ecoTips - Trends in Sustainability - Editie Ecofinance - Jaargang 21 nr 2

Editie

Thema

Eco Finance jrg. 21 / april - mei ‘16

Investeren in duurzame technieken Mogelijkheden en praktijkvoorbeelden

Evolutie naar deeleconomie Een bedreiging of een opportuniteit?

Beleggen in duurzame bedrijven Een beleggingskeuze in opmars

n°16.2

mental squint

Maak kennis met ons team UW MEERWAARDE IN MILIEU- EN PREVENTIEBELEID

Kortrijkstraat 75 bus 1 8550 ZWEVEGEM

Kerkstraat 108 9050 GENTBRUGGE

T +32 (0)56 499 499 www.consultes.be

milieu@consultes.be preventie@consultes.be

Surf naar www.consultes.be

INHOUD 05

INTRO

06

COLUMN ANDRE JURRES • Duurzaam investeren

THEMA ECOFINANCE

08

21

12 14 16 22 26

34

30

34

40

ecoProfiel, ecoKLIK en ecoReportage zijn publicitaire formules

Financieringsmogelijkheden voor duurzame investeringen. Wat kunnen de financiële instellingen de bedrijven aanbieden?

Energieprestatiecontracten garanderen beoogde resultaat Duurzame investering via ESCO Een heldere werkomgeving bij SUEZ Deeleconomie, opportuniteit of bedreiging Hoogleraar Koen Frenken legt uit et model van hernieuwbare-energiecoöperaties H Opinie over alternatieve businessmodellen in energie Duurzaam beleggen Utopie, toekomst of al realiteit

Milieusubsidies en –heffingen anno 2016 What’s new?

Is investeren in natuurlijk kapitaal, de investering van de toekomst

21

COLUMN KLIMAATZAAK • Wat te verwachten van

29

COLUMN JEF STAES • Zelfmoord door verslaving

36

COLUMN CORE • Smart Energy, iets voor jou

38

ECOREPORTAGE • Continue waterzuivering met

40

RECYCLE • Minister van Upcycling Evy Puelinckx

44

RECYCLE • Waar naartoe met organisch biologische

46

ECONOMIE • Technologie en duurzaamheid

48

GROENE GIDS

50

VOLGENDE MAAND - COLOFON

46

en groen geld

de Vlaamse Klimaattop?

aan laaghangend fruit

hergebruik van gezuiverd water Nieuwe visie op zuivering met helofyten

Vooruitkijken naar Cleantech Connected

reststromen

in twintig quotes uit Davos

ecoTips wordt samengesteld op basis van gegevens beschikbaar binnen de wetenschappelijke, technologische en juridische actualiteit op datum van het ter perse gaan. De uitgever neemt geen verantwoordelijkheid voor informatie waarvan blijkt dat zij onvolledig, niet meer actueel of achterhaald is. De uitgever en de auteurs kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor geschillen of schade, van welke aard ook, die het gevolg zijn van handelingen of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.

april-mei 2016 | 2

3

DE JAARLIJKSE SYNERGIE TUSSEN IDEE EN INDUSTRIE 17 MEI 2016 / STUURBOORD / ANTWERPEN

“i-Cleantech Vlaanderen brengt de cleantech community samen om na te gaan wat de wereldwijde trends zijn, waar opportuniteiten zich voordoen en hoe we die in Vlaanderen kunnen concretiseren.”

BART VERCOUTERE, ALGEMEEN DIRECTEUR, i-CLEANTECH VLAANDEREN

CLEANTECH

CLEANTECH

CLEANTECH

David S. Abraham

Jamie Butterworth

Régis Dando

Van energie-afhankelijkheid naar materiaalafhankelijkheid

Overgang naar een circulaire economie versnellen

Franse best practices over remanufacturing

IN DE WERELD

IN EUROPA

IN VLAANDEREN

VOOR HET EERST IN BELGIË Elke keynote spreker gaat na zijn speech in debat met 2 topmensen

Schrijf in met de code ecoTips en betaal maar 200 euro in

De eerste 100 inschrijvingen ontvangen plaats van 250 euro! gratis het boek van Evy Puelinckx.

Geef de kortingscode ecoTips in bij het lidnummer.

Volledig programma en inschrijven: www.cleantechconnected.be

INTRO Eco en centen, het perfecte huwelijk?

Kan de zorg voor ons milieu samengaan met de zorg voor onze centen? Wat mij betreft, is het zelfs noodzakelijk dat beide samengaan. Alleen dan zal de meerderheid van de mensen en de bedrijven zich bezighouden met duurzaamheid en een circulaire economie creëren.

Nochtans worden eco en centen historisch gezien eerder als tegengesteld ervaren in plaats van als aanvullend. Ik denk dat dit voor een deel de schuld is van de industriële revolutie. De ondernemers die in die periode hun geld verdienden, deden dat door vervuilende industrieën te creëren. Dat was de eenvoudigste stap naar een grotere productiecapaciteit. Daardoor is bij velen de perceptie ontstaan dat vervuilende activiteiten een basisvoorwaarde zijn om geld te verdienen. We hebben een verkeerde link gelegd.

Wanneer wij mensen een oplossing voor een probleem zoeken, dan willen we de meest eenvoudige oplossing. Waarom moeilijk doen als het gemakkelijk ook gaat. Het resultaat was dus de opkomst van de vervuilende industrie, want dat was de eenvoudigste stap. En vermits we toen nog veraf waren van de draagkrachtgrens van de aarde, hoefden we ons daar geen zorgen over te maken. “De problemen oplossen wanneer ze zich stellen,” is niet alleen een bekende quote van een politicus, maar zowat het motto van de mensheid.

Maar de wereld verandert en de problemen worden complexer. Dus worden ook de oplossingen wat complexer. Maar geen nood, de mens is creatief, past zich erg gemakkelijk aan en vindt dan ook die complexere oplossingen.

In dat stadium zijn we nu beland: de wereld is complexer, de bevolking groeit, de draagkracht van de aarde is eindig. Andere meer duurzamere oplossingen zijn nodig. En kijk, ineens blijkt dat je ook daar je geld mee kunt verdienen, dat het rendabel is om te investeren in duurzame technieken, dat beleggingen in duurzame bedrijven rendabeler zijn dan in de klassieke industrieën.

Hoopvolle evoluties voor de toekomst, toch?

Hilde De Wachter Hoofdredacteur

ecoTips volgt de ‘trends in sustainability’ op de voet en houdt je op de hoogte. Actuele items vind je via www.milieumagazine.be en in onze tweewekelijkse nieuwsbrief.

Achtergrondinformatie, interessante praktijkvoorbeelden, innovatie en inspiratie, dat krijg je allemaal in ecoTips magazine. Ook in 2016 verschijnt ecoTips zes keer.

april-mei 2016 | 2

5

Column André Jurres over duurzaam investeren

Groen Geld Dat de duurzame energiesector nog een grote potentiële groei voor zich heeft, is voor niemand een verrassing als we rekening houden met de afspraken die in Parijs zijn gemaakt. Voor België worden de investeringen in alleen al productie, geschat op zestig tot tachtig miljard euro de komende decennia.

Dat dit bedrag nog maal twee kan gaan door de nodige investeringen in slimme netwerken, opslag en nieuwe infrastructuur, zal voor velen wel geen verrassing zijn.

Het goede nieuws is dat ook al veel van de benodigde technieken bestaan en de uitdaging zeker niet groter is dan het landen op de maan eind jaren zestig. De kostprijs, of beter gezegd, de financiering blijft wel een maatschappelijk vraagstuk.

Door enerzijds het succes van zonnepanelen sinds 2010 en anderzijds een stuk politieke profilering is de verdere financiering, of beter gezegd, de bereidheid om harde keuzes te maken, afgenomen. Bij de bevolking is de indruk ontstaan dat groene energie heel duur is terwijl hij juist veel goedkoper is dan fossiele brandstoffen. Europa moet jaarlijks vele honderden miljarden euro’s afgeven aan olie- en gas exporterende landen en dit geld is jouw en mijn geld. Tel dit op gedurende veertig jaar en je komt aan duizelingwekkende getallen.

Het probleem van de uitbouw van een duurzame energiehuishouding is dat we nog een bepaalde tijd het huidige fossiele systeem in stand moeten houden. Natuurlijk ziet men nu al de vraag naar fossiele brandstoffen afnemen, alleen is de echte daling nog niet ingezet.

De huidige financieringsproducten zullen niet voldoen om naar een volledig duurzame samenleving te gaan zonder dat er echte keuzes gemaakt gaan worden. Op dit ogenblik financieren we min of meer allemaal op dezelfde manier duurzame energie omdat de banken zich vertrouwd hebben gemaakt met hoofdzakelijk zon en wind. Voor de volgende investeringen in opslag, slimme netten, nieuwe infrastructuur ten behoeve van

6

bijvoorbeeld waterstof, zullen nieuwe methoden van financiering ontwikkeld moeten worden.

ENERGIE EN OORLOG Eén van de ideeën voor de toekomst is een energieobligatie. Onze strijd met het klimaat is er één die we nooit kunnen winnen maar net zoals in de diverse wereldoorlogen hebben we meer dan ooit middelen nodig om deze omslag te kunnen maken. De zogenaamde ‘warbonds’ die door de diverse overheden in Amerika en Engeland tijdens de oorlog werden gepromoot, waren levensnoodzakelijk om voldoende materiaal te kunnen maken en zo de oorlog te kunnen winnen.

Deze wellicht dramatische vergelijking is zelfs nog licht, want met moeder aarde valt nog minder te spotten dan met de toenmalige dictators.

De financiering dient een solide basis te krijgen en ‘energy bonds’ ondersteund door ieder land, kunnen wel degelijk één van deze pijlers worden. Een vast rendement op dertig of veertig jaar zal ervoor zorgen dat we ons eigen geld in onze eigen economie investeren om zo op termijn geen geld meer te moeten weggeven aan landen buiten de Europese Unie. Het saldo zal trouwens in ruime mate batig zijn voor de nv Europa.

Wanneer de financiële wereld ziet dat de overheden, en dus de hele gemeenschap, alle registers opentrekt om deze duurzame omslag te kunnen maken, pas dan gaan we naar de lange termijn doelstellingen van 2050 kunnen gaan.

De uitdaging vandaag is vooral de financiering van deze omslag en hierin

André Jurres, adviseur energie, oud-oprichter Esse

speelt de financiële sector vanzelfsprekend een belangrijke rol, maar zij dienen een kader te krijgen waarbinnen ze kunnen werken.

De betaalbaarheid van een kWh staat vandaag misschien wel ter discussie, maar het product energie zelf is in vijftien jaar niet meer zo goedkoop geweest. De overheden dienen dit moment aan te grijpen om reserves aan te leggen zodat mensen blijven kiezen voor duurzame systemen.

David Cameron heeft als premier van het meest liberale land in West-Europa gezegd dat energie veel te belangrijk is om aan de vrije markt over te laten en hij ging direct over tot actie door als overheid de nodige garanties te geven gedurende decennia, zodat nieuwe investeringen op gang kunnen komen.

Column

ent Belgium en mede-oprichter NPG energy

Men dient zich de vraag te stellen welk marktmodel wij willen: een volledig geliberaliseerd model waar de overheid niks meer doet behalve dan een reële CO2-prijs hanteren met een vloerprijs van minstens veertig euro, en verder de markt vrijlaat. Dit betekent voor ons land bijvoorbeeld dat het risico van kernenergie niet meer op de gemeenschap kan afgewenteld worden door de uitbaters. Hierdoor krijg je een prijs die de echte kostprijs om elektriciteit te produceren gaat reflecteren, waardoor duurzame energie direct competitief en zelfs goedkoper wordt.

Of gaan we kiezen voor een volledig door de overheid gecontroleerd model waarbij de overheid zowat alles dient te subsidiëren omdat wij de echte prijs niet wensen te betalen. De tendens is vandaag eerder in deze richting, gezien

de vele nieuwe vormen van subsidie zoals capaciteitsvergoedingen, beschikbaarheidvergoedingen, enzovoort.

Dat Europa nu met een nieuw pakket maatregelen komt om de energieliberalisering bij te sturen is zeker meegenomen. Alleen blijven ze vaag over de omkadering die nodig is om de omslag te kunnen maken. Het ontbreken van een kostenplaatje in hun betoog maakt dat ook deze maatregelen niet voldoende impact zullen hebben. We dienen voorbij de slogans te geraken zoals ‘empower the people’, als het over energieonderwerpen gaat. Want voor zeventig procent van de bevolking die tegen 2040 à 2050 in steden woont, is dit geen oplossing. Niet iedereen kan voorzien in zijn eigen energie als je in een stad woont. En het blijft opvallend dat men voor een dergelijk technisch

thema niet meer de nadruk legt op het maken van keuzes.

Wat vooral nodig is bij deze politieke generatie is moed en visie om verder te kijken dan de eigen legislatuur, om zo de bouwstenen die onder andere hierboven werden omschreven, in regelen wetgeving te gieten. Op die manier krijgen we een stabiel investeringsklimaat dat vooral gericht is op de lange termijn.

april-mei 2016 | 2

7

Financieringsmogelijkheden voor duurzame investeringen Wat kunnen de financiële instellingen de bedrijven bieden?

In de ecoPOLL van begin dit jaar, vroegen we de ecoTips lezers of hun bedrijf investeringen in duurzame technieken plant in 2016. In 56 procent van de gevallen, staan er inderdaad duurzame investeringen op de agenda. ecoTips vroeg zich af hoe de banken omgaan met investeringen in deze installaties en technieken. We gingen te rade bij Vincent Wirtz, accountmanager renewable energy bij ING Lease Belgium, en bij Guy Pollentier, hoofd van de Greendesk van BNP Paribas Fortis.

Tekst: Hilde De Wachter • Beeld: Dreamstime Vooraleer we ons buigen over de financieringsmogelijkheden van onze plannen, is het voor een bedrijf van belang om zich te bezinnen over de duurzaamheid van zijn werkwijze. Grote bedrijven zoals Umicore en DSM zijn hier al een tijd mee bezig.

Bij KMO’s gaat deze oefening sneller en is ze minder omvattend. Eens die oefening gemaakt, kan een bedrijf gaan denken aan duurzame investeringen. De mogelijkheden zijn divers: van relightingproject over zonnepanelen tot een nieuwe productietechniek of zelf een nieuw product op de markt brengen. De keuze die je als bedrijf maakt, zal ook de financieringsmogelijkheden bepalen.

WAT IS HET RISICO? Vincent Wirtz van ING licht toe: “Als bankier is het onze insteek om te handelen als een goede huisvader. We denken dus in de eerste plaats in risico’s en risicobeheersing. Hoe minder risico, hoe beter. Een bankier zal algemeen gezien liever een windmolenproject financieren dan een relightingproject. Waarom? Bij een windmolenproject kan ik vooraf berekenen wat de cashstroom zal zijn, gebaseerd op het gemiddeld aantal winddagen op die plaats. De windmolen produceert ook de komende jaren elektriciteit. Dat betekent dus dat er inkomsten zullen zijn, zelfs als het bedrijf dat de financiering aanging, verdwijnt. Bij een relightingproject zitten we in een hele andere situatie. Het bedrijf bespaart door de relighting op zijn kosten maar rechtstreekse cashflow genereert dat niet. En als het bedrijf verdwijnt, dan hangen er in de productiehal misschien wel heel zuinige en kwaliteitsvolle LED-lampen maar ze genereren voor de bank geen geld.”

“Dat is in feite de zwakte van de ESCO-financiering en daar zijn we met z’n allen op zoek naar een oplossing,” verduidelijkt Guy Pollentier van BNP Paribas (lees ook het artikel over ESCO-financiering, verderop in deze ecoTips). “Je moet op één of andere manier het risico van het niet-gebruik van een installatie kunnen indekken.

Op de klassieke manier financieren we eigenlijk winsten. Maar een besparing financieren, hoe doe je dat? Ook juridisch hebben we daar nog een aantal stappen te zetten. We moeten op zoek naar een systeem waarbij iedereen een deel van het risico wil nemen. Daar wordt aan gewerkt.”

Een interessant project voor bedrijf en bank, is een project waarbij de onzekerheden geïdentificeerd kunnen worden, gemeten en gemitigeerd. Rentabiliteit is uiteraard ook belangrijk maar komt pas daarna. Liever een gemiddelde rentabiliteit maar een klein risico dan een hoge rentabiliteit in combinatie met grote risico’s.

“Je mag niet vergeten dat het voor een bank ook minder eenvoudig is om het risico in te schatten bij een nieuwe technologie, dan wanneer we te maken hebben met een installatie die de core business van een bedrijf is,” vult Guy aan. “Als een bedrijf ons contacteert omdat het een nieuwe pers wil laten financieren, dan weten we

8

ECOFINANCE

dat het die beslissing genomen heeft op basis van de core kennis van activiteit. Als ze ons bellen omdat ze drie windmolens willen plaatsen, dan is dat een heel ander verhaal. Dat heeft niets met hun kernactiviteit te maken en ze hebben er zelf minder kennis van. Daarom moeten we als bank zelf een aantal specialisten in huis hebben. Anders kun je het bedrijf niet correct adviseren. Bij BNP Paribas hebben we sinds zeven jaar een ‘Green Desk’. Onze experts worden door de collega’s te velde steeds betrokken wanneer het gaat om een investering in duurzame technologie of activiteit.”

Guy legt uit waarom hij denkt dat deze groene investeringen in de lift zitten.

“Het klimaatakkoord heeft ervoor gezorgd dat duurzaamheid een actueel thema geworden is en blijft, ook op politiek vlak. Individuen vinden het belangrijk dat ze weten welke waarden van het bedrijf achter een product schuilen en beleggers willen weten waar ze hun geld in investeren. Het discours over kernenergie is op een paar jaar tijd totaal gewijzigd. De sector is zijn ‘geitenwollensokkenperiode’ ontgroeid. Subsidies zijn voor een aantal technieken geen voorwaarde meer om rendabel te zijn. Meer en meer bedrijven integreren de principes van Corporate Social Responsibility (CSR) in hun organisatie en ze interesseren zich voor circulaire economie. Ze gebruiken hun duurzaam gedachtengoed zelfs als marketinginstrument. De technieken worden rendabeler. Het juridisch kader is er of het is in ontwikkeling. Kortom, een hele rist gebeurtenissen zorgt ervoor dat investeren in duurzame technieken geen

keuze van enkelingen meer is, maar van steeds meer ondernemers en bedrijven.”

ZELF RISICO’S VERMINDEREN Ook het bedrijf zelf kan risico’s verminderen. Door op lange termijn na te denken welke investeringen de beste zijn.

Vincent verduidelijkt: “Stel, een bedrijf verbruikt warmte en elektriciteit.

Een voor de hand liggende investering is dan een warmtekrachtkoppeling (WKK). Maar wat gebeurt er wanneer het gebruikersprofiel wijzigt, omdat ik mijn productieproces aanpas of zelfs bepaalde producten niet meer maak.

Dan heb ik ineens geen warmte meer nodig of veel minder elektriciteit. Dus wordt de WKK minder rendabel. Waarom bij een investering niet eerst eens met de buren gaan praten. Wat hebben zij nodig? Wat hebben ze te veel?

Je kunt beiden een WKK plaatsen maar wellicht is het interessanter als je er één grotere plaatst. Of een warmtenetwerk voor het volledige industrieterrein en de woningen in de buurt. Het project is complexer maar het gebruik, de risico’s en de investeringen zijn gespreid.

Ik vind dat KMO’s meer aan samenwerken moeten denken. Samen dingen ontwikkelen en uitbaten. Dan zijn we pas op weg naar een duurzame economie. Het is een evolutie die misschien wat terughoudendheid wekt omdat het een moeilijkere start is dan zelf voor je eigen bedrijf een beslissing nemen.

Maar de projecten zijn efficiënter en ge-

makkelijker te financieren.”

“Ik pleit ook voor een evolutie in denken,” zegt Guy. “We gaan naar een circulaire en functionele economie. Als consument of bedrijf heb je de functie van iets nodig, niet de eigendom. Je hebt kunstlicht nodig, geen armatuur.

