MISE MAR FHOGHLAIMEOIR 5

l a h i g m o h e o F ir r a M e s i M

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 1

12/07/2019 11:55

MIS E

IR EO M

FHOGHLA AR E I M

Suzanne Parkinson

2018

Aistritheoir: Máire Mhic Giolla Rua Léadáidí le Niamh Fitzsimons www.niamhdesignstudio.com Forbairt ar an dearadh le Sarah Treanor www.BellsAndAll.com

Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath.

ISBN No. 978-1-84536-873-9

An Chéad Chló 2020 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Bhailcín Baile Átha Cliath 12

www.edco.ie

Ball den Smurfit Kappa cpt

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 2

12/07/2019 11:56

Leathanach an Chláir Cuid 1 1. Mise Mé Féin 11. Mo Láidreachtaí 19. An Domhan ina Mairim 27. An Saol Scoile

Cuid 2 39. Mo Shlite Foghlama 78. Deiseanna Freagartha 79. Seicliostaí Féinmheasúnaithe 83. Seicliostaí Piarmheasúnaithe 87. Rúibricí 93. Tús na gCeachtanna 97. Stop & Bí ag Machnamh 101. Déanaimis Athbhreithniú

Le déanamh ar scoil

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 3

Le déanamh sa bhaile

Le déanamh go neamhspleách

21/08/2019 14:28

FHOGHL E A AR

IR EO IM

MISE M

Fáilte!

A Scoláire Rang a Cúig, a chara, Is FÚTSA an leabhar seo, Mise Mar Fhoghlaimeoir. Tugtar cuireadh duit sa leabhar seo, Mise Mar Fhoghlaimeoir, do scéal féin a insint do gach duine: do láidreachtaí, an domhan ina mhaireann tú, do mhianta agus d’aislingí, na rudaí faoin scoil a thaitníonn leat agus na slite inar maith leat a bheith ag foghlaim. Tugtar cabhair duit sa leabhar seo, Mise Mar Fhoghlaimeoir, machnamh a dhéanamh ar na slite ina bhforbraíonn tú mar fhoghlaimeoir agus tugtar leideanna duit a chabhraíonn leat feabhas a chur ar do chuid foghlama féin.

Tugtar leideanna duit freisin faoi shlite chun Deiseanna Freagartha (DF) a úsáid maidir le do chuid foghlama, do chuid múinteoirí agus do chomhscoláirí. Tá Greamáin DF, Cártaí Binse DF agus Cártaí Cúnaimh DF ar fáil sa leabhar chun cabhrú leat tú féin a chur in iúl sa seomra ranga. Tabharfaidh do mhúinteoir treoir duit maidir le cathain, cén áit agus conas a úsáidfidh tú na hábhair DF. Gheobhaidh tú samplaí de Piarsheicliostaí agus de Sheicliostaí Féinmheasúnaithe agus de Rúibricí sa leabhar chun cabhrú leat machnamh a dhéanamh ar do chuid foghlama agus tacaíocht a thabhairt do na páistí eile i do rang.

Ag deireadh na bliana, beidh níos mó eolais agat faoin tslí is fearr ina bhfoghlaimíonn tú agus beidh an t-eolas sin ag na daoine a oibríonn leat chomh maith.

Bí ag spraoi agus bain taitneamh as an leabhar!

Suzanne

Mise Mé Féin

Fáilte

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 4

14/03/2019 11:11

Mi s

e

n i ! é F é M

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 1

1

14/03/2019 11:11

Mo Stíl!

Scríobh d’ainm nó focail a thaitníonn leat

2

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 2

14/03/2019 11:11

Mo Stíl!

ag baint úsáide as Litreacha sa stíl graifití…

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 3

3

14/03/2019 11:11

Cé Mise?

Táim an-sásta go….

Ba mhaith liom a bheith im’ sheaimpín domhanda ag…

Ba mhaith liom go mbeadh aithne orm mar…

Lá de mo shaol a bheadh ann dá....

Spraoi domsa is ea…..

Ba mhaith liom....... a bheith agam mar chara samhailteach

4

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 4

14/03/2019 11:11

Cé Mise?

Mo Rogha…

Cathair:

Séasúr:

Cluiche:

Ainmhí:

Béile:

Amhránaí:

Scannán:

Údar:

Áit:

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 5

5

14/03/2019 11:11

Seo Mise!

Nuair a chuireann duine isteach orm agus mé ag obair bím

Nuair a bhíonn duine ag stánadh orm bím

Nuair a éisteann duine liom bím

Nuair a bhím le duine atá ciúin agus cúthaileach bím

Nuair a bhím le duine a bhíonn an-chainteach bím

Bíonn sé éasca orm labhairt le daoine atá

Nuair nach mbíonn aon rud eile le rá agam bím

Nuair a labhraim os comhair grúpa daoine bím

6

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 6

14/03/2019 11:11

Seo Mise!

Bíonn sé deacair orm labhairt le daoine atá

Nuair nach n-éisteann duine liom bím

Nuair a bhíonn duine ag caint fúthu féin i gcónaí bím

Nuair a deir duine rud a ghortaíonn mé bím

Nuair a bhím le strainséirí bím

Nuair a bhíonn duine de shíor ag cur comhairle orm bím

Bíonn sé deacair orm labhairt nuair a

o Se

M

ise

Ag Cur Aithne Orm 7

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 7

14/03/2019 11:11

Cosán Mo Shaoil!

Amanna iontacha i mo shaol go dtí seo

8

Amanna i mo shaol nach raibh chomh maith san

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 8

14/03/2019 11:11

Balla Mo Ghaiscí!

An duine ab fhearr ag!

Buaiteoir!

An iarracht ab fhearr ag!

An chúis bhróid ba mhó!

Molta le haghaidh!

Lean mé orm le!

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 9

9

14/03/2019 11:11

Agus Mar Sin… Bím buartha faoi...

Tá suim agam i…

Ní chreidim i …

Bím…go rialta

Ní…riamh

Ní maith liom…

mar sin...

Tá sé de nós agam….

GRÁ

10

Ag Cur Aithne Orm

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 10

14/03/2019 11:11

M

í

r d e i acht á L o a

Féith an Ghrinn?

Obair Foirne?

Cruthaitheacht?

Macántacht?

Grá don Fhoghlaim?

Cothrom na Féinne?

Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 11

11

14/03/2019 11:11

Túr Mo Bhuanna….

Líon isteach do chuid buanna féin

Imreoir Foirne?

12

Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 12

14/03/2019 11:11

Pirimid Mo Láidreachtaí

An-chosúil liom!

An-éagsúil liom!

: Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 13

13

14/03/2019 11:11

Ag Ceiliúradh mo Láidreachtaí…

Crógacht?

14

Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 14

14/03/2019 11:11

Cá bhfuil mo Láidreachtaí?

An duine foighneach nó mífhoighneach mé?

Cá bhfuilim ar an líne seo?

Foighneach

Mífhoighneach?

Dáiríre?

Greannmhar

Aireach

Gnóthach

Mí-aireach?

Bréan bailithe?

Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 15

15

14/03/2019 11:11

Bloic Mo Láidreachtaí

16

Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 16

14/03/2019 11:11

Láidreachtaí a fheiceann daoine eile ionam!

Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 17

17

14/03/2019 11:11

Is Páirtí Ranga Dearfach Mé!

Conas?

Cathain?

Cé L eis? in? a h Cat Cé Leis?

Conas?

18

Mo Láidreachtaí

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 18

14/03/2019 11:11

im

an ina h m M o ai D r n A

; chuid aislingí duit o m gí. n é i l is Nocht m ách liom agus le m’a chán l go riú t s i h s, Cait (A eat Y

há n d ar ) 99 8 1

An Domhan ina Mairim

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 19

le

19

25/03/2019 12:28

Na Focail is Fearr Liom...

20

An Domhan ina Mairim

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 20

14/03/2019 11:11

Lá éigin…..mé……

An Domhan ina Mairim 21

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 21

14/03/2019 11:11

Leathanach Mo Scéalta Grinn!

Cnag! Cnag!

Cé atá ann?

Niall Niall…‘Cé Hé Niall?

