DOZ Magazyn 03-2023

plus

CENA • Porady i świadczenia lekarskie przez telefon i internet •

o cukrzycy faktów

nowości

• Inteligentne leki i sposoby monitorowania glukozy

• Nowe zasady refundacji

dla diabetyków

To nic, że tłuste

JAKIE OLEJE I DLACZEGO WARTO WYBIERAĆ

+ 6 SZCZEGÓLNIE POLECANYCH

PRZEZ DIETETYKÓW

NIE MÓW — DASZ RADĘ

Psycholog podpowiada, jak mądrze wspierać osoby w kryzysie

Bursztynowicz Barbara

Lubię siebie za miłość do zwierząt i przyrody

BEZ

OWADÓW NIE MA ŻYCIA

Zasiej kwietną łąkę, adoptuj pszczołę – bądź eko!

10

Pokonasz je z nami!

marzec 2023

Dzień

dobry

Od wielu lat ekolodzy biją na alarm – wymierają zapylacze! Zapylacze, czyli pszczoły, trzmiele, bąki i inne owady zapylające kwiaty. Są one niezbędnym ogniwem w łańcuchu biologicznym służącym przetrwaniu życia na Ziemi. Dlatego my również w numerze wiosennym o tym przypominamy i zachęcamy do podjęcia konkretnych działań. Jakich? Przeczytajcie na s. 72–74.

Marzec to obok kwietnia jeden z najtrudniejszych miesięcy dla alergików. Nie oznacza to, że jesteśmy wobec alergii bezradni. Na s. 32—35 znajdziecie garść ważnych informacji na ten temat i rady dla uczulonych.

Koniecznie zerknijcie też na nasz temat numeru (s. 14–23). Dowiecie się, co robić, by długo żyć z cukrzycą i jak ograniczać jej skutki dla organizmu. Poza tym parę nowości: pojawienie się inteligentnych leków i zmiany zasad refundacji dla diabetyków.

Miłej lektury!

REDAKTOR PROWADZĄCA

Karolina Banasiak

Porady i inspiracje dla Ciebie

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON (1)

w Zobacz, co numerze...

inspiracje miesiąca

8 Idzie wiosna

Kalendarium zdrowia

mam pytanie do...

10 Barbara Bursztynowicz: Potrafię docenić życie, takie jakie jest

temat miesiąca

14 Ważne informacje o cukrzycy

dbam o zdrowie

26 Zoom na… Jak lepiej pamiętać

30 Nowinki medyczne

PISZCIE DO NAS!

Droga Redakcjo! Czytam Wasz magazyn od kilku miesięcy. Zawsze niecierpliwie czekam na kolejny numer i nigdy się nie rozczarowałam. Za każdym razem znajduję dla siebie coś ciekawego. W ostatnim był to m.in. artykuł o dietach, o tych dobrych i o tych złych. To bardzo ważny temat. Sama się nie odchudzam, na co dzień jem dużo warzyw i owoców, i nie mam takiej potrzeby.

Natomiast dorosłe dzieci moich znajomych to robią i co jakiś czas stosują różne diety, co często kończy się efektem jo-jo. Była już dieta pudełkowa, Dąbrowskiej, paleo, a ostatnio ketogeniczna. Dobrze, że wyjaśniliście, jakie niebezpieczne konsekwencje dla zdrowia może przynieść dieta ketogeniczna bo wiele osób po prostu nie zdaje sobie sprawy, że dłuższe jej stosowanie potrafi doprowadzić do groźnej kwasicy ketonowej. Serdecznie pozdrawiam i czekam niecierpliwie na kolejny magazyn. Iwona J.

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

32 Zdrowie rodziny

Marzec alergika

36 Zapytaj farmaceutkę

38 Zdrowie rodziny

Białko młodości

40 Zdrowie rodziny

Leczenie zimnem

42 Wieści z apteki

Porady zza pierwszego stołu

44 Domowa klinika

Sposoby na przesilenie wiosenne

48 Felieton

żyję zdrowo

50 Zoom na...

Nieustannie rządzą naszym życiem

54 W dobrej formie

Prawdy i mity o anemii

jem zdrowo

58 Zoom na...

To nic, że tłuste

62 Sezon na...

Buraki – warto je docenić

64 Dieta

Gdy nerki źle pracują

68 Przepisy

Przy problemach z nerkami

jestem eko

72 Zoom na...

Ratujmy zapylacze!

76 W zgodzie z naturą

Leki z parapetu

dbam o urodę

80 Zoom na...

Dla zdrowia i urody zrób sobie masaż

84 Mam patent na…

Gładkie dłonie wiosną

to jest mój czas

86 Zoom na...

Jak mądrze wspierać osoby w kryzysie?

90 Myśl miesiąca

92 Prawo

W przychodni nie tylko osobiście

94 Podróże

Piramidy w Beskidach

98 Krzyżówka

Poznajcie naszych ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas pod adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

Wydawca Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca

Karolina Banasiak

Redaktor kontentu

Urszula Zubczyńska

Sekretarze redakcji

Alicja Daszkiewicz, Magdalena Łuków

Korekta

Marika Heldwein

Zespół redakcyjny

MGR FARMACJI KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW I ZIOŁOTERAPII

MGR FARMACJI ZUZANNA KRĘCISZ

PODEJMUJE TEMATYKĘ PROFILAKTYKI I FITOTERAPII

MGR FARMACJI MAGDALENA RÓG

AUTORKA TEKSTÓW Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

MGR FARMACJI EWA DEMBOWSKA

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

DR N. FARMACEUTYCZNYCH MAGDALENA JACHORSKA

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

W stworzeniu tego wydania

DOZ Magazynu dbam o zdrowie pomogli nam również:

JOANNA SANTURA

CERYTFIKOWANA SPECJALISTKA TERAPII UZALEŻNIEŃ

ALEKSANDRA OLEJNICZAK

DR SPECJALISTA MED. ESTETYCZNEJ KLINIKA SASKAMED

BARBARA LASOTA

MGR INŻ. ŻYWIENIA CZŁOWIEKA, ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

Ewa Adamiak, Marzena Bartoszuk, Magdalena Bauman, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Anna Grzelczak, Aleksandra Jaworska, Magdalena Kozińska, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Diana Ożarowska-Sady, Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja

Współpraca

Magda Maciejczyk, Dorota Mikłaszewicz, Marta Stachura

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Wojciech Badowski, Agata Baranowska, Mariusz Bączkowski, Natalia Gąsiorowska, Marcin Mazur, Maciej Moszyński (grafik prowadzący), Monika Nieścioruk-Majewska, Piotr Oleszko, Barbara Pacholska, Ewa Rozum, Renata Szwarc, Marek Wierzbicki

Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

Asystentka redakcji

Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce Gałązka/AKPA

Zdjęcia w magazynie 123RF/Picsel (chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080

Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o. 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

Zapraszamy na www.dbamozdrowie.pl.

Idzie wiosna

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

No i mamy najbardziej wyczekiwaną porę roku. Wiosna zachwyca świeżością i kolorami. Pozytywnie nastraja, ponieważ niesie ze sobą wszystko to, co sprawia nam przyjemność i radość. Więcej słońca, dłuższe i cieplejsze dni, zieleń, która nas uspokaja. Na wiosnę zwykle mamy wrażenie, że możemy więcej, bo pogoda kusi, aby na dłużej wyjść z domu. Jednocześnie właśnie w marcu nasz organizm jest wyczerpany odchodzącą zimą, niektórzy odczuwają skutki przesilenia wiosennego (jak sobie z nim radzić, piszemy na s. 44‒47), co wiąże się z naturalną reakcją organizmu ludzkiego. Po zimowych miesiącach obniża się odporność, dokucza brak witamin oraz minerałów, które dostarczają owoce i warzywa, a to powstrzymuje w nas apetyt na dużą aktywność. Warto jednak się zmobilizować i wyjść z domu. Kwitną pierwsze kwiaty. Trawa i drzewa się zielenią. A kontakt z naturą dodaje sił witalnych, poprawia samopoczucie i sprawia, że chcemy robić nowe plany i podejmować kolejne wyzwania.

MARZEC kalendarium

3 marca Światowy Dzień Słuchu

Gwałtowny rozwój cywilizacji i coraz większe narażenie na hałas sprawiają, że nasz słuch degeneruje się szybciej niż 50 lat temu. Kiedyś problemy ze słuchem dotyczyły zwłaszcza osób w wieku 70‒80 lat, a w tej chwili coraz młodszych. Niedosłuch może prowadzić do wyobcowania, izolacji, osamotnienia, a tym samym do spadku jakości życia i frustracji. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrywanie wad słuchu, ponieważ daje to szansę na terapię, która zapewni wydłużenie sprawności.

9 marca Światowy Dzień Nerek

Eksperci przypominają, że należy o nie dbać, bo zdrowe nerki to filtr naszego organizmu. Oczyszczają krew z toksyn, produktów trawienia i spalania białek, wydalają nadmiar wody i sodu. Dzięki ich prawidłowej pracy utrzymywane jest właściwe ciśnienie tętnicze krwi. O tym, jak należy dbać o nerki i jaką dietę stosować, zwłaszcza gdy już chorują, piszemy na s. 64‒69.

18 marca Europejski Dzień Mózgu

Ma na celu zwrócić uwagę na to, jak postępować, aby jak najdłużej utrzymać mózg w dobrej formie. Pogorszenie sprawności umysłowej jest powszechne i bywa jedną z konsekwencji starzenia się organizmu. Zaburzenia funkcji poznawczych nie muszą być jednak czymś nieuniknionym. Co robić, aby nie mieć problemów z pamięcią i koncentracją, podpowiadamy na s. 24‒27.

kcal na go- dzinę można spalić podczas snu – zależy to jednak m.in od długości i jakości nocnego odpoczynku, aktywności fizycznej w ciągu dnia, tempa przemiany materii oraz temperatury w sypialni.

Potrafię doceniać życie,

takie jakie jest

Wrażliwość, klasa, wdzięk, talent i magnetyzujący głos. Miało nie być laurki, ale trudno usłyszeć o niej coś negatywnego. Zawsze podąża własną drogą, a do tego nieustannie pokazuje, że wystarczy żyć w zgodzie z sobą, by jednocześnie być kobietą dojrzałą i bardzo atrakcyjną.

Barbara Bursztynowicz

Gdyby miała przedstawić się w kilku słowach, mogłoby brzmieć to tak: Aktorka teatralna i filmowa. Prywatnie żona Jacka Bursztynowicza, aktora, poety, reżysera. Mama Małgorzaty, absolwentki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Bielszczanka z pochodzenia. Absolwentka Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie. Stała się popularna dzięki wzruszającej roli Elżbiety Chojnickiej, farmaceutki z serialu „Klan”, oddanej rodzinie, wyrozumiałej, radzącej sobie z problemami.

Tuż po szkole dostała pani angaż w teatrze Ateneum, później w teatrze Komedia. Policzyłam, że zagrała pani ponad 50 ról na scenie, niemal tyle samo przed kamerą i dubbingowych. Czuje się pani bardziej aktorką teatralną czy filmową? Jestem perfekcjonistką, więc wszystko, także rola, musi być u mnie dopracowana w najdrobniejszych szczegółach. Dlatego wolę pracę w teatrze niż na planie filmowym, bo w czasie trwających kilka tygodni prób mogę przygotowywaną rolę obejrzeć z każdej strony, rozebrać na czynniki

pierwsze. Taka praca jest fascynująca i zajmująca, przynosi wiele satysfakcji. Potem, po premierze, podczas kolejnych spektakli lubię coś zmienić, poprawić, udoskonalić. Cieszą mnie takie ciągłe poszukiwania i improwizacje. Natomiast praca w filmie to przede wszystkim gotowość. Tu również daję z siebie maksimum, ale nie wszystko zależy ode mnie. Zdolność do błyskawicznego wprowadzenia się w odpowiedni nastrój, wydobycia oczekiwanego uczucia – tego wymaga bycie przed kamerą i to potrafię. Po tylu latach pracy umiem na zawołanie zapłakać, zaśmiać się, wzruszyć, przestraszyć.

ROZMAWIAŁA MAGDA MACIEJCZYK

FILMY,SERIALE,KSIĄŻKA

Chciałabym czasami coś poprawić, zmienić, ale na planie filmowym rzadko jest na to czas.

Niemniej jednak bardzo dużo się nauczyłam, grając w serialu i jestem wdzięczna losowi, że podarował mi rolę Elżbiety.

Słyszę czasem od aktorów, że z granych w serialach postaci dowiadują się prawdy o sobie, a nawet pod ich wpływem zmieniają. Jaka jest pani granica?

Nie sądzę, aby rola Elżbiety w jakiś znaczący sposób wpłynęła na moją osobowość. Owszem, czasami Elę podziwiam, raz mnie zaskakuje, innym razem irytuje albo denerwuje, ale jej wybory i zachowanie w żaden sposób nie determinują moich. Natomiast jest nieuchronne, że przez 25 lat grania w telenoweli musiałam trochę ze swojej osobowości odstąpić kreowanej przeze mnie postaci. Niewątpliwie do pewnego stopnia jesteśmy do siebie podobne.

A za co siebie pani lubi najbardziej?

Jestem wobec siebie krytyczna, daleko mi do zakochania się w sobie. Są jednak pewne cechy mojej osobowości, za które się lubię. Za pogodę ducha, delikatność, wrażliwość, rzetelność, pracowitość, za oddanie najbliższym, umiejętność nawiązywania

JeszczeNiejesttylkoaktorką„Klanu”.  wała naprzeddyplomem zadebiutoPóźniejekraniew„Samnasam”.mach: „Dzieciwystąpiłam.in.w  filiryby”,„Klincz”, seJestrialach: „Apetytnażycie”,„Siostry”. autorkąksiążkipt.„Jakwżyciu. Felietony”, wktórejopisuje swojecodzienneżycie, marzeniai pracę.

kontaktów towarzyskich, za miłość do zwierząt i przyrody.

Czy to znaczy, że Barbara Bursztynowicz woli swoją chatkę z osobiście malowanymi zielonymi drzwiami niż mieszkanie na modnej, celebryckiej Saskiej Kępie?

W domu z drewna na wsi czuję się wspaniale. Uwielbiam spacery po lesie, bo kocham przyrodę i na jej łonie, mówiąc górnolotnie, doznaję uczucia szczęścia. Lubię wiosną lub latem budzić się na wsi przy otwartym oknie, przez które zagląda słońce i słychać śpiew ptaków. Lubię wieczory przy rozgwieżdżonym niebie i tę ciszę, która jest tak potrzebna człowiekowi zmęczonemu warszawskim hałasem. Ale mieszkanie na Saskiej Kępie również ma swoje uroki. W ciepłe dni kawa na tarasie jest wyjątkowa, a kiedy robi się zimno, otwieramy naszą kawiarnię w pokoju jadalnym przy oknie, gadamy o tym i owym.

I o pracy także?

Wszystkie moje dokonania artystyczne, nie tylko role filmowe, omawiam z mężem. Jest

W KILKU SŁOWACH

Upór i potrzebę działania

odziedziczyła po mamie krawcowej, a wrażliwość, uśmiech, empatyczność do świata to recepta na życie, jaką otrzymała od ojca.

W wolnych chwilach

lubi długie spacery, bo – jak twierdzi – to jedna z jej największych przyjemności i okazja do przemyśleń.

Ceni ład...

...i zabiega o porządek, ponieważ – jak mówi – w poukładanym świecie łatwiej żyć i pracować.

najbardziej wiarygodnym krytykiem. Jako aktor i reżyser dobrze rozumie niuanse naszego zawodu. Ze względu na moje dążenie do perfekcji najczęściej nie jestem z nich w pełni zadowolona. Zawsze znajduję coś, co mogłam zagrać lepiej lub inaczej.

Widziałam na pani Instagramie genialnie dowcipne podcasty, które wraz z mężem państwo nagrywacie. Kto wymyśla ich scenariusz?

Wszystkie filmiki z cyklu „Rozmowy z moim mężem” to dialogi z życia. Zapisuję nasze przypadkowe, codzienne wymiany zdań i potem odgrywamy je przed kamerą. Czasami prowokuję Jacka zaskakującym pytaniem, a on na żywo odpowiada. Mąż ma zdolność zabawnego puentowania sytuacji i dialogów, dlatego rozmowy często podszyte są humorem. Zresztą w codziennym życiu to również ja zwykle jestem stroną inspirującą, daję impuls, a Jacek tak czy inaczej się do tego ustosunkowuje.

Od 50 lat uchodzicie za idealną parę nie tylko, gdy razem pracujecie. Słyszałam, że jesteście dla siebie najlepszymi przyjaciółmi, rozumiecie się bez słów. Jak dzielicie się domowymi obowiązkami?  Jacek zajmuje się sprawami finansowymi, płaci rachunki, utrzymuje kontakt z bankiem, zajmuje się samochodem, robi zakupy i prasuje. Ja sprzątam, piorę, gotuję. Mąż twierdzi, że podział obowiązków jest raczej sprawiedliwy, ja uważam, że właściwie wszystko jest na mojej głowie. To prawda, jestem

perfekcjonistką i w związku z tym często czuję się zmęczona nadmiarem obowiązków. I tych domowych i zawodowych. Ale odpoczywam i doładowuję energię, chodząc na spacery po lesie i po parku Skaryszewskim, pijąc kawę w domu przy oknie albo w którejś saskokępskiej kawiarni, spotykając się z przyjaciółmi, odwiedzając siostrę i szwagra w Bielsku-Białej i chodząc z nimi po Beskidach i wreszcie – podczas podróży po Polsce albo cudownej Toskanii.

A jest coś, czego pani absolutnie w domu nie robi?

Lubię ciszę, więc nie robię hałasu. Nie robię skomplikowanych potraw, bo gotowanie nie jest moim hobby. Nie smażę, tylko duszę, bo nie lubię intensywnych zapachów, które utrzymują się w mieszkaniu przez dłuższy czas. A poza tym potrawy duszone są zdrowsze.

Patrzę na panią z podziwem: jak ona to robi, niemal się nie zmienia. Ma pani swoje ulubione rytuały

związane z pielęgnacją, wspaniałą figurą?

Tak bardzo to o nią nie dbam. Trochę gimnastykuję się, oczywiście chodzę na spacery w dosyć szybkim tempie, staram się nie przejadać, chociaż z tym różnie bywa, no i zachowywać dobre samopoczucie, w miarę dobry humor. Ważne jest, żeby być optymistką, ciekawą życia, mającą marzenia i plany do zrealizowania.

Staram się też nie jeść tego, co mi szkodzi. Odrzucam fast foody i ciężkostrawne ciasta, chociaż słodycze bardzo lubię. Urodzie pomagam w minimalnym stopniu, ponieważ jestem alergikiem. Od lat używam jednego kremu, a prawie wszystkie próby z nowymi kosmetykami kończą się uczuleniem. Dlatego też bardziej zdecydowane ingerencje dotyczące poprawy wyglądu są w moim wypadku wykluczone. „Skazana” jestem na naturalne starzenie się i jeżeli jest tak, jak pani mówi, że niemal się nie zmieniam, to zasługa moich genów, a może trochę też mojego charakteru. Jestem optymistką lubiącą życie i przyrodę.

„Nic nie jest wieczne. Sława i uroda przemijają. Ale co tam, najważniejsze zdrowie i byle do wiosny” ‒ to pani słowa. Budzi się pani rano, za oknem kolejna wiosna, i myśli: „Czas na pracę, szybko, szybko” czy „Nic dziś nie muszę”?

Mimo wszystko staram się znaleźć czas na spacer, na kawę, dla przyjaciół i na pracę. Nie chcę być w nieustannym galopie, wobec tego rezygnuję czasem z propozycji zawodowych. Wiem bowiem, że przyjmując je, byłabym w nieustannym biegu, nie mając czasu na życie prywatne.

Nie wyobrażam sobie domu bez miłości, bez radości bycia ze sobą, bez wzajemnego zrozumienia i rozmów.

TEMAT miesiąca O CUK

RZYCY TO WARTO WIEDZIEĆ

Sprawdź, co można zrobić, by żyć z tą chorobą długo i ograniczyć jej skutki dla całego organizmu. A można obecnie naprawdę wiele. Nowe leki i sposoby monitorowania glukozy to ogromny postęp, jaki dokonuje się na naszych oczach.

Zbadań opublikowanych przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną (IDF) wynika, że na cukrzycę choruje obecnie ponad 537 mln dorosłych osób na całym świecie! W Polsce mamy już ok. 3 mln pacjentów, ale już za rok będzie ich o 2,5 proc. więcej, bo taka jest średnia dynamika rozwoju. Dlatego jako jedyna choroba niezakaźna

została ona określona przez Światową Organizację

Zdrowia epidemią XXI wieku.

Na szczęście jest też sporo dobrych wiadomości.

Postęp medycyny i diagnostyki oraz nowe metody leczenia to wielka nadzieja, zarówno lekarzy, jak i pacjentów, na znaczne ograniczenie powikłań tej

choroby. To właśnie te ostatnie (m.in uszkodzenie naczyń krwionośnych przez zbyt wysokie stężenie cukru we krwi) najbardziej wpływają na życie i zdrowie diabetyków. Dostępne są już nowoczesne sposoby monitorowania glikemii (i to nawet bez nakłuwania opuszków palców), a także nowe specjalistyczne leki, które dodatkowo pomagają zapobiec otyłości, nadciśnieniu, uszkodzeniu nerek czy niewydolności serca. Mamy wreszcie dobre sposoby na to, by monitorować skuteczność leczenia, a w razie potrzeby szybko wprowadzić modyfikację dawek leków czy insuliny. Pozostaje tylko działać, wspomagając się zdrowszą dietą i regularną aktywnością fizyczną.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

Badanie glikowanejhemoglobiny to obecnie standard.

I to zarówno jeśli chodzi o diagnozowanie cukrzycy, jak i monitorowanie skuteczności leczenia oraz ocenę ryzyka powikłań. Dzięki niemu można bowiem ocenić, czy w ciągu ostatnich trzech miesięcy dochodziło do przekroczenia norm stężenia glukozy we krwi.

Czym jest hemoglobina glikowana (HbA1c)?

