Litriú an Lae 6 Teacher's Resource Book

Leabhar an MhĂşinteora

EDCO-Litriu an Lae-Covers-TRBCL.indd 9-10

15/05/2020 10:24

Leabhar an MhĂşinteora An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 1

15/05/2020 10:29

An Chéad Chló 2020 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Bhailcín Baile Átha Cliath 12 www.edco.ie Ball den Smurfit Kappa cpt © 2020 Mary Fox Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath.

Clúdach: Liz White Designs Clóchur: Carole Lynch Eagarthóir: Alicia McAuley, Dorothy Ní Uigín Léitheoir profaí: Annemarie Nugent, Caitriona Clarke Léaráidí: Steph Marshall, Kristi Davidson (The Bright Agency) Rinne na foilsitheoirí a ndícheall teacht ar úinéirí cóipchirt; beidh siad sásta na gnáthshocruithe a dhéanamh le haon duine eile acu a dhéanann teagmháil leo.

ii

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 2

15/05/2020 10:29

Clár Réamhrá ..................................................................................................... 2 Plean Scoile: Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT) ........... 4 Plean Scoile: Gramadach ............................................................................ 6

Leabhar Gramadaí 1 Na haimsirí ........................................................................................... 8 2 Briathra neamhrialta san aimsir chaite .............................................. 10 3 Uimhir iolra ........................................................................................ 12 4 Briathra neamhrialta san aimsir láithreach: Abair, Beir, Bí, Clois ....... 13

Dul Siar A ............................................................................................... 15 5 Briathra neamhrialta san aimsir láithreach: Déan, Faigh, Feic, Ith..... 17 6 Briathra neamhrialta san aimsir láithreach: Tabhair, Tar, Téigh ......... 18 7 Briathra san aimsir chaite agus san aimsir láithreach ....................... 19 8 Céimeanna comparáide na haidiachta ............................................... 21

Dul Siar B ............................................................................................... 23 9 Forainmneacha réamhfhoclacha bunaithe ar Faoi agus As ................ 25 10 Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach: Abair, Beir, Bí, Clois .... 26 11 Céimeanna comparáide na haidiachta ............................................... 28 12 Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach: Déan, Faigh, Feic, Ith.... 29

Dul Siar C ............................................................................................... 30 13 Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach: Tabhair, Tar, Téigh ...... 31 14 Aidiachtaí agus ainmfhocail ............................................................... 32 15 An aidiacht shealbhach...................................................................... 33 16 Caint indíreach (an chlaoninsint) ........................................................ 34

Dul Siar D ............................................................................................... 35 Táblaí ........................................................................................................ 37 Measúnú 1 (bunaithe ar aonaid 1–8) ........................................................ 44 Measúnú 2 (bunaithe ar aonaid 9–16) ...................................................... 47 Measúnú 1: Na Freagraí ............................................................................ 51 Measúnú 2: Na Freagraí ............................................................................ 53

Leabhar Litrithe Cluichí ....................................................................................................... 55 Patrúin Foghraíochta agus Aicmí Focal ..................................................... 61 Na Focail Litrithe Deighilte ........................................................................ 86

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 1

15/05/2020 10:29

Réamhrá Tá na leabhair bunaithe ar Churaclam nua Teanga na Bunscoile. Scéim ghrádaithe is ea é do Rang 2 go Rang 6. I ngach aonad, tá réimse leathan modhanna múinte le fáil: léigh agus pléigh, obair bheirte, obair ghrúpa, gníomhaíochtaí éisteachta, gníomhaíochtaí labhartha, tascanna scríbhneoireachta agus cluichí.

Litriú an Lae: Leabhar Litrithe Tá an leabhar bunaithe ar na deich dtopaic ar Churaclam na Gaeilge. I Litriú an Lae do Rang 6, tá 19 aonad bunaithe ar théamaí Churaclam na Gaeilge (agus cúig aonad Dul Siar) agus tá 11 aonad bunaithe ar ábhair an churaclaim. Dé réir Churaclam nua Teanga na Bunscoile, caithfear ábhair/ceachtanna eile ón gcuraclam a mhúineadh trí Ghaeilge (An Fhoghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT)). Mar sin tá ceacht tíreolaíochta, ceacht corpoideachais, ceacht matamaitice, ceacht staire, ceacht sna hamharcealaíona, ceacht eolaíochta agus ceacht san oideachas sóisialta, pearsanta agus sláinte le fáil sa leabhar freisin. Tá na haonaid seo san áireamh chun cabhrú le pleanáil le haghaidh FCÁT sa Churaclam nua Teanga. Tá sé de rogha ag an múinteoir litriú na bhfocal a mhúineadh.

I leabhar Rang 6, gheofar liosta de deich bhfocal in aghaidh na seachtaine nó an aonaid. Tá na focail liostaithe i dtábla ag tús na n-aonad, agus caithfear iad a scríobh amach sa tábla gach oíche mar obair bhaile. Úsáidtear an cur chuige: Féach agus Abair, Clúdaigh, Scríobh agus Seiceáil. Úsáidtear scáthú ar na leathanaigh chun a thaispeáint do na daltaí cén focail sna táblaí atá le hathscríobh agus le foghlaim don obair bhaile. Is de réir a chéile gach lá a théann líon na litrithe atá le foghlaim i méid.

Gné shuntasach eile den tsraith litrithe Litriú an Lae ná go n-aithnítear patrúin litrithe rialta a tharlaíonn sa Ghaeilge. Agus stór focal na ndaltaí ag dul i méid, tá an deis acu focail a eagrú le chéile i ngrúpaí de réir patrúin fuaime cosúla. Tá greille ag cúl na dtéacsleabhar chun é seo a dhéanamh. Tá na focail litrithe ar fáil ar chúl Leabhar an Mhúinteora mar acmhainn fótachóipeáilte. Ciallaíonn sé seo gur féidir le múinteoirí aicmí focal na Gaeilge a léiriú sa seomra ranga.

Ag cúl théacsleabhair na ndaltaí, feicfear liostaí ‘Dolch’ na Gaeilge, is é sin liostaí de na focail ardmhinicíochta. Cabhraíonn siad le haithint focal na ndaltaí. Tá liosta 100 focal agus frása ardmhinicíochta ann do gach leibhéal (rang).

Cuimsíonn sé sin 500 focal ardmhinicíochta san iomlán sna liostaí thar an tsraith litrithe ar fad.

Tá na focail deighilte ar fáil ar chúl Leabhar an Mhúinteora mar acmhainn fótachóipeáilte (leathanach 86). Is é ata i gceist le deighilt ná an cumas fuaimeanna aonair a chloisteáil i bhfocail. A mhalairt ar fad atá ann maidir le cumasc mar nuair a dhéanaimid focail a dheighilt, tógaimid na fuaimeanna aonair óna chéile. Is scil

2

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 2

25/05/2020 15:40

aitheanta í a fheabhasaíonn cumas léitheoireachta agus litrithe. Tá litritheoirí inniúla in ann focail a dheighilt i bhfuaimeanna bunúsacha agus tabharfaidh na leathanaigh seo a leanas na tacaíochtaí is gá do mhúinteoirí chun an scil seo a mhúineadh. Is dóigh go bhféadfadh roinnt neamhréilreachtaí a bheith ann sa chur chuige maidir leis na litrithe de bharr éagsúlachtaí canúintí i bpatrúin struis focail.

Tá réimse leathan gníomhaíochtaí le déanamh ag na páistí. Tá tascanna léitheoireachta (léigh agus tarraing), tascanna scríbhneoireachta (mar shampla líon na bearnaí, meaitseáil, lipéadú, críochnaigh an scéal), tomhais, focal chuardach agus crosfhocail le déanamh. Tugann na gníomhaíochtaí deiseanna dóibh na focail a aithint agus a scríobh, arís agus arís eile. Baineann na gníomhaíochtaí leis na focail sa liosta. Ag deireadh gach aonaid is féidir féinmheasúnú a dhéanamh.

Litriú an Lae: Leabhar Gramadaí I Litriú an Lae: Leabhar Gramadaí do Rang 6, gheofar fiche aonad (ceithre aonad Dul Siar san áireamh). Roinntear an cuspóir foghlama leis na daltaí ag tús an aonaid. Tá ceist féinmheasúnaithe ag an deireadh chun smaointeoireacht a spreagadh ar ábhar an aonaid agus chun seans a thabhairt do na páistí an topaic a mhíniú ina gcuid focal féin.

Tá na rialacha gramadaí leagtha amach i leabhar an dalta, agus tá measúnuithe (ó Rang 3 go Rang 6) leagtha amach i Leabhar an Mhúinteora. Tugann na bileoga measúnaithe acmhainn do mhúinteoirí le monatóireacht a dhéanamh ar dhul chun cinn na bpáistí leis an gclár. Baineann ceithre cheacht le gach topaic ghramadaí agus múintear na ceithre cheacht thar thréimhse coicíse. Tar éis ceithre aonad, bíonn caibidil Dul Siar ann.

Cuirtear an teanga a bhaineann leis na rialacha gramadaí i láthair sa chéad leabhar (do Rang 2) agus forbraítear í ag gach leibhéal ranga chun leanúnachas agus dul chun cinn a dheimhniú.

Is féidir an leabhar litrithe agus an leabhar gramadaí a úsáid le haon téacsleabhar Gaeilge eile atá in úsáid sa seomra ranga.

Acmhainní Digiteacha Tá ríomhleabhar idirghníomhach de Litriú an Lae le fáil do mhúinteoirí ag www.edcolearning.ie. Chomh maith leis sin, tá taisce acmhainní digiteacha ann gur féidir a úsáid saor in aisce, leis na rudaí seo a leanas san áireamh: • tráth na gceist PowerPoint mar acmhainn dul siar agus measúnú do dheireadh na bliana • liostaí litrithe leis na haicmí focal curtha le chéile, gur féidir a phriontáil agus a chur suas sa seomra ranga, chun cabhrú le haithint focal na ndaltaí • measúnachtaí gramadaí le phriontáil • fuaimrianta ón dlúthdhiosca i bhfoirm dhigiteach.

3

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 3

15/05/2020 10:29

4

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 4

15/05/2020 10:29

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Lárionaid sa chontae, sa réigiún agus sa tír Aonad: 24. Stíleanna ceoil

Snáitheanna: Mise Snáithaonaid: Ag tabhairt aire do mo chorp Aonad: 21. Lá Fhéile Pádraig ar fud an domhain

Snáithaonaid: Am

Snáithaonaid: Patrúin a iniúchadh agus a úsáid

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Daoine a chónaíonn agus a shaothraíonn sa cheantar áitiúil agus i gceantair chodarsnacha in Éirinn

Coincheap: Ag úsáid pictiúr, léarscáileanna agus mionsamhlacha

Snáithaonaid: Talamh, aibhneacha agus farraigí na hÉireann

Curaclam: Tíreolaíocht Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha

Curaclam: Tíreolaíocht Forbairt scileanna: Léarscáileanna, cruinneoga agus scileanna grafacha

Snáitheanna: Tomhais

Snáitheanna: Ailgéabar

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Matamaitic

Curaclam: Matamaitic

Aonad: 23. Cúrsa abhann Aonad: 26. Léarscáil den scoil

Aonad: 24. Daoine a chuidíonn liom

Aonad: 26. Cén t-am é?