Dat is een switch in de mindset van individuen maar ook van bedrijven. Want als ik jou licht verkoop, en niet het armatuur, dan heb ik er alle belang bij dat de armaturen heel lang meegaan, en dus duurzaam zijn. Wanneer ik armaturen verkoop, heb ik er eerder baat bij dat deze na verloop van tijd stuk gaan.

Want dan kan ik je er een nieuwe verkopen.”

WELKE FINANCIERINGSVORM? Banken gebruiken verschillende manieren om een project te financieren. Het kan via verrichting op afbetaling, via een investeringskrediet of via leasing.

“Bij ING gaat onze voorkeur uit naar leasing omwille van de voordelen. Mede-eigendom is bijvoorbeeld eenvoudiger te implementeren. Moet het project uiteindelijk toch verkocht worden, dan is een financiering via leasing meestal geen bezwaar voor de koper. Financiering via leasing heeft voor het bedrijf als voordeel dat dit in bepaalde gevallen een off-balance financiering is. Waardoor je dus weer middelen kunt vrijmaken om in andere zaken te investeren.

Dit kan echter niet wanneer je subsidies krijgt voor de investering. Dan moet

deze op de balans ingebracht worden.”

EN DE ALTERNATIEVEN? Zowel Guy als Vincent wijzen op de mogelijkheden van coöperaties en alternatieve investeringsbronnen. “Kijk naar Ecopower (lees het artikel van Dirk Vansintjan verderop in deze ecoTips, nvdr), Beauvent en Energiris. Of denk aan ‘fund raising’ platformen, crowd funding, ‘peer to peer’ kredieten. Deze ondersteunen de duurzame economie door nieuwe risico’s die uit de nieuwe businessmodellen voortvloeien, af te dekken. Maar ze zullen ook bepalend worden bij de start van een project.

Een ‘community’ van investeerders is een enorme troef en hefboom voor het verkopen, adverteren en verspreiden van een nieuw product of een nieuwe dienst. Deze nieuwe financieringsvormen zijn geen concurrentie van de klassieke, ze zijn complementair.”

“Ook in de technieken zien we evolutie,” gaat Guy verder. “De evolutie in technieken die energie kunnen stockeren, zit in een stroomversnelling. Ik denk dan aan batterijen, zoals Tesla er recent eentje ontwikkelde voor gebruik in gebouwen. Maar ook aan andere opslagtechnieken. BNP Paribas heeft zeer ambitieuze doelstellingen betreffende de energietransitie. De groep wil zijn engagementen in de hernieuwbare energie sector verdubbelen van 6,9 miljard naar 15 miljard tegen 2020.

Het brengt alleszins heel interessan-

april-mei 2016 | 2

9

te discussies op gang. Zo zag je laatst een straat waar de bewoners via crowd funding de financiën bij elkaar brachten om de straatverlichting om te vormen naar LED-verlichting. De gemeentelijke overheid had er geen centen voor maar de bewoners zagen het voordeel en zorgden voor de financiering. Stel dat je dit ook voor het gemeentelijk zwembad kunt doen wanneer er geld gezocht wordt om een duurzamer installatie te plaatsen. Dan krijg je ook een hele andere manier van denken. Het is niet meer het gemeentelijk zwembad maar wel ons zwembad.”

Guy wijst ook nog op een alternatief dat in de audiovisuele sector zijn nut bewees: de taks shelter financiering.

“Daar krijg je als vennootschap een belastingvrijstelling wanneer je investeert in een Europees audiovisueel werk.

Waarom zou dit ook niet kunnen voor duurzame technieken? Het is een mooi instrument.”

PRAKTIJKVOORBEELDEN ING Lease financierde meer dan driehonderdvijftig miljoen euro duurzame investeringen. En er werden reeds projecten met coöperaties opgezet. Bovendien was ING adviseur bij het opzetten van een fund raising platform en werkt het met een aantal andere partijen samen om nieuwe duurzame businessmodellen op te zetten. “We zijn betrokken bij een aantal multidisciplinaire onderzoeken: over energieopslag, smart grids en slimme netwerken, en ook eentje over de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van een kleine windturbine op een Brusselse toren van meer dan tachtig meter hoog. Als iemand zo’n toren heeft staan, mag hij of zij me altijd contacteren!”

De Greendesk van BNP Paribas Fortis is als ‘competence centre’ betrokken bij allerlei projecten van hernieuwbare en efficiënte energie. “Wij werken met diverse partijen bij het opstellen van klimaatplannen en het adviseren in financieringstechnieken van het energie transitie vraagstuk . We zijn ook uitgenodigd geweest om deel te nemen aan de voorbereiding van de COP 21 meeting in Parijs verleden jaar.”

10 ECOFINANCE

GOED BEZIG? De investeringen in duurzame technieken mogen dan in de lift zitten, we zijn er nog lang niet. “Wanneer we de berekening maken hoeveel investeringen er nog nodig zijn om de doelstellingen van 2020 te halen, dan hebben we het over ettelijke miljarden euro,” zegt Guy. “Daar zijn we nog lang niet!

Maar het biedt wel enorme opportuniteiten voor de Belgische economie. We hebben hier al veel knowhow. Wanneer wij deze nieuwe technieken (mee) kunnen ontwikkelen, dan zal dat ook voor veel tewerkstelling en bloeiende bedrijven zorgen. Je zag dat al met de zonnepanelen: toen de markt hier verzadigd geraakte, trokken de Belgen naar Nederland met hun kennis en installaties.

Daar stonden ze op dat moment lang nog niet zo ver.”

MEER WETEN? Taks shelter audiovisuele sector: www. vlaio.be/maatregel/taks-shelter-audiovisuele-werken

Green Desk BNP Paribas Fortis: cpb.bnpparibasfortis.be/Middelgrote-Ondernemingen/Business-Finance/Business-insights/Details/page. aspx/5471?xd_itemId=7098&i=expertise-Paribas-Fortis

ING Lease: Sales@inglease.be

april-mei 2016 | 2

11

Energieprestatiecontracten garanderen beoogde resultaat Duurzame financiering via ESCO

In onze zoektocht naar duurzame financieringen voor bedrijven, komen we onvermijdelijk bij ESCO (Energy Service Company) terecht. In ons land bij bedrijven nog niet echt ingeburgerd maar wel een financieringsmethode met toekomst. En het is meer dan dat. ESCO garandeert je ook het beoogde resultaat via het energieprestatiecontract (EPC).

Meer uitleg over dit onderwerp kregen we van Lieven Vanstraelen, voorzitter van BELESCO, de vereniging van Belgische ESCO organisaties, en tevens partner van Energinvest, een facilitator en adviseur van energieprojecten.

men dat je dit als bedrijf niet zelf moet behartigen.

Tekst: Hilde De Wachter Beeld: Dreamstime

Die financiering kan op drie manieren: ofwel financiert de ESCO het project zelf, ofwel heeft het bedrijf zelf een geldschieter gevonden zoals een bank of een fonds, ofwel financiert het bedrijf zelf uit eigen middelen. In dat laatste geval is het bedrijf vooral op zoek naar een partij die het project kan ontwikkelen en uitvoeren, en natuurlijk naar gegarandeerde besparing via het EPC. De financiering hoeft dus niet altijd bij de ESCO te zitten.”

Per definitie is een ESCO een Energy Service Company. Een bedrijf dat energiediensten levert dus. Maar de energiediensten van een ESCO zijn wel specifiek. Het bedrijf ontwikkelt en installeert projecten die de energie efficiëntie in bedrijven bevorderen voor een lange periode, zo’n vijf tot twintig jaar. Bovendien zorgt het ook voor de financiering, ofwel zelf ofwel via andere partijen. De diensten worden mee in de projectkosten opgenomen en worden deels of volledig terugbetaald over de termijn van het project.

STEL, IK WIL DE ENERGIE-EFFICIËNTIE VAN MIJN BEDRIJF VERBETEREN. WAT KAN EEN ESCO DAN VOOR MIJ BETEKENEN? “Een ESCO doet eigenlijk drie zaken:  Het ontzorgt een bedrijf: alle moeite en zorgen die je anders in het project moet steken, worden overgenomen door de ESCO. Vermits het om specifieke kennis gaat, is het mooi meegeno-

12 ECOFINANCE

 Het garandeert de realisatie van het besparingspotentieel via het energieprestatiecontract (EPC). Het is een echte resultaatverbintenis. De ESCO moet een boete betalen wanneer het vooropgestelde resultaat niet gehaald wordt.

Als bedrijf ben je dus altijd zeker van het project.  De ESCO maakt financiering van het project mogelijk. De stabiele gegarandeerde cashflow vanuit de besparingen zorgt voor een interessante hefboom voor derde partij financiering.

KLINKT INTERESSANT. IK WIL HIERMEE VERDER GAAN VOOR MIJN BEDRIJF. HOE START IK? WIE CONTACTEER IK? “Je hebt twee mogelijkheden: ofwel contacteer je zelf rechtstreeks één of meerdere ESCO’s, ofwel werk je via een project facilitator. Dat is een adviseur die energieprojecten managet en de spelers in de markt kent. Hij kent ook de verschillende contractmodellen, weet welke onderhandelingsmarge er is en helpt je een degelijk EPC op te zetten. Je kunt hem vergelijken met de architect die je contacteert wanneer je gaat bouwen.”

IS HET ESCO-PRINCIPE AL INGEBURGERD IN HET BEDRIJFSLEVEN? “Nee, ingeburgerd is het nog niet. In de publieke sector kent het al langer succes maar bij privé-bedrijven kennen nog niet zo veel bedrijven het systeem.

De projecten die al opgestart zijn, gaan vooral over de sturing en regeling van installaties. Daarnaast is er vrij veel interesse in relightingprojecten. De rest van de projecten is een mix van HVAC, warmtepompen, stookplaatsrenovaties, stoomcircuits. Projecten in de gebouwschil zijn eerder zeldzaam omdat de terugverdientijden daar te lang zijn.

In de publieke sector zien we die meer.

Het Agentschap Ondernemen, nu VLAIO, lanceerde een tijd terug het project “ESCO voor de KMO”. Dat is zeker een goed initiatief om het systeem breder bekend te maken.

Op initiatief van minister Annemie Turtelboom is het Participatiefonds Vlaanderen dan weer bezig met de oprichting van een ESCO-fonds. Zij bieden geen operationele diensten, maar zullen eerder als financier werken, om projecten die anders niet gefinancierd geraken, van fondsen te voorzien. Het succes van dit initiatief zal volgens mij vooral afhangen van hun mogelijkheid om ook ‘off balance’ financiering zoals leasing en huren, te kunnen aanbieden.”

VANAF WANNEER IS EEN ESCO PROJECT INTERESSANT? “Ik hanteer daar zelf een aantal regels voor. Wanneer je energiefactuur jaarlijks minimaal 50.000 euro bedraagt, kan ESCO interessant zijn. Hoe hoger de factuur, hoe beter. Een andere maatstaf is het investeringsbedrag: bijvoorbeeld wanneer een bedrijf dat een

jaarlijkse factuur van 25.000 euro heeft, een investering van 100.000 euro wil doen. Onder die bedragen is een ESCO minder interessant omdat de transactiekosten dan relatief gezien te hoog worden.

Zit je in die categorie? Dan is een ESCO project in verband met de sturing en regeling van de installaties bijna altijd interessant. Terugverdientijden zitten daar onder de twee jaar! Je kunt dit dan combineren met een installatie waarvan de terugverdientijd wat hoger zit, zodat je over het hele project heen op vier à vijf jaar komt. Trouwens, staar je niet blind op de terugverdientijd. Ook de netto huidige waarde van kosten en baten, is belangrijk.

Voor bedrijven die een minder hoge energiefactuur hebben of die niet zo’n grote investeringen plannen, zijn er ook oplossingen. De meeste facilitatoren coördineren eveneens niet-ESCO projecten. Hun voordeel is wel dat ze ook voor die projecten vertrekken vanuit een degelijk contract. Het zal dan misschien wat minder lijvig zijn dan een echte EPC, de basisvereisten van een goed contract zitten er wel in.”

HOE WEET IK MET WIE IK BEST IN ZEE GA? “De EPC-contracten kunnen je al heel veel informatie geven. Een ESCO con-

tract is namelijk erg uitgebreid, denk aan dertig pagina’s en meer. Het is echt geen project waarvan je even een paar zinnen op een blaadje papier zet.

Check zeker de mate waarin ‘measurement and verification’ in het contract vervat zit. Hoe zullen ze de vooropgestelde besparing aftoetsen? Welke metingen worden gedaan? Het contract is echt de basis van het volledige project en is ook de voorwaarde voor succes.

Het biedt de nodige zekerheid aan de ESCO en het geeft het bedrijf de garantie dat de installaties hun doelen zullen halen.

Verder kijk je best naar de ‘track record’ van de ESCO. Is het een groot bedrijf of een klein? Zijn ze internationaal actief? Zijn ze net gestart of al jaren bezig? In welke sector situeren de projecten zich? Vraag referenties op en check die referenties ook. De facilitator speelt hier ook een rol in. Hij kent de ESCO’s en weet in welke activiteiten ze gespecialiseerd zijn. Neem je tijd om een goeie facilitator te zoeken.”

ZIT ER EVOLUTIE IN DE ESCO MARKT? WAT MOGEN WE VERWACHTEN?

al jaren grote LED-verlichtingsprojecten maar merken dat bedrijven aarzelen om te investeren. Als zij dan als ESCO actief worden en voor de financiering kunnen zorgen, dan faciliteren ze op die manier de uitvoering van de installatie.

In de ESCO’s die zich meer op bedrijven richten, verwacht ik dat er een specialisatie zal optreden. Zo krijg je dan bijvoorbeeld ESCO’s die vooral actief zijn in de voedingssector. Of die enkel relighting projecten of verwarmingsprojecten uitwerken. Dat geeft ook ruimte aan kleinere bedrijven om een ESCO te worden.

In de publieke sector zien we ESCO’s die een volledig gebouw of zelfs meerdere gebouwen in één project onder handen nemen en alle technieken meenemen. Maar dan moet je als ESCO die knowhow wel in huis hebben.

MEER WETEN? ESCO voor de KMO: www.vlaio.be/themas/esco-voor-kmo & BELESCO: www.belesco.be

We zien, zeker bij de ESCO’s voor bedrijven, dat klassieke installateurs zich eveneens beginnen te interesseren in ESCO. Voor hen is het een nieuw business model: zij installeren bijvoorbeeld

april-mei 2016 | 2

13

Een heldere werkomgeving bij SUEZ Hoe financier je een relightingproject?

Om de verlichting in zijn overslaghallen duurzaam, energie- en kostenefficiënt te vervangen, ontwikkelde SUEZ samen met enkele geselecteerde partners een nieuwe businesscase. Centraal hierin staat het gebruik van energiezuinige lichtinstallaties, het profijt van dagverlichting en een slim monitoringsysteem om verspilling tegen te gaan. Ook een moderne werkomgeving is belangrijk.

De investering van 1,5 à 2 miljoen euro wordt gedragen met een ecofinanciering die SUEZ over langere tijd ontzorgt. De partners kunnen het bewezen concept ondertussen bij nieuwe klanten implementeren.

Tekst & Beeld: SUEZ UPGRADE VAN DE VERLICHTING De opslag- en sorteerruimten voor afval zijn stoffige omgevingen. Vaak beperkt vervuiling de inval van natuurlijk licht. Dit werd onvoldoende gecompenseerd door de verouderde kwikdamplampen. Uiteraard heeft dit een impact op zowel de veiligheid, de productiviteit als het welzijn van de medewerkers. En daar wilde SUEZ wat aan doen.

Op zijn Belgische sites gebruikte SUEZ de klassieke 465 W kwikdamplampen die in de opslag- en sorteercentra, op basis van metingen, slechts 65 tot 120 lux produceerden. De Europese wetgeving schrijft 100 lux voor, maar SUEZ besloot om in te zetten op 150 lux voor een optimale werkomgeving.

Bovendien was de verlichting traditioneel overal op vaste circuits gekoppeld, waardoor het energieverbruik niet geoptimaliseerd was in functie van de activiteiten. Ook verbiedt de nieuwe Europese verordening sinds 13 april 2015 de verkoop en het gebruik van de kwikdamplampen (gasontladingslampen/HPMV-lampen).

Vanuit zijn motief om duurzaamheid in alle geledingen en bedrijfsaspecten door te trekken, startte SUEZ een grondig vernieuwingstraject op gebied van verlichting. Via ecofinanciering werd dit snel geïmplementeerd op elf sites.

TAILORMADE De innovatie van SUEZ concept is tweeledig. Er werd gezocht naar een tailormade verlichtingssysteem met een direct rendement. Energiezuinigheid met optimale lichtomstandigheden combineren in de betreffende sites, was een voorwaarde.

Om hieraan tegemoet te komen, moest de oplossing voldoende flexibel zijn. Het gebruik van natuurlijk (gratis) daglicht met een (zuinig) artificieel licht wordt afgewisseld en gecombineerd. Daarbij moest de oplossing een minimum van 150 Lux op de werkvloer kunnen garanderen gedurende minimum tien jaar. Het besturingsmechanisme dat hiervoor nodig is, moet toelaten om elke site zodanig te managen dat de verlichting individueel kan aangepast worden in functie van de infrastructuur, de activiteiten en de lichtvereisten. Daarnaast moet de leverancier instaan voor het onderhoud van de installatie voor een periode van tien jaar. Dit moet SUEZ ontzorgen en een optimale verlichting in zijn overslaghallen en sorteercentra op lange termijn garanderen.

14 ECOFINANCE

BESPARINGEN VANAF DAG 1 ZONDER INVESTEREN SUEZ zocht naar oplossingen die zich vanaf de eerste dag kunnen terugverdienen. Er werd concreet uitgekeken naar een efficiënte leasingformule, waarbij de nieuwe energiekosten en de leasing fee direct een positief resultaat realiseren ten aanzien van het voorgaande energieverbruik. Tal van marktspelers werden aangesproken.

Zij moesten ook meedenken in een creatieve financiering die de basisinvestering kon helpen dragen. Met name ging het over een verlichtingsvernieuwingsproject met een verwachte investering van 1,5 à 2 miljoen euro.

VERLICHTING 2.0 Uiteindelijk werd de opdracht gegund aan een consortium bestaande uit het Gentse Orka voor projectleiding en financiering, het Leuvense studiebureau REL-scan en NEDAP, de Nederlandse producent van lichtarmaturen en het

lichtmanagementsysteem. Zij werkten een tailormade oplossing uit voor SUEZ. LED-technologie werd geweerd in de transferhallen omwille van de stoffige omgeving en de temperatuurschommelingen. Daarbij koos men wel voor HID-verlichting (High Intensity Discharge). Dit type technologie biedt tevens het voordeel dat je het kan dimmen, waardoor energie wordt bespaard en ultiem de minimum levensduur wordt gegarandeerd voor een periode van tien jaar. De LED-verlichting buiten bleef behouden.

Een geautomatiseerd verlichtingsplan laat toe om elk lichtpunt apart of in groep, onafhankelijk van het circuit, aan te sturen naargelang de specifieke noden en omstandigheden van de betreffende site. De communicatie verloopt via radiofrequentie. Gelinkt aan verschillende tijdschema’s en lichtsensoren verwerft SUEZ zo een nooit geziene flexibiliteit waarmee verspilling wordt tegengegaan en de voordelen van natuurlijk licht maximaal benut worden. Bovendien worden veilige werkomstandigheden te allen tijde gegarandeerd.

Daarom besloten SUEZ en de leden van het consortium om de infrastructuren te verbeteren en de lichtstraten

en -koepels te vernieuwen. Daglichtoplossingen zoals moderne lichtkoepels hebben een op zonne-energie werkende mobiele spiegel die het zonlicht ’s ochtends vroeg en ’s avonds laat reflecteert, waardoor er twee extra uren natuurlijk licht binnenvalt. Efficiënt gebruik van zonne-energie dus.