Níl a fhios agam!

22

An Domhan ina Mairim

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 22

14/03/2019 11:11

Leathanach Mo ScĂŠalta Grinn!

Ha Ha

H

a

Ha

Ha...

An Domhan ina Mairim

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 23

23

14/03/2019 11:11

Is maith liom a bheith ag samhlú faoi….

24 An Domhan ina Mairim

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 24

14/03/2019 11:11

Is é atá ar eolas agam anois ná…

An Domhan ina Mairim

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 25

25

14/03/2019 11:11

Is iad na rudaí is mó a d’athraigh domsa le himeacht na mblianta ná….

26 An Domhan ina Mairim

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 26

14/03/2019 11:11

S l o coile a S n A

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 27

27

14/03/2019 11:11

Mo Stíl Foghlama Ní mise

Mise Uaireanta

Mise i gcónaí

Bíonn sé deacair orm a bheith aireach nuair a bhíonn tascanna idir lámha agam Táim go maith chun aire a dhíriú ar an obair Bíonn sé éasca dom bogadh ó thasc go tasc Fanaim le tasc ar feadh tamaill fhada Is amharcfhoghlaimeoir mé agus cuidíonn pictiúir le mo chuid foghlama Is cluasfhoghlaimeoir mé agus cuidíonn éisteacht le mo chuid foghlama Is maith liom míreanna mearaí, puzail agus ealaín Is maith liom patrúin, coibhneasa agus seichimh Is féidir liom uimhreacha fóin a thabhairt chun cuimhne Is maith liom matamaitic ó mheabhair Bíonn cuimhne agam ar aghaidheanna a bhíonn feicthe agam Is féidir liom ceol, rímeanna agus amhráin a thabhairt chun cuimhne Bím ábalta nasc a dhéanamh idir smaointe nua agus rudaí a d’fhoghlaim mé cheana féin

28

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 28

14/03/2019 11:11

Mo Stíl Foghlama Ní mise

Mise Uaireanta

Mise i gCónaí

Bainim taitneamh as dúshlán Tuigim cad a bhíonn á rá ag daoine eile nuair a labhrann siad Is maith liom tuairimí a chur i gcomparáid lena chéile Is aoibhinn liom eolaíocht Is maith liom a bheith ag tuar Uaireanta bím i bponc Is maith liom pleanáil a dhéanamh do mo chuid oibre Is maith liom a bheith cruinn san obair a dhéanaim Is maith liom athbhreithniú a dhéanamh ar an obair a bhíonn déanta agam Is maith liom cabhair a fháil ó dhaoine eile Is maith liom a bheith ag cabhrú le mo phiaraí Uaireanta tagann frustrachas orm sa rang Is dóigh liom go bhfuilim fiosrach i mo chuid foghlama

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 29

29

14/03/2019 11:11

Mar a Fhoghlaimím….

Cá bhfuilim ar an líne? Cuir ‘X’ ar an líne!

30

Ullmhaím plean sula dtosaím

Níl aon ghá le plean – déan an tasc agus bí réidh leis!

Brisim an obair suas i gcodanna

Déanaim gach rud in éineacht

Léim rud arís nuair nach dtuigim é

Déanaim díreach an méid a thuigim

Ní thógaim sos ar bith go dtí go mbím críochnaithe

Is maith liom sosanna a ghlacadh go minic

Muna n-oibríonn plean amháin, bogaim díreach ar aghaidh go dtí ceann eile

Muna n-oibríonn plean amháin, bím i bponc

Iarraim ar dhuine éigin athbhreithniú a dhéanamh ar mo chuid oibre

Ní iarraim ar éinne riamh athbhreithniú a dhéanamh ar mo chuid oibre

Nuair a chríochnaím mo chuid oibre, fiafraím an bhféadfadh mo chaighdeán a bheith níos fearr

Nuair a bhím críochnaithe, bím críochnaithe

Coimeádaim an chuid is fearr de mo chuid oibre i bhfillteán gach bliain ó bhliain go bliain

Níl aon taifead de mo chuid oibre ó bhliain go bliain agam

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 30

25/03/2019 12:29

Mo Chumais!

Scáthlínigh do Chumais!

6-3 +8

x

l an Sao leis

5

4

mai dir

idir

3

4 5

1

Fé

in

Cu m

m

aid

Chorp

1 = Níl mórán den Chumas seo ionam!

1

ir leis an N ád ú r

aid

2 1

1 ir le m o

2

3

2 as

3

4

4

m

2

io m rl

3

5

ir aid m s Cuma

as

4

3

idi ma

4

5

Cu m

5

s Cuma

5

5

4

1

2

3

5

Cumas

4

3

ma

2

as

1

3

2

le P ict iúi r

2

1

m Cu

m Cu

cha Cum hrea as m m i U aid ir l eh l r eD i d ai ao 1 m in e as

l eo C le

5 = Is é seo mo Chumas!

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 31

31

14/03/2019 11:11

Mo Thuairisc Scoile Mo láidreachtaí mar fhoghlaimeoir:

An méid a d’fhoghlaim mé i mbliana:

Mar a d’athraigh mé mar fhoghlaimeoir:

Spriocanna don bhliain seo chugainn:

1 _______________________________________

1 _______________________________________

2 _______________________________________

2 _______________________________________

3 _______________________________________

3 _______________________________________

Cuntas ar bith eile:

Sínithe agamsa:_______________________________________ Dáta : _______________________________________

32

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 32

14/03/2019 11:11

Fógraí Scoile

NUACHT DOMHANDA CÚRSAÍ THAR LEAR

RIACHTANAIS SCOILE

Tá ráite ag Uachtarán Mheiriceá gur “ócáid fhíorthábhachtach i stair an domhain” ab ea a chruinniú mullaigh le ceannaire na Cóiré Thuaidh, Kim Jong-un. I gcomhráiteas a eisíodh, gheall Trump go dtabharfaí barántais don Chóiré Thuaidh ó thaobh na slándála de agus thug Kim a bheannacht do “dhí-armáil núicléach iomlán leithinis na Cóiré”. Mhaígh Trump go raibh geallúint “dhiongbháilte” tugtha ag Kim don dí-armáil núicléach agus go bhféadfaí a leithéid a bhaint amach “go tapa”. Dúirt Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá gur baineadh amach níos mó ag an gcruinniú ná mar a bhí súil aige leis. Dúirt sé chomh maith áfach go dtógfadh an dí-armáil núicléach cuid mhaith ama ó thaobh na heolaíochta de agus go raibh go leor arm le fáil réidh leis ag an gCóiré Thuaidh. Bhí ardmholadh ag Trump do Kim i ndiaidh an chruinnithe agus dúirt sé go raibh tús curtha ag ceannaire na Cóiré Thuaidh le “ré nua rachmais dá mhuintir”. Bhí muinín aige as Kim, a dúirt sé.

MALARTÚ IDIRSCOILE

24 SEIRBHÍSÍ

CEOLTÓIRÍ AR FÁIL

Tá amhrán úr ‘Géill Slí’ eisithe ag Bruadar, grúpa Mharcuis Mhic Conghail agus Eoin O’Brien. Seo an dara hamhrán le Bruadar, beirt cheoltóirí a chas ar a chéile tamall de bhlianta ó shin agus iad ag buscáil i mBaile Átha Cliath. Chuir Bruadar a gcéad amhrán, ‘Cara’, amach anuraidh. Tá aithne orthu beirt as a bheith ag seinm le grúpaí ceoil comhaimseartha Gaeilge éagsúla. Chaith Eoin O’Brien, a sheinneann an dordghiotár agus uirlisí eile, roinnt blianta ag seinm leis an ghrúpa Kíla, agus tá an file, cumadóir agus amhránaí, Marcus Mac Conghail ina bhall den bhanna Thatchers of the Acropolis, chomh maith le roinnt grúpaí ceoil eile. Ba é Mac Conghail a chum liricí ‘Géill Slí’ agus is é O’Brien a sheinneann formhór na n-uirlisí atá le cloisteáil ar an phort nua – an corn Francach, an basúcaí agus an dord leictreach. Kevin Malone atá i mbun drumadóireachta agus tá triúir amhránaithe óga – Naoise, mac Mhic Chonghail, Sally, iníon O’Brien, agus cara leo Muireann Ní Éadeáin – i mbun ceoil ar an rian freisin. Ag labhairt dó le Tuairisc.ie, dúirt Mac Conghail gurb é “an modh ordaitheach a bhíonn le feiscint ar chomharthaí sráide a mhúscail na focail”. Tá ‘Géill Slí’ ar cheann de roinnt amhrán nua a thaifead Bruadar le linn seal a chaith siad sa stiúideo an Nollaig seo caite agus tá súil acu tuilleadh de na hamhráin nua sin a chur amach go luath.