Aonad: 27. An uimhirlíne

Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart Snáithaonaid: An t-imshaol nádúrtha áitiúil

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáithaonaid: An t-imshaol nádúrtha áitiúil

Snáithaonaid: Luail

Curaclam: Stair Snáitheanna: Staidéir áitiúla

Curaclam: Tíreolaíocht

Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha

Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha

Snáitheanna: Dúile beo

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Corpoideachas

Snáitheanna: Gleacaíocht

Aonad: 26. Gleacaíocht

Aonad: 22. Naomh Pádraig in Éirinn

Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart

Snáithaonaid: Éisteacht le ceol agus freagairt dó

Aonad: 22. Ainmhithe na hÉireann Aonad: 25. Gnéithe nádúrtha na hÉireann Curaclam: Eolaíocht

Snáitheanna: Staidéir áitiúla

Curaclam: Stair

Aonad: 21. Traidisiún na Nollag timpeall an domhain

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Éisteacht agus freagairt

Aonad: 25. Gnéithe nádúrtha

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Cluichí

Snáithaonaid: Cluichí a cheapadh Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Daoine agus agus a imirt críocha eile

Curaclam: Corpoideachas

Curaclam: Eolaíocht

Aonad: 24. Cluiche Unihoc

Snáitheanna: Dúile beo

Aonad: 25. Saolré blátha

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna

Curaclam: Ceol

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: OSPS

Curaclam: Ceol

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Tíreolaíocht

Aonad: 5. Comharthaí an fhómhair

Aonad: 23. Logainmneacha

Aonad: 13. Pirimid an bhia

Aonad: 23. An cheolfhoireann

Aonad: 24. Ag tógáil tí

Curaclam: Eolaíocht

Snáithaonaid: An bheatha dhaonna

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Éisteacht agus Snáithaonaid: Ag maireachtáil sa freagairt Snáithaonaid: Éisteacht le ceol phobal áitiúil agus freagairt dó

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Dúile beo

Seánra: Scríbhneoireachta Seánra: Nós imeachta

Snáitheanna: Dúile beo

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Péint agus dath

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Eolaíocht

Curaclam: Béarla

Snáithaonaid: Péinteáil

Aonad: 2. Baill bheatha

Aonad: 5. An fómhar

Aonad: 4. Ag déanamh ceapaire

Rang 6

Curaclam: Eolaíocht

Rang 5

Aonad: 22. Foraois bháistí

Rang 4

Curaclam: na hAmharcealaíona

Rang 3

Aonad: 23. Ealaín

Rang 2

Plean Scoile: Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT)*

Leabhar Litrithe

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 5

5

15/05/2020 10:29

Curaclam: Stair

Aonad: 27. Modhanna iompair – anois agus fadó

* Content and Language Integrated Learning (CLIL)

Snáithaonaid: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama

Snáitheanna: Athrú agus leanúnachas

Curaclam: Stair

Aonad: 30. Éadaí trí na haoiseanna

Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart

Snáitheanna: Staidéir áitiúla

Curaclam: Stair

Aonad: 30. Féilte an domhain

Gníomhaíochtaí beochana

Snáitheanna: Cruth agus spás Snáithaonaid: Cruthanna 3-T

Curaclam: Corpoideachas

Snáithaonaid: Miotais agus finscéalta

Snáitheanna: Scéalaíocht

Aonad: 29. Síntí matán

Snáithaonaid: Sábháilteacht uisce

Curaclam: Stair

Curaclam: Matamaitic

Snáithaonaid: Cruthanna 3-T

Snáitheanna: Oiliúint uisce

Aonad: 28. Conas a fuair Cúchulainn a ainm

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Aonad: 29. Na horduimhreacha

Snáitheanna: Cruth agus spás

Snáitheanna: Gramadach

Curaclam: Matamaitic

Curaclam: Gaeilge

Snáithaonaid: Uimhreacha pearsanta

Aonad: 30. Sábháilteacht uisce

Aonad: 28. Cruthanna tríthoiseacha

Aonad: 30. Ag comhaireamh daoine

Curaclam: Corpoideachas

Snáithaonaid: Feasacht imshaoil

Snáithaonaid: Cluichí agus caitheamh aimsire san am atá thart

Snáithaonaid: Cruthanna 3-T

Snáithaonaid: Ag tabhairt aire do mo chorp

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Staidéir áitiúla

Snáitheanna: Cruth agus spás

Snáitheanna: Mise

Snáitheanna: Feasacht agus cúram imshaoil

Curaclam: Stair

Curaclam: Matamaitic

Curaclam: OSPS

Aonad: 27. Ainmhithe an Artaigh Curaclam: Eolaíocht

Curaclam: Eolaíocht

Aonad: 27. Cluichí thar na blianta

Aonad: 29. Fuinneamh

Céim 4: Teanga fháthchiallach

Aonad: 29. Cruthanna déthoiseacha

Snáithaonaid: Dúshláin lasmuigh

Curaclam: Béarla Athinsint agus mionléiriú

Snáithaonaid: Forbairt foirme i gcré

Aonad: 30. Ag tabhairt aire do mo chorp

Snáithaonaid: Ionadluach

Snáitheanna: Gníomhaíochtaí lasmuigh agus gníomhaíochtaí eachtraíochta

Snáitheanna: Uimhreas

Snáitheanna: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama

Snáithaonaid: Scoileanna agus oideachas

Snáitheanna: Cré

Curaclam: Corpoideachas

Aonad: 26. Samhlacha: ag déanamh comparáide

Aonad: 28. Babhla cré Curaclam: na hAmharcealaíona

Aonad: 26. Tóraíocht taisce

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Curaclam: Matamaitic

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Lárionaid sa chontae, sa réigiún agus sa tír

Aonad: 28. Slánaigh suas/síos

Curaclam: Eolaíocht

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Stair

Aonad: 25. Gnáthóg fionnuisce

Aonad: 27. Ag aithint feithidí Curaclam: Eolaíocht

Aonad: 25. Na cúigí

Aonad: 29. An scoil fadó

Snáithaonaid: Ag maireachtáil sa Snáitheanna: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama phobal áitiúil Snáithaonaid: Iompar

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna

Curaclam: Tíreolaíocht

Aonad: 28. M’áit chónaithe

6

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 6

15/05/2020 10:29

Briathra san aimsir chaite agus san AL: briathra

Céimeanna comparáide (rialta): aidiachtaí

Briathra san AF: briathra

Briathra aonsiollacha sa mhodh ordaitheach: an modh ordaitheach Briathra ilsiollacha san AF (-air/-ir/-is/-ail): briathra

An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)

Mo, do, a, ár, bhur: an aidiacht shealbhach Ó: forainmneacha réamhfhoclacha

An aimsir láithreach (1): briathra

An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)

Ag comhaireamh rudaí: na bunuimhreacha Ar, ag, ó, le, do: forainmneacha réamhfhoclacha

Na briathra Bí agus Tar san AC: briathra neamhrialta

Ar an, in aice leis an, faoin, thar an: na réamhfhocail shimplí

Briathra a thosaíonn le guta: briathra

Na haoiseanna: 1–10

Briathra ilsiollacha (-igh/-aigh): briathra

Mo, do, a: an aidiacht shealbhach

Ar, ag, le, do: forainmneacha réamhfhoclacha

Agam, agat, aige, aici: forainmneacha réamhfhoclacha

An briathar Cuir san AC: briathra

Orm, ort, air, uirthi: forainmneacha réamhfhoclacha

Mo, do, a: an aidiacht shealbhach

Na briathra Ól agus Ith san AC: briathra

Gutaí agus consain: an aibítir

Dom, duit, dó, di: forainmneacha réamhfhoclacha

Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF

Briathra a thosaíonn le guta nó f: briathra

Aidiachtaí: an aidiacht

Thuas/thíos, ag dul suas/ag dul síos: dobhriathra

Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF

Ag cumadh ceisteanna: na ceistfhocail

Céimeanna comparáide (neamhrialta): aidiachtaí

Aidiachtaí agus ainmfhocail: inscne ghramadúil

Na briathra neamhrialta san AF: briathra neamhrialta

Faoi, as: forainmneacha réamhfhoclacha

Na briathra neamhrialta san AL: briathra neamhrialta

Uimhir uatha agus uimhir iolra: na hainmfhocail

Briathra neamhrialta san AC: briathra

Briathra caola agus leathana + sinn san AC: briathra

Briathra ilsiollacha san AF (-aigh/-igh): briathra

Sa + séimhiú: an réamhfhocal ‘i’ agus an t-alt (sa)

Briathra ilsiollacha san AC (-aigh/-igh/-il): briathra

Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF

Rang 6

Ainmfhocal nó briathar

Briathra aonsiollacha san AF: briathra

Rang 5

Ag siúl, ag rith, ag léim, srl.: an t-ainm briathartha

Na briathra Bí agus Tar san AC: briathra neamhrialta

Rang 4

Gutaí caola agus gutaí leathana: na gutaí

Rang 3

Tá/Níl: an briathar Bí san AL

Rang 2

Plean Scoile: Gramadach

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 7

7

15/05/2020 10:29

Ag cumadh ceisteanna: Ar...?, Cá raibh...?, An raibh...? (na ceistfhocail)

An briathar Bí san AC: briathra neamhrialta

Liom, leat, leis, léi: forainmneacha réamhfhoclacha

An briathar Tar san AC: briathra neamhrialta

AL: Aimsir Láithreach

An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)

Ar, ag an, faoin; m roimh b, g roimh c: na réamhfhocail shimplí

AC: Aimsir Chaite

Na horduimhreacha: 1–20

De/den, sa/san: réamhfhocail agus séimhiú

Céimeanna comparáide (rialta): aidiachtaí

Ag comhaireamh: na bunuimhreacha (1–20) agus na huimhreacha pearsanta (1–10)

An aimsir láithreach (2): briathra

‘Is’: an chopail

Na briathra neamhrialta san aimsir chaite: briathra neamhrialta

Isteach/istigh, amach/ amuigh: na dobhriathra

AF: Aimsir Fháistineach

Ag comhaireamh: na huimhreacha pearsanta (1–6)

Ag comhaireamh: na bunuimhreacha (1–10)

Na haoiseanna: 1–6

Caint indíreach: an chlaoninsint

Mo, do, a, ár, bhur, a (iolra): an aidiacht shealbhach

1

Na haimsirí

A Scríobh na frásaí seo san aimsir chaite i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 chaith sé

2 d’ól siad

3 thógamar

4 d’éiríomar

5 cheannaigh tú

6 ar chuir sí?

