Monetisatie, de 'echte' kosten Nieuwe trend zet maatschappelijke kosten en baten in euro's om ten vo

debrie(4)eT

Monetisatie, de‘echte’ kosten Nieuwe trend zet maatschappelijke kosten en baten in euro’s om ten voordele van bedrijf én consument Het zijn spannende, maar onzekere tijden: wat kost aan de samenleving, kost ook aan bedrijven en hun klanten. Multistakerinitiatief TEEB1 toonde aan dat geen enkele van ‘s werelds

grootste bedrijven winstgevend zou zijn indien ze zouden betalen voor het milieukapitaal dat ze gebruiken. De zogenaamde ‘externe milieukosten’ zoals landgebruik, water, CO2-emisvan het wereldwijde economische resultaat in 2009.

R. Degrave en R. Drost, EY Cleantech and Sustainability Services - België

april-mei 2014 | 2

sies, lucht-, land- en watervervuiling, lopen op tot maar liefst 7,3 miljard US dollar of 13%

MONETISATIE

debrie(4)eT

Renate Degrave, EY Senior Manager Cleantech and Sustainability Services - True Pricing is de rapporteringsmethode van de toekomst, omdat de maatschappelijke impact in financiële parameters vertaald wordt. Het wordt gestimuleerd en is complementair met huidige duurzaamheidsstandaarden zoals de Global Reporting Initiative richtlijnen en geïntegreerd rapporteren.

E

xterne milieukosten of sociale kosten worden vandaag al in kaart gebracht door een aantal pioniers zoals PUMA, Nederlandse Spoorwegen en Novo Nordisk. Bedoeling is niet om de prijs voor de consument te verhogen, wel integendeel. Bedrijven die ermee aan de slag gaan, spreken van een sterk verbeterd beslissingsproces, risicomanagement, kostenbeheer, innovatie én uiteindelijk, klantenvoordeel. Maar wat betekent het precies en hoe ga je ermee aan de slag? Een blik op de ‘ware kosten’ van onze producten.

De economische voorspellingen die ons na de crisis angstzweet bezorgden, maken vandaag

intussen deel uit van de dagelijkse realiteit: grondstofprijzen zijn meer dan verdubbeld de afgelopen 10 jaar2, bedrijfsinvesteringen in water worden verwacht met 60% te zullen stijgen de komende vijf jaar3, BP is bijna failliet gegaan aan de milieugevolgen van de olievlek in de Golf van Mexico (zie kader), de Rana Plaza textielfabriekramp in Bangladesh is bijzonder duur uitgevallen voor sommige kledingbedrijven4 en de lonen van de privésector in China stegen in 2012 met maar liefst 14%5. Tegelijkertijd zien we dat merken die als ‘duurzaam en verantwoord’ worden aanzien, hogere winstmarges hebben op hun duurzame producten.6 Het is duidelijk: de externe kosten en opbrengsten van de sa-

De olieramp van BP In juli 2013 onthulde BP dat de kosten voor de ramp in de Golf van Mexico een pak boven 42,4 miljard pond zouden uitkomen. Deze kosten omvatten opruiming en herstel, gerechtelijke kosten, schade aan de natuur en haar bronnen, strafmaatregelen inzake de Clean Water Act, claims van de kustfaciliteiten en andere acties. De gevolgen waren omvangrijk: daling van de aandelenprijs, opschorting van uitbetalingen van dividenden en vragen van investeerders voor extra winsten bij behoud van obligaties van het bedrijf. De BP olieramp toont ook aan dat investeerders bezorgd moeten zijn voor de risico’s van externaliteiten van hun investeringen. Zo verloor bijvoorbeeld het ‘Norwegian Government Pension Fund Global’ meer dan 1 miljard euro op zijn 1,75% aandeel in BP. Referenties: MSCI Research Bulletin (2010); The Financial Times (2011); UNEP Finance Initiative (2011); The Guardian (2013).

menleving worden in de nieuwe economie de interne kosten en opbrengsten van bedrijven.

Zogenaamde ‘externaliteiten’ moeten door bedrijven en organisaties worden geïnternaliseerd. Wat voordien geen prijs had, moet mee in de kosten opgenomen worden.