SÓ-SCOILEANNA

26 SAOIRE EACHTRAÍOCHTA

28 DEISEANNA

TUAIRIMÍ SPÓIRT

Thosnaigh an t-aiteas seachtain ó shin le Cumann na nImreoirí, an GPA, ag cur na gcosa beaga fúthu mar gheall ar thástálacha drugaí bheith á ndéanamh aige baile. É sin, nó a bheith ceal síntiúis ó Spórt Éireann. B’aisteach go deimhin bheith ag éisteacht le dream a bhí tamall beag siar i mbun suirbhéireachta féachaint an bhféadfaí cluiche gairmiúil a chothú ag leibhéal eadarchontae agus iad anois ag iarraidh ceann de bhunchlocha an amaitéarachais, príobháideacha agus cearta aige baile. An lá dar gcionn, agus iar-imreoir Chiarraí, Brian Ó Síocháin, ag cáiseamh cur chuige Spórt Éireann, bhí a iarchomhghleacaithe ag lascáil an líon is mó pointí a d’aimsigh aon fhoireann ón gcontae riamh de dhroim an bhata i Staid an Ghearaltaigh. Stánáil gan choinne á tabhairt ag bromaigh na bliana seo agus na mblianta seo chugainn do chontae an Chláir.

Gluaisteán uait? Is cóir iompair (feithicil, gléas siúil) í an gluaisteán (nó an carr mar atá aithne uirthi chomh maith), agus inneall dócháin inmheánaigh á tiomáint.

Baintear úsáid as an ngluaisteáin le paisinéirí agus lastas a iompar, agus í an-áisiúil i gcomhair aistir fhada.

Go tipiciúil, tugann an gluaisteán slí do chúigear daoine, ach tá gluaisteáin de chineálacha eile ann. Tá monarchana gluaisteán i dtíortha éagsúla ar fud an domhain, go háirithe i Stáit Aontaithe Mheiriceá, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Iodáil, an tSeic, Sasana, an Rúis, an tSeapáin, an India, an tSín, Meicsiceo agus an Bhrasaíl. Bíonn ceithre roth faoin ngluaisteán, agus bonn rubair timpeall ar gach roth. Tá tiúb taobh istigh den bhonn a theanntar le haer. Is é an cineál inneall is mó a úsáidtear leis an ngluaiseacht a thiomáint ná inneall dócháin inmheánaigh. Is iad an peitreal agus an breosla díosail an dá chineál breosla is coitianta.

Baintear úsáid as na bithbhreoslaí, as gás leachtaithe agus as breoslaí eile freisin. Tá gluaisteáin leictreacha ann, leis, agus iad á bhfuinnmhiú ag cadhnraí nó ceallraí móra. Stiúrtar an gluaisteán tríd an roth stiúrtha a chasadh. Thairis sin, is féidir leis an tiománaí troitheáin ar leith a oibriú le coscán a theannadh (troitheán coscáin) nó le tuilleadh luais a chur faoin ngluaisteán (troitheán luasaire). Bíonn crág nó troitheán cráige ann freisin le giar a athrú. D'eascair an focal carr ón bhfréamh Ceilteach carr- (cairt nó vaigín). I measc na dteangacha eile a úsáideann focail a shíolraigh ón bhfréamh Ceilteach seo tá carr na Breatnaise, karr na Briotáinise, carrum na Laidine, carro na Spáinnise agus car an Bhéarla.

BRATACH AR FOLUAIN

DIALANN

THOMAS FRANCIS

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 33

33

14/03/2019 11:11

Cuimhní Cinn Deasa

34

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 34

14/03/2019 11:11

Ócáidí Dúshlánacha

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 35

35

14/03/2019 11:11

Obair as a bhfuilim bródúil…

36

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 36

14/03/2019 11:11

Obair a d’fhéadfainn a fheabhsú…

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 37

37

14/03/2019 11:11

An píosa oibre is mó feabhais…

38

An Saol Scoile

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 38

14/03/2019 11:11

ne h m i u

ne

C

Mo

a

h g o lam F e t i l Sh

n o e M

g i A

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 39

39

14/03/2019 11:11

Mo Shaghasanna Éagsúla Cuimhne!

Blianta ó in sh téar ma

ch

hchathair m o n rí

a

P

Fad

ince?

Fra S éi m e

a

a nt

ch

Lá ar S 1ú co il

Dí

rb

h

ea

40

th

a i s n éiseach

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 40

14/03/2019 11:11

aíocht ar M h o ot thar Ro

Ag R

Mo Shaghasanna Éagsúla Cuimhne!

n

N

ós

reacha F mh i ói U Im

e a c hta

085 125 4568 ea

rr

c

h

G

thé a r ma

oracha Tre

ta

Bhricf Mo ea s

Cas ar chlé tar éis 5km

as

hn

iú

i

Ei

pe

il

Cu

m

e F h eidh

m

óid e ach

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 41

41

14/03/2019 11:11

Tasc Amharc-chuimhne

SE SEO MI

Treoracha: 1. Cuirfidh do mhúinteoir/pháirtnéir an t-amadóir ag 30 soicind.

2. Féach ar na pictiúir thuas agus déan iarracht an méid is mó rudaí is féidir leat a thabhairt chun cuimhne.

3. Lean ort ag féachaint go dtí go ndeir do mhúinteoir/ pháirtnéir ‘Stop’.

4. Liostaigh na rudaí go léir a thugann tú chun cuimhne.

5. Déanfaidh do mhúinteoir/pháirtnéir do fhreagraí a thaifeadadh ar an gcéad leathanach eile.

42 Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 42

14/03/2019 11:11

Tasc Amharc-chuimhne

Ar thug mé chun cuimhne?

ISE SEO M

Ar éirigh liom rudaí a thabhairt chun cuimhne? ____________

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 43

43

14/03/2019 11:11

Tasc Amharc-chuimhne

An …..?

mbím ag léamh go tapa agus go héifeachtach?

scanaim pictiúir go tapa?

dtugaim treoracha chun cuimhne go héasca?

féidir liom cuimhneamh ar na háiteanna ina bhfágaim rudaí?

mbainim taitneamh as litriúcháin agus táblaí? ndéanaim dearmad ar na háiteanna ina bhfágaim rudaí nuair a bhíonn siad as radharc? féidir liom a lán íomhánna/pictiúr a thabhairt chun cuimhne? féidir liom an t-ord ina mbíonn pictiúir a thabhairt chun cuimhne? mbainim taitneamh as cluichí cuimhne?

44

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 44

14/03/2019 11:11

Straitéisí a chabhróidh le m’Amharc-Chuimhne

L io

st a

Li

Prí om hp ho in tí

os t

a

is Br

iotaíl Sm na beaga codan g i s sua

igh hla m Sa ctiúr g pi n i r ra Ta

igh bhs Ai D é a nC le a At ch hc t h lea adh Fan c c a h ú p ta –d la d éa s o n ic ar in ís a r í a s gu e ile s é

d

le

s gu

h

síos íobh S cr féin o c a il o fh id

Nasc l e sm a

oin te

ei

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 45

45

14/03/2019 11:11

Tasc Amharc-chuimhne Bain úsáid as do chuid straitéisí chun an méid rudaí is féidir leat as an ngrúpa thíos a thabhairt chun cuimhne. Tabhair 30 soicind duit féin.

An méid rudaí a thug mé chun cuimhne: Ar...?

Shamhlaigh mé?

Aibhsigh mé?

Scríobh mé síos?

Smiot mé?

