Litriú an Lae 4 Teacher's Resource Book

Leabhar an Mhúinteora

EDCO-Litriu an Lae-Covers-TRBCL.indd 5-6

24/04/2020 15:11

Leabhar an Mhúinteora An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 1

24/04/2020 15:14

An Chéad Chló 2020 An Comhlacht Oideachais Bóthar Bhaile an Aird Baile Bhailcín Baile Átha Cliath 12 www.edco.ie Ball den Smurfit Kappa cpt © 2020 Mary Fox Gach ceart ar cosaint. Ní ceadmhach aon chuid den fhoilseachán seo a atáirgeadh, a stóráil i gcóras aisghabhála ná a tharchur ar aon mhodh nó slí, bíodh sin leictreonach, meicniúil, bunaithe ar fhótachóipeáil, ar thaifeadadh nó eile gan cead a fháil roimh ré ón bhfoilsitheoir nó ceadúnas a cheadaíonn cóipeáil shrianta in Éirinn arna eisiúint ag Gníomhaireacht um Cheadúnú Cóipchirt na hÉireann, 63 Sráid Phádraig, Dún Laoghaire, Baile Átha Cliath.

Clúdach: Liz White Designs Clóchur: Carole Lynch Eagarthóir: Ciara McNee, Dorothy Ní Uigín Léitheoir profaí: Annemarie Nugent, Caitriona Clarke Léaráidí: Becky Davies, Kirsti Davidson (Bright Agency) Grianghraif: Shutterstock.com Lch. 9, 26: Viktor Fedorenko; Lch 15: Kleber Cordeiro.

Rinne na foilsitheoirí a ndícheall teacht ar úinéirí cóipchirt; beidh siad sásta na gnáthshocruithe a dhéanamh le haon duine eile acu a dhéanann teagmháil leo.

ii

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 2

25/05/2020 11:34

Clár Réamhrá ..................................................................................................... 2 Plean Scoile: Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT) ........... 4 Plean Scoile: Gramadach ............................................................................ 6

Leabhar Gramadaí 1 Bí agus Tar san aimsir chaite................................................................ 8 2 Briathra ilsiollacha............................................................................... 9 3 Mo, do, a, ár, bhur.............................................................................. 10 4 Ó ........................................................................................................ 11

Dul Siar A ............................................................................................... 12 5 An aimsir láithreach ........................................................................... 13 6 Firinscneach nó baininscneach............................................................ 14 7 Briathra a thosaíonn le guta nó f....................................................... 16 8 Na haimsirí ......................................................................................... 17

Dul Siar B................................................................................................ 18 9 Ag comhaireamh rudaí: 1–20............................................................ 19 10 Briathra ilsiollacha arís ...................................................................... 21 11 Ar, ag, le, do, ó................................................................................... 22 12 Isteach / istigh agus amach / amuigh ................................................ 24

Dul Siar C ................................................................................................ 26 13 An aimsir láithreach arís .................................................................... 28 14 An chopail is....................................................................................... 29 15 Na horduimhreacha: 1–20.................................................................. 30 16 Ar an, in aice leis an, faoin, thar an, leis an....................................... 32

Dul Siar D ............................................................................................... 34 Táblaí ........................................................................................................ 35 Measúnú 1 (bunaithe ar aonaid 1–8) ........................................................ 40 Measúnú 2 (bunaithe ar aonaid 9–16) ...................................................... 43 Measúnú 1: Na Freagraí ............................................................................ 46 Measúnú 2: Na Freagraí ............................................................................ 47

Leabhar Litrithe Cluichí ....................................................................................................... 48 Patrúin Foghraíochta agus Aicmí Focal ..................................................... 54 Na Focail Litrithe Deighilte ........................................................................ 86

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 1

24/04/2020 15:14

Réamhrá Tá na leabhair bunaithe ar Churaclam nua Teanga na Bunscoile. Scéim ghrádaithe is ea é do Rang 2 go Rang 6. I ngach aonad, tá réimse leathan modhanna múinte le fáil: léigh agus pléigh, obair bheirte, obair ghrúpa, gníomhaíochtaí éisteachta, gníomhaíochtaí labhartha, tascanna scríbhneoireachta agus cluichí.

Litriú an Lae: Leabhar Litrithe Tá an leabhar bunaithe ar na deich dtopaic ar Churaclam na Gaeilge. In Litriú an Lae do Rang 4, tá 19 aonad bunaithe ar théamaí Churaclam na Gaeilge (agus cúig aonad Dul Siar) agus tá 11 aonad bunaithe ar ábhair an churaclaim. Dé réir Churaclam nua Teanga na Bunscoile, caithfear ábhair/ceachtanna eile ón gcuraclam a mhúineadh trí Ghaeilge (An Fhoghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT)). Mar sin tá ceacht tíreolaíochta, ceacht corpoideachais, ceacht matamaitice, ceacht staire, ceacht sna hamharcealaíona, ceacht eolaíochta agus ceacht san oideachas sóisialta, pearsanta agus sláinte le fáil sa leabhar freisin. Tá na haonaid seo san áireamh chun cabhrú le pleanáil le haghaidh FCÁT sa Churaclam nua Teanga. Tá sé de rogha ag an múinteoir litriú na bhfocal a mhúineadh.

I leabhar Rang 4, gheofar liosta de ocht bhfocal in aghaidh na seachtaine nó an aonaid. Tá na focail liostaithe i dtábla ag tús na n-aonad, agus caithfear iad a scríobh amach sa tábla gach oíche mar obair bhaile. Úsáidtear an cur chuige: Féach agus Abair, Clúdaigh, Scríobh agus Seiceáil. Úsáidtear scáthú ar na leathanaigh chun a thaispeáint do na daltaí cén focail sna táblaí atá le hathscríobh agus le foghlaim don obair bhaile. Is de réir a chéile gach lá a théann líon na litrithe atá le foghlaim i méid.

Gné shuntasach eile den tsraith litrithe Litriú an Lae ná go n-aithnítear patrúin litrithe rialta a tharlaíonn sa Ghaeilge. Agus stór focal na ndaltaí ag dul i méid, tá an deis acu focail a eagrú le chéile i ngrúpaí de réir patrúin fuaime cosúla. Tá greille ag cúl na dtéacsleabhar chun é seo a dhéanamh. Tá na focail litrithe ar fáil ar chúl Leabhar an Mhúinteora mar acmhainn fótachóipeáilte. Ciallaíonn sé seo gur féidir le múinteoirí aicmí focal na Gaeilge a léiriú sa seomra ranga.

Ag cúl théacsleabhair na ndaltaí, feicfear liostaí ‘Dolch’ na Gaeilge, is é sin liostaí de na focail ardmhinicíochta. Cabhraíonn siad le haithint focal na ndaltaí. Tá liosta 100 focal agus frása ardmhinicíochta ann do gach leibhéal (rang). Cuimsíonn sé sin 500 focal ardmhinicíochta san iomlán sna liostaí thar an tsraith litrithe ar fad.

Tá na focail deighilte ar fáil ar chúl Leabhar an Mhúinteora mar acmhainn fótachóipeáilte (leathanach 86). Is é ata i gceist le deighilt ná an cumas fuaimeanna aonair a chloisteáil i bhfocail. A mhalairt ar fad atá ann maidir le cumasc mar nuair a dhéanaimid focail a dheighilt, tógaimid na fuaimeanna aonair óna chéile. Is scil aitheanta í a fheabhasaíonn cumas léitheoireachta agus litrithe. Tá litritheoirí inniúla

2

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 2

24/04/2020 15:14

in ann focail a dheighilt i bhfuaimeanna bunúsacha agus tabharfaidh na leathanaigh seo a leanas na tacaíochtaí is gá do mhúinteoirí chun an scil seo a mhúineadh. Is dóigh go bhféadfadh roinnt neamhréilreachtaí a bheith ann sa chur chuige maidir leis na litrithe de bharr éagsúlachtaí canúintí i bpatrúin struis focail.

Tá réimse leathan gníomhaíochtaí le déanamh ag na páistí. Tá tascanna léitheoireachta (léigh agus tarraing), tascanna scríbhneoireachta (mar shampla líon na bearnaí, meaitseáil, lipéadú, críochnaigh an scéal), tomhais, focal chuardach agus crosfhocail le déanamh. Tugann na gníomhaíochtaí deiseanna dóibh na focail a aithint agus a scríobh, arís agus arís eile. Baineann na gníomhaíochtaí leis na focail sa liosta. Ag deireadh gach aonaid is féidir féinmheasúnú a dhéanamh.

Litriú an Lae: Leabhar Gramadaí In Litriú an Lae: Leabhar Gramadaí do Rang 4, gheofar fiche aonad (ceithre aonad Dul Siar san áireamh). Roinntear an cuspóir foghlama leis na daltaí ag tús an aonaid. Tá ceist féinmheasúnaithe ag an deireadh chun smaointeoireacht a spreagadh ar ábhar an aonaid agus chun seans a thabhairt do na páistí an topaic a mhíniú ina gcuid focal féin.

Tá na rialacha gramadaí leagtha amach i leabhar an dalta, agus tá measúnuithe (ó Rang 3 go Rang 6) leagtha amach i Leabhar an Mhúinteora. Tugann na bileoga measúnaithe acmhainn do mhúinteoirí le monatóireacht a dhéanamh ar dhul chun cinn na bpáistí leis an gclár. Baineann ceithre cheacht le gach topaic ghramadaí agus múintear na ceithre cheacht thar thréimhse coicíse. Tar éis ceithre aonad, bíonn caibidil Dul Siar ann.

Cuirtear an teanga a bhaineann leis na rialacha gramadaí i láthair sa chéad leabhar (do Rang 2) agus forbraítear í ag gach leibhéal ranga chun leanúnachas agus dul chun cinn a dheimhniú.

Is féidir an leabhar litrithe agus an leabhar gramadaí a úsáid le haon téacsleabhar Gaeilge eile atá in úsáid sa seomra ranga.

Acmhainní Digiteacha Tá ríomhleabhar idirghníomhach de Litriú an Lae le fáil do mhúinteoirí ag www.edcolearning.ie. Chomh maith leis sin, tá taisce acmhainní digiteacha ann gur féidir a úsáid saor in aisce, leis na rudaí seo a leanas san áireamh: • tráth na gceist PowerPoint mar acmhainn dul siar agus measúnú do dheireadh na bliana • liostaí litrithe leis na haicmí focal curtha le chéile, gur féidir a phriontáil agus a chur suas sa seomra ranga, chun cabhrú le haithint focal na ndaltaí • measúnachtaí gramadaí le phriontáil • fuaimrianta ón dlúthdhiosca i bhfoirm dhigiteach.

3

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 3

24/04/2020 15:14

4

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 4

24/04/2020 15:14

Curaclam: Eolaíocht

Curaclam: Tíreolaíocht Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Lárionaid sa chontae, sa réigiún agus sa tír Aonad: 24. Stíleanna ceoil

Curaclam: OSPS Snáitheanna: Mise Snáithaonaid: Ag tabhairt aire do mo chorp Aonad: 21. Lá Fhéile Pádraig ar fud an domhain Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Ceol

Aonad: 24. Cluiche Unihoc

Curaclam: Corpoideachas

Snáitheanna: Cluichí

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Eolaíocht

Snáitheanna: Dúile beo

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe Aonad: 24. Daoine a chuidíonn liom Curaclam: Tíreolaíocht

Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha

Snáithaonaid: An t-imshaol nádúrtha áitiúil

Aonad: 26. Cén t-am é?