De relevantie van deze externaliteiten neemt toe. Dit heeft vooral te maken met de stijgende wereldbevolking en de hiermee gepaard gaande groeiende grondstoffenschaarste.

Grote investeerders kopen vandaag overal ter wereld gronden op om aan de groeiende voedingsvraag te kunnen beantwoorden. Ten tweede zien we ook een groeiende regelgeving: denk maar aan de EU ETS7-regelgeving waarbij betaald wordt voor CO2-uitstoot, de regelgeving rond ‘Extended Producer Responsibility’ (EPR), zoals de WEEE-directive waarbij producenten moeten betalen voor het ophalen en correct verwerken van hun (elektronisch) afval, of recent de Frank-Dodd Act rond conflictmineralen, waarbij bedrijven die de zogenaamde ‘3TG’-mineralen gebruiken (Tantalium, Tin, Tungsten ofwel Wolfraam en Goud), voortaan moeten aantonen dat ze deze mineralen niet aankopen van partijen die met de opbrengst rebellengroepen financieren in de desbetreffende gebieden zoals Rwanda en Congo. Ten derde speelt ook de stijgende vraag van de consument naar meer duurzame producten een rol. Ook de huidige verlaagde zogenaamde transactiekosten hebben tenslotte een invloed op internalisatie: de kost van informatie is door razendsnelle technologische ontwikkeling gedaald. Nieuwsberichten - ook over sociale en milieurampen - is vandaag overal snel en efficiënt ter beschikking.

Consumenten wereldwijd kunnen bedrijven via social media in een mum van tijd ‘liken’ of afstraffen. Dit zorgt ervoor dat bedrijven steeds transparanter moeten worden over verantwoord gedrag, wat internalisatie in de hand werkt.

Licence to operate en gemeenschappelijke taal Organisaties die zich vandaag niet aanpassen aan de nieuwe spelregels, lopen op lange termijn tegen torenhoge kosten aan, missen nieuwe businessopportuniteiten en kunnen zelfs hun ‘licence-to-operate’ verliezen. Het berekenen - liefst in geld uitgedrukt - van maatschappelijke impact wordt vandaag daarom gezien als zeer waardevol omdat het handvatten verschaft voor het verbeteren van hun maatschappelijke impact.

De Nederlandse Spoorwegen (NS) publiceert in haar jaarverslag van 2013 haar eerste milieuwinst &-verliesrekening. De berekeningen gepubliceerd in het jaarverslag laten zien dat “de grootste negatieve milieu-impact veroorzaakt wordt door CO2-emissies (circa

MONETISATIE

Externaliteit & internalisatie Een externaliteit is een onbedoeld neveneffect van de markt op een persoon/organisatie. Dit kan positief of negatief zijn. Wanneer negatief kan dat een probleem zijn, omdat het effect vaak niet in de marktprijs meegerekend wordt. Bijvoorbeeld: een organisatie die veel water gebruikt van een lokale verdeler, zorgt ervoor dat de totale hoeveelheid water voor dat gebied, voor de mensen en andere bedrijven sterk vermindert. Als water geen prijs heeft, dan kan dat leiden tot het uitdrogen van lokale bronnen met negatieve gevolgen voor de gehele lokale omgeving.

Internalisatie is het proces waarbij de kosten of baten aan de maatschappij, een private kost of baten wordt voor een organisatie. Internalisatie kan onder de vorm zijn van regelgeving, belasting, schaarste of consumentenvoorkeuren. Belangrijk hierbij is dat de organisatie betaalt voor de maatschappelijke kost (in geval van negatieve externalisatie), maar dat dat niet noodzakelijk betekent dat de schade hersteld wordt of dat de benadeelde vergoed wordt. Een klassiek voorbeeld is de CO2-belasting; dit betekent niet dat CO2 uit de lucht gehaald wordt.

kelijker met elkaar te vergelijken en deze geïntegreerd op te lossen.

Wat is nu de wáre prijs van producten?

De consument zal in de toekomst gaan betalen voor de externaliteiten van nu. Op dit moment worden deze ‘kosten’ elders gedragen

Waarom een ‘ware prijs’?

