de gedachte dat zij hun kennis moeten overdragen, via een pad dat zij voor de lerende hebben uitgestippeld.

Het eigen leertraject is daarbij vaak impliciet de referentie. Maar het denken over onderwijs is ondertussen geëvolueerd: als je de inhoud van een cursus afstemt op de lerende en zijn leefwereld, op zijn niveau, zijn kennis en zijn vaardigheden,

leert hij veel effectiever. De lesgever noch de leerstof is het uitgangspunt, wel de lerende. Die zit mee aan het stuur. Meer ruimte laten aan de lerende betekent natuurlijk meer risico nemen, en dat maakt lesgevers wel eens onzeker. Je ziet ook dat ze wat huiverachtig staan tegenover methodes als co-teaching, waarbij twee lesgevers in één leslokaal samen lesgeven. Ze willen wel leren van hun collega’s, maar ze willen liever niet dat iemand in hun leslokaal over hun schouder meekijkt. Het is ook moeilijk voor hen om hun afgelijnde vakgebieden los te laten, terwijl de lerende misschien meer baat heeft bij de combinatie van vakinhouden en lesgevers. Kortom, lesgevers zouden zichzelf nog meer moeten kunnen zien als iemand die tijdens het leerproces zelf kan bijleren.

We zien echter hoe in het brede veld van de volwasseneneducatie ook veel freelancelesgevers aan de slag zijn. Dat is goed, want in hun lessen vertrekken zij vanuit de praktijk. Het nadeel is dat de

opleidingscentra minder greep hebben op wat deze freelancers doen. Ze hebben ook minder tijd om zich op de pedagogisch-didactische kant te storten. Maar lesgevers moeten zichzelf net meer in vraag durven stellen, durven reflecteren over hun praktijk en nieuwe zaken uitproberen.

Tegelijk mag je lesgevers ook niet dwingen om een aanpak te gebruiken die niet bij hen past. Dat voelt als andermans kleren moeten dragen.” hiva.kuleuven.be

Lode Vermeersch onderzoeksexpert van de onderzoeksgroep Onderwijs en Levenslang leren, HIVA (KU Leuven)

“Je mag lesgevers niet dwingen om een aanpak te gebruiken die niet bij hen past”

Partnerschappen en kruisbestuiving

16

Alle Vlamingen aan het leren zetten en houden is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Expertise van anderen toelaten Overal waar mensen aankloppen – in Centra voor Algemeen Welzijn (CAW’s), OCMW’s, wijkclubs, Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB’s) en tientallen andere organisaties – moeten medewerkers alert zijn en de vragen om hulp die ze krijgen ook zien als evenveel kansen om te leren. Ze kunnen mensen op de juiste weg zetten naar een vorming of training.

Daarom zijn partnerschappen tussen aanbieders van volwasseneneducatie en maatschappelijke organisaties, scholen, bedrijven en overheden heel belangrijk. Het kan leren voor volwassenen toegankelijker, makkelijker en

gerichter maken. Om ook mensen in armoede, met een handicap of met een migratieachtergrond te bereiken kan de volwasseneneducatie de expertise aanboren van organisaties die deze achterban door en door kennen. In een steeds complexere wereld verwacht niemand dat één instelling alle expertise in huis heeft, wel dat ze bereid is om die van anderen toe te laten.

Deze kruisbestuiving kan de volwasseneneducatie in Vlaanderen nog beter, zichtbaarder en doeltreffender maken. Bij ons, maar ook in het buitenland, zijn al heel wat voorbeelden te vinden die inspiratie bieden.

WEBROS

Zoeken naar mogelijkheden waarbij alle partijen winnen Bea Van Imschoot: “In WEBROS, het netwerk dat we in 2008 zijn beginnen uit te bouwen, werkten de Centra voor het Volwassenenonderwijs en de Centra voor Basiseducatie uit de regio samen met andere organisaties die opleidingen geven, zoals VDAB en SYNTRA. We wilden zo de dienstverlening voor de cursisten verbeteren. Voordien was het moeilijk voor mensen die bijvoorbeeld na een korte opleiding boekhouder bij SYNTRA nog een diploma boekhouden in het volwassenenonderwijs wilden behalen, om voor een deel van de leerstof vrijgesteld te worden. In het ‘3voor1’-project vergeleken we de opleidingen inhoudelijk met elkaar en bepaalden we wat geschrapt of vrijgesteld kon worden. Cursisten kunnen zo gemakkelijker schakelen tussen opleidingen omdat wat ze leerden ook op de andere plek wordt erkend. Er is nog een voordeel van

deze samenwerking voor cursisten, al merken ze dat zelf minder op.