7 níor dhún siad

8 phreab mé

B In aghaidh an chloig Scríobh fréamhacha na mbriathra seo i do chóipleabhar.

Caithfidh na daltaí fréamhacha na mbriathra éagsúla a scríobh laistigh de cheithre nóiméad. Cuir stopuaireadóir ar an gclár bán. Ba chóir dóibh na briathra a scríobh mar seo sa chóipleabhar:

Na freagraí: An briathar

8

Fréamh an bhriathair

Níor chaith mé

Caith

Foilsím

Foilsigh

Bhuaileamar

Buail

An ndúnann sí?

Dún

Preabfaimid

Preab

Tógfaidh tú

Tóg

Ólfaidh mé

Ól

Éirímid

Éirigh

Ceannaím

Ceannaigh

Ullmhaíonn sé

Ullmhaigh

Dúiseoimid

Dúisigh

D’fhéachamar

Féach

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 8

15/05/2020 10:29

C Cluiche

Searáidí.

●

Déan 3 fhótachóip de Thábla A (leathanach 37) do thrí fhoireann. Gearr ina luaschártaí iad.

●

Nuair atá na daltaí roinnte i dtrí fhoireann, tabhair na luaschártaí agus stopuaireadóir dóibh.

●

Lean na rialacha don chluiche searáidí.

— Caithfidh an chéad dalta an briathar a léiriú trí ghníomhaíocht laistigh de nóiméad amháin.

— Caithfidh na daltaí eile ar a f(h)oireann an briathar a thomhas san aimsir chaite agus é a litriú i gceart.

— Pointe amháin má fhaigheann siad ainm an bhriathair; dhá phointe má fhaigheann siad an t-ainm agus an litriú i gceart.

D Líon na bearnaí

Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar.

Na freagraí: 1 éireoidh

2 Piocann

3 bhféachfaidh

4 Phreab

5 Deiseoidh

6 Leanann

7 Rothaímid

8 Bhrostaíomar

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 9

9

15/05/2020 10:29

2

Briathra neamhrialta san aimsir chaite

A Scríobh na frásaí seo i do chóipleabhar agus scríobh fréamhacha na mbriathra in aice leo.

Caithfidh na daltaí fréamhacha na mbriathra éagsúla a scríobh. Ba chóir dóibh na briathra a scríobh mar seo sa chóipleabhar:

Na freagraí: An briathar

Fréamh an bhriathair

D’itheamar

Ith

Dúramar

Abair

Ní raibh mé

Bí

Fuair sí

Faigh

Ní fhaca sí

Feic

Chuala sibh

Clois

Chuamar

Téigh

Thángamar

Tar

Thug mé

Tabhair

Rinne tú

Déan

Ar rug tú?

Beir

C Scríobh an scéal seo san aimsir chaite i do chóipleabhar.

(Déan) Mamaí bricfeasta deas dom agus (ith) mé gach rud. (Tabhair) sí mo bhosca lóin dom agus (beir) mé ar mo mhála scoile. (Téigh) mé ar scoil le Joe. (Clois) mé an clog scoile agus (feic) mé na páistí eile ag dul isteach. (Abair) mé slán le Joe agus rith mé isteach. (Bí) ocras orm agus (ith + sinn) ár lón ag a dó dhéag. (Faigh) mé obair bhaile agus (téigh) mé abhaile ar a trí a chlog.

(Tar) Heidi abhaile agus (déan + sinn) ár gcuid obair bhaile.

Na freagraí:

10

● Rinne

● d’ith

● Thug

● rug

● Chuaigh

● Chuala

● chonaic

● Dúirt

● Bhí

● d’itheamar

● Fuair

● chuaigh

● Tháinig

● rinneamar

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 10

15/05/2020 10:29

D Féach ar an scéal ó cheist C arís. Scríobh amach arís é san aimsir chaite san fhoirm dhiúltach dhiúltach..

Na freagraí: ● Ní

dhearna

● níor

ith

● Níor

● Ní

dheachaigh

● Níor

chuala

●

ní fhaca

● Ní

dúirt

● Ní

raibh

● níor

itheamar

●

Ní bhfuair

● ní

dheachaigh

● Níor

tháinig

● ní

thug

● níor

rug

dhearnamar

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 11

11

25/05/2020 15:42

3

Uimhir iolra

A Léigh agus pléigh 2 Cuir na hainmfhocail seo san uimhir iolra i do chóipleabhar.

Na freagraí: (a) na carranna

(b) na háiteanna

(d) na ranganna

(e) na dathanna

(c) na duaiseanna

B Léigh agus pléigh 2 Cuir na hainmfhocail seo san uimhir iolra i do chóipleabhar.

Na freagraí: (a) na habairtí

(b) na cótaí

(d) na horáistí

(e) na cailíní

(c) na stocaí

C Léigh agus pléigh 2 Cuir na hainmfhocail seo san uimhir iolra i do chóipleabhar.

Na freagraí: (a) na bábóga

(b) na bróga

(c) na duilleoga

(d) na pancóga

D Cuir na focail dhearga san uimhir iolra agus scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Dhún mé na fuinneoga aréir.

2 Chuir na feirmeoirí na coiníní sa bhosca mór.

3 Bhí na cailíní ag súgradh leis na bábóga.

4 Bhí na busanna ag dul go mall síos na sráideanna.

5 Bhailigh sí na duilleoga.

6 Bhí na hataí agus na málaí ar crochadh sa seomra ranga.

12

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 12

15/05/2020 10:29

Briathra neamhrialta san aimsir láithreach

4

(Abair, Beir, Bí, Clois)

A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.

B Cluiche An mála briathra.

Is cluiche cuimhne é an cluiche seo. ●

Scríobh na briathra Abair, Beir, Bí agus Clois ar cheithre luaschárta do gach grúpa. Úsáid Tábla G (leathanach 43) má oireann sé duit.

●

Cuir na daltaí i ngrúpaí de cheathrar agus cuir i gciorcail iad.

●

Tabhair mála leis na luaschártaí istigh ann do gach grúpa.

●

Tógfaidh an chéad dalta luaschárta amach agus cuirfidh sé/sí an briathar in abairt san aimsir láithreach.

●

Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.

●

Tógfaidh an dara dalta luaschárta eile amach as an mála.

●

Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin.

●

Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.

●

Tógfaidh an tríú dalta luaschárta eile amach as an mála.

●

Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus abairt an dara dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin.

●

Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.

●

Tógfaidh an ceathrú dalta luaschárta eile amach as an mála.

●

Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta, abairt an dara dalta agus abairt an tríú dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin.

●

Leanfar ar aghaidh go dtí go dteipfidh ar dhuine.

●

Cuir na luaschártaí go léir isteach sa mhála agus tosaigh an cluiche arís.

●

Déan babhta agus na daltaí ag cur na mbriathra san fhoirm cheisteach.

Déan babhta eile agus iad ag baint úsáid as an bhfoirm dhiúltach.

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 13

13

25/05/2020 15:44

C Scríobh na habairtí seo san aimsir láithreach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Bíonn

2 Cloisimid

3 Deir

4 Cloiseann

6 Deirimid

7 Beireann

8 bhíonn

9 chloiseann

5 bheireann 10 Deirimid

D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 An mbíonn?

2 An gcloisimid?

3 An ndeir?

4 An gcloiseann?

5 An mbeireann?

6 An ndeirimid?

7 An mbeireann? 8 An mbíonn?

9 An gcloiseann?

10 An ndeirimid?

Nótaí

14

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 14

15/05/2020 10:29

Dul Siar A Obair bheirte

A

Ciorclaigh an ceann corr agus scríobh an fáth

i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 féachaimid: briathar leathan

2 ní thógaim: briathar leathan

3 ghearr sí: briathar leathan

4 rithimid: briathar aonsiollach

5 deisíonn sibh: briathar ilsiollach

6 phreab sé: briathar aonsiollach

7 ólfaidh mé: briathar leathan

8 ar bhain mé?: briathar caol

B Cluiche

Aimsigh do fhréamh.

Cluiche A ●

Déan fótachóip de Thábla B (leathanach 38).

●

Gearr ina luaschártaí na táblaí agus tabhair cárta amháin do gach dalta.

●

Imrítear an cluiche seo gan comhrá idir na daltaí.

●

Gheobhaidh roinnt daltaí luaschártaí le fréamhacha briathra orthu.

Caithfidh na daltaí seo iad féin a chur in ord aibítre.

●

Caithfidh na daltaí leis na briathra san aimsir chaite teacht le chéile leis an bhfréamh cheart. Mar shampla, seasfaidh na daltaí leis na luaschártaí ‘Dúirt sé’ agus ‘Dúramar’ taobh thiar den dalta leis an bhfréamh ‘ABAIR’.

●

Is iad an grúpa is tapúla agus is ciúine a thagann le chéile na buaiteoirí.

Cluiche B ●

Déan fótachóipeanna de Thábla B (leathanach 38), ceann amháin do gach péire.

●

Gearr amach na cártaí.

●

Obair bheirte: cuir na cártaí go léir bunoscionn ar an mbord, na fréamhacha ar thaobh amháin agus na briathra ar an taobh eile.

●

Déanfaidh na daltaí iarracht fréamh an bhriathair agus foirm an bhriathair san aimsir chaite a mheaitseáil.

●

Má fhaigheann dalta péire, coimeádann sé/sí na cártaí.

●

Má tá dalta mícheart, cuireann sé/sí na cártaí síos arís agus leanann an péire ar aghaidh leis an gcluiche.

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 15

15

25/05/2020 15:45

C Obair bheirte

Éist agus scríobh.

●

Déan fótachóipeanna de Thábla C (Liosta A agus Liosta B) ar leathanach 39, ceann amháin do gach beirt sa rang. Beidh Liosta A ag leath na ndaltaí sa rang (Daltaí A) agus Liosta B ag an leath eile (Daltaí B).

●

Beidh na páistí ag obair i mbeirteanna.

●

Déarfaidh Daltaí A na hainmfhocail san uimhir uatha ó Liosta A agus scríobhfaidh Daltaí B na hainmfhocail céanna san uimhir iolra sa téacsleabhar. Ceartóidh siad an liosta le chéile.

●

Ansin, déarfaidh Daltaí B na hainmfhocail san uimhir uatha ó Liosta B agus scríobhfaidh Daltaí A na hainmfhocail céanna san uimhir iolra sa téacsleabhar. Ceartóidh siad an liosta le chéile.

D Scríobh na habairtí seo san aimsir láithreach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Bíonn

2 Ní bheireann

3 Beireann

4 Deir

5 Ní chloiseann

6 Deir

7 Cloiseann

8 Bímid

Nótaí

16

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 16

25/05/2020 15:46

Briathra neamhrialta san aimsir láithreach

5

(Déan, Faigh, Feic, Ith)

A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.

