DOZ Magazyn 10-2023

Wierzy, że warto być dobrym człowiekiem

FERMENT NA TALERZU, CZYLI...

rodzina

Ryzyko chorób serca, a genetyczne skłonności

Pogotowie Nº 5 (181) PORADY I INSPIRACJE DLA CIEBIE MAJ 2022

POZNAJ ICH NIEOCENIONE WARTOŚCI + SPRAWDZONE PRZEPISY

5 NIE MUSISZ

sposobów na to, by nie chorowali

wszyscy wokół

Emerytura i co dalej?

Jak postępować, by cieszyć się nowym etapem życia

Dzień

dobry

Zaczyna się sezon na infekcje, dlatego w tym wydaniu sporo miejsca poświęcamy tej tematyce. W naszym cyklu „Twój jesienny niezbędnik” piszemy, jak im zapobiegać i skutecznie leczyć w zależności od etapu i przebiegu choroby.

Informujemy także, czym różnią się infekcje spowodowane przez wirusy od tych, za które odpowiedzialne są bakterie oraz jak chronić przed nimi płuca i oskrzela. W kolejnych artykułach garść wiedzy na temat naturalnych sposobów obniżania temperatury i co robić, by chorując, nie zarażać wszystkich wokół.

O cennych dla zdrowia wartościach kiszonek wie wiele osób, ale o tym, że kisić można prawie wszystkie warzywa – już nie wszyscy. Zajrzyjcie do naszego artykułu! W tym wydaniu rozmawiamy również z psycholożką, jak uczynić emeryturę ekscytującym etapem życia.

Miłej lektury!

Karolina Banasiak

REDAKTOR PROWADZĄCA

Porady i inspiracje dla Ciebie

w Zobacz, co numerze...

inspiracje miesiąca

8 A może na grzyby

Kalendarium zdrowia

gwiazda portret

10 Grażyna Szapołowska

W życiu nigdy nie jest na nic za późno

temat miesiąca

14 Twój jesienny niezbędnik cz. 2. Pogotowie infekcyjne

dbam o zdrowie

26 Zapytaj farmaceutkę

28 Zoom na…

Zawałowa rodzina

34 Rozmowa z lekarzem

PISZCIE DO NAS!

Redakcjo!

Nie od dziś dbam o zdrowie swoje i swoich bliskich, ale jest ktoś, kto mi w tym doskonale pomaga – właśnie Wy. Oprócz wiedzy, którą wypiłem z mlekiem matki, doświadczenia, które zdobyłem jest jeszcze coś – Wasz Magazyn, który jest wielką skarbnicą. Czytam od deski do deski. Kartka po kartce. Artykuły napisane są przystępnym, przyswajalnym językiem. Porady i rady pozostają w głowie na długo. Uwielbiam dział EKO, Prawo oraz Jem Zdrowo. To moje trzy ulubione. Pozostałe również są super! Wiele zapamiętuję z Magazynu rad, których potem udzielam moim chłopakom z kopalni. Nazywają mnie Marek Zdrowa Porada. Dziękuję, że jesteście.

Marek A.

Masz przepuklinę? To należy wiedzieć!

Autora najciekawszego listu nagrodzimy zestawami produktów. Regulamin dostępny na stronie www.dbamozdrowie.pl

36 Zdrowie rodziny

Zadbaj o płuca

40 Zdrowie rodziny

Wirusy czy bakterie?

44 Domowa klinika

Nie gorączkuj się!

50 Felieton

żyję zdrowo

52 Zoom na...

Co zrobić, aby nie chorować

58 W dobrej formie

5 sposobów, żeby nie dać się zarazkom

jem zdrowo

62 Zoom na...

Ferment na talerzu

66 Sezon na...

Ziemniaki, kartofle, pyry

68 Dieta

Co jeść, gdy chorują jelita

72 Wieści z apteki

Porady zza pierwszego stołu

jestem eko

74 Zoom na...

Ekologia w kuchni

dbam o urodę

Światowe patenty

to jest mój czas

88 Zoom na...

Jak korzystać z życia, gdy zakończymy pracę

92 Prawo

Opieka dla seniora

94 Podróże

Jesień na Kaszubach

98 Krzyżówka

Poznajcie naszych ekspertów

Drodzy Czytelnicy, misją Ekspertów DOZ.pl jest dostarczanie rzetelnych rad, a Program Ekspertów DOZ.pl umożliwia Wam kontakt z Farmaceutami. Ich wsparcie możecie uzyskać, pisząc do nas na adres magazyn@dbamozdrowie.pl, ale także za pośrednictwem czatu w aplikacji DOZ.pl.