We kozen per opleiding voor de praktijkateliers de leerplek met het best uitgeruste atelier, dat ook het best bereikbaar is. Zo heeft de hogeschool in Kortrijk een nieuwe garage in gebruik genomen, dus is het logisch dat we daar de praktijkateliers organiseren voor alle opleidingen automechanica en carrosserie. In Brugge kiezen we voor industriële beroepen voor de ateliers van de VDAB. Scholen en opleidingscentra laten toe dat je die afwegingen maakt.

We zoeken in de samenwerking namelijk steeds naar mogelijkheden waarbij alle partijen winnen.” www.webros.be www.3voor1.be

Bea Van Imschoot afgevaardigd bestuurder, Consortium XIII WEBROS voor BruggeWesthoek-Oostende; WEBROS gaat op in de provinciale werking voor volwassenenonderwijs

VDAB

17

Samenwerking regisseren Fons Leroy: “Wij willen zoveel mogelijk mensen de arbeidsmarkt op helpen. Maar we hebben niet alle expertise in huis. In onze eigen opleidingen concentreren we ons vooral op de industrie. Voor nieuwe sectoren of beroepen of voor bepaalde doelgroepen zoeken we samenwerking met partners.

Wij winnen daarbij, want we trekken via onze partners nieuwe krachten naar de arbeidsmarkt. De partnerorganisaties winnen, omdat hun expertise gewaardeerd wordt en omdat ze hun klanten of leden zo een traject kunnen bieden dat uitzicht geeft op werk. We hebben dus heel veel partnerschappen, met institutionele partners in onderwijs en vorming zoals de Centra voor

Volwassenenonderwijs, de Centra voor Basiseducatie en Syntra, maar ook met sectorale opleidingsfondsen, scholen, gemeentebesturen, commerciële partners of sociaalculturele organisaties. Wij regisseren die samenwerking. Zo kunnen we bijvoorbeeld werkzoekenden die hun eerste kans op de schoolbanken gemist hebben, een tweede kans geven. We hebben een kort opleidingstraject waarbij een werkzoekende zijn diploma secundair onderwijs behaalt met tweedekansonderwijs en tegelijk een beroepsopleiding volgt waarmee hij snel aan de slag kan. Via onze partners brengen we ook veel kennis in onze organisatie binnen. We blijven ook zoeken naar nieuwe vormen

van leren. Voor ‘blended leren’, een combinatie van klassiek leren en e-leren, vinden we vooral inspiratie in het buitenland. We maken deel uit van verschillende Europese en mondiale netwerken waarin we goede voorbeelden uitwisselen. Ik was recent nog op bezoek in Silicon Valley, bij Coursera, de grootste leverancier van online cursussen. Al onze basisopleidingen zijn op dit moment ook al te volgen als webopleiding. Ik stak bij Coursera veel op over hoe je een community, een gemeenschap van lerenden, kunt maken, zodat mensen het gevoel blijven hebben dat ze samen leren en uitwisselen, ook als ze e-leren. We pikken dus zeer veel op internationale fora op.” www.vdab.be

Fons Leroy gedelegeerd bestuurder, Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB)

Gedelegeerd VDABbestuurder Fons Leroy (links) en Chief Information Manager Paul Danneels op bezoek in Silicon Valley: “Ik stak er veel op over hoe je in een gemeenschap samen kan leren en uitwisselen.”

Meer over partnerschappen en kruisbestuiving op EPALE? Scan de QRcode of surf naar https://ec.europa. eu/epale/nl/content/ magazine

Legal notice | Cookies | Contact on Europa | Search on Europa

EPALE

18

English (en)

EPALE

ePlatform for Adult Learning in Europe

European Commission > EPALE

The Adult Learning Community

Elektronisch platform voor volwasseneneducatie in Europa

https://ec.europa.eu/epale/nl

Maak van EPALE je eerste klik van de dag Wat is EPALE?

One-stop site

In 24 talen

EPALE is het Europese elektronische platform van en voor mensen die in de volwasseneneducatie werken of er op een andere manier mee te maken hebben. Ben je actief als lesgever, begeleider, coach, vrijwilliger, beleidsmaker, academicus, onderzoeker of journalist? Dan is EPALE iets voor jou.

Op EPALE maak je kennis met collega’s uit heel Europa. Je vindt er • het laatste nieuws uit de wereld van de volwasseneneducatie • goede praktijkvoorbeelden • leermaterialen • beleidsontwikkelingen • onderzoeksrapporten • geschikte projectpartners

EPALE is beschikbaar in de 24 officiële talen van de EU. Om dit alles in goede banen te leiden zijn er 30 nationale ondersteuningsdiensten (NOD) verspreid over heel Europa, ook in Vlaanderen.