Om zowel de besparingen als de operationele efficiëntie op te kunnen volgen, werd er een online monitoring tool ontwikkeld zodat bijsturing op afstand mogelijk is, defecten meteen gedetecteerd en opgelost worden, en de energieconsumptie- en besparing per uur, dag, week, maand of jaar, in kaart gebracht wordt.

BEWEZEN CONCEPT SLIM ECOGEFINANCIERD Na een uitvoerige testfase werd deze oplossing intussen uitgerold in vijf opslag- en sorteerhallen van SUEZ: in Beerse, Sombreffe, Etalle, Herstal en Gent. De vernieuwing zal op heel korte termijn ook op zes andere sites van het bedrijf in België (Grace-Hollogne, Brugge, Jumet, Izegem, Tienen en Antwerpen) geïmplementeerd worden.

wat de sites dus niet alleen een financieel, maar ook een ecologisch voordeel biedt omdat de indirecte CO2-uitstoot fors wordt teruggedrongen. Het prestatieniveau van de verlichting ligt in combinatie met meer natuurlijk daglicht een pak hoger. Metingen tonen nu ’s nachts een LUX-niveau van 150 en een veel hoger niveau overdag. Dit komt uiteraard de veiligheid op de sites ten goede en stimuleert de werknemerstevredenheid en -productiviteit dankzij het gezonder verlichtingssysteem.

Het CAPEX-budget bleef onaangeroerd voor dit vernieuwingstraject. SUEZ least het systeem met een aankoopoptie terwijl het positief rendement van de oplossing zich op verschillende domeinen - wat betreft operationaliteit, energiehuishouding en duurzaamheid vanaf dag één meteen laat gelden.

Met het consortium werd afgesproken dat het onderhoudscontract SUEZ gedurende tien jaar volledig ontzorgt. Zowel SUEZ als de leveranciers kunnen dit concept met zijn financiering naar andere locaties of klanten kopiëren waardoor het terugverdieneffect voor alle partijen indirect vergroot.

SUEZ realiseerde in de vijf transferhallen een maandelijkse besparing op de energiekosten met zeventig procent,

april-mei 2016 | 2

15

Deeleconomie, opportuniteit of bedre Hoogleraar Koen Frenken legt uit In het interview met specialisten uit het bankwezen, lazen we al dat ook zij interesse hebben in nieuwe business modellen en meer samenwerking tussen bedrijven. Kunnen we nog een stap verder nemen en gaan naar een echte deeleconomie? En kan dit ook werken in bedrijven? Koen Frenken, hoogleraar Innovatiestudies aan de Universiteit Utrecht, schreef een tekst over deeleconomie, naar aanleiding van de aanvaarding van zijn ambt als hoogleraar. Onderstaand artikel is gebaseerd op deze tekst.

Tekst: Koen Frenken & Hilde De Wachter • Beeld: Koen Frenken & Dreamstime DOORBRAAKINNOVATIE Voor Prof. Frenken is deeleconomie een voorbeeld van doorbraakinnovatie.

Doorbraakinnovaties kenmerken zich door radicale vernieuwingen, die niet in de bestaande categorieën van wetenschap, markt, overheid, recht of moraal ingepast kunnen worden. Een doorbraakinnovatie leidt dus tot een maatschappelijke discussie over definities, categorisering, ethiek en regulering.

Pas na een lang – en doorgaans moeizaam – proces kan een doorbraakinnovatie het ‘nieuwe normaal’ worden en zo onderdeel worden van de mainstream cultuur.

Deeleconomie is dan het fenomeen dat consumenten elkaar gebruik laten maken van hun onbenutte consumptiegoederen, eventueel tegen betaling.

Het gaat dus om goederen die gedeeld worden in gebruik en zodoende beter benut worden. Het woordje onbenut is hier van belang, omdat hiermee de deeleconomie wordt onderscheiden van het aanbieden van diensten tussen consumenten onderling. Er is dus een verschil tussen een taxi bestellen via UberPop en een lift regelen via BlaBlaCar. Bij een taxidienst creëert een consument nieuwe capaciteit door een taxi op afroep te bestellen. Bij liften daarentegen neemt een consument plaats in een stoel die anders onbenut was gebleven.

Deeleconomie is een vrij logisch gevolg van de tweedehandseconomie via online platformen als Kapaza en 2dehands.

Zoals we nu al massaal onze spullen

16 ECOFINANCE

aan elkaar verkopen of weggeven via internet, gaan we ook massaal onze spullen verhuren en uitlenen via internet. Het ligt trouwens in de lijn van de verwachtingen dat meer en meer freelance beroepen zullen overschakelen naar een ‘op-afroepeconomie’ waarbij bedrijven even diensten inhuren via een op-afroep platform zoals Freelancenetwork.

“

Deeleconomie is dan het fenomeen dat consumenten elkaar gebruik laten maken van hun onbenutte consumptiegoederen, eventueel tegen betaling

“

OPMARS VAN DEELECONOMIE

Overal zien we vormen van deeleconomie ontstaan en groeien. ING in Nederland wist vorig jaar te melden dat zo’n half miljoen mensen in Nederland al meedoen in betaalde vormen van deeleconomie. We hebben dus te maken met een exponentieel groeiend fenomeen, maar waarom groeit de deeleconomie zo snel?

1 Deeleconomiebedrijven hoeven zelf geen grootschalige investeringen te doen in de spullen die worden gedeeld. De spullen zijn al in bezit van consumenten. Het bedrijf treedt enkel op als platform waarop consumenten elkaar spullen verhuren of uitlenen, op die momenten dat zij die spullen even niet gebruiken.

2 Delen is vaak veel goedkoper dan hetzelfde product van een bedrijf huren. Naast het feit dat het zoveel goedkoper is, weten we ook uit eigen onderzoek dat mensen het sociale contact waarderen en de voordelen voor het milieu. Kortom, de markt voor delen is evident en in potentie enorm groot.

3 Bij platformen hebben we te maken met een zichzelf versterkend fenomeen. Hoe meer mensen gaan delen, hoe aantrekkelijker het wordt voor anderen om mee te doen. Immers, als weinig mensen hun spullen aanbieden, is de kans klein dat je vindt wat je zoekt. Gaan meer mensen hun spullen aanbieden, dan zullen ook meer mensen op een website gaan zoeken. Ook is het zo dat delen steeds bekender wordt, naarmate meer mensen het doen. Via mond-tot-mond reclame wordt het enthousiasme vanzelf verspreid.

Wat de deeleconomie zo interessant maakt, is dat het hier weliswaar gaat om een ICT-gedreven ontwikkeling, maar de innovatie zelf beter als een diensteninnovatie kan worden opgevat.

Het zijn vooral dienstensectoren als au-

eiging? toverhuur, busvervoer, parkeren, makelaars en horeca die nu als eerste worden ontwricht. Pas later zullen de meer traditionele productmarkten veranderen, zoals markten voor auto’s, boten, fietsen, gereedschap, en kleding. De opkomst van het internet der dingen (Internet-of-Things) is hierbij cruciaal.

Als alle spullen straks een chip en IPadres krijgen, staan spullen te allen tijde in contact met het internet. Dat betekent feitelijk dat elk product dat iemand aanschaft, heel gemakkelijk gedeeld kan gaan worden met andere consumenten in de deeleconomie.

Tegelijkertijd betekent het ook dat bedrijven steeds minder producten gaan verkopen, maar gaan verhuren als product-dienst combinaties.

mie, doen dat alleen als beiden er beter van worden. Denk aan huizendelen: de huiseigenaar verdient wat bij en de huurder is goedkoper uit dan een kamer huren in een hotel. Een win-win dus. Ook bij uitlenen treedt een wel-

meeste economen zien de deeleconomie dan ook als iets positiefs. Toch zijn de economische welvaartseffecten veel complexer. Ten eerste zijn er externe effecten, dat wil zeggen, derden die overlast ondervinden van twee

vaartsstijging op. Degene die uitleent heeft nauwelijks kosten omdat die het product toch even niet nodig had, terwijl de lener voor niets toegang krijgt tot het goed. Deze welvaartsstijgingen zijn theoretisch bezien een direct gevolg van de verlaging van de transactiekosten. Er vinden in de deeleconomie allerlei transacties plaats, die vroeger vanwege té hoge transactiekosten niet tot stand konden komen. Verreweg de

partijen die een transactie aangaan. Dit probleem is vooral aan de hand bij huizendelen, omdat buren hinder kunnen ondervinden, bijvoorbeeld van dronken toeristen’s nachts.

WINNAARS EN VERLIEZERS Op het eerste gezicht lijkt deeleconomie enkel goed nieuws. Het is veel goedkoper om spullen van elkaar te huren dan via een bedrijf. Milieutechnisch gezien hebben we door de deeleconomie minder spullen nodig, dus dat is ook een plus. En sociaal gezien komen mensen gemakkelijker met elkaar in contact en ontstaan er vanzelf vele nieuwe sociale relaties via delen. Dus, goed voor People, goed voor Planet en goed voor Profit. Kan het mooier?

Helaas, blijkt het plaatje niet zo simpel.

Zoals bij doorbraakinnovaties meestal het geval is, zijn er duidelijk winnaars en verliezers, zijn er nieuwe kansen en onzekerheden, en zijn de lange-termijn effecten ambigu. Laten we enkele zaken op een rij zetten. Eerst de economische effecten, dan de milieueffecten en dan de sociale effecten.

De directe economische effecten van de deeleconomie zijn ontegenzeggelijk heel positief. Mensen die vrijwillig een transactie aangaan in de deelecono-

april-mei 2016 | 2

17

Burenoverlast kan trouwens ook optreden bij thuiskoks: als je buren wekelijks tien man over de vloer hebben die tussen elke gang buiten gaan roken en kletsen, is dat voor veel mensen een bron van ergernis. Het bestaan van externe effecten betekent dus niet dat iedereen er per se op vooruit gaat: als je niet meedoet in de deeleconomie, maar wel overlast ervaart, dan ga je er als individueel persoon in welvaart op achteruit. Ten tweede moeten we beseffen dat de enorme welvaartsstijging die het gevolg is van de deeleconomie, grotendeels in de zakken van een klein aantal mensen verdwijnt. Er is dus een verdelingsvraagstuk.

ER ZIJN TWEE GROEPEN DIE VOORAL PROFITEREN Ten eerste de eigenaren van de platformen. Omdat de meeste mensen gebruik maken van het platform waar de meeste anderen op actief zijn, ontstaat er vanzelf een natuurlijk monopolie. Het platform kan dan per transactie – of via advertentie inkomsten – onredelijk hoge marges gaan rekenen. De monopoliewinsten verdwijnen dan in de zakken van platformeigenaren ten koste

van consumenten. Saillant hierbij is dat een groot deel van de waarde van een platform bestaat uit beoordelingen die klanten zelf hebben geschreven, terwijl de economische waarde ervan wordt toegeëigend door het platform.

De tweede groep mensen die vooral zal profiteren van de deeleconomie zijn mensen die veel bezit hebben. Alleen wie heeft, kan het delen.

Je kunt dit ook wel het Piketty-effect noemen, omdat juist mensen met vermogen flink bij kunnen verdienen. Dit effect treedt vooral op bij huizenbezitters, die al gauw tienduizend euro per jaar kunnen bijverdienen, als je tenminste in een populaire stad woont. Een neveneffect van Airbnb is ook dat als huizen meer waard worden omdat er veel vraag naar is, ook de vrije-sector huren in dat soort wijken sneller zullen stijgen. Lagere inkomens die huren in de vrije sector, worden dan gedwongen te verhuizen naar een minder populaire buurt. En dat terwijl huizenbezitters juist hun inkomsten zien stijgen. Dus, in het kort, de deeleconomie draagt bij aan de stijging van welvaart maar ook aan een toenemende ongelijkheid in die welvaart.

Tenslotte is er de vraag of de deeleconomie eigenlijk niet een vorm van georganiseerde misdaad is. Veel mensen verdienen flink wat geld bij, maar betalen hierover niet altijd belasting, terwijl winkels, hotels en autoverhuurbedrijven wel netjes belasting betalen. Prof.

Frenken denkt dat dít probleem snel is op te lossen. Je zou zelfs kunnen zeggen dan op lange termijn het bestaan van online platformen juist een ze-

“

De milieueffecten van de deeleconomie zijn positief maar wel kleiner dan gehoopt

“

gen is voor de belastingdienst omdat alle transacties worden geregistreerd.

Technisch bezien is belasting heffen dan een fluitje van een cent, zo lang er maar goede afspraken bestaan tussen overheid en platformen.

MILIEUEFFECTEN Kijken we naar de milieueffecten, dan zijn die in essentie positief. Als we spullen meer gaan delen, hoeven we met z’n allen minder spullen te produceren.

In veel gevallen is de aanschaf van een nieuw product niet meer nodig, omdat je het net zo goed kan lenen of huren van iemand in de buurt. Delen leidt dan tot minder energieverbruik en minder CO2-uitstoot.

Voor autodelen zijn de milieueffecten trouwens onlangs in Nederland onderzocht. In deze studie werd zowel de Greenwheels variant als de SnappCar variant meegenomen. Het PBL rekende uit dat autodelen inderdaad tot flink minder auto’s leidt – per tien autodelers verdwijnen ongeveer drie auto’s – maar ook tot minder autokilometers. In beide gevallen levert dat een substantiële energie- en CO2-besparing op. De lange-termijn effecten zouden nog groter kunnen zijn, omdat bedrijven hun productontwerp gaan aanpassen naarmate producten meer gedeeld worden. Zo wordt bij deelauto’s vooral geconcurreerd op de variabele kosten van een verplaatsing. Dat zal een extra stimu-

18 ECOFINANCE

lans betekenen voor elektrische auto’s die in aanschaf weliswaar duurder zijn, maar in gebruik juist veel goedkoper.

REBOUND-EFFECT Toch worden de positieve milieueffecten voor een groot deel weer teniet gedaan door het zogeheten rebound-effect. Deeleconomie maakt huren goedkoper, en deze besparing leidt vanzelf tot meer bestedingen. Denk wederom aan huizendelen: als vakanties goedkoper worden vanwege Airbnb, ga je dus vaker op vakantie, ga je vaker met het vliegtuig, en stoot je weer meer CO2 uit. Andersom geldt het ook: als je je huis een paar weken per jaar verhuurt, hou je geld over voor een extra vakantie of een extra auto.

Hoewel de milieueffecten dus positief zijn, moeten we de effecten zeker niet overschatten.

En dan de sociale effecten: daar waar de deeleconomie zich eerst beperkte tot de kring van familie en vrienden, brengt de hedendaagse deeleconomie juist vreemden bij elkaar via het Internet. Dit leidt tot allerlei nieuwe en betekenisvolle contacten. Vooral voor eenzame mensen kan delen een manier zijn om uit een sociaal isolement te geraken. Deelplatformen bieden namelijk een laagdrempelige manier om nieuwe mensen op een leuke manier te ontmoeten. Helaas, ook hier blijken weer adders onder het gras te zitten. Delen kan niet alleen tot nieuwe sociale relaties leiden, maar ook ten koste gaan van bestaande relaties. Filosofen spreken in dit verband wel over de economisering van het privéleven. Daar waar je je spullen vroeger vaker uitleende aan vrienden en familie, zullen mensen nu eerst een economische afweging maken. Bovendien hoef je niet noodzakelijk in contact te komen met diegene waarmee je deelt. We zien nu al bij AirBNB dat er mensen ingehuurd worden om sleutels te overhandigen, of dat je de sleutels ergens in een kastje kunt oppikken. Geen sociaal contact dus.

complex, en mogelijk zelfs negatief.

Zonder al te boude voorspellingen te doen, lijkt het erop dat we in een nieuw technopolitiek tijdperk komen te leven waarin niet zozeer de politiek, maar een kleine groep van platformbedrijven de richting van technologieontwikkeling bepalen. Platformen treden op als zogenaamde institutionele ondernemers: als bedrijven die allerhande tactieken inzetten om de normen, waarden en regelgeving te doen veranderen opdat zij hun commerciële succes kunnen behalen, en ten koste van bestaande bedrijven.

MEER WETEN? De volledige tekst van Prof. dr. Koen Frenken vind je via www.uu.nl/sites/default/files/ 20160211-uu_oratie-frenken.pdf

De overheid zal zich dus moeten bezinnen hoe om te gaan met een dergelijke disruptieve ontwikkelingen.

Samenvattend kunnen we zeggen dat de economische effecten heel positief zijn, maar wel scheef verdeeld. De milieueffecten zijn positief, vooral bij autodelen, maar wel kleiner dan gehoopt.

En de sociale effecten zijn eigenlijk heel

april-mei 2016 | 2

19

Deeleconomie in praktijk HET VOORBEELD VAN PEERBY Mensen delen al sinds mensenheugenis, maar het delen kreeg de laatste jaren een nieuwe boost dankzij de grotere verbondenheid via het internet en de snellere verbindingen via de mobiele toestellen. Peerby ging in op die tendens en bouwde een website waarbij je vraaggestuurd spullen kunt lenen bij je buren. Je hoeft je enkel gratis lid te maken en kunt vanaf dan oproepen plaatsen in de buurt, ook helemaal gratis. De buren kunnen dan reageren of ze je al dan niet kunnen helpen.

Dit werkt momenteel al zeer goed! In Belgie zijn reeds meer dan 20.000 leden actief op de site. Zij plaatsten al meer dan 14.000 oproepen waarvan minsten 8.500 gelukt zijn. Dit leert ons dat buren wel degelijk vertrouwen hebben in elkaar en dat ze elkaar ook graag helpen. Door de vraaggestuurde methode vind je heel snel wat je zoekt, de buurman/vrouw reageert immers enkel als het ook voor hem past en als je oproep voor hem relevant lijkt. Vandaar dat je niet enkel vraagt wat je nodig hebt, maar daar ook bij vermeldt waarom. Door deze context kan je buurman beter de nood inschatten, en zal hij sneller geneigd zijn je te helpen.

20 ECOFINANCE

Als we even inzoomen op het delen van spullen, merken we al snel dat dit zeer voordelig is. Tijdelijk iets gebruiken zorgt voor een serieus kostenvoordeel. Bovendien dragen we ook bij aan een kleinere impact op de beschikbare materialen op deze planeet. De CO2-uitstoot van productie bedraagt minstens 1/8 van de totale CO2-emissie. Maar bovenal gaat het om het vertrouwen. De grootste impact is wellicht wel de sociale impact, door samen dingen te delen, leer je nieuwe buren kennen, en het geeft je een zeer goed gevoel iemand te kunnen helpen, of het vertrouwen te krijgen van de buur.

DELEN IN BEDRIJVEN We leerden dat het naast het delen tussen buren ook heel interessant kan zijn om dit tussen collega’s te doen. Immers je ziet elkaar elke dag, dus dat maakt het veel makkelijker om de spullen aan elkaar over te dragen. Dit gaat dan wellicht niet om een betonmolen of een lange ladder, maar eerder om een reisgids, een keukentoestel, klein doe-het-zelf materiaal of spelletjes voor de kinderen. Via het systeem krijg je toegang tot één miljoen spullen bij jou in de buurt of afhankelijk van het aantal collega’s tot heel veel spullen. Bij collega’s draagt dit bij tot een grotere verbondenheid en nieuwe spontane interacties, dus ook hier is de sociale impact duidelijk merkbaar.

Meer weten over Peerby? lieven@peerby.com +32 (0)476 78 75 33. www.peerby.com

Column

De Klimaatzaak

Wat te verwachten van de Vlaamse Klimaattop?

Het was een veelbelovende aankondiging begin december van Vlaams minister-president Geert Bourgeois. In het voorjaar 2016 wordt er een Vlaamse Klimaattop georganiseerd waar de in Parijs gemaakte beloftes moeten omgezet worden in tastbare maatregelen die resulteren in een CO2-reductie van ongeveer 90 procent tegen 2050. De lijst van genodigden is indrukwekkend: vertegenwoordigers van de industrie, landbouw, universiteiten, milieuorganisaties, belangengroepen, en het middenveld. Kortom, een mooi staaltje van stakeholdership waarbij alle partijen die kunnen bijdragen tot een beter klimaatbeleid, aanwezig zullen zijn. Dat is mooi en kan tot verrassend vergaande resultaten leiden.