Chleacht mé?

Nasc mé?

Liostaigh mé

Athchleacht mé?

príomhphointí?

46

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 46

14/03/2019 11:11

Déan Féinmheastóireacht!

Na Straitéisí Amharc-chuimhne is fearr a oibríonn domsa!

Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéisí seo domsa.

Ag liostáil eolas ríthábhachtach?

Ag samhlú?

Ag smiotadh?

Ag nascadh?

Ag aibhsiú?

Ag cleachtadh?

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 47

47

14/03/2019 11:11

Athbhreithniú

Cad iad na straitéisí amharc-chuimhne a d’oibrigh domsa?

1.

2.

3.

Caithfidh mé leanúint orm ag obair ar:

1.

2.

3.

48

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 48

14/03/2019 11:11

Tasc Cuimhne Éisteachta Treoracha: 1. Bí ag obair le do pháirtnéir agus imir an cluiche athchuimhne digití thíos.

2. Páirtnéir 1: tóg an chéad chárta agus léigh amach an chéad líne de dhigití go mall, ag fágáil dhá shoicind idir gach digit.

3. Páirtnéir 2: déan iarracht na huimhreacha a thabhairt chun cuimhne san ord ceart.

4. Malartaigh rólanna le haghaidh Cárta 2, 3, 4, srl.

Athchuimhne ar Dhigití

Athchuimhne ar Dhigití

Athchuimhne ar Dhigití

1-8-9-4

8-5-1-2

1-8-9-4

7-0-3-5-6

1-7-8-3-1

9-3-8-4-8

2-5-9-7-0-8

1-5-8-6-8-9-0

5-8-9-7-1-0

1

2

3

Athchuimhne ar Dhigití

Athchuimhne ar Dhigití

Athchuimhne ar Dhigití

8-2-2-4

9-1-0-5

3-9-7-2

3-8-1-0-7

5-8-6-4-1

0-5-1-4-2

6-3-7-8-9-4

9-4-6-7-9-1-0

8-7-1-2-9-5

4

5

6

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 49

49

14/03/2019 11:11

Tasc Cuimhne Éisteachta

An...?

dTugaim amhráin chun cuimhne go héasca?

dTugaim amhráin chun cuimhne go héasca?

dTógaim nótaí nuair a bhím ag éisteacht?

gCuimhním ar scéalta grinn?

Nascaim smaointe nua le rudaí atá ar eolas agam cheana féin? mBainim taitneamh as ceol?

Seinnim foinn/amhráin gan nótaí?

50

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 50

14/03/2019 11:11

h

nó

ing ra r ta

Bain úsá id Ilmh as eái Fo nF rm ua im ái d e/ Fí se

Abair arís, arí s

m Sa

agu s ar ís

hla

igh

Sc rí ob

Straitéisí a chabhróidh le mo Chuimhne Éisteachta

Nasc le scéal ir más féid leat Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 51

51

14/03/2019 11:11

Tasc Cuimhne Éisteachta Bain úsáid as do chuid straitéisí chun an méid is féidir leat den dán thíos a thabhairt chun cuimhne. Léigh an dán os ard trí huaire nó déan é a thaifeadadh agus ansin déan é a athsheinnt trí huaire agus bí ag éisteacht leis.

Amhrán an Earraigh

Tá éinín ag canadh ar bhruacha na Laoi.

Tá duilleoga glasa ag teacht ar na crainn.

Tá féar úr ag fás ar na bánta go mín, Mar tá deireadh le codladh na gréine.

Tá iasc beag ag léim le háthas san abhainn.

Tá cuileoga ag eitilt, iad bán agus donn.

Tá an chuach ag cantain le meidhir sa ghleann, Mar tá deireadh le codladh na gréine.

Tá beacha ag bailiú stór meala go dian.

Tá uan beag ag méileach ag bun an bhóithrín.

Tá feirmeoirí sa ghort ag scaipeadh an tsíl, Mar tá deireadh le codladh na gréine.

Is éirigí suas, a chairde mo chroí, Is líonaigí ard na spéire go binn.

Le poirtíní béil cuirtear ruaig ar bhrón, Mar tá deireadh le codladh na gréine. (le S.E.Ó Cearbhaill)

An ndearna tú?

É a rá arís É a shamhlú

É a nascadh le scéal É a scríobh nó a tharraingt Úsáid a bhaint as gléas éisteachta/ilmheáin

52 Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 52

14/03/2019 11:11

Déan Féinmheastóireacht!

Na Straitéisí Cuimhne Éisteachta is fearr a oibríonn domsa!

Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéis seo domsa.

Samhlaigh?

Naisc le scéal?

Scríobh?

Tarraing?

Úsáid gléas éisteachta?

Úsáid ilmheáin?

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 53

53

14/03/2019 11:11

Déan Athbhreithniú!

Cad iad na straitéisí cuimhne éisteachta a d’oibrigh domsa?

1.

2.

Caithfidh mé leanúint orm ag obair ar:

1.

2.

54

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 54

14/03/2019 11:11

Cuimhne Fheidhmiúil An Tasc Treoracha: 1. Féach ar Bhosca 1 ar feadh 5 soicind.

2. Clúdaigh an bosca le do lámh.

3. Maidir le Bosca 1A, an féidir leat dath, déanamh agus ionad gach crutha a thabhairt chun cuimhne?

4. Anois, déan iarracht an rud céanna a dhéanamh le Boscaí 2, 2A, 3 agus 3A.

1.

2.

3.

1A.

2A.

3A.

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 55

55

14/03/2019 11:11

Cuimhne Fheidhmiúil An Tasc

Ceisteanna le freagairt An ndéanaim dearmad ar fhíricí?

An ndéanaim dearmad ar fhocail nua?

An ndéanaim dearmad ar na modhanna chun mo mhatamaitic a dhéanamh?

An bhfuil sé deacair orm eolas a thabhairt chun cuimhne?

An gcaillim mo chuid rudaí go minic?

An dtéann m’aigne ar strae le linn taisc?

An ndéanaim dearmad m’obair bhaile a thabhairt abhaile liom?

An ndéanaim dearmad ar threoracha?

56

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 56

14/03/2019 11:11

S

Straitéisí a chabhróidh le mo Chuimhne Fheidhmiúil

b ío cr

h

s sío

o ra tr e

cha

Scrí ob h n &a ibh ótaí sig h

in

Bíodh gach píosa eola is n u a g o nt a a g u s b eac ht

Ba

úsá

im la

a, nn a e aí m í ht r c a s se i a

áidí s léar id a

Fog hl a i m & , fo f og g hl h a i m a

Ba i n ús am á hr i d ái a n , gl u

s rí c Tas

amháin sa turas

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 57

57

14/03/2019 11:11

Cleachtadh Treoracha: 1. Féach ar an ngreille thíos ar feadh 20 soicind chun an tasc seo a dhéanamh.

2. Clúdaigh an ghreille le do lámh.

3. Bain úsáid as straitéis chun cabhrú leat rudaí a thabhairt chun cuimhne!

4. An féidir leat dath, déanamh agus ionad gach crutha a thabhairt chun cuimhne?

Ceisteanna:

An ndearna mé tasc amháin sa

Ar bhain mé úsáid as léaráidí?

turas?

An raibh mé ag foghlaim, ag

Ar scríobh mé síos treoracha?

foghlaim agus ag foghlaim arís?

Ar bhain mé úsáid as

Ar scríobh mé síos nótaí?

rímeanna, amhráin?

An ndearna mé aibhsiú?

Ar choimeád mé píosaí eolais nua gonta?

58

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 58

14/03/2019 11:11

Déan Féinmheastóireacht!

Na Straitéisí Cuimhne Feidhmiúla is fearr a oibríonn domsa!

Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéis seo domsa.

Tasc amháin sa turas?

Treoracha a scríobh síos?

Nótaí a scríobh síos?

Aibhsiú?

Úsáid a bhaint as léaráidí?

Foghlaim agus foghlaim arís?

Úsáid a bhaint as rímeanna, amhráin, gluaiseachtaí

Píosaí eolais nua a choimeád gonta?

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 59

59

14/03/2019 11:11

Déan Athbhreithniú!