Curaclam: Matamaitic

Snáitheanna: Tomhais

Snáithaonaid: Am

Snáithaonaid: Luail

Aonad: 27. An uimhirlíne

Curaclam: Matamaitic

Snáitheanna: Ailgéabar

Snáithaonaid: Patrúin a iniúchadh agus a úsáid

Snáithaonaid: Daoine a chónaíonn agus a shaothraíonn sa cheantar áitiúil agus i gceantair chodarsnacha in Éirinn

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna

Snáitheanna: Dúile beo

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Corpoideachas

Snáitheanna: Gleacaíocht

Aonad: 23. Cúrsa abhann Curaclam: Tíreolaíocht Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha

Aonad: 26. Léarscáil den scoil Curaclam: Tíreolaíocht Forbairt scileanna: Léarscáileanna, cruinneoga agus scileanna grafacha Coincheap: Ag úsáid pictiúr, léarscáileanna agus mionsamhlacha

Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart Snáithaonaid: An t-imshaol nádúrtha áitiúil

Snáithaonaid: Talamh, aibhneacha agus farraigí na hÉireann

Snáitheanna: Staidéir áitiúla

Curaclam: Stair

Aonad: 22. Naomh Pádraig in Éirinn Snáitheanna: Imshaoil nádúrtha

Curaclam: Tíreolaíocht

Aonad: 22. Ainmhithe na hÉireann Aonad: 25. Gnéithe nádúrtha na hÉireann Curaclam: Eolaíocht

Aonad: 25. Gnéithe nádúrtha

Aonad: 26. Gleacaíocht

Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart

Snáithaonaid: Éisteacht le ceol agus freagairt dó

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Staidéir áitiúla

Curaclam: Stair

Aonad: 21. Traidisiún na Nollag timpeall an domhain

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Éisteacht agus freagairt

Snáithaonaid: Cluichí a cheapadh Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Daoine agus agus a imirt críocha eile

Aonad: 25. Saolré blátha

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna

Curaclam: Ceol

Aonad: 5. Comharthaí an fhómhair

Aonad: 23. Logainmneacha

Aonad: 13. Pirimid an bhia

Aonad: 23. An cheolfhoireann

Aonad: 24. Ag tógáil tí

Snáitheanna: Dúile beo

Snáithaonaid: An bheatha dhaonna

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Éisteacht agus Snáithaonaid: Ag maireachtáil sa freagairt Snáithaonaid: Éisteacht le ceol phobal áitiúil agus freagairt dó

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Dúile beo

Seánra: Scríbhneoireachta Seánra: Nós imeachta

Snáitheanna: Dúile beo

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáitheanna: Péint agus dath

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Eolaíocht

Curaclam: Béarla

Snáithaonaid: Péinteáil

Aonad: 2. Baill bheatha

Aonad: 5. An fómhar

Aonad: 4. Ag déanamh ceapaire

Rang 6

Curaclam: Eolaíocht

Rang 5

Aonad: 22. Foraois bháistí

Rang 4

Curaclam: na hAmharcealaíona

Rang 3

Aonad: 23. Ealaín

Rang 2

Plean Scoile: Foghlaim Chomhtháite Ábhar agus Teangacha (FCÁT)*

Leabhar Litrithe

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 5

5

24/04/2020 15:14

Aonad: 27. Modhanna iompair – anois agus fadó

Curaclam: Stair

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna

Snáitheanna: Dúile beo Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Aonad: 28. Conas a fuair Cúchulainn a ainm

Snáitheanna: Feasacht agus cúram imshaoil Snáithaonaid: Feasacht imshaoil

Aonad: 30. Sábháilteacht uisce

Aonad: 27. Cluichí thar na blianta Curaclam: Stair Snáitheanna: Staidéir áitiúla Snáithaonaid: Cluichí agus caitheamh aimsire san am atá thart Aonad: 28. Cruthanna tríthoiseacha Curaclam: Matamaitic

Aonad: 29. Cruthanna déthoiseacha

Curaclam: Matamaitic

Snáitheanna: Cruth agus spás

Snáithaonaid: Cruthanna 3-T

Aonad: 30. Ag comhaireamh daoine

Curaclam: Gaeilge

Aonad: 30. Ag tabhairt aire do mo chorp

Curaclam: OSPS

Snáitheanna: Mise

Snáithaonaid: Ag tabhairt aire do mo chorp

* Content and Language Integrated Learning (CLIL)

Snáithaonaid: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama

Snáitheanna: Athrú agus leanúnachas

Curaclam: Stair

Aonad: 30. Éadaí trí na haoiseanna

Snáithaonaid: Féastaí agus féilte san am atá thart

Snáitheanna: Staidéir áitiúla

Curaclam: Stair

Aonad: 30. Féilte an domhain

Gníomhaíochtaí beochana

Snáitheanna: Cruth agus spás Snáithaonaid: Cruthanna 3-T

Curaclam: Corpoideachas

Snáithaonaid: Miotais agus finscéalta

Snáitheanna: Scéalaíocht

Aonad: 29. Síntí matán

Snáithaonaid: Sábháilteacht uisce

Snáitheanna: Oiliúint uisce

Curaclam: Matamaitic

Snáithaonaid: Cruthanna 3-T

Curaclam: Eolaíocht

Curaclam: Stair

Aonad: 27. Ainmhithe an Artaigh Curaclam: Eolaíocht

Aonad: 29. Fuinneamh

Curaclam: Corpoideachas

Céim 4: Teanga fháthchiallach

Snáithaonaid: Forbairt foirme i gcré

Athinsint agus mionléiriú

Aonad: 29. Na horduimhreacha

Snáitheanna: Cruth agus spás

Snáitheanna: Gramadach

Snáithaonaid: Uimhreacha pearsanta

Snáithaonaid: Dúshláin lasmuigh

Snáithaonaid: Ionadluach

Snáithaonaid: Scoileanna agus oideachas

Snáitheanna: Gníomhaíochtaí lasmuigh agus gníomhaíochtaí eachtraíochta

Snáitheanna: Uimhreas

Snáitheanna: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama

Curaclam: Béarla

Snáitheanna: Cré

Curaclam: Corpoideachas

Aonad: 26. Samhlacha: ag déanamh comparáide

Aonad: 28. Babhla cré Curaclam: na hAmharcealaíona

Aonad: 26. Tóraíocht taisce

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Snáithaonaid: Plandaí agus ainmhithe

Curaclam: Matamaitic

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Dúile beo

Snáitheanna: Imshaoil dhaonna Snáithaonaid: Lárionaid sa chontae, sa réigiún agus sa tír

Aonad: 28. Slánaigh suas/síos

Curaclam: Eolaíocht

Curaclam: Tíreolaíocht

Curaclam: Stair

Aonad: 25. Gnáthóg fionnuisce

Aonad: 27. Ag aithint feithidí Curaclam: Eolaíocht

Aonad: 25. Na cúigí

Aonad: 29. An scoil fadó

Snáithaonaid: Ag maireachtáil sa Snáitheanna: Leanúnachas agus athrú le himeacht ama phobal áitiúil Snáithaonaid: Iompar

Curaclam: Tíreolaíocht

Aonad: 28. M’áit chónaithe

6

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 6

24/04/2020 15:14

Briathra san aimsir chaite agus san AL: briathra

Céimeanna comparáide (rialta): aidiachtaí

Briathra san AF: briathra

Briathra aonsiollacha sa mhodh ordaitheach: an modh ordaitheach Briathra ilsiollacha san AF (-air/-ir/-is/-ail): briathra

An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)

Mo, do, a, ár, bhur: an aidiacht shealbhach Ó: forainmneacha réamhfhoclacha

An aimsir láithreach (1): briathra

An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)

Ag comhaireamh rudaí: na bunuimhreacha Ar, ag, ó, le, do: forainmneacha réamhfhoclacha

Na briathra Bí agus Tar san AC: briathra neamhrialta

Ar an, in aice leis an, faoin, thar an: na réamhfhocail shimplí

Briathra a thosaíonn le guta: briathra

Na haoiseanna: 1–10

Briathra ilsiollacha (-igh/-aigh): briathra

Mo, do, a: an aidiacht shealbhach

Ar, ag, le, do: forainmneacha réamhfhoclacha

Agam, agat, aige, aici: forainmneacha réamhfhoclacha

An briathar Cuir san AC: briathra

Orm, ort, air, uirthi: forainmneacha réamhfhoclacha

Mo, do, a: an aidiacht shealbhach

Na briathra Ól agus Ith san AC: briathra

Gutaí agus consain: an aibítir

Dom, duit, dó, di: forainmneacha réamhfhoclacha

Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF

Briathra a thosaíonn le guta nó f: briathra

Aidiachtaí: an aidiacht

Thuas/thíos, ag dul suas/ag dul síos: dobhriathra

Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF

Ag cumadh ceisteanna: na ceistfhocail

Céimeanna comparáide (neamhrialta): aidiachtaí

Aidiachtaí agus ainmfhocail: inscne ghramadúil

Na briathra neamhrialta san AF: briathra neamhrialta

Faoi, as: forainmneacha réamhfhoclacha

Na briathra neamhrialta san AL: briathra neamhrialta

Uimhir uatha agus uimhir iolra: na hainmfhocail

Briathra neamhrialta san AC: briathra

Briathra caola agus leathana + sinn san AC: briathra

Briathra ilsiollacha san AF (-aigh/-igh): briathra

Sa + séimhiú: an réamhfhocal ‘i’ agus an t-alt (sa)

Briathra ilsiollacha san AC (-aigh/-igh/-il): briathra

Na haimsirí: briathra san AC, AL agus AF

Rang 6

Ainmfhocal nó briathar

Briathra aonsiollacha san AF: briathra

Rang 5

Ag siúl, ag rith, ag léim, srl.: an t-ainm briathartha

Na briathra Bí agus Tar san AC: briathra neamhrialta

Rang 4

Gutaí caola agus gutaí leathana: na gutaí

Rang 3

Tá/Níl: an briathar Bí san AL

Rang 2

Plean Scoile: Gramadach

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 7

7

24/04/2020 15:14

Ag cumadh ceisteanna: Ar...?, Cá raibh...?, An raibh...? (na ceistfhocail)

An briathar Bí san AC: briathra neamhrialta

Liom, leat, leis, léi: forainmneacha réamhfhoclacha

An briathar Tar san AC: briathra neamhrialta

AL: Aimsir Láithreach

An t-ainmfhocal: baininscneach agus firinscneach (inscne ghramadúil)

Ar, ag an, faoin; m roimh b, g roimh c: na réamhfhocail shimplí

AC: Aimsir Chaite

Na horduimhreacha: 1–20

De/den, sa/san: réamhfhocail agus séimhiú

Céimeanna comparáide (rialta): aidiachtaí

Ag comhaireamh: na bunuimhreacha (1–20) agus na huimhreacha pearsanta (1–10)

An aimsir láithreach (2): briathra

‘Is’: an chopail

Na briathra neamhrialta san aimsir chaite: briathra neamhrialta

Isteach/istigh, amach/ amuigh: na dobhriathra

AF: Aimsir Fháistineach

Ag comhaireamh: na huimhreacha pearsanta (1–6)

Ag comhaireamh: na bunuimhreacha (1–10)

Na haoiseanna: 1–6

Caint indíreach: an chlaoninsint

Mo, do, a, ár, bhur, a (iolra): an aidiacht shealbhach

1

Bí agus Tar san aimsir chaite

A Léigh agus pléigh 1 Tar éis do na daltaí breathnú ar na briathra Bí agus Tar agus iad a phlé, cuir ceisteanna orthu chun a dtuiscint a scrúdú: ● An raibh tú ar scoil inné? ● An raibh tú ag an bpictiúrlann / linn snámha / ionad siopadóireachta inné? ● Ar tháinig tú ar scoil sa charr / san eitleán / ar an traein / ar do rothar?