To taka część hemoglobiny (składnika erytrocytów), która łączy się z glukozą proporcjonalnie do jej poziomu we krwi – im cukru więcej albo przekroczenie normy trwa dłużej, tym wyższy wynik HbA1c. Jak interpretować to badanie? Już jednorazowy wynik powyżej 6,5 proc. upoważnia do

zdiagnozowania cukrzycy. U osób chorujących, zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, poziom HbA1c nie powinien przekraczać 7–7,5 proc. Jeśli uzyskasz wynik wyższy, należy zmodyfikować sposób leczenia i styl życia, gdyż grozi to poważnymi powikłaniami. Obliczono, że obniżenie poziomu HbA1c już o 1 procent zmniejsza ryzyko udaru mózgu o 5 procent, a prawdopodobieństwo amputacji stopy aż o 42 procent.

WARTO WIEDZIEĆ!

Skierowanie na badanie stężenia HbA1c może wystawić ci lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub każdy specjalista (niekoniecznie diabetolog).

Są już sposoby na to, by sprawdzać stężenie cukru we krwi bez pobierania jej z żył. Mamy do wyboru flash glucose monitoring (FGM – pomiar glikemii metodą skanowania) i continous glucose monitoring (CGM – ciągłe monitorowanie glikemii). Zapytaj o nie swojego lekarza.

NA OZNACZENIE STĘŻENIA HEMOGLOBINY GLIKOWANEJ NIE TRZEBA PRZYCHODZIĆ NA CZCZO.

DZIĘKI ZIOŁOWYM NAPAROM I PREPARATOM MOŻNA OBNIŻYĆ (ZAWSZE PO UZGODNIENIU Z LEKRZEM) CODZIEN-

NE DAWKI INSULINY.

Zioła mogą uzupełniaćskutecznie leczenie.

Roślinne terapie działają łagodnie, ale mają moc wspomagania leczenia cukrzycy na każdym z etapów tej choroby. Dzięki nim możesz obniżyć dawki stosowanych leków czy zmniejszyć ryzyko powikłań. Co więcej, odkrycie pewnych naturalnie występujących substancji w jednej z roślin pomogło w opracowaniu ważnego leku na cukrzycę. Chodzi o rutwicę lekarską. Pozyskano z niej obniżające poziom glukozy we krwi biguanidy, co przyczyniło się do wyprodukowania metforminy – obecnie podstawowego leku dla diabetyków, który stosowany jest na całym świecie.

Leczenie cukrzycy wspomagają też: Kozieradka pospolita. Zawiera substancje, które hamują aktywność enzymów rozkładających węglowodany, a to sprawia, że poposiłkowy wzrost stężenia cukru we krwi jest niższy. Inne składniki kozieradki zwiększają uwalnianie insuliny i poprawiają wrażliwość tkanek na ten hormon.

Morwa biała. Zarówno ekstrakt z tej rośliny, jak i herbatka z jej liści obniżają stężenie cukru we krwi i wpływają pozytywnie na całą gospodarkę węglowodanową.

Fasola zwyczajna. Lecznicze związki zawiera jej naowocnia, czyli – mówiąc potocznie – strąki. Napar z nich wykazuje znaczne działanie hipoglikemiczne, zawiera także sole chromu, które regulują gospodarkę węglowodanową.

INNE NATURALNE SPOSOBY

Oto kilka podpowiedzi, dzięki którym glikemia po posiłku nie wzrośnie nadmiernie.

•Idź na spacer! Wystarczy pół godziny aktywności, najlepiej na świeżym powietrzu, by obniżyć stężenie cukru o 10–20 proc. Jeśli dzień będzie słoneczny, zyskasz dodatkowo dawkę witaminy D, która poprawia metabolizm glukozy.

•Łącz węglowodany z warzywami i białkiem. To sprawi, że cukier będzie wchłaniał się wolniej i jego stężenie we krwi nie wzrośnie ponad normę. Większość warzyw powinnaś jednak jeść na surowo, gotowane nie działają tak skutecznie (zwłaszcza np. marchewka i buraki, które mają wysoki indeks glikemiczny).

•Nie jedz owoców na deser! Mają one wprawdzie dużo witamin i składnikow mineralnych, ale w towarzystwie fruktozy (a to też cukier!). Najbardziej polecane są grejpfruty, truskawki, kiwi, a najmniej banany i winogrona.

Trzeba glikemiipilnowaćpodczas

infekcji wirusowych.

To informacja szczególnie ważna teraz, w okresie częstych zkażeń wirusowych. Dotyczy ona osób już chorujących na cukrzycę, zwłaszcza na typ 1, ale przyda się także diabetykom z cukrzycą typu 2. Warto bowiem wiedzieć, że kiedy w twoim organizmie toczy się stan zapalny, zwłaszcza przebiegający z wysoką gorączką, zapotrzebowanie na insulinę jest większe. W takiej sytuacji jej dawkę możesz zwiększyć o mniej więcej 10–20 proc. bez konsultacji z lekarzem. To samo dotyczy doustnych preparatów przeciwcukrzycowych – a jeżeli choroba potrwa dłużej, może się nawet zdarzyć, że konieczne będzie włączenie na jakiś czas insuliny. Druga ważna informacja jest taka, że ani insuliny, ani leków doustnych nie wolno przestać przyjmować nawet wtedy, gdy straciłaś apetyt i prawie nic nie jesz. Kontroluj jednak stężenie cukru częściej niż normalnie. Jeśli używasz urządzeń stale monitorujących poziom glikemii (np. typu CGM), pamiętaj, że na dokonywane przez te urządzenia pomiary mogą wpływać leki zawierające paracetamol. Zatem, jeżeli z powodu gorączki czy bólu głowy stosujesz te preparaty, pamiętaj, by dwa razy dziennie dodatkowo mierzyć poziom cukru glukometrem. A gdyby tak się zdarzyło, że w kolejnych 2–3 pomiarach poziom glukozy we krwi przekroczy 250 mg/dl, skontaktuj się ze swoim lekarzem (choćby telefonicznie) i poproś o konsultację dawek stosowanych leków.

Otyłość i cukrzyca idą często w parze. Jednym z najważniejszych wskazań dla osób z nadwagą i otyłością, które są zagrożone cukrzycą lub już zachorowały, jest zalecenie, by starały się możliwie dużo schudnąć. Okazuje się bowiem, że redukcja już 5–10 proc. nadmiernej masy masy ciała przyczynia się do poprawy glikemii, profilu lipidowego oraz normalizacji ciśnienia krwi, a jeśli uda się schudnąć więcej, np. 15–20 proc., istnieje szansa na

U zdrowych osób prawidłowy poziom glukozy we krwi na czczo to 70—99 mg/dl. Po dwóch godzinach od zjedzenia posiłku nie powinien przekraczać 140 mg/dl. Diabetykom zaleca się, by wynik ok. 70 proc. pomiarów w ciągu doby mieścił się w granicach 70—180 mg/dl.

OBLICZ SWOJE BMI (SĄ KALKULATORY W INTERNECIE) I ZMIERZ

OBWÓD PASA. BMI OD

25 DO 29,99 TO NADWAGA, POWYŻEJ 30 ZACZYNA SIĘ OTYŁOŚĆ.

OBWÓD PASA NIE PO -

WINIEN PRZEKRACZAĆ

80 CM U KOBIET

I 94 CM U MĘŻCZYZN.

poprawę pracy trzustki i zmniejszenie insulinooporności. Otyłość i cukrzyca to dwie choroby ściśle ze sobą powiązane, w dodatku to zależność obustronna. Duża ilość tkanki tłuszczowej sprzyja zaburzeniom metabolizmu węglowodanów (czyli jest powodem cukrzycy), ale też nieprawidłowe wydzielanie insuliny oraz jej niewykorzystane zasoby przyczyniają się do odkładania tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w okolicy brzucha. To właśnie dlatego walka z nadwagą i otyłością jest tak ważna, ale również trudna. Najlepiej zgłosić się do poradni chorób metabolicznych – są już w wielu miastach, a skierowanie może wypisać lekarz rodzinny. W takich placówkach plan leczenia opracowuje zespół specjalistów: lekarz, dietetyk, psycholog i fizjoterapeuta i jest on dostosowany do konkretnego pacjenta.

L a k to m a g B 6 • Ta b l et k i, 5 0 sztu k z y n n e: wodoroasp argin ian m agn ezu w ilośc am in a B 6 w ilości 5 m g • Ws ka zan ia: Le akt yce p owikłań związanych z n iedob orem g y p ł n ian iu st wierdzonych n iedob orów W stan ach przewlekłego zm ę czen ia fiz yczn ego i psych iczn ego, n adp ob udliwości n er wowej, w sy tuacjach w y wo ł ują cych stres, d epresjach, zab urzen iach sn u, b ólach m ięśn i, ar y tm ii serca, w zap obiegan iu m iażdż ycy i zawa łom serca, w le czen iu oste op oroz y • Przec iw ws ka zan ia: Ciężka n iew ydoln ość n erek, h ip erm agn ezem ia, h ip er witam in oza B 6, myasth en ia gravis, zn aczn e n iedo ciśn ien ie tętn icze, zab urzen ia wch łan ian ia z przewod u p okarm owego N adwrażliwość n a k tór ykolwiek składn ik prep aratu • O s t rzeże n ia: Nie stosowa ć równ o cześnie z am in oglikoz ydam i i środkam i zwiotczają cym i m ięśn ie L AK TOMAG B 6 zawiera asp ar tam – źród ło fenyloalan iny M oże być równ ież szkodliw y dla p acjentów z fenyloketon urią • Podmiot odpowiedzialny: Zakład Farmaceutyczny Amara Sp z o o , ul. Stacyjn a 5, 30-8 5 1 K raków

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

To choroba całego organizmu. Zdarza się więc, że od lekarza pozornie niezwiązanego z diabetologią, np. okulisty, kardiologa czy stomatologa, wyjdziesz z informacją, że powinnaś zbadać poziom glukozy we krwi. To oznacza również, że częściej powinnaś zgłaszać się na okresowe kontrole do tych specjalistów. Wyjaśniamy dlaczego.

Stomatolog. U diabetyków występują znacznie częściej choroby jamy ustnej (np. zapalenia dziąseł), trudniej jest także je wyleczyć, a próchnica postępuje szybciej niż u zdrowych pacjentów. Inne zmiany w jamie ustnej, które częściej przytrafiają się chorym z cukrzycą, to: grzybicze zakażenia w kącikach ust, sucha śluzówka jamy ustnej, paradontoza.

Okulista. Nadmiar cukru uszkadza naczynka krwionośne na dnie oka i osłabia śródbłonek rogówki, co może prowadzić do pogorszenia, a nawet w skrajnych przypadkach utraty wzroku. Zdarzają się także zmiany w kącie przesączania (co w przyszłości może doprowadzić do jaskry) czy wylew krwi do ciała szklistego lub odwarstwienie siatkówki.

Kardiolog. Cukrzyca uszkadza również duże naczynia krwionośne, a wahania poziomu cukru we krwi (zarówno hipoglikemia, jak i hiperglikemia) sprzyjają pojawieniu się takich schorzeń, jak: miażdżyca, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia przewodnictwa, niewydolność serca czy nadciśnienie.

Dermatolog. Diabetykom częściej przytrafiają się problemy ze skórą, np. świąd na dłoniach, stopach oraz w okolicy odbytu. Powodem tych problemów zwykle są zakażenia drożdżakowe albo bakteryjne, na które sucha i delikatna skóra osoby z cukrzycą bywa szczególnie narażona. Dermatolog może także zauważyć nadwrażliwość na dotyk – spowodowane jest to zmianami naczyniowymi w obrębie skóry.

Lekarze podkreślają, że to nie sam poziom cukru we krwi stanowi problem, ale powikłania powstające w następstwie długotrwałego działania wysokich stężeń glukozy na drobne i większe naczynia krwionośne.

Mając należycukrzcę,częściej odwiedzać specjalistów.lekarzy

Nowe leki na cukrzycę przynoszą dodatkowechorymkorzyści.

W leczeniu farmakologicznym

cukrzycy dokonał się w ostatnich latach ogromny postęp.

Jest coraz więcej leków działających na różne zaburzone mechanizmy powstawania choroby. Do obecnej wiele lat na rynku metforminy i pochodnych sulfonylomocznika dołączyły terapie unowocześnionymi insulinami oraz dwie nowe grupy leków, które – oprócz tego, że pomagają obniżyć poziom cukru we krwi – dają też pacjentom dodatkowe korzyści.

Flozyny umożliwiają usuwanie nadmiaru glukozy wraz z moczem, a przy tym obniżają ciśnienie krwi i chronią nerki przed powikłaniami cukrzycy.

Leki inkretynowe (analogi GLP-1) także normalizują poziom glukozy we krw i wyrównują ciśnienie tętnicze, ale dodatkowo pomagają obniżyć

masę ciała i znacznie zmniejszają ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.

Jeśli jesteś diabetykiem, zapytaj swojego lekarza, czy nowe leki byłyby dla ciebie odpowiednie

oraz czy przysługuje ci refundacja takiego leczenia (od września 2022 roku wprowadzone zostały nowe uregulowania w tej kwestii).

Informacje o zmianach w refundacjach, które obowiązują od stycznia 2023 roku, znajdziesz w ramce z wypowiedzią eksperta.

Zarówno inkretyny, jak i flozyny określane

są przez diabetologów mianem leków inteligentnych, ponieważ działają tylko wtedy, gdy poziom glukozy we krwi jest rzeczywiście podwyższony.

REGULARNA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA TO SPOSÓB

NA OBNIŻENIE POZIOMU

CUKRU. DZIĘKI ĆWICZENIOM MOŻNA TAKŻE

NIE DOPUŚCIĆ DO NADMIERNEGO WZROSTU

GLIKEMII PO NIEZDROWYM POSIŁKU.

pytamyeksperta

MGR FARM. MAGDALENA RÓG

Na czym polegają nowe zasady refundacji dla diabetyków, wprowadzone od początku 2023 roku?*

Od 1 stycznia 2023 roku rzeczywiście pojawiło się sporo zmian. Oto najważniejsze.

Nie są już refundowane preparaty przeciwcukrzycowe zawierające insulinę degludec (z wyłączeniem preparatów połączonych z insuliną aspart).

Z listy refundacyjnej zostały usunięte również paski testowe D+. W przypadku stosowania któregokolwiek z nich zalecana jest pilna konsultacja diabetologiczna w celu dopasowania odpowiedniej kuracji przeciwcukrzycowej.

Rozszerzono aktualne wskazania refundacyjne dla empagliflozyny, zwiększając możliwość zastosowania u szerszej grupy pacjentów.

W przypadku wyrobów medycznych rozszerzono refundację zbiorników na insulinę do osobistej pompy insulinowej do 5 sztuk oraz zestawów infuzyjnych do osobistej pompy insulinowej na pacjentów z cukrzycą typu 3. Wprowadzono również refundację zestawów do pomp bezdrenowych (do 10 sztuk).

Największe zmiany dotyczą ciągłego monitorowania glikemii. Dla systemów Real Time – CRM-RT rozszerzono wskazania refundacyjne dla osób powyżej 26. r.ż. W przypadku systemu flash FGM wskazaniom refundacyjnym podlegają kobiety w okresie ciąży i połogu wymagające insulinoterapii, osoby niewidome leczone insuliną, osoby powyżej 18. r.ż. z cukrzycą wymagającą intensywnej insulinoterapii.

Rozporządzenie wprowadza możliwość wypisywania zleceń na sensory i transmitery przez lekarzy specjalistów w dziedzinach: diabetologii, endokrynologii i diabetologii dziecięcej, endokrynologii, kardiologii, geriatrii, położnictwa i ginekologii, perinatologii, endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości, pediatrii lub chorób wewnętrznych zatrudnionych w poradni lub na oddziale diabetologii oraz lekarzy POZ.

* Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 października 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie (Dz. U. z 2022 r. poz. 2319)

Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2022 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych na 1 stycznia 2023 r.

REKLAMA

Wszystko jest w twoich rękach. Wykorzystaj sposoby, dzięki którym można podkręcić pamięć, koncentrację i kreatywność.

DBAM o zdrowie

działanie Popraw

Twój umysł zawsze w formie

Masz poczucie, że twój mózg nie działa już tak samo sprawnie jak kiedyś? Trudniej ci się skupić, wolniej zapamiętujesz, częściej czujesz się zmęczona? Z rozrzewnieniem wspominasz czasy szkoły średniej, kiedy nauka przychodziła ci znacznie łatwiej, pamiętałaś wszystkie daty, wzory matematyczne i nazwiska gwiazd filmowych? Cóż, to naturalne, że z wiekiem funkcje poznawcze oraz koncentracja powoli ulegają osłabieniu. Na szczęście można ten proces spowolnić, odpowiednio o siebie dbając. Ważne jest przede wszystkim unikanie czynników, które pogarszają działanie umysłu. Do najgroźniejszych należy... korzystanie z nowoczesnych technologii. Z badań wynika,

że nadmiar bodźców spowodowany ciągłym wpatrywaniem się w ekran smartfona lub komputera zmniejsza wydajność mózgu i powoduje m.in. zaburzenia pamięci. Ważne informacje, numery telefonów, nazwiska, daty – kiedyś trzeba było znać na pamięć. Teraz wszystko zapisujemy w elektronicznych notatnikach lub komórce. Wystarczy kliknąć, by przywołać nazwisko zapomnianego aktora czy tytuł filmu. To sprawia, że część naszych szarych komórek zostaje uszkodzona. Specjaliści mówią nawet o zjawisku demencji cyfrowej. Aby jej uniknąć, warto ograniczyć korzystanie z ekranów. Dodatkowo dobrze jest także zmienić niektóre codzienne zwyczaje tak, by nie tylko nie szkodziły naszemu umysłowi, ale także poprawiały jego wydajność.

Kiedy szare komórki pracują sprawnie, ty także działasz bez problemu. Zdrowy mózg to podstawa prawidłowego funkcjonowania organizmu, dobrego samopoczucia i powodzenia w życiu.

TEKST AGNIESZKA CZECHOWSKA

UWAGA NA TE OBJAWY!

Każdemu zdarzają się dziury w pamięci. I jest to zupełnie normalne. Jeśli jednak zauważysz u siebie lub u kogoś bliskiego któreś z poniższych zaburzeń, warto skonsultować się z neurologiem lub psychiatrą.

To mogą być m.in. wczesne objawy choroby Alzheimera. Zaniepokoić cię powinny:

n Skokowe pogorszenie pamięci, szczególnie krótkotrwałej – pamiętamy to, co działo się kiedyś, ale mamy kłopot, żeby przypomnieć sobie, co było wczoraj na obiad.

n Zaburzenia myślenia przyczynowo-skutkowego. Zapominamy np. do czego służą przedmioty lub że wrzątek może oparzyć.

n Chowanie przedmiotów w nietypowe miejsca, np. długopisów do lodówki lub łyżek do pralki.

n Zapominanie słów – pojawiają się problemy z przypomnieniem sobie imion znajomych lub członków rodziny.

1Zamiast oglądać seriale, graj w planszówki

Korzyści płynące z tego rodzaju rozrywki są nie do przecenienia. Gry planszowe (np. scrabble, monopol, dixit) redukują poziom stresu, stymulują umysł, a nawet łagodzą skutki zaburzeń pamięci. Dodatkowo pozwalają lepiej poznać naszych najbliższych i zbudować z nimi trwalsze więzi. Poza tym: Szachy lub warcaby – wzmacniają umiejętność koncentracji, przewidywania oraz pobudzają myślenie.

Domino – pomaga ćwiczyć pamięć liczbową i słowną. Puzzle – trenują pamięć, spostrzegawczość, orientację przestrzenną.

Karty (gry w makao, kanastę) – wzmacniają logiczne myślenie i spostrzegawczość.

Gry na papierze (w okręty, kółko i krzyżyk) – wspomagają myślenie i pamięć oraz usprawniają tzw. małą motorykę, czyli pracę dłoni.

2Pokochaj ruch

— codziennie ćwicz lub tańcz

Aktywność fizyczna to doskonały sposób nie tylko na utrzymanie dobrej kondycji serca, lecz także na wspomaganie naszego umysłu. Nie każdy rodzaj ruchu działa jednak tak samo skutecznie. Z badań wynika, że ćwiczenia fizyczne, które najlepiej wpływają na pracę mózgu, to: bieganie, nordic walking, skakanie na skakance. Najkorzystniej działa jednak taniec. Zdaniem naukowców, regularne poruszanie się w rytm muzyki nie tylko poprawia komunikację między półkulami mózgowymi, ale może zwiększyć objętość hipokampu i istoty szarej, czyli struktur mózgu odpowiedzialnych za pamięć, inteligencję, używanie języka i myślenie abstrakcyjne. Świetnie działa taniec improwizowany, ale jeszcze lepiej taki, który wymaga nauki kroków. Warto więc zapisać się na kurs tańca i w ten sposób ćwiczyć i ciało, i umysł.

Urydyna

Suplement diety zawierający w składzie monofosforan urydyny, kwas foliowy oraz witaminy z grupy B (witaminę B1, B6 oraz B12). Tiamina, witamina B6 oraz witamina B12 pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego oraz w utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych. Foliany biorą udział w procesie podziału komórek oraz przyczyniają się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Kapsułki, 30 szt.

Trenuj uważność

Każdego dnia staraj się po prostu być tu i teraz. Nie rób wielu rzeczy jednocześnie, skup się na jednej i spróbuj odnaleźć w tym wewnętrzny spokój. Staraj się koncentrować na prostych czynnościach. Gdy np. pijesz kawę, rób to niespiesznie i celebruj każdy łyk. Poczuj jej smak i zapach, przyjrzyj się barwie, skup się na gładkości filiżanki. Takie kontemplowanie codziennych czynności pobudza neurony, wzmaga możliwość skupienia, poprawia pamięć i koncentrację. Poza tym doskonale relaksuje, ułatwia odzyskanie równowagi psychicznej. Warto każdego dnia znaleźć przynajmniej kilka minut na tego typu praktykę. Sprawdza się ona również w sytuacjach stresowych – wówczas warto skupić się przede wszystkim na oddechu, wsłuchać się w jego rytm. To pomoże szybko odzyskać spokój wewnętrzny.