B Cluiche

Dísle agus briathra.

●

Cuir na páistí i ngrúpaí de cheathrar agus tabhair dísle do gach grúpa.

●

Má chaitheann siad: — a haon, cuirfidh siad an briathar déan in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe.

— a dó, cuirfidh siad an briathar faigh in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe.

— a trí, cuirfidh siad an briathar feic in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe.

— a ceathair, cuirfidh siad an briathar ith in abairt san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe.

— a cúig, cuirfidh siad aon bhriathar ón liosta déan, faigh, feic, ith san fhoirm cheisteach san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe.

— a sé, cuirfidh siad aon bhriathar ón liosta déan, faigh, feic, ith san fhoirm dhiúltach san aimsir láithreach agus gheobhaidh siad pointe.

C Scríobh na habairtí seo san aimsir láithreach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Déanann

2 Itheann

3 Feicim

4 Faigheann

5 Feiceann

6 Déanann

7 Ithim

8 Faigheann

D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm dhiúltach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Ní dhéanann

2 Ní itheann

3 Ní fheicim

4 Ní fhaigheann

5 Ní fheiceann

6 Ní dhéanann

7 Ní ithim

8 Ní fhaigheann Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 17

17

15/05/2020 10:29

6

Briathra neamhrialta san aimsir láithreach

(Tabhair, Tar, Téigh)

A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.

C Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Tagaim

2 Tugann

3 Téimid

4 dtugann

5 Téann

6 dtagann

D Scríobh na habairtí ó cheist C arís san fhoirm dhiúltach. dhiúltach.

Na freagraí: 1 Ní thagaim

2 Ní thugann

3 Ní théimid

4 Ní thugann

5 Ní théann

6 Ní thagann

Nótaí

18

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 18

15/05/2020 10:29

Briathra san aimsir chaite agus san aimsir láithreach

7

A Cuir na frásaí seo in dhá liosta i do chóipleabhar – aimsir chaite agus aimsir láithreach. láithreach. Ciorclaigh na briathra neamhrialta.

Na freagraí: Aimsir Chaite

Aimsir Láithreach

bhíomar

faighim

ar chuala tú?

feicimid

d’éiríomar

brisim

ní dhearna sé

tagaimid

d’itheamar

an dtéann sí?

thug siad

táim

bhrostaigh siad

féachann siad

d’ól mé

cloisim

an bhfuair sé?

déanaim

cheannaíomar

ní deir sí

B Cluiche

Pictionary.

Áiseanna: leathanach A3 do gach grúpa; marcóir dubh do gach grúpa; luaschártaí na mbriathra do gach grúpa; stopuaireadóir ar an gclár bán. ●

Déan fótachóipeanna de Thábla D (leathanach 40) agus gearr ina luaschártaí é.

●

Tá na briathra go léir ag deireadh an leabhair. Is féidir leis na daltaí féachaint ar na táblaí chun cabhrú leo.

●

Cuir na daltaí i ngrúpaí de cheathrar/de chúigear.

●

Tabhair leathanach A3, marcóir agus na luaschártaí do gach grúpa. Cuir na luaschártaí i mála.

●

Beidh duine amháin ag tarraingt ar dtús.

●

Nuair a thógann sé/sí briathar amach as an mála, caithfidh sé/sí pictiúr a tharraingt chun an briathar a léiriú.

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 19

19

15/05/2020 10:29

●

Caithfidh na daltaí eile sa ghrúpa tomhas a dhéanamh faoin mbriathar atá i gceist agus fréamh an bhriathair a thabhairt.

●

Má tá an ceart aige/aici, gheobhaidh sé/sí pointe amháin don fhoireann.

●

Ní féidir leis/léi luaschárta nua a thógáil amach as an mála go dtí go bhfaighidh an fhoireann an freagra ceart.

●

Stop an cluiche tar éis dhá nóiméad agus tabhair seans do dhalta eile sna grúpaí na pictiúir a tharraingt.

●

Is iad an fhoireann leis an líon pointí is mó na buaiteoirí.

C Líon na bearnaí

Scríobh na habairtí seo i gceart i do

chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Bhí, d’ith

2 Cuireann

3 Faigheann

4 Ghortaigh

5 Phreab, chonaic

6 dhearna

7 Cloiseann

8 thugann

9 Féachann

10 Cheannaíomar

D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 An raibh?, ar ith?

2 An gcuireann?

3 An bhfaigheann?

4 Ar ghortaigh?

5 Ar phreab?, chonaic

6 An ndearna?

7 An gcloiseann?

8 An dtugann?

9 An bhféachann?

10 Ar cheannaíomar?

Nótaí

20

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 20

15/05/2020 10:29

Céimeanna comparáide na haidiachta

8

B Críochnaigh na haidiachtaí i do chóipleabhar.

Na freagraí: Bunchéim

Breischéim

Sárchéim

1 feargach

níos feargaí

is feargaí

2 brónach

níos brónaí

is brónaí

3 leadránach

níos leadránaí

is leadránaí

4 taitneamhach

níos taitneamhaí

is taitneamhaí

5 cáiliúil

níos cáiliúla

is cáiliúla

6 suimiúil

níos suimiúla

is suimiúla

7 polaitiúil

níos polaitiúla

is polaitiúla

8 misniúil

níos misniúla

is misniúla

C Éist agus freagair na ceisteanna. 11 Ba chóir do na daltaí an struchtúr ceart a úsáid sna freagraí.

1

Cainteoir 1: Is reathaí tapúil é Seamus.

Cainteoir 2: Tá an ceart agat, ach is é Jack an reathaí is tapúla sa scoil.

Múinteoir: Cé hé an reathaí is tapúla sa scoil?

2

Cainteoir 1: Déan deifir, a Shíofra! Tá tú leisciúil!

Cainteoir 2: B’fhéidir, ach tá Anna níos leisciúla ná mise.

Múinteoir: Cé hí an cailín atá níos leisciúla ná Síofra?

3

Cainteoir 1: Tá scéal an Titanic an-bhrónach.

Cainteoir 2: Tá, ach tá scéal an Ghorta Mhóir níos brónaí mar fuair níos mó daoine bás.

Múinteoir: Cad é an scéal is brónaí?

4

Cainteoir 1: Is fuath liom tíreolaíocht. Tá sí leadránach.

Cainteoir 2: Tá, cinnte, ach is í an stair an t-ábhar is leadránaí ar domhan.

Múinteoir: Cad é an t-ábhar is leadránaí?

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 21

21

15/05/2020 10:29

E Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 is leisciúla

2 is caintí

3 is costasaí

4 is suimiúla

5 is baolaí

6 is tapúla

Nótaí

22

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 22

15/05/2020 10:29

Dul Siar

B

A Scríobh scéilín faoi do lá i do chóipleabhar san aimsir láithreach. láithreach. Bain úsáid as na briathra seo.

Ní gá do na daltaí gach briathar a úsáid. Is féidir leo an briathar céanna a úsáid faoi dhó.

Idirdhealú: Déan fótachóipeanna de Thábla E (leathanach 41) agus tabhair na fótachóipeanna do na páistí nach bhfuil chomh cumasach. (Níl gach briathar mar an gcéanna i mbosca A agus i dTábla E.)

Mo lá (Dúisigh + mé) ag a leathuair tar éis a seacht gach maidin. (Gléas + mé) mé féin agus (scuab + mé) mo chuid fiacla. (Ith + mé) mo bhricfeasta agus (siúil + mé) ar scoil le mo chara. (Tosaigh) an scoil ag a naoi a chlog.

(Déan + sinn) Gaeilge, Béarla agus mata agus ansin (ith + sinn) ár lón.

(Imir + mé) sa chlós agus, tar éis an tsosa, (téigh + sinn) ar ais sa seomra ranga. (Can + sinn) amhráin, (scríobh + sinn) inár gcóipleabhair agus (téigh + mé) abhaile. (Sroich + mé) mo theach ag fiche tar éis a trí agus (déan + mé) m’obair bhaile. (Tar) Daidí abhaile ag a sé a chlog agus (ith + sinn) ár ndinnéar le chéile. Uaireanta (féach + sinn) ar an teilifís.

Na freagraí: ● Dúisím

● Gléasaim

● scuabaim ● Ithim

● téim

● Sroichim

● déanaim

● Déanaimid

● ithimid

B Líon na bearnaí

● Imrím

● téimid

● Tagann

● siúlaim

● Canaimid

● ithimid

● Tosaíonn

● scríobhaimid

● féachaimid

Briathra san aimsir láithreach.

1 Clois

2 Tóg

3 Bailigh

Cloisim

Tógaim

Bailím

Cloiseann tú

Tógann tú

Bailíonn tú

Cloiseann sé/sí

Tógann sé/sí

Bailíonn sé/sí

Cloisimid

Tógaimid

Bailímid

Cloiseann sibh/siad

Tógann sibh/siad

Bailíonn sibh/siad

An gcloiseann?

An dtógann?

An mbailíonn?

Ní chloiseann

Ní thógann

Ní bhailíonn

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 23

23

15/05/2020 10:29

C Céimeanna comparáide Líon na bearnaí agus aimsigh na freagraí.

s

c

o

s

t

a

s

a

í

Na freagraí:

l

l

u

a

i

g

n

í

s

1 sláintiúla

á

e

i

l

e

h

a

c

p

2 leisciúla

i

i

é

i

d

s

l

a

ó

3 cairdiúla

n

s

s

e

c

a

c

i

r

t

c

a

c

a

i

g

r

t

i

i

s

o

i

c

i

d

ú

ú

ú

a

c

n

ú

a

i

l

l

l

n

a

t

i

i

ú

a

a

a

t

b

í

é

a

l

f

l

e

a

d

r

á

n

a

í

i

s

í

t

e

d

ú

n

d

c

á

i

l

i

ú

l

a

l

4 leadránaí 5 caintí 6 santaí 7 uaigní 8 costasaí 9 cáiliúla 10 spórtúla

D Cluiche ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

An mála briathra.

Is cluiche cuimhne é an cluiche seo.

Scríobh na briathra Abair, Beir, Bí, Clois, Déan, Faigh, Feic, Ith, Tabhair, Tar agus Téigh ar luaschártaí. Úsáid Tábla G (leathanach 43) má oireann sé duit.

Cuir na daltaí i ngrúpaí de cheathrar agus cuir i gciorcail iad.

Tabhair mála leis na luaschártaí istigh ann do gach grúpa.

Tógfaidh an chéad dalta luaschárta amach agus cuirfidh sé/sí an briathar in abairt san aimsir láithreach. Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.

Tógfaidh an dara dalta luaschárta eile amach as an mála.

Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin. Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.

Tógfaidh an tríú dalta luaschárta eile amach as an mála.

Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta agus abairt an dara dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin. Coimeádfaidh sé/sí an luaschárta.

Tógfaidh an ceathrú dalta luaschárta eile amach as an mála.