Cad iad na straitéisí amharc-chuimhne a oibríonn domsa?

1.

2.

3.

Caithfidh mé leanúint orm ag obair ar:

1.

2.

3.

60

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 60

14/03/2019 11:11

Cleasanna Cuimhne!

Fan socair agus dírigh m’aigne

Rudaí a smiotadh

Déan nasc

Eagraigh mé féin

Liostaigh

Samhlaigh

Bí ag cleachtadh

Abair arís agus arís eile Scríobh amach

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 61

61

14/03/2019 11:11

62

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 62

Neamhchosúil liom

Saghas cosúil liom

Bain úsáid as na hilmheáin

Déan cleachtadh

Straitéisí Déan arís

Déan nasc

Rudaí a smiotadh

Samhlaigh

Liostaigh

Eagraigh mé féin

Dírigh m’aigne

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

M’Athbhreithniú Mar a thugaim rudaí chun cuimhne

Mar atáim agus mar ba mhaith liom a bheith

Díreach cosúil liom

Mo Shlite Foghlama

14/03/2019 11:11

De a

n I tinn a n n a e s ó -n Ceistigh!

na Intin n a s n ó n

Déan machnamh!

e

De a-

Cloígh leis an tasc!

Déan nasc!

Bí ag smaoineamh!

a

bh eit h

fo gh lai me oirí !

ar is ím Dír

Bí ag cuimhneamh!

Bí ag obair le chéile!

ag ár n i du lid ith e h treo b na foghlama agus ar

bh

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 63

63

14/03/2019 11:11

Meon Aigne Dearfach

Teastaíonn uaim a

Á! Rinne mé botún.

bheith ag foghlaim!

Ceartóidh mé é.

Is féidir liom rudaí deacra a dhéanamh!

Bainfidh mé triail eile as!

Is féidir liom é seo a dhéanamh!

é ir liom d i é f r ! m gu Creidi a dhéanamh seo

Tá intinn chliste agam!

Bainfidh mé triail as!

Sea!

Ní éireoidh mé

Déanfaidh

as!

mé mo

Meon Aigne Fáis!

64

dhícheall!

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 64

14/03/2019 11:11

Meon Aigne Dúnta

Ní féidir liom é seo a dhéanamh!

Níl fonn orm é seo Ní hea!

a dhéanamh

Tá sé seo ródheacair!

Ní theastaíonn uaim é seo a dhéanamh!

Tá sé seo Leadránach!

Is cuma liom!

Is fuath liom é seo!

Níl aon mhaith ionam

Táim

chun é seo a

chun éirí as!

dhéanamh.

Meon Aigne Dolúbtha!

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 65

65

14/03/2019 11:11

Cén meon aigne atá agatsa?

Dathaigh na suaitheantais is fearr a léiríonn an tslí ina mothaíonn tú faoi d’obair scoile.….

Táim ullamh Ní féidir liom é seo a dhéanamh

Tá sé seo éasca

chun dul sa seans leis

domsa

in aon chor Bainfidh mé úsáid as straitéis dhifriúil

IARRACHT IS

IS FÉIDIR LIOM É SEO A DHÉANAMH bím ag cabhrú le

DÉAN IARRAC

IS FÉIDIR LIOM daoine eile FOGHLAIM SPREAG

dÉanfaidh mÉ iarracht nÍos fearr

Rinne mé botún

DÚSHLÁN

FÁS

dearcadh dearfach

SMAOINIGH

Éireoidh liom sa scrÚdÚ

OBAIR BHAILE Táim chun análú

NÁ hÉIRI AS RIAM

go domhain agus Is féidir liom dushlán breise a chur sa tasc seo

a bheith ag obair go dian

Táim ar fheabhas chuige seo Tá sé seo maith go leor

66

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 66

14/03/2019 11:11

Cén meon aigne atá agatsa?

Dathaigh na suaitheantais is fearr a léiríonn an tslí ina mothaíonn tú faoi d’obair scoile...

Táim ag tabhairt faoin obair i gceart

Éirím as

HT IS FEARR lean ort ag déanamh iarrachta dearfach

AN ACHT

rudaÍ nÍos deacra

Ceapaim go mbainfidh mé

Beidh orm am

triail as rud

agus dua a

éigin nua

chaitheamh leis

bain úsáid as mo dhícheall a dhéanamh

NÁ hÉIRIGH AS

IARRACHT

ÉIRIGH RIAMH

Is dul chun cinn é fiú más botún é. Leanfaidh mé orm ag déanamh

seo

Fásann m’intinn le cabhair ó na botúin a dhéanaim

Táim chun oiliúint a

Tá sé seo ródheacair

chur ar m’intinn

iarrachta

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 67

67

14/03/2019 11:12

Meon Aigne

Ní maith liom botúin

41

42

43

44

45

40

39

38

37

36

24

25

Ní buntáiste é a bheith ag obair go dian

21

22

Ní éireoidh mé as

23

Ní theastaíonn uaim é seo a Cabhraíonn botúin dhéanamh

68

liom rudaí a fhoghlaim

20

19

18

17

16

1

2

3

4

5

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 68

14/03/2019 11:12

Nathracha & Dréimirí

46

47

Éirím as go héasca

48

Ní buntáiste é a bheith ag obair go dian

35

34

33

26

27

15

6

Teastaíonn uaim a bheith ag foghlaim

14

7

49

BU AIT EO IR !

50

Is dóigh liom gur féidir liom é a dhéanamh!

32

31

28

29

30

13

12

11

Cuireann sé as dom nuair a éiríonn go maith le páistí eile

8

9

Is féidir liom rudaí deacra a dhéanamh!

10

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 69

69

14/03/2019 11:12

An bhFuil Meon Aigne Dearfach Agam?

Ní Mise

Mise

1

Is féidir liom rud ar bith a fhoghlaim mar is foghlaimeoir nádúrtha mé Is féidir liom oiliúint a chur ar m’intinn ach a bheith ag cleachtadh Is féidir liom mo smaointe a athrú nuair a bhíonn dúshlán romham

Tuigim go mbíonn teip mar chuid den rath

Glacaim le mo chuid botún agus foghlaimím uathu

Creidim gur féidir liom rudaí deacra a dhéanamh

Spreagaim daoine eile chun meon aigne dearfach a bheith acu Cuireann mo chuid fáis agus mo chuid dul chun cinn ríméad orm

Glacaim freagracht as mo chuid foghlama féin

70

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 70

14/03/2019 11:12

Cad is féidir liom a rá liom féin?

In ionad a rá liom féin….

Is féidir liom smaoineamh mar seo…

Tá sé seo ródheacair

............................................................

Níl aon mhaitheas ionam chuige seo

............................................................

Ní féidir liom é seo a dheanamh

............................................................

Tá sé seo maith go leor

Rinne mé botún

Éirím as

Is mise an duine is measa ag an rud seo Beidh orm an-chuid ama a chaitheamh ar seo Ní féidir liom dul sa seans agus é seo á dhéanamh agam

............................................................ ............................................................ ............................................................

............................................................ ............................................................ ............................................................

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 71

71

14/03/2019 11:12

Conas a bhíonn tusa ag smaoineamh?

Conas a mbíonn tusa ag smaoineamh?

Sea

B’fhéidir

Ní hea

Is féidir liom rud ar bith a fhoghlaim mar is foghlaimeoir nádúrtha mé

Is dóigh liom go bhfuilim an-chliste ar fad

Is dóigh liom gur féidir liom a thaispeáint cé chomh cliste is atáim Is maith liom mo chuid foghlama nuair a bhíonn orm dianmhachnamh a dhéanamh Is maith liom mo chuid foghlama nuair a bhíonn na tascanna fuirist agus nuair is féidir liom iad a dhéanamh go han-mhaith Déanaim iarracht brú a chur orm fein trí rudaí nua a fhoghlaim Tá a fhios agam nach bhfuilim go maith ag rudaí áirithe Cuirim agus freagraím ceisteanna chun mo chuid tuisceana a fheabhsú Caithfidh mé a chur in iúl i gcónaí go bhfuilim ar fheabhas Is dóigh liom gur féidir liom feabhsú má dhéanaim iarracht

72

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 72

14/03/2019 11:12

Is féidir liom oiliúint a chur ar m’intinn

Na rudaí is Ceart dom a insint do m’Intinn?