Op één voorwaarde: het mag geen window dressing zijn voor de Vlaamse overheid die zijn blazoen wil oppoetsen na de negatieve berichtgeving in de media over een te laks klimaatbeleid. Dus laten we pas aan de eindmeet punten uitdelen.

Als het de Vlaamse overheid menens is met de klimaattop, dan moet ze op de eerste plaats toegeven dat stapsgewijze reductiemaatregelen slechts gemorrel in de marge zijn. Parijs heeft ons geleerd dat de inspanningen die nodig zijn om onder de twee graden opwarming te blijven - en liefst onder de anderhalve graad - een gigantische transitie vergt om tegen uiterlijk 2050 tot een low carbon economy te komen. Dat er recent 238 splinternieuwe dieselbussen voor De Lijn werden aangekocht omdat “een busritje toch geen tien euro mag kosten” (dixit minister Ben Weyts), doet de hoop slinken dat er op lange termijn wordt nagedacht. Ook het mantra van minister Schauvliege dat verandering bottom up moet gebeuren, stemt tot scepticisme.

Natuurlijk zijn het de burgers, de industrie, de boeren die hun gedrag moeten veranderen, maar aan een minister van klimaat zou je het principe van Tragedy of the Commons niet meer moeten uitleggen, toch? Je kunt het gemeenschappelijke probleem enkel aanpakken als alle individuen meedoen. Daar is beleid voor nodig. En moed. En visie. Nog snel wat dieselbussen aankopen, afgeschreven scheurtjescentrales tien jaar langer open houden, TV spotjes voor kwaliteitsvol vlees sponsoren, met geld uit het klimaatfonds de industrie een lagere elektriciteitsfactuur garanderen, tien jaar vertraging voor het Gewestelijk Expresnet, vier miljard euro subsidies voor bedrijfswagens tegenover 0,9 miljard euro voor De Lijn, getuigen van noch moed, noch visie. Zolang taboes onbesproken blijven, halen we de uitstootnormen voor 2020-2050 niet. Zo simpel is het. Een beetje ons huis blussen als het in lichterlaaie staat, helpt ook niet.

doen slagen. Het monitoren van nieuwe projecten kan substantieel bijdragen aan een beter klimaatbeleid. Meten is weten en daarom is het noodzakelijk dat de investering van een maatregel wordt afgewogen tegen de beoogde CO2-reductie, maar ook tegen de kostenbesparing op langere termijn. Dit voorstel werd al in de voorbereidende fase van de Klimaattop afgeketst.

Het bewijst dat onze Klimaatzaak nog steeds broodnodig is. Wij eisen een CO2-reductie van 25 procent tegen 2020. Dat is meer dan Europa ons land oplegt, maar het is ondertussen algemeen bekend dat we met de EU-normen de doelstelling van 2050 onmogelijk kunnen halen. Extra inspanningen zijn noodzakelijk en hoe langer we deze uitstellen, hoe duurder ze zullen zijn.

Het komt erop aan kleur te bekennen.

Dat onze Klimaatzaak acht maanden vertraging opliep omdat het Vlaamse Gewest tot twee keer toe in beroep is gegaan en er een taalkwestie van heeft gemaakt, geeft ons niet het gevoel dat Vlaanderen voluit voor een ambitieus klimaatbeleid wil gaan. Indien de Vlaamse Klimaattop ons van het tegendeel kan bewijzen, zullen wij ons ontpoppen tot de grootste fans. Voorlopig hebben we echter weinig reden te denken dat het huidige beleid onze Klimaatzaak overbodig zal maken.

Francesca Vanthielen

Er is meer nodig dan goede voornemens om de Vlaamse Klimaattop te

april-mei 2016 | 2

21

Het model van hernieuwbareenergiecoöperaties (REScoops) Opinie over alternatieve business modellen in energie Begin 2015 zijn er meer dan 2400 hernieuwbare-energiecoöperaties (REScoops) in Europa waarin honderdduizenden Europeanen zich verenigen om samen te investeren in de energietransitie van fossiele en nucleaire brandstoffen naar hernieuwbare energie en energie-efficiëntie.

Daarnaast zijn er nog veel meer Europeanen die daar ook thuis op inzetten.

Tekst: Dirk Vansintjan, ECOPOWER Beeld: ECOPOWER

ENERGIETRANSITIE Door twee factoren – dalende prijzen en stijgende zelfconsumptie – is er een energietransitie ontketend. Deze energietransitie leidt ons: KKvan een energieproductie gebaseerd op fossiele en nucleaire brandstoffen naar een energievoorziening gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen KKvan een systeem waar energie centraal opgewekt wordt en waar het merendeel van de energie verloren gaat via koeltorens en in koelwater, naar een efficiënter systeem waar energie opgewekt wordt: op de juiste plaats waar het verbruikt wordt in de juiste hoeveelheid die nodig is op het juiste moment, met andere woorden: decentraal, dicht bij de verbruiker, tot op het dak van de gewone consument KKvan een systeem dat top-down in handen is van enkele grote energiebedrijven naar een ‘internet’ van miljoenen prosumenten: consumenten die ook produceren, bijvoorbeeld met zonnepanelen.

22 ECOFINANCE

Maar ook de gevestigde energieproducenten en –leveranciers spelen in op deze beweging. Meerdere projectontwikkelaars komen met eigen modellen van financiële participatie naar buiten.

Deze constructies komen in grote lijnen telkens op het volgende neer: het moederbedrijf dat de windturbines in eigendom heeft, richt zelf een cvba op waar burgers beperkt kunnen intekenen. De cvba leent dan geld uit - veelal via een achtergestelde lening - aan het moederbedrijf dat de windturbines in eigendom heeft, zonder dat de cvba daar iets over te zeggen heeft. Dit binnengebracht kapitaal doet dienst als quasi eigenvermo-

gen en draagt een relatief hoog risico.

Als alles goed gaat, krijgen de coöperanten een beperkt dividend en kan het moederbedrijf mooi gebruik maken van een extra grote hefboom om winst te maken op het echte eigen vermogen.

De opgerichte financiële constructies hebben dus iets misleidend: de cooperatieve vennootschapvorm wordt eigenlijk gebruikt om een deel van het ondernemersrisico af te wentelen op de weinig geïnformeerde burgers. De coöperatieve vennootschap krijgt immers geen controle over het windproject en de opbrengsten die er uit voortvloeien, maar dreigt wel fors in de klappen

te delen wanneer het moederbedrijf in de problemen komt omdat het bijvoorbeeld te veel risico’s heeft genomen en/of te veel externe schulden is aangegaan. Of de kans bestaat dat de coöperatie volledig wordt uitgekocht door het moederbedrijf zelf of door een andere (buitenlandse) groep, zonder dat de coöperanten daar iets over te zeggen hebben. Het is duidelijk dat in dergelijke constructies niet het belang van de deelnemende burgers centraal staat. Wel de belangen van de stichtende vennootschap. Dat heeft de saga van Electrawinds & Groenkracht pijnlijk duidelijk gemaakt.

RECHTSTREEKSE PARTICIPATIE Bij nieuwe windprojecten kan er echter ook ruimte zijn voor rechtstreekse burgerparticipatie. Dan wordt de coöperatie echt eigenaar van enkele windturbines. Dan behoudt de coöperatie zijn autonomie en kan ze zelf beslissen wat met de meerwaarde van de windoogst gebeurt, zoals bijvoorbeeld het financieren van lokale projecten. Dan wordt ten minste dat deel van het windproject voor honderd procent opengesteld voor democratische controle en economische participatie van vele burgers, die tegelijkertijd ook de geleverde energie kunnen afnemen. Dan wordt het coöperatieve deel van het project zo goed als onafhankelijk van externe schuldeisers.

Daardoor behouden deze energiecooperaties een zeer hoge solvabiliteit en perken ze zo het ondernemersrisico

sterk in. In deze alternatieve businessmodellen primeert de gebruikerswaarde boven de aandeelhouderswaarde.

De windturbines worden dan niet meer gezien als een investering die geld moet opleveren voor een beperkt aantal kapitaalkrachtigen, maar als installaties die schone energie leveren aan zoveel mogelijk burgers. Rechtstreekse participatie mobiliseert dus wel degelijk de maatschappelijke steun voor projecten hernieuwbare energie. Commerciële projectontwikkelaars ervaren deze vraag voor meer rechtstreekse participatie als bedreigend: tegenstrijdig aan de belangen van hun grootste aandeelhouders of misschien ook botsend met de belangen van hun werknemers die bonussen krijgen per gerealiseerde megawatt.

Dit is een nochtans een unieke kans voor burgers. Nu de energieproductie dichterbij komt en betaalbaar wordt, staan ze voor de keuze die hen echt toekomt. De energietransitie wordt immers sowieso grotendeels betaald door de burger: als consument, als belastingbetaler en als spaarder. Burgers hebben nu de keuze. Ofwel zullen ze de energietransitie passief ondergaan, ofwel verenigen ze zich om die transitie actief in handen te nemen. En overheden van alle niveaus kunnen deze duurzame keuze ondersteunen met beleidsbeslissingen, informatie en gepaste maatregelen.

REScoops zijn de ideale werkvorm voor burgers om de energietransitie in han-

den te nemen zodat het nieuwe energiesysteem democratisch, of, met andere woorden, coöperatief is.

DE STAD EEKLO EN DE RESCOOP ECOPOWER In 1999 ontwikkelde de Stad Eeklo een visie rond lokale windenergie en maakte een stedelijk windplan. Daarin werden locaties aangeduid waar windturbines konden komen en waar er geen konden komen. Daarbij werd uitgegaan van de gewenste ruimtelijke ordening, rekening houdend met de ligging van publieke gronden. De wind is een gemeengoed en moet volgens de visie van de stad Eeklo zoveel mogelijk lokale meerwaarde genereren. Het geld blijft lokaal en energieafhankelijkheid wordt teruggedrongen Daarom besloot Eeklo om zelf het goede voorbeeld te geven en de potentiële locaties op publiek terrein aan te besteden met specifieke gunningscriteria die lokale meerwaarde stimuleren: een vast bedrag als opstalvergoeding, zoveel mogelijk rechtstreekse burgerparticipatie, open communicatie met de bevolking en zoveel mogelijk extra activiteiten rond hernieuwbare energie en energiebesparing.

De REScoop Ecopower kwam als beste uit de aanbestedingsprocedure met hun aanbod voor honderd procent rechtstreekse burgerparticipatie. Het partnerschap van de stad Eeklo met de REScoop Ecopower resulteerde niet al-

april-mei 2016 | 2

23

leen in de bouw van vijf windturbines (in twee fases), goed voor de stroomvoorziening van zesduizend gezinnen of drie vierde van de bevolking, maar ook in heel wat nevenactiviteiten: KKEen opstalvergoeding voor het gebruik van de gronden van de stad: tot 25.000 euro per jaar voor de recentste windturbines KKEen werknemer met standplaats in het stadskantoor van Eeklo (ingenieur in dienst bij Ecopower) KKBegeleiding toekomstig nieuw stedelijk zwembad met sportcomplex naar duurzaamheid en CO2 -neutraliteit KKBegeleiding duurzame energievoorziening nieuw ziekenhuiscomplex KKHaalbaarheidsstudie voor het gebruik van restwarmte van de huisvuilverbrandingsinstallatie in een stadsverwarmingsnet KKEen zonneluifel met laadpalen voor elektrische fietsen op een plein in de deelgemeente Balgerhoeke via derdepartijfinanciering KKPV-panelen op publieke gebouwen zoals het jeugdcentrum en de sociale campus via derdepartijfinanciering KKWarmtekrachtkoppeling (WKK) op plantenolie met lokaal warmtenetwerk voor de verwarming van het stadskantoor en de Kringwinkel Mee tjesland KKEen mobiele filterpers om koolzaadolie van regionale landbouwers in te zetten voor die lokale WKK met warmtenet KKWarmterecuperatie op de ventilatie van het stadskantoor via derde partijfinanciering KKActie ‘zon op school’: aanbod aan alle scholen op het grondgebied voor pv-installaties op maat via derde partijfinanciering, inclusief educatief luik KKEnergiegids: energieroute met rondleiding langs hernieuwbare-energietechnologieën op het grondgebied (zon, wind, biomassa)

24 ECOFINANCE

KKBurgerparticipatie: Ecopower stelt haar projecten voor honderd procent open voor rechtstreekse burgerparticipatie, waarbij de coöperant zowel mede-eigenaar van de installaties is als gebruiker van de geproduceerde energie. Dit zorgt voor lokale verankering, betrokkenheid van de gemeenschap, en versterking van het lokaal draagvlak voor hernieuwbare energie en energiebesparing Meerwaarde voor de coöperanten van Ecopower: KKals aandeelhouder: volledige transparantie in het beleid van de coöperatie en een gemiddeld dividend van vijf procent sinds 2001 KKals elektriciteitsgebruiker: een zeer goede dienstverlening en een eerlijke prijs, namelijk: de kostprijs, want Ecopower beschouwt de elektriciteitslevering als een dienstverlening voor de leden, niet als een bron van winst.

MEERWAARDECREATIE VIA DIRECTE PARTICIPATIE In Vlaanderen wordt de ontwikkeling van windenergie ondersteund met groenestroomcertificaten. De waarde daarvan wordt berekend zodat een windproject een financieel rendement oplevert van acht procent. Wanneer de realisatie van een windturbine een investering vraagt van 3.000.000 euro, dan levert dit een jaarlijkse winstmarge op van 240.000 euro.

Bij een REScoop als Ecopower gaat een deel van die winst naar nieuwe investeringen en een deel naar de cooperanten via een dividend en via de energiefactuur. Het eerste is zichtbaar op de jaarrekening van de coöperatie, het tweede is zichtbaar op de energiefactuur van de coöperanten of de prijscalculator van de VREG (de Vlaamse Regulator voor elektriciteit en gas): de V-test. De coöperant is mede-eigenaar van de installaties waarover hij democratische controle uitoefent tot in de raad van bestuur. Tegenover zijn financiële inbreng staat een materieel vast actief en een gebruiksrecht. Dit beperkt het risico dat hij loopt met zijn inbreng.

Bij een commerciële ontwikkelaar gaat die winst volledig naar de ontwikkelaar.

Soms staat die beperkte financiële participatie toe. Meestal gaat het dan over maximaal tien procent van het kapitaal onder de vorm van een achtergestelde lening aan vier procent. De winstverdeling is onevenwichtig. Zulke coöperanten geven een achtergestelde lening aan de ontwikkelaar en zijn geen mede-eigenaar. Ze hebben geen democratische controle in de raad van bestuur, en tegenover hun inbreng staan geen activa maar een achtergestelde lening. Daardoor lopen zij met hun inbreng een groter risico.

Via de Eeklose energieprojecten van de REScoop Ecopower hebben zesduizend gezinnen hun eigen energievoorziening letterlijk in eigen handen genomen: ze zijn eigenaar van de installaties en beslissen zelf over de prijs van de afgenomen elektriciteit. Dat is energieonafhankelijkheid op basis van lokale hernieuwbare energiebronnen. Dat is lokale verankering van hernieuwbare energie, lokale betrokkenheid van de bevolking en lokaal draagvlak bij de gemeenschap.

Dit artikel werd samengesteld op basis van de volgende documenten: www.rescoopv.be/images/Documenten_NL/Standpunten/Standpunt_-_ Over_Draagvlak_en_Participatie.pdf

www.energielandschap.be/sites/default/files/u11/1402_21_Folder%20 Windprojecten_B_versie%203.pdf

rescoop.eu/system/files/REScoop%20 Energy%20Transition%20to%20 Energy%20Democracy%20-%20 Dutch.pdf

STEEDS OP DE HOOGTE VAN DE LAATSTE TRENDS IN DUURZAAMHEID?

Dat kan!

Word ecoTips-abonnee.

JE KRIJGT:  6 x per jaar ecoTips in de bus  leuke acties en wedstrijden  elke 14 dagen een e-nieuwsbrief  de laatste info meteen online via milieumagazine.be, onze Facebook en Linked In pagina Voor maar 65 euro, incl. BTW!

 Abonneer je nu via milieumagazine.be/abonnement

april-mei 2016 | 2

25

Duurzaam beleggen Utopie, toekomst of al realiteit?

Duurzame beleggingsproducten, bestaan die? Of hebben beleggers, en dus de financiële instellingen, geen interesse in de manier waarop bedrijven omgaan met ons milieu, en kiezen ze resoluut voor de opbrengsten? Als we bankwijzer. be mogen geloven, is dat laatste het geval. Bankwijzer gebruikt voor hun analyse de ‘Methodology for the assessment of responsible investment and financing policies of financial institutions’ die voor Fair Finance Guide International werd ontwikkeld.

Tekst: Hilde De Wachter • Beeld: BNP Paribas Fortis Volgens die methodologie, zitten al onze bekende huisbanken in het rood.

De enige bank met groen resultaat, is Triodos. VDK Spaarbank, Van Lanschot en Argenta, kleuren oranje. ING, KBC, BNP Paribas Fortis, Deutsche Bank en Belfius, kleuren in mindere of meerdere mate rood. Hoe komt dat? En is de situatie echt zo erg? Of is alle begin moeilijk en ziet de toekomst er veel beter uit? We vroegen het aan Guy Janssens, Senior SRI specialist van BNP Paribas Fortis.

uitgesloten. Sinds 2011 gebruiken we ESG: Environmental, Social and Governance criteria. Dit is een internationaal gekende maatstaf om de duurzaamheid en ethische impact van een investering in een bedrijf of business te meten. Wat de milieufactor betreft, worden de volgende criteria meegenomen in de beslissing: KKKlimaatverandering KKGevaarlijk afval KKKernenergie KKDuurzaamheid

LANGE TERMIJN VISIE NODIG “In het geval van duurzaam beleggen, ging het altijd om institutionele klanten zoals pensioenfondsen. Beleggers die dus een langetermijnvisie hebben en naast rendement ook een sociaal en milieudoel hebben. Zo worden bepaalde bedrijven als activiteiten, omwille van hun niet-duurzaam karakter,

26 ECOFINANCE

Tot 2011 had BNP Fortis een thematische oplossing voor personen die in duurzame bedrijven wilden investeren.

Duurzame beleggingsfondsen werden gebundeld per thema: water of duurzame energie bijvoorbeeld. Deze fondsen werden sporadisch aangeboden en waren dus een beperkt succes. In 2011 wijzigde BNP het spreekwoordelijke geweer van schouder en kwam met een totaaloplossing. Vanaf dat moment kun je je volledige beleggingsportefeuille invullen met duurzame fondsen.

Dit gebeurt op basis van je risicoprofiel. Voor elk van de vijf risicoprofielen (conservatief, defensief, neutraal, dynamisch, agressief) zijn er duurzame beleggingsoplossingen voorzien.

Zo wordt twee derde voorzien in ‘best in class’ bedrijven die goed scoren in de ESG-criteria versus hun sectorgenoten. Deze brengen op lange termijn stabiliteit, minder risico en het bijhorende beter rendement. De overige één derde

bestaat uit thema’s van de toekomst.

Het gaat dan om bedrijven die goed scoren in verband met de preventie van de opwarming van de aarde, energiebesparing, water enzovoort. De andere criteria waar BNP Fortis rekening mee houdt, is de toename en veroudering van de bevolking, gezondheidszorg, voedselvoorziening, opleiding en onderwijs. Die totaaloplossing vind je momenteel niet bij veel andere banken, hoewel zij er ook naartoe evolueren,” verduidelijkt Guy. “En dat zie je wereldwijd gebeuren. Procentueel neemt het aandeel duurzame beleggingsfondsen zéér sterk toe. Dat kunnen we alleen maar toejuichen.”