2 Nuair a fhreagraíonn siad na ceisteanna, tabhair spreagadh do na páistí na briathra a litriú gan féachaint sa leabhar.

3 Tabhair seans dóibh ceisteanna a scríobh ina gcuid cóipleabhar agus iad a chur ar a chéile.

C Éist agus freagair Lá Breithe Mhamaí

8

Ba cheart do na páistí úsáid a bhaint as na frásaí cearta ‘Bhí/Ní raibh’ nó ‘Tháinig/Níor tháinig’.

1 Is mise Jack. Breithlá mo mhamaí a bhí ann inné agus bhí cóisir mhór ann i mo theach. Níor tháinig m’aintín Katie, áfach, bhí sí tinn san ospidéal.

Múinteoir: Ar tháinig Aintín Katie go dtí an chóisir? (An freagra: Níor tháinig) 2 Bhí gach saghas bia le hithe againn. Bhí ispíní, sceallóga, rís, spaigití agus cáca mór againn.

Múinteoir: An raibh píotsa acu? (An freagra: Ní raibh) 3 Bhí iontas mór do Mhamaí. Tháinig m’uncail Jason abhaile ón Astráil agus ní raibh a fhios ag aon duine go raibh sé ag teacht.

Múinteoir: Ar tháinig Uncail Jason abhaile ó Mheiriceá? (An freagra: Níor tháinig) 4 Bhí an ghrian ag taitneamh agus bhí an aimsir go breá. Bhí damhsa, ceol agus spórt againn sa ghairdín go dtí déanach san oíche.

Múinteoir: An raibh an chóisir ar siúl sa ghairdín? (An freagra: Bhí)

D Scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Bhíomar 2 Ar tháinig 3 Tháinig 4 An raibh 5 Ní rabhamar 6 Thángamar 8

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 8

05/05/2020 10:40

Briathra ilsiollacha

2

Na briathra a chríochnaíonn le -ail, -ir; bain amach an guta nó na gutaí deireanacha den bhriathar agus cuir an riail ‘caol le caol, leathan le leathan’ i bhfeidhm.

A Léigh agus pléigh 1 Léigh na briathra agus pléigh na difríochtaí idir na briathra caola, na briathra leathana agus briathra a thosaíonn le guta san aimsir chaite.

2 Téigh siar ar na deirí caola agus na deirí leathana.

3 Cad a dhéantar nuair a thosaíonn an briathar le guta?

4 Conas a dhéantar an fhoirm iolra + sinn/muid?

Cailltear an guta nó na gutaí ón siolla deireanach sula gcuirtear -aíomar agus -íomar orthu, mar shampla: cheangl + aíomar.

5 Scríobh liosta de na briathra ilsiollacha ar an gclár bán: dúisigh + sinn ● clúdaigh + sinn ● éirigh + sinn ● smaoinigh + sinn ●

codail + sinn ● imir + sinn ● oibrigh + sinn ●

6 Cuirfidh na páistí na briathra san fhoirm iolra + sinn agus litreoidh siad na briathra.

D Cluiche Dísle agus briathra 1 Cuir na páistí i ngrúpaí de cheathrar.

2 Tabhair dísle do gach grúpa.

3 Beidh seans ag gach duine sa ghrúpa an dísle a chaitheamh. Má chaitheann sé/sí uimhir 1, caithfidh sé/sí an briathar Ceannaigh a chur in abairt san aimsir chaite.

4 Má chaitheann sé/sí uimhir 2, caithfidh sé/sí an briathar Éirigh a chur in abairt san aimsir chaite agus mar sin de.

1 = ceannaigh

3 = tosaigh

5 = imigh

2 = éirigh

4 = gortaigh

6 = críochnaigh

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 9

9

24/04/2020 15:14

3

Mo, do, a, ár, bhur

A Léigh agus pléigh 1 Léigh na samplaí agus cuir ceisteanna ar na páistí: ●

Cad is brí le uatha agus iolra?

●

Cad a tharlaíonn tar éis ár, bhur agus a san iolra?

2 Déan gníomhaíochtaí leo. Abair le cailín amháin: ‘Cuir ort do chóta.’ Abair leis an rang: ‘Cad a rinne sí?’ An freagra: ‘Chuir sí uirthi a cóta.’

3 Caithfidh siad an t-ainmfhocal a litriú: a cóta.

4 Déan an ghníomhaíocht chéanna le buachaill. Abair leis, ‘Cuir ort do chóta.’

5 Abair leis an rang, ‘Cad a rinne sé?’ An freagra: ‘Chuir sé air a chóta.’

6 Caithfidh siad an t-ainmfhocal ‘a chóta’ a litriú.

B Cuir do agus ár leis na focail seo i do chóipleabhar.

Na freagraí: ● do chat / ár gcat

● do thuismitheoirí / ár dtuismitheoirí

● d’fhoireann / ár bhfoireann

● do bhróga / ár mbróga

● do dheirfiúr / ár ndeirfiúr

● do dhaidí / ár ndaidí

D Scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar.r Na freagraí: 1 gcuid

2 ndinnéar

3 gcara

4 deartháir

5 ghlúin

6 chónaí

Nótaí

10

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 10

24/04/2020 15:14

Ó

4

An tréimhse réamhchumarsáide Déan fótachóip de Thábla A (leathanach 35). Iarr ar na páistí na habairtí a chríochnú.

B Éist agus freagair Ag an mbialann. 9 Caithfidh na páistí na ceisteanna a fhreagairt ó bhéal.

1

Dia daoibh. Cad atá uaibh? (a) Is mise Anna agus tá spaigití uaim, le do thoil. (b) Is mise Ben agus tá píotsa uaim. (c) Is mise Ava agus tá píotsa uaim freisin.

Múinteoir:

2

●

Cad atá ag teastáil ó Anna? (An freagra: Tá spaigití uaithi.)

●

Cad atá ag teastáil ó Ava agus Ben? (An freagra: Tá píotsa uathu.)

Cad atá uait?

Buachaill: Tá nuachtán, milseáin agus buidéal uisce uaim, le do thoil.

Múinteoir: Cad atá ag teastáil ón mbuachaill sa siopa? (An freagra: Tá nuachtán, milseáin agus buidéal uisce uaidh.)

C Scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 uaithi

2 uaim

3 uainn

4 uait

5 uaidh

6 uaim

7 uaidh

8 uaithi

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 11

11

24/04/2020 15:14

Dul Siar

A

B Scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Cheannaíomar píotsa sa siopa inné.

2 Dhúisíomar go luath Dé Sathairn seo caite.

3 Ghortaíomar ár nglúin nuair a bhí timpiste againn ar an rothar.

4 Chruinníomar na húlla san úllord inné.

5 Chríochnaíomar ár gcuid obair bhaile roimh an gcluiche aréir.

C Cad atá uathu? Scríobh na freagraí i do chóipleabhar.

Sula ndéantar an ceacht seo, caith cúpla nóiméad ag caint faoi na pictiúir.

Caithfidh na páistí abairtí a scríobh faoi na pictiúir ag baint úsáide as an réamhfhocal ó agus as na forainmneacha réamhfhoclacha atá bunaithe air.

Na freagraí: 1 Tá madra uaidh.

2 Tá stoca uaithi.

3 Tá liathróid uaim.

4 Tá cótaí báistí / scáthanna báistí uaibh.

D Líon na bearnaí

Séimhiú nó urú?

Na freagraí: 1 D’fhágamar ár gcótaí sa charr.

2 An raibh do thuismitheoirí ag an mbéile aréir?

3 Féach ar na cailíní. Tá a mbróga go hálainn.

4 ‘Seo í mo dheirfiúr,’ arsa Carol.

5 Ghortaigh sé a ghlúin nuair a thit sé den rothar.

6 ‘Cá bhfuil bhur ngeansaithe?’ arsa an múinteoir.

12

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 12

24/04/2020 15:14

An aimsir láithreach

5

A Léigh agus pléigh 1 Tar éis do na daltaí breathnú ar na briathra agus iad a phlé, déan gníomhaíochtaí leo chun a dtuiscint a thástáil.

2 Scríobh briathra aonsiollacha (caola agus leathana) ar an gclár bán: ● Buail ● Glan ● Scríobh ● Caith ● Las ● Preab ● Rith 3 I mbeirteanna, roghnóidh siad aon bhriathar amháin agus scríobhfaidh siad amach go hiomlán (. . . mé / . . . tú / . . . sé / . . . sí, srl.) san aimsir láithreach, ina gcuid cóipleabhar é.

B Cuir ciorcal timpeall ar na briathra caola. caola. fillimid

baineann

caithimid

rithimid

buaileann

léimimid

ligeann

millim

C Scríobh na habairtí seo a leanas i gceart i do chóipleabhar.

1 Líonaim

2 Siúlaimid

3 Glanann

4 Cuireann

5 Scuabann

6 Léimean

D Éist agus scríobh na freagraí i do chóipleabhar. 10 1 Haigh. Is mise JJ agus tógaim an bus ar scoil gach Luan agus gach Céadaoin.

Múinteoir: Cathain a thógann JJ an bus? (An freagra: Tógann JJ an bus gach Luan agus gach Céadaoin.)

2 Nina is ainm dom agus glanaim an carr gach Satharn.

Múinteoir: Céard a ghlanann Nina gach Satharn? (An freagra: Glanann Nina an carr gach Satharn.)

3 Julia is ainm dom agus fágaim mo theach ar a hocht a chlog gach maidin.

Múinteoir: Cathain a fhágann Julia a teach? (An freagra: Fágann Julia a teach ar a hocht a chlog gach maidin.)

4 Is mise Clive. Is maith liom a bheith ag rith agus rithim trí mhíle gach maidin.

Múinteoir: Cad a dhéanann Clive gach maidin? (An freagra: Ritheann Clive trí mhíle gach maidin.)

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 13

13

05/05/2020 10:41

6

Firinscneach nó baininscneach

A Léigh agus pléigh 1 Tar éis do na daltaí breathnú ar na hainmfhocail agus iad a phlé, cuir ceisteanna orthu chun a dtuiscint a thástáil.

2 Scríobh na hainmfhocail seo a leanas ar an gclár bán agus fiafraigh díobh an baininscneach nó firinscneach iad. ● An fharraige

● An pháirc

● An t-oráiste

● An dochtúir

● An obair

● An múinteoir

B Cuir ciorcal dearg timpeall na n-ainmfhocal sna habairtí seo.

1 Thángamar ar scoil inné.

2 Tá na pirimidí san Éigipt.

3 Dhúnamar an fhuinneog.

4 D’itheamar spaigití aréir.

5 Bhí mé i Londain le mo chara.

C Cuir na hainmfhocail seo in dhá liosta i do chóipleabhar: Firinscneach nó Baininscneach Baininscneach??

Caithfidh na páistí tomhas a dhéanamh sula dtosóidh siad an ghníomhaíocht agus ansin seiceáil san fhoclóir.

Firinscneach búistéir poitigéir bearbóir fiaclóir an t-úll an t-am báicéir an t-arán

14

Baininscneach an oíche bialann bonnóg pictiúrlann spideog leabharlann an uimhir fuinneog pancóg feadóg

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 14

24/04/2020 15:14

D Cluiche

Cén cón?

Is féidir an cluiche seo a imirt i rith rang corpoideachais.

1 Déan fótachóip de Thábla B (leathanach 36), méadaigh é agus gearr amach na hainmfhocail.

2 Cuir na páistí in dhá fhoireann.

3 Cuir amach dhá chón: cón firinscneach agus cón baininscneach.

4 Taispeáin cárta amháin do gach uile pháiste agus abair an t-ainmfhocal ag an am céanna.

5 Rithfidh sé/sí go dtí an cón baininscneach má tá ainmfhocal baininscneach i gceist.

6 Rithfidh sé/sí go dtí an cón firinscneach má tá ainmfhocal firinscneach i gceist.

7 Más mian leo, is féidir leis/léi caint lena f(h)oireann sula socraíonn sé/sí inscne an ainmfhocail.

8 Gheobhaidh sé/sí pointe amháin don fhoireann má bhíonn an ceart aige/ aici. Is iad an fhoireann leis an líon is mó pointí na buaiteoirí.