4Zadbaj o dietę

Mózg zużywa 20– 25 proc. energii dostarczanej organizmowi. Jego głównym pokarmem są glukoza i tlen. Nie służy mu jednak zwykły cukier prosty, bo przyswaja się zbyt szybko, by organizm (w tym trzustka) mógł go dobrze spożytkować. Inaczej rzecz ma się z węglowodanami złożonymi, które uwalniane są stopniowo i przynoszą większy pożytek całemu organizmowi. Jeśli chcesz poprawić działanie mózgu na co dzień, dodawaj do każdego posiłku porcję grubej kaszy, razowego pieczywa lub ciemnego makaronu. Zawarte w nich węglowodany wspomogą działanie szarych komórek, nie rujnując gospodarki hormonalnej organizmu. Na układ nerwowy, w tym mózg, korzystnie działają też kwasy tłuszczowe omega. Znajdziesz je m.in. w rybach morskich i olejach roślinnych. Pij też dużo wody mineralnej, wspomaga przemiany biochemiczne w mózgu.

5

Działaj na dwie ręce

To poprawia łączność między półkulami mózgowymi, co korzystnie wpływa na koncentrację i koordynację wzrokowo-ruchową. Najprostszym tego typu ćwiczeniem jest jednoczesne rysowanie obiema rękami. Możesz np. narysować obok siebie dwa domy, drzewa czy cokolwiek innego. Ma to być lustrzane odbicie tego samego obrazka. Następnie weź dwa długopisy i umieść je w tym samym miejscu rysunków. A teraz jednocześnie w takim samym tempie rysuj obiema rękami po śladzie, starając się nie wychodzić za linię. Rób to każdego dnia.

KIEDY NAJLEPIEJ SIĘ UCZYĆ?

Z badań wynika, że ludzki mózg najwięcej informacji przyswaja z rana, między 6.00 a 13.00 i po południu między 15.00 a 21.00. Te okresy nazywane są przez naukowców wyżami intelektualnymi. Warto jednak wiedzieć, że ten przedpołudniowy przedział czasowy różni się od wieczornego. Z rana, między godziną 9.00 a 13.00, najlepiej działa pamięć krótkotrwała.To dobry moment na przyswajanie nowych informacji. Jeżeli jednak chcemy coś zapamiętać na dłużej lub przećwiczyć rzecz, której uczyliśmy się wcześniej, lepiej to zrobić po południu – wtedy aktywizuje się pamięć długotrwała.

Ginkgo Biloba

Intense

Suplement diety zawierający ekstrakt z liści miłorzębu japońskiego. Ekstrakt z Ginkgo biloba wspomaga w utrzymaniu prawidłowej pracy mózgu. Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Produkt bezglutenowy, nie zawiera laktozy. Kapsułki, 60 szt.

GINKGO BILOBA

poprawia koncentrację i przyspiesza proces uczenia się. Zmniejsza uczucie zmęczenia i może ograniczać zawroty głowy.

KAWA stymuluje ośrodkowy układ nerwowy, rozszerza naczynia doprowadzające krew do mózgu, przyśpiesza procesy myślenia. Działa natychmiast.

rośliny przedłużają

Postaw na... dyskomfort

Wszystko, co dręczy mózg, pomaga zapobiegać demencji. Nasz umysł nie znosi bowiem stagnacji rozleniwione szare komórki zaczynają szybciej obumierać. Aby mózg długo działał bez zarzutów, musi regularnie ćwiczyć. Jak to robić? Warto przede wszystkim wciąż uczyć się nowych rzeczy. Może to być język obcy lub nauka gry na instrumencie, ale też obsługiwanie nowego oprogramowania lub aplikacji. Jeśli takie wyzwanie to dla ciebie za dużo, możesz wykonywać prostsze ćwiczenia, np. gdy przeczytasz coś ciekawego, streść informację komuś bliskiemu. Nie przesyłaj linku, nie rób zdjęcia stronie z tekstem, tylko zreferuj go swoimi słowami. Warto też ograniczyć korzystanie z kalkulatora. Staraj się jak najwięcej liczyć w pamięci. To poprawia zdolność logicznego myślenia i koncentrację.

Ucz się, korzystając ze wszystkich zmysłów

Z badań wynika, że najlepiej przyswajamy wiedzę wtedy, gdy w czasie procesu zapamiętywania mamy aktywne przynajmniej trzy zmysły. Aby więc lepiej chłonąć wiedzę, nie tylko powinniśmy z zaangażowaniem czytać albo słuchać treści, ale dobrze jest też np. roztoczyć wokół siebie przyjemny zapach. Można w czasie nauki zapalić pachnącą święcę lub popijać aromatyczną herbatę. Korzystnie na procesy zapamiętywania działa także muzyka klasyczna lub relaksacyjna. Lepiej się skupiamy, gdy słyszymy harmonijne dźwięki niż podczas ciszy lub szumu wynikającego z rozmów innych osób. Tworząc sobie możliwie najlepsze warunki do nauki, bardziej się w nią zaangażujemy.

młodość umysłu

RÓŻENIEC GÓRSKI

wspomaga pracę mózgu, ma pozytywny wpływ na koncentrację i procesy uczenia się i zapamiętywania. Poprawia odporność na stres.

pytamyeksperta

Po jakie suplementy i inne produkty apteczne warto sięgać, aby mieć lepszą pamięć?

Najczęściej rekomendowanymi preparatami wspomagającymi pamięć są produkty zawierające miłorząb dwuklapowy. Wyciąg z ginkgo biloba poprawia krążenie mózgowe oraz chroni komórki nerwowe przed działaniem wolnych rodników. Zaleca się jednak ostrożność, w przypadku jednoczesnego stosowania z lekami zmniejszającymi krzepliwość krwi, gdyż zwiększa to możliwość występowania krwawień z nosa i dziąseł oraz tworzenia się siniaków. Działanie poprawiające pamięć mają też preparaty zawierające żeń-szeń. Przyjmowanie ich jednak w nadmiernej ilości może, niestety, zwiększać ciśnienie krwi, nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych. Innym, często zalecanym, środkiem jest lecytyna, która stanowi element strukturalny błon i osłonek mielinowych komórek nerwowych. Preparaty z lecytyną często są wzbogacone o witaminy z grupy B, które wzmagają jej właściwości.

ŻEŃ-SZEŃ poprawia działanie układu nerwowego, wspomaga pamięć i odporność na stres. Pomaga zachować energię i witalność.

ORZECHY WŁOSKIE dzięki wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych stymulują pracę całego układu nerwowego, a obecność fosforu wspiera procesy myślenia.

MGR FARM. MAGDALENA RÓG

PORA JEDZENIA

MA ZNACZENIE

Warto

Naukowcy ze szpitala uniwersyteckiego przy Harvard Medical School potwierdzili to, o czym mówiło się od dawna. Otóż jedzenie w poźnych godzinach wieczornych (ok. 2,5 godz. przed snem) sprzyja tyciu. Mają na to wpływ trzy czynniki. Maleje poziom leptyny sygnalizującej sytość w ciągu kolejnych 24 godz., a głód rośnie aż dwukrotnie. Zmienia się sposób, w jaki organizm magazynuje tłuszcz – intensyfikuje się proces budowania tkanki tłuszczowej, hamuje zaś proces jej rozpadu. Poza tym następnego dnia kalorie są spalane wolniej. Chcemy więc schudnąć? Jedzmy wcześniej.

WIEDZIEĆ

Oto kilka informacji, które mogą ci się przydać, aby lepiej zatroszczyć się o swoje zdrowie.

WCZESNE WYKRYCIE ALZHEIMERA

Jak podał „Journal of Alzheimer's Disease”, uczonym udało się zidentyfikować w krwi biomarker, który wskazuje osoby narażone na tę groźną chorobę na całe lata przed pojawieniem się pierwszych oznak. U zdrowych ludzi, u których poziom białka P-tau181 był podwyższony, wykonane siedem lat potem skany mózgu wykazały wyższą kumulację beta-amyloidu – białka odkładającego się w cho robie Alzheimera. To otwiera drogę do opracowania testu na ilość P-tau181 dla osób będących w grupie ryzyka.

WOJNA WIRUSÓW

Przeprowadzone

w Australii badania pokazały, że pandemia

COVID-19 bardzo zmieniła środowisko wirusów atakujących górne drogi oddechowe. Jedne szczepy niemal wyginęły, w ich miejsce pojawiły się jednak nowe, a niektóre stały się bardziej agresywne, np. RSV, który każdej zimy powodował falę lekkich infekcji, w 2020 r. niemal nie wywołał zakażeń. Gdy obostrzenia zniesiono, wirus stał się bardziej zjadliwy. Doprowadził do lawiny zachorowań i wzrostu liczby ciężkich przypadków.

Głuchota staje się w Polsce schorzeniem powszechnym i dotykacoraz młodsze pokolenia. Jak alarmuje Polskie Stowarzyszenie Protetyków Słuchu, wraz z postępem technologicznym i wzrostem poziomu hałasu wokół nas problem szybko rośnie. Przykład? Już 90 proc. Polaków ustawia sygnał dzwonka w telefonie na głośniejszy niż standard. Oprócz ogólnego zanieczyszczenia miast hałasem (wciąż powstają akustyczne mapy kolejnych aglomeracji), do głuchoty prowadzi też częste słuchanie głośnej muzyki, m.in. na koncertach czy przez słuchawki, a także praca w miejscach, gdzie jest puszczana na okrągło.

WYPRZEDZAM ALERGIĘ!

BIORĘ JUŻ

2 TYGODNIE PRZED NASILENIEM PYLENIA*

BEZ CZEKANIA

BEZ PRZERWY 24 H

BEZ ZABURZEŃ

KONCENTRACJI

*Czas leczenia powinien być ograniczony do okresu ekspozycji na alergeny. Scadding GK. Arch Dis Child 2015;100:576–582; A. Sybilski. Newsweek Zdrowie 01.2021.

ChPL Allegra 04/2022:

Działanie przeciwhistaminowe rozpoczyna się w ciągu godziny.

Badania kliniczne przeprowadzone u pacjentów z sezonowym alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa wykazały, że dawka 120 mg jest wystarczająca do zapewnienia skutecznego działania przez 24 godziny.

W obiektywnych testach wykazano, że Allegra nie wywiera znaczącego wpływu na czynność ośrodkowego układu nerwowego. W celu identyfikacji wrażliwych osób, u których występuje nietypowa reakcja na leki, zaleca się sprawdzenie indywidualnej reakcji na produkt, zanim pacjent będzie prowadził pojazd lub wykonywał skomplikowane zadania.

Allegra, tabletki powlekane 120 mg chlorowodorku feksofenadyny, co odpowiada 112 mg feksofenadyny. Wskazania: Leczenie objawowe sezonowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. Podmiot odpowiedzialny: Opella Healthcare Poland Sp. z o.o.* grupa Sanofi{ChPL 04/2022}

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne.

W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

alergika Marzec

To zwykle trudny miesiąc dla osób uczulonych na pyłki drzew. Kichanie, katar, kaszel, pieczenie i łzawienie oczu to tylko niektóre z nieprzyjemnych dolegliwości, które wówczas bardzo się nasilają.

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

Początek sezonu pylenia nie zawsze przypada w tym samym czasie. Wiele zależy bowiem od pogody, głównie od temperatury powietrza. Rozmaicie to wygląda w różnych regionach Polski. Najtrudniejszy dla alergików jest jednak marzec. Szkodzi im głównie olcha, leszczyna, wierzba i pyłki kilku innych drzew. Zwłaszcza u astmatyków może wystąpić zaostrzenie choroby. Nie wolno lekceważyć objawów alergii. Postawienie diagnozy i leczenie wymaga konsultacji z lekarzem, który zwykle zleca badania krwi oraz punktowe testy skórne i najczęściej przepisuje leki przeciwhistaminowe, czasem także glikokortykosteroidy do nosa. Najskuteczniejsze jest odczulanie, lecz należy wcześniej je zaplanować, bo trwa ono przynajmniej

3 lata. Uczuleni na pyłki powinni więc wcześniej zaopatrzyć się w leki i stosować je regularnie, a nie tylko w momencie nasilenia objawów. Warto także śledzić w internecie aktualne prognozy pylenia, aby wiedzieć, które rośliny i kiedy najsilniej to robią. Nie spacerować też tam, gdzie rosną uczulające drzewa, zwłaszcza w suche, wietrzne dni, gdy w powietrzu unosi się mnóstwo pyłków. Po powrocie do domu trzeba dokładnie umyć dłonie i twarz, a najlepiej wziąć prysznic, aby opłukać włosy. Należy również się przebrać. Najbezpieczniej spacerować po deszczu, bo wtedy w powietrzu jest najmniejsze stężenie pyłków. To także najlepsza pora na gruntowne wietrzenie mieszkania. W domu warto zawiesić gęste firanki, które mogą zatrzymać część pyłków, i kupić odkurzacz z filtrem HEPA.

alergika Marzec

Wierzba

Puchate bazie, którymi lubimy ozdabiać mieszkania, mało szkodzą alergikom, dopóki są szare. Zaczynają uczulać, gdy pojawi się na nich żółty pyłek. Roznoszony jest głównie przez owady, a w powietrzu unosi się go niewiele. Inaczej sprawa wygląda, gdy bazie trafią do wazonu z wodą, stojącego w ciepłym pokoju. Wtedy pokrywają się warstwą pyłku, który niemal wypełnia pomieszczenie, a przebywający w nim alergicy zaczynają kichać i łzawić. Trzeba też wiedzieć, że wierzba jest drzewem miododajnym, więc osoby uczulone mogą reagować alergią na miód, pierzgę i propolis. Wierzba pyli zwykle od marca do połowy maja.

Reakcje krzyżowe Może wystąpić nadwrażliwość na pyłki topoli i brzozy.

REAKCJE KRZYŻOWE

Występują, gdy jedno przeciwciało reaguje z dwoma alergenami. Krzyżowa reaktywność dotyczy najczęściej jednej grupy alergenów (np. pyłku traw), ale może również występować pomiędzy różnymi grupami, np. pyłkiem drzew (leszczyna, brzoza), warzywami (seler) i owocami (jabłko, orzechy).

Olcha nazywana też olszą

Pyłek olchy ma właściwości silnie uczulające. Jest – zaraz po pyłku brzozy, która jednak zakwita później (w połowie kwietnia) – drugą w kolejności przyczyną okresowego alergicznego

zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek. Mnóstwo unosi się go w powietrzu, więc ryzyko kon taktu jest ogromne, zwłaszcza na terenach podmiejskich.

To efekt gwałtownego początku pylenia olchy i wysokiego stężenia pyłku już od pierwszych dni sezonu.

Jego źródłem są kwiaty męskie, żółtobrązowe kotki zwisające z gałązek. Alergia pojawia się nagle i gwałtownie, bez stopniowo rozwijają-

cych się objawów wstępnych, zauważalnych w przypadku uczulenia na alergeny innych drzew. Kiedy stężenie pyłku w powietrzu jest szczególnie wysokie, u wrażliwych osób – zwłaszcza tych, które cierpią na niedrożność nosa – mogą się pojawić objawy astmy pyłkowej, tj. duszność, napadowy kaszel, świszczący oddech, uczucie ucisku w klatce piersiowej.

Olcha pyli od połowy lutego do połowy kwietnia.

Reakcje krzyżowe Alergia na olchę może łączyć się z uczuleniem na pyłek brzozy i leszczyny oraz z uczuleniem na pokarmy, np. jabłka, pomidory, brzoskwinie, paprykę i orzechy laskowe.

Cis pospolity

Uczula również pyłek odmian ozdobnych tej wiecznie zielonej iglastej rośliny (np. cisu japońskiego czy pośredniego), coraz chętniej sadzonych w ogrodach i parkach. Bardzo dużo żółtego pyłku wytwarzają kwiaty męskie umieszczone między igłami na dolnej stronie gałązek. Alergicy powinni unikać tych roślin, szczególnie gdy wieje wiatr. Pyłki cisu zawierają też – jak prawie wszystkie części tej rośliny – taksynę, czyli trujący alkaloid, który nawet w niewielkiej ilości, jaka w nich występuje, może niebezpiecznie podrażnić błony śluzowe nosa i gardła. Najbardziej trujące są igły, a następnie nasiona, które działają toksycznie na serce, a także na układ pokarmowy, nerwowy i nerki. Jego trujące właściwości znano już w starożytnym Rzymie, gdzie nazywano cis drzewem śmierci. Cis zwykle pyli od marca do kwietnia.

Reakcje krzyżowe Nie stwierdza się.

Calcium + witamina C

Suplement diety polecany dla osób chcących uzupełnić dietę o wapń i witaminę C. Wapń przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego oraz bierze udział w procesie podziału i specjalizacji komórek, a witamina C wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Tabletki musujące,16szt.

To pierwszy zwiastun okresu uczulenia na pyłki. Leszczyna, jeśli zima jest ciepła, potrafi zakwitnąć nawet już w styczniu, zanim na krzewie rozwiną się liście. Jeżeli wówczas dokucza nam katar i pieczenie oczu, warto skonsultować się z lekarzem i zrobić odpowiednie badania, bo ze względu na porę roku łatwo uznać te objawy za zimowe przeziębienie, zamiast za sygnał alergii. Zwłaszcza że dolegliwości na ogół pojawiają się nagle, bez wstępnych objawów, stopniowo się nasilających, co jest charakterystyczne dla innych alergenów wziewnych. Powodem jest wczesne i krótkie kwitnienie krzewu, a więc kontakt z alergenem pyłku leszczynowego występuje krótko. Pylą kwiaty męskie, podłużne zwisające kotki po 3‒4 na szczytach gałązek. Leszczyna kwitnie na ogół od połowy stycznia do drugiej połowy kwietnia.

Reakcje krzyżowe Uczuleni na leszczynę mogą źle reagować na pyłki innych drzew, m.in. olchy i brzozy, ale również na niektóre pokarmy, m.in.: orzechy, jabłka, gruszki, brzoskwinie, wiśnie, seler, marchewkę.

GRZYBY PLEŚNIOWE

Zarodniki i fragmenty grzybni, tzw. grzybów mikroskopowych, także mogą powodować objawy alergii wziewnej. Do tych, które najczęściej wywołują np. alergiczny nieżyt nosa albo zaostrzenie astmy, należą grzyby z gatunku Alternaria alternata. Bytują na powierzchni gleby i obumierającej roślinności. Zimą, gdy temperatura spada i leży śnieg, powietrze jest wolne od ich zarodników. Wysyp następuje, kiedy się ociepla, znika śnieg, a wilgotność powietrza się podnosi. U osób uczulonych na Alternaria alternata mogą wystąpić objawy alergiczne także po kontakcie z innymi pleśniami.

Brzoza, obok olchy,

to najczęściej

uczulające drzewo, które zazwyczaj zakwita dopiero w kwietniu.

Topola

Uczula rzadko i łagodnie. Rośnie głównie na terenach podmokłych, ale sadzi się ją też w parkach i przy drogach. Wiosną pylą tylko męskie kwiaty, zebrane na gałązkach w zwisające kotki. Warto wiedzieć, że wiosenne pyłki topoli to zupełnie co innego niż biały puch topolowy (otula nasiona), który pokrywa ulice wczesnym latem. Puch nie uczula (nie ma właściwości alergizujących), chociaż może drażnić błonę śluzową nosa i spojówki. Wprawdzie wiele osób skarży się wtedy na katar sienny, ale specjaliści na podstawie badań twierdzą, że to nie topola jest winna. Po prostu okres jej owocowania zbiega się z pyleniem traw, które mogą wywoływać silne objawy uczulenia i to one zwykle powodują zaostrzenie alergii. Topola pyli na przełomie marca i kwietnia.

Reakcje krzyżowe Pyłek topoli uchodzi za słaby alergen, ale uczuleniu często towarzyszy nadwrażliwość na pyłek wierzby. Oba drzewa należą do tej samej rodziny wierzbowatych.

pytamyeksperta

MGR FARM. MAGDALENA RÓG

Jakie preparaty z apteki pomogą przy wiosennych alergiach?

Najczęściej stosuje się leki o działaniu przeciwhistaminowym. Dzielimy je na leki I i II generacji. Leki pierwszej generacji to m.in.: hydroksyzyna, dimenhydrynat czy difenhydramina. Ich stosowanie, niestety, wiąże się z działaniami niepożądanymi, jak nadmierna senność i osłabienie koncentracji. Wynika to z ich nieselektywnego mechanizmu działania, bo oprócz hamowania receptorów H1 dla histaminy, blokują też inne receptory. Leki drugiej generacji to np.: azelastyna, cetyryzyna, feksofenandyna, lewocetyryzyna czy loratadyna. Działają selektywnie tj. hamują wyłącznie receptor H1 dla histaminy. Ich stosowanie jest bezpieczniejsze, w mniejszym stopniu przenikają do ośrodkowego układu nerwowego. Osoby kierujące pojazdami powinny jednak unikać cetyryzyny i lewocetyryzyny, ponieważ powodują one wzmożoną senność. Najmniej efektów ubocznych dają feksofenadyna i bilastyna. Oprócz leków przeciwhistaminowych doraźnie stosuje się glikokortykosteroidy, np. furoinian mometazonu czy kromoglikan sodu, w postaci aerozoli, kropli do nosa i oczu czy preparatów do nebulizacji. Można też wykorzystać naturalne metody, które zmniejszają wydzielanie histaminy, m.in. czarnuszkę siewną, wiesiołka dwuletniego i rumianek pospolity.

Rumianek

Suplement diety. Rumianek pozytywnie wpływa na organizm, wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. 30 torebek

Zapytaj

farmaceutkę

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie?

Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

Mimo że poza latem stale suplementuję wit. D3, wciąż mam jej mało. Jak to możliwe?

Zofia E. z Giżycka

Dlaczego niektórych kropli do nosa nie można zbyt długo stosować?

Ewa J. z Ustronia

Chodzi o krople i aerozole z xylometazoliną i oxymetazoliną. Zmniejszają one przekrwienie śluzówki poprzez obkurczanie naczyń krwionośnych. To przynosi szybką ulgę. Ale skurcz naczyń nie trwa długo i następuje ich rozkurcz spowodowany działaniem xylometazoliny na inne receptory. To zmusza zaś do ponownego użycia kropli i zmniejsza wydzielanie substancji odpowiedzialnych za samoistne obkurczenie naczyń krwionośnych. Zbyt częste czy długotrwałe używanie takich kropli prowadzi również do wysuszania błony śluzowej i nieżytu nosa. Lepiej stosować je na zmianę z preparatami na bazie soli morskiej i z gliceryną czy pantenolem, które regenerują śluzówkę.