BETER DAN TRADITIONEEL Hoewel beleggen in bedrijven die goed scoren inzake duurzaamheid, je misschien nog erg alternatief in de oren klinkt, wijst Guy er ons op dat deze fondsen het gemiddeld beter gedaan hebben dan de klassieke formules.

“Wanneer we de MSCI-indices, dat is een wereldwijde aandelenindex, vergelijken met de MSCI SRI indices, het duurzame broertje van de MSCI-index, dan zien we dat deze laatste het de laatste vijf jaar beter gedaan heeft. Dat wil dus zeggen dat bedrijven die rekening houden met duurzaamheid in hun onderneming, betere resultaten hebben behaald. Dat is een erg bemoedigende vaststelling en we verwachten dat die trend zich in de toekomst zal doorzetten. Bij BNP Fortis private banking geven we trouwens een incentive aan klanten die in duurzame SRI fondsen beleggen. We geven namelijk een

procentueel bedrag van onze SRI strategiefondsen aan sociale organisaties in België en doen dit in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting. Hoe meer beleggers de switch naar duurzame portefeuilles maken, hoe meer van deze organisaties we kunnen steunen.

In 2015 waren dat drie organisaties die van BNP elk tachtigduizend euro mochten ontvangen. Nu in 2016 zijn er dat al vijf. Momenteel halen we elke maand honderd miljoen euro op met duurzame strategiefondsen.

belegger die wat meer kan spenderen.

Je kunt meedoen via private plaatsingen vanaf 250.000 euro. De microkredieten gaan meestal naar landbouwactiviteiten en tachtig procent van de mensen die een lening afsluiten, zijn vrouwen. Dit is ook niet merkwaardig als je weet dat de vrouw verantwoordelijk is voor het gezin. Het is dus een erg

“

KKStrategiefondsen KKDuurzame portefeuilles, zowel discretionair als adviserend KKMicrofinanciering (een fonds van obligatieleningen) KKFix producten op duurzame indices waarvan eentje op Europese aandelenindices (één miljard euro opgehaald in 2015) en eentje met een bijkomende filter op milieu, die dit jaar gestart werd

Procentueel neemt het aandeel duurzame beleggingsfondsen zeer sterk toe

Eigenlijk is dit niet eens zo verwonderlijk. Beleggers willen rendement, en dat is momenteel beter dan in de klassieke fondsen. Ze willen meer en meer ook hun sociaal engagement tonen en dat kan in deze formule. Bovendien kunnen ze mee kiezen (via een voting systeem) welke organisaties we elk jaar gaan steunen.”

Bij BNP Paribas Fortis private banking kun je dus terecht voor een hele waaier aan duurzame beleggingsproducten:

“

Guy besluit met nog een positieve noot: “De Europese commissie heeft beslist dat elk Europees bedrijf met meer dan vijfhonderd werknemers, vanaf 2017 in haar jaarrekening ook moet rapportesociale manier van lenen. De gemiddelren over milieuaangelegenheden, sociBELEGGEN IN MICROFINANCIERING de lening heeft een waarde van duizend ale thema’s en ‘corporate governance’. dollar en de rente ligt tussen de tien en Heel wat Vlaamse en Waalse bedrijven Een wat minder liquide belegging maar dertig procent afhankelijk van de regio. zijn daar al mee bezig. Of een bedrijf wel eentje met een interessant rendeNa kosten en inflatie hou je daar als met die thema’s bezig is, zal dus in de ment, is de belegging in bedrijven die belegger vier tot vijf procent netto van toekomst alleen nog transparanter worThe MSCI EMU SRI Index (European Economic and Monetary Union)includes large and mid cap stocks across 10 Developed Markets microfinanciering voorzien in ontwikkeover.

Vergelijk dat met de één procent den. En dat maakt het dan weer duidecountries in the EMU*. The index is a capitalization weighted index that provides exposure to companies with outstanding Environmental, lingslanden.

“Dit is een product voor de die je momenteel op obligaties krijgt …” lijker voor ons om hen al dan niet te seSocial and Governance (ESG) ratings and excludes companies whose products have negative social or environmental impacts. The Index lecteren.” is designed for investors seeking a diversified Socially Responsible Investment (SRI) benchmark comprised of companies with strong

MSCI EMU SRI INDEX (EUR)

sustainability profiles while avoiding companies incompatible with values screens. Constituent selection is based on research provided

by MSCI ESG Research.

De MSCI EMU SRI indices ten opzichte van de MSCI EMU indices

CUMULATIVE INDEX PERFORMANCE - NET RETURNS 150

ANNUAL PERFORMANCE (%)

(EUR) (SEP 2007 – FEB 2016)

Year

MSCI EMU SRI MSCI EMU

102.66 92.92

100

50

0 Sep 07

Jun 08

Feb 09

Nov 09

Jul 10

Mar 11

Dec 11

INDEX PERFORMANCE — NET RETURNS

Aug 12

May 13

Jan 14

Oct 14

Jun 15

MSCI EMU SRI

MSCI EMU

2015 2014 2013

14.74 2.14 23.09

9.81 4.32 23.36

2012 2011

23.01 -14.92

19.31 -14.89

2010 2009 2008

1.57 29.85 -44.83

2.40 27.32 -44.85

Feb 16

FUNDAMENTALS ( FEB 29, 2016 )

(%) ( FEB 29, 2016 ) ANNUALIZED

MSCI EMU SRI MSCI EMU

1 Mo

3 Mo

1 Yr

YTD

3 Yr

5 Yr

10 Yr

Since Sep 28, 2007

Div Yld (%)

-2.01 -3.04

-10.19 -14.38

-5.33 -13.43

-5.39 -9.17

9.97 7.90

6.25 4.11

na na

0.31 -0.87

3.30 3.43

P/E

P/E Fwd

P/BV

18.40 17.34

15.08 13.20

1.77 1.43

april-mei 2016 | 2

27

THE FINE ART OF PRINTING

WWW.GRAPHIUS.COM Eekhoutdriesstraat 67, B-9041 Gent (Oostakker) +32 9 251 05 75 info@graphius.com

28

2014.11.14_Advertentie_Graphius_A5-liggend.indd 1

14/11/14 08:55

Column We zien de echte arbeid niet meer …

Zelfmoord door verslaving aan laaghangend fruit Landbouwers weten het beter dan ik. Je moet hard werken om de vruchten van je noeste arbeid te kunnen plukken. Als gebruikers zien we die arbeid niet meer. Wat we wel zien, zijn keurig verpakte groenten en fruit, mooi versneden vlees en een massa gerechten die kant-en-klaar de smaakpapillen strelen. Alles ligt klaar voor consumptie. We beseffen niet meer welke investeringen en mislukkingen er nodig zijn geweest om succesvolle producten op de markt te brengen. Het enige wat we nog zien is de verpakking en de prijs.

Hoe lang is het geleden dat ik met mijn grootvader konijnen, kippen en kalkoenen hield in onze achtertuin. Zonder verpakking en met groenafval uit het gezin. We verzorgden ze, slachtten ze en grootmoeder maakte ze klaar. Het lijkt als gisteren. Het klinkt misschien hard maar dat was het leven van toen: geen resultaat zonder langetermijninvestering.

WE ZIEN DE ECHTE KOST VAN ARBEID NIET MEER …

Een ander leven van mij toen, was ‘bediende zijn’ in een grote organisatie.

Elke maand stond mijn loon mooi op de rekening en elk jaar kwam er iets bij. Als een gevolg van ‘goed’ presteren of gewoon ouder worden. Net zoals ik, wisten de meeste collega’s niet echt waar het loon vandaan kwam. Het kwam mooi verpakt op de rekening.

Zelfs de bedragen voor de sociale zekerheid en de belastingen werden onzichtbaar gemaakt. We kenden de echte kosten van arbeid niet meer.

Het is pas als zelfstandige dat ik besef hoeveel noeste arbeid en administratie het vraagt om een netto loon over te houden op het einde van de maand. En om netto lonen te kunnen betalen. Het is pas als zelfstandige dat ik besef hoe verslaafd we zijn aan laaghangend fruit.

We zijn vervreemd van de echte kosten.

We draaien gewoon mee in een molen van netto inkomsten waarbij we zelfs een inkomen krijgen wanneer we werken als een passieloos schaap.

WE ZIJN VERSLAAFD AAN LAAGHANGEND FRUIT …

Door bovenstaande ontwikkelingen zijn we het echt creatief ondernemerschap kwijt. We willen het allemaal gemakkelijk, nu en voor een lage prijs. We zijn veranderd in laaghangend-fruit-plukkers. En dat is prima in een duurzame

economie die niet verandert en waarbij de uitgaven gelijk zijn aan de inkomsten. Maar dat is niet het geval. We leven niet in een duurzame economie en de uitgaven zijn niet in evenwicht met de inkomsten. De onduurzaamheid en het onevenwicht nemen alsmaar toe.

Vandaag hebben we nood aan echte disruptieve innovatie. We hebben nood aan nieuwe duurzame bomen met ander laaghangend fruit. Het probleem is dat we vergeten zijn hoe we moeten werken zonder inkomen. We zijn verge-

ten hoe we moeten afzien met passie.

We zijn vergeten om risico te nemen op arbeid. We zijn verslaafd aan laaghangend fruit. Ziehier enkele symptomen, herken je ze?

1 Mensen willen geen risico meer nemen. Geen arbeid zonder loon. Direct boter bij de vis. We zijn vergeten dat alles is begonnen met de landbouw.

Waar we eerst maanden moesten werken. Risico nemen en dan oogsten.

2 We zijn alleen bereid om te investeren in zekere bomen die zeker laaghangend fruit opbrengen. Zelfs de meeste subsidies gaan naar bomen die direct opbrengen.

3 Te veel mensen met een verpakt inkomen stippelen een beleid uit voor mensen die elke dag risico moeten en durven nemen. Dit is onduurzaam. Onrespectvol zelfs.

Als creatief ondernemende zelfstandige besef ik meer dan ooit dat de economische systemen die vandaag bestaan, ons leiden tot een onbewuste zelfmoord door onze verslaving aan laaghangend fruit. Hoog tijd om nieuwe processen te ontwikkelen die mensen die het risico nemen om de nieuwe bomen te ontwikkelen, een vangnet geven.

Wie is Jef Staes?

JEF STAES IS KEYNOTE SPREKER, AUTEUR, EXPERT EN ONDERNEMER. ZIJN INNOVATIEVE IDEEËN OVER DE TOEKOMST VAN BEDRIJVEN EN ONDERWIJS, ZIJN EEN INSPIRATIEBRON VOOR VELEN. MET DE ENGINE OF INNOVATION (EOI) MINDSET BIEDT HIJ CEO’S EN MANAGERS EEN NIEUWE INNOVATIESTRATEGIE.

MEER INFO VIA WWW.REDMONKEY.BE

april-mei 2016 | 2

29

What’s new?

Milieusubsidies en -heffingen anno 2016 ECOFINANCE, dat zijn ook subsidies en spijtig genoeg ook heffingen.

Hoe dat allemaal dit jaar in elkaar zit, dat lees je in onderstaand overzicht.

Tekst: Peter De Bruyne, M-tech • Beeld: Dreamstime HET AGENTSCHAP INNOVEREN & ONDERNEMEN IS OPGESTART Zoals je al in ecoTips magazine en ecoTips online kon lezen, werden het Agentschap Ondernemen en het IWT samengevoegd tot het nieuwe Agentschap Innoveren & Ondernemen. Dit agentschap is hét aanspreekpunt van de Vlaamse overheid voor alle ondernemers in Vlaanderen. Het stimuleert en ondersteunt innovatie en ondernemerschap en draagt bij aan een gunstig ondernemersklimaat. Dit gebeurt in samenwerking met tal van partners, in het bijzonder de vijf Vlaamse Innovatiecentra en Flanders DC, de Vlaamse organisatie voor ondernemingscreativiteit.

Er zijn 370 personeelsleden werkzaam in het nieuwe agentschap, er wordt 510 miljoen euro voor subsidies voorzien en 30 miljoen euro voor werking.

EEN VERNIEUWD ONDERSTEUNINGSBELEID VOOR KMO’S VIA EEN VEREENVOUDIGDE KMO-PORTEFEUILLE

Vanaf 1 april 2016 zijn er twee subsidie-instrumenten: een brede, vereenvoudigde KMO-portefeuille ter ondersteuning van de professionalisering van de Vlaamse KMO’s en de nieuwe KMO-groeisubsidie voor bedrijven met groeiambities.

VEREENVOUDIGDE KMO-PORTEFEUILLE De verschillende bestaande pijlers, domeinen en afzonderlijke steunplafonds en -percentages van de KMO-portefeuille verdwijnen. In het toekomstige systeem krijgt elke KMO jaarlijks één subsidieplafond en één steunpercentage dat die KMO afhankelijk van haar noden en behoeftes kan inzetten voor opleiding en/of advies.

MEER INFO VIA www.vlaio.be

www.innovatiecentrum.be

In de toekomstige KMO-portefeuille wordt een onderscheid gemaakt volgens de grootte van de onderneming.

Kleine ondernemingen krijgen een jaarlijks steunplafond van 10.000 euro, het steunpercentage bedraagt 40 procent.

Middelgrote ondernemingen kunnen jaarlijks maximaal 15.000 euro via de

Het aanvragen en toekennen van de subsidies wordt zo eenvoudig mogelijk gehouden via een vernieuwde en intuïtief te gebruiken website. Er wordt gekozen voor een geautomatiseerd proces waarbij de KMO-portefeuille beperkt wordt tot subsidieverstrekking zonder dossierbehandeling door de administratie zoals voor 1 april al gebeurde in bijvoorbeeld de pijler opleiding. In tegenstelling tot vandaag zullen dienstverleners niet meer elke steunaanvraag moeten bevestigen. In de toekomst wordt uitgegaan van een automatische goedkeuring. Dienstverleners blijven er wel op toezien dat de steunaanvraag voldoet aan de voorwaarden van de KMO-portefeuille; zo niet kunnen zij de steunaanvraag alsnog weigeren.

De kwaliteit van de dienstverlening blijft gewaarborgd door de erkenningsregeling voor dienstverleners. Dienstverleners die erkend zijn voor de pijler opleiding behouden ook na 1 april 2016 hun lopende erkenning voor opleiding.

Dienstverleners en individuele dienstverleners die op 1 april 2016 erkend zijn voor de pijlers advies, advies voor internationaal ondernemen, strategisch

OPLEIDING

www.flandersdc.be

30 ECOFINANCE

KMO-portefeuille krijgen. Het steunpercentage bedraagt 30 procent.

ADVIES

KLEINE ONDERNEMINGEN

Steunpercentage 40%, steunplafond €10.000

MIDDELGROTE ONDERNEMINGEN

Steunpercentage 30%, steunplafond €15.000

advies of technologieverkenning behouden één erkenning voor advies. De nieuwe erkenning voor advies krijgt de resterende duurtijd van de langst lopende erkenning.

Vanaf 1 april 2016 zullen er nog uitsluitend erkenningen voor opleiding of advies toegekend worden.

KMO-GROEISUBSIDIE

Naast de KMO-portefeuille komt er een nieuw subsidie-instrument, de KMO-groeisubsidie.

Met de KMO-groeisubsidie wordt het strategisch advies van de KMO-portefeuille, de pilootprojecten voor strategisch ICT- en Personeelsmanagementadvies en de aanwervingspremie voor kennismanagers samen met de IWT-starterstudies geïntegreerd in één nieuw instrument, complementair aan de KMO-portefeuille en de andere steuninstrumenten van het Agentschap Innoveren en Ondernemen.

Aanwerving - €25.000

Met de KMO-groeisubsidie kunnen KMO’s gericht steun krijgen voor hun groeitrajecten door innovatie, internationalisering of transformatie. De financiële ondersteuning wordt geboden voor het verwerven van de benodigde kennis gericht op groei. Dit kan zowel bij het oriëntatieproces, voor een recent opgerichte onderneming, of voor het heroriëntatieproces bij een bestaande onderneming.

Voor het verwerven van de kennis kan de KMO vrij kiezen om met een externe dienstverlener samen te werken en bijgevolg advies aan te kopen, dan wel om kennis te verankeren in de onderneming door de aanwerving van een strategisch profiel. Dienstverleners waarmee wordt samengewerkt hoeven hiervoor niet erkend te zijn.

Externe dienstverleners - €25.000

Groei door Transformatie, Innovatie en/of Internationalisering

Een steunaanvraag voor de KMO-groeisubsidie zal twee maal worden beoordeeld door de administratie. Bij de indiening van het dossier wordt de aanvraag bekeken en een tweede beoordeling volgt achteraf bij de uitbetaling van de subsidie.

NA DE SUBSIDIES, VOLGEN DE HEFFINGEN

Milieuheffingen afvalstoffen 2016 De milieuheffing inzake afvalstoffen wordt sinds 1 januari 2012 wettelijk geregeld door het Materialendecreet, meer concreet in de artikelen 44 en volgende.

Het basisprincipe is dat de vervuiler betaalt. De afvalstoffenheffingen zijn dus deels financierend van aard (MINA-fonds), maar ook en vooral regulerend. Het regulerend effect vloeit voort uit de differentiatie van de heffingstarieven in functie van de aard van de verwerking en van de aard van de afvalstof. In Vlaanderen is men milieuheffing verschuldigd voor het storten van

april-mei 2016 | 2

31

afvalstoffen, het verbranden van afvalstoffen en sinds 2003 ook voor het sorteren en voorbehandelen van afvalstoffen. Daarnaast is er ook milieuheffing verschuldigd als Vlaamse afvalstoffen buiten het Vlaamse Gewest worden gestort, verbrand, gesorteerd of voorbehandeld.

www.m-tech.be

De heffingsplichtige is verplicht om in de loop van de maanden april, juli, oktober en januari een aangifte in te dienen met betrekking tot de heffing verschuldigd voor het voorafgaande kwartaal (art.50.§1). De speciaal daarvoor bestemde aangifte-formulieren krijg je bij de OVAM. De Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement hebben beslist om vanaf 1 juli 2015 de compensatiefactor (artikel 46.§6 van het Materialendecreet) af te schaffen, en de huidige milieuhefffingen met een factor 1,5 te vermenigvuldigen.

Bruggen bouwers tussen milieu & ONDER NEMERSCHAP

Onze expertise – – – – –

Milieuadvies Milieucoördinatie Milieueffectrapport Veiligheidsrapport Natuur

Ten opzichte van de milieuheffingen 2015, worden de heffingstarieven van 2016 enkel geïndexeerd overeenkomstig artikel 46.§5 van het Materialendecreet. Daarnaast werden geen andere wijzigingen doorgevoerd.

Aangifte heffingen waterverontreiniging/ grondwaterwinning vanaf nu digitaal De jaarlijkse aangifte voor de heffing op de waterverontreiniging of heffing op de winning grondwater kan vanaf nu volledig digitaal worden ingediend.

Niet-particuliere watergebruikers met meer dan 500 m³ leidingwater of water afkomstig van een eigen waterwinning moeten elk jaar tegen 15 maart een aangifte indienen. Tot voor kort moest men die aangifte nog afdrukken, ondertekenen en met de post opsturen.

Vanaf dit jaar kon de volledige aangifte digitaal worden afgehandeld via een nieuw online heffingenloket www.vmm. be/water/heffingen.

Vestigingen Hasselt - Brussel Gent - Namen - Roermond - Dordrecht

32 ECOFINANCE

tech_BE_2015_adv245x60_ecotips_02A.indd 1

18/03/15 11:35

HET HEFFINGENLOKET BIEDT TAL VAN VOORDELEN:  Papier wordt tot een minimum beperkt. Als gebruiker ontvang je enkel een brief met een toegangscode en een korte toelichting.  Aanmelden gebeurt veilig en vlot via eID of token.  Gekende gegevens uit vorige aangiften zijn vooraf ingevuld. Dat maakt de aangifte invullen makkelijker en sneller.  Risico's op een foutieve aangifte worden verminderd. In het loket zijn een aantal kwaliteitscontroles ingebouwd die toelaten om de aangifte meteen te corrigeren.  Het loket is ook een digitaal archief.