Tábla B: Na freagraí Tá na hainmfhocail fhirinscneacha sna boscaí gorma. an t-úll

an phictiúrlann

an ubh

an fharraige

an t-oráiste

an mála

an obair

an múinteoir

an t-arán

an peann

an dochtúir

an fhoireann

an fhuinneog

an ceoltóir

an cailín

an bhialann

an amharclann

an pháirc

an bhábóg

an t-airgead

an dochtúir

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 15

15

24/04/2020 15:14

7

Briathra a thosaíonn le guta nó f

A Léigh agus pléigh Tar éis do na daltaí breathnú ar na briathra agus iad a phlé, cuir ceisteanna orthu chun a dtuiscint a thástáil: ●

Cad a tharlaíonn do na briathra a thosaíonn leis an litir f? Conas a dhéantar an fhoirm cheisteach / an fhoirm dhiúltach?

●

Cad a tharlaíonn do na briathra a thosaíonn le gutaí? Conas a dhéantar an fhoirm cheisteach / an fhoirm dhiúltach?

●

Cad iad na difríochtaí idir an aimsir láithreach agus an aimsir chaite?

B Scríobh na briathra san aimsir láithreach i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Iarraim

2 Ní ólann sé

3 Ní fhéachann siad

4 Íocann sé

5 Féachaimid

6 Ithimid

7 An ólann sí?

8 Fillim

C Scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 ólaim

2 bhféachann

3 Fanaim

4 Íocann, ithimid

5 Fágaimid

6 Iarann

D Scríobh na briathra mar cheisteanna san aimsir láithreach i do chóipleabhar.

Na freagraí:

16

1 An itheann?

2 An ólann?

4 An bhfilleann?

5 An bhféachann?

3 An bhfanann?

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 16

24/04/2020 15:14

Na haimsirí

8

B Scríobh na habairtí i gceist A arís i do chóipleabhar ach cuir na frásaí seo ag deireadh na n-abairtí.

1 Caithfidh siad gach uile fhrása a úsáid.

2 Níl cead acu an frása céanna a úsáid níos mó ná uair amháin.

C An ceann corr

Cuir ciorcal timpeall ar an gceann nach cóir

a bheith sa ghrúpa. An bhfuil a fhios agat cén fáth?

1 d’ólamar / sheasamar / ritheamar / siúlaimid 2 ar dhún sé? / filleann sibh / thit siad / thángamar 3 ar tháinig sibh? / ar chuir mé? / fágaim / dhúisigh mé 4 féachann tú / dúnann sé / thosaigh siad / scríobhaim 5 seasaim / bhíomar / iarrann sí / tógann tú 6 bhrostaigh mé / léimeann siad / cheannaigh siad / bhailigh sí

D Cluiche Deir Ó Grádaigh 1 Glaoigh amach na briathra sa liosta thíos.

2 Más briathar san aimsir chaite atá i gceist, seasfaidh na daltaí suas suas.

3 Más briathar san aimsir láithreach atá i gceist, suífidh siad síos síos. = na briathra san aimsir láithreach. lasann sé

sheasamar

ritheamar

tháinig sibh

chuir mé

fágaim

ithim

bhíomar

iarrann sí

ghearr sé

d’fhéachamar

íocann sé

bhí sé

shiúil tú

crochann tú

filleann sibh

thit siad

thángamar

dúnaimid

thosaigh siad

scríobhaim

chuireamar

léimeann siad

cheannaíomar

bhailigh sí

múineann sé

ólann sé

ithimid

ghlac sí

bhriseamar Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 17

17

24/04/2020 15:14

B

Dul Siar

B Scríobh an sliocht i gceist A san aimsir láithreach i do chóipleabhar.

Na freagraí: Seo é Joe. Tógann sé cith gach maidin agus cuireann sé a chuid éadaigh scoile air. Itheann sé calóga arbhair agus ólann sé sú oráiste. Cuireann sé a chuid leabhar ina mhála scoile agus siúlann sé ar scoil lena chara.

Scríobhann sé ina chóipleabhar agus ritheann sé sa chlós ag am lóin.

Siúlann sé abhaile ar a trí a chlog. Itheann sé a dhinnéar lena chlann.

Féachann sé ar an teilifís agus titeann sé ina chodladh ar a deich a chlog.

D Cad atá sa phictiúr? Cuir an roimh an ainmfhocal agus aimsigh na freagraí sa chuardach focal.

Na freagraí: 1 an múinteoir

a

n

f

h

u

i

n

n

e

o

g

a

n

n

n

n

f

r

t

ú

i

i

o

p

a

n

d

s

á

d

m

f

a

n

t

a

r

á

n

t

r

a

a

s

r

ú

é

i

s

c

c

o

d

a

l

n

n

n

í

a

i

a

b

b

e

á

o

i

i

p

7 an t-airgead

b

t

o

é

s

n

o

n

ú

a

c

r

ú

h

8 an t-arán

h

ú

g

í

b

u

t

n

c

n

h

g

c

a

9 an phancóg

á

c

c

c

c

b

a

e

b

f

t

e

b

n

b

b

e

a

n

h

i

g

o

í

ú

a

b

c

ó

s

a

t

s

i

e

h

t

i

i

d

l

ó

g

á

s

r

t

ú

i

i

o

r

r

í

n

g

2 an ubh 3 an bhábóg 4 an dochtúir 5 an fhuinneog 6 an oíche

Is féidir leis na daltaí Measúnú 1 a dhéanamh anois (leathanach 40).

18

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 18

05/05/2020 10:43

Ag comhaireamh rudaí: 1–20

9

A Léigh agus pléigh 1 Tar éis do na daltaí breathnú ar na bunuimhreacha, cuir ceisteanna orthu chun a dtuiscint a thástáil: ●

Cé mhéad bord atá sa seomra?

●

Cé mhéad fuinneog atá sa seomra?

●

Cé mhéad cathaoir atá sa seomra?

●

Cé mhéad seomra ranga atá sa scoil?

●

Cé mhéad mála scoile atá sa seomra?

2 Iarr orthu na bunuimhreacha a litriú nuair a thugann siad a gcuid freagraí.

B Éist agus scríobh na freagraí i do chóipleabhar. 11 Fadhbanna matamaitice atá i gceist.

1 Bhí mé sa siopa agus cheannaigh mé dhá pheann dhearga agus ceithre pheann ghorma. Cé mhéad peann a cheannaigh mé san iomlán?

An freagra: sé pheann 2 Bhí cóisir mhór agam aréir. Cheannaigh mé trí phíotsa piobarónaí, dhá phíotsa cáise agus cúig phíotsa margherita. Cé mhéad píotsa a cheannaigh mé san iomlán?

An freagra: deich bpíotsa 3 Bhí mé sa siopa éadaigh. Cheannaigh mé ceithre bhríste ghairide agus ceithre bhríste ghéine. Cé mhéad bríste a cheannaigh mé san iomlán?

An freagra: ocht mbríste 4 Bhí mé sa siopa bréagán. Cheannaigh mé ceithre bhábóg, trí charr agus deich liathróid. Cé mhéad bréagán a cheannaigh mé san iomlán?

An freagra: seacht mbréagán déag

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 19

19

24/04/2020 15:14

C Cé mhéad? Scríobh an uimhir cheart i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 sé chárta

2 ocht mbróg

3 deich bpiorra

4 fiche bosca

D Scríobh na habairtí seo i bhfocail i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Tá dhá bhanana, sé phéitseog agus ceithre phiorra sa bhabhla torthaí.

2 Bhí cóisir bhreithlae againn agus d’itheamar: trí cháca, naoi gceapaire agus deich bpíotsa.

3 Bhí cúig charr déag sa charrchlós: dhá charr déag Nissan, dhá charr Audi agus aon charr amháin Volkswagen.

4 Tá ceithre bhosca thuas staighre, seacht mbosca thíos staighre agus dhá bhosca ar an mbord.

5 Scóráil mé sé phointe sa chluiche. Scóráil an fhoireann eile aon chúl amháin agus naoi bpointe.

Nótaí

20

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 20

24/04/2020 15:14

Briathra ilsiollacha arís

10

Na briathra a chríochnaíonn le -ail, -ir, -air: bain amach an guta nó na gutaí deireanacha den bhriathar. Lean an riail ‘caol le caol, leathan le leathan’.

B Cuir ciorcal timpeall ar na briathra leathana. deisímid codlaíonn ní smaoiníonn

ceannaíonn cuardaím

brostaímid

bailím

an gcabhraíonn?

imrímid

dúisímid

C Scríobh na habairtí seo a leanas i gceart i do chóipleabhar.

1 Bailíonn

2 Cabhraím

3 ndúisíonn

5 Ullmhaímid

6 imíonn

7 Insíonn

4 Éiríonn

D Éist agus scríobh na freagraí i do chóipleabhar. 12 Caithfidh na páistí frasaí a scríobh mar fhreagra in ionad abairtí iomlána, mar shampla, Ceannaíonn sé/Ní dheisíonn sí.

1 Is mise Liam agus dúisím ar a seacht a chlog gach maidin.

Múinteoir: An ndúisíonn Liam ar a cúig a chlog gach maidin?

(An freagra: Ní dhúisíonn sé.)

2 Is mise Mamaí. Ceannaím carr nua gach bliain.

Múinteoir: An gceannaíonn Mamaí carr nua gach bliain?

(An freagra: Ceannaíonn sí.)

3 Haigh. Is mise Zaynab agus imím go dtí an t-ionad siopadóireachta gach Céadaoin.

Múinteoir: An imíonn Zaynab go dtí an t-ionad siopadóireachta gach Aoine? (An freagra: Ní imíonn sí.)

4 Simon is ainm dom. Bailím sméara dubha sa pháirc in aice mo theach gach fómhar.

Múinteoir: An mbailíonn Simon sméara dubha gach samhradh?

(An freagra: Ní bhailíonn sé.)

5 Harry is ainm dom. Ullmhaím an bricfeasta gach maidin mar is maith liom a bheith ag cócaireacht.

Múinteoir: An ullmhaíonn Harry an dinnéar gach lá?

(An freagra: Ní ullmhaíonn sé.)

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 21

21

05/05/2020 14:07

11

Ar, ag, le, do, ó

A Léigh agus pléigh Pléigh an tábla seo thar dhá lá mar tá a lán eolais ann.

Tar éis do na daltaí breathnú ar an tábla, cuir ceisteanna orthu chun a dtuiscint a thástáil.

1 Cathain a úsáidtear an réamhfhocal ar? ● Na mothúcháin brón, deifir, ocras, tart, fearg, imní, biseach, náire: Tá ocras orm. / Tá ocras ar Mhamó. / Tá brón uirthi. ●

Tinneas: Tá tinneas cinn orm. / Tá tinneas fiacaile air. / Tá slaghdán uirthi.

●

Éadaí: Tá hata orm. / Tá cóta ort. / Tá bróga air. / Chuir sí scairf uirthi.

●

Gruaig: Tá gruaig dhonn orm. / Tá gruaig dhubh air.

2 Cathain a úsáidtear an réamhfhocal ag? ● Úinéireacht: Tá deartháir/deirfiúr agam. / Tá rothar aige. / Tá leabhar acu. / Níl a fhios agam. / Tá súile gorma agam. / Tá súile glasa agam ach Tá dath donn ar mo shúile.

3 Cathain a úsáidtear an réamhfhocal le? ● Ag taispeáint rogha: B’fhearr liom . . . / Is maith le . . . / Is fuath leis . . . / Ba mhaith leis . . .