De monetarisatie of in financiële termen uitdrukken van de financiële en maatschappelijke kosten van een product leidt tot:

Roel Drost, EY Senior Manager Cleantech and Sustainability Services - Bedrijven die vandaag de maatschappelijke kosten in kaart brengen, meten en monetiseren, zullen deze makkelijker kunnen prioriteren en dus ook oplossingen zoeken voor de duurste impact of grondstoffen.

debrie(4)eT

april-mei 2014 | 2

80%), gerelateerd aan het rijden van onze treinen… De rest van onze negatieve milieuimpact (circa 20%) bestaat uit overige luchtverontreiniging (NOx, SO2 en fijnstof, circa 5%), landgebruik (circa 7%), geluid (circa 7%), afval en water... Deze negatieve impact bedraagt circa 59 miljoen euro.” Daarnaast is ook gekeken naar de positieve impact: “NS kan de negatieve milieu-impact op de maatschappij relatief verminderen door keuzereizigers voor de trein te laten kiezen in plaats van voor de auto… Treinkilometers hebben een substantieel lagere milieu-impact dan autokilometers door lagere CO2-uitstoot (75% minder) en fijnstofuitstoot... Op basis van onze berekening blijkt dat onze relatieve positieve impact circa 60 miljoen euro is.” De becijfering laat zien dat NS moet werken aan het reduceren van haar eigen voetafdruk - door bijvoorbeeld het vergroenen van haar elektriciteitsverbruik - en tevens meer mensen naar de trein moet lokken zodat haar positieve impact groter wordt.

De becijfering van Novo Nordisk is niet minder interessant. Deze laat zien dat de impact voor 87% zit in de ‘keten’ en voor de resterende 13% in eigen operatie. De berekeningen laten zien als de milieukosten geïnternaliseerd zouden worden, dat dit het bedrijf 29 miljoen euro gekost zou hebben in 2011.

Daarnaast laat de analyse zien dat het reduceren van broeikasgasemissies de belangrijkste zijn voor het bedrijf om aan te werken.

Doordat er een gemeenschappelijke taal - geld - wordt gecreëerd, is het gemakkelijker om zaken in perspectief te zien en prioriteiten te stellen. Voor Novo Nordisk neemt luchtvervuiling 8% van de maatschappelijke kosten voor haar rekening, terwijl de broeikasgassen bijna tien keer zo veel ‘kosten’. Dit perspectief geeft organisaties middelen om zaken gemak-

of in het geheel niet betaald. De rekening ligt dus momenteel bij iemand anders óf in de toekomst. Als voorbeeld: de uitstoot van broeikasgasemissies in België kunnen leiden tot kosten omdat elders extreme weersomstandigheden ontstaan. Precies om deze redenen tonen overheden veel interesse omdat een deel van de rekening bij hen gepresenteerd wordt.

PUMA, die als een van de eerste bedrijven wereldwijd de werkelijke kosten voor enkele van hun producten inzichtelijk maakte, benadrukte in hun persbericht uitdrukkelijk dat het niet de bedoeling is geweest om het product duurder te maken, maar om transparant te zijn over maatschappelijke kosten én baten.

Hiermee kunnen consumenten vervolgens hun eigen keuzes maken en kan het management werken aan het minimaliseren van de kosten van externaliteiten. Bedrijven die vandaag de maatschappelijke kosten in kaart brengen, meten en monetiseren, zullen deze makkelijker kunnen prioriteren en dus ook oplossingen zoeken voor de ‘duurste’ impacten of grondstoffen.

MONETISATIE

· Betere beslissingen: het in financiële termen uitdrukken van maatschappelijke impact zorgt voor meer cijfermatige rapportering in plaats van tekstuele, kwalitatieve impactbeschrijvingen die bij het topmanagement vaak hun effect missen. Bovendien laat het in euro uitdrukken toe dat de maatschappelijke impact geïntegreerd kan worden in bestaande financiële parameters. Hierdoor kunnen grote kosten tijdig gedetecteerd worden en betere beslissingen genomen worden. · Betere (evaluatie van) risicomanagement: een financiële waarde toekennen aan vaak nieuwe risico’s gekoppeld aan externaliteiten betekent een verbeterd risicomanagement, ook in termen van prioriteren van risico’s. · Innovatie: stap-per-stap of radicaal, het meten van de impact van producten doet nadenken over proces- en materiaalverbeteringen van bestaande producten, nieuwe producten of zelfs nieuwe ondernemingsmodellen. Zo bracht DyeCoo Textile Systems aan NIKE een nieuwe manier van kleurdrogen voor hun producten, die gebruikmaakt van gerecycleerde CO2 en het gebruik van water en chemicaliën tijdens het kleurproces elimineert. · Sterke reputatie: door het voorkomen van reputatierisico’s in bijvoorbeeld de keten, door het transparant rapporteren van sociale en milieuimpact waardoor de klant kan vergelijken met andere merken …

april-mei 2014 | 2

Green Deal De recente belangstelling voor het onderwerp wordt onderschreven door het grote aantal initiatieven dat momenteel wordt ontplooid.