Déarfaidh sé/sí abairt an chéad dalta, abairt an dara dalta agus abairt an tríú dalta agus cuirfidh sé/sí an briathar nua in abairt freisin.

Leanfar ar aghaidh go dtí go dteipfidh ar dhuine.

Cuir na luaschártaí go léir isteach sa mhála agus tosaigh an cluiche arís.

Is féidir leis na daltaí Measúnú 1 a dhéanamh anois (leathanach 44).

24

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 24

15/05/2020 10:29

Forainmneacha réamhfhoclacha

9

(Faoi, As)

A Líon na bearnaí

Bain úsáid as an bhforainm réamhfhoclach faoi faoi..

Na freagraí: 1 faoi

2 fúithi

C Léigh agus pléigh

3 fúinn

4 fúthu

Bain úsáid as an bhforainm

réamhfhoclach as as..

Na freagraí: 1 asam

2 as

3 aisti

4 asaibh

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 25

25

25/05/2020 15:48

10

Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach

(Abair, Beir, Bí, Clois)

A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.

B Éist agus freagair Scríobh na freagraí i do chóipleabhar. 12 Tom: Tá cluiche mór rugbaí againn an tseachtain seo chugainn, a Jack. An mbéarfaidh tú ar an liathróid, meas tú?

Jack: Ní bhéarfaidh, a Tom. Ní bheidh mé ag imirt.

Tom: Ní bheidh tú ag imirt? Cén fáth?

Jack: Beidh mé ar saoire le mo theaghlach.

Tom: An gcloisfidh tú an cluiche ar an raidió?

Jack: Ní chloisfidh. Beidh mé san eitleán ag an am sin.

Tom: An ndéarfaidh tú leis an bhfoireann nach mbeidh tú ann amárach?

Jack: Déarfaidh mé leo oíche amárach ag an traenáil.

Múinteoir: 1 An mbeidh Jack ag imirt?

2 Cá mbeidh Jack an tseachtain seo chugainn?

3 An gcloisfidh Jack an cluiche ar an raidió?

4 Cathain a déarfaidh sé leis an bhfoireann nach mbeidh sé ag an gcluiche?

C Scríobh na habairtí seo san aimsir fháistineach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Beidh

2 Cloisfimid

3 Déarfaidh

4 Béarfaidh

5 Béarfaimid

6 Déarfaidh

7 Béarfaidh

8 bheidh

9 Déarfaidh

26

10 chloisfidh

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 26

15/05/2020 10:29

D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 An mbeidh?

2 An gcloisfimid?

5 An mbéarfaimid?

6 An ndéarfaidh? 7 An mbéarfaidh? 8 An mbeidh?

9 An ndéarfaidh?

3 An ndéarfaidh? 4 An mbéarfaidh?

10 An gcloisfidh?

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 27

27

15/05/2020 10:29

11

Céimeanna comparáide na haidiachta

C Féach ar an bpictiúr agus líon na bearnaí.

Na freagraí: 1 sine

2 óige

3 óige/lú

4 mó/sine

5 mó

6 lú

7 óige/lú

8 mó

D Éist agus freagair na ceisteanna. 13 1 Cad é an contae is lú in Éirinn: an Lú ná Ceatharlach?

2 Rugadh Cora in 2006 agus rugadh Helen in 2002. Cé hí an cailín is óige?

3 Tá an teocht 28°C sa Spáinn inniu agus tá an teocht 33°C sa Bhrasaíl inniu.

Cad í an tír is teo?

4 Rugadh Danny in 2003 agus rugadh Jack in 2007. Cé hé an buachaill is sine?

5 Tá Cnoc Bréanainn 952 méadar ar airde agus tá Cruach Phádraig 764 méadar ar airde. Cad é an sliabh is lú?

Na freagraí: 1 Is é an Lú an contae is lú.

2 Is í Cora an cailín is óige.

3 Is í an Bhrasaíl an tír is teo.

4 Is é Danny an buachaill is sine.

5 Is é Cruach Phádraig an sliabh is lú.

Nótaí

28

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 28

15/05/2020 10:29

Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach

12

(Déan, Faigh, Feic, Ith)

B Cluiche

Seas i líne. Éist leis an múinteoir.

●

Cuir na páistí i mbeirteanna (nó triúir) agus tabhair seacht luaschárta bhána do gach grúpa. Úsáid Tábla G (leathanach 43) má oireann sé duit.

●

Tabhair briathar amháin do gach grúpa: Déan, Faigh, Feic nó Ith.

●

Scríobhfaidh na daltaí gach páirt den bhriathar atá acu san aimsir fháistineach ar na luaschártaí bána. Mar shampla, scríobhfaidh an grúpa leis an mbriathar Déan: déanfaidh mé

déanfaidh tú

déanfaimid

déanfaidh sé

déanfaidh sibh

déanfaidh sí déanfaidh siad

●

Casfaidh na daltaí na luaschártaí béal faoi ar an mbord agus meascfaidh siad iad.

●

Caithfidh na daltaí na luaschártaí a chasadh timpeall agus a chur san ord ceart. Tosóidh an liosta leis an luaschárta ‘déanfaidh mé’, mar shampla.

●

Is iad an chéad ghrúpa a chuireann a mbriathar san ord ceart na buaiteoirí.

C Scríobh na habairtí seo san aimsir fháistineach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Déanfaidh 6 ndéanfaidh

2 íosfaidh 7 Feicfidh

3 Feicfidh 8 Íosfaidh

4 Gheobhaidh 9 Feicfidh

5 Íosfaimid 10 bhfaighidh

D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm dhiúltach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Ní dhéanfaidh 5 Ní íosfaimid 9 Ní fheicfidh

2 Ní íosfaidh 6 Ní dhéanfaidh 10 Ní bhfaighidh

3 Ní fheicfidh 7 Ní fheicfidh

4 Ní bhfaighidh 8 Ní íosfaidh

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 29

29

15/05/2020 10:29

Dul Siar

C

A Ceart nó mícheart

Na forainmneacha réamhfhoclacha atá

bunaithe ar faoi agus as as..

Na freagraí:

 nó 

An focal ceart

3 ‘Ná bí ag magadh aisti,’ arsa an múinteoir.



fúithi

4 Bhí an buachaill an-chiúin.

Ní raibh focal asainn.



as

5 ‘A mhúinteoir, tá sé ag magadh fúinn!’



—

6 Ligeamar béic fúinn.

asainn

7 Bhain sí geit as.

 

8 ‘Tá mé bródúil astu,’ arsa Daidí liom.



asat

9 ‘Stop! Ná bí ag magadh fúm!’ arsa an cailín.



—

10 Lig siad scréach asainn.



astu

2 Lig sí scread as.

B In aghaidh an chloig



aisti

—

Éist leis an múinteoir.

Dean fótachóipeanna de Thábla F (leathanach 42). Gearr ina luaschártaí iad. Beidh na páistí ag déanamh an ghníomhaíocht i mbeirteanna.

Tabhair ceithre/cúig luaschárta do gach péire. Ba chóir go mbeadh briathra éagsúla acu. Ba cheart dóibh na briathra ar na luaschártaí a scríobh in abairtí san aimsir fháistineach chomh tapa agus is féidir leo.

Tabhair ceithre nóiméad dóibh.

Nótaí

30

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 30

15/05/2020 10:29

Briathra neamhrialta san aimsir fháistineach

13

(Tabhair, Tar, Téigh)

A Léigh agus pléigh Tar éis dóibh tamall a chaitheamh ag plé na rialacha iad féin, tabhair seans do na daltaí na briathra éagsúla a chur in abairtí nó i gceisteanna ó bhéal.

C Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Tiocfaidh

2 Tabharfaidh

3 rachaimid

4 Tabharfaidh

5 Rachaidh

6 Tiocfaimid

7 rachaidh

8 Tabharfaidh

D Scríobh na habairtí ó cheist C san fhoirm cheisteach. cheisteach.

Na freagraí: 1 An dtiocfaidh?

2 An dtabharfaidh?

3 An rachaimid?

4 An dtabharfaidh?

5 An rachaidh?

6 An dtiocfaimid?

7 An rachaidh?

8 An dtabharfaidh?

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 31

31

15/05/2020 10:29

14

Aidiachtaí agus ainmfhocail

B Obair bheirte

Scríobh na hainmfhocail agus na haidiachtaí i

gceart i do chóipleabhar. Bain úsáid as d’fhoclóir.

Na freagraí: 1 an bhean dheas

2 an bád beag

3 an bainne fuar

4 an phancóg bhlasta

5 an bhialann mhór

6 an trá fhada

7 an dochtúir cineálta

8 an tsráid fhada

9 an stoirm gharbh

C Scríobh aidiachtaí do na hainmfhocail seo. Bain úsáid as d’fhoclóir.

Na freagraí: 1 an chearc dhonn/bheag

2 an t-eireaball gearr

3 an ubh mhór/bhán

4 an phearóid ghlas agus ghorm

5 an carr dearg

6 an geansaí glas

D Tusa an múinteoir

Ceartaigh na haidiachtaí más gá.

Na freagraí: 1 Tá an bhialann Fhrancach oscailte i lár an bhaile.

2 Itheann Jim ubh bruite don bhricfeasta.

3 Tá fadhb mór aige leis an matamaitic.

4 Is príomhoide cothrom é.

 nó 

5 Tá cailc bán ag an leanbh.

6 Dhún an feirmeoir an geata mór.

32

An focal ceart



—



bhruite

   

mhór — bhán —

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 32

15/05/2020 10:29

An aidiacht shealbhach B Fíor nó bréagach?

15

Má tá na habairtí bréagach, scríobh

an fáth i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Bréagach: Tá Emma ina seasamh.

2 Bréagach: Tá Óran ina shuí.

3 Fíor 4 Fíor 5 Bréagach: Tá Óran ina luí.

6 Bréagach: Tá Emma ina suí.

D Scríobh na habairtí seo i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 dhúiseacht

2 mheicneoir

3 dtost

4 luí

5 dúiseacht, chodladh

6 gcónaí

7 seasamh

8 d’innealtóir

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 33

33

15/05/2020 10:29

16

Caint indíreach (an chlaoninsint)

A Léigh agus pléigh Tar éis an tábla a phlé, déan sampla de chaint indíreach leis na daltaí sa rang. Cuir ceist ar dhuine faoin lá roimh ré: Ar ól tú uisce inné? Nuair a deir sé/sí an freagra, cuir ceist ar an dalta in aice leis/léi: Cad a dúirt sé/sí?

Téigh siar an rang ag cur ceisteanna sa treo seo. Mar shampla: Ar ghlan tú do sheomra? Cad a dúirt sé/sí? Dúirt sé/sí gur ghlan sé/sí a s(h)eomra inné.

Ceisteanna samplacha: Ar ghlan tú do sheomra? Ar scuab tú do chuid fiacla?