4 Cathain a úsáidtear an réamhfhocal do? ● Beannú: Dia duit/daoibh. Dia’s Muire duit/daoibh. ●

Ag caint faoi ainmneacha: Cad is ainm duit? __________ is ainm dom.

●

Ag tabhairt rud do dhuine: Thug Mamaí bronntanas dom. / Thug mé cárta di. / Thug sé milseáin dúinn. / Thugamar bronntanas do Dhaidí.

5 Cathain a úsáidtear an réamhfhocal ó? ● Féach siar ar Chaibidil 4: Ó (leathanach 11).

C Scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhair.

Na freagraí: 1 dom

22

2 uirthi

3 air

4 uait

5 liom

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 22

24/04/2020 15:14

D Éist agus freagair Tabhair seans dóibh freagraí gearra a scríobh ina gcuid cóipleabhar nó is féidir na freagraí a thabhairt ó bhéal. Ba cheart dóibh úsáid a bhaint as Forainm Réamhfhoclach sna freagraí.

Léigh na habairtí agus na ceisteanna seo a leanas os ard.

1 Is mise Jack. Tá triúr deirfiúracha agus beirt deartháireacha agam.

Ceist: Cé mhéad deirfiúr agus deartháir atá ag Jack? (An freagra: Tá triúr deirfiúracha agus beirt deartháireacha aige.)

2 Sorcha is ainm dom agus tá tinneas cinn orm.

Ceist: Cad atá ar Shorcha? (An freagra: Tá tinneas cinn uirthi.)

3 Haigh. Is mise Simon agus tá gloine uisce uaim.

Ceist: Cad a theastaíonn ó Simon? (An freagra: Tá gloine uisce uaidh.)

4 Dia duit. Is mise Gary agus thug Liam leabhar nua dom.

Ceist: Cad a thug Liam do Gary? (An freagra: Thug Liam leabhar nua dó.)

5 Veronica is ainm dom agus taitníonn uachtar reoite go mór liom.

Ceist: Cad a thaitníonn le Veronica? (An freagra: Taitníonn uachtar reoite léi.)

E Scríobh abairtí faoi na pictiúir i do chóipleabhar. Bain úsáid as na réamhfhocail i gceist A. ●

Ba cheart go dtosódh na daltaí na habairtí leis na frásaí atá faoi na pictiúir.

●

Déan an chéad cheann le chéile ó bhéal, mar shampla:

Seo é Seán. Tá cóta dearg air. Tá bainne uaidh. Tá clogad air. Is maith leis a bheith ag rothaíocht.

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 23

23

05/05/2020 10:46

12

Isteach / istigh agus amach / amuigh

A Léigh agus pléigh Tar éis do na daltaí breathnú ar na pictiúir, déan gníomhaíochtaí leo chun a dtuiscint a thástáil.

1 Abair le dalta amháin: ‘Téigh amach sa halla.’

2 Nuair atá sé/sí ag siúl amach, cuir ceist ar na daltaí eile: ‘Cá bhfuil sé/sí ag dul?’ (An freagra: Tá sé/sí ag dul amach.)

3 Nuair atá sé/sí amuigh sa halla, abair: ‘Cá bhfuil sé/sí anois?’

(An freagra: Tá sé/sí amuigh.)

4 Abair leis/léi: ‘Tar isteach.’

5 Nuair atá sé/sí ag siúl isteach, cuir ceist ar na daltaí eile: ‘Céard atá a dhéanamh aige/aici?’ (An freagra: Tá sé/sí ag teacht isteach.)

6 Nuair atá sé/sí sa seomra ranga arís, abair: ‘Cá bhfuil sé/sí anois?’

(An freagra: Tá sé/sí istigh.)

B Freagair na ceisteanna i do chóipleabhar.

Na freagraí: 1 Tá an cat ag dul amach.

2 Tá an madra istigh.

3 Tá an cat istigh.

4 Tá an madra ag dul isteach.

C Éist agus scríobh Cá bhfuil siad? 13 Ba chóir dóibh an abairt iomlán a scríobh.

1

A Harry, cá bhfuil tú ag dul? ➜ Tá sé ag cur sneachta. Tá mé ag dul amach.

Múinteoir: Cá bhfuil Harry ag dul? (An freagra: Tá sé ag dul amach.)

2

A Nóra, cá bhfuil tú? ➜ Tá mé istigh sa chistin ag ól tae.

Múinteoir: Cá bhfuil Nóra? (An freagra: Tá sí istigh sa chistin.)

24

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 24

24/04/2020 15:14

3

A Dhaidí, cá bhfuil tú? ➜ Tá mé amuigh sa ghairdín ag baint an fhéir.

Múinteoir: Cá bhfuil Daidí? (An freagra: Tá sé amuigh sa ghairdín.)

4

A Sara, cá bhfuil tú ag dul? ➜ Tá mé rófhuar. Tá mé ag dul isteach.

Múinteoir: Cá bhfuil Sara ag dul? (An freagra: Tá sí ag dul isteach.)

5

A Daniel, cá bhfuil tú? ➜ Tá mé istigh. Tá sé ag cur báistí.

Múinteoir: Cá bhfuil Daniel? (An freagra: Tá sé istigh.)

D Líon na bearnaí

Bain úsáid as isteach / istigh / amach /

amuigh.. amuigh Na freagraí: Maidin bhrothallach a bhí ann agus bhí Ken istigh sa chistin. Bhí Mamaí ag teacht isteach. Bhí Daidí amuigh sa ghairdín. ‘Cén fáth a bhfuil Daidí amuigh sa ghairdín?’ arsa Ken agus shiúil sé amach. Chas Daidí timpeall nuair a chuala sé Ken ag teacht amach. Bhí coileán ina lámh ag Daidí. ‘Breithlá sona duit!’ ar seisean. Shiúil Mamaí amach sa ghairdín. ‘Tá do cháca istigh sa chistin ar an mbord!’ ar sise.

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 25

25

24/04/2020 15:14

C

Dul Siar

A Bunuimhreacha: Scríobh an scéal i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí: Bhí Sandra ag siopadóireacht. Stop sí ag an stalla torthaí agus cheannaigh sí trí chairéad, deich bpráta agus cúig bhanana. Ansin, cheannaigh sí aon cheapaire amháin, dhá phíotsa agus deich mburgar. Breithlá Mhamó a bhí ann agus cheannaigh Sandra aon cháca amháin di. Cheannaigh sí cúig bhríste ghearra agus dhá chulaith shnámha sa rannóg éadaí. Chuaigh sí abhaile ar an mbus.

B Tusa an múinteoir Na freagraí: 1 uirthi

2 liom

C Cluiche

3



4 duit

5



6 againn

Dísle agus briathra

Áis: dísle do gach grúpa.

1 Téigh siar ar na briathra ilsiollacha.

2 Scríobh na deirí éagsúla ar an gclár bán.

3 Cuir na páistí i ngrúpaí de cheathrar.

4 Tabhair dísle do gach grúpa.

5 Beidh seans ag gach duine sa ghrúpa an dísle a chaitheamh.

6 Má chaitheann sé/sí uimhir 1, caithfidh sé/sí an briathar Ceannaím a chur in abairt.

7 Má chaitheann sé/sí uimhir 2, caithfidh sé/sí an briathar Brostaím a chur in abairt san aimsir láithreach, agus mar sin de.

26

1 = Ceannaím

3 = Imrím

5 = Cuidím

2 = Brostaím

4 = Tosaím

6 = Bailím

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 26

24/04/2020 15:14

D Éist agus tarraing Cá bhfuil na páistí? 14 Ba chóir do na daltaí na daoine a tharraingt san áit cheart ar an bpictiúr den teach sa téacsleabhar.

1 Charlie, cá bhfuil tú? ➜ Tá mé istigh sa seomra suí.

2 A Hazel, cá bhfuil tú? ➜ Tá mé amuigh sa ghairdín leis an madra.

3 A Emmet, cá bhfuil tú ag dul? ➜ Tá mé ag dul isteach sa chistin.

4 A Nathan, cá bhfuil tú ag dul? ➜ Tá mé ag dul amach an doras go dtí an carr. Tá m’fhón ann.

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 27

27

24/04/2020 15:14

13 An aimsir láithreach arís C Léigh an sliocht seo.

Na freagraí: Féachann George isteach sa gharáiste agus tógann sé amach a rothar.

Léimeann sé suas ar an diallait agus imíonn sé síos an bóthar. Ceannaíonn sé uachtar reoite agus bainne sa siopa. Ansin rothaíonn sé abhaile. Ólann sé gloine bainne agus itheann sé ispíní. Ar a deich a chlog, titeann sé ina chodladh sámh.

Nuair atá na daltaí ag féachaint ar na briathra, cuir i gcuimhne dóibh: ●

An deireadh caol nó leathan atá i gceist?

●

An deireadh aonsiollach nó ilsiollach atá i gceist?

●

Cad a dhéantar le ‘mo’ (aidiacht shealbhach)?

D Féach ar an sliocht i gceist C. Scríobh amach arís é i do chóipleabhar san fhoirm dhiúltach.

1 Léigh an sliocht i gceist C le chéile.

2 Cuir ceisteanna orthu faoi na briathra, cuir i gcuimhne dóibh: An féidir leat séimhiú a chur ar bhriathra a thosaíonn le ‘l’, mar shampla, léimim? ● An féidir leat séimhiú a chur ar bhriathra a thosaíonn le ‘r’, mar shampla, rothaím? ●

Na freagraí: Ní fhéachaim isteach sa gharáiste agus ní thógaim amach mo rothar. Ní léimim suas ar an diallait agus ní imím síos an bóthar. Ní cheannaím uachtar reoite agus bainne sa siopa. Ansin ní rothaím abhaile. Ní ólaim gloine bainne agus ní ithim ispíní. Ar a deich a chlog, ní thitim i mo chodladh sámh.

Gníomhaíocht forleathnúcháin Tusa an múinteoir.

Déan fótachóipeanna de Thábla C (leathanach 37). Abair leo na habairtí a cheartú má tá botúin iontu.

Na freagraí:

 5 1

28

2 Glanann

3 Scríobhaim

4 Tógann

6 Ní ólaim

7 Ithim

8



Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 28

24/04/2020 15:14

An chopail is

14

iad..

B Líon na bearnaí. Bain úsáid as é / í / iad Na freagraí: 1 Is cailín í.

2 Is sagart é.

3 Is dochtúir é.

4 Is cúpla iad.

5 Is páistí óga iad.

6 Is oráistí iad.

D

Scríobh na freagraí i do chóipleabhar: Is ea / Ní hea 

Na freagraí: 1 An capall láidir é? Is ea.

2 An teach dhá stór é? Ní hea.

3 An cailín cairdiúil í? Ní hea.

4 An ainmhí beag é? Is ea.

5 An buachaill spórtúil é? Is ea.

6 An múinteoir é? Ní hea.

Gníomhaíocht forleathnúcháin

Obair bheirte.

1 Déan fótachóipeanna de Thábla D (leathanach 38).

2 Gearr ina luaschártaí iad agus tabhair sraith iomlán de luaschártaí do gach beirt daltaí.

3 Ba cheart dóibh na luaschártaí a chur san ord ceart chun abairtí a dhéanamh.

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 29

29

24/04/2020 15:14

15

Na horduimhreacha: 1–20

A Léigh agus pléigh 1 Mínigh na pictiúir. Múinteoir: Cad a tharlaíonn nuair a leanann guta na horduimhreacha? Cuir ‘h’ roimh ghuta, mar shampla, an dara háit. Ach ná cuir ‘h’ tar éis ‘an chéad’, mar shampla, an chéad áit.