W sprzyjających warunkach organizm sam wytwarza wit. D3 (lepszą formę wit D). Chodzi przede wszystkim o kąpiele słoneczne, w trakcie których następuje jej samoistna synteza w organizmie. Duże znaczenie ma też dieta bogata m.in. w tłuste ryby, żółtka jaj czy mleko krowie, które zawierają dużo wit. D3. Tym, co naturalnie obniża jej poziom, jest zatem niedobór słońca (ale i przesadne używanie kremów z filtrem w dni, kiedy nie ma zbyt mocnego promieniowania UV) oraz niewłaściwa

dieta. Poza tym, proces jej wytwarzania maleje z wiekiem, ponieważ skóra nie ma już takich właściwości, jak kilka lat wcześniej, a procesy fizjologiczne zachodzą znacznie wolniej. NIedobory wit. D3 występują także często przy nadwadze. Zbyt dużo tkanki tłuszczowej pochłania bowiem wit. D3, blokując jej działanie. Na upośledzenie przyswajania wit. D3 ma też wpływ zażywanie specyfików ograniczających wchłanianie tłuszczów, np. preparatów na odchudzanie oraz jednoczesne zażywanie wit. D3 z wit. A i E. Na niedobory wit. D3 cierpią również często osoby chorujące na nerki bądź wątrobę, gdzie powinna się ona uaktywniać. Jeśli zatem brakuje nam słońca, mamy dietę ubogą w produkty bogate w wit. D3, powinniśmy ją suplementować. Aby zwiększyć jej wchłanianie, należy ją zażywać z magnezem lub zadbać o to, aby nie zabrakło go w naszej diecie. Poza tym wit. D3 należy brać w trakcie posiłku, razem z tłuszczem roślinnym, np. olejem rzepakowym czy awokado, albo tłuszczem rybnym (np. łososiem, karpiem, śledziem).

pytanie

pytanie

Białko MŁODOŚCI

Tak nazywany jest kolagen, ważny składnik różnych komórek i narządów, który wpływa na ich kondycję. Niestety, jego poziom w organizmie spada wraz z naszym wiekiem. Można jednak zadbać o to, aby niedobory tego białka były jak najmniejsze.

TEKST mgr farm. M ARTA STACHURA

Słowo kolagen pochodzi z języka greckiego, co znaczy „kolla”‒ klej i „gennao”‒ rodzić. I to daje obraz głównej funkcji tego specyficznego białka w naszym organizmie. Kolagen „klei” kości zrastające się po złamaniu i wpływa na szybsze gojenie się ran. Zapewnia sprężystość i dobre napięcie skóry oraz odpowiada za sprawne i bezbolesne funkcjonowanie stawów. Jest ważnym budulcem skóry, zębów, kości, ścięgien, chrząstek i rogówki oka. Chroni narządy wewnętrzne, ma wpływ na działanie układu krwionośnego (dba o elastyczność naczyń) i immunologicznego.

Z czasem jest go coraz mniej

Niestety, wraz z wiekiem białka kolagenowego ubywa z naszego organizmu. Już po 25. roku życia jego pro-

Artiflex duo collagen

Suplement diety przeznaczony dla osób dorosłych jako uzupełnienie diety w witaminę C oraz kolagen (białko). Zawiera białko, które przyczynia się do wzrostu masy mięśniowej oraz pomaga w utrzymaniu zdrowych kości. Witamina C pomaga w prawidłowej produkcji kolagenu w celu zapewnienia

prawidłowego funkcjonowania chrząstki, kości, dziąseł, skóry oraz naczyń krwionośnych i zębów. Saszetki, 30 szt.

dukcja maleje, co sygnalizują pierwsze zmarszczki na twarzy. Punktem kulminacyjnym jest menopauza, po niej wytwarzanie kolagenu zwalnia do minimum. Proces ten mogą przyspieszyć czynniki zewnętrzne, jak np.: nadmierna ekspozycja na słońce, zła dieta i palenie tytoniu. Niedobór kolagenu może dawać różne objawy, np.: zmarszczki i zmianę owalu twarzy, pogorszenie kondycji skóry, sztywność i bolesność stawów, łamliwe i suche włosy, gorszy stan paznokci. skłonność do przepuklin.

Naturalne źródła

Kolagen to jedno z najlepiej przebadanych białek, co przekłada się na znajomość jego naturalnych źródeł i bezpieczne suplementowanie. Jego niedobór można najłatwiej uzupełnić za pomocą diety. Duże ilości tego białka znajdziemy w rybnych galaretach, chrząstkach rekina (suplementy), ale też w podrobach i golonce. Bogatym źródłem są wszelkie żelatyny, galaretki mięsne i owocowe. Oprócz stosowania odpowiedniej diety

Nutraceutyki

z kolagenem warto

stosować przed i po zabiegach operacyjnych, a także podczas gojenia się złamanych kości.

i suplementów można wspomóc organizm we własnej produkcji „białka młodości”. Jego syntezę stymuluje codzienna aktywność fizyczna, spacery, pływanie.

Wsparcie dla stawów

Badania prowadzone nad kolagenem i jego formami (wyróżnia się aż 28 jego typów!) dowodzą, iż jego suplementacja wpływa ochronnie na stan stawów.

Najlepsze jest białko zhydrolizowane, łatwe do przyswojenia przez nasz organizm. Poza tym, wspomagająco zadziałają też stosowane razem z nim: glukozamina i chondroityna ‒ związki organiczne będące składnikami chrząstki stawowej, pozyskiwane głównie ze skorupiaków (raki, kraby, krewetki), hialuronian sodu ‒ produkowany w chrząstce składnik mazi stawowej, odpowiada za ruchomość stawów, jego niedobór powoduje ból przy zginaniu;

AMPUŁKI, SASZETKI...

Suplementy z kolagenem można przyjmować np. w postaci proszku i kapsułek czy dodawać do żywności. Niektóre są bez smaku, podczas gdy inne występują w różnych wersjach. Wybierając smak, zastanów się, w jaki sposób wykorzystasz suplement, np. dodając do wypieków czy np. do picia z ciepłą wodą. Dostępne są: Ampułki i shoty ‒ poleca się je przy problemach ze stawami, wspomagająco przy chorobie zwyrodnieniowej lub osteoporozie.

Saszetki z proszkiem ‒ zawierają kolagen rybi lub wołowy. Proszek w słoiku z miarką dozującą ‒ na ograniczenie zmarszczek i cellulitu.

Kapsułki

i kostki ‒ jako pomoc dla przeciążonych wysiłkiem sportowym stawów.

witamina C ‒ niezbędna przy produkcji kolagenu w organizmie, jej niedobór jest więc jedną z przyczyn ograniczenia syntezy „białka młodości”.

Pomoc dla urody

Boostery, czyli wzmacniające preparaty z kolagenem, które dostarczamy skórze od wewnątrz, pozwalają dłużej zachować jej młodość. I tak te z dodatkiem: witaminy A (retinolem) poprawiają jędrność i elastyczność skóry, zdolność do regeneracji; hialuronianu sodu wspomagają nawilżenie skóry, spowalniają powstawanie zmarszczek; cynku, selenu, biotyny poprawiają stan skóry, zmniejszają wypadanie włosów i łamliwość paznokci; witamin C i E zwiększają produkcję i przyswajanie kolagenu, działają antyoksydacyjnie; spowalniają procesy starzenia się skóry.

Leczenie zimnem

Renesans tej metody terapii rozpoczął się pod koniec XX wieku i nadal trwa. Umożliwiło go prowadzenie badań medycznych dotyczących fizjologicznych reakcji organizmu na zimno oraz stworzenie specjalnej technologii i urządzeń ułatwiających krioterapię.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

Historia odkrycia leczniczych właściwości

zimna sięga starożytności. Pierwsze wzmianki dotyczące miejscowego działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego niskich

temperatur pochodzą z Egiptu z 2500 roku p.n.e. Również Hipokrates zalecał intensywne schładzanie przy krwawieniu, obrzękach i bolesnych urazach, co robiono też w czasach nowożytnych. Najbardziej dynamiczny

rozwój krioterapii (z greckiego krýos – zimny i therapeía – leczenie) przypada na koniec XX w., kiedy postęp technologiczny pozwolił na opracowanie nowoczesnych urządzeń. Bez wątpienia momentem przełomowym był rok 1978, kiedy w Japonii stworzono pierwszą na świecie komorę kriogeniczną dla pacjentów. Jedenaście lat później w Polsce powstała druga w Europie, a trzecia na świecie, kriokomora przeznaczona do terapii ogólnoustrojowej.

Przed każdym wejściem

do kriokomory pielęgniarka kontroluje tętno i ciśnienie krwi oraz ocenia ogólny stan pacjenta.

Jak to działa?

Krioterapia ogólnoustrojowa to zabieg polegający na poddaniu całego ciała działaniu niskiej temperatury (nawet do -160 st. C). Zimno stymuluje naturalne procesy naprawcze i regeneracyjne organizmu, dzięki czemu krioterapia ma właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Naczynia krwionośne najpierw się zwężają, a następnie rozszerzają. Poprawia to przepływ krwi, co wpływa na odżywienie tkanek, jak również zmniejsza napięcie mięśni. Pozytywnie wpływa na funkcjonowanie układu mięśniowego, nerwowego, krążeniowego i hormonalnego. Podnosi odporność organizmu i przyspiesza jego regenerację. Poprawia nastrój, relaksuje, zmniejsza objawy stresu. Odmładza.

Zabieg wskazany jest m.in.: przy stanach zapalnych narządu ruchu, zwyrodnienu stawów, dyskopatii, zapaleniu ścięgien i mięśni, urazach i kontuzjach, fibromialgii, osteoporozie, depresji, nadwadze i otyłości.

Przeciwwskazania to m.in.: choroba nowotworowa, niektóre schorzenia układu krążenia (stan po zawale, niewydolność krążenia, arytmia), nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze, uczulenie na zimno, ostre schorzenia dróg oddechowych, klaustrofobia.

W kriokomorze

Zabieg wykonuje się w dużej, zamykanej i sterowanej komputerowo kabinie. Wchodzi się do niej w bawełnianej koszulce z krótkim rękawem lub bez, krótkich spodenkach (panowie mogą być w samych spodenkach) i ciepłych skarpetach. Na stopy zakłada się specjalne obuwie, twarz chroni się maską, uszy – opaską lub czapką, a dłonie rękawicami. Nie można też mieć biżuterii, okularów. Pierwszym etapem jest komora, w której panuje temperatura ok. -60 st. C. Z niej po minucie wchodzi się do właściwej kriokomory, w której jest znacznie zimniej – nawet do -130 st. C. Przebywa się w niej 2-3 minuty, poruszajac się w miejscu, nie dotykając rękami tułowia, ścian kriokomory i innych osób. Po wyjściu zalecane są ćwiczenia fizyczne na sali kinezyterapii, aby ogrzać organizm.

W ramach NFZ

Osobom ubezpieczonym przysługuje 10 zabiegów w jednym cyklu terapeutycznym, nie więcej jednak

niż dwa razy w roku kalendarzowym. Na zabiegi krioterapii ogólnoustrojowej w ramach NFZ kieruje lekarz oddziału rehabilitacyjnego, reumatologicznego, urazowo-ortopedycznego, neurologicznego lub lekarz specjalista poradni: rehabilitacyjnej, reumatologicznej, urazowo-ortopedycznej i neurologicznej. Można również wykupić zabiegi komercyjne.

Krioterapia miejscowa

Wykonuje się ją za pomocą niewielkich urządzeń, emitujących parę z ciekłego azotu, dwutlenku węgla lub zimnego powietrza. Wydobywa się ona ze specjalnych dysz, przypominających rurę od odkurzacza. Podczas zabiegu fizjoterapeuta kieruje gaz (początkowo ma on temperaturę ok. -150 st. C, która podnosi się do mniej więcej -90 st. C) w konkretne miejsce na ciele pacjenta: skórę, mięsień, staw. Najpierw dochodzi do obkurczenia tkanek i naczyń krwionośnych, później uruchamiają się naturalne procesy naprawcze organizmu. Krew krąży szybciej, tkanki dotleniają się i oczyszczają z produktów metabolicznych.

Zabieg stosuje się w leczeniu kontuzji i urazów, miejscowego bólu, stłuczeń, zwichnięć, oparzeń, chorób reumatycznych i nerwobóli, a także podczas rehabilitacji powypadkowej.

KRIOSAUNA

To jednoosobowa komora wyłożona drewnem. W odróżnieniu od standardowej kriokomory ma wahadłowe drzwi, które umożliwiają osobie poddawanej zabiegowi jego przerwanie w dowolnym momencie, np. w przypadku nagłego pogorszenia samopoczucia Kriosauny i kriokomory znajdują się m.in. w szpitalach, centrach medycznych, przychodniach i ośrodkach rehabilitacyjnych, sanatoriach.

Porady zza

PIERWSZEGO STOŁU*

nasZ ekspert

dr n. farmaceutycznych MAGDALENA JACHORSKA ekspert farmaceutyczny

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

SKUTECZNE SPOSOBY NA SUCHY KASZEL

Kaszel to odruch obronny organizmu pozwalający na usunięcie zalegającej wydzieliny. Suchy kaszel bywa jednak męczący, może wywołać ból w klatce piersiowej. Ulgę przynosi stosowanie leków przeciwkaszlowych, które zapobiegają podrażnieniu błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Farmaceuta pomoże dobrać specyfik (np. w postaci syropu lub tabletek), który złagodzi uciążliwy odruch kaszlu. Pomocne mogą okazać się też inhalacje (z soli fizjologicznej lub z do datkiem rumianku, nagietka) czy na par z siemienia lnianego. Gdy nie ma poprawy lub nasz stan się po garsza, konieczna może być terapia lekami dostępnymi na receptę.

PIELĘGNACJA SKÓRY SUCHEJ I Z EGZEMĄ

Skóra z takimi problemami powoduje dyskomfort i uczucie swędzenia. W przypadku egzemy (kontaktowa lub atopowa) mówimy o dermatozie, która osłabia układ odpornościowy i komórki skóry. Wybierając środki pielęgnacyjne, należy postawić na łagodne produkty higieniczne i emolienty. Te ostatnie to produkty nawilżające, odżywcze i przeciwświądowe, które są zalecane do codziennej pielęgnacji. Przywracają skórze funkcje bariery ochronnej. Wśród dermokosmetyków aptecznych – obok specjalistycznych kremów, balsamów, produktów myjących – znajdziemy również koncentraty dające szybkie ukojenie, polecane do stosowania w okolicy uszu czy nosa w przypadku silnego swędzenia.

RSV – PROFILAKTYKA I LECZENIE

RSV to wirus nabłonka oddechowego, który wywołuje infekcje układu oddechowego, w tym zapalenia oskrzeli i płuc. Do zakażeń dochodzi w każdej grupie wiekowej, jednak to u dzieci infekcja przebiega zdecydowanie gorzej i objawy są bardziej nasilone. W przypadku zakażenia o łagodnym przebiegu należy oczyszczać nos, zaleca się też inhalacje z soli fizjologicznej. Przy cięższym przebiegu choroby (duszność, gęsta wydzielina z nosa, suchy, męczący kaszel) lekarz może zalecić nawet hospitalizację. Na RSV nie ma jeszcze szczepionki. Profilaktycznie stosuje się paliwizumab, monoklonalne przeciwciało IgG, w postaci iniekcji domięśniowej. Ta infekcja bakteryjna oka wywoływana jest przez gronkowca złocistego. Może pojawić się m.in. w wyniku osłabienia organizmu, stresu, nieprawidłowego korzystania z soczewek kontaktowych lub nieleczonej cukrzycy. Pierwsze objawy to: zaczerwienienie powieki, ból, swędzenie, pieczenie, obrzęk, uczucie piasku pod powieką. Zmiana utrzymuje się zwykle 7–10 dni. Chcąc przyspieszyć gojenie i ograniczyć dolegliwości, warto sięgnąć po specjalne żele o działaniu przeciwbakteryjnym i chroniącym mikrobiom skóry. Tego typu preparaty koją, nawilżają, łagodzą podrażnienie i zaczerwienie.

JĘCZMIEŃ – FACHOWA POMOC Z APTEKI

na wiosenne przesilenie Sposoby

Po długich, zimowych dniach, bez słońca i witamin, za to z wirusami tracimy kondycję i wigor. Naturalne leki pomogą szybko odzyskać siły.

Najtrudniejsze są zwykle marzec i kwiecień. To właśnie wtedy większość osób zmaga się z syndromem wiosennego zmęczenia. Za brak siły, senność, apatię, rozdrażnienie odpowiada niedobór witamin i minerałów, które zimą trudniej pozyskać z pokarmów. Do złego samopoczucia przyczynia się też zbyt mała ilość tzw. dobrych bakterii w jelitach. Jeśli zimą stosowaliśmy antybiotyk, mógł on zaszkodzić dobroczynnej mikroflorze. Spory wpływ

na samopoczucie wiosną ma również waga ciała po zimie zwykle mamy kilka dodatkowych kilogramów, co odbija się na dobrym nastroju i jest po prostu fizycznym obciążeniem dla organizmu. Na szczęście, złą formę można poprawić. A domowe mikstury dostarczą wszystkiego, czego potrzebuje organizm wiosną – składników o działaniu wzmacniającym, antybakteryjnym, upiększającym. Już tydzień kuracji wystarczy, aby poczuć się zdecydowanie lepiej.

TEKST ANNA SKOCZEŃ

PIJ DUŻO PŁYNÓW HERBATEK OWOCOWYCH, ZIOŁOWYCH, KOMPOTÓW, CIEPŁEJ WODY Z CYTRYNĄ. WŁAŚCIWE NAWODNIENIE TO PODSTAWA.

C

ytryniec chiński

zwiększa wytrzymałość zarówno fizyczną, jak i psychiczną. Jest zaliczany do tzw. adaptogenów, czyli roślin po prawiających przystosowa nie człowieka do trudnych warunków otoczenia.

Nalewka, która stawia na nogi 100 g suszonych, sproszkowanych owoców zalej w słoju 500‒700 ml wytrawnego wina (czerwonego lub białego).

Odstaw na 3 dni w chłodne, ciemne miejsce, przecedź. Raz dziennie

pij kieliszek 50 ml. Stosuj przez 1 2 tygodnie.

Kurację wznów po miesiącu.

Nalewka z miłorzębu

– zazwyczaj stosuje się

3‒5 ml w szklance wody 2 razy dziennie lub zgodnie z zaleceniami producenta. wieczorem.

Dzawiera związki, które zwalczają szkodliwe bakterie, nie niszcząc tych dobrych. Stąd jego korzystny wpływ na skład mikroflory w jelitach. Wśród niszczonych drobnoustrojów znajduje się m.in. Helicobacter pylorii, bakteria, która z początkiem wiosny daje się we znaki wszystkim zmagającym się z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy. Oregano, nazywane także lebiodką pospolitą, odznacza się wyjątkowo silnym działaniem antyoksydacyjnym, 24 razy mocniejszym niż np. jabłka. Stąd jej odmładzające działanie. Olejkowa kuracja Certyfikowany olejek stosuj ściśle według wskazań producenta, które mogą być różne np. ze względu na jego stężenie.

Miłorząb japoński

zmniejsza stany zapalne w organizmie, usprawnia krążenie, wspomaga usuwanie toksyn, przez co działa ogólnie wzmacniająco. Ma także korzystny wpływ na samopoczucie psychiczne, m.in. dlatego, że ułatwia myślenie i zapamiętywanie. Oczyszczająca herbatka popołudniowa

W słoiku zmieszaj po 30 g suszonych liści miłorzębu i zielonej herbaty. Kopiastą łyżeczkę mieszanki zalej szklanką wrzącej wody i odstaw na 5 7 minut, przecedź. Dodaj do smaku miodu naturalnego i świeżo wyciśniętego soku z cytryny.

eń-szeń

dodaje energii, wytrzymałości i siły fizycznej, nie powodując przy tym pobudzenia ani przyspieszenia akcji serca (jak np. kawa w dużej ilości). Podczas pracy umysłowej zapewnia koncentrację i dobrą pamięć. Ma też korzystny wpływ na urodę ― poprawia wygląd skóry i pomaga zredukować zmarszczki. Chińczycy wierzą, że odmładza i zapewnia długowieczność.

Herbatka mocy Łyżeczkę suszu zalej kubkiem wody o temp. 96 st. C, przykryj na 5 7 minut.

Pij rano i w południe.

Żeń-szeniowe kapsułki stosuj w dawce 200 400 mg dziennie (za zgodą lekarza).

Żeń-szeń

Suplement diety

zawierający ekstrakt

z korzenia żeń-szenia.

Produkt przeznaczony dla osób dorosłych. Ekstrakt z korzenia żeń-szenia zwiększa siły witalne organizmu. 60 tabletek powlekanych

Czerwone buraki

są zalecane przy anemii, gruźlicy i innych wyniszczających organizm chorobach. Zawierają bowiem żelazo i cynk. Dowiedziono, że picie buraczanego soku prowadzi do wzrostu wytrzymałości na tyle dużej, iż zainteresowali się tym zawodowi sportowcy. Zakwas sportowca Obrane cienko i pokrojone grubo buraki ułóż w kamionkowym garnku (do 3/4 wysokości), przekładając ząbkami czosnku, liśćmi laurowymi, zielem angielskim i czarnym pieprzem. Zalej przegotowaną i ostudzoną wodą z solą (na litr ― łyżka). Przykryj i odstaw na 7 dni. Przecedź do wyparzonych, suchych słoików. Pij szklankę dziennie.

Można żuć korzeń

żeń-szenia w całości lub pokrojony, jeśli nie przeszkadza ci chrzanowo-pietruszkowy smak.

Buraki sprzyjają utrzymaniu kalorii w ryzach. Są bowiem niskokaloryczne.

Lukrecja gładka

ma bogaty skład chemiczny i jest uznawana za jeden z najbardziej wszechstronnych naturalnych leków. Poprawia odporność, wzmacnia, hamuje rozwój bakterii, chroni przed szkodliwymi dla organizmu wolnymi rodnikami, zapobiega spadkowi hormonów obniżających stres i dba o właściwe trawienie.

Lukrecjowe kapsułki przyjmuj do 3 dziennie (zawierających po 220 mg korzenia lukrecji).

Pokrzywa zwyczajna

Jeżówka purpurowa

słynie ze swoich niezwykłych właściwości. Działa jak szczepionka przeciwko wirusom, bakteriom i grzybom, ale także kosmetyk poprawiający elastyczność skóry. Przyspiesza przemianę materii, ułatwiając powrót do smukłej sylwetki.