Bíonn spraoi san fhoghlaim Tá sé seo ródheacair dom; mar sin, éireoidh mé as Creidim ionam féin

Na rudaí NACH Ceart dom a insint do m’Intinn?

Nílim chomh cliste sin

Bainfidh mé triail as straitéis dhifriúil

Leanfaidh mé orm ag obair go dian

Teipfidh orm i mo scrúduithe go léir

Ní féidir liom obair dhian Foghlaimeoidh mé conas é seo a dhéanamh a dhéanamh

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 73

73

14/03/2019 11:12

Suirbhé ar Mheon Aigne!

Cad a rinne tú an tseachtain seo a chuir iachall ort dianmhachnamh a dhéanamh?

Cad a tharla an tseachtain seo a chuir iachall ort leanúint ar aghaidh?

Cad is féidir leat a fhoghlaim uaidh seo?

Cén botún a rinne tú a mhúin rud éigin duit?

Cén tasc a d’éiligh tréan-iarracht ort inniu?

Cén straitéis as a mbainfidh tú triail anois?

74

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 74

14/03/2019 11:12

Déan Féinmheastóireacht!

Na Straitéisí Amharc-cuimhne is fearr a oibríonn domsa!

Léiríonn an ‘X’ ar an líne cé chomh maith nó cé chomh holc is a oibríonn an straitéis seo domsa.

Meon aigne oscailte?

Meon aigne dúnta?

Machnamh ar mo mhachnamh?

Mo mhachnamh a cheistiú?

Tréan-iarracht a dhéanamh, fiú tar éis dom teip a fháil

Páirt ghníomhach a ghlacadh i mo chuid foghlama?

Ar bís chun triail a bhaint as rudaí nua?

Meas a léiriú ar phiaraí & ar mhúinteoirí

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 75

75

14/03/2019 11:12

Dea-nósanna Intinne

Ceistigh!

Cloígh leis an tasc!

Déan machnamh!

Déan nasc!

Bí ag smaoineamh!

Bí ag cuimhneamh!

76

Bí ag obair le chéile!

Mo Shlite Foghlama

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 76

14/03/2019 11:12

Neamhchosúil liom

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 77

Saghas cosúil liom

Déan nasc

Bí ag cuimhneamh

Bí ag obair le chéile

Bí ag smaoineamh

Déan machnamh

Clóigh leis an tasc

Ceistigh

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

Ba mhaith liom a bheith

Táim

M’athbhreithniú

Mar atáim agus mar ba mhaith liom a bheith.

Straitéisí

Díreach cosúil liom

Mo Shlite Foghlama

77

14/03/2019 11:12

Deiseanna Freagartha

An bhfuilim mar….? (Ciorclaigh) SAINEOLAÍ

Tuigim an topaic seo go maith agus is cinnte go bhféadfainn é a mhúineadh do dhuine eile…

CLEACHTÓIR

Is féidir liom é seo a dhéanamh liom féin den chuid is mó ach uaireanta bím i bponc agus bíonn cabhair uaim…

PRINTÍSEACH

Tá tuiscint áirithe agam ar an topaic seo ach tá gá agam fós le duine chun rudaí a mhíniú dom....

NÓIBHÍSEACH

Táim díreach tosaithe ar é seo a fhoghlaim agus ní thuigim i gceart fós é…

análú n u h c sa Táim han agu m obair go do g a h bheit

N! A I D O G

m ir lio e d i é f Is breis n á l dúsh ur leis a ch ch… seo a

CÉN ATÁ AIDHM AGA M?

FÁILTÍM ROIMH !

DHÚSHLÁN

78

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 78

21/08/2019 14:29

Féinmheasúnú 1

Machnamh ar Ealaín Déan cur síos: Fiafraigh díot féin…

- Cad a fheicim?

- Cad iad na dathanna a úsáideadh?

- Cad iad na cruthanna atá le feiceáil?

- Cá bhfuil an radharc seo suite?

- Cén teideal a chuirfeá ar an saothar seo?

Déan anailís ar: Fiafraigh díot féin…

- Conas ar baineadh úsáid as línte?

– An gcuireann na cruthanna leis an saothar?

- Conas ar baineadh úsáid as na huigeachtaí?

- Conas a bhogann do shúil timpeall ar an saothar?

- Dá bhféadfainn ceist a chur ar an ealaíontóir, d’fhiafróinn….

Bain ciall as: Fiafraigh díot féin…

- Cad a fheicim ag tarlú?

– Cad iad na mothúcháin a spreagann sé ionam?

– Cad í an chuid is tábhachtaí den saothar seo?

- Conas a théann an ealaín i bhfeidhm orm?

- Cuireann an íomhá nó an imeacht seo…. i gcuimhne dom - An bhfuil aon rud i mo shaol a nascann leis an íomhá seo?

Déan cinneadh: Fiafraigh díot féin…

- Cad é an rud faoin saothar seo a thaitníonn liom?

- Cad é an rud faoin saothar seo nach dtaitníonn liom?

- Cad a d’athróinn dá mba mise an t-ealaíontóir?

- Cad atá fágtha ar lár sa saothar seo?

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 79

79

25/03/2019 12:30

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 80

14/03/2019 11:12

Féinmheasúnú 2

Léamhthuiscint Féinmhonatóireacht - An bhfuil ciall leis an méid atá á léamh agam?

- Cad atá á thabhairt faoi deara agam faoin scéal seo?

Ag Tuar - Cad é an chéad rud eile a tharlóidh, i mo thuairim?

- Cén fáth a cheapaim go dtarlóidh sé sin?

- An gá dom na tuartha a rinne mé a athrú de réir mar a bhím ag léamh ar aghaidh?

Tuiscint ar an Scéal?

- Cad atá an t-údar ag iarraidh a rá liomsa?

- Conas a chuireann an t-údar an bhrí seo in iúl?

- Cad iad ‘na mothúcháin’ atá sa scéal?

Ag Nascadh - Cén t-eolas atá agam cheana féin faoin topaic seo?

- Cad a chuireann an téacs seo i gcuimhne dom?

– Cén fáth?

Ag Sintéisiú - Cad atá foghlamtha agam?

- Ar athraigh an méid a d’fhoghlaim mé mo thuairimí faoin topaic seo?

- Má rinne, conas?

Ag Déanamh Meastóireachta - Bí ag machnamh agus abair ar thaitin nó nár thaitin an téacs leat - An mbeifeá tar éis an críoch a athrú?

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 81

81

21/08/2019 14:31

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 82

14/03/2019 11:12

Piarmheasúnú 1

Measúnaithe ar Chur i Láthair ó Bhéal Ainm:

Dáta an Chur i Láthair

Meastóíreacht críochnaithe ag BHÍ

NÍ RAIBH

An raibh an cur i láthair soiléir?

Ar spreag sé do chuid suime?

An raibh tú ábalta an láithreoir a chloisteáil?

An raibh an láithreoir muiníneach as an méid a bhí á rá aige/aici?

Ar fhoghlaim tú rud éigin?

An raibh rud ar bith ann a chuir mearbhall ort?

An raibh an tús agus an chonclúid soiléir?

An raibh an cur i láthair ró-ghearr?

An raibh an cur i láthair ró-fhada?

Cén chuid den chur i láthair a chuaigh i bhfeidhm go mór ort:

Cén chuid de a d’fhéadfaí a fheabhsú?