2 Séimhítear consan tar éis ‘chéad’, mar shampla, an chéad bhliain. Ach níl aon séimhiú ar an ainmfhocal ó dara go deichiú, mar shampla, an dara bliain, an ceathrú cat.

3 Cluiche: Cuir cúigear cailíní nó buachaillí i líne. Cuir na ceisteanna seo a leanas ar an rang: ● Cé hí/hé an chéad chailín/bhuachaill? ●

Cé hí/hé an tríú cailín/buachaill?

●

Cé hí/hé an dara cailín/buachaill?

●

Cé hí/hé an cúigiú cailín/buachaill?

●

Cé hí/hé an ceathrú cailín/buachaill?

Déarfaidh na daltaí eile cé atá sa chéad áit, sa dara háit, sa tríú háit, srl.

Nuair atá greim ag an rang ar a bhfuil i gceist, cuir cúigear cailíní/buachaillí i líne arís.

Iarr ar pháiste amháin na ceisteanna (cosúil leis na ceisteanna thuas) a chur ar na daltaí eile sa rang.

B Éist agus dathaigh

An Rás.

1 Léigh amach na treoracha.

2 Cuirfidh na daltaí na dathanna ar na canúnna.

3 Ba chóir go mbeadh na dathanna (peann luaidhe) seo a leanas ag gach duine: dearg, dubh, corcra, bándearg, buí, glas, gorm, liath, oráiste agus donn.

Na horduithe: Cuir dath: dearg ar an gcanú sa dara háit ● dubh ar an gcanú sa chúigiú háit ● corcra ar an gcanú san ochtú háit ● bándearg ar an gcanú sa chéad áit ● buí ar an gcanú sa naoú háit

●

30

glas ar an gcanú sa seachtú háit ● gorm ar an gcanú sa tríú háit ● liath ar an gcanú sa cheathrú háit ● donn ar an gcanú sa séú háit ● oráiste ar an gcanú sa deichiú háit.

●

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 30

24/04/2020 15:14

C Scríobh na dátaí seo i bhfocail i do chóipleabhar. ●

Mínigh conas a scríobhtar an dáta sa Ghaeilge.

●

Is iad an rud céanna 2nd agus 2ú.

●

Úsáidtear ‘ú’ in ionad nd agus th i nGaeilge.

Na freagraí: 2 an seachtú lá de Dheireadh Fómhair 3 an cúigiú lá de Feabhra 4 an ceathrú lá de Lúnasa 5 an tríú lá de Mheitheamh 6 an séú lá de Samhain 7 an deichiú lá de Mhárta 8 an chéad lá de Mheán Fómhair 9 an t-ochtú lá de Bhealtaine

Gníomhaíocht forleathnúcháin Áiseanna: dhá bhloc/chrián dhearga, dhá bhloc/chrián ghlasa, dhá bhloc/ chrián dhubha, dhá bhloc/chrián bhuí, dhá bhloc/chrián ghorma.

1 Tabhair deich mbloc daite nó deich gcrián do gach beirt daltaí.

2 Tabhair leathanach mór daite do gach beirt le húsáid mar scáileán eatarthu.

3 Cuirfidh páiste A a chuid bloc/crián in ord ar bith.

4 Ansin tabharfaidh páiste A treoracha do pháiste B faoi ord na mbloc mar shampla: ● Cuir an bloc/crián gorm sa chéad áit. ●

Cuir an bloc/crián dubh sa chúigiú háit.

●

Cuir an bloc/crián buí sa tríú háit.

●

Cuir an bloc/crián dearg sa dara háit.

●

Cuir an bloc/crián glas sa cheathrú háit.

5 Nuair atá páiste A críochnaithe ag tabhairt treoracha, ba chóir dó/di an scáileán/an leathanach mór daite a ardú agus comparáid a dhéanamh idir ord a mbloic/crián. An bhfuil an dá shraith de bhloic/de chriáin san ord céanna?

6 Tabhair seans do pháiste B na treoracha a thabhairt.

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 31

31

24/04/2020 15:14

16

Ar an, in aice leis an, faoin, thar an, leis an

C Féach agus scríobh Áiseanna: Cliath, cathaoir.

Céimeanna: Tá seisear daltaí ag teastáil.

1 Taispeáin an chliath dóibh agus scríobh ‘cliath’ ar an clár bán.

2 Abair leis an gcead dalta, ‘Suigh ar an gcathaoir.’ Cuir ceist ar an rang, ‘Cad a rinne . . .?’ agus tabhair seans dóibh an freagra a thabhairt ó bhéal. Frása: Shuigh . . . ar an gcathaoir.

3 Abair leis an dara dalta, ‘Stad in aice leis an mbord.’ Cuir ceist ar an rang, ‘Cad a rinne . . .?’ agus tabhair seans dóibh an freagra a thabhairt ó bhéal. Frása: Stad . . . in aice leis an mbord.

4 Abair leis an tríú dalta, ‘Téigh faoin gcliath.’ Cuir ceist ar an rang, ‘Cad a rinne . . .?’ agus tabhair seans dóibh an freagra a thabhairt ó bhéal.

Frása: Chuaigh . . . faoin gcliath.

5 Abair leis an gceathrú dalta, ‘Léim thar an gcliath.’ Cuir ceist ar an rang, ‘Cad a rinne . . .?’ agus tabhair seans dóibh an freagra a thabhairt ó bhéal. Frása: Léim . . . thar an gcliath.

6 Abair leis an gcuigiú agus an séú dalta, ‘Bígí ag caint’. Cuir ceist ar an rang ‘Cad a rinne . . .?’ agus tabhair seans dóibh an freagra a thabhairt ó bhéal. Frása: Bhí . . . ag caint leis an gcailín/mbuachaill.

7 Ansin roghnaigh seisear daltaí eile.

8 Tabhair na horduithe leo arís ach in ord eile.

9 Nuair atá siad críochnaithe, oibreoidh na daltaí i mbeirteanna chun abairtí simplí a scríobh ina gcuid cóipleabhar bunaithe ar a bhfuil feicthe acu, mar shampla, ‘Bhí . . . ag an mbord. Bhí . . . ag caint leis an mbuachaill/gcailín. Léim . . . thar an gcliath.’

10 Ceartaigh le chéile iad.

D

Scríobh na habairtí i gceart i do chóipleabhar.

Na freagraí:

32

1 bpianó

2 gcailín

3 bhféar

4 bhfeadóg

5 gcathair

6 mbuachaill

7 gcrann

8 bpláta

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 32

24/04/2020 15:14

E Éist agus tarraing Tom 15 Déan fótachóipeanna, de Thábla E (leathanach 39). Tabhair ceann amháin do gach dalta. ●

Beidh na paistí ag éisteacht le Tom ag caint.

●

Rinne sé cúrsa bacainní agus beidh sé ag cur síos faoi.

●

Ba cheart dóibh Tom a tharraingt ag déanamh an chúrsa ar a gcuid fótachóipeanna, mar shampla sa chéad phictiúr, tarraingeoidh siad Tom ar an mballa, sa dara pictiúr tarraingeoidh siad Tom faoin líontán, srl.

●

Nuair atá na pictiúir déanta acu, is féidir leo frása amháin a scríobh faoin bpictiúr, mar shampla, ar an mballa, faoin líontán, ag an gcrann, thar an lomán, ag caint leis an gcailín.

Is mise Tom. Rinne mé cúrsa bacainní inné. Bhí sé deacair. ●

Chuaigh mé suas ar an mballa.

●

Ina dhiaidh sin, chuaigh mé faoin líontán.

●

Bhí sos beag agam ag an gcrann mór mar bhí mé tuirseach.

●

Thosaigh mé arís agus léim mé thar an lomán.

●

Ag deireadh an rása bhí mé ag caint leis an gcailín a bhuaigh an chéad duais.

Nótaí

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 33

33

24/04/2020 15:14

Dul Siar

D

A Líon na bearnaí Dúisíonn Cuireann rothaíonn ritheann

cíorann Scuabann Baineann

Itheann

ólann

Tógann

B Féach siar ar an rás ar leathanach 36. Anois, tarraing do rás féin i do chóipleabhar agus déan cur síos air.

Níl orthu ach seisear carachtar a tharraingt sa rás. Caithfidh siad dathanna éagsúla a chur ar na carachtair agus abairtí a chumadh fúthu, mar shampla, Tá dath buí ar an rothaí/reathaí sa chéad áit. Tá dath . . . ar an rothaí/reathaí sa dara háit.

C Éist agus líon na bearnaí leis na focail sa bhosca. 16 1 Ger is ainm dom agus déanaim arán agus cáca gach lá.

Múinteoir: Cén post atá ag Ger? (An freagra: Is báicéir é Ger.) 2 Bernie is ainm dom. Oibrím le páistí óga i rang a haon.

Múinteoir: Cén post atá ag Bernie? (An freagra: Is múinteoir í Bernie.)

3 Haigh. George is ainm dom. Taitníonn sacar agus rugbaí go mór liom.

Múinteoir: Cén sórt buachalla é George? (An freagra: Is buachaill spórtúil é George.)

4 Is mise Cyril. Tá giotár agam agus taitníonn ceol go mór liom.

Múinteoir: Cén sórt buachalla é Cyril? (An freagra: Is buachaill ceolmhar é Cyril.)

5 Is mise Maria. Is maith liom a bheith ag súgradh le Shona, Princess, Adam, Jessie, Linda, Harry, Stan agus Olivia ag am sosa.

Múinteoir: Cén sórt cailín í Maria? (An freagra: Is cailín cairdiúil í Maria.)

6 Pat is ainm dom. Is maith liom a bheith i mo shuí ag féachaint ar an teilifís. Is fuath liom spórt, is fearr liom a bheith i mo leaba.

Múinteoir: Cén sórt buachalla é Pat? (An freagra: Is buachaill leisciúil é Pat.)

Tráth na gceist

Tráth na gceist

Cuir na páistí i ngrúpaí de 4/5. Caithfidh siad na ceisteanna a fhreagairt le chéile. Scríobhfiadh siad na freagraí ar leathanaigh bhána agus cuir tusa na scóir ar fad le chéile ag deireadh gach babhta.

Is féidir leis na daltaí Measúnú 2 a dhéanamh anois (leathanach 43).

34

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 34

05/05/2020 10:47

Tábla A Críochnaigh na habairtí. ó uaim (mé)

uainn (sinn)

uait (tú)

uaibh (sibh)

uaidh (sé)

uathu (siad)

uaithi (sí) 1 Tá mé sa siopa éadaigh mar tá bríste nua ________________________________________.

2 Táimid sa siopa glasraí mar tá úlla ________________________________________ (sinn).

3 Tá sibh sa siopa bia mar tá spaigití ________________________________________.

4 Tá Katie sa siopa bréagán mar tá teidí ________________________________________ (sí).

5 ‘An bhfuil cáca ________________________________________ (tú)?’ arsa an siopadóir liom sa siopa báicéara.

