4
NR. 116 | DECEMBER 2020 Kijk voor het laatste Utrechtse nieuws op DUIC.nl
HET JAAR VAN TON VAN VLIMMEREN
Alles stond klaar voor de opening, en toen was daar de lockdown
HET JAAR VAN
22 jaar nadat directeur Ton van Vlimmeren het idee had om met de Bibliotheek Utrecht ruimte te huren in het toenmalige postkantoor aan de Neude zou de opening van het grote, nieuwe boekenpaleis plaatsvinden. De stad was uitgenodigd. De champagne stond koud. 160 activiteiten stonden op het punt om te beginnen. Prinses Laurentien was er klaar voor. Op 12 maart om 12.00 uur plaatst de bibliotheek nog een bericht op de site: ‘er is op dit moment geen reden om de festiviteiten rond de opening af te blazen’. Een paar uur later sprak ministerpresident Mark Rutte Nederland toe en begon de eerste lockdown. Tekst & fotografie: Robert Oosterbroek
W
e gaan even iets verder terug in de tijd, 25 jaar in totaal. Van Vlimmeren, die al sinds zijn studie psychologie in de jaren ’70 in Utrecht woont, hoort in 1995 dat er een vacature vrij is voor een reorganisatieklus bij de Bibliotheek Utrecht. Ze zochten een directeur voor de job die een jaartje zou moeten duren. Zo snel zou hij niet weg zijn. Dit jaar zwaait hij af, hij gaat met pensioen. 17 december is de laatste werkdag van Van Vlimmeren. Twintig jaar is hij directeur geweest bij Bibliotheek Utrecht. Voor de rekenaars; hij is op de helft van die twee decennia vijf jaar ertussenuit geweest. De opening van de nieuwe Centrale Bibliotheek dit jaar is misschien wel de bekroning van zijn carrière. Het pad naar de Bibliotheek Neude was niet geëffend. Eigenlijk had de nieuwe centrale bibliotheek hier helemaal niet moeten zitten. Miljoenen euro’s zijn gestoken in de plannen voor een heel andere plek. Om dat te begrijpen gaan we terug naar 1996. Van Vlimmeren vertelt: “De groei van de stad met Leidsche Rijn riep de vraag op: gaan we een tweede centrale bibliotheek maken in de nieuwbouwwijk, of moet er echt één nieuwe grote centrale bibliotheek in het huidige centrum komen? We kozen voor dat laatste,
met natuurlijk de belofte dat er ook in Leidsche Rijn een prachtige nieuwe bibliotheek zou komen. Maar waar moest die nieuwe centrale bieb komen? In 1998 schreef ik al een brief naar Postkantoor BV. Eind jaren ’90 kwam er al steeds meer ruimte vrij in het gebouw aan de Neude door de veranderende tijd. In die brief vroeg ik of een deel van de bibliotheek niet naar het gebouw kon verhuizen. Toen waren we nog iets te vroeg.” Nieuwbouw In het nieuwe millennium werden namelijk juist plannen gemaakt voor nieuwbouw. Die nieuwe centrale bibliotheek zou komen op het Smakkelaarsveld en kreeg de naam Bieb++. “We hadden de boel voorbereid en in het collegeprogramma van 2006 stond dat er een nieuwe bibliotheek zou komen. Het budget was geregeld en de locatie was er. Toen werd er echter een fout gemaakt bij de selectie van de architect en ging er veel tijd verloren. Toen brak in 2008 de kredietcrisis uit en kregen we in 2010 een ander college. De oppositie kwam in het college en andersom. Daardoor was er eigenlijk onvoldoende bestuurlijk draagvlak voor de Bieb++.” Na jaren van onderzoeken en analyses leek uiteindelijk toch alles in kannen en
Begin maart mochten mensen wel al een kijkje nemen in de nieuwe bibliotheek
kruiken. Er moest nog één keer gestemd worden in de gemeenteraad. In 2014 werd met één stem verschil het plan weggestemd. “We waren toen dus al 16 jaar onderweg naar een nieuwe bibliotheek. Er waren miljoenen euro’s gespendeerd aan plankosten. Dat was zonde…” Het was ook een tijd dat er negatiever over de toekomst van de bibliotheek werd nagedacht. Want was de bibliotheek geen verstoft concept? “De functie van de bibliotheek is eigenlijk altijd hetzelfde geweest”, vertelt van Vlimmeren. “De bibliotheek heeft een maatschappelijke functie; we willen mensen met kennis en vaardigheden toerusten zodat ze snappen in wat voor samenleving ze leven, zodat ze zich kunnen handhaven in die samenleving en er ook nog iets aan kunnen bijdragen. Die taak is er altijd geweest. Het eeuwboek dat gemaakt werd in 1992 toen de Bibliotheek Utrecht honderd jaar bestond, heette ook 'Een machtig woording zullen we nu niet meer gebruiken maar het idee is hetzelfde. Dat was toen ik begon als directeur en dat was in 1892 toen de bibliotheek in Utrecht opgericht werd door verlichte liberalen en gedreven socialisten. Maar natuurlijk is onze werkwijze wel ver-
anderd.” Bibliotheken zijn er toch om boeken uit te lenen? “Dat is wat het merendeel van de mensen meteen denkt als je het woord bibliotheek zegt, maar eigenlijk zijn Nederlandse bibliotheken gewoon te goed geworden in het uitlenen van boeken. De andere activiteiten kregen daardoor jarenlang minder ruimte. Het was een verarming van de brede functie die de bibliotheek moet hebben.” De breedte in De afgelopen jaren is er dan ook veel veranderd in bibliotheekland. Zo organiseerde de bieb in 2000 zo’n zestig activiteiten per jaar. Nu, meer dan 3000 stuks. Van queercafés, debatten, taallessen voor immigranten, digitale lessen voor ouderen, tot programmeren, 3D-printen en robots bouwen. De bibliotheek is duidelijk met zijn tijd meegegaan. “Ja ook is er ruimte voor wat ik soms zelfs oneerbieding onbegrijpelijke kunst noem. Daar is de bibliotheek juist ook voor bedoeld.” Van Vlimmeren vertelt verder: “De bibliotheek zit en zat in een turbulent veld, we opereren namelijk in de informatiebusiness en er is tegenwoordig niets zo veranderlijk als de informatiesamenleving. Dan is het heel spannend voor een instituut dat in Utrecht 128 jaar oud is om te
Wethouder Anke Klein openende uiteindelijk de deuren van de nieuwe bibliotheek