Elke NOD blijft in nauw contact met de belangrijkste spelers van de volwassenen­educatie in hun land. Zij selecteren wat er wordt gepubliceerd op EPALE. De EPALE-leden van hun land kunnen ook altijd bij hen terecht met bijdragen of vragen.

EPALE kwam er op initiatief van de Europese Commissie om de volwasseneneducatie in Europa te ondersteunen en te versterken. Het project wordt uitgevoerd door EACEA, het Uitvoerend Agentschap voor Onderwijs, Audiovisuele middelen en Cultuur.

Wat heeft EPALE jou te bieden?

Hola

Bonjour

Sluit je aan bij EPALE Vlaanderen en kom meteen ook bij de community voor volwasseneneducatie in Europa.

Je wordt lid van een Europese EPALE-community in al zijn diversiteit Samen met de leden van EPALE in Vlaanderen maak je deel uit van een grotere Europese gemeenschap.

Je deelt ervaringen en kennis met collega’s uit andere Europese landen die elk op hun eigen manier bouwen aan een betere volwasseneneducatie.

Je vergroot je internationale professionele netwerk Als lid van EPALE kan je praten over je werk en je passie met mensen uit je eigen land of elders in Europa.

Je bekijkt samen een idee uit verschillende hoeken. En wie weet vind je zo wel een geschikte partner om samen een project te beginnen.

Je kan je ideeën delen met heel veel collega’s Heb je een uitgesproken mening over een hot topic? Ben je een beleidsmaker met een interessant voorstel? Dan kan je dit kwijt in een blog. Werkte je lang aan een onderzoek en zijn de resultaten baanbrekend? Laat ze niet in de kast liggen maar deel ze met duizenden geïnteresseerden. Ontwikkelde je door de jaren een nieuwe leermethode waar je fier op bent? Vertel erover zodat anderen jouw manier ook eens kunnen proberen…

Hello

Hoe haal je het beste uit EPALE?

19

EPALE is een open forum. Maar om alle mogelijkheden zo goed mogelijk te benutten, maak je best eerst een profiel aan op EPALE: https://ec.europa.eu/epale/nl/user/register.

Maak je eigen EPALE-profiel

Maak je profiel op EPALE om je netwerk snel en efficiënt uit te breiden. Neem er zoveel mogelijk informatie in op zodat anderen je kunnen vinden. Vertel ze over je ervaring, je interesses, je projecten of waar je elke dag mee bezig bent.

Laat van je horen in een blog

Heb je een heldere visie over een thema dat leeft in de volwasseneneducatie?

Houd je ideeën niet alleen voor jezelf, maar deel ze met anderen op EPALE. Waarom twijfelen? De publicatie van je blog is maar enkele muisklikken ver.

Je verruimt je blik op je eigen praktijk EPALE is iets helemaal nieuw in de sector van de volwasseneneducatie. Met EPALE kom je heel gemakkelijk in contact met nieuwe collega’s in je branche. Zo kan je de dingen ook eens door hun bril bekijken. Je kan over het muurtje kijken en leren van elkaar.

Neem deel aan discussies

EPALE werkt met brede thema’s om discussie en samenwerking aan te zwengelen. Zoek een forum over een onderwerp dat je boeit, geef feedback op een bijdrage van een collega, laat je waardering blijken of neem deel aan een poll. Op de themapagina’s op EPALE kom je in contact met mensen die jouw interesses delen.

Kweek de EPALE-reflex en deel je kennis Gebruik je of ken je een interessant leermiddel? Hoorde je over een nieuwe leermethode of ontdekte je een interessante conferentie of studiedag? Kweek de EPALE-reflex: laat het weten aan je collega’s op EPALE. Het is niet moeilijk en zo gedaan.

Je kan zoeken in een uitgebreide materialenbank Al meer dan 1.000 kwalitatief hoog­staande materialen en documenten over volwasseneneducatie staan tot je beschikking. Door de steeds groeiende EPALEgemeenschap breidt de materialenbank heel vlug uit.

Je blijft up-to-date Met EPALE blijf je altijd op de hoogte van het laatste nieuws en de ontwikkelingen in de sector in Vlaanderen en Europa.

Vragen?

Stuur een e-mail: karine.nicolay@epos-vlaanderen.be 02 553 98 68

EPALE_FL

EPALE.VLAANDEREN.BE

Sveiki

https://ec.europa.eu/epale/nl

EPALE_FL EPALE.VLAANDEREN.BE

Redactie: Isa Van Dorsselaer Eindredactie: Karine Nicolay Opmaak: Het Geel Punt Druk: DaddyKate Verantwoordelijke uitgever: Pieter Tratsaert, directeur EPOS vzw, Koning Albert II-laan 15, 1210 Brussel Dit project werd mede gefinancierd door de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat.

Erasmus+