Ar chíor tú do chuid gruaige? Ar fhéach tú ar an teilifís? Ar shiúil tú abhaile ón scoil? Ar cheannaigh tú milseáin? Ar dhúisigh tú go moch ar maidin? Ar thóg tú do mhála scoile abhaile inné? Ar léigh tú leabhar sa bhaile aréir?

B Cad a dúirt siad?

Críochnaigh na habairtí i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Dúirt Joe gur chuir sé uisce ar na bláthanna.

2 Dúirt Daidí gur ghearr sé an t-arán.

3 Dúirt Síle gur ól sí an bainne.

4 Dúirt Peadar gur cheannaigh sé cáca.

5 Dúirt Jessie gur imir sí sa chluiche.

C Léigh agus pléigh

Briathra neamhrialta.

Mínigh go tapa go n-úsáideann abair, bí, déan, faigh, feic agus téigh ‘go’, agus go n-úsáideann na briathra neamhrialta eile ‘gur’.

D Cad a dúirt siad?

Críochnaigh na habairtí i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Dúirt Jim go ndearna sé botún sa scrúdú inniu.

2 Dúirt Peadar go bhfaca sé tintreach aréir.

3 Dúirt Ellie go ndearna sí a hobair bhaile.

4 Dúirt Jessie go bhfuair sí bronntanas ó Mhamó.

5 Dúirt Daidí go raibh Seán ann.

6 Dúirt Martin go ndeachaigh siad abhaile ag a naoi a chlog.

7 Dúirt Tina go bhfaca siad Mamó sa bhaile.

8 Dúirt Síle go ndeachaigh sí ag siopadóireacht.

34

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 34

15/05/2020 10:29

Dul Siar

D

A Scríobh an scéal seo san aimsir fháistineach i do chóipleabhar.

(Déan) Mamaí bricfeasta deas dom maidin amárach agus (ith) mé gach rud.

(Tabhair) sí mo bhosca lóin dom agus (beir) mé ar mo mhála scoile. (Téigh) mé ar scoil. (Clois) mé an clog scoile agus (feic) mé na páistí eile ag dul isteach. (Abair) mé slán le mo chara agus isteach liom. (Bí) ocras an domhain orm agus (ith + sinn) ár lón ag a dó dhéag. (Faigh) mé obair bhaile agus (téigh + sinn) abhaile ar a trí a chlog. (Tar) Heidi abhaile agus (déan + sinn) ár gcuid obair bhaile.

Na freagraí: ● Déanfaidh

● íosfaidh

● Tabharfaidh

● béarfaidh

● Rachaidh

● Cloisfidh

● feicfidh

● Déarfaidh

● Beidh

● íosfaimid

● Gheobhaidh

● rachaimid

● Tiocfaidh

● déanfaimid

B Caint indíreach 1

Éist agus críochnaigh na freagraí thíos. 14

Joan: Is mise Joan agus fuair mé píotsa piobarónaí sa bhialann.

Múinteoir: Cad a dúirt Joan?

An freagra: Dúirt Joan go bhfuair sí píotsa piobarónaí sa bhialann.

2

Harry: Harry is ainm dom agus bhris mé mo lámh inné.

Múinteoir: Cad a dúirt Harry?

An freagra: Dúirt Harry gur bhris sé a lámh inné.

3

Clive: Clive is ainm dom agus bhí mé ag an bpictiúrlann aréir.

Múinteoir: Cad a dúirt Clive?

An freagra: Dúirt Clive go raibh sé ag an bpictiúrlann aréir.

4

Sara: Is mise Sara agus cheannaigh Ken leabhar dom.

Múinteoir: Cad a dúirt Sara?

An freagra: Dúirt Sara gur cheannaigh Ken leabhar di.

5

Brian: Brian is ainm dom agus bhailigh mé na cóipleabhair inné.

Múinteoir: Cad a dúirt Brian?

An freagra: Dúirt Brian gur bhailigh sé na cóipleabhair inné.

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 35

35

15/05/2020 10:29

C Cad iad na hainmfhocail agus na haidiachtaí sna habairtí seo?

Na freagraí: Ainmfhoca(i)l

Aidiacht(aí)

1

leabhar

suimiúil

2

an mhatamaitic

deacair

3

cóta

glas

4

an cailín

óg

5

cathair, Nua-Eabhrac

mór

6

Seán, an cáca

blasta

7

madra

dubh, bán

D Aidiacht shealbhach

Scríobh na habairtí seo i gceart i do

chóipleabhar.

Na freagraí: 1 dhochtúir

2 ndúiseacht

3 tost

5 chodladh

6 sheasamh

7 chónaí

Tráth na gceist

4 mhúinteoir

Tráth na gceist

●

Cuir na páistí i ngrúpaí de 4/5.

●

Caithfidh siad na ceisteanna a fhreagairt le chéile.

●

Scríobhfiadh siad na freagraí ar leathanaigh bhána agus cuir tusa na scóir ar fad le chéile ag deireadh gach babhta.

Is féidir leis na daltaí Measúnú 2 a dhéanamh anois (leathanach 47).

Nótaí

36

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 36

15/05/2020 10:29

Tábla A

chaith

d’ól

rith

d’éirigh

dheisigh

shiúil

cheannaigh

chuir

bhrostaigh

phreab

thosaigh

d’íoc

thóg

d’fhéach

bhuail

dhún

scuab

chíor

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 37

37

15/05/2020 10:29

Tábla B

38

ABAIR

BEIR

BÍ

CLOIS

ITH

DÉAN

FEIC

FAIGH

TABHAIR

TAR

TÉIGH

rugamar

chualamar

chuamar

d’ith siad

thángamar

ní raibh sé

rinne mé

chonaic siad

fuair sé

dúirt sé

thug mé

dúramar

ar rug tú?

chuala mé

d’itheamar

ní dhearna sí

ní fhaca tú

an bhfuair sibh?

ní dheachaigh sé

bhí sí

tháinig siad

ar thug sibh?

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 38

15/05/2020 10:29

Tábla C Liosta A

1 an rang

na ranganna

2 an coinín

na coiníní

3 an spúnóg

na spúnóga

4 an duais

na duaiseanna

5 an cóta

na cótaí

6 an abairt

na habairtí

Liosta B

1 an bhróg

na bróga

2 an bhábóg

na bábóga

3 an feirmeoir

na feirmeoirí

4 an fhuinneog

na fuinneoga

5 an carr

na carranna

6 an duilleog

na duilleoga

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 39

39

15/05/2020 10:29

Tábla D

40

beir

feic

clois

ith

cuir

caith

glan

rith

ól

léim

siúil

imir

scríobh

scuab

gléas

gearr

ceannaigh

gortaigh

deisigh

dúisigh

rothaigh

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 40

15/05/2020 10:29

Tábla E Mo lá (Dúisigh + mé) ________________________________________ ag a leathuair tar éis a seacht gach maidin.

(Gléas + mé) ________________________________________ mé féin agus (scuab + mé) ________________________________________ mo chuid fiacla. (Ith + mé) ________________________________________ mo bhricfeasta agus (siúil + mé) ________________________________________ ar scoil le mo chara. (Tosaigh) ________________________________________ an scoil ag a naoi a chlog. (Déan + sinn) ________________________________________ Gaeilge, Béarla agus mata agus ansin (ith + sinn) ________________________________________ ár lón. (Imir + mé) _____________________________________ sa chlós agus, tar éis an tsosa, (téigh + sinn) _____________________________________

ar ais sa seomra ranga. (Can + sinn) ________________________________________ amhráin, (scríobh + sinn) ________________________________________ inár gcóipleabhair agus (téigh + mé) ________________________________________ abhaile. (Sroich + mé) ________________________________________ mo theach ag fiche tar éis a trí agus (déan + mé) ________________________________________ m’obair bhaile. (Tar) ________________________________________ Daidí abhaile ag a sé a chlog agus (ith + sinn) ________________________________________ ár ndinnéar le chéile. Uaireanta (féach + sinn) ________________________________________ ar an teilifís.

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 41

41

15/05/2020 10:29

Tábla F

abair + mé

beir + mé

abair + sibh

beir + sí

bí + sinn

ní + bí + siad

ní + abair + sé

beir + sibh

abair + tú

an + beir + mé?

bí + sí

bí + mé

clois + sibh

abair + sé

ní + beir + sí

bí + sibh beir + siad clois + sé

clois + sí

clois + mé

abair + sinn

clois + tú

beir + sé

beir + sinn

clois + siad

an + abair + tú?

bí + siad

an + clois + tú?

beir + tú

an + bí + sibh?

bí + sé

abair + sí

bí + tú

abair + siad

clois + sinn

ní + clois + mé 42

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 42

15/05/2020 10:29

Tábla G (luaschártaí bána)

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 43

43

15/05/2020 10:29

Ainm:

Measúnú 1

(Bunaithe ar aonaid 1–8))

A Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar.

Bosca briathra glan

siúil

éirigh

féach

tóg

cuir

1 ________________________________________ Pól ar a hocht a chlog Dé Domhnaigh seo caite.

2 An ________________________________________ tú ar an teilifís anocht?

3 ________________________________________ na daltaí amach go dtí an clós inné.

4 ________________________________________ mé mo mhadra amach ag siúl níos déanaí.

5 An ________________________________________ tú do sheomra gach Satharn?

6 ________________________________________ (sinn) orainn ár gcótaí gach lá.

B Scríobh na frásaí san aimsir chaite.

1 téigh + sibh

2 tar + mé

3 feic + sé

____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________

4 abair + mé

5 ith + sinn

6 déan + siad

____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________

7 bí + siad

8 clois + siad

9 beir + sinn

____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________

10 faigh + tú

11 tabhair + sé

12 tar + sinn

____________________________________________________________ ____________________________________________________________ ____________________________________________________________

44

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 44

15/05/2020 10:29

C Ciorclaigh an freagra ceart.

1 na busanna/ na busannea

2 na prátaí/ na prátí

3 na stocanna/ na stocaí

4 na spúnóganna/ na spúnóga

5 na bláthanna/ na bláthaí

6 na bábóganna/ na bábóga

D Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir láithreach.

1 Ní (faigh) ________________________________________ Ann obair bhaile gach Aoine.

2 An (bí) ________________________________________ sibh ag snámh sa loch sin go minic?

3 (Abair) ________________________________________ na daltaí an dán ar scoil gach lá.

4 (Téigh) ________________________________________ siad ar saoire gach samhradh.

5 An (tar) ________________________________________ sibh ar scoil in am gach lá?

6 (Tabhair) ________________________________________ Daidí torthaí dúinn gach lá.

7 (Feic + mé) ________________________________________ mo dheirfiúr ar scoil gach lá.

8 (Beir) ________________________________________ sé ar an liathróid sa chluiche gach lá.