Przeciwinfekcyjny napar Łyżeczkę suszonych korzeni gotuj 10 minut w 1 2 kubkach wody, odcedź. Popijaj przez cały dzień. Kapsułki przyjmuj zgodnie z zaleceniami na opakowaniu. Dawka różni się w zależności od produktu wykorzystanej części rośliny oraz użytego gatunku.

to skarbnica witamin (m.in. A, C i E) oraz minerałów (magnezu, żelaza, wapnia). Zaliczana jest do grupy roślin adaptogenów pomocnych przy wiosennym osłabieniu. Poprawia też odporność na sezonowe infekcje. Dodatkowo zapobiega chorobom z autoagresji.

Pokrzywowy miodek 10 łyżek suszonych nasion zmiel w młynku. Skrop czystym alkoholem 60-proc. i odstaw na 2 godziny. Dodaj 10 łyżek miodu naturalnego, wymieszaj. Odstaw na 7 dni, a następnie stosuj 2 razy dziennie po łyżce.

REKLAMA

Wege jest

w modzie

hoć mamy teraz boom na wegetarianizm, z pewnością nie jest on wymysłem naszych czasów. Hindusi znali go już 2 tys. lat przed naszą erą, a w starożytnej Grecji praktykowali np. orficy (ok. 600 r. p.n.e). Wraz z nastaniem średniowiecza wiele się jednak zmieniło, przynajmniej w Europie. Mięsa unikali wtedy głównie mnisi w ramach ascezy, reszta zaś społeczeństwa robiła to podczas postu czy z biedy. Od XV wieku sytuacja „roślinożerców” zaczęła się poprawiać. Jednym ze słynnych wegetarian tamtej epoki był np. autor portretu Mona Lisy Leonardo da Vinci. Postawił na taką dietę ze względów etycznych. Z później żyjących sław warto wspomnieć np. o Albercie Einsteinie. Ten wybitny fizyk deklarował: „(...) żyję bez tłuszczów, bez mięsa czy ryb, ale czyniąc tak, czuję się całkiem nieźle. Zawsze wydawało mi się, że człowiek nie narodził się, aby być drapieżnikiem”

Karolina Banasiak

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

Ale naprawdę głośno o wegetarianizmie zrobiło się, gdy stał się popularny wśród gwiazd estrady (Leonard Cohen, Bono, Justin Timberlake) czy kina (Clint Eastwood, Natalie Portman, Brad Pitt). Obecnie to jeden z głównych nurtów dietetycznych. Co ciekawe, w sumie mały odsetek osób praktykuje go dlatego, że chce schudnąć czy z dbałości o środowisko. Motywacją jest głównie miłość do zwierząt i kwestie etyczne na równi z troską o własne zdrowie. Co do tego ostatniego, badania potwierdzają, że prawidłowo skomponowana dieta bezmięsna rzeczywiście nam służy. Redukuje bowiem ryzyko problemów z układem krążenia (zwłaszcza na tle miażdżycowym) oraz chorób nowotworowych czy związanych z przemianą materii (głównie ze względu na zwiększenie w menu ilości warzyw i owoców, które obfitują w błonnik i antyoksydanty). Ale że kluczem do zdrowia jest wspomniana już wcześniej dieta dobrze zbilansowana, warto przed przejściem na wegetarianizm dobrze się do takiej zmiany przygotować, np. konsultując z dietetykiem. Można też zdecydować się na metodę małych kroków i zacząć np. od wyeliminowania tylko mięsa czerwonego (tzw. semiwegetarianizm, w którym drób, ryby, jaja i mleko są dozwolone) albo chociaż zostawienie w menu ryb (pescowegetarianizm) lub jajek i nabiału (laktoowowegetarianizm). Spróbować nie zaszkodzi, smacznego:)

CTEKST KAROLINA BANASIAK Zdjęcie: Robby Cyron

ŻYJĘzdrowo

Melatonina, serotonina, prolaktyna... Zależy od nich wiele, m.in. nasze zdrowie, nastrój, sylwetka, kondycja skóry, a także dojrzewanie i starzenie się organizmu.

ŻYJĘ ZDROWO

Hormony sterują wieloma procesami w naszym organizmie. Jeśli znajdują się w równowadze, zapewniają nam zdrowie i komfort życia. Jeżeli jednak jest ich za dużo lub za mało, zaczynamy gorzej się czuć i chorować.

TEKST BARBARA TULEJA

Nieustannie rządzą

naszym życiem

Ferrum

Suplement diety zawierający w składzie żelazo oraz witaminy: B6, B12, C i kwas foliowy. Żelazo pomaga w prawidłowej produkcji czerwonych krwinek i hemoglobiny oraz w prawidłowym transporcie tlenu w organizmie. Witaminy B6 i B12 pomagają w prawidłowej produkcji czerwonych krwinek oraz przyczyniają się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Kapsułki, 30 szt.

Hormony to substancje produkowane przez gruczoły układu hormonalnego (dokrewnego), jak i wyspecjalizowane tkanki. Za ich pomocą komórki i narządy organizmu komunikują się ze sobą i wiedzą, co mają robić. Głównym zadaniem hormonów jest regulacja i koordynacja procesów chemicznych w organizmie. To od nich w dużej mierze zależy nasze zdrowie, wygląd i samopoczucie. Dlatego wszelkie zaburzenia w ich funkcjonowaniu trzeba zawsze leczyć. Do tej pory naukowcy zidentyfikowali, zbadali i opisali ponad sto hormonów. W miarę postępu medycyny okazuje się,

Wyznaczają rytm dobowy

godz. 8.00 Budzimy się nawet bez budzika. Zawdzięczamy to wysokiemu poziomowi kortyzolu ‒ działa jak bateria dająca energię. godz. 10.00 Poziom adrenaliny jest już dość wysoki i nadal rośnie. Dzięki temu możemy się skoncentrować na pracy, mamy dużo siły. godz. 12.00 Spada poziom cukru we krwi. Czas na kolejny posiłek, po którym podniesie się poziom hormonu trzustki, insuliny. godz. 15.00 Pogarsza się nastrój, bo zaczyna brakować serotoniny. godz. 17.00 Wraca energia i chęć do działania. To efekt skoku poziomu dwóch „energetyzujących” hormonów – adrenaliny i noradrenaliny. godz. 21.00 Początek wydzielania się melatoniny. Nadchodzi pora na nocny wypoczynek, relaks i stopniowe wyciszanie się.

że wiele twierdzeń na temat tych substancji jest już nieaktualnych. Pojawiają się natomiast nowe, czasem zupełnie zaskakujące informacje. Oto, co warto o nich wiedzieć i co można na co dzień robić, żeby utrzymać hormony na odpowiednim poziomie.

Bardzo często mówi się, że czekolada najlepiej poprawia humor. Rzeczywiście tak jest, że po zjedzeniu kilku jej kostek w naszym organizmie podnosi się poziom wytwarzanej w jelitach serotoniny, zwanej hormonem szczęścia. Substancja ta odpowiada bowiem za dobry nastrój, zdrowy sen i apetyt. Jednak znacznie większe ilości serotoniny produkowane są, gdy biegamy, jeździmy na rowerze (również stacjonarnym), ćwiczymy jogę albo chociażby szybko maszerujemy co najmniej przez 30 minut dziennie.

Poziom tego hormonu unormujemy też dzięki przebywaniu jak najczęściej na dworze.

W naturalnym podniesieniu poziomu serotoniny mogą nam pomóc też inne pokarmy, nie tylko czekolada. Dobrze codziennie jadać np. banany, produkty mleczne i równocześnie zbożowe. Zawarta w owocach serotonina i występujący w mleku tryptofan zostaną lepiej przyswojone przez nasz organizm dzięki pochodzącym np. z płatków owsianych węglowodanom. Warto wiedzieć, że wytwarzanie serotoniny utrudnia utrzymujący się zły nastrój. To hormon lubiący światło – nasz organizm dużo łatwiej go wytwarza, gdy świeci słońce niż w pochmurne dni. Stąd poziom serotoniny może być na przedwiośniu obniżony w porównaniu z latem. Rozpoznamy to m.in. po: uczuciu przemęczenia (nieustępującym mimo odpoczynku), nasilonym przygnębieniu, skłonności do impulsywnych i agresywnych zachowań, problemach ze snem (np. wybudzaniu się w środku nocy), zwiększonej wrażliwości na ból, wzmożonemu apetytowi, zwłaszcza na słodycze, które powodują gwałtowny wzrost poziomu glukozy i chwilową poprawę nastroju. Jeśli masz takie objawy, skonsultuj się z lekarzem rodzinnym.

Krótkotrwały stres

Aktywność fizyczna podnosi poziom serotoniny dużo skuteczniej niż czekolada.

powoduje wydzielanie: adrenaliny i kortyzolu. Dzięki nim możemy skutecznie działać. Natomiast przewlekły prowadzi do rozregulowania układu hormonalnego.

Hormon wzrostu jest potrzebny również dorosłym.

Somatotropina, czyli hormon wzrostu, wydzielana jest przez przedni płat przysadki mózgowej. Najwięcej jej mamy w dzieciństwie i młodości, kiedy rośniemy. Nasz organizm produkuje ją również później, gdy jesteśmy już dorośli, najintensywniej nocą, podczas snu. Pomaga wówczas odbudować i zregenerować komórki naskórka. Dlatego m.in. zawsze rano mamy dużo ładniejszą cerę niż wieczorem. Niestety, z wiekiem (po 30. roku życia) poziom somatotropiny stopniowo spada. Przysadka mózgowa wydziela go coraz mniej, co z kolei wpływa m.in. na wygląd i siłę naszych mięśni, skóra w widoczny sposób się starzeje. Inne objawy to obniżenie energii i witalności oraz otyłość brzuszna. Mogą pojawić się problemy w sferze seksualnej. Aby temu zapobiec, wysypiajmy się (ok. 8 godzin dziennie), bądźmy aktywni fizycznie i ograniczmy cukier w diecie, który podnosi poziom tzw. somatomedyn – substancji hamujących działanie hormonu wzrostu.

Warto wiedzieć...

*Nadwaga i otyłość mogą mieć hormonalne skutki. Najczęściej wiążą się one z tzw. insulinoopornością. Wtedy organizm, by dostarczyć energię do komórek, musi wyprodukować więcej insuliny

Pod wpływem silnego napięcia wydziela się wiele hormonów. Te podstawowe to adrenalina i kortyzol. Ale oprócz nich organizm produkuje również więcej prolaktyny. Potrzebna jest w ciąży oraz po porodzie, bo umożliwia karmienie piersią. Natomiast ta sama prolaktyna wydzielana pod wpływem stresu, gdy nie oczekujemy dziecka, może hamować jajeczkowanie, a w konsekwencji utrudniać zajście w ciążę. To mądrość natury. Stres jest wyraźnym sygnałem dla organizmu, że teraz są ważniejsze sprawy. Prolaktyna ma również wpływ na metabolizm, funkcje układu odpornościowego i nerwowego. Gdy mamy jej za dużo, występują zaburzenia hormonalne.

Kelp

Suplement diety zawierający ekstrakt z plechy morszczynu pęcherzykowatego, który stanowi źródło jodu. Jod pomaga w prawidłowej produkcji hormonów tarczycy i w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy, układu nerwowego oraz pomaga zachować zdrową skórę i przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego. Tabletki, 100 szt.

Może na to wskazywać niere gularny cykl miesiączkowy, obniżone libido czy suchość pochwy. Warto wtedy zrobić badanie krwi na poziom prolaktyny (ze skierowaniem od gineko loga lub endokrynologa) oraz hormonów przysadki i tarczycy (wystarczy skierowanie od lekarza rodzinnego). Co może pomóć unormować poziom hormonu? Najlepiej byłoby przede wszystkim nie stresować się niepotrzebnie. A w okresach długotrwałego napięcia zadbać o wyciszenie i relaks. Można zastosować zioła, akupunkturę, masaż i świadome głębokie oddychanie. Dobre efekty daje również aktywność fizyczna. Ruch zapobiega niekorzystnemu działaniu hormonów stresu dzięki temu, że rozładowuje narastające w nas napięcie. Poza tym aktywność fizyczna sprzyja wydzielaniu endorfin, czyli ”hormonów szczęścia”, odpowiedzialnych za dobre samopoczucie.

Rzeczywiście, nagłe przybieranie na wadze bywa często pierwszym objawem niedoczynności tarczycy. Zwłaszcza jeśli przy tym nie mamy nadmiernego apetytu i nie jemy więcej niż zazwyczaj. Gdy nasza tarczyca wydziela za mało hormonów, wtedy spada tempo przemiany materii. Dlatego, jeśli nagle

*W tym wypadku, aby uregulować hormony, warto schudnąć.

W stresie organizm produkuje zbyt dużo prolaktyny, głównie odpowiedzialnej za laktację.

Jeśli zaczynamy tyć zupełnie bez powodu, to przyczyną mogą być źle funkconujące hormony tarczycy.

bez wyraźnej przyczyny zaczynamy przybierać na wadze i nie możemy schudnąć, warto skonsultować się z lekarzem. Być może w takiej sytuacji konieczne będzie skierowanie do endokrynologa i wykonanie badań. Pierwsze, które może potwierdzić lub wykluczyć niedoczynność, to sprawdzenie poziomu hormonów tarczycy: tyroksyny (T4), trójjodotyroniny (T3) oraz hormonu przysadki mózgowej: tyreotropiny (TSH). Dzięki nim można się przekonać, czy nasza tarczyca działa prawidłowo, czy nie.

Fitoestrogeny nie złagodzą objawów menopauzy tak samo, jak hormonalna terapia zastępcza.

Estrogeny roślinne (fitoestrogeny) działają podobnie do kobiecych hormonów i u niektórych kobiet mogą łagodzić takie objawy menopauzy jak: uderzenia gorąca, zlewne poty, spadki nastroju, kłopoty ze snem. Leki bez recepty i suplementy diety z wyciągiem z soi zawierającej fitoestrogeny można kupić w aptece. Ale ich działanie jest o wiele słabsze niż hormonów stosowanych w hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Poza tym, aby preparaty z fitoestrogenami, np. na bazie soi, zadziałały, muszą nastąpić przemiany enzymatyczno-metaboliczne w naszym przewodzie pokarmowym. Dopiero w ich efekcie tworzą się substancje o strukturze podobnej do estrogenów. Z badań wynika, że do takich przemian dochodzi jedynie u mniej więcej 1/3 kobiet. Jeśli więc nie ma przeciwwskazań, a objawy menopauzy nam dokuczają, lekarz proponuje hormonalną terapię zastępczą i dobiera indywidualnie zarówno preparat, jak i sposób stosowania.

Melatonina nie zawsze jest najlepsza na bezsenność.

Hormon ten jest wydzielany w mózgu zależnie od natężenia światła (im mniejsze, tym go więcej). Koordynuje nasz zegar biologiczny, ale także pomaga radzić sobie ze stresem i stymuluje układ odpornościowy. Informuje nas, kiedy czas na spanie, a kiedy na aktywność. Gdy zimą i wczesną wiosną jasno jest tylko przez kilka godzin (a nie klikanaście jak np. latem), dla melatoniny to sygnał, że powinna nas zachęcić do snu. Jej ilość wtedy się zwiększa. Dlatego w ciemnościach robimy się senni. Gdy melatoniny mamy za mało, źle sypiamy, budzimy się w nocy, w efekcie podczas dnia jesteśmy rozdrażnieni, zmęczeni, apatyczni. Jednak melatonina w tabletkach nie może być uniwersalnym lekiem na problemy ze snem, bo one często wynikają nie

Codzienne spacery głębokie oddychanie czy

z zaburzeń wydzielania tego hormonu, ale z naszego lęku przed bezsennością. Zalecana jest przede wszystkim przy kłopotach wywołanych pracą na zmiany i przy zespole nagłej zmiany strefy czasowej (jet lag). Aby naturalnie wspomóc produkcję melatoniny, od razu po przebudzeniu odsłaniaj okna, w ciągu dnia korzystaj z naturalnego światła, po południu wyjdź na spacer, a wieczorem unikaj patrzenia w ekrany emitujące niebieskie światło.

Senocalm z melatoniną

Suplement diety zawierający melatoninę, naturalne ekstrakty roślinne, witaminy z grupy B oraz magnez. Ekstrakt z szyszek chmielu zwyczajnego oraz melisa lekarska wspomagają dobry sen. Witamina B6, witamina B12, tiamina oraz magnez pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Ponadto witamina B12 i magnez przyczyniają się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Tabletki powlekane, 30 szt.

obejrzenie dobrej komedii to świetne sposoby na pozbycie się stresu. A to pozytywnie wpływa na uregulowanie gospodarki hormonalnej.

Prawdy i mity

o anemii

To częsta choroba. Jednak wiedza o niej nie jest już tak powszechna. Dlatego postanowiliśmy sprawdzić kilka obiegowych opinii na jej temat.

TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

Anemia, zwana inaczej niedokrwistością, to – mówiąc najprościej – niewystarczająca zdolność krwi do przenoszenia tlenu. Są jednak różne rodzaje anemii. U jej podłoża może bowiem tkwić wiele rozmaitych czynników:

l mała ilość hemoglobiny, czyli białka odpowiedzialnego za transport tlenu w erytrocytach (czerwonych krwinkach);

l niewłaściwy poziom hematokrytu (stosunek objętości erytrocytów do objętości krwi);

l zbyt mała ilość lub zła jakość czerwonych krwinek. Poza tym anemia głównie dotyczy kobiet, bo często jej powodem są silne krwawienia miesiączkowe czy ciąża, kiedy wzrasta zapotrzebowanie organizmu na żelazo będące składnikiem hemoglobiny. Cierpią też na nią nierzadko osoby stosujące restrykcyjne diety odchudzające oraz wegetarianie i weganie. W produktach roślinnych występuje bowiem tzw. żelazo niehemowe – gorzej przyswajane niż hemowe, które jest obecne w produktach pochodzenia zwierzęcego. To elementarne fakty. Co do kilku innych krążących opinii możemy mieć jednak wątpliwości. Oto część z nich.

MitPrzed anemią można się łatwo uchronić, jedząc produkty bogate w żelazo, np. mięso.

Skoro obok anemii wynikającej z błędów dietetycznych mamy też inne jej rodzaje, m.in. sierpowatą (uwarunkowaną genetycznie) czy aplastyczną (wywołaną zaburzeniami pracy szpiku kostnego), dieta może tu jedynie wspomagać terapię. Te rodzaje anemii wymagają zaawansowanego leczenia, a czasem przetaczania krwi czy nawet przeszczepu szpiku.

NAGŁE OSŁABIENIE NIE MUSI BYĆ OBJAWEM PRZESILENIA WIOSENNEGO CZY SKUTKIEM NIEDAWNO PRZEBYTEJ INFEKCJI. GDY CZĘŚCIEJ NIŻ ZWYKLE ODCZUWASZ ZMĘCZENIE I SENNOŚĆ, WARTO SPRAWDZIĆ POZIOM ŻELAZA WE KRWI.

Prawda

Osoby uprawiające niektóre sporty

są bardziej narażone na anemię.

Prawda

W

SKLEPACH SPORTOWYCH BEZ TRUDU

Dotyczy to głównie osób biegających. Podczas joggingu pod wpływem uderzeń stóp o twarde podłoże dochodzi do niszczenia erytrocytów i utraty żelaza (tzw. hemoliza wysiłkowa).

MitAnemia nie ma wpływu na wagę ciała.

Niedobór żelaza może sprzyjać tyciu, obniża bowiem tempo przemiany materii, co ułatwia odkładanie się tkanki tłuszczowej. Dodatkowo szybsze męczenie się podczas wysiłku zmusza nas do ograniczenia aktywności ruchowej, a to może skutkować przyrostem wagi.

Żelazo najlepiej wchłania się wraz z witaminą C oraz kwasem foliowym.

Dlatego produkty bogate w ten składnik (mięso, wątróbkę) trzeba jadać z dodatkiem zielonych warzyw, najlepiej na surowo, a tabletki popijać sokiem pomarańczowym. Przynajmniej dwie godziny przed i po jedzeniu należy unikać kawy i herbaty, bo utrudniają przyswajanie żelaza.

Preparaty z żelazem trzeba przyjmować zawsze rano na czczo.

MitWiększość lekarzy rzeczywiście tak zaleca. Jeśli jednak środki te wywołują u kogoś silne bóle brzucha, można je przyjmować na noc, tuż przed pójściem spać (co najmniej 2‒3 godziny po kolacji). To potrafi złagodzić dolegliwości. Dodatkowo warto wówczas rano sięgnąć po jakiś preparat osłaniający śluzówkę żołądka.

Prawda

Zbyt niski poziom hemoglobiny we krwi może być zagrożeniem dla życia.

Norma hemoglobiny dla kobiet wynosi 11,5‒15,5 g/dl. Jeśli jej poziom spadnie do 6,5 g/dl, może nastąpić poważne niedotlenienie tkanek. To już jest wskazanie do hospitalizacji i bardziej inwazyjnego leczenia, np. przetoczenia krwi.

JEMzdrowo

Pan Zagłoba słusznie uważał, że ten cudowny składnik, który po łacinie nazywał oleum, zwiększa bystrość umysłu. Badania potwierdzają, że oleje potrafią zrobić dla zdrowia znacznie więcej. Pod warunkiem, że są bardzo dobrej jakości.

Oleum idzie do głowy

To nic, że tłuste

BARBARA LASOTA

mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Oleje mają dokładnie tyle samo kalorii, co smalec. Jednak w przeciwieństwie do tego ostatniego cieszą się dobrą sławą i dietetycy zalecają, byśmy codziennie jedli ich aż dwie łyżki. Wybierajmy te najlepsze.

Producenci oleju rzepakowego przekonują nas w reklamach, byśmy pokochali ich produkt z naszego rodzimego rzepaku. Importerzy oliwy zapewniają, że ten tłuszcz nie ma sobie równych. Spierają się nawet, czy lepszą oliwę uzyskuje się z oliwek hiszpańskich, greckich czy włoskich? Podobnie jak sommelierzy mają swoje ulubione odmiany winorośli, tak smakosze oliwy, degustując zielonkawy, zawiesisty płyn, wyczuwają różnicę między odmianami owoców drzew oliwnych. A przecież liczą się jeszcze termin zbioru i metoda tłoczenia. Na tym dylematy się nie kończą, bo przecież są jeszcze oleje: sojowy, słonecznikowy, lniany, konopny, ryżowy,

dyniowy i mnóstwo innych. Warto znać ich właściwości, bo każdy olej ma jednak nieco inny skład. Niektóre roślinne tłuszcze są szczególnie bogate w cenne substancje, chroniące nas np. przed chorobami serca, nowotworami, schorzeniami skóry i stawów. Mogą nawet trochę opóźniać procesy starzenia się organizmu. Do najcenniejszych należą wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6, jednonienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy E i K oraz tzw. przeciwutleniacze.