De aangifte blijft bewaard en kan volgend jaar terug worden opgeroepen.  Verzendkosten behoren volledig tot het verleden. Met een druk op knop is het verzenden vanaf nu geklaard.

Voor landbouwers verliep de aangifte vanaf 2016 niet meer via het Mestbankloket van de VLM, maar rechtstreeks via het heffingenloket van de VMM. De dier- en teeltgegevens zullen wel nog steeds onderling worden uitgewisseld tussen VLM en VMM. Via www.vmm.be/bestanden/Handleiding_ Digitale_Aangifte_Heffingen_TW.pdf stelde de VMM de Handleiding Digitale Aangifte Heffingen (DAH) ter beschikking. Deze handleiding is een hulpmiddel bij het invullen van de digitale aangifte waarbij de verschillende stappen zoals het authentificeren, het aanmelden in het loket en het invullen van de aangifte worden overlopen.

Start u een bedrijf op?

Plant u nieuwe investeringen of overnames?

Profex beantwoordt al uw vragen rond wettelijke verplichtingen, normen en vergunningen. www.profex.be

Studie- en adviesbureau bouw - milieu - bodem - energie

0800 59 002 info@profex.be april-mei 2016 | 2

33

Is investeren in natuurlijk kapitaal, de Het is ondertussen gemeengoed voor grote bedrijven om hun uitstoot van broeikasgassen te communiceren. De risico’s en opportuniteiten die gepaard gaan met de klimaatsverandering, zijn door hen gekend. Maar hoe zit het met hun impact op de biodiversiteit en de ecosystemen of anders gezegd, met hun impact op het natuurlijk kapitaal. Beseffen bedrijven wat de werkelijke impact is van hun activiteiten op de maatschappij en het milieu?

Tekst: Eric Dierckx, Naturalogic • Beeld: Dreamstime

We zijn nochtans veel nauwer verbonden met de natuur dan we soms bereid zijn toe te geven. Niet alleen is de natuur van cruciaal belang voor de goede werking van onze economie, maar in toenemende mate zorgt de klimaatverandering voor een versnelling van haar aftakeling, wat een gevaarlijke vicieuze cirkel vormt.

ECOSYSTEEMDIENSTEN Biodiversiteit ondersteunt de werking van onze ecosystemen. En op hun beurt zorgen ecosystemen voor een scala aan producten en diensten, de zogenaamde ecosysteemdiensten, waarvan wij allemaal profiteren. Ze worden vaak onderverdeeld in vier categorieën:  producerende diensten: zoet water, hout, voeding, mineralen, …

2 regulerende diensten: klimaatregeling, opslag van koolstof, bestuiving 3.culturele diensten: spirituele waarde

recreatie,

4 ondersteunende diensten: kringloop van nutriënten, bodemvorming Wij en dus ook de bedrijven hangen voor maar liefst 100 procent van deze diensten af. Een recente studie van het WWF toont bijvoorbeeld dat de totale

34 ECOFINANCE

economische waarde van onze zeeën en oceanen, inclusief ecosysteemdiensten zoals CO2-opvang, bescherming van koraalriffen tegen stormen, visvoorraad en kwekerij, zo’n 2.500 miljard euro per jaar is. Bedrijven en politici moeten dringend hun relaties en interactie met onze ecosystemen beter leren te begrijpen.

Dit is niet alleen noodzakelijk vanuit ecologisch standpunt, maar zeker ook vanuit economisch standpunt. Het is niet meer of minder een kwestie van competitiviteit. Op de aarde met eindige biologische voorraden maar met een economie die voor een oneindige groei pleit, zullen de meest succesvolle bedrijven in de toekomst, diegene zijn die verantwoord gebruik maken van onze natuurlijke grondstoffen.

Niet te vergeten is er de goodwill die bedrijven door deze aanpak zullen genereren. Inderdaad, uit een recente studie van de universiteit van Yale, blijkt dat voornamelijk de duurzame bedrijven in staat zullen zijn om toptalenten aan te trekken en te behouden.

7 STAPPEN Er zijn zeven stappen die onze bedrijven kunnen ondernemen om deze uitdaging(en) aan te gaan:

1 Identificeer de impact en de afhankelijkheid die je onderneming heeft op ecosystemen en biodiversiteit (zie het Natural Capital Protocol dat in juli 2016 zal uitkomen).

2 Beoordeel de risico’s en de kansen die deze impact en afhankelijkheden teweeg brengen.

3 Bepaal objectieven en rapporteer je resultaten.

4.Onderneem acties om risico’s te voorkomen of te beperken. Dit zou, onder meer, stapsgewijs kunnen via de internalisering van sommige externe zaken, bijvoorbeeld door CO2-offsetting*.

investering van de toekomst?

De natuur verleent heel wat diensten aan de mens

5 Ondersteun opportuniteiten voor efficiëntieverbetering en de ontwikkeling van nieuwe producten.

6 Integreer deze nieuwe aanpak in de kern zelf van de bedrijfsstrategie.

7 Onderneem partnerships met andere bedrijven, overheden, NGO’s en anderen om je beleid te verbeteren.

De druk die ons economisch model op het milieu uitoefent, komt vanuit verschillende invalshoeken, maar uiteindelijk is één ding zeker... de biodiversiteit en onze ecosystemen worden hierdoor sterk beïnvloed.

Hierdoor komt hun capaciteit om ecosysteemdiensten te leveren in het

gedrang. Zo is de visproductie van onze zeeën en oceanen reeds in gevaar door overbevissing en de klimaatsverandering, terwijl de helft van de wereldbevolking afhankelijk is van de oceaan voor hun primaire bron van voedsel.

* Wat is CO2-offsetting?

CO2-offsetting is een manier om de CO2 die je uitstoot, te compenseren door ergens anders CO2 te reduceren of een project te steunen dat CO2 reduceert.

Vandaag hebben we de keuze, we kunnen onze voorraad aan natuurlijke bronnen blijven plunderen en de gevolgen hiervan ondergaan. Wij kunnen dat reeds, maar vooral de toekomstige generaties hebben hun rol te spelen.

Of we kunnen kiezen om onze verantwoordelijkheid te nemen en de kans te grijpen om ons economische model te veranderen.

april-mei 2016 | 2

35

Column Studenten CORE over energiegebruik

Smart Energy, iets voor jou?

Er is een tijd aangebroken waarin we zinloos en overmatig gebruik van energie niet langer kunnen verantwoorden. We beroven de aarde steeds meer van zijn kostbare, schaarse grondstoffen en zorgen er met ons overmatige verbruik voor dat onze planeet steeds minder leefbaar wordt voor mens en dier. Het moet dus anders, daarover is iedereen het eens. Maar wat moet er dan net anders?

En wat kun jij als eenvoudige burger zelf doen? Een goed punt om te starten is de SMERGY-meter, een interactieve tool die je helpt op een eenvoudige manier energie te besparen bij jou thuis. Deze tool is het centrale instrument van SMERGY, een Europese campagne die wil helpen energieverspilling een halt toe te roepen door jonge mensen bewust te maken van hun energieverbruik.

SMERGY?!

SMERGY staat voor Smart Energy: slim omgaan met energie. Het is een Europese sensibiliseringscampagne die jongeren van 18 tot 30 jaar wil aanzetten tot slimmer en efficiënter omgaan met energie. Deze doelgroep is gekozen met het oog op de ‘Life Event Theory’. De theorie zegt dat jongeren in deze levensfase vatbaar zijn voor aanpassingen aan hun levensstijl omdat ze zelf veel veranderingen doormaken in hun leven zoals bijvoorbeeld voor de eerste keer alleen wonen. De campagne steunt de beleidsmaatregelen in verband met de 2020 doelstellingen van de EU en loopt in zeven verschillende landen: Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Zweden, Denemarken, Nederland en België. De Europese Commissie is medefinancier van dit project. In België wordt SMERGY uitgerold door CORE cvba-so (Vlaanderen) en COREN (Brussel en Wallonië).

CORE is een coöperatie van geëngageerde studenten uit het Leuvense, die projecten rond efficiënt en duurzaam energiegebruik ontwikkelen.

Omdat CORE bijna uitsluitend uit studenten industrieel ingenieur bestaat, werd er dit jaar versterking ingeroepen uit andere hoeken. Het team werd versterkt door twee studenten, uit de richtingen bedrijfsmanagement en milieu- en preventiemanagement. Bijgestaan door deze extra expertise en motivatie worden

36

allerlei acties ondernomen om de boodschap van SMERGY uit te dragen naar jongeren. Dit gebeurt via online media én via offline wedstrijden, events, competities, enzovoort. In maart liep er zo bijvoorbeeld een energiebesparingswedstrijd: de Smart Energy Days.

SMERGY-METER: EEN ONLINE TOOL VOOR ZUINIG ENERGIEGEBRUIK Zoals eerder vermeld, wordt als centraal element in de campagne de SMERGY-meter gebruikt. Dit is een handige tool die ontwikkeld werd om energiezondes van jonge mensen te verminderen. De tool promoot slim omgaan met energie door tips te geven om energie te besparen in huis.

Gebruikers kiezen zelf welke tips hen interessant lijken en voeren deze naar eigen goeddunken uit. Wanneer de tips worden toegepast, worden de besparingen weergegeven in kWh, in kg CO2 en in euro’s. Zo wordt het abstracte begrip ‘energie’ net iets tastbaarder.

De tool is een ideaal hulpmiddel voor jongeren die zowel hun ecologische voetafdruk willen verkleinen als geld op hun energierekening willen besparen. De tips van de SMERGY-meter zijn verdeeld in vier categorieën die elk focussen op een ander deel van een huis.

Op die manier krijgen gebruikers specifieke tips om energie te besparen in de keuken, de gang, de badkamer en de woonkamer. De tips zijn erg eenvoudig toe te passen. Wist je bijvoorbeeld

dat het beter kan zijn om een afwasmachine te gebruiken in plaats van met de hand af te wassen? Of dat eten uit de diepvriezer ook in de koelkast kan ontdooid worden, waardoor deze minder energie verbruikt? Dit maakt duidelijk dat het niet moeilijk is om je steentje bij te dragen en meer energiezuinig te leven.

SPAREN EN BESPAREN De SMERGY-campagne zet een rem op het energieverbruik van jongeren.

Maar waarom willen mensen zuiniger met energie omgaan? Gaat het vooral om ecologisch leven? Je burgerplicht doen? Of doen mensen het simpelweg om hun energiefactuur naar beneden te krijgen? Bij de SMERGY-meter wordt de nadruk gelegd op de hoeveelheid energie in kWh, of de hoeveelheid CO2 er bespaard wordt. Het doel is dus om zo over de hele lijn minder energie te verbruiken. Als we met z’n allen minder energie gebruiken, wordt de overgang naar een volledig groene energievoorziening kleiner.

Dit is echter maar één kant van het verhaal. Door te besparen ben je automatisch ook aan het sparen. Je energieverbruik kan aanzienlijk verminderen door je gedrag hier en daar slechts een beetje aan te passen. In het vervolg zul je zo je energiefacturen met een gerust hart kunnen bekijken. Het geld dat je gespaard hebt door je gedrag aan te passen, kun je vervolgens investeren om je woning meer energiezuinig

Column

te maken om zo nog meer te besparen.

Voor je het weet brengt SMERGY je zo in een positieve spiraal zonder eind!

SMART ENERGY DAYS: JONG EN STUDEREND LEUVEN DEED HET 18 DAGEN ENERGIEZUINIG Van 7 tot 24 maart gingen in studentenstad Leuven de Smart Energy Days door. Het werd een drie weken durende strijd om de titel van het meest energiezuinige kot van Leuven. Zo’n twintig studententeams kregen gedurende deze drie weken een mix van gekke en duurzame opdrachten voorgeschoteld. Met deze wedstrijd heeft het Smart Energy Netwerk studenten laten ontdekken hoe eenvoudig energie besparen kan zijn. De opdrachten zorgden ervoor dat studenten slimme trucks toepasten in hun dagelijkse leven die hebben geleid tot verminderd energieverbruik. Ook niet-studenten of geïnteresseerden uit andere steden hebben de actie via facebook kunnen volgen en konden zelf meedoen aan de uitdagingen.

Het gezicht van deze actie was SMERGY-man, een superheld die alles weet over het slimmer omgaan met energie. Hij daagde de Leuvense studenten uit om zoveel mogelijk opdrachten uit te voeren en zo hun steentje bij te dragen aan de strijd tegen de klimaatverandering. In de weken voor de Smart Energy Days is hij rond gegaan op verschillende campussen en aula’s om studenten aan te sporen om deel te nemen aan de wedstrijd.

De teams bestonden uit drie tot zes studenten die samen op kot zitten in Leuven. Ze streden tegen elkaar om de hoofdprijs: een weekend naar Oostende met boottocht naar een offshore windmolenpark. Het team dat op 24 maart het grootste aantal punten verzamelde met het uitvoeren van de opdrachten, kon zichzelf het meest energiebewuste kot van Leuven noemen.

SLIM OMGAAN MET ENERGIE, IS DAT ECHT ZO GEMAKKELIJK? Energiebewust leven klinkt moeilijker dan het in werkelijkheid is. Energie is aanwezig in alle aspecten van ons bestaan. Zelfs voordat je je lievelingspizza in de oven zet, werd er al een hele hoop energie verbruikt om hem tot bij jou te krijgen. Zo was er energie nodig voor het transport, voor de ontwikkeling van verpakking, en om de verschillende ingrediënten te produceren of te kweken. Naast voeding, kruipt er ook in andere aspecten van ons dagelijkse leven erg veel energie. De energievraag van smartphones bijvoorbeeld, hangt af van heel wat verschillende zaken. Zo kruipt er energie in productie, het gebruik van het toestel zelf, en de hele communicatie-infrastructuur die draaiende moet gehouden worden zodat iedereen op elk moment online kan zijn.

plastieken zakje in de supermarkt niet gebruiken om je vijf appels te vervoeren bespaart verpakkingsenergie. Enkele keren per week vegetarisch koken of kip klaarmaken in plaats van rundsvlees bespaart eveneens energie. Planten hebben immers minder grondstoffen nodig om te groeien dan vlees. Gevogelte verbruikt ook minder voedsel dan andere vleessoorten. Een laatste voorbeeld van een minieme gedragsverandering is het uitschakelen van je GSM of smartphone wanneer je slaapt. Zo zorg je ervoor dat je batterij langer meegaat.

Al deze kleine acties vereisen slechts een minimale inspanning en resulteren in een niet te onderschatten reductie van je energieverbruik. Start niet morgen met ze uit te voeren, maar vandaag en help zo mee in de strijd tegen de klimaatverandering.

Meer informatie over de campagne en de SMERGY-meter zijn te vinden via smergy.be

Deze twee voorbeelden geven aan dat je je gedrag op heel wat manieren kunt veranderen om je steentje bij te dragen. Groenten kopen van lokale productie bespaart transportenergie. Het

april-mei 2016 | 2

37

Ecoreportage Luk Mertens ontwikkelt nieuwe visie op zuivering met helofyten

Continue waterzuivering met hergebruik van gezuiverd water Wil je als bedrijf het huishoudelijk afvalwater van je kantoren zuiveren? Dan heb je verschillende mogelijkheden. Luk Mertens van Natuur21 voegt daar een nieuwe techniek aan toe: een continu zuiveringssysteem met planten, waarvan je het water volledig opnieuw in je bedrijf kunt gebruiken. ecoTips ging langs om te horen hoe dat in elkaar zit.

Tekst: Hilde De Wachter • Beeld: Luk Mertens, Natuur 21

NIET-WOEKERENDE HELOFYTEN Helofyten zijn planten die zuurstof naar hun wortels transporteren. De bacteriën tussen de wortels maken daar dankbaar gebruik van en zijn dankzij de zuurstof in staat om de vervuiling in het water aan te pakken. Zelfs in de winter doen de planten en bacteriën hun job.

Maar helofytenfilters zijn niet nieuw. Iedereen kent wel de percolatierietvelden die als zuivering dienst doen. Riet heeft echter ook nadelen. Het heeft de neiging zijn eigen weg te gaan en die weg kan evengoed naast het voorziene bekken liggen. Na een tijd krijg je dus overal riet. “Toch zijn er nog heel veel andere soorten helofyten,” vertelt Luk Mertens. “Deze zijn niet zo invasief en werken even goed. Ze geven de ruimte een mooi en natuurlijk uitzicht en zijn onderhoudsvriendelijker dan riet.” Luk verbeterde ook het systeem van het percolatierietveld. “Het percolaatveld werkt optimaal bij constante gekende vuilvrachten. Maar in een bedrijf is er piekbelasting op het ene moment en bijna geen vuilvracht op het andere moment. Dan wordt het moeilijk om goeie zuiveringsresultaten te halen.”

WATER STEEDS OPNIEUW ZUIVEREN Luk zocht naar een manier om het water in zo’n natuurlijke zuivering meer dan één keer door het wortelgebied te sturen. “Wanneer het vervuilde water maar één keer langs het zuiverend materiaal passeert, is de kans groot dat niet alle verontreinigende stoffen uit het water gehaald zijn. Ik maakte dus een systeem waarbij het water constant opnieuw gezuiverd wordt.

Het

38

systeem werkt met communicerende vaten. Wanneer er water in de zuivering komt, dan gaat er aan de andere kant van het systeem evenveel water uit maar wel met vertraagde afvoer via een knijpleiding. Op die manier blijft er een grote hoeveelheid water in het systeem en dat wordt continu gezuiverd.

“

Een waterzuivering kan perfect een eyecatcher zijn en toch integreren in de omgeving

“

Het water van keuken en toiletten komt trouwens niet meteen in de zuivering terecht maar passeert eerst nog een septische put en een beluchtingstank. Van daaruit wordt het mondjesmaat in de zuivering gebracht. Dit heeft ook een positieve invloed op de planten. Bij een eenmalig doorloopsysteem zien we

dat planten het in vakantieperiodes of weekends erg moeilijk krijgen, omdat er geen water in het bekken komt. Met dit systeem blijft er continu water beschikbaar voor de planten, ook in erg droge periodes.”

GEEN LOZING MAAR HERGEBRUIK In plaats van het gezuiverde water gewoon te lozen in oppervlaktewater, bedacht Luk een andere oplossing. Het water wordt onderaan het opslagbekken weggetrokken door een externe pomp en komt in bufferputten terecht.

In die putten komt ook het regenwater van de dakoppervlakte binnen. Vanuit de bufferput gaat het opnieuw richting gebouw en wordt het hergebruikt voor de toiletten. Enkel bij abnormale lozing of heel hoge regenval, gaat de bufferput in overstort en komt het gezuiverde water in een infiltratieput terecht. Maar dat is eerder uitzondering dan regel.

“De gebruikers moeten er wel rekening mee houden dat ze enkel biologische reinigingsproducten gebruiken. Dat is logisch,” legt Luk uit. “Voor het water het gebouw terug ingaat, passeert het nog een geurfilter. Op die manier zijn we zeker dat het telkens opnieuw gere-

Wie is Natuur 21?

LUK MERTENS STARTTE RUIM 25 JAAR GELEDEN MET HET ONTWERPEN EN UITVOEREN VAN WATERGERELATEERDE PROJECTEN. INTEGRATIE IN HET LANDSCHAP, EEN MODERNE VORMGEVING EN EEN ONDERHOUDSARM SYSTEEM, ZIJN VOOR LUK ALTIJD HET UITGANGSPUNT. ZO REALISEERDE HIJ TAL VAN ECOLOGISCHE OEVERBESCHERMINGEN, INFILTRATIEBEKKENS EN WATERZUIVERINGEN. MEER INFO: WWW.NATUUR21.BE ROZENLEI 16, 2540 HOVE +32 (0)495 50 08 32 - INFO@LUKMERTENS.BE

Ecoreportage

cycleerde water, na verloop van tijd nog altijd zonder geur is. Enkel het water in de keuken van het gebouw, is nog leidingwater. We maken trouwens gebruik van hoogtechnologische en erg krachtige pompen die energiezuinig zijn.