Wydawca Bez Recepty Sp. z o.o. 94-406 Łódź, ul. Kinga C. Gillette 11 tel. 42 200 75 87 magdalena_ruszkowska@bezrecepty.eu

Projekt, redakcja, wykonanie Wydawnictwo Bauer Sp. z o.o., Sp. j. 04-035 Warszawa, ul. Motorowa 1 Recepcja tel. 22 51 70 500 magazyn@dbamozdrowie.pl www.bauer.pl

Redaktor naczelna

Izabela Raduszewska

Redaktor prowadząca

Karolina Banasiak

Redaktor kontentu

Urszula Zubczyńska

Sekretarz redakcji

Alicja Daszkiewicz

Korekta

Marika Heldwein

Zespół redakcyjny

MGR FARMACJI KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA DOZ MAGAZYN, SPECJALISTKA W DZIEDZINIE KOSMETYKÓW I ZIOŁOTERAPII

MGR FARMACJI MAGDALENA RÓG

AUTORKA TEKSTÓW Z ZAKRESU FITOTERAPII, CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

MGR FARMACJI EWA DEMBOWSKA

ODPOWIADA NA WASZE PYTANIA DO FARMACEUTKI

MGR FARMACJI ANETA EKERT

AUTORKA TEKSTÓW NA TEMAT BEZPIECZEŃSTWA I SKUTECZNOŚCI

FARMAKOTERAPII I OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ

Marzena Bartoszuk, Agnieszka Czechowska, Alicja Daszkiewicz, Barbara Lasota, Magdalena Łuków, Anna Skoczeń, Małgorzata Świgoń, Barbara Tuleja, Urszula Zubczyńska

Współpraca

Jakub Jaworski, Magda Maciejczyk, Dorota Mikłaszewicz, Marta Szymczyk-Jaworska

Projekt graficzny

Maciej Moszyński, Katarzyna Rawska, Ewa Rozum

Zespół graficzny

Agata Baranowska, Natalia Gąsiorowska, Rafał Lewandowski, Maciej Moszyński, Piotr Oleszko, Ewa Rozum, Renata Szwarc, Beata Sędzimir (grafik prowadzący), Marek Wierzbicki

Fotoedycja

Kamila Mejran i Agnieszka Posiewka

DR N. FARMACEUTYCZNYCH MAGDALENA JACHORSKA

PRACOWNIK NAUKOWY, AUTORKA PUBLIKACJI DOTYCZĄCYCH BEZPIECZEŃSTWA FARMAKOTERAPII I ZDROWIA KOBIET

W stworzeniu tego wydania

DOZ Magazynu

dbam o zdrowie pomogli nam również:

MACIEJ KOWALEWSKI

DR N. MED., CHIRURG, TRANSPLANTOLOG CENTRUM MEDYCZNE SAFIMED

MAŁGORZATA OSTROWSKA

PSYCHOLOG ZDROWIA, TERAPEUTKA GABINET EMPATIA W WARSZAWIE

BARBARA LASOTA

MGR INŻ. ŻYWIENIA CZŁOWIEKA, ABSOLWENTKA WYDZIAŁU ŻYWIENIA CZŁOWIEKA SGGW

Asystentka redakcji

Agnieszka Klepacz

Zdjęcie na okładce

A. Gałązka/AKPA

Zdjęcia w magazynie 123RF/Picsel

(chyba że zaznaczono inaczej)

Reklama pharma

Magdalena Ruszkowska tel. +48 885 500 881 reklama@dbamozdrowie.pl

Reklama no-pharma

Katarzyna Kilanowska tel. 48 692 461 080

Katarzyna.Kilanowska@bauer.pl

Druk

Quad/Graphics Europe Sp. z o.o. 07-200 Wyszków, ul. Pułtuska 120

BĄDŹ EKOLOGICZNY.