Zacznijmy od oliwy Północy

W naszej części Europy, gdzie dla drzew oliwnych jest za zimno, już w średniowieczu ludzie nauczyli się uprawiać inne rośliny oleiste i wyciskać z nich tłuszcz. Najbardziej rozpowszechnił się rzepak. Jego nasiona

Sprawdzaj daty, dobrze przechowuj

OLEJE Z CZASEM JEŁCZEJĄ. NIE DOPUSZCZAJ DO TEGO.

Preferuj oleje w ciemnych, szklanych butelkach i zawsze sprawdzaj datę ich przydatności do spożycia.

Po otwarciu zużywaj je w ciągu maksymalnie 3 miesięcy.

Rafinowaną oliwę, olej rzepakowy, sojowy i słonecznikowy możesz 1przechowywać w temperaturze pokojowej, ale w ciemnym miejscu. Pamiętaj, że oleje tłoczone na zimno są dużo mniej trwałe.

zawierają ponad 40 proc. cennego tłuszczu.

To właśnie ten olej nazwano oliwą

Północy, aby podkreślić, że jest równie cenny dla serca, jak oliwa. Badacze porównujący skład różnych tłuszczów roślinnych twierdzą

nawet, że olej z rzepaku ma korzyst niejsze dla zdrowia proporcje kwasów

omega-3 do kwasów omega-6 niż oliwa.

Nadaje się też do smażenia, bo ma wysoką temperaturę dymienia, czyli jest odporny na przypalenie.

Tłoczenie

ma znaczenie

Na etykietach niektórych olejów możemy znaleźć informację, że produkt pochodzi z pierwszego tłoczenia. To oznacza, że powstał podczas jednokrotnego wyciskania nasion, a więc zawiera sporo cennych składników, które znajdowały się w nasionach. Wyciskanie tłuszczu po raz kolejny, z tzw. wytłoków, zawsze daje olej o uboższym składzie i bardziej przetworzony. Dlatego ma on zwykle niższą cenę. Tłoczenie może przebiegać na zimno lub gorąco. Jeśli zatem znajdziemy na etykiecie informację, że jest to produkt tzw. zimnotłoczony, potraktujmy to jako dodatkowy plus. Oleje otrzymywane tą metodą (w niskiej temperaturze) mają intensywną barwę,

KAROLINA BANASIAK REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

W diecie większości z nas często brakuje kwasów tłuszczowych

omega-3, bo wciąż zbyt rzadko jemy ryby morskie, dlatego zachęcam do uzupełniania tego składnika przez spożywanie oleju. Najbogatszy w omega-3 jest olej lniany. Coraz bardziej go doceniamy, ale wydaje mi się, że jeszcze nie tak jak na to zasługuje. Najlepiej kupować ten oferowany przez apteki i sklepy ze zdrową żywnością. Tam jest przechowywany na ogół w lodówce. Jest to bowiem produkt nietrwały, kwasy omega-3 łatwo się rozkładają. Natomiast w sklepach spożywczych stoi na półkach, nie w chłodni, i po kilku lub kilkunastu dniach zawartość najcenniejszego składnika spada. Poza tym, że olej ten ma niekwestionowany pozytywny wpływ na nasze zdrowie, jest także świetnym naturalnym kosmetykiem. Poprawia cerę, wzmacnia włosy i opóźnia powstawanie zmarszczek.

wyrazisty smak i są trochę mętne. Zawierają więcej prozdrowotnych substancji niż te otrzymywane na ciepło. Pamiętajmy jednak, że powinniśmy je stosować przede wszystkim na surowo, dodając do sałatek. Można również dolać łyżkę lub dwie do sosu lub zupy, ale dopiero pod koniec obróbki termicznej. W wysokiej temperaturze bowiem cenne składniki rozkładają się. Jeśli stosujemy taki olej do smażenia, to tylko do krótkiego i na tzw. małym ogniu. Nadaje się on do przygotowania jajecznicy czy naleśników, ale gdy chcemy mocno zrumienić mięso, użyjmy oleju tłoczonego na gorąco, czyli jasnego, o słomkowej barwie, klarownego, zwanego rafinowanym. Tą metodą otrzymuje się tłuszcz znacznie odporniejszy na ogrzewanie, wolniej jełczejący, o delikatniejszym smaku. Można go używać na zimno i ciepło, ale, niestety, jest pozbawiony części substancji korzystnych dla zdrowia.

Z lokalnych olejarni

To oczywiste, że duże zakłady produkujące oleje stosują taką technologię, która pozwala im wycisnąć z nasion jak najwięcej tłuszczu. Poza obróbką mechaniczną wykorzystują często (dozwolone przez przepisy, ale jednak sztuczne) substancje chemiczne, np. ług

sodowy. W procesie rafinacji są one usuwane, a produkt końcowy przechodzi kontrolę jakości. Tym niemniej, wymagający konsumenci poszukują olejów wyprodukowanych tylko przez mechaniczne wyciskanie. Takie oferują małe olejarnie, których pojawia się coraz więcej. Tłoczą na ogół tylko oleje na zimno i sprzedają w małych butelkach (100–500 ml). Oferują olej lniany i rzepakowy, ale też konopny, z ostropestu, dyni, wiesołka, a nawet z czarnuszki i ogórecznika. Każdy smakuje inaczej i ma nieco inne zalety.

Mieszanka? Nie daj się nabrać

Niektórzy producenci wpadli na pomysł mieszania różnych olejów w jednej butelce, np. tańszego rzepakowego z lnianym i słonecznikowym. Twierdzą, że dzięki temu produkt ma idealny skład, bo olej rzepakowy, w którym dominują kwasy tłuszczowe jednonienasycone, został wzbogacony o lniany, który wnosi kwasy tłuszczowe omega-3, i słonecznikowy obfitujący w omega-6. Tymczasem dociekliwy konsument po przeczytaniu etykiety przekona się, że olej lniany stanowi w takiej mieszance zaledwie

2–3 proc. Lepiej więc kupić dużą butelkę taniego tłuszczu z rzepaku i używać go do smażenia i osobno mniejsze butelki oleju lnianego i słonecznikowego do sałatek.

Kwas erukowy to przeszłość

Krytycy oleju rzepakowego twierdzą, że wybierają inny, bo w rzepaku znajduje się niezdrowy kwas erukowy. Nie jest to prawdą. Już od ponad pięćdziesięciu lat do celów spożywczych wykorzystywane są wyłącznie odmiany rzepaku bezerukowego. To z nich tłoczy się olej. Badania przeprowadzane w laboratoriach Panśtwowej Inspekcji Sanitarnej wskazują też, że nie zawiera on pozostałości pestycydów. Dlatego nie wierzmy w szkodliwość oliwy Północy.

6 wartościowych olejów tłoczonych na zimno

KONOPNY

• Powstaje z konopi siewnej, która nie posiada właściwości narkotycznych. Polecany jest przy chorobach reumatycznych, kłopotach z zasypianiem i nadmiernym stresie.

LNIANY

• Niemiecka biochemiczka dr Budwig zalecała go w formie pasty z twarogiem w diecie wspomagającej przy nowotworach. Olej poprawia też pracę mózgu i łagodzi objawy menopauzy.

Z OGÓRECZNIKA

• Spowalnia procesy starzenia się skóry, wspomaga leczenie łuszczycy i atopowego zapalenia skóry. Zaleca się go także przy wyprysku łojotokowym, łupieżu i łamliwości włosów.

Z OSTROPESTU

• Poprawia apetyt, działa przeciwzapalnie. Przeciwdziała też uszkadzaniu komórek organizmu przez wolne rodniki tlenowe. Zawiera sylimarynę, która wspomaga pracę wątroby.

DYNIOWY

• Zapobiega chorobom górnych dróg oddechowych i pomaga pozbyć się pasożytów przewodu pokarmowego. Wzmacnia paznokcie. Jest też zalecany na poprawę koncentracji i pamięci.

Z WIESIOŁKA

• Poprawia odporność, łagodzi objawy alergii skórnych, wspomaga układ krążenia. Stymuluje pracę układu nerwowego, pozytywnie wpływa na nasz nastrój i sprawne myślenie.

Oleje, jak wszystkie tłuszcze, są kaloryczne. Łyżka, czyli ok. 10 g, dostarcza nam 88 kcal. Nie przejmujmy się jednak tym, bo razem z nimi otrzymujemy cenne składniki.

DZIAŁANIE NIEFARMAKOLOGICZNE

DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI OD 6. ROKU ŻYCIA.

NeoBianacid łagodzi dolegliwości żołądkowe, z poszanowaniem dla Twojego organizmu, a także dla środowiska.

glutenu bez

SKŁADNIKAMI Z

W APTEKACH

TO JEST WYRÓB MEDYCZNY 0373 Używaj go zgodnie z instrukcją lub etykietą.

Aboca posiada certyfikat B Corp dobrowspolne.aboca.com

Producent: Aboca S.p.A. Società Agricola Sansepolcro (AR) - Italia

Dystrybutor: Aboca Polska Sp. z o.o., 40-384 Katowice, ul. Ks. Bpa. H. Bednorza 2a-6 - Polska

Na zgagę, refluks i trudności w trawieniu, wybieram produkt o szybkim działaniu oraz z formułą w 100% naturalną.

ZE

UPRAW EKOLOGICZNYCH RÓWNIEŻ W CIĄŻY I W OKRESIE KARMIENIA PIERSIĄ

To niepozorne warzywo zawiera moc cennych składników, które mogę zapobiec wielu dolegliwościom ze zdrowiem.

Buraki

Warto je docenić

TEKST BARBARA LASOTA

Niektóre warzywa są tak efektowne, że chcemy je natychmiast kupić i przygotować z nich coś pysznego. Buraki do takich nie należą. Wprawdzie po przekrojeniu mają piękną bordową barwę, ale generalnie nie wyglądają zachęcająco. A jednak pod ciemną skórką kryje się bogactwo składników służących zdrowiu, co dostrzeżono już w czasach starożytnych. Buraki będą również smaczne, jeśli odpowiednio je przyrządzimy.

CO ZAWIERAJĄ

Dużo kwasu foliowego i potasu. Ale najcenniejsza jest obecna w nich betaina, która potrafi oczyszczać organizm z uszkodzonych, zmutowanych komórek wywołujących choroby.

Bio Burak

Środek spożywczy zawierający 99,97% soku z buraków ćwikłowych, z koncentratu. Dodatkowo zawiera ekologiczny koncentrat soku z aceroli. Sok jest produktem naturalnym, dlatego kolor, zapach i smak poszczególnych partii mogą się nieznacznie różnić. Sok, 500 ml

JAK JE JEŚĆ, BY BYŁY NAJWARTOŚCIOWSZE

Najbardziej godny polecenia jest zakwas oraz świeży sok wyciskany za pomocą sokowirówki lub wyciskarki wolonoobrotowej, który możemy łączyć z sokiem z cytryny, jabłka lub marchewki. Warto również jeść je jako jarzynkę czy kotlety z dodatkiem kaszy jaglanej lub fasoli.

Uwaga!

Najlepszy efekt terapeutyczny przynosi wypijanie codziennie ok. 1/3 szklanki soku z buraków.

Na co pomagają?

NA SERCE I NIE TYLKO

•Dzięki burakom (jedzonym przynajmniej dwa razy w tygodniu) lub piciu z nich soku można nieco poprawić wydolność serca, obniżyć poziom cholesterolu, homocysteiny i zmniejszyć ryzyko zwapnienia naczyń krwionośnych. Warzywo to zapobiega również zaparciom, opóźnia demencję i sprzyja lepszemu wykorzystaniu witaminy B12 z pożywienia, która wraz z żelazem przeciwdziała anemii (piszemy o niej na s. 54‒55). Ponadto buraki, a zwłaszcza sok, pobudzają odporność organizmu na infekcje.

Gdy źle pracują

Nerki są naszym filtrem, który usuwa z krwi szkodliwe substancje, a zostawia niezbędne. Bez nich byśmy się zatruli. Gdy chorują, ale też wtedy, gdy działają sprawnie, ważne jest to, co jemy.

NasZ ekspert

BARBARA LASOTA

mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Wyglądają jak duże ziarna fasoli, ale wielkości pięści. W każdej z nerek znajdują się miliony nefronów, głównych jednostek budulcowych. Oczyszczają one organizm z metabolitów leków i z tych składników pożywienia, których nie wykorzystujemy lub mogłyby nam zaszkodzić. Wśród nich są różne toksyny, sól, mocznik, kwas moczowy. O tym, jak ogromną pracę wykonują nasze nerki, świadczy fakt, że w ciągu doby przefiltrowują całe osocze krwi aż 30 razy. Regulują także poziom wody w organizmie, ilość ważnych elektrolitów, czyli sodu i potasu, i wpływają na gospodarkę hormonalną. W nich zachodzi również przemiana nieaktywnej formy wit. D3 w formę aktywną. A zatem, jeśli dojdzie do zaburzenia w funkcjonowaniu nerek, ma to negatywny wpływ na cały organizm. Dlatego powinniśmy dbać o nie tak samo, jak o serce

Nie służą nerkom

Nawet jeśli niewydolność jest umiarkowana, należy z niektórych produktów zrezygnować, aby spowolnić chorobę. Potrzebę niejedzenia słonych chipsów łatwo zrozumieć. Ale co z kiszonymi ogórkami albo tak zachwalanymi migdałami, bananami czy gorzką czekoladą? Niestety, kiszone ogórki są zbyt słone, a banany, czekolada i migdały dostarczają za dużo potasu. Gdy chore nerki nie usuną jego nadmiaru, może to doprowadzić do zaburzeń rytmu serca.

Od lat producenci chętnie dodają go do konserw, parówek, zup instant i sosów, aby poprawić ich smak. Nadmiar może być szkodliwy dla nerek. Dlatego czytajmy etykiety i wybierajmy żywność naturalną.

czy wątrobę. Tymczasem rzadko zastanawiamy się nad tym, w jaki sposób możemy zachować je w dobrej kondycji.

Jak się o nie troszczyć

Wcale nie jest to trudne i nie wymaga od nas wielkiego poświęcenia.

e Pijmy minimum 2 l płynów dziennie. To ułatwia usuwanie szkodliwych substancji, a także zmniejsza niebezpieczeństwo infekcji. Oczywiście, gdy do niej dojdzie, zawsze stosujmy leki według wskazań lekarza. Źle leczona infekcja szybko nawraca.

e Jeśli ktoś pali papierosy lub nadużywa alkoholu, powinien starać się zrezygnować z tych używek.

e Unikajmy dużej nadwagi i diety prowadzącej do rozwoju cykrzycy typu II. Zbyt wysoki poziom cukru bywa sprawcą częstych zakażeń ukadu moczowego i może spowodować niewydolność nerek.

e Kontrolujmy ciśnienie krwi i ograniczmy w codziennym jadłospisie ciasta i tłuste potrawy, zwłaszcza smażone, które powodują stopniowy wzrost ciśnienia. Ono również bywa przyczyną przewlekłej choroby nerek. Kolejność może być też odwrotna – niedomagające nerki mogą doprowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego.

e Ograniczmy sól, również poprzez rezygnację z żywności wysokoprzetworzonej. Tam jest jej zbyt dużo. Także wędliny bywają przesolone.

e Nie decydujmy się na stosowanie, zwłaszcza długotrwałe lub częste diet wysokobiałkowych, np. Dukana, Atkinsa. Nadmierna ilość trawionych białek obciąża nerki. Może dojść do uszkodzenie kłębuszka nerkowego i cewki nerkowej, białkomoczu i stanu zapalnego.

e Z dużą rozwagą sięgajmy po leki przeciwbólowe i przeciwzapalne bez recepty. Zbyt często stosowane zmniejszają przepływ krwi przez kłębuszki nerkowe.

Unikajmy produktów z glutaminianem sodu.

JEM ZDROWO dieta

Jak ułożyć jadłospis

Nie ma jednej, uniwersalnej diety dla każdej choroby nerek. W przypadku ostrej niewydolności chorzy na ogół przebywają w szpitalu i tam dietetyk kliniczny ustala sposób żywienia dopasowany do stanu zdrowia. Gdy pacjent ma przewlekłą niewydolność nerek i je posiłki w domu, jego dieta jest mniej restrykcyjna. Musi ona jednak odciążyć chory narząd, a jednocześnie jak najlepiej odżywiać organizm. W przypadku kamicy nerkowej jadłospis zależy od jej rodzaju. Nieco inne produkty trzeba wyeliminować, gdy kamienie składają się ze szczawianów, a inne, gdy są one moczanowe, cystynowe lub fosforanowe.

Przewlekła niewydolność

W początkowych stadiach choroby zaleca się tylko nieznaczne ograniczenie białka, potasu, sodu i fosforu. Chory może jeść niewielką ilość chudego mięsa, ryb, białka jaj (żółtka sporadycznie), a ponadto jasne pieczywo, ryż, jasny makaron i drobne kasze. Dozwolona jest umiarkowana ilość owoców, w tym nasze rodzime jabłka, gruszki, śliwki, wiśnie i tru-

Pomocne zioła

POKRZYWA

•Działa moczopędnie, wspomaga usuwanie przez nerki zbędnych produktów przemiany materii. Najlepszy jest napar z suszonych i świeżych młodych liści.

skawki, mało dżemu, oleje i warzywa, które nie są zbyt bogate w potas. Do takich należą np.: kalafior, sałata, kapusta pekińska, kapusta biała, marchew, papryka, ogórki. Powinniśmy wybierać jednak ogórki świeże, bo z kolei w kiszonych jest sporo sodu (soli kuchennej). Aby uniknąć zbyt monotonnej diety, osoby z niezbyt zaawansowaną niewydolnością mogą także jeść warzywa bogatsze w potas, w tym np. dynię, seler, buraki czy ziemniaki. Trzeba je jednak moczyć i gotować w dużej ilości wody, dzięki czemu część tego pierwiastka zostanie wypłukana. Ograniczenie sodu jest stosunkowo proste ‒wystarczy wykluczyć produkty wysokoprzetworzone i mniej solić potrawy przyrządzane w domu. Znacznie trudniejsze okazuje się ograniczenie fosforu, bo ten składnik pożywienia znajduje się w większości produktów. Obfitują w niego zwłaszcza podroby, rośliny strączkowe, żółte i topione sery. Należy więc rzadziej wykorzystywać je w diecie. Gdy jednak te ograniczenia nie wystarczą, zazwyczaj lekarze włączają leki wiążące fosforany, aby pacjent nie musiał zbyt drastycznie ograniczać sposobu odżywiania.

MELISA LEKARSKA

•Zdobyła sławę jako łagodny środek uspokajający, ale jednocześnie spraw dza się w profilaktyce kamicy i zmniej sza ryzyko zakażenia dróg moczowych.

NAWŁOĆ

•Działa antyseptycznie, zapobiega stanom zapalnym nerek i układu moczowego.

SKRZYP POLNY

•Jest bogaty w krzemionkę i saponiny. Wspomaga leczenie stanów zapalnych i kamicy nerkowej.

MIĘTA PIEPRZOWA

•Działa odkażająco, przeciwzapalnie i lekko moczopędnie. Jest składnikiem mieszanek ziołowych polecanych na choroby nerek.

Ponieważ soli musimy unikać, a cukier mocno ograniczyć, to pozostają nam przyprawy ziołowe i korzenne.

Uważajmy tylko na ostrą paprykę, pieprz i estragon.

Kamica szczawianowa

Pełna nazwa tej dosyć częstej choroby to kamica szczawianowo-wapniowa. Wywołuje ją zbyt duża ilość szczawianów w codziennej diecie i skłonność organizmu do zwiększonego ich wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Aby unikać nawrotów, zaleca się ograniczyć: szczaw, szpinak, rabarbar, a także konserwy i inną żywność wysokoprzetworzoną.

Wskazane są produkty mleczne, zbożowe i cytrusy.

Kamica moczanowa

Częściej chorują na nią osoby otyłe niż szczupłe. Dlatego zaleca się ograniczenie kaloryczności posiłków i potraw mięsnych, zwłaszcza najbogatszych w puryny: podrobów, bulionów mięsnych, galaret i wędzonek. Z roślin niewskazane są strączkowe i grzyby. Najbardziej poleca się dietę z przewagą produktów roślinnych i nabiału, by zmniejszyć kwasowość moczu.

Kamica cystynowa i fosforanowa

Pierwsza jest chorobą wrodzoną, na szczęście rzadką. W moczu wykrywa się aminokwas cystynę, z której tworzą się kamienie. Chorzy powinni pić jak najwięcej wody (nawet 4 l), unikać soli i ograniczyć potrawy białkowe. Do powstania drugiej kamicy przyczyniają się bakterie i zasadowy mocz. Wskazane są kwaśne soki i owoce (np. żurawina, jabłka, cytrusy), mięso i razowe przetwory zbożowe. Przeciwwskazane: wody alkaliczne. Należy ograniczyć sól, kakao i rośliny strączkowe.

Czym potrawy?przyprawiać

Przy problemach

Z nerkami

TEKST BARBARA LASOTA

DANIE PÓŁMIĘSNE

Papryka faszerowana

Przyrządaj takie dania, które nie wymagają długiego smażenia. Oczywiście nie popadaj w skrajność. Krótkie podsmażenie np. cebulki nie szkodzi.

W farszu znajduje się mięso bogate w białko, ale na osobę przypada go zaledwie niecałe 4 dag. Także porcja groszku oraz kukurydzy jest mała, pozwala więc ograniczyć fosfor.

PRZEKĄSKA

Burgery z buraczkami

2 niewielkie buraki, cebula, 2/3 szklanki kaszy jaglanej, ząbek czosnku, bułka tarta, cząber, kolendra, świeży imbir, olej, słodka papryka, sól

Buraki umyj, zalej wrzątkiem i ugotuj. Jeśli chcesz, możesz je też

upiec ‒ będą smaczniejsze. Po wystudzeniu obierz i zetrzyj na tarce jarzynowej. Kaszę przelej na sitku najpierw zimną wodą, a potem gorącą, by usunąć goryczkę. Ugotuj, dodając 1,5 szklanki wody. Cebulę i czosnek posiekaj, zeszklij na łyżce

oleju. Wymieszaj wystudzoną, gęstą kaszę z burakami i cebulą z czosnkiem, przypraw. Jeśli masa jest zbyt rzadka, dodaj trochę bułki tartej. Uformuj kotlety, upiecz w natłuszczonej formie, w 180 st. C, po 15 minut z każdej strony.