Bedrijfszekerheid is bezorgdheid nummer 1.”

WATER- EN KOSTENBESPARING Positief aan het systeem is de besparing van het waterverbruik. “Water wordt steeds schaarser, in zoverre dat buitenlandse investeerders zelfs beginnen beleggen in water. Dat wijst erop dat drinkbaar water alleen nog maar schaarser, en dus duurder, zal worden.

In onze regio’s zakt de grondwatertafel erg snel. Alle initiatieven die ervoor kunnen zorgen dat we minder opgepompt water nodig hebben, zijn dus positief. Hergebruik van water voor het spoelen van de toiletten, is gewoon een noodzaak. Door de buffer die we in de helofytenfilter creëren, zorgen we voor een efficiënte oplossing.” Naast het milieu- en esthetische aspect van de zui-

vering, valt ook de besparing in de waterkosten op. “Leidingwater is op tien jaar tijd in prijs verdubbeld. Dit systeem zorgt voor een kostenbesparing bij het bedrijf. We hebben in dit geval gebruik gemaakt van een bestaande septische put van waaruit het water naar de voorbeluchtingstank gaat. Je hoeft dus niet alles volledig nieuw te bouwen.”

RECREATIEVE WAARDE Het systeem zoals het ontworpen en geïnstalleerd werd, is veel meer dan een waterzuivering. Het ziet er uit als een moderne vijver met rustbanken.

“De integratie in de omgeving vind ik zelf heel belangrijk,” zegt Luk. “Op deze plaats hebben we er een echte rustplaats voor het personeel van gemaakt.

Daar kunnen ze hun pauzes doorbrengen bij mooi weer. Het staat mooi en modern en wanneer de inheemse grassen ernaast aangegroeid zijn, is de integratie compleet. Ik kies steeds voor inheemse planten en struiken. In dit project is bijvoorbeeld ook hulst voorzien. Inheemse planten zijn over het al-

gemeen gemakkelijk te houden en te onderhouden en ze integreren mooi in de omgeving.

Uiteraard is het belangrijkste aan een zuiveringssysteem, dat het ook effectief werkt. Maar dat wil nog niet zeggen dat je er een lelijke uitvoering van moet maken. Een waterzuivering zoals deze kan perfect een ‘eyecatcher’ zijn en structuur in de ruimte creëren. Op die manier heeft ze ook een esthetische waarde. Dat geldt ook voor infiltratiebekkens. Traditioneel worden die uitgevoerd met veel te steile wanden.

Dan is het noodzakelijk om er een omheining rond te zetten voor de veiligheid van de medewerkers en de bezoekers. Niet echt een mooi resultaat om naar te kijken. Indien de ruimte er is, maak ik van zo’n infiltratiebekken een mooi geïntegreerd bekken met zacht aflopende wanden. Het veiligheidsrisico is dan weg en het resultaat is veel aangenamer.”

april-mei2016 2016| |22 april-mei

39 39

Recycle Minister van Upcycling Evy Puelinckx

Vooruitkijken naar Cleantech Connected Negen sprekers inspireren en debatteren 17 mei op Cleantech Connected over wereldwijde trends en mogelijkheden die zich voordoen in clean technology. Hoe kunnen we die opportuniteiten in Vlaanderen toepassen? Evy Puelinckx zet op dit debat haar visie uiteen vanuit haar jarenlange ervaring als architect en consultant en toont waarom upcycling en circulaire economie zo belangrijk zijn.

Tekst & Beeld: Evy Puelinckx

PIONIER Dat Evy Puelinckx in 2013 benoemd werd tot ‘Minister van Upcycling’ door het Ministerie van Ideeën, is niet toevallig. De titel benadrukt haar uiterst boeiende carrière van architect, docent, designer en televisiemaker. Al meer dan vijftien jaar kiest dit creatief genie resoluut voor UP-cycling: meerwaarde creëren voor ongebruikte producten. Evy ziet afgedankte voorwerpen als bronmateriaal voor nieuwe waardevolle creaties. Evy was bovendien een absolute pionier: “Toen ik als studente architectuur materialen ging zoeken bij handelaars in oud ijzer om mijn maquettes te maken, was Upcycling bepaald geen hype zoals vandaag. Meer nog, het woord werd nooit gebruikt.”

CHANGE ‘If you change the way you look at things, the things you look at change.’

Deze quote van psychotherapeut Wayne Dyer vat voor Evy perfect samen wat ze doet. Door anders naar producten te kijken en geen afval maar opportuniteiten te zien, creëren we meerwaarde, en dragen we bij tot een circulaire economie.

Haar passie om afval te zien als bronmateriaal gaf ze reeds door aan studenten aan de Sint-Lukas Hogeschool in Brussel, waar ze tussen 2002 en 2009 als docent te gast was. Ze liet studenten design maken van materialen die ze in de containers vonden, lang vóór Upcycling bekend was.

Het bleef niet bij enkel studenten inspireren, want in 2004 startte Evy met het maken van eigen TV formats en wordt ze een veelgevraagde designer voor make-over programma’s op VT4,

40

VTM, VRT en JimTV. Met programma’s zoals ‘Huis op Stelten’ en ‘Bouwen aan Geluk’, viel Evy bij duizenden gezinnen de huiskamer binnen en bracht Vlaanderen het concept Upcycling bij.

“Toen ik mijn job als architecte in internationale bureaus en docent resoluut aan de kant zette om me fulltime met Upcycling bezig te houden, verklaarden veel mensen me gek. Ik hoorde meermaals dat ‘dat knutselen’ maar een hobby was. Die duurzame mindset was toen nog niet zo ontwikkeld.”

Het afgelopen decennium is er enorm veel veranderd inzake duurzaamheid, Upcycling is intussen niet meer weg te denken uit de maatschappij en het is voor veel ontwerpers en architecten een terugkerend concept. De tijd dat Evy het minstens tien keer per dag moest uitleggen, lijkt stilaan voorbij.

VINDINGRIJKE COMMUNITY In 2007 richtte Evy ‘HetVindingrijk’ op, een online uitwisselingsplatform rond Upcycling. Ook hier wil Evy meer en meer mensen en organisaties inspireren en samenbrengen rond dit concept. “In de online community merk ik pas dat het écht leeft: geïnteresseerden en organisaties komen er regelmatig samen, ze wisselen ideeën uit, zijn op zoek naar informatie of delen ervaringen. We delen er ook how-to-videos, of stap-voor-stap-handleidingen om creatief te upcyclen en met HetVindingrijk team geven we regelmatig workshops.”

Op korte tijd groeide dit platform uit tot meer dan 1600 leden, en volgen steeds meer mensen de trend van upcycling en gaan zelf aan de slag.

HetVindingrijk is niet alleen een bron van inspiratie, maar ook een bron aan

materiaal. “Als ik aan een nieuw project begin, kan ik natuurlijk niet zomaar de winkel binnenspringen en afval kopen.

Het moeilijkste deel is de juiste materialen verzamelen.” Voor gevarieerde designprojecten worden regelmatig oproepen voor materiaal gepubliceerd.

Voorwerpen die mensen in een vergeten hoek liggen hebben, krijgen op die manier dankzij de community een nieuw waardevol bestaan. Het enthousiasme waarmee mensen op deze oproepen reageren, toont de nood aan een alternatief voor de consumptie. De voldoening dat hun afval een bijdrage betekent voor een nieuw project, is groot.

Evy’s ervaring met Upcycling ontwerpprojecten voor particulieren resulteerde twee jaar terug in een overzichtsboek ‘Afval wordt Design’. Snelle beslissers voor het Cleantech Connected congres kregen bovendien dit boek cadeau en kunnen alvast zelf met de geïllustreerde ontwerpen aan de slag.

Recycle

april-mei 2016 | 2

41

Recycle SCHAALVERGROTING Vandaag richt Evy zich met haar bureau Evy Puelinckx Upcycling Consultancy and Design op bedrijven en organisaties, waar ze haar expertise inzet om duurzaamheid concreet te maken.

Ze helpt hen op een positieve manier om te gaan met gebruikte materialen en afgedankte producten. Het traject resulteert in echt tastbare meerwaarde, onder de vorm van een object, interieur of event. Duurzaamheid wordt concreet gemaakt door story-doing, en meerwaarde wordt gecreëerd zowel voor de werkgever, de werknemers als hun klanten.

“In het begin denkt men meestal aan een eye-catcher – zoals een toonbank uit materialen die typisch zijn aan het bedrijf. Maar bijvoorbeeld voor Magnus Business Gifts uit Vilvoorde, die duurzame relatiegeschenken verkopen, vroeg men mij om in het kader van een volledige make-over van de huisstijl ook de showroom te vernieuwen.

Het nieuwe interieur werd volledig opgebouwd uit de bestaande meubels, een allegaartje van kasten, werd in één wand samengebracht.”

In 2015 bracht Samsung de nieuwe Galayxy S6 uit, met draadloos oplaadbare batterij. "Toen ik door Samsung werd benaderd om iets te doen met hun oude gsm-opladers, heb ik niet getwijfeld.” Het resultaat? Een tiental design hangstoelen en hangmatten, volledig handgeweven uit oplaadkabels.

Het making-of filmpje ging viraal de wereld rond: van Australië, over China tot de VS. Een tastbaar bewijs van hoe met beperkte middelen een relatief klein project kan uitgroeien tot een wereldwijde campagne.

Afgelopen maand kon je twee hangzetels ook nog eens bewonderen op de pop-up expo in Brussel, ter gelegenheid van de naamsverandering van SITA naar SUEZ. Verschillende kunstenaars werden samengebracht rond upcycling: when art transforms waste. “Resource 4 was een mooi initiatief van SUEZ om Upcycling en Circulaire economie in de kijker te zetten en aan men-

42

Een hangstoel gemaakt van GSM-laders

sen te laten zien dat je echte kunst, design en fashion kan maken van afval.”

AWARDS Een boeiend zijproject waar Evy tegelijkertijd aan werkt, zijn de Upcycled Awards. Steeds vaker gaan bedrijven en organisaties op zoek naar een maatschappelijk verantwoord alternatief voor hun onderscheidingen en awards.

Ze willen iets origineel en creatief is, en tegelijkertijd specifiek voor het bedrijf.

Evy ontwerpt honderd procent handgemaakte awards die volledig opgebouwd zijn uit afval, eventueel aangeleverd door het bedrijf zelf. Iedere award is hierdoor uniek, lokaal en handgemaakt en vertaalt de duurzaamheidsstrategie van het bedrijf op een echte manier. FEBEM was de eerste organisatie die beroep deed op Evy voor hun awards, en sindsdien volgden vele anderen.

CLEANTECH CONNECTED Op Cleantech Connected zal Evy niet alleen te gast zijn als spreker, maar zullen ook verschillende van haar ontwerpen tentoongesteld worden. Onder andere de hangstoelen voor Samsung zullen te zien zijn, alsook enkele exclusieve werken die nooit eerder publiek te zien waren. Dat ze gevraagd is om een keynote te geven, is voor Evy

steeds opnieuw een kans en een grote eer. “Ik informeer en inspireer op mijn manier mensen rond upcycling; door in tv-programma’s aandacht daaraan te schenken, door een boek te schrijven, door een community op te richten, door workshops te geven, door te gaan spreken op congressen en ga zo maar door. Ik kan de wereld niet veranderen, maar ik kan wel op mijn domein proberen het verschil te maken. Als je denkt dat je als enkeling niets kunt veranderen, zal er nooit iets gebeuren.

Als ik tien mensen kan overtuigen om upcycling te proberen, dan ben ik al tevreden. ” Het zijn er ondertussen uiteraard meer dan tien. Evy’s online community HetVindingrijk blijft groeien en bij het Ucpcyling en Consultancy bureau komen steeds grotere opdrachten binnen. Enkele van haar klanten die reeds in het verhaal meestapten zijn Torfs, FEBEM, KBC, Samsung, Care en HUMO. Evy is bovendien een veelgevraagde keynote spreker en was reeds te gast voor Fedustria, de Maker-Conference van Unizo, APBC Antwerp Powered by Creatives en SUEZ. Haar werken stonden tentoon in Brussel onlangs en reizen binnenkort door naar Londen voor een design-expo. Een exclusieve selectie werken zal te zien zijn op 17 mei op het congres van Cleantech Connected, absoluut niet te missen.

De energiemarkten zijn de laatste maanden in vrije val. Sinds eind 2015 merken we een zeer sterke daling van de elektriciteitsprijzen. De verhoogde nucleaire capaciteit door de indienstname van de scheurtjesreactoren en de verlenging van de kleine reactoren in Doel, hebben het aanbod aan elektriciteit stevig doen toenemen in België.

Daarnaast zijn de olieprijzen en de prijzen voor CO2-emissierechten ook sterk verlaagd, wat resulteert in een verdere daling van de elektriciteitsprijzen. Ook de aardgasprijzen kenden een stevige daling. Door de zachte winter was er een lagere vraag eind 2015. Daarnaast heeft ook de dalende olieprijs ervoor gezorgd dat de marktprijs een stevige daling kende, waardoor zelfs de winterprikken geen stijging van de aardgasmarkt veroorzaakt hebben.

Maar een consensus tussen de olieproducerende landen en het juridisch of accidenteel stilleggen van de kernreactoren kunnen ervoor zorgen dat de energieprijzen opnieuw gaan toenemen. Hierdoor is het zowel voor elektriciteit als voor aardgas interessant om nu prijzen op lange termijn vast te leggen!

Meer weten over energiecontracten en prijzen? Contacteer Kristof Van den Bergh (Profex) op +32 485 03 24 71 of via kvdb@profex.be

Foto: ©Vizoog

COVER Werk uit de VIZOOG-collectie Dit werk heeft de naam ‘Smoeters’ gekregen. Het is een groep ‘toeschouwers’, gemaakt van houten schaven met dobbelstenen als ogen. Deze schaven hebben elk hun eigen karakter. Ze werden gemaakt door leerling-schrijnwerkers, die vroeger hun eigen gereedschappen zelf moesten maken.

Meer info over VIZOOG via www.vizoog.com

Evolutie van de elektricteitsprijzen (bron: Scholt Energy Control)

Evolutie van de aardgasprijzen (bron: Scholt Energy control)

april-mei 2016 | 2

43

Recycle Waar naartoe met organisch biologische reststromen?

Tekst & Beeld: Filip Raymaekers, Profex Vlaanderen is een Europese koploper in het duurzaam beheer van materialen en reststromen. Een onderdeel hiervan is biomassa. OVAM, de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij, heeft in zijn actieplan ‘Duurzaam beheer van biomassa(rest)stromen 2015-2020’ duidelijke beleidslijnen geformuleerd. In het actieplan wordt onderscheid gemaakt tussen de organisch biologische afvalstromen, de reststromen van groenbeheer en open ruimte en de hout(rest)stromen. In dit artikel focussen we op de eerste groep. De organisch biologische afvalstromen (OBA) zijn afkomstig uit de landbouw en uit de keten voedselverwerking tot consumptie. Maar waar gaan ze naartoe? We geven een overzicht van de mogelijkheden.

TOEPASSINGEN VAN OBA Wereldwijd wordt ongeveer een derde van de voedselproductie niet geconsumeerd. In Vlaanderen ligt dat percentage iets lager en wordt er ongeveer 120 kg voedsel per jaar per inwoner weggegooid. In eerste instantie moet er naar preventie gekeken worden om afval zo veel mogelijk te vermijden. Dit kan door overproductie te vermijden of te verwerken, zodat de producten op overschot, opgeslagen kunnen worden, door bijvoorbeeld melk te verwerken tot melkpoeder, appels tot sapconcentraat. Bij deze verwerking moeten we zorgen voor zo weinig mogelijk uitval en eenmaal klaar voor consumptie, moeten we de producten verbruiken vooraleer ze vervallen zijn. De stromen die uit dit hele proces vallen, zijn de organisch biologische reststromen. Hiervoor zoekt Profex naar de optimale toepassing.

Een groot deel van deze stroom, ongeveer vijftig procent, kan rechtsreeks of mits een eenvoudige bewerking naar de veevoedingssector of petfood. De tweede belangrijkste toepassing van OBA in Vlaanderen is de aerobe of anaerobe biologische behandeling, waarbij slechts een heel klein deel enkele procenten - naar storten of verbranden gaat. Dit laatste is natuurlijk te vermijden in elk circulair denken.

BIOLOGISCHE BEHANDELING De stromen die niet geschikt zijn voor de veevoeding, kunnen meestal wel naar de biologische behandeling. Het resultaat of eindproduct van een biologische behandeling is steeds een

bodemverbeterend middel: compost bij aerobe compostering of digestaat bij anaerobe vergisting. Tot begin jaren 2000 was er in Vlaanderen alleen een mogelijkheid om te composteren.

Een beperkt deel van de producten kon als secundaire grondstof rechtstreeks afgezet worden als bodemverbeterend middel in de landbouw. In 2006 heeft de overheid een duidelijk wette-

“

Vlaanderen speelt een voortrekkersol bij de verwerking en de afzet van organisch biologische afvalstromen

“

tig en honderd euro per ton, ontvangen ze nu geld voor energierijke OBA-stromen.

VLAANDEREN ALS BIOMASSAPLATFORM In een periode van zes à zeven jaar werden er in Vlaanderen bijna veertig installaties gebouwd met samen een verwerkingscapaciteit van ongeveer 1,9 miljoen ton OBA. Uit deze OBA-stromen wordt eerst groene energie gehaald - gemiddeld driehonderd kwh per ton OBA - en vervolgens wordt het digestaat verwerkt tot een bodemverbeterend middel. Deze 1,9 miljoen ton OBA komt deels uit Vlaanderen, naar schatting 400.000 ton, maar voor het grootste deel uit andere Europese landen. Vlaanderen voert een groot deel van de mestproducten uit naar Frankrijk en brengt als retourvracht OBA mee. In Nederland is de lijst van toegelaten inputstromen in 150 vergisters kleiner

lijk kader gecreëerd via de omzendbrief RO/2006/01, waarin het mogelijk werd om in agrarische vergisters mest, energiegewassen en maximum veertig procent OBA te vergisten. Hierdoor kon er een heel deel van de OBA-stromen, vooral die met lage drogestofgehalte, gerecycleerd worden in de biogassector. Samen met de mestverwerkingsproblematiek en de zoektocht naar duurzame energie (in 2004 besloot de Vlaamse regering in te zetten op biomassa), bood landbouwvergisting nieuwe kansen. De afzet van OBA werd voor de voedingsindustrie meteen ook een flink stuk goedkoper. Waar de voedingsindustrie voor de vergisting vroeger een ‘gate fee’ betaalde tussen vijfEen organisch bodemverbeterend middel

44

Recycle

Recent opgeleverde biogasinstallatie

dan in Vlaanderen, waardoor er netto inputstromen naar Vlaanderen komen.

In Duitsland zijn de meeste vergisters (meer dan 7.000) zuiver agrarische vergisters op mest en maïs, waardoor ook daar minder afzet is voor OBA. Men kan dus stellen dat Vlaanderen een Europees biomassaplatform is voor de vergisting input stromen.

DE IDEALE OBA VOOR VERGISTING Vandaag zijn er al veel (rest)stromen die hun weg vinden naar de vergisting, maar voor veel OBA-stromen is dit nog niet het geval. Volgens de laatste inventaris rond biomassa van OVAM (2011) gaat er nog steeds 260.000 ton stromen rechtstreeks naar de akkerbouw – deze kunnen beter eerst vergist worden om de energie terug te winnen – en wordt er 300.000 ton verwerkt. Mogelijks zitten hier ook nog stromen tussen die eerst als energiebron kunnen dienen in een biogasinstallatie.