Op 13 februari 2014 heeft EY de Green Deal ‘Samenwerken aan transparantie van natuurlijk en sociaal kapitaal’ ondertekend. Het is een initiatief van MVO Nederland, IUCN (International Union for the Conservation of Nature) en True Price en mede ondertekend door een brede coalitie van organisaties en bedrijven, waaronder Akzo Nobel, ARCADIS, BAM, Deloitte, Desso, DSM, Eneco Holding N.V., FMO, Interface, Heijmans, KPMG Advisory, NBA, Philips, PWC, Thermaflex en VBDO. Het doel van deze Green Deal is om de impact van organisaties op natuur en samenleving beter inzichtelijk te maken, door deze impact in onder andere maatschappelijk, intellectueel, menselijk en natuurlijk kapitaal uit te drukken en hierover te rapporteren.

PUMA eP&L: op Belgische leest geschoeid?

Maar hoe ga je hier als Belgische of Vlaamse onderneming - groot of klein - mee aan de slag? Zeker in ons KMO-land is het starten

PUMA Environmental P&L In samenwerking met het studiebureau TRUCOST bracht schoen- en kledingproducent PUMA in 2011 ’s werelds eerste ‘Environmental P&L’ (eP&L) uit. Bedoeling was om de manier waarop een bedrijf rapporteert radicaal om te gooien, door te meten en in geld uit te drukken wat het financieel, milieu- én sociaal kapitaal is dat ze gebruiken om hun sportschoenen en kledij te produceren. Het resultaat was verbluffend: ze rapporteerden een externe milieukost van maar liefst 145 miljoen in 2010, waarvan 94 miljoen euro in CO2- en watergebruik en 51 miljoen euro in landgebruik, afval en luchtvervuiling in hun productieketen. In een volgende stap werd de eP&L ook op productniveau toegepast. De figuur toont dat de PUMA Product Environmental P&L leidde tot strategische productverbeteringen naar meer duurzame materialen, voor dezelfde consumentenprijs!

Figuur: PUMA’s Product eP&L toont eenzelfde verkoopprijs voor de consument, met verlaagde milieu-impact (Bron: www.puma.com).

met duurzaamheid al een uitdaging. En wie ziet nog het bos doorheen de wildgroei van alle ISO-standaarden, duurzaamheidsnormen en MVO-prestatieladders? Groot of klein, het staat vast: alle bedrijven zullen hiermee te maken krijgen, maar door true pricing kan je je hier net tegen gaan wapenen. De immer stijgende grondstofprijzen en hevige (prijs)concurrentie zal de kostprijs de lucht indrijven. De retailprijs van een product zal hierdoor alleen maar stijgen en de marges zullen onder druk komen te staan.

Groot of klein: beginnen met de belangrijkste productgroep en hiervan onderzoeken wat de grootste sociale en milieu-impact is, is alvast een goede start!

renate.degrave@be.ey.com

1 Natural Capital at Risk, The Top 100 Externalities of Business, TEEB & TRUCOST, 2013 2 McKinsey (2013). Resource Revolution: Tracking Global Commodity Markets.

3 Global Water Intelligence (2013). Profile of the Global Water Market. April 4 The Atlantic (2013). Better Safety in Bangladesh Could Raise Clothing Prices by About 25 Cents.

5 The Wall Street Journal (2013). Rising Wages Pose Dilemma for China.

6 Tully, S.M. and Winer, R.S. (2013). Are People Willing to Pay More for Socially Responsible Products: A Meta-Analysis, March 27.

7 EU ETS staat voor Emissions Trading Scheme: een wetgeving in Europa die stelt dat de zwaarst vervuilende bedrijven moeten betalen voor hun CO2-emissies.