Kasza jaglana, która obok buraków ‒ stanowi główny składnik burgerów, jest uważana przez medycynę ludową za produkt oczyszczający organizm. Nie obciąża nerek.

POŻYWNA ZUPA

Krem z marchwi

5 marchewek, 3 ziemniaki, 2 pomarańcze, kawałek świeżego ogórka, cebula, ząbek czosnku, szklanka mleka, łyżka oliwy, odrobina przyprawy curry, bazylia, sól

Marchewki i ziemniaki obierz, pokrój w kostkę,

zalej litrem wody. Dodaj curry i szczyptę soli, gotuj na niewielkim ogniu ok. 20 minut. Pomarańcze umyj, wyciśnij sok. Cebulę i czosnek posiekaj, zeszklij na oliwie. Dodaj do zupy na 2‒3 minuty przed końcem gotowania razem z mlekiem i sokiem. Doprowadź

do wrzenia, przypraw bazylią. Ogórek obierz, zetrzyj na tarce, włóż do zupy. Zmiksuj całość na gładki krem. Podawaj gorącą zupę, z dodatkiem grzanek lub z groszkiem ptysiowym albo ryżem. Jeśli jest mało wyrazista w smaku, dodaj jeszcze trochę curry.

Jeśli choroba nerek nie jest zaawansowana, możesz wzbogacić zupę, dodając łyżkę śmietany lub kremowego twarożku na porcję. Będzie smaczniejsza i sycąca.

DESER

Serniczek z jabłkami

4 serki homogenizowane po 200 g, 2 galaretki przezroczyste, np. winogronowe, opakowanie biszkoptów, 6 jabłek, łyżka cukru, cynamon, gwiazdki anyżu do dekoracji

Wlej do rondelka 2 niepełne szklanki wrzątku

i wsyp zawartość obu galaretek. Bardzo dokładnie wymieszaj, aby kryształki żelatyny się rozpuściły. Odstaw do wystudzenia. Jabłka obierz, pokrój w kostkę i lekko podduś, dodając 2 łyżki wrzątku, łyżkę cukru i łyżeczkę cynamonu. Wystudź.

Tortownicę wyłóż pokruszonymi biszkoptami, skrop sosem wytworzonym przez jabłka. Dodaj serki do galaretek, zmiksuj i gdy masa zacznie tężeć, przełóż na biszkopty. Na wierzchu ułóż jabłka, udekoruj, wstaw do lodówki na 2 godziny.

Spód serniczka stanowią biszkopty, a nie herbatniki, ponieważ do wyrobu tych drugich producenci używają margaryn przeciwwskazanych w chorobach nerek.

JESTE M eko

Bez owadów nie ma życia

Karol Darwin, twórca teorii ewolucji, powiedział: „kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi zostaną już tylko cztery lata życia (...). Zabraknie roślin, potem zwierząt, aż wreszcie przyjdzie kolej na człowieka”. Ale pszczoły miodne to tylko część owadów, które zapewniają nam żywność.

Ochrony wymaga znacznie więcej gatunków.

Ratujmy zapylacze!

Ochrona owadów zapylających to niezwykle ważne wyzwanie.

Degradacja środowiska, niszczenie i ubożenie siedlisk zapylacz y powoduje ich wymieranie. A to katastrofa dla nas wszystkich.

Sprawdź, co możemy zrobić, aby ją powstrzymać.

Wypalanie traw, intensywne nawożenie gleby, tworzenie wielkich monokulturowych upraw i niszczenie chwastów sprawiają, że owady nie mają gdzie zakładać gniazd. Coraz trudniej zdobyć im pokarm: pyłek i nektar. Przyrodnicy alarmują – giną całe kolonie pszczół, gniazda trzmieli i innych ważnych zapylaczy: muchówek, motyli, chrząszczy. Trzeba im pomóc! Najważniejszymi zapylaczami są owady z rodziny pszczołowatych. Należy do nich kilkaset gatunków (pszczoły miodne i dzikie,

trzmiele). Mają one języczek przystosowany do zbierania nektaru i koszyczki do zbierania pyłku na nóżkach. Ostoję dla owadów można założyć w każdym ogrodzie. W cienistym zamieszkają nieco inne gatunki niż w słonecznym. Powinna jednak przyświecać zasada: im mniej wypielęgnowany ogród, tym bardziej przyjazny dla owadów. Mile widziane są rozrośnięte krzewy, pozostawione przycięte gałęzie, sterty kamieni, próchniejące drzewa. Nie trzeba też się spieszyć ze sprzątaniem ściętej trawy. Słowem, im więcej naturalnego rozgardiaszu, tym owady mają lepsze warunki do życia.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

ZAMIAST TRAWNIKA LEPIEJ ZAŁOŻYĆ

W OGRODZIE ŁĄKĘ KWIETNĄ. STANIE SIĘ

DOMEM DLA RÓŻNORODNYCH ZAPYLACZY

I INNYCH ZWIERZĄT. KAŻDA Z NICH MOŻE DAĆ

SCHRONIENIE NAWET DLA 300 GATUNKÓW

OWADÓW, MAŁYCH SSAKÓW CZY PŁAZÓW.

zapylacze!

WODA DLA OWADÓW

Jest ona ważniejsza od pokarmu. Szczególnie wiosną i latem, gdy od dłuższego czasu nie padał deszcz, brakuje kałuż i drobnych strumyków, które są źródłem życiodajnego płynu. Nie każdy wie, że owady również muszą pić. Oczka wodne czy kąpieliska dla ptaków nie są dla nich odpowiednie, bo za głębokie. Wodę należy nalać do płaskich naczyń, np. spodków czy podstawek pod doniczki. Dobrze jest włożyć do nich wystające kamyki o zaokrąglonych kształtach lub wsypać na dno piasek czy trociny. Takie poidełka można postawić bezpośrednio na ziemi lub powiesić na gałęzi drzewa lub krzewu.

Wykorzystaj tzw. EMy – efektywne mikroorganizmy, czyli kompozycję kultur bakterii (głównie kwasu mlekowego i drożdży). Wprowadzone do ekosystemu wzmacniają odporność roślin i zwierząt, zwalczają chwasty, choroby, szkodniki, przywracają żyzność ziemi i ‒ co najważniejsze – są nieszkodliwe dla ludzi, zwierząt oraz środowiska (preparaty można kupić w internecie). Hoduj rośliny, które zniechęcają szkodniki. Bazylia, szczypiorek, mięta, nagietki, aksamitki trzymają mszyce i inne żarłoczne insekty na bezpieczną odległość. Samodzielnie przygotuj preparaty ochronne na bazie roślin.

NALEŻY UZUPEŁNIAĆ WODĘ, ABY STALE BYŁA

W POIDEŁKU. DZIKIE PSZCZOŁY POTRZEBUJĄ

JEJ NIE TYLKO DO PICIA, ALE TAKŻE DO BUDOWY GNIAZD. MIESZAJĄ JĄ Z GLINĄ I SŁOMĄ.

NIE STOSUJ CHEMII W OGRODZIE

KAROLINA BANASIAK

Balkon również

może stać się przyjaznym miejscem

dla zapylaczy. Zauważyłam, że owady

bardzo chętnie odwiedzają rabaty z ziołami. Jeśli więc chcesz cieszyć się tym widokiem, posadź w balkonowych skrzynkach: bazylię, lebiodkę, lawendę, melisę, miętę, szałwię, tymianek i pozwól im zakwitnąć. Ozdabiaj balkon kwiatami (np. daliami, kosmosem, facelią), które kwitną w różnych terminach. Zapewniają pokarm owadom przez cały sezon.

Owady zapylające będą odwiedzać nasz ogród, sad czy balkon, jeżeli zadbamy o to, aby miały co jeść przez cały okres swojej aktywności, czyli posadzimy rośliny, które kwitną od wiosny do jesieni.

SADŹ KWIATY MIODODAJNE

JEŚLI MIESZKASZ NA WSI

– POSTAW ULE

Sprawdź, czy otoczenie będzie sprzyjać pszczołom, czy w okolicy rosną rośliny miododajne (mniszek lekarski, koniczyna, chabry, leszczyna, lipy, drzewa i krzewy owocowe). Sprawdź także obowiązujące przepisy prawne odnośnie stawiania uli. Aby zdobyć potrzebną wiedzę, kup książki o hodowli pszczół, a jeszcze lepiej zapisz się na kurs (ogłoszeń szukaj w internecie). Wtedy łatwiej przekonasz się, czy podołasz temu wyzwaniu. z pszczołami da ci wiele satysfakcji.

pszczołę

Naturalną ostoją owadów jest łąka kwietna, która pozwala na stworzenie komfortowego środowiska i bogatej stołówki dla wielu gatunków. Można kupić gotową mieszankę nasion lub samodzielnie połączyć nasiona kosmosu z chabrem bławat kiem, rumiankiem, lnem, makiem polnym i kilkoma gatunkami traw. Warto wysiać też facelię błękitną, którą owady bardzo lubią.

JESTEM EKO w zgodzie z naturą

Leki z parapetu

POZWALAJĄ LEPIEJ POZNAĆ WŁAŚCIWOŚCI ROŚLIN I POTWIERDZAJĄ, ŻE LEKI LUDOWE TEŻ MAJĄ MOC.

je dla ozdoby, a tymczasem mają też właściwości lecznicze. Oto rośliny, które możesz wykorzystać do sporządzenia nalewek łagodzących niektóre dolegliwości.

Hodujemy

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

ALOES 99%

Żel wielofunkcyjny jest doskonałą alternatywą dla osób, które cenią sobie kosmetyki wielozadaniowe. Jeden produkt, trzy zastosowania. Aloes zapobiega przesuszaniu się skóry, a także koi i łagodzi podrażnioną, wrażliwą skórę. Produkt wegański. 200 ml

Medycyna ludowa zna dużo wypróbowanych leków przygotowywanych samodzielnie w domu. Wykorzystuje się do nich przyprawy (imbir, jałowiec, laur), jarzyny (pietruszka, marchew, cebula), zioła, a także owoce (papryka, zielone orzechy, dzika róża). Ale surowcem do ich sporządzenia mogą być także rośliny, którymi ozdabiamy mieszkanie. Potrafią pomóc przy niewielkich dolegliwościach, przy poważniejszych – trzeba skonsultować się z lekarzem, bo roślinne medykamenty też mogą zaszkodzić. Zanim je przyrządzisz, przemyj liście lub owoce gotowaną wodą i dobrze osusz. Nalewki przechowuj w szklanych naczyniach.

BADANIA NAUKOWE

ALOES DRZEWIASTY

Jak uprawiać? Nie ma szczególnych wymagań. Lubi miejsce jasne, ale niezbyt nasłonecznione. Jeśli ma za dużo ostrego światła, czerwienieją mu liście. Podlewamy go umiarkowanie, gdy ziemia przeschnie. Aloes nie lubi zraszania liści. Zawiera antraglikozydy (głównie aloinę), żywicę, sole mineralne, witaminy.

Warto wiedzieć

*Liście pelargonii szorstkiej, tzw. anginki, mają działanie przeciwobrzękowe, uśmierzają ból.

*Kąpiel z dodatkiem liści mirtu powoduje lepsze ukrwienie skóry, działa odkażająco.

Okład na skórę. Liście po dokładnym umyciu w przegotowanej wodzie i przecięciu, aby odsłonić miąższ, mogą być przykładane na wszelkiego rodzaju skaleczenia, oparzenia, owrzodzenia. Okład na powieki. Pomaga przy zmęczeniu oczu. Sokiem z liści nasączamy kawałki gazy, przykładamy je na 10 minut na powieki.

FIGOWIEC POSPOLITY

Jak uprawiać? Lubi dużo słońca i ciepła, więc najlepiej umieścić go na parapecie południowego okna, a latem wystawić na dwór. Wymaga obszernej donicy, bo wytwarza dużo korzeni. Podlewamy go umiarkowanie. Zawiera m.in. flawonoidy o działaniu przeciwzapalnym i łagodzącym. Nalewka przeciwgorączkowa.

Opłucz liście wodą, potnij na kawałki, włóż do słoja, 1 część liści zalej 5 częściami alkoholu (45%). Szczelnie zamknij, pozostaw na 2 tygodnie. Zażyj łyżeczkę w razie gorączki.

PAPRYKA GAŁĘZISTA

Jak uprawiać? Lubi miejsce jasne, słoneczne, ale nie za ciepłe, najlepiej rośnie w temperaturze

15‒20 st. C. Podlewamy ją regularnie, by ziemia była umiarkowanie wilgotna. Nawozimy raz na 2 tygodnie nawozem dla roślin

kwitnących. Po owocowaniu roślina brzydnie i nie warto jej dalej hodować. Lepiej kupić nowy egzemplarz. Papryka zawiera m.in. kapsaicynę, która działa rozgrzewająco, zwiększa dopływ krwi, łagodzi bóle mięśniowe, reuma-

tyczne, artretyczne. Leków z papryki gałęzistej używa się wyłącznie zewnętrznie. Trzeba unikać zetknięcia z oczami, błonami śluzowymi, otwartymi ranami. Nalewka na bolące mięśnie. Zbierz owoce i wysusz. Uważaj, aby to robiąc, nie zatrzeć sokiem oczu. Wsyp do szklanego słoja. Na porcję owoców weź 5 porcji 75% spirytusu. Zalej papryczki. Odstaw na 2 tygodnie. Stosuj do nacierania w bólach mięśni i nerwobólach.

DBAM o urodę

Domowygabinet

odnowy

Choć raz w tygodniu zaplanuj wieczorny relaks. Bez pośpiechu rozpieszczaj swoje ciało masażem. Taki rytuał to najlepsza inwestycja w zdrowie, urodę i dobre samopoczucie.

Masaż to przyjemność, ktorą warto sobie zafundować. Relaksuje, rozgrzewa, a przy tym poprawia stan skóry, włosów i paznokci. Nasze ciało go uwielbia.

Na powitanie wiosny, kiedy jesteśmy zmęczone po zimie, warto wypróbować masaż, który poprawi nasz wygląd i samopoczucie. Najlepszy terapeutyczny efekt osiągniesz, masując się regularnie. Idealnie byłoby codziennie, ale może uda się przynajmniej raz w tygodniu. Już pojedynczy zabieg poprawi ukrwienie tkanek, pomoże się zrelaksować i zmniejszy napięcie mięśni, które odbija się także na kondycji skóry. Masaż można stosować na całe ciało lub tylko na wybrane partie, jak: twarz, głowę, ręce lub nogi – wszystko zależy od twoich preferencji i oczekiwań.

Dla zdrowia i urody

sobie masaż

TEKST ALEKSANDRA JAWORSKA

Wykorzystaj

•Potrzebujesz kamienia gua sha z jadeitu lub kwarcu (ok. 20 zł, na zdjęciu z lewej). Masaż nim wywodzi się z Chin. Pomaga w drenażu limfatycznym twarzy i wygładzaniu zmarszczek.

•Jak to zrobić? Twarz posmaruj kremem, by zapewnić kamieniowi poślizg. Wyjmij go z lodówki i przyłóż na chwilę pod oczami, dopóki się nie ogrzeje. Trzymając płytkę tak, by jej wcięcie obejmowało linię żuchwy, przesuwaj kamień od czubka brody do ucha. Wklęsłym brzegiem masuj policzki od nosa do ucha oraz czoło: od nasady nosa do linii włosów, a następnie na boki. Nos masuj w dół, usta okrężnymi ruchami. Każdy ruch powtarzaj 8‒10 razy.

POPRAWISZ OWAL TWARZY, USUNIESZ OBRZĘKI 3 2

•Uciskanie skóry głowy pobudza krążenie krwi, dzięki czemu do cebulek włosowych dociera więcej tlenu i substancji odżywczych. Odpręża, niweluje napięcie.

•Jak to zrobić? Skórę głowy warto spryskać pielęgnacyjną wcierką (choć nie jest to konieczne). Opuszkami palców uciskaj skórę głowy, licz do 5, zwalniaj ucisk. Powtórz 20 razy. Przeciągnij opuszkami po skórze ruchem „wężykowym” od czoła, do tyłu. Powtórz 20 razy. Następnie przesuń dłonie na tył głowy. Masuj opuszkami palców skórę od czubka głowy do potylicy, wykonując kółeczka przez 3 minuty. Zamiast palców możesz użyć masażera.

WYGŁADZISZ I UJĘDRNISZ SKÓRĘ

•Szczotkowanie na sucho dokładnie usuwa zrogowaciały naskórek, zastępuje peeling, chroni przed rogowaceniem okołomieszkowym, poprawia krążenie, dodaje energii.

•Jak to zrobić? Ciało masuj od dołu ku górze. Stosując długie, posuwiste ruchy, zacznij od stóp i przesuwaj

szczotkę w kierunku serca. Brzuch ujędrniaj w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara. Szyję – w dół do obojczyków. Wokół piersi kreśl ósemki, nie zapominając, że skóra jest tu wrażliwa. Cały masaż powinien zająć ci 5 minut. Potem tylko prysznic i balsam.

moc kamieni

Postaw na szorstką szczotkę

WZMOCNISZ

POZBĘDZIESZ SIĘ CELLULITU

•Wykonasz nimi masaż ciśnieniowy, wzorowany na naturalnej medycynie chińskiej. To jedna z najbardziej skutecznych terapii antycellulitowych. Uelastycznia i ujędrnia skórę, usuwa nadmiar wody z tkanek, redukuje „pomarańczową skórkę” i rozluźnia mięśnie. •Jak to zrobić? Ciało posmaruj olejkiem. Masaż może być bolesny, więc zacznij od mniejszej bańki, a potem weź większą. Nogi masujemy na siedząco lub leżąco. Nie ma możliwości skutecznego przesuwania limfy w górę w stronę węzłów, gdy stoimy, a grawitacja ściąga płyny w dół. Trzymaj bańkę, uciskając jej wierzchołek, przyłóż do skóry nad kolanem i puść – powinna przyssać się do ciała. Przesuwaj bańkę w górę i dół, nie odrywając od skóry. Potem kreśl nią ósemki. Gdy dojdziesz do biodra, oderwij bańkę, przyczep znów nad kolanem i zacznij od nowa. Każdą nogę masuj 5‒10 minut. Zabieg powtarzaj 3 razy w tygodniu. Skóra będzie zaczerwieniona.

USPRAWNISZ STAWY, WZMOCNISZ PAZNOKCIE

Wystarczą własne palce

•Masaż dłoni rozluźnia mięśnie i pozwala rozruszać stawy, przywraca też elastyczność więzadeł. Dzięki temu, że stymuluje zakończenia nerwowe, przyspiesza gojenie się ranek oraz pobudza wzrost paznokci. Poprawia także wygląd skóry, która w tym miejscu szybko się starzeje. •Jak to zrobić? Najpierw posmaruj skórę olejkiem i rozetrzyj wnętrze dłoni okrężnymi ruchami. Kilka razy zaciśnij i wyprostuj palce obu rąk, to poprawi krążenie. Następnie masuj każdy palec kolistymi ruchami, najpierw po bokach, a potem posuwając się od nasady do paznokcia. Rozcieraj też staw u nasady każdego palca. Na koniec kolistymi ruchami ugniataj kłąb kciuka (mięsień odwodziciel). Po 5 minutach zmień dłoń.

CZEKOLADA I PIEPRZ

Świeca do masażu z masłem

shea. Zawiera masło kakaowe bogate w antyoksydanty, które neutralizują wolne rodniki i hamują procesy starzenia się skóry. 50 ml

Sięgnij po bańki chińske

...gładkie dłonie

wiosną

Jeśli skóra twoich rąk straciła miękkość aksamitu, działaj! Kuracje regenerujące pomogą ją przywrócić.

Pielęgnacja i regeneracja

Stosuj delikatne mydło nawilżające, najlepiej glicerynowe lub syndetowe, pozbawione drażniących detergentów. Osuszaj ręce bez mocnego pocierania. Po myciu nakładaj krem ze składnikami nawilżającymi (aloes, mocznik, kwas hialuronowy) i poprawiającymi elastyczność naskórka (wyciągi roślinne i olejki). Przygotuj kurację nawilżająco-wygładzającą na bazie oleju roślinnego, np. z kiełków pszenicy lub oliwek. Lekko pogrzej olej w miseczce nad parą. Zanurz w nim dłonie na 3–5 minut. Następnie osusz skórę, odciskając papierowym ręcznikiem. Powtarzaj kurację co kilka dni, aż stan dłoni się poprawi.

dr Aleksandra Olejniczak specjalista med. estetycznej Klinika SaskaMed, Warszawa (www.saskamed.pl)

Jakie zabiegi profesjonalne pomogą skórze dłoni?

KREM DO RĄK regenerująco-ochronny

Kosmetyk przynosi natychmiastową ulgę szorstkim i zniszczonym dłoniom, które wymagają intensywnej regeneracji. 75 ml

Najprostszym zabiegiem kosmetycznym przywracającym przesuszonym dłoniom nawilżenie i gładkość są: masaż olejkiem, np. arganowym czy migdałowym, albo kąpiel parafinowa. Można je wykonać samodzielnie w domu. To jednak za mało, kiedy skóra rąk łuszczy się i jest mocno podrażniona. Wtedy przydają się zabiegi profesjonalne, głęboko nawilżające i regenerujące, takie jak peeling chemiczny, do którego używa się kwasów kosmetycznych, np. migdałowego, glikolowego czy fitowego. Preparat delikatnie złuszcza zniszczony naskórek, wygładza go i pobudza skórę do regeneracji. Popularnym i skutecznym sposobem na przywrócenie gładkości jest mezoterapia igłowa, podczas której ostrzykuje się grzbiety dłoni koktajlem złożonym z substancji rewitalizujących i nawilżających, w skład których wchodzą m.in. kwas hialuronowy, witaminy, aminokwasy. Daje to natychmiastową poprawę, pobudza skórę do produkcji kolagenu i elastyny odpowiedzialnych za jej jędrność.

pytamyeksperta

TO JEST mój czas czarnych Przerwaćtsunami myśli

Trudne sytuacje, zdarzenia i przeżycia mogą wywołać reakcje kryzysowe.