9 An (déan) ________________________________________ tú do lón gach oíche?

10 Ní (clois) ________________________________________ Mamó an nuacht gach maidin.

11 (Ith + sinn) ________________________________________ ár ndinnéar ag a sé a chlog gach lá.

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 45

45

15/05/2020 10:29

E An aimsir chaite agus an aimsir láithreach.

Cuir X ar na briathra atá san aimsir chaite. Cuir ciorcal timpeall ar na briathra atá san aimsir láithreach. bhíomar d’itheamar cloisim

tagaimid déanaim

bhrostaigh siad féachann siad an ndúisím? ghoid sé

ní dhearna mé

faighimid

an dtéann sí? an bhfuair sé?

brisim thug sé

bím cheannaíomar

an dtógann tú?

d’fhéachamar

cuirimid

fágaimid

d’éiríomar

d’imir sé

chuala sí

rithim shiúil siad chonaic sí

F Críochnaigh na haidiachtaí.

Bunchéim

Breischéim

Sárchéim

1 uaigneach 2 brónach 3 tapúil 4 iontach 5 cáiliúil 6 suimiúil 7 feargach 8 leisciúil 46

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 46

15/05/2020 10:29

Ainm:

Measúnú 2

(Bunaithe ar aonaid 9–16))

A Ceart nó mícheart? Na forainmneacha réamhfhoclacha: faoi, as.

1 Baineadh geit as nuair a léim an cat amach.

 nó 

An focal ceart

2 ‘Stop! Ná bí ag magadh fúm fúm!’ arsa na cailíní.

3 Ní raibh focal aisti ar scoil inniu.

4 ‘Tá mé bródúil fút fút,’ arsa Mamaí le Joe. 5 ‘An raibh tú ag magadh as as?’ arsa an múinteoir.

6 Lig sibh béic asaibh asaibh.

7 Inis dom asat do laethanta saoire.

8 ‘Ní raibh mé ag magadh fút – is tusa mo chara.’

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 47

47

15/05/2020 10:29

B Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir fháistineach.

1 (Clois + sinn) ________________________________________ an ceol ag an dioscó amárach.

2 An (feic) ________________________________________ tú do chara maidin amárach?

3 (Tabhair) ________________________________________ Anna bronntanas duit ag an gcóisir.

4 (Beir) ________________________________________ an sionnach ar an gcoinín.

5 Ní (faigh) ________________________________________ sé airgead póca ag an deireadh seachtaine.

6 (Abair) ________________________________________ sé an dán ar scoil amárach.

7 An (ith + sinn) ________________________________________ iasc don dinnéar ar ball?

8 ‘(Tar) ________________________________________ mé ar scoil in am maidin amárach, a mhúinteoir!’

9 (Bí) ________________________________________ mé ag an gcluiche rugbaí tráthnóna amárach.

10 (Déan) ________________________________________ sí obair sa ghairdín amárach.

11 An (téigh) ________________________________________ sibh ag imirt bob nó bia oíche amárach?

C Críochnaigh na haidiachtaí.

Bunchéim

Breischéim

Sárchéim

1 olc 2 te 3 sean 4 óg 5 maith 6 beag 7 mór

48

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 48

15/05/2020 10:29

D Aidiachtaí agus ainmfhocail. Ciorclaigh an freagra ceart.

1 an fhuinneog mhór / an fhuinneog mór 2 an cáca mhilis / an cáca milis 3 an madra bheag / an madra beag 4 an bóthar fhada / an bóthar fada 5 an bhialann Fhrancach / an bhialann Francach 6 an bhileog bhuí / an bhileog buí 7 an geata mór / an geata mhór 8 an pháirc bheag / an pháirc beag

E Scríobh na habairtí i gceart.

1 Ba mhaith liom a bheith i mo (dochtúir) ________________________________________.

2 Bí i do (tost) ________________________________________!

3 Tá Joe ina (dúiseacht) ________________________________________ ach tá Leah fós ina (codladh) ________________________________________.

4 Tá sibh in bhur (seasamh) ________________________________________.

5 An bhfuil tú i (do + innealtóir) ________________________________________?

6 Táimid inár (cónaí) ________________________________________ sa Fhrainc.

7 Tá Harry ina ________________________________________ (luí) ar an leaba.

8 Ar mhaith leat bheith i do ________________________________________ (múinteoir)?

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 49

49

25/05/2020 15:48

F Críochnaigh na habairtí.

1 ‘Thóg mé amach an bruscar,’ arsa Tony.

Dúirt Tony gur

.

2 ‘D’fhéach mé ar an scannán,’ arsa Martin.

Dúirt Martin gur

.

3 ‘Chonaic mé mo chara inniu,’ arsa Mamó.

Dúirt Mamó go

.

4 ‘D’ól mé an bainne,’ arsa Jane.

Dúirt Jane gur

.

5 ‘Chuir mé uisce ar na bláthanna,’ arsa Pádraic.

Dúirt Pádraic gur

.

6 ‘Cheannaigh mé bróga nua,’ arsa Kate.

Dúirt Kate gur

.

7 ‘Dúirt mé an dán ar scoil,’ arsa Sue. Dúirt Sue go

.

8 ‘Ghlan mé an chistin,’ arsa Daidí.

Dúirt Daidí gur

50

.

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 50

15/05/2020 10:29

Measúnú 1: Na Freagraí A Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar.

1 D’éirigh

2 bhféachfaidh

3 Shiúil

4 Tógfaidh

5 nglanann

6 Cuirimid

B Scríobh na frásaí san aimsir chaite.

1 chuaigh sibh

2 tháinig mé

3 chonaic sé

4 dúirt mé

5 d’itheamar

6 rinne siad

7 bhí siad

8 chuala siad

9 rugamar

10 fuair tú

11 thug sé

12 thángamar

C Ciorclaigh an freagra ceart.

1 na busanna

2 na prátaí

3 na stocaí

4 na spúnóga

5 na bláthanna

6 na bábóga

D Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir láithreach.

1 fhaigheann

2 mbíonn

3 Deir

4 Téann

5 dtagann

6 Tugann

7 Feicim

8 Beireann

9 ndéanann

10 chloiseann

11 Ithimid

E An aimsir chaite agus an aimsir láithreach.

Briathra san aimsir chaite bhíomar, ní dhearna mé, d’itheamar, an bhfuair sé?, cheannaíomar, bhrostaigh siad, d’fhéachamar, thug sé, d’éiríomar, shiúil siad, ghoid sé, d’imir sé, chuala sí, chonaic sí Briathra san aimsir láithreach faighimid, tagaimid, an dtéann sí?, bím, cloisim, déanaim, brisim, an dtógann tú?, féachann siad, cuirimid, rithim, an ndúisím?, fágaimid Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 51

51

15/05/2020 10:29

F Críochnaigh na haidiachtaí.

Bunchéim

Breischéim

Sárchéim

1

uaigneach

níos uaigní

is uaigní

2

brónach

níos brónaí

is brónaí

3

tapúil

níos tapúla

is tapúla

4

iontach

níos iontaí

is iontaí

5

cáiliúil

níos cáiliúla

is cáiliúla

6

suimiúil

níos suimiúla

is suimiúla

7

feargach

níos feargaí

is feargaí

8

leisciúil

níos leisciúla

is leisciúla

Nótaí

52

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 52

15/05/2020 10:29

Measúnú 2: Na Freagraí A Ceart nó mícheart? Na forainmneacha réamhfhoclacha: faoi,, as faoi as..

1 Baineadh geit as nuair a léim an cat amach.

 nó  

2 ‘Stop! Ná bí ag magadh fúm,’ arsa na cailíní.



3 Ní raibh focal aisti ar scoil inniu.

  

4 ‘Tá mé bródúil fút,’ arsa Mamaí le Joe. 5 ‘An raibh tú ag magadh as?’ arsa an múinteoir.

6 Lig sibh béic asaibh.

  

7 Inis dom asat do laethanta saoire.

8 ‘Ní raibh mé ag magadh fút – is tusa mo chara.’

An focal ceart astu fúinn as asat fúithi — faoi —

B Líon na bearnaí. Scríobh an fhoirm cheart den bhriathar san aimsir fháistineach.

1 Cloisfimid

2 bhfeicfidh

3 Tabharfaidh

4 Béarfaidh

5 bhfaighidh

6 Déarfaidh

7 íosfaimid

8 Tiocfaidh

9 Beidh

10 Déanfaidh

11 rachaidh

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 53

53

15/05/2020 10:29

C Críochnaigh na haidiachtaí.

Bunchéim

Breischéim

Sárchéim

1

olc

níos measa

is measa

2

te

níos teo

is teo

3

sean

níos sine

is sine

4

óg

níos óige

is óige

5

maith

níos fearr

is fearr

6

beag

níos lú

is lú

7

mór

níos mó

is mó

D Aidiachtaí agus ainmfhocail. Ciorclaigh an freagra ceart.

1 an fhuinneog mhór

2 an cáca milis

3 an madra beag

4 an bóthar fada

5 an bhialann Fhrancach

6 an bhileog bhuí

7 an geata mór

8 an pháirc bheag

E Scríobh na habairtí i gceart.

1 dhochtúir

2 thost

3 dhúiseacht, codladh

4 seasamh

5 d’innealtóir

6 gcónaí

7 luí

8 mhúinteoir

F Críochnaigh na habairtí.

1 Dúirt Tony gur thóg sé amach an bruscar.

2 Dúirt Martin gur fhéach sé ar an scannán.

3 Dúirt Mamó go bhfaca sí a cara inniu.

4 Dúirt Jane gur ól sí an bainne.

5 Dúirt Pádraic gur chuir sé uisce ar na bláthanna.

6 Dúirt Kate gur cheannaigh sí bróga nua.

7 Dúirt Sue go ndúirt sí an dán ar scoil.

8 Dúirt Daidí gur ghlan sé an chistin.

54

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 54

15/05/2020 10:29

Cluichí Déantar tagairt do na cluichí seo sa Leabhar Litrithe, Litrithe ach is féidir iad a imirt am ar bith mar ghníomhaíochtaí forleathnúcháin.

Cluiche 1: Na freagraí 2 taoschnó

5 micreascóp

14 caille

17 inchinn

21 croiméal

25 catach

28 núdail

33 maighnéad

38 triaileadán

40 goile

Cluiche 2: Na freagraí 2 lúthchleasaíocht

5 bonn

14 bratach

17 foireann

21 dornálaíocht

25 lucht féachana

28 gráinneog

33 júdó

38 marcaíocht

40 beacán

Cluiche 3: Na freagraí 2 ardaitheoir

5 ailtire

14 steiteascóp

17 rosta

21 pluiméir

25 uaireadóir

28 croisín

33 brícléir

38 muince

40 naíolann

Cluiche 4: Na freagraí 2 drumadóir

5 corpoideachas

14 eacnamaíocht bhaile

17 sruthán

21 giotáraí

25 amhránaí

28 veigeatóir

33 ceimic

38 anraith

40 sléibhte

Cluiche 5: Na freagraí 2 galfaire

5 fón póca

14 cluasáin

17 cás

21 luchtaire

25 dornálaí

28 ríomhaire

33 callaire

38 peileadóir

40 ceirníní Leabhar Litrithe

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 55

55

15/05/2020 10:29

Cluiche 1 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Litrigh é!