6 Tá Myles sa siopa búistéara mar tá feoil ________________________________________ (sé).

7 Tá Jodie agus Joe sa leabharlann mar tá leabhair ________________________________________ (siad).

8 Fuair mé cárta lá breithe ________________________________________ Harry.

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 35

35

24/04/2020 15:14

Tábla B

an phictiúrlann

an ubh

an fharraige an t-oráiste

an mála

an múinteoir

an t-arán

an peann

an dochtúir

an fhoireann

an fhuinneog

an ceoltóir

an cailín

an an bhialann amharclann

an pháirc

an t-airgead

an dochtúir

an t-úll

an obair

an bhábóg

36

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 36

24/04/2020 15:14

Tábla C Tusa an múinteoir:  nó ? Ceartaigh na briathra atá mícheart.

 nó 

An litriú ceart

1 Ceannaím bronntanas do Mhamó gach Nollaig.

2 Glanaíonn Daidí an carr gach Satharn.

3 Scríobhaím i bpeann gorm.

4 Tógaíonn Jana a mála scoile abhaile gach lá.

5 An éiríonn tú go moch ag an deireadh seachtaine?

6 Níor ólaim caife.

7 Ithíam mo lón gach lá.

8 Buailimid le chéile sa chlós gach lá.

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 37

37

24/04/2020 15:14

Tábla D

38

Seo

í

Evelyn

Is

cailín

spórtúil

í

Is

as

Ceatharlach

í

Seo

é

Peadar

Is

eolaí

é

Is

fear

cliste

é

Is

as

Albain

é

Seo

iad

Daniel agus Alex

Is

cúpla

iad

Is

as

an Mhí

iad

Is

peileadóir

é

Daniel

Is

iománaí

é

Alex

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 38

24/04/2020 15:14

Tábla E ar an, in aice leis an, faoin, thar an, leis an 1

2

líontán

balla

3

4 lomán crann

5

cailín

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 39

39

25/05/2020 11:41

Ainm:

Measúnú 1

(Bunaithe ar aonaid 1–8))

A An aimsir chaite: ciorclaigh an freagra ceart.

1 (Bailigh) tú

Bhailigh tú / Bhailígh tú

2 An (bí) tú?

An raibh tú? / An bhí tú?

3 Níor (ceangail) mé

Níor ceanghail mé / Níor cheangail mé

4 Níor (tar) siad

Níor táinig siad / Níor tháinig siad

5 (Tosaigh) tú

Thosaigh tú / Thósaigh tú

6 (Ullmhaigh) sibh

D’ullmhaigh sibh / Dullmhaigh sibh

7 (Imir) mé

Ihmir mé / D’imir mé

8 (Codail) siad

Chodail siad / Chódail siad

9 Ar (deisigh) sé?

Ar ndeisigh sé? / Ar dheisigh sé?

10 (Oscail) sí

D’oscail sí / Ohscail sí

B Scríobh i gceart.

• mo, do, a ( •a(

): + séimhiú (h)

): níl aon séimhiú (h)

• ár, bhur, a (iolra): + urú 1 Chaill siad a (ticéid) ________________________________________ don chluiche.

2 Táimid inár (cónaí) ________________________________________ faoin tuath.

3 Bhí a (cara) ________________________________________ ag snámh leis leis.

4 Chíor mé mo (cuid) ________________________________________ gruaige.

5 An raibh tú ag súgradh le do (deirfiúr) ________________________________________ inné?

6 D’ith sí a (dinnéar) ________________________________________ i mbialann aréir.

40

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 40

24/04/2020 15:14

C Scríobh i gceart. Bain úsáid as an réamhfhocal ‘ó’. uaim (mé)

uait (tú)

uaidh (sé) uaithi (sí)

uainn (sinn)

uaibh (sibh)

uathu (siad)

1 Chaill mé mo pheann agus tá peann nua ________________________________________ anois.

2 Bhí siad fuar agus bhí a gcuid cótaí ________________________________________.

3 Tá tart orainn, tá deochanna ________________________________________.

4 ‘Cad atá ________________________________________?’ arsa an siopadóir liom.

5 Bhris Anna a rothar agus tá rothar nua ________________________________________.

6 Tá a gheansaí róbheag anois; tá geansaí nua ________________________________________.

7 ‘Cad atá ________________________________________?’ arsa an freastalaí linn sa bhialann.

D An aimsir láithreach. Tusa an múinteoir:  nó ? Ceartaigh na

habairtí seo a leanas.

 nó 

An litriú ceart

1 Cuiraim mo bhróga orm gach maidin.

2 Seaseann siad i líne sa chlós gach maidin.

3 Glanann sí a seomra gach deireadh seachtaine.

4 Ithimid ár lóin ar scoil gach lá.

5 Fáseann na bláthanna gach bliain.

6 Dúnann Mamaí na fuinneoga gach oíche.

7 An chíorann tú do chuid gruaige gach maidin?

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 41

41

24/04/2020 15:14

E Cuir ciorcail timpeall ar na hainmfhocail. an Fhrainc

an Éigipt

an tSionainn

an phictiúrlann

an cailín ard

fuar rithim

thángamar Úna

F Scríobh na briathra seo in abairtí san aimsir láithreach.

1 ithim

2 ólaim

3 féachaim

4 siúlaim

1 2 3 4

G Cén aimsir atá i gceist? Scríobh AC (aimsir chaite) nó AL (aimsir láithreach) ag deireadh na n-abairtí.

1 Tháinig sí ar scoil sa charr. ________________________________________ 2 Chodail mé go sámh aréir. ________________________________________ 3 Scuabann sí an t-urlár gach lá. ________________________________________ 4 Cheartaigh an múinteoir na cóipleabhair inné. ________________________________________ 5 D’ólamar seacláid the. ________________________________________ 6 Bhrostaigh mé mar bhí mé déanach maidin inné. ________________________________________ 7 Siúlaim abhaile gach lá. ________________________________________ 8 An léimeann sé den bhalla? ________________________________________ 9 Caithimid éadaí scoile gach Aoine. ________________________________________ 10 Ar éirigh tú go luath maidin inné? ________________________________________

42

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 42

24/04/2020 15:14

Ainm:

Measúnú 2

(Bunaithe ar aonaid 9–16))

A Cé mhéad? Scríobh an uimhir cheart.

1

2

________________________________________ chathaoir déag

3

________________________________________ gcupán

4

________________________________________ n-oráiste dhéag

________________________________________ pheann

B Líon na bearnaí. Ólann ndúisíonn

Glanaim Tógann

Bailíonn Ceannaíonn

1 ________________________________________ sé bruscar gach maidin.

2 ________________________________________ mo sheomra gach deireadh seachtaine.

3 ________________________________________ Mamaí arán sa siopa gach lá.

4 An ________________________________________ tú go moch gach lá?

5 ________________________________________ Joe a bhosca lóin ar scoil gach lá.

6 ________________________________________ siad sú oráiste gach maidin.

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 43

43

05/05/2020 10:49

C Ciorclaigh an freagra ceart.

1 Is fearr liom / agam / dom a bheith ag snámh.

2 ‘Tá tart againn / uainn / orainn orainn,’ arsa na páistí.

3 Chuir Debbie a hata léi / uirthi / uaithi uaithi.

4 Bhuaigh siad an cluiche agus bhí áthas an domhain acu / leo / orthu orthu.

5 ‘Jack is ainm orm / liom / dom dom,’ arsa an buachaill nua.

6 Is fuath liom / agam / dom a bheith ag imirt cispheile.

7 Thug Emma bronntanas mór leis / aige / dó dó.

8 ‘Cad atá duit / uait / leat leat?’ arsa an freastalaí liom.

D Féach ar an bpictiúr agus críochnaigh na habairtí ag baint úsáide as isteach / istigh / amach / amuigh.

1 Tá Conor ________________________________________ sa ghairdín.

2 Tá an cat ________________________________________ sa teach.

3 Tá Aoife ag dul ________________________________________.

4 Tá Dominic ag dul ________________________________________.

44

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 44

05/05/2020 10:50

E Líon na bearnaí. Bain úsáid as é / í / iad.

1 Is buachaill ______________.

2 An dochtúir ______________?

3 Is fiaclóir ______________.

4 Is úlla ______________.

5 Is páistí óga ______________.

6 Is stocaí fada ______________.

7 Is bean rialta ______________.

8 Is rinceoir ______________.

F Na horduimhreacha. Líon na bearnaí.

1 Rugadh Seán ar an (6ú) ________________________________________ lá de Bhealtaine.

2 Tháinig Conor sa (1ú) ________________________________________ áit sa rás.

3 Is é Gaillimh an (4ú) ________________________________________ cathair is mó in Éirinn.

4 Beidh mé ar saoire ar an (3ú) ________________________________________ lá de mhí Eanáir.

5 Is é Feabhra an (2ú) ________________________________________ mí den bhliain.

G Scríobh i gceart. faoin

leis an ar an

in aice leis an thar an

1 Léim an bhó ________________________________________ ______________ ngealach.

2 Bhí an madra ______________ ______________ mballa.

3 Bhí an buachaill ag caint ________________________________________ ______________ gcailín.

4 Rith an luch ________________________________________ mbosca.

5 Tá an múinteoir ______________ ________________________________________ ________________________________________ ______________ gclár bán.

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 45

45

24/04/2020 15:14

Measúnú 1: Na Freagraí A An aimsir chaite: ciorclaigh an freagra ceart.

1 Bhailigh

2 raibh

3 cheangail

4 tháinig

5 Thosaigh

6 D’ullmhaigh

7 D’imir

8 Chodail

9 dheisigh

10 D’oscail

5 dheirfiúr

6 dinnéar

B Scríobh i gceart.

1 dticéid

2 gcónaí

3 chara

4 chuid

C Scríobh i gceart. Bain úsáid as an réamhfhocal ‘ó’.

1 uaim

2 uathu

3 uainn

4 uait

5 uaithi

6 uaidh

7 uaibh

D An aimsir láithreach. Tusa an múinteoir:  nó ?

2 Seaseann siad i líne sa chlós gach maidin.

 nó   

3 Glanann sí a seomra gach deireadh seachtaine.



4 Ithimid ár lóin ar scoil gach lá.

   

1 Cuiraim mo bhróga orm gach maidin.

5 Fáseann na bláthanna gach bliain.

6 Dúnann Mamaí na fuinneoga gach oíche.

7 An chíorann tú do chuid gruaige gach maidin?

An litriú ceart Cuirim Seasann — — Fásann — gcíorann

E Cuir ciorcail timpeall ar na hainmfhocail. an Fhrainc, an Éigipt, an phictiúrlann, an tSionainn, an cailín, Úna

G Cén aimsir atá i gceist?

46

1 AC

2 AC

3 AL

4 AC

5 AC

6 AC

7 AL

8 AL

9 AL

10 AC

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 46

06/05/2020 10:08

Measúnú 2: Na Freagraí A Cé mhéad? Scríobh an uimhir cheart.

1 aon chathaoir déag

2 naoi gcupán

3 ocht n-oráiste dhéag

4 cúig pheann

B Líon na bearnaí.

1 Bailíonn

2 Glanaim

3 Ceannaíonn

4 ndúisíonn

5 Tógann

6 Ólann

C Ciorclaigh an freagra ceart.

1 liom

2 orainn

3 uirthi

4 orthu

5 dom

6 liom

7 dó

8 uait

D Féach ar an bpictiúr agus críochnaigh na habairtí ag baint úsáide as isteach / istigh / amach / amuigh.

1 amuigh

2 istigh

3 amach

4 isteach

E Líon na bearnaí. Bain úsáid as é / í / iad.

1é

2é

3í

4 iad

5 iad

6 iad

7í

8é

F Na horduimhreacha. Líon na bearnaí.

1 séú

2 chéad

3 ceathrú

4 tríú

5 dara

3 leis an

4 faoin

5 in aice leis an

G Scríobh i gceart.

1 thar an

2 ar an

Leabhar Gramadaí

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 47

47

05/05/2020 11:00

Cluichí Déantar tagairt do na cluichí seo sa Leabhar Litrithe, Litrithe ach is féidir iad a imirt am ar bith mar ghníomhaíochtaí forleathnúcháin.

Treoracha do Chluiche 2 agus do Chluiche 4 1 Déan fótachóipeanna de na cártaí agus gearr amach iad.