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 83

83

14/03/2019 11:12

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 84

14/03/2019 11:12

Piarmheasúnú 2

Ag Déanamh Measúnaithe ar Thionscnamh ó Bhéal Scríobh abairtí ag baint úsáide as na nathanna thíos nuair a bhíonn tú ag déanamh measúnaithe ar obair dhuine eile:

1. Na rudaí ar éirigh go maith leo: Is iad na rudaí ar éirigh go maith leo ná…

Is ceart duit a bheith an-bhródúil as…

Braithim gur éirigh go maith leat le…

Is í an chuid is fearr de do chuid oibre ná…

2. Bheadh sé níos fearr dá…

Chun feabhas a chur ar do chuid oibre is gá duit…

As seo amach is gá duit…

Déan iarracht, le do thoil, chun…

An chéad uair eile a bheidh tú ag obair ar an topaic seo is gá duit…

3. Ag bogadh ar aghaidh: Is í an chéad chéim eile ar cheart duit a ghlacadh ná…

Chun é seo a dhéanamh níos fearr fós, d’fhéadfá…

D’éirigh go han-mhaith leat. An chéad uair eile….

Ba mhaith liom go mbainfeá triail as….

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 85

85

14/03/2019 11:12

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 86

14/03/2019 11:13

Rúibricí!

Baintear úsáid as rúibricí chun míniú soiléir a thabhairt ar an tslí a dhéantar measúnú ar do chuid oibre. Déan athbhreithniú ar na rúibricí seo a leanas. Cuir in oiriúint duit féin mar fhoghlaimeoir iad ag baint úsáide as samplaí d’obair atá críochnaithe agat.

Rúibric 1: Meastóireacht ar Scríobh Aistí: Bainfear úsáid as an rúibric seo chun d’aiste/scéal a mharcáil. Léigh go cúramach í!

Teideal d’aiste nó do scéil: Cén scór a thabharfá duit féin? Bain úsáid as an rúibric seo a leanas…

4

3

2

Ábhar

Scríbhneoireacht smaointeach, nascanna agus ceisteanna maithe

Peannaireacht shoiléir, roinnt nascanna agus ceisteanna

Scríbhneoireacht le roinnt nascanna agus ceisteanna

Gan mórán samhlaíochta san scríbhneoireacht / Gan aon cheisteanna ná nascanna

Eagrú

Dea-eagraithe maidir le hailt, tús, lár agus críoch

Eagraithe, éasca le léamh

Iarracht éigin ar eagrú

Eagrú lochtach a chuireann mearbhall ar an léitheoir

Stíl

Foclóir saibhir agus abairtí críochnúla

Rogha maith focal agus abairtí a bhíonn éasca le léamh

Rogha míshoiléir focal agus abairtí atá ciotach

1

Deacair le léamh toisc fadhbanna le rogha na bhfocal agus le heaspa líofachta na n-habairtí

Cur i láthair

Curtha i láthair go han-mhaith agus gan mórán botún

Curtha i láthair go han-mhaith agus gan mórán botún le feiceáil

Botúin a chuireann isteach ar an mbrí tugtha faoi deara

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 87

A lán botún a chuireann isteach ar an léitheoireacht

87

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 88

14/03/2019 11:13

Rúibric 2 Ag Déanamh Meastóireachta ar Mo Chuid Foghlama Rúbric 2: Déan machnamh ar cheacht a rinne tú le déanaí. Déan meastóireacht ar do chuid foghlama.

Ceacht:

Dáta:

An bhfuilim? (Ciorclaigh) SAINEOLAÍ

Tuigim an topaic seo go maith agus is cinnte go bhféadfainn é a mhúineadh do dhuine eile…

CLEACHTÓIR

Is féidir liom é seo a dhéanamh liom féin den chuid is mó ach uaireanta bím i bponc agus bíonn cabhair uaim…

PRINTÍSEACH

Tá tuiscint áirithe agam ar an topaic seo ach tá gá agam fós le duine chun rudaí a mhíniú dom....

NÓIBHÍSEACH

Táim díreach tosaithe ar é seo a fhoghlaim agus ní thuigim i gceart fós é…

Mínigh:

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 89

89

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 90

14/03/2019 11:13

Rúibric 3 Ag Déanamh Meastóireachta ar Mise Mar Fhoghlaimeoir

An bhfuilim ag léiriú?

Aithint

An bhfuilim?

An bhfuilim?

An bhfuilim?

Ní aithním go bhfuil ról agam maidir le conas a fhoghlaimím

Táim ag tabhairt faoi deara go bhfuil ionchur tábhachtach agam maidir leis an tslí is fearr ina bhfoghlaimím.

Is féidir liom mo láidreachtaí agus mo laigí mar fhoghlaimeoir a aithint

Freagracht

Bím ag súil leis go ndéarfaidh an múinteoir liom cad atá le déanamh agam agus conas é a dhéanamh

Táim ag déanamh cinntí maidir le mo chuid foghlama féin gan a bheith ag cur ceiste i gcónaí ar an múinteoir.

Déanaim cinntí maidir le mo chuid foghlama féin.

Is féidir liom na cúiseanna taobh thiar de mo roghanna, mo fhreagraí agus mo chinntí a mhíniú.

Machnamh

Ní dhéanaim mórán machnaimh ar mo chuid foghlama.

Tuigim nach ionann obair agus foghlaim.

Táim ábalta machnamh a dhéanamh ar mo chuid foghlama le cabhair ó mo mhúinteoir agus ó dhaoine eile.

Is féidir liom spriocanna foghlama a leagadh síos le cabhair ó mo mhúinteoir/ thuismitheoirí nó mo phiaraí.

Déanaim machnamh ar mo chuid foghlama agus leagaim síos spriocanna foghlama dom féin.

Is féidir liom an méid a bhain mé amach ó eispéireas foghlama, an méid a chuir mé isteach ann agus an méid a d’fhéadfadh feabhas a chur ar mo chuid foghlama a mhíniú.

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 91

91

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 92

14/03/2019 11:13

Tús na Foghlama 1

Tús

Tús na F oghlama

B’é an

na

Fog

hla ché ma ad r mé ud a faoi thu dea g ra n á…

IS Í AN A IDHM ATÁ AGA M NÁ…

Tús na Foghlama oghlama Tús na F

TÁIM AG MACHNAMH…

D IS É AN RU ATÁ IN EASNAMH ORM NÁ…

a ghlam o F a Tús n gus

dua

a m a m r o is seo h e l d i h e B itheam a h c a mar…

Tús n a Fog hlam Táim a c hu n análú go do mhai n agu bheit sa h ag obair GO DIAN mar…

Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 93

93

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 94

14/03/2019 11:13

Tús na Foghlama 2

lama h g o na F SEO Tús SÉ

TÁ DOMSA A ÉASCMAR…

Tús na F oghlama

TÁ SÉ SEO RÓDHEACA IR MAR...

Tús na Foghlam a

Is féidir liom du shlán breise a chur sa tasc seo má…

Tús na Foghla ma Leanfaidh m é orm go dtí GO nÉIREOIDH LIOM!

Tús na Foghlam a

IS FÉIDIR LIOM RUD AR BITH IS MAITH LIOM A FHOGHLAIM!

ghlama Tús na Fo

h Fáiltím roim dhúshlán!

Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 95

95

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 96

14/03/2019 11:13

STOP agus Bí ag Machnamh 1

h!

Machnam g a í B s u STOP ag

STOP agus Bí ag Machnamh!

CIALL L I U F H B AN CINT S I U T N A LEIS SA? ATÁ AGAM

An dTUIGIM cad atá á dhéanamh agam?

STOP agus Machn Bí ag amh!

An bh fuil liom M ag éirí ’AIDH M a bhai nt am ach?

s Bí STOP agu a m h! ag Machn

IM An dTUIG tá an r u d a mh á dhéana agam?

STOP agus Bí ag Machnamh!

BAINFIDH MÉ ÚSÁID AS STRAITÉIS DHIFRIÚIL!

í gus B a P O h!

ST hnam c a M ag

ithe u r h t a dom An gá anamh? a dhé

Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 97

97

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 98

14/03/2019 11:13

STOP agus Bí ag Machnamh 2

STOP agus Bí ag Machnamh!

Chuir sé iontas orm a thabhairt faoi deara…

í STOP agus B h! ag Machnam

IS GÁ DOM MH ATHMHACHNA !

A DHÉANAMH

Bí agus STOP namh! ch ag Ma

n áit is a s m i l i u An bhf bheith? a m o ceart d

Bí STOP agus a m h! ag Machn

RINN E MÉ D EARMA D AR...

STOP agus Bí ag Machnam h!