29

30

31

27

28

26

Abairt!

15

Litrigh é!

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Litrigh é!

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Litrigh é!

11

Litrigh é!

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Abairt!

56

Litrigh é!

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 56

15/05/2020 10:29

Cluiche 2 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Litrigh é!

29

30

31

27

28

26

Abairt!

15

Litrigh é!

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Litrigh é!

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Litrigh é!

11

Litrigh é!

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Litrigh é!

Abairt!

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 57

57

15/05/2020 10:29

Cluiche 3 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Litrigh é!

29

30

28

31

27

26

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Abairt!

Litrigh é!

15

Abairt!

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Litrigh é!

11

Abairt!

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Litrigh é!

58

Litrigh é!

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 58

15/05/2020 10:29

Cluiche 4 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Litrigh é!

29

30

31

27

28

26

Litrigh é!

15

Abairt!

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Abairt!

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Litrigh é!

11

Litrigh é!

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Litrigh é!

Abairt!

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 59

59

15/05/2020 10:29

Cluiche 5 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Litrigh é!

29

30

31

27

28

26

Abairt!

15

Abairt!

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Litrigh é!

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Litrigh é!

11

Litrigh é!

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Litrigh é!

60

Abairt!

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 60

15/05/2020 10:29

Leabhar Litrithe

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 61

61

25/05/2020 15:59

siúnéir pluiméir siúinéir péintéir brícléir pláistéir printéir

lucht féachana croiméal staidéar gnó ailéar féasta

druchtín bóín Dé crúiscín croisín cruidín coinlín reo

maighnéad triaileadán daichead taibléad seaicéad bairéad braisléad sailéad

-éir

ghléas béar bán béal aigéan

éa

-ín

-éad/-ead dearcán sleamhnán

ch

Astráil ag rolláil

áil

-eog/-óg

chuaigh tiachóg chonaic cheiliúir príomhcháthair tríchéips

scáileán canuáil soinseáil admháil

gráinneog spideog tiachóg fáinleog milseog luiteoga scamhóga

bradán cloicheán portán sínteán guailleán scairdeán sruthán

-eán/-án

veigeatóir steiteascóp

ea

amhránaí dornálaí gleacaí iománaí rothaí

d’ionsaigh Giúdaigh

díonadóir láithreoir ceamaradóir garraíodóir imreoir snámhóir drumadóir

leictreoir tíleoir uaireadóir veigeatóir ardaitheoir láithreoir

-óir/-eoir

tosaigh mhaisigh ní dheachaigh Corcaigh

-igh/-aigh

seiceamar teanga cairdeagan ceibeab micreascóp micreafón beacán

málaí eolaí tralaí húdaí teolaí giotáraí

-aí

dochtúir dornálaíocht marcaíocht rámhaíocht

bratach catach digiteach ilstórach orgánach séasúrach corpoideachas

tíreolaíocht gleacaíocht eacnamaíocht bhaile

ocht

-each/-ach

cloicheán goile croiméal cnó coill foireann croisín corpoideachas

oi

Patrúin Foghraíochta agus Aicmí Focal

-éad/-ead maighnéad taibl bléad éad 62

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 62

15/05/2020 10:29

seaiicéad sea

triaileadán daiich da chead ead Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 63

63

15/05/2020 10:29

-eán/-án cloiich clo cheán eán sínt nteán eán 64

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 64

15/05/2020 10:29

sru sr uth thán án dea de arc rcán án

sleamhnán Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 65

65

15/05/2020 10:29

-aí málái eolaí 66

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 66

25/05/2020 16:01

tra tr alaí húdaí teo te olaí Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 67

67

25/05/2020 16:02

oi cloi cl oicheán cheán goi oile le 68

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 68

15/05/2020 10:29

croi cr oiméal méal cnó coi coill ll foi oireann reann Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 69

69

15/05/2020 10:29

-ín druchtín drucht ín bóín bó ín Dé 70

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 70

15/05/2020 10:29

crúiscín crúisc ín croisín crois ín cruidín cruid ín Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 71

71

15/05/2020 10:29

-eog/-óg grái gráinn nneog eog spiidéog sp 72

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 72

15/05/2020 10:29

fáiinl fá nléog éog tia ti ach chóg óg sca sc amh mhóg óga a Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 73

73

15/05/2020 10:29

ea seiicea se eamar mar tea eanga nga 74

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 74

25/05/2020 16:04

cairdeagan ceiibea ce eab b

micreascóp Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 75

75

25/05/2020 16:06

-each/-ach digiiteach dig

corpoideachas 76

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 76

15/05/2020 10:29

bra br atach catach orgá orgánach Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 77

77

15/05/2020 10:29

éa lucht féachana croiméa croim éal 78

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 78

18/05/2020 16:16

áil scáil sc áileán eán canu canuáil áil Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 79

79

25/05/2020 16:07

-igh/-aigh mha mh aisigh tosaigh 80

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 80

25/05/2020 16:08

ocht docht ochtúir úir dornálaíocht dornálaí ocht Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 81

81

25/05/2020 16:10

-éir siúnéir siún éir pluiméir pluim éir 82

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 82

15/05/2020 10:29

ch chuagih ch uagih tiach tia chóg óg Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 83

83

25/05/2020 16:10

-óir/-eoir díona díon adóir láiithr lá threoir eoir 84

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 84

15/05/2020 10:29

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 85

85

15/05/2020 10:29

86

Litriú an Lae Rang 6: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 6th class A4.indd 86

25/05/2020 16:22

pó/st/aer t/lú mic/rea/scóp ag ta/if/ead/adh

brat/ach sc/áil/eán ce/ama/ra/dóir l/uch/t fé/ach/ana

muin/ce brá/is/léad br/óg/a re/ath/a lu/it/eoga

corp/oid/each/as ce/ol miot/al/óir/eacht eac/nam/aí/ocht bh/aile

an Bhr/as/aíl sí/o/da an Ior/ua an Ast/ráil oll/mhór br/onn/tan/ais

an Ís/il/tír car/ú/il an Ghré/ig c/arr sle/amh/ná/in

21 Traidisiúin na Nollag timpeall an domhain

ce/im/ic tír/eol/aí/ocht eal/aín sta/id/éar g/nó Spá/inn/is Fra/in/cis

16 Cuairt ar an méanscoil

jí/ons str/óic/the uair/ea/dóír rit/eoga hú/daí cair/dea/gan

11 Lá gan éide scoile

lá/ith/reo/ir f/oir/eann cap/ta/en b/abh/ta sc/ór/chl/ár mic/rea/fón

6 An seó cluichí

co/mór/tas tri/ail/ea/dán eol/aí ea/sc/ra m/aigh/néad tá/ib/léad

1 Comórtas an Eolaí Óg te/an/ga g/oi/le mo ch/orp éas/af/a/gas cra/ic/eann

can/ú/áil r/ámh/aí/ocht se/ol/tóir/eacht gl/eac/aí/ocht lúth/chl/easa eit/ph/eil

il/stór/ach bin/se naí/o/lann sc/aird/eán cú/irt bhi/a sm/id/eadh

ce/am/ara dig/it/each l/uch/tair/e tá/ib/léad pr/in/téir

da/ich/ead ag g/uí ó/cá/id cuir/eadh b/ach/all

scl/ábh/aí u/aigh reil/ig i r/ith ard/eag/lais

22 Naomh Pádraig in Éirinn

clu/as/áin f/ón pó/ca ré/scá/il/eán call/air/e rí/omh/aire

17 Earraí leictreacha

st/aigh/re be/o ard/aith/eoir pic/tiúr/lann de/asc eol/ais

12 An t-ionad siopadóireachta

mar/caí/ocht dor/nál/aí/ocht jú/dó tu/ma/dóir/eacht

7 Na Cluichí Oilimpeacha

in/ch/inn cr/oí du/á/in ae sca/mh/óg/a

2 Baill bheatha t/aos/ch/nó cei/be/ab cá/is bur/gar br/oc/aire te

sóin/se/áil ad/mh/áil tral/aí f/é/in/seir/bhís d’/íoc

teo/laí coin/lín r/eo íog/lú sle/amh/nán oigh/rea/ta

gl/eac/aí peil/ea/dóir dor/nál/aí sn/ámh/óir iom/án/aí lúth/chl/eas/aí

galf/air/e r/oth/aí im/reo/ir rug/baí im/reo/ir lea/dó/ige

18 Daoine cáiliúla spóirt

sr/uth/án slé/ibh/te reo/ite br/at sne/ach/ta sci/orr

13 An stoirm shneachta

sc/ip/éad scu/a/ine b/onn mál/aí tia/ch/óg

8 Ag an gcuntar íocaíochta

cl/oich/eán brad/án nú/da/il r/ís port/án

3 An margadh bia

Na Focail Litrithe Deighilte má/la lá/imh/e sea/ic/éad ba/ir/éad car/bh/at ca/ill/e

oth/ar cro/is/ín d/ocht/úir al/tra oth/ar/charr

amh/rán/aí spot/sol/as m/aor gar/ch/abh/air stá/it/se

sp/id/eog ce/ir/nín/í á/il/éar c/ás gri/an/ghra/if

se/an/éad/aí r/ach/ta u/mar ui/sce sre/an/ga lea/ba cham/pa

19 Spideog san áiléar

ce/ol/ch/oirm bu/al/adh b/os f/ón pó/ca drum/a/dóír giot/ár/aí

14 An cheolchoirm

x-gh/ath/ú sín/te/án ros/ta gua/ill/eán st/eit/eas/cóp

9 Cuairt ar an ospidéal

cat/ach ag ca/ith/eamh cr/oim/éal cul/a/ith sá/la ard/a

4 An t-albam grianghraf

c/nó coi/ll fá/in/leog grá/inn/eog bó/ín Dé dr/úch/tín

plu/im/éir garr/aí/o/dóir bríc/léir tíl/eoir pl/áis/téir

sé/as/úr/ach mi/as an lae or/gán/ach ve/ig/ea/tóir prí/omh/chúr/sa

che/il/iúir ghl/éas mha/is/igh d’im/ir ní/or im/ir

chu/aigh ní dhe/ach/aigh fu/air ní bhfu/air chon/aic

20 Oíche Shamhna

cúr/sa t/os/aigh mil/se/og sa/il/éad an/ra/ith

15 An biachlár

dí/on/a/dóir a/il/tire si/úin/éir le/ict/reoir pé/in/téir

10 An síneadh

il/da/ite de/arc/án c/aor ph/é/in/e be/ac/án se/ic/ea/mar

5 Comharthaí an fhómhair