DE KWESTIE T19
DE TELEGRAAF DINSDAG 15 MAART 2022
DE KWESTIE Financiële klap
S Oekraïners leggen bloemen en kaarsjes bij het nationale monument ter nagedachtenis aan de miljoenen landgenoten die in de hel onder Stalin (rechts afgebeeld) de hongerdood stierven. De foto is genomen op 27 november 2021 in Kiev. FOTO ANP/EPA
OPINIE Roel van Duijn, oud-politicus en auteur
Wie verleden niet verwerkt, is gedoemd het te herhalen
O
p onze datsja in Rusland ontmoetten mijn toenmalige Russische echtgenote en ik enkele jaren geleden Lyda, een oude buurvrouw met één tand die me vertelde over haar rampzalige jeugd, op een boerderij in Oekraïne. ’Op een ochtend in 1933 stonden er ineens soldaten op ons erf, ze dreven de koeien en ons paard de straat op. Van de zolder haalden zij het graan. Ze brulden dat we koelakken waren. Zij schoten mijn broer dood’, huilde Lyda onder haar hoofddoekje. ’Mijn ouders en wij kinderen moesten een trein in, die op een witte vlakte in Siberië stopte.’ Lyda beschreef de Holodomor, de massale hongerdood. De lang verborgen gehouden Oekraïense genocide. De landbouw werd gedwongen gecollectiviseerd, familiebedrijven verlaten en de bewoners in de kolchozen gestopt, gedood of gedeporteerd. Sovjetsoldaten plunderden het land. Mensen die na de oogst tussen de stoppels graankorrels probeerden te vinden, werden ter dood gebracht. Opstanden werden bloedig neergeslagen. Van de honger namen mensen hun toevlucht tot kannibalisme. In de winter van 19321933 werden er dagelijks 25.000 mensen uitgehongerd.
Rusland is op weg de gitzwarte jaren uit de Stalin-tijd te herhalen, beschouwt Roel van Duijn. Negentig jaar geleden zaaiden de Russen op grote schaal dood en verderf in Oekraïne. „Juist nu zou het op zijn plaats zijn als Nederland de Oekraïense genocide erkent als een historisch feit.” De Encyclopaedia Britannica vermeldt dat er in de jaren 1931 -1934 in Oekraïne 3,9 miljoen mensen aan de Holodomor bezweken zijn. Tegelijk is ongeveer 80% van de Oekraïense intellectuelen uitgeroeid. Stalin en Kaganovitsj hebben vreselijk huisgehouden. Het was de eerste genocide in Europa. In een Russisch schoolboek vond ik dat het hoge aantal Oekraïense doden slachtoffers van ’misoogsten’ waren geweest. Er mocht niet over gesproken worden, tot het uiteenvallen van de SovjetUnie. Maar niemand was het vergeten. Massagraven werden in het hele land blootgelegd.
Holocaust
Waar in Rusland de Holodomor ontkend wordt, is die in Oekraïne geworden tot wat in Israël de Holocaust is. De barbaarse herinnering die allen verenigt, de grondsteen van de staat.
Poetin ontkent de Holodomor, evenals het bestaansrecht van de staat Oekraïne, omdat het altijd volgens hem Rusland is geweest. Hoe zou het zijn als Duitsland de Holocaust ontkende en de staat Israël als een kunstmatig product van een mythe zou zien? En als Duitsland Israël aanviel en het herdenkingsmuseum voor de Holocaust vernietig-
Roel van Duijn: ,,De onbeschrijflijke misdaad die Poetin nu pleegt, is het resultaat van het ontkennen van de Holodomor.”
de? Hetzelfde als de onbeschrijflijke misdaad die Poetin nu pleegt. Het is het resultaat van het verstoppen van de misdaden van Stalin, van de Goelag en het ontkennen van de Holodomor.