AMA

TÁ BREIS AG TEASTÁIL UAIM CHUN....

gus Bí S TO P a hnamh! ag Mac

hím i b a r i a Nu bíonn bPONC orm…

Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 99

99

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 100

14/03/2019 11:13

Déanaimis ATHBHREITHNIÚ! 1

Athbh

reithn iú

Cad ia d ceiste na an eile is na g fhreag á a air t?

Athbhreith

Is cinnte go m beidh cuimhne agam ….ina dhiaidh s eo.

Athbhreithn iú Is í an cheist atá fós le freaga ir t agam ná…

Athbh

niú

niú Athbhreith

SÁR -OBAIR!

reithn iú

TÁIM A G BAIN ÚSÁIDE T AS….CH UN MO DH UL CHU N CINN A THOMH AS.

niú eith r h b dí A th úsái s i d n ru im mé a é Is hla fhog ná… ’ d a u inni

Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 101

101

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 102

14/03/2019 11:13

Déanaimis ATHBHREITHNIÚ! 2

Athbh

Athbhreithniú

Táim díreach tar éis a fhoghla im...

Athbhreit

hniú

OBAIR BEIDH AN RR a n NÍOS FEA eile má… ir a u d a é ch

Athbhreithniú

AN CHÉAD UAIR EILE, DÉANFAIDH MÉ É I SLÍ EILE TRÍ…

rei

thniú IS FÉID IR A THAB LIOM… CHUN HAIRT CUIMH NE

D

Athbhreithniú ’éirigh go maith

CHUR I liom an tasc A gCRÍCH trí… .

reith Athbh

niú

fainn d a é h f D’ CHÁN Ú H ULLM arr a e níos f h dá… m a n dhéa

Bain úsáid as na greamáin seo chun machnamh a dhéanamh ar do chuid oibre. Is féidir iad a chur i do chóipleabhar, i do dhialann OBh, ar chlár freagrachta nó ar dhuillíní scoir.

DF

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 103

103

14/03/2019 11:13

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 104

14/03/2019 11:13

FHOGHLA AR I M

a nt

M I

IR EO M

MIS E

LAIMEOIR le hime H G ach HO F tn R E am A M bli a SE

TREOIRLEABHAR & ACMHAINNÍ DO MHÚINTEOIRÍ

il

th

MIS E

F6

se

D

d ui táil ás th

a

ch

há b lea

chain glór Sea

igh siar Oibr

An bhfuil go A leor ama a n i nm agam? cin

í& ist istí t á tá un

a

Déan liost pa ea ch in

Tu

M ín d

raing léaráid Tar

ch

Ú

an mhúinteora

h

Sm

ag us ag r ith he at

Bain úsá id as amadó ir

sc

co

ao fhad inig h h a sagha b d s cé en r an na

Rianaigh r an leathanach na fol ar am h

n gla us ! ag iúil n ai

ht íoc ca Ta

Déa nm ap a

id as nótaí úsá ch in aithea a Ba eam gr

C

Tacaíocht agus leid ean ó thuismi the na oir í

igh

m

é

staidéar le g Bí ag rú pa

pr ait ío h

SCILEANNA STAIDÉIR 3

Ce ist

acs/nótaí h té sig

eis seo l nn eolas ga ta amh ? ré agam tá

h foclóir gan n ig Mí éachaint ar f inmhínithe sha

r

gscrúdú bréa

m Ai

Fág r deaca ud ir a atá air n íos gus f déa ll na í

nna sca ta ina as a su ann od

Ní hiona nn a féachaint ar l bhe a bhfuil a eabh it ar eo nn a a las ag b

in fé

Bain úsáid as á luasch rtaí staid éar

Cai th go am sea ach ch t

r

le

ra ca

SCILEANNA STAIDÉIR 4

e ghlan ir d Cu bhair/Déan a h he chtad m c le a

Bí a g

sta id éa

MMF6_PupilBook _March2019.indd

Déa nn a a

amach a L ea g nt éa cs

ire

an Dé

í int ho hp m is r

ha le r di !! ai i r t ha

EOIR IM

MIS E

s

in ord agus taí nó ar ir in eag Cu

Bí air ea a ch m th ab

SCILEANNA STAIDÉIR 2

Sea ch ain at tr á ró éi f

SCILEANNA STAIDÉIR 1

Aimsigh a a bheit m ri al ha t g st a a

Úsáid ab ha as a in ma dó i

ón an f

ar ar na idé sta á deacair agus n at dtús éa air h ar h ánac dr

Dé an a i tua ni ir úc i h

FÉIN

MHEASTÓIREACHT!

ir idé ta ís hs m ada h

MO CHUID AMA A BHAINISTIÚ!

CÉN FÁTH

air tacaí Tabh oc mo thua ht d irim o

as nt ai a bh ríof sc al

it ua

úsáid as a mc Bain hlá ir

r ui

Ús á sce id id e

a

rí ili fé

Líon do mhála scoile le focail a dhéanan n cur síos duit ar MMF5:

FHOGHL A AR M

t as hain ab ctiúr tha id l pi sá ea eid

igh ra af Fi

ile íe m dh a

s

Cúig, a chara,

ce ad

DÉAN CINNEADH!

Li

a

Fa i gh

rud Cad iad an ch riosc na ta in aí? th hach Ai táb á at

ús ái d

EAGRÚ

Br i

Ba in

gc

as úsáid in Ba eanála í pl ilir fé

NSEO IGH A

igh mo chuid Mín naimh mach

h an cheist Léig igh arís! é –L

An an d

A Dhalta Rang a

Ba mhaith liom a fháil amach conas a d’éirigh leat le ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ .

An féidir leat a insint dom?

SA TO

gh ni eadh n

a

1

O b air B

Déan r réir udaí d ac hé e ile

FADHB RÉITITHE 2

B M un íb h

M MIISSEE M

la n n

an d é eile ca d ar d ru éa

t

h

Ná bí róchompor d dt ugann tú agh ach an staid aidh sula éar ar

Mo illi g

FADHB RÉITITHE 1

haigh

- March2019.indd

c tas an ne i h ig dhu o eile

Pheáircín

Ullm

MMF6 - TeacherGuide

OIR MEEOIR DIDIM

Mise Mar Fhoghlaim eoir

un c h ar é id

D ia

gh Ullmhaigh pl réiti cúltac ean igh a ta os

n

FHOGH

le Dr Suzanne Nic

éi R o t h S t r a i t le i ha

M do

R A N ON EFA HR GEEHR LE R LLAAI Y RL I MYAA M

Dé a ma chn n m aim o h

M

Mo Shlit e Fog hlam a

FHOGHL AR AI M

fianaise

htaí idreac Mo Lá

IR EO M

r F h o g h l a i me o i 6 r e Ma Mis

Mh eán sco

lorg ag

An

An Sa ol Sc oile

Bí

an mh im Do Mair An ina

6

1

MMF5… .

Mise Mar Fhoghla imeoir

© 2018

MMF6.indd 1

MMF5_PupilEval uationBooklet_Ja n2019.indd 1

www.misemarfhoghlaimeoir.com

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 105

21/08/2019 15:01

MIS E

IR EO M

FHOGHLA E R A I M

An bhfeiceann tú na héin?

Uaireanta, bíonn an t-éan idir dhá chomhairle agus bíonn cabhair uaidh chun bogadh ar aghaidh.

Uaireanta, bíonn brú beag ag teastáil ón éan chun tosú ag eitilt.

Uaireanta eile, bíonn an t-éan ag eitilt leis suas go hard sa spéir.

Is foghlaimeoirí iad na héin seo díreach cosúil leatsa!

Rianaíonn ‘Mise Mar Fhoghlaimeoir’ an tslí ina bhforbraíonn tú mar fhoghlaimeoir agus an tslí ina mothaíonn tú faoin bhfoghlaim. Bain taitneamh as gach uile leathanach agus tú ag teacht ar an eolas faoin tslí is fearr ina bhfoghlaimíonn tú!

www.misemarfhoghlaimeoir.com IS B N 978-1-84536-873-9

9 781845 368739

MMF5_PupilBook_Jan2019.indd 106

12/07/2019 11:56