De ideale biologische afvalstroom heeft een goede koolstof - stikstof verhouding, is gemakkelijk verpompbaar, bederft niet te snel en heeft een droge stofgehalte van rond de 15 procent. Dit kunnen zowel plantaardige als dierlijke

stromen zijn. De dierlijke stromen moeten wel snel verwerkt worden om bederf tegen te gaan. Om na te gaan of een (rest)stroom geschikt is voor de vergisting, zijn er gespecialiseerde labo’s zoals Innolab in Gent, die het gaspotentieel van een product bepalen. Wanneer de grondstofprijzen voor veevoeding hoog liggen gaan de GMP-stromen (afvalstromen geschikt voor de veevoeding) naar de veevoeding, maar wanneer de grondstofprijzen laag liggen (2014-2015) komen deze grondstoffen beschikbaar voor de veevoeding en gaan de GMP-stromen meer richting vergisting.

Naast de redenering voor het terugwinnen van energie uit deze OBA stromen, geldt eenzelfde redenering voor het terugwinnen van nutriënten. Stikstof en zeker fosfor worden schaarser en/ of dure nutriënten voor de landbouw.

Via het verwerken van OBA tot een bodemverbeterend middel brengen we deze nutriënten terug in het productieproces en kan de productie en import van meststoffen vermeden worden. Gedroogd digestaat wordt vandaag ook al uitgevoerd en afgezet op de wereldmarkt van organische meststoffen. Ook hier mogen we stellen dat Vlaanderen een voortrekkersrol speelt.

ANDERE MOGELIJKHEDEN In het circulaire denken voor de recyclage van OBA-stromen zijn er nog vele mogelijkheden. De biogassector kan in eerste instantie de OBA-markt bufferen via de GMP-stromen, opvang van overproductie, opvang van uitval, maar moet ook kunnen rekenen op een vast aandeel uit die OBA-markt om de installaties draaiende te houden. Wanneer de OBA-markt terugvalt en deze stromen te duur worden, zullen de biogasinstallaties omschakelen naar energiemaïs.

april-mei 2016 | 2

45

Economie Technologie en duurzaamheid in twintig quotes uit Davos Tekst: Benita Dreesen, Bentleye Geneva (CH) - Guido Redant, Recorder Wingene José Santiago, World Economic Forum Davos • Beeld: Dreamstime Toen Klaus Schwab in 1974 een aantal leidinggevende zakenmensen uitnodigde naar het eerste ‘European Management Forum’ kon hij zeker niet voorzien dat deze bijeenkomst zich in de loop der jaren zou ontwikkelen tot de wereldtop die ze vandaag geworden is. Niet minder dan 2.500 deelnemers, veertig staatshoofden en veertien Nobelprijswinnaars namen in januari 2016 deel aan het World Economic Forum in Davos. Duurzaamheid stond hoog op de agenda. productie en van elektrische kracht naar massaproductie. Sinds de zeventiger jaren, heeft technologie de leiding genomen en zal dat ongetwijfeld nog meer gaan doen in de toekomst.”

Samenvatten waarover in Davos gesproken werd, is niet haalbaar zonder te vervallen in termen als ‘just about everything and nothing... ‘. Het Forum is ook helemaal niet de plaats voor diepgaande, academische discussies over wereldveranderende topics, maar eerder een netwerking bijeenkomst op het allerhoogste niveau waar men probeert te bevatten hoe de wereld in de toekomst zal evolueren. Waar liggen de hinderlagen, waar liggen de opportuniteiten, waar liggen we wakker van?

In 2016 ging de aandacht vooral naar de ‘Vierde Industriële Revolutie’. Het is nog vroeg om al duidelijk te zien hoe die vierde industriële revolutie er zal uitzien, maar nagenoeg iedereen is het er over eens dat de snel evoluerende technologie een centrale plaats zal innemen in onze toekomst.

Iván Martén, Senior Partner & Managing Director van BCG zegt daarover het volgende: “De twee eerste industriële revoluties werden vooral gedreven door een veranderend energieverbruik, van stoomgedreven naar gemechaniseerde

46

Het is in alle industriële sectoren nu al duidelijk dat technologie aan de basis zal liggen van de Vierde Industriële Revolutie. Dit zal een dominerende impact hebben op bedrijven door een heel nieuwe manieren te induceren om aan de bestaande behoeftes te voldoen. Ze worden ingeschakeld en ontwikkeld om nieuwe markten te openen, met nieuwe producten en nieuwe diensten die de efficiëntie van onze bedrijven en ons leven verhogen en op die manier ook de economie aanzwengelen. “Voor de energiesector betekent dit onder andere de massale ontwikkeling van technologieën als smart grids, energieopslag en energie-efficiëntie,” zegt Martén.

Veel deelnemers menen dat de toekomst er nooit eerder zo beloftevol uitzag. Daartegenover is er de onmiskenbare ‘keerzijde van de medaille’. Naarmate talent, kennis en kunde steeds meer aan belang winnen, zal de arbeidsmarkt zich steeds verder segmenteren in ‘low-skill/low-pay’ en ‘highskill/high-pay’ segmenten. Daardoor ontstaat een meer kwetsbare middenklasse en grotere ongelijkheid. Om nog maar te zwijgen over wat er gebeurt wanneer ‘technologie’ in de verkeerde handen terecht komt en de wereld een minder veilige plaats wordt...

Voor Klaus Schwab, stichter en voorzitter van het World Economic Forum, is het duidelijk: het is nu, vandaag, dat we

een globaal gedragen visie en strategie moeten ontwikkelen over hoe technologie ons leven zal beïnvloeden en onze economische, sociale, culturele en menselijke omgeving zal hervormen.

De bijgaande citaten die we noteerden op het World Economic Forum 2016 in Davos geven alvast een impressie van hoe enkele vooraanstaande deelnemers hierover denken.

KLIMAATVERANDERING KKCOP21 was a success, but that was the easy part - Christiana Figueras, UN Framework Convention on Climate Change KKFor workers, there are no jobs on a dead planet - Sharan Burrow, International Trade Union Confederation General Secreswi KKWe will never manage to reach climate targets if we don’t create social fairness in the world - Erna Solberg, Prime Minister of Norway KKClimate change undermines development gains - Ban Ki-moon, UN Secreatary-General

INNOVATIE KKEvery country needs a Minister of the Future - Marc R. Benioff, Saleforce Chairman KKThe opportunity to raise the quality of life is the biggest business opportunity going - Anand Mahindra, Mahindra & Mahindra Chairman KKDiversity is the engine of invention.

It generates creativity that enriches the world - Justin Trudeau, Prime Minister of Canada KKThe biggest impediment to a company’s future success is its past success - Dan Schulman, PayPal Inc CEO

Economie

ECONOMISCH MODEL KKThe Fourth Industrial Revolution should be a revolution of values Amira Yahyaoui, Al Bawsala Founder & Chair

KKThe monopoly of the conduct of war could soon be taken out of the hands of humans - Angela Kane, Vienna Center for Disarmament and Non-Proliferation Senior Fellow

KKOur current economic model is inequality by design - Sharan Burrow, ITUC General Secretary

KKWe are not the prisoners of a predetermined future - John F Kerry, US Secretary of State

KKGDP is not a good measure of economic performance, it’s not a good measure of well-being - Joseph Stiglitz, Economist KKSpeed is the new currency of business - Marc R. Benioff, Saleforce Chairman

STRATEGIE KKGoals are only wishes unless you have a plan - Melinda Gates, Bill & Melinda Gates Foundation KKThe higher you build the wall, the more you empower the smugglers - David Miliband, International Rescue Committee President

GELIJKHEID KKWe’ve heard a lot about the Internet of Things – I think we need an Internet of Women - Christine Lagarde, IMF Managing Director

MEER LEZEN? KKOver Klaus Schwab:www.weforum.org/about/ klaus-schwab KKOver Ivan Martén www.bcg.com/people/experts/ ivan-marten.aspx KKQuotes at Davos José Santiago:www.weforum.org/ agenda/2016/01/36-best-quotes-ofdavos-2016

KKMen still run the world; I’m not sure it is going so well - Sheryl Sandberg, Facebook COO KKWe shouldn’t be afraid of the word feminist. Men and women should use it to describe themselves - Justin Trudeau, Prime Minister of Canada KKAs long as we have exclusion of women, we will never have stability Ashraf Ghani, President of Afghanistan

april-mei 2016 | 2

47

Partners in duurzaamheid BRAND SENSES

GRAPHIUS

Oosteinde 16, 9080 Lochristi Tel. 09 336 78 93 info@brandsenses.be www.brandsenses.be

PROFEX LIMBURG

Eekhoutdriesstraat 67, 9041 Oostakker Tel. 09 251 05 75 info@graphius.com www.graphius.com

Rijkelstraat 28, 3550 Heusden-Zolder Tel. 011 56 19 75

PROFEX OOST-VLAANDEREN Biezeweg 15a, 9230 Wetteren Tel. 09 292 10 23

WW.GRAPHIUS.COM houtdriesstraat 67, B-9041 Gent (Oostakker) +32 9 251 05 75 info@graphius.com

Everdongenlaan 15, 2300 Turnhout Tel. 014 80 04 25 mental squint

CO2LOGIC NV

.indd 1

PROFEX ANTWERPEN - KEMPEN

Huidevettersstraat 60A, 1000 Brussel Tel. 0478 41 30 07 info@co2logic.com www.co2logic.com

M-TECH HASSELT

M-TECH GENT

Ter Waarde 43 bus 1a, 8900 Ieper Tel. 057 61 04 20

M-TECH NAMEN Route de Hannut 55, 5004 Namen Tel. 081 22 60 82

M-TECH BRUSSEL

Kortrijkstraat 75 bus 1, 8550 Zwevegem Tel. 056 49 94 99 milieu@consultes.be UW MEERWAARDE IN MILIEU- EN PREVENTIEBELEID www.consultes.be

Clovislaan 82, 1000 Brussel Tel. 02 734 02 65

Maak kennis met ons team

Kortrijkstraat 75 bus 1 8550 ZWEVEGEM

Kerkstraat 108 9050 GENTBRUGGE

T +32 (0)56 499 499 www.consultes.be

info@m-tech.be www.m-tech.be

PROFEX OOST-BRABANT Stationsstraat 100, 3360 Bierbeek Tel. 016 40 96 56

PROFEX WALLONIË Rue Laid Burniat 3, 1348 Louvain-la-Neuve Tel. 010 75 07 94 info@profex.be www.profex.be

milieu@consultes.be preventie@consultes.be

Surf naar www.consultes.be

es_bedrijfsadvertentie_210mmBx297mmH_19022016_DEF.indd 1

PROFEX WEST-VLAANDEREN Bruggestraat 132, 8820 Torhout Tel. 050 74 06 26

Industrieweg 118 bus 4, 9032 Gent Tel. 09 216 80 00

CONSULTES

14/11/14 08:55

Maastrichtersteenweg 210, 3500 Hasselt Tel. 011 22 32 40

ECOPOLL DEZE MAAND 18/02/16 12:38

PLAN JIJ DIT JAAR EEN OPLEIDING IN EEN DUURZAAM ONDERWERP? Laat het weten aan ecoPOLL via

www.milieumagazine.be/ecopoll

EASYFAIRS© Jan Van Rijswijcklaan 191, 2020 Antwerp Tel. 03 280 53 00 antwerp@easyfairs.com www.easyfairs.com

48

SERTIUS Vaartdijk 3 bus 202, 3018 Wijgmaal Tel. 016 31 70 80 info@sertius.be www.sertius.be

AGENTSCHAP ONDERNEMEN

RECUPEL

VALORLUB

Koning Albert II-laan 35 bus 12, 1030 Brussel Tel. 0800 20 555 info@agentschapondernemen.be www.agentschapondernemen.be

Auguste Reyerslaan 80, 1030 Brussel Tel. 0800 403 88 logistics@recupel.be www.recupel.be

Koningin Astridlaan 59 bus 8, 1780 Wemmel Tel. 02 456 84 52 info@valorlub.be www.valorlub.be

EĂŠn druppel gebruikte olie kan maar liefst 1000 liter water vervuilen. Mede daarom bent u als professionele oliegebruiker verplicht uw gebruikte olie te laten ophalen door een geregistreerd inzamelaar. Let er evenwel op dat dit correct gebeurt. Immers: alleen als uw olie volgens de door OVAM, het BEL of OWD voorgeschreven procedure is opgehaald, kan deze op een milieuvriendelijke manier worden gerecycleerd. Meng uw olie bijvoorbeeld niet met andere afvalstoffen, want dat maakt recyclage OVAMolie laten ophalen is ook goed voor uw BOVA ENVIRO+ NV een heel stuk moeilijker. Uw gebruikte portemonnee.

Voor kleine hoeveelheden hebt u namelijk onder bepaalde Stationsstraat 110,voorwaarden recht op een Wellingstraat 102, forfaitaire vergoeding. Zo lopen de zaken pas echt2800 gesmeerd ‌ Mechelen 9070 Destelbergen

Tel. 051 23 20 90 info@enviroplus.be www.enviroplus.be

3889_VLB_Prof_Radars_ECOTIPS_NL_A4.indd 1

Tel. 015 28 42 84 info@ovam.be www.ovam.be

EERST SMEREN, DAN RECYCLEREN De gehomologeerde Valorlub inzamelaars

vindt u op www.valorlub.be VINÇOTTE

Jan Olieslagerslaan 35, met Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven de steun van de drie gewesten.

1800 Vilvoorde Tel. 02 674 57 11 info@vincotte.be www.vincotte.be

6/05/15 12:59

NET ALS THUIS

JOUW BEDRIJF OOK IN DE GROENE GIDS! OFFLINE EN ONLINE!

DATS 24 Edingensesteenweg 196, 1500 Halle Tel. 02 363 51 52 sales@dats24.be www.dats24.be

Voor maar 450 euro per jaar info@ecotips.org +32 (0)13 29 46 04

www.milieumagazine.be

Recycleer SUSTENUTO DEC NV uw oude lampen: word inzamelpunt.

Goedkoper ĂŠn goed voor het milieu WIELS & PARTNERS

Fiennestraat 77, Haven 1025 - Scheldedijk 30 w Ook u Zwijndrecht ophaling,2070 verwerking ĂŠn recyclage. Zonder kosten voor u, en mĂŠt de garantie dat alles 1070 efficientBrussel en n led- e en ecologisch verantwoord verloopt.

Tel. 02 520 12 41 p Tel. 03 250 54 11 m la spaar Registreer vandaag nog op www.recupel.be/ophaalpuntlampen. info@sustenuto.be info.dec@deme-group.com Na registratie kiest u een ophaler, die u een lampendoos of -box levert. En vanaf dan: inzamelen! www.sustenuto.be www.deme-group.com/dec

Deerlijkstraat 58a, 8550 Zwevegem Tel. 056 75 42 81 info@wielspartners.be www.wiels-partners.be

Lampen recycleren heeft alleen maar voordelen. Het is goed voor het milieu, voor uw imago als duurzaam bedrijf ĂŠn voor uw eigen comfort en gemoedsrust. Want Recupel regelt de registratie,

recupel.be

0800 403 88

Nog vragen? Mail naar: logistics@recupel.be

OPERATIONS

milieu, veiligheid en ruimtelijke planning

REC06436-LRadv-ecotips-NL-A4.indd 1

30/10/15 08:16

FOST PLUS

Olympiadenlaan 2, 1140 Brussel Tel. 02 775 03 50 aar de werkplek uitbreiden. fostplus@fostplus.be bedrÄłven. Fost Plus, het Belgische beheersorganisme www.fostplus.be opstarten of optimaliseren van de PMD-inzameling.

Groei strategisch in duurzaamheid!

ONZE DIENSTEN Coaching

Training

mmunicatiemateriaal.

Kies voor rijden ELKE MAAND EEN INTERESSANTE NIEUWSBRIEF op aardgas IN DE

• Milieuvergunningsaanvragen • Extern milieucoÜrdinator • Interactief beheer van bodemonderzoeken • Begeleiding MER en VR • On-line milieu- en veiligheids E-klassement • Managementsystemen (ISO 14001) • Begeleiding Charter Duurzaam Ondernemen • Milieu-audit

DIGITALE MAILBOX?

• Veiligheidsinstructies • Risico-analyses • Dynamisch risicobeheersysteem • Audit welzijnswetgeving • Opleidingsmatrix • Globaal preventieplan • Managementsystemen (OHSAS 18001,VCA) • Brandveiligheid en evacuatie-oefeningen

Abonneer je nu via Beleid

Onderzoek

www.milieumagazine.be/ attest nieuwsbrief • Planologisch • Site ontwikkeling en inrichting • Stedenbouwkundige vergunning • Stedenbouwkundig attest • Handhaving en regularisatie • Begeleiding mobiliteit

28/09/15 14:35

Onze ervaren coaches en duidelijke aanpak

april-mei 2016 | 2 $EERLIJKSTRAAT A „ " :WEVEGEM "ELGIp 4EL „ &AX „ WWW WIELS PARTNERS BE

49

COLOFON ADVIESRAAD Raf Bouckaert, HSEQ Expert Peter De Bruyne, M-tech Filip De Mulder, IVC Group Karel Gemmeke, VAL-I-PAC Kurt Gutschoven, Vinçotte Kris Merckx, Sertius Filip Raymaekers, Profex

VOLGENDE EDITIE Thema ECOKNOWLEDGE KK Opleidingen in milieu en duurzaamheid: Welke opleidingen kun je volgen in binnen- en buitenland

Guido Redant, Recorder BVBA Dirk Reynaert, Bureau Veritas Joerdi Roels, QUESS Philippe Tavernier, POM

WERKTEN MEE AAN DEZE EDITIE André Jurres, Benita Dreesen, CORE, De Kli-

KK Tools & software: Interessante programma’s om je werk gestructureerd aan te pakken en op te volgen

maatzaak, Dirk Vansintjan, Eric Dierckx, Evy Puelinckx, Filip Raymaekers, Francesca Vanthielen, Guido Redant, Guy Janssens, Guy Pollentier, Hilde De Wachter, Iris Houben, Jef Staes, José Santiago, Koen Frenken, Lieven D’hont, Lieven Vanstraelen, Luk Mertens, Peter De Bruyne,

KK Online & offline publicaties: Schaaf je kennis bij met nieuwe uitgaven in milieu en duurzaamheid

SUEZ, Vincent Wirtz, Vizoog

FOTOGRAFIE Dreamstime Hilde De Wachter

KK En verder: bedrijfsmobiliteit en andere trends in duurzaamheid

VORMGEVING Tinne Van Nieuwenhove (Creatin) Sarah Huybrechts

HOOFDREDACTIE

KK Een advertentie boeken in dit nummer kan tot 10 mei via +32 (0)13 29 46 04 of info@ecotips.org.

Hilde De Wachter - info@ecotips.org

ABONNEMENTEN Pergamino bvba info@ecotips.org ecoTips verschijnt zes maal per jaar en is verkrijgbaar als abonnement, door in te tekenen op www.milieumagazine.be

KK De editie ECOKNOWLEDGE zit op 22 juni in je brievenbus. Nog geen abonnement? Geen probleem! Surf naar www.milieumagazine.be/abonnement en vul je gegevens in.

ADVERTENTIES Pergamino bvba www.milieumagazine.be

UITGEVER Pergamino bvba Steenweg Diest 4 – 3271 Zichem Gedrukt volgens het Graphius Greenline productieproces op papier van verantwoorde herkomst met vegetale bio-inkten,

Lid van UPP

50

zonder gebruik van alcohol en volledig CO2-gecompenseerd

50

Maintenance Pumps & Valves U vindt er uw oplossing op maat op vlak van: Industrieel onderhoud | Asset management | Pompinstallaties | Productiebetrouwbaarheid | Uitrusting voor industriĂŤle processing Alle grote spelers en innovaties op 1 locatie en 2 beursdagen

20 & 21 april 2016 | Antwerp Expo Registreer u voor uw gratis bezoek met code: 108 op www.easyfairs.com/mai-pumps2016 MAIN MEDIA & CATALOGUE PARTNERS

MEDIA PARTNERS

Zet je duurzame producten en diensten in de kijker

Bereik je doelpubliek Adverteer in ecoTips!

In print, online of via de nieuwsbrief Combineren mogelijk Al meer dan 20 jaar hĂŠt magazine voor trends in duurzaamheid

Meer info via

www.milieumagazine.be/themas