’Niets aan de hand’
Toen de Holodomor plaatsvond waren er in Europa geruchten over de massamoord. Maar de Sovjet-Unie nodigde beroemde buitenlandse schrijvers uit, die zich om de tuin lieten leiden, zoals de ’Stalin-Versteher’ Bernard Shaw. Niets aan de hand in Oekraïne, de restaurants zitten vol, getuigde hij. In die trant gelooft nu het merendeel van het Russische volk de gecensureerde waarheid over de ’speciale operatie’ tegen ’nazi’s’ , zoals tijdens de Holodomor het merendeel geloofde dat koelakken dieven van het volk waren. De nieuwe genocide in Oekraïne door Rusland is het bewijs van de stelling dat wie het verleden niet verwerkt gedoemd is het te herhalen. Vele landen hebben de Holodomor erkend als een historisch feit. Nederland en Duitsland niet, waarschijnlijk ter wille van de handelsrelatie met Rusland. Juist in deze benarde dagen zou het op z’n plaats zijn dat eindelijk te doen. Roel van Duijn is oud-politicus en auteur
oms zijn er grote nieuwsgebeurtenissen waarbij je als financieel journalist langs de zijlijn staat. Bij een grote moordzaak of een politieke crisis zie de adrenaline door de aderen van je collega’s stromen. De redactie is in rep en roer om zo snel mogelijk en zo goed mogelijk online en in de krant het nieuws en de achtergronden te brengen. Daar sta je dan. Soms zijn er grote nieuwsgebeurtenissen die zoveel gevolgen hebben dat nagenoeg alle redactiegroepen in actie schieten. De oorlog in Oekraïne is naast heel heftig ook zo veelomvattend. Sinds de invasie van president Poetin gebeuren er heel veel dingen tegelijkertijd. Allereerst is er de gruwelijke oorlog zelf. Maar die leidt meteen ook tot veel andere reacties. De geopolitiek komt in beweging, de Europese Unie moet reageren, aandelenbeurzen zakken weg, prijzen op de wereldmarkt van olie, gas en graan lopen op. In korte tijd is de oorlog in Oekraïne óók een politieke crisis, een vluchtelingencrisis en in potentie een grote economische crisis. Op dat laatste thema stortte de financiële redactie zich al op dag één van de Russische inval. De eerste verhalen zijn daarbij redelijk overzichtelijk: wat gebeurt er op de beurs en wat is de economische impact van de sancties? Dan komt de grote vraag: hoe gaat dit verder? Hoe hard blijven de prijzen van energie en graan oplopen? Hoe adequaat reageert de Nederlandse politiek daarop? Hoe groot zijn de risico’s van
Economen aarzelend over dreigende recessie een nieuwe recessie? Slaat Poetin terug met eigen economische sancties? In mijn netwerk van economen wordt nu veel geanalyseerd, maar ook veel geaarzeld. Want wat zijn modellen waard bij zo extreem veel onzekerheid? Terwijl bankeconomen voorzichtig hun ramingen voor de Nederlandse economie iets verlaagden, sprak ik oud-centraal bankier Nout Wellink, die uitlegde in welk scenario deze oorlog voor Europa op een recessie kan uitdraaien. Nederlandse politici vertellen keer op keer dat we deze economische pijn zullen moeten accepteren voor democratie en veiligheid. Dat mag allemaal waar zijn. Dan nog is het relevant te weten hoe groot die pijn dan wel is en hoe het kabinet daarop reageert. De aarzeling die bij bankeconomen te zien is, is zo mogelijk nog groter bij het Centraal Planbureau. Prompt ging werkgeversclub VNO-NCW in het verweer, want veel ondernemers vrezen een aanstaande crisis. Voor de krant is het zaak vooral uit te leggen hoe die ramingen werken, wat de risico’s zijn en vooral ook hoe weinig we nu zeker weten. En dus zoek je als journalist de balans tussen ongefundeerd optimisme en paniekerige recessieangst. Ondertussen prikken we door het heroïsch taalgebruik van Europese en Haagse politici heen. Achter die fraaie woorden zit de economische klap die Nederlanders moeten verwerken. Natuurlijk staat die in de slagschaduw van de oorlogsellende in Oekraïne. Maar de financiële gevolgen zijn reëel en moeten zo goed mogelijk worden beschreven.