Dlatego tak ważne jest, aby troszczyć się o siebie nawzajem i traktować z wyrozumiałością.

Odpowiednia

pomoc psychologiczna

może uratować zdrowie, a nawet życie, jak sztuczne oddychanie czy masaż serca.

Jak mądrze wspierać osoby w kryzysie?

TEKST ANNA GRZELCZAK

pytamyeksperta

JOANNA SANTURA

pracy lub awansie. Trzeba pamiętać też, że w inny sposób przechodzą kryzysy nastolatki niż osoby dorosłe czy seniorzy. Zaryzykuję też stwierdzenie, że inaczej radzą sobie z kryzysem kobiety niż mężczyźni.

Na czym polega różnica?

wiatowa Organizacja

Zdrowia szacuje, że co czwarta osoba na świecie doświadcza na jakimś etapie życia sytuacji, z którymi nie potrafi sobie poradzić. W czasie pandemii staliśmy się jeszcze bardziej bezbronni i podatni na załamania i stany lękowe. Nawet jeśli ciebie los dotąd oszczędził, to może właśnie teraz ktoś z twojego bliskiego otoczenia mierzy się z poważnymi problemami psychicznymi, a wstyd i strach paraliżują go, uniemożliwiając proszenie o pomoc. Zatem, co zrobić, żeby nie przeoczyć, gdy dzieje się coś złego?

Najważniejsze to nie ignorować, bo załamanie nie mija jak grypa, a poczucie osamotnienia w takiej chwili może położyć się cieniem nie tylko na waszej relacji, lecz także na życiu tej osoby.

Co sprawia, że jedni są bardziej podatni na załamania i traumy, a inni zawsze dostrzegą światełko w tunelu? Wszystko zależy od konstrukcji psychicznej danej osoby, doświadczeń życiowych, indywidualnych mechanizmów obronnych i umiejętności korzystania z nich. Dla jednych trudna sytuacja będzie bolesnym doświadczeniem, dotyczącym tylko pewnego etapu ich życia, inni mogą doświadczyć kryzysu nawet w zdarzeniach pozornie pozytywnych, np. po zmianie

Nastolatki i seniorzy skrajnie przeżywają emocje i długo tuszują swoje problemy, zniekształcają rzeczywistość tzn. długo pokazują, że jest lepiej, niż czują się naprawdę. U osób starszych sposób reagowania w kryzysie wynika często z nieodwracalnych zmian w mózgu, a to sprawia, że wiele sytuacji codziennych może być przeżywana jako coś poważnego. U osób młodych kryzysy i sposób ich przeżywania również mają związek z mózgiem, ale z jego rozwojem i dojrzewaniem. Jeśli chodzi o ko-

CZEGO NIE ROBIĆ

WOBEC OSOBY W KRYZYSIE:

•Nie obwiniaj.

•Nie wytykaj błędów i nie krytykuj.

•Nie doradzaj bez pytania i nie mów, co zrobiłabyś na miejscu tej osoby.

•Nie minimalizuj cierpienia.

biety i mężczyzn w naszym kraju, to potrafią dużo znieść, zanim uznają dane doświadczenie za kryzysowe. Jednak kobiety szybciej zadziałają niż mężczyzni. Często same inicjują zmiany i są gotowe na zmierzenie się z nimi. Natomiast mężczyźni zwlekają do ostatniej chwili, kiedy już nie mają innego wyjścia.

Czy depresja zawsze towarzyszy trudnym sytuacjom?

Niekoniecznie, depresja może być etapem kryzysu, ale może w ogóle się nie pojawić, bo nie każdy obniżony nastrój jest od razu depresją. Na kryzys najpierw reagujemy szokiem i niezdolnością do działania, później pojawia się rozpacz, złość i zwątpienie w siebie. Dobrze jest, jeśli na tym etapie ktoś powie:

„Słuchaj, sytuacja wygląda poważniej, niż ci się wydaje” albo

„Wyglądasz źle, chcesz o tym porozmawiać?”. Do mnie często trafiają osoby, którym dopiero ja uzmysławiam, że mają poważniejszy problem niż ten, z którym przyszły. Na końcu tego procesu jest przynosząca ulgę akceptacja stanu rzeczy.

Zatem, co powinno obudzić naszą czujność?

Nienaturalne, inne niż do tej pory, zachowania, np.: przygnębienie, smutek, pobudzenie, rozdrażenienie, wybuchowość czy złość.

Jak wspierać taką osobę?

Na pewno nie bagatelizować jej stanu, nie porównywać z innymi i ze swoimi doświadczeniami, żeby nie pogłębiać jej poczucia bezradności. Jeśli mówi, że dłużej nie da rady, to tak właśnie się czuje i trzeba ją uważnie wysłuchać, choćby dlatego, że w jej wypowiedzi mogą pojawić się sformułowania wskazujące na to,

certyfikowana specjalistka terapii uzależnień, wspiera m.in. w sytuacjach kryzysowych

KRYZYS PSYCHOLOGICZNY – CO TO TAKIEGO?

To reakcja na sytuację, z którą nie potrafimy sobie poradzić. Jej przyczyną mogą być zarówno nagłe czynniki zewnętrzne, np. katastrofy komunikacyjne, kataklizmy, wojny czy pandemia, jak i wewnętrzne spowodowane śmiercią bliskiej osoby, zwolnieniem z pracy, zmianą warunków życia lub chorobą. Bez względu na powód osoba doznająca kryzysu traci zdolność do racjonalnego myślenia i działania. Ma poczucie utraty kontroli nad sobą i swoim życiem.

czy potrzebuje pomocy i czy jest gotowa ją przyjąć. Może skarży się, że nie ma komu zaufać i się wypłakać. Wtedy już wiemy, że potrzebuje od nas czasu i wysłuchania.

A jeśli nie wie, jakie są jej oczekiwania?

Wtedy najsensowniej byłoby zapytać wprost i dać czas na zastanowienie, dodając, że może na mnie liczyć. Jeśli nie możemy ofiarować jej więcej, to też warto powiedzieć o tym otwarcie. Przychodzi mi do głowy historia jednej z pacjentek, która przyszła do mnie po rozmowie ze znajomą, która wysyłała jej głęboko rezygnacyjne wiadomości.

Co to oznacza?

Oznacza to, że taka osoba doświadcza głębokiej rezygnacji oraz braku nadziei. Nie mamy jeszcze do czynienia z myślami

Nervox

samobójczymi, ale są one już na tyle niepokojące, że można się ich bać. Moja pacjentka zrozumiała wtedy, że nie poradzi sobie sama. Spytała znajomą, czy jest jej w tej chwili potrzebna, a słysząc odmowę, wybrała spotkanie ze mną, aby się wzmocnić. Ważne również, żeby nie obwiniać tej osoby i nie krytykować jej, nawet jeśli uważamy, że dokonuje w naszym wyobrażeniu złych wyborów albo nie rozwiązuje sytuacji. W pomaganiu ważne jest, aby stale sprawdzać, czy czegoś ktoś od nas nie potrzebuje, ale nie narzucać się ze swoją obecnością, podobnie jak ze swoim zdaniem, bo to nie jest nasze życie i nie są nasze wybory.

Może zabrzmi to dziwnie, ale czy w pomaganiu trzeba umieć zachować umiar?

Suplement diety zawierający ekstrakt z liści melisy lekarskiej, który wspomaga odprężenie organizmu. Kompozycja produktu wzbogacona o ekstrakty z korzenia różeńca górskiego oraz koszyczka rumianku pospolitego. Zawarty w produkcie magnez i witamina B6 pomagają w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Kapsułki żelatynowe, 20 szt.

Trzeba mieć przede wszystkim siebie na uwadze i stale sprawdzać, czy mam jeszcze siłę i możliwości na tę pomoc. Są takie sytuacje, kiedy należy odpuścić. Spisać telefony do różnych instytucji pomocowych i zostawić, dając sygnał – jestem, ale teraz muszę zadbać o siebie i swoją rodzinę. Natomiast jeśli słyszę, że taka osoba skorzystałaby z pomocy specjalisty, ale boi się pierwszego spotkania, to warto zaproponować jej swoje towarzystwo. Wybrać się z nią i poczekać, aż skończy spo tkanie. Czasem nawet można pomóc jej się zapisać. Dawniej byłabym sceptyczna wobec tak daleko idącego zaangażowania, ale teraz wiem, że każdy jest inny i ma inną sytuację. Nawet pro

Jeśli ktoś sugeruje, że dłużej nie da rady

i odbierze sobie życie, nie ignoruj go i nie

żartuj, tylko spokojnie dopytaj, dlaczego myśli w ten sposób.

blemy finansowe można rozwiązać, jeżeli przedstawi się otwarcie swoje położenie terapeucie. Najważniejsze to dać sobie szansę na rozwiązanie problemu.

Co zrobić, gdy ktoś nie chce skorzystać z pomocy, a nam brakuje już sił?

Można wzmocnić się terapią i omówić na niej strategię zachowania wobec osoby w kryzysie, aby była bardziej skuteczna. To ważne, zwłaszcza w przypadku rodzin

doświadczających trudnych sytuacji, w których trzeba jakoś funkcjonować i wypracować nowe nawyki. Chcę dodać, że pomóc obu stronom mogą nie tylko psychiatrzy i psychoterapeuci, ale również lekarze pierwszego kontaktu, a w przypadku osób starszych geriatrzy, pracownicy opieki

społecznej albo działający bezpłatnie interwenci kryzysowi w punktach interwencji kryzysowej.

Ci ostatni najpierw zajmą się kryzysem i ugaszą pożar, później doradzą, czy skorzystać z terapii, czy farmakoterapii pod okiem psychiatry.

Wiele osób boi się terapii lub uważa ją za stratę czasu. Ludzie wychodzą z błędnego założenia, że terapeuta będzie grzebał w ich głowach, aby przejąć nad nimi kontrolę, a to nieprawda. Terapia tworzy tylko warunki do przyjrzenia się sobie i zdecydowania o tym, co chcemy zmienić, bo czasem nie zdajemy sobie nawet sprawy z tego, że to nasze wybory i styl życia wywołują kolejne kryzysy, ale na terapii to pacjent ma zawsze ostatnie zdanie.

SZUKASZ POMOCY? DZWOŃ!

116 123 KRYZYSOWY TELEFON ZAUFANIA – bezpłatny, czynny codziennie od 14.00 do 22.00

116 111 TELEFON

ZAUFANIA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY – bezpłatny, czynny 7 dni w tygodniu

800 108 108 TELEFON

WSPARCIA FUNDACJI

NAGLE SAMI – pomoc osobom w żałobie, czynny codziennie od 14.00 do 20.00

REKLAMA

Słuchamy

Wspieramy

TELEFON WSPARCIA

DLA SENIORA

42 200 60 50

JESTEŚMY, BY POMÓC ROZMOWĄ

Godziny dyżurów przyjaznej rozmowy z drugim Seniorem: poniedziałek - sobota: 16:00 - 18:00

Godziny dyżurów specjalistów: www.sluchamywspieramy.pl

Dobre są jak balsam dla duszy. Rozgrzewają serce i sprawiają, że naprawdę chce się żyć.

TEKST ANNA GRZELCZAK

Wspomnienia, te pozytywne i przyjemne, poprawiają nastrój, wzmacniają nas i dają siłę w krytycznych momentach. Chronią i jednocześnie sprawiają, że łatwiej pokonujemy trudności i rozwiązujemy problemy. Są bezpieczną przystanią, do której możemy wrócić, gdy poczujemy się źle. Przywołując w myślach to, co było dobre i pomyślne – oswajamy to, co jest w tej chwili trudne i nieprzyjazne. Pozytywne wspomnienia pozwalają także dostrzec, jak wiele osiągnęliśmy i ile nauczyliśmy się, aby znaleźć się w obecnym miejscu. Co zrobić, aby pamięć o dobrych chwilach nie przeminęła? Pielęgnujmy je. Notujmy, choćby za pomocą haseł w telefonicznym notatniku, zatrzymujmy je w kadrze aparatu, a przede wszystkim rozmawiajmy o nich, bo w ten sposób wzmacniamy ich pozytywną aurę. Warto, bo przywoływanie przyjemnych obrazów z przeszłości potrafi uczynić nas szczęśliwszymi w teraźniejszości.

„Zachowaj tylko te wspomnienia, które dają radość.” Jane Austen

W przychodni osobiścienie tylko

Teleporada, czyli telefoniczna wizyta lekarska, to rozwiązanie, które stało się popularne w czasie pandemii. Dziś nadal można z niego korzystać.

TEKST MAGDA KOZIŃSKA

Choroba zawsze zaskakuje i komplikuje życie.

Dlatego czasami, zamiast osobistej wizyty u lekarza, wygodniej jest zgłosić się po teleporadę, czyli konsultację medyczną przez telefon. Pacjent ma prawo zdecydo-

wać, czy woli wybrać się do przychodni osobiście, czy zrobić to telefonicznie.

Teleporada

To wygodna opcja, bo nie wymaga wychodzenia z domu. Można z niej skorzystać w sytuacji, gdy:

• istnieje prawdopodobieństwo zakażenia koronawirusem,

• pacjent potrzebuje recepty na leki niezbędne do kontynuacji leczenia, a lekarz ma jego dokumentację medyczną,

• chory potrzebuje zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację poprzedniego zlecenia, a lekarz posiada jego dokumentację medyczną,

• osoba potrzebuje zaświadczenia o stanie zdrowia,

• dziecko, które nie ukończyło

6 lat, korzysta z porady kontrolnej, którą lekarz ustalił podczas bezpośredniej wizyty i która nie polega na fizycznym badaniu.

Świadczenie na odległość

Podczas wizyty zdalnej pacjent może otrzymać:

• zalecenia, czyli wskazówki, w jaki sposób postępować w przypadku zgłaszanych dolegliwości,

• e-zwolnienie – nie trzeba więc niczego zgłaszać w pracy, bo automatycznie trafi ono do kadr,

• e-skierowanie na badania, testy lub do specjalisty, jeśli zachodzi taka potrzeba,

• e-receptę – kod do jej wykupienia przyjdzie SMS-em na komórkę lub można go sprawdzić na Internetowym Koncie Pacjenta (IKP),

• sugestię bezpośredniej wizyty w przychodni lub kontaktu z pogotowiem ratunkowym, jeśli stan zdrowia będzie tego wymagał.

Jak przebiega

Pacjent wybierający opcję teleporady może liczyć, że zostanie udzielona w jednym z dwóch terminów:

• nie później niż w pierwszym dniu roboczym po dniu zgłoszenia się do placówki – za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, systemu łączności lub osobiście, • w późniejszym terminie, jeśli placówka ustali to w porozumieniu

z pacjentem lub jego opiekunem ustawowym.

Każda telewizyta ma swój stały scenariusz zapisany w przepisach prawa, tak by każdy pacjent otrzymał usługę na takim samym wysokim poziomie. Lekarz podczas wizyty przez telefon:

• Musi potwierdzić tożsamość pacjenta na podstawie przekazanych przez niego danych lub wskazanych w dokumentacji medycznej, deklaracji wyboru czy okazanych przy wideoporadzie (np. dowód osobisty) albo wskazanych na IKP.

• Następnie przeprowadza wywiad z pacjentem i analizuje jego dokumentację medyczną.

• Na koniec udziela świadczenia zdrowotnego, czyli stawia diagnozę, i zleca właściwe postępowania medyczne lub też – jeśli uzna, że problem zdrowotny nie pozwala

na udzielenie świadczenia w formie teleporady – informuje o konieczności wizyty stacjonarnej.

W nocy i święta

Gdy pacjent potrzebuje porady poza godzinami pracy przychodni (od 18.00 do 8.00 następnego dnia) oraz w weekendy i święta (od 8.00 do 8.00 następnego dnia), może skorzystać z Teleplatformy Pierwszego Kontaktu (TPK). Wystarczy zadzwonić na 800 137 200 lub wypełnić formularz na stronie: gov.pl/web/zdrowie/tpk.

Podczas rozmowy z konsultantem przeprowadzany jest wstępny wywiad. Następnie w ciągu trzech godzin z pacjentem kontaktuje się pielęgniarka lub w razie potrzeby lekarz. Z TPK można skorzystać:

• w przypadku nagłego zachorowania, poza godzinami pracy POZ,

OSOBIŚCIE

Lekarz nie może odmówić udzielenia porady stacjonarnej, gdy:

•pacjent lub jego opiekun prawny nie wyraża zgody na teleporadę,

•pacjent cierpi na przewlekłą chorobę i nastąpiło pogorszenie lub zmieniły się objawy,

•istnieje podejrzenie choroby nowotworowej,

•pacjentem jest dziecko, które nie ukończyło 6 lat,

•to pierwsza wizyta u lekarza, pielęgniarki lub położnej wskazanych w deklaracji wyboru.

• nagłego pogorszenia stanu zdrowia, gdy nie ma objawów sugerujących stan bezpośredniego zagrożenia życia, a zastosowane środki lub leki dostępne bez recepty nie przynoszą spodziewanej poprawy. REKLAMA

Od stycznia część Twojego podatku może pomagać jeszcze bardziej. Dzięki nim DOZ Fundacja może rozwijać swoje trzy kluczowe projekty:

◦pomoc ciężko chorym Podopiecznym

◦zwiększenie aktywności społecznej osób po 60 r.ż. w Łodzi i okolicach

◦rozwój Telefonu wsparcia dla Seniora Słuchamy - Wspieramy

TO JEST MÓJ CZAS podróże

ZESPÓŁ SANATORYJNY W USTRONIU TO POŁĄCZENIE MODERNIZMU Z GÓRSKIM PEJZAŻEM. KSZTAŁT PIRAMIDY MIAŁ ZAPEWNIĆ RÓWNY DOSTĘP ŚWIATŁA DO KAŻDEGO Z POKOI. ROZWIĄZANIE TO WZBUDZIŁO DUŻE ZAINTERESOWANIE, DOWODEM CZEGO JEST UMIESZCZENIE GO W ALBUMIE „20TH-CENTURY WORLD ARCHITECTURE”, PREZENTUJĄCYM NAJLEPSZE BUDYNKI ŚWIATA W XX WIEKU.

Piramidy

w Beskidach

Pojawiły się na zboczu Równicy w końcu ubiegłego stulecia, tworząc ogromny kompleks wypoczynkowo-uzdrowiskowy w Ustroniu. Górskie powietrze i krajobraz oraz atrakcyjna okolica stwarzają świetne warunki do rehabilitacji i odpoczynku.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

SZLAKI SPACEROWE, TURYSTYCZNE I ROWEROWE SĄ RÓŻNORODNE I POZWALAJĄ DOBRAĆ DŁUGOŚĆ, JAK I STOPIEŃ TRUDNOŚCI TRASY DO SWOICH MOŻLIWOŚCI.

INHALATORIUM I PIJALNIA WÓD

•Fontanna solankowa (minitężnia). Powietrze wokół niej nasycone jest dobroczynnymi minerałami. Można odpoczywać na ławkach i wdychać aerozol, który pozytywnie działa na układ oddechowy. Tuż obok, w przeszklonej piramidzie, nawiązującej kształtem do uzdrowiskowych budynków, znajduje się pijalnia wód mineralnych.

Wyglądają jak skały porozrzucane po zalesionym stoku. Śląskie

piramidy ‒ jak często się je nazywa

‒ to jeden z najciekawszych, a zarazem kontrowersyjnych

w Polsce przykładów wkomponowania nowoczesnej architektury

w górski krajobraz. Choć Ustroń status uzdrowiska ma zaledwie

od 56 lat, to jego tradycje lecznicze

sięgają połowy XVII w. Już wówczas przyjeżdżano tutaj ze względu

na „łagodny klimat, uroki gór i tzw. kuracje serwatkowe, którymi leczono choroby przewodu pokarmowego i anemię”. W drugiej połowie XIX w. odkryto źródło wody żelazistej oraz pokłady borowiny

i solanki o właściwościach zdrowotnych, co jeszcze bardziej przyczyniło się do zainteresowania Ustroniem jako kurortem. Współcześnie uzdrowisko oferuje m.in. rehabilitację i leczenie chorób układu ruchu, krążenia, dróg oddechowych i nerwowego. Znajdują się tutaj sanatoria NFZ i prywatne.

ZABYTKOWA ŚWIĄTYNIA

•Kościół św. Anny w Ustroniu Nierodzimiu znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej. Stoi nieco na uboczu, wśród starych lip. Został wzniesiony w 1769 r. z drewna dębowego. W środku zachwyca rokokowa ambona.

Ustroń położony w dolinie rzeki Wisły, między górą Czantorią i Równicą, to również atrakcyjna miejscowość wypoczynkowa i turystyczna, gdzie można spędzić urlop czy długi weekend. Stanowi świetną bazę wypadową w Beskid Śląski. Znaczna część tras turystycznych zaczyna się przy ustrońskim rynku. W większości są proste, nadają się dla seniorów i rodzin z dziećmi. Ale jest też propozycja dla wymagających turystów. Właśnie tutaj startuje Główny Szlak Beskidzki, który kończy się 500 km dalej w Wołosatem w Bieszczadach. Znakowany na czerwono jest najdłuższym szlakiem w polskich górach, a historia jego powstania sięga czasów międzywojennych. Dla miłośników polskich gór to jak poszukiwanie Świętego Graala.

W Ustroniu i jego najbliższych okolicach wytyczono też kilka tras spacerowych. Biegną one w większości drogami utwardzonymi, a ich przemierzanie nie wymaga dużego wysiłku. Doskonale nadają się dla osób o słabszej kondycji lub tych, którzy chcą po prostu cieszyć się spacerem i widokami.

W

•Wzdłuż rzeki, która przepływa przez środek Ustronia, ciągną się bulwary zachęcające do spacerów, jazdy na rowerze czy rolkach. Znajdują się tutaj też specjalnie przygotowane strefy relaksu z leżakami i hamakami oraz kąpieliska. Latem, przy ładnej pogodzie cieszą się dużym powodzeniem wśród amatorów wodnej ochłody i opalania.

Leśny Park

Niespodzianek

powstał na zboczu góry

Równicy w dzielnicy

uzdrowiskowej Ustronia.

Można tu podpatrywać dzikie

zwierzęta (m.in. daniele, muflony, jelenie, bażanty, żubry, szopa pracza) w ich naturalnym środowisku.

Atrakcją są pokazy lotów

ptaków drapieżnych i sów. W parku znajdują się też

miejsca widokowe, skąd można

podziwiać panoramę Beskidów.