2 Obair bheirte: cuir na cártaí go léir bunoscionn ar an mbord.

3 Tóg dhá chárta. Déan iarracht meaitseáil a dhéanamh.

4 Má fhaigheann tú péire, litrigh a bhfuil sa phictiúr.

5 Má tá an ceart agat, coimeád na cártaí.

6 Má tá tú mícheart, cuir na cártaí síos arís agus lean ar aghaidh leis an gcluiche.

Cluiche 1: Na freagraí 2 seilf

5 príomhoide

17 maonáis

21 uillinn

25 dhá leath

33 bindealán

38 ruga

40 maor tráchta

Cluiche 2: Na freagraí cuaráin, Iúil, táiplís, babhláil, gach lá, cairdeagan, uaireanta, an samhradh

Cluiche 3: Na freagraí 5 leisciúil

17 ag dustáil

21 scipéad

25 lochán

28 spórtúil

33 ag glanadh

38 bia reoite

40 caora

Cluiche 4: Na freagraí ola, steiteascóp, naprún, Nollaig, Eanáir, rabhlaer, an fómhar, feoil

Cluiche 5: Na freagraí

48

5 moltóir

17 stáitse

21 scairdsciáil

25 popghrúpa

28 airgeadóir

33 rámhaíocht

38 scuaine

40 surfáil

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 48

24/04/2020 15:14

Cluiche 1 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Litrigh é!

29

30

28

31

27

26

Abairt!

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Abairt!

15

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Litrigh é!

11

cúig léim

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Abairt!

Litrigh é!

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 49

49

24/04/2020 15:14

Cluiche 2 Cuir péire le chéile.

Bealtaine, Meitheamh, Iúil

Bealtaine, Meitheamh, Iúil 50

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 50

24/04/2020 15:14

Cluiche 3 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Abairt!

29

30

31

27

28

26

Litrigh é!

15

Litrigh é!

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Abairt!

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Litrigh é!

11

cúig léim

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Abairt!

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 51

51

24/04/2020 15:14

Cluiche 4 Cuir péire le chéile.

52

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 52

24/04/2020 15:14

Cluiche 5 Téigh suas an dréimire.

Téigh síos an sleamhnán.

Léim leis an bhfrog.

Caith an dísle arís.

Litrigh é! Litrigh an rud atá sa phictiúr nó fan mar a raibh tú.

Abairt! Cuir an rud atá sa phictiúir in abairt.

41

40

39

38

37

36

34

35

23

22

DEIREADH Litrigh é!

29

30

31

27

28

26

Abairt!

15

Abairt!

32

33

trí léim

Litrigh é!

25

24

Litrigh é!

16

17

18

trí léim 19

20

Litrigh é!

14

13

12

21

Abairt!

11

cúig léim

10

9

8

6

7

trí léim 2

3

4

5

TÚS Litrigh é!

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 53

53

24/04/2020 15:14

54

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 54

05/05/2020 11:06

an / ean

déirí cleite meicneoir burla féir t-léine

éi / ei

gleacaí ráille éadaí cannaí teasaí stocaí amhránaí

ag dustáil ag bácáil ag péinteáil babhláil surfáil

ag scipeáil

-áil / -eáil

badmantan cairdeagan scian uaireanta dairteanna

slipéir buistéir steiteascóp leictreoir fear bréige Meiriceá

rúnaí daltaí déirí deilí pirimidí ag ní teidí

-aí / -í

áis / ais

tarracóir tuismitheoir múinteoir glantóir moltóir

damhsóir airgeadóir draíodóir ceoltóir

-óir / -eoir

leadóg ordóg gráinneog eitleog rannóg bia

-óg / -eog

báistí cáis buataisí caiseal coláiste plaisteach

glúin ruitín cuaráin cipín nóinín Samhain

-in / -ín cóta bán

-éar / -ear an féar mainséar fear bréige bríste seicear paipéar

scipéad cé mhéad sailéad boinéad roicéad

-éad

an samhradh gearradh an geimhreadh ag glanadh ag pléascadh Deireadh Fómhair

-adh / -eadh

tarraiceán bindealán lochán Aibreán Meán Fómhair Teach Bán nuachtán

-án / -eán

leathar bruscar faobhar leathar

-ár / -ar an fómhar i bplástar clár surfála cairtchlár

spórtúil Iúil leisciúil cairdiúil

caonach leapacha buinc éadach trírothach fiosrach gránach

-úil / -iúil

an t-earrach gach lá tuineach ciúbóideach plaisteach raithneach

-ach / -each

scian scipéad scuaine scairdsciáil scanraithe ag scipeáil

sc-

Patrúin Foghraíochta agus Aicmí Focal

-aí/-í rúnaí dalt ltaí aí déiirí dé Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 55

55

24/04/2020 15:14

deiilí de pirimiidí pirim ag ní ní 56

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 56

24/04/2020 15:14

-in/-ín glú glúin in Samhain Samha in Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 57

57

24/04/2020 15:14

cuará cuaráin in ruitín ruit ín cipín cip ín 58

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 58

24/04/2020 15:14

-án/-eán loch chán án bindea binde alán Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 59

59

24/04/2020 15:14

Aibr breán eán tarra tarraiiceán Meán Fómhair 60

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 60

24/04/2020 15:14

sc scian sc ian scipéad sc ipéad Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 61

61

24/04/2020 15:14

scuaine sc uaine

scairdsciáil scanraithe sc anraithe 62

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 62

24/04/2020 15:14

éi/ei sliipéi sl éirr fear bréige Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 63

63

24/04/2020 15:14

lei eictreoir ctreoir

steiteascóp Mei eiriceá riceá 64

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 64

24/04/2020 15:14

áis/ais báis áistí tí cáis Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 65

65

24/04/2020 15:14

buat buatais aisíí cais aiseal eal plais pl aisteach teach 66

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 66

24/04/2020 15:14

-adh/-eadh an sa samhr mhradh adh

gea ge arr rradh adh Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 67

67

24/04/2020 15:14

ag glanadh an geimhr ge mhreadh eadh

De readh Deir Fómhair 68

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 68

24/04/2020 15:14

-ach/-each gach lá an t-ea t-earr rrach ach Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 69

69

24/04/2020 15:14

éadach plaist pla steach each tuin tu neach 70

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 70

24/04/2020 15:14

an/ean badmantan cairdeagan Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 71

71

24/04/2020 15:14

scian sci an

uaireanta dairteanna 72

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 72

24/04/2020 15:14

-óg/-eog lea le adóg ord rdóg óg Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 73

73

24/04/2020 15:14

rannóg bia eitl tleog eog grái gráinn nneog eog 74

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 74

24/04/2020 15:14

-éad scipéad scip éad cé mhéad mhéad Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 75

75

24/04/2020 15:14

sailéad sail éad boinéad boin éad roicéad roic éad 76

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 76

24/04/2020 15:14

-úil/-iúil spó sp órt rtúil úil Iúil Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 77

77

24/04/2020 15:14

leiisc le sciúil iúil caiird ca rdiúil iúil

78

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 78

24/04/2020 15:14

-áil/-eáil ag bá bácáil surf rfáil áil Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 79

79

24/04/2020 15:14

babhl bhláil áil ag péinteáil ag sci scipeáil 80

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 80

24/04/2020 15:14

-óir/-eoir tarra tarracóir gla gl ant ntóir óir Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 81

81

24/04/2020 15:14

molt ltóir óir tuismi tuismitheoir theoir múiint mú nteoir eoir 82

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 82

24/04/2020 15:14

-éar/-ear an féar féar

fear bréige Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 83

83

24/04/2020 15:14

-ár/-ar clár surfála an fómhar fómhar 84

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 84

24/04/2020 15:14

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 85

85

24/04/2020 15:14

86

Litriú an Lae Rang 4: Leabhar an Mhúinteora © An Comhlacht Oideachais

Litriu an Lae TRB 4th class A4.indd 86

05/05/2020 14:08

air/í/och rún/aí gl/an/tó/ir m/ao/r tr/ách/ta

Be/al/tin/e Me/ith/ea/mh I/ú/il an s/amh/radh

ag gl/an/adh ag pé/in/t/eáil ag ní na gr/é/ith/e

m/ol/tóir stá/it/se dr/aí/o/dóir ce/ol/tóir

ge/arr/adh be/o/la b/ind/ea/lán rú/it/ín

l/och/án cao/ra ce/ar/ca b/ur/la fé/ir

sc/i/áil u/is/ce se/ol/tóir/eacht sn/or/cl/áil cl/ár sur/fál/a

sur/fá/il sc/aird/sci/áil r/ámh/aí/ocht cul/a/ith fhli/u/ch

17 Spóirt uisce

fe/irm/eoir tar/rac/óir fe/ar br/é/ige bó

12 Turas scoile

sn/ú/car f/ich/eall tá/ip/lis b/ad/man/tan b/abh/l/áil p/ei/l da/irt/ean/na bh/oir/d l/ea/dóg bh/oir/d

7 Cluichí faoi dhíon

i bplá/st/ar ord/óg ui/ll/inn gl/ú/in

2 Seomra feithimh

pir/im/id/í an Éi/gip/t Éi/re Meir/ic/eá

dr/oich/ead an Un/gá/ir col/áis/te an Te/ach B/án

21 Lá Fhéíle Pádraig ar fud an domhain

pop/ghr/úp/a gl/eac/aí amh/rán/aí d/amh/só/ir

16 An seó tallainne

ag dus/t/áil ag bá/c/áil ag bai/nt an fé/ar

11 Gnáthchúraimí tí

an t-ea/rr/ach Fe/abh/ra M/ár/ta A/ib/re/án

6 Na séasúir

d/al/taí t/uis/mith/eo/ir mú/in/teo/ir prí/omh/oi/de

1 Lucht scoile se/ilf t/arr/aic/éan c/óf/ra le/ap/ach/a bu/in/c u/air/ean/ta is f/ai/de is gi/orr/a cl/ár

ia/sc fe/o/il ol/a b/ia m/il/is

Cé mh/éad? d/aor s/aor l/agh/dú

t-lé/in/e a/irg/ea/dóir sc/u/ain/e rá/ill/e éad/aí

18 Sladmhargadh

gr/án/ach gl/as/r/aí t/ort/haí d/éir/í

13 Pirimid an bhia

t/os/aí/onn crí/och/naí/onn c/én t-am g/ach lá

8 Clár ama teilifíse

l/am/pa de/a/sc var/dr/ús rug/a

3 Mo sheomra codlata

Na Focail Litrithe Deighilte m/ao/ná/is n/igh l/ia/mh/ás dh/á le/ath

tin/e eal/aín/e tin/e chn/ámh cip/ín sc/an/ra/ithe

spr/éach/air/í ro/ic/éad d/ui/ne f/ás/ta ag plé/asc/adh

nu/ach/t/án fl/i/uch có/ta bá/is/tí st/oc/aí rú/it/ín cl/is/te b/éa/s/ach ca/ir/diú/il sp/órt/úil

Mui/re Iós/af st/áb/la na h/ao/irí

le/an/bh ré/al/ta ma/in/sé/ar tri/úr s/ao/ithe

20 An chéad Nollaig

có/ta b/án st/eit/eas/cóp n/ap/rún br/ís/te se/ic/ear

15 Daoine ag obair

te/as/aí cin/éal/ta le/is/ciú/il fi/os/r/ach

10 Tréithe pearsanta

ca/ird/ea/gan bu/at/ais/í cu/ar/á/in sl/ip/éir

5 Drochaimsir

Lú/na/sa cl/og/ad S/amh/ain oi/b/re N/oll/aig c/as/úr Ean/áir r/abh/l/aer cr/i/os

19 An tine chnámh

an f/ómh/ar M/eán F/ómh/air D/ei/r/eadh F/ómh/air an ge/imh/r/eadh

14 Na séasúir

r/ann/óg b/ia b/ia r/eo/ite sc/ip/éad éa/d/ach de/il/í se/om/ra bú/is/té/ir gl/éas/ta b/eár sa/il/éa/d

9 An t-ollmhargadh

pí/os/a tr/á/ta sc/ia/n c/á/is

4 Ag déanamh ceapaire