Wyrzucając papier, wybierz odpowiedni pojemnik.

A może na grzyby

3-4

infekcje w ciągu roku u dorosłych nie powinny budzić niepokoju

– uważają lekarze.

Grzybobranie to jedna z ulubionych, jesiennych aktywności Polaków. Dlaczego? Bo to doskonała okazja, aby nie tylko spędzić trochę czasu na świeżym powietrzu, ale i wrócić do domu z koszykiem pełnym leśnych skarbów. To jeden z lepszych sposobów na relaks – łączy bowiem w sobie umiarkowaną aktywność fizyczną i świeże, czyste powietrze. Grzybobranie to magia, niespodzianki, głód zbieractwa i bliski kontakt z przyrodą. Nigdzie nie jest tak cicho, jak w gęstwinie drzew o poranku. Wystarczy się skupić, nie mówić, nie hałasować, słuchać lasu i patrzeć pod nogi. Wtedy każdy coś znajdzie. Koncentracja to jeden z głównych

warunków udanego grzybobrania. Dlatego dawniej zwykle chodzono na grzyby w pojedynkę, wierzono bowiem, że rozmowy z kompanem mogłyby odstraszyć borowiki, które miały się chować na dźwięk głosu. I najważniejsze: zbieranie grzybów wciąga, jest jak poszukiwanie skarbu, podchody, gra przygodowa, w której ważne są umiejętności i wiedza. Ale również wytrwałość i szczęście. Bo jak pisze w książce „W dziką stronę” Łukasz Łuczaj, botanik i ekolog: „Aby być dobrym grzybiarzem, trzeba być dobrym obserwatorem, piechurem i wróżem”. Wybierając się na grzybobranie, pamiętajmy: chodzi nie tylko o to, aby grzyba znaleźć, ale i szukać…

1 października Międzynarodowy

Dzień Walki z WZW C

Ma za zadanie przypominać, jak łatwo można się zakazić wirusem (m.in.: podczas operacji, pobierania krwi, zabiegów stomatologicznych, kosmetycznych, u fryzjera, tatuażysty), jak sprawdzić, czy jesteśmy jego nosicielami i jak wygląda leczenie. W przeciwieństwie do HBV, na HCV nie ma szczepionki, ale medycyna dysponuje dzisiaj innowacyjną tera-

PAŹDZIERNIK

pią, dzięki której WZW typu C można wyleczyć. Wciąż jest jednak ryzyko ponownego zakażenia wirusem HCV.

10 października

Światowy Dzień

Zdrowia Psychicznego

Według Światowej Federacji Zdrowia

Psychicznego w ciągu najbliższych lat zaburzenia psychiczne będą jednym z głównych problemów zdrowotnych. Codzienny stres, dynamiczne tempo życia, brak czasu dla siebie i na wy-

Sięgnij po produkty z witaminą D3 dla dzieci, dorosłych i seniorów

Całoroczne wsparcie zdrowia całej rodziny – możliwość dostosowania formy podania oraz dawki idealnie do wieku i potrzeb.

Przyjazna forma podania –kropelki dostosowane dla najmłodszych, małe kapsułki łatwe do połknięcia lub tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej, niewymagające popijania.

ciszenie od nadmiernych bodźców sprzyjają zaburzeniom w strefie emocjonalnej i psychicznej. Ważne, aby mieć świadomość, że choroby psychiczne nie są powodem do wstydu, tylko tak jak inne wymagają leczenia. Najprostszy sposób, aby pomóc cierpiącym, to okazanie im wsparcia i zrozumienia. Potrzebują bowiem bliskości i normalnych relacji. Często wystarczy rozmowa. Nie można jednak naciskać, narzucać się i bagatelizować cudzych uczuć.

Tyle słońca w każdej dawce

Tabletki ODT ulegające rozpadowi w jamie ustnej (z ang. orodispersable tablets) w trzech dawkach 1000 j.m. (Junior), 2000 j.m. oraz 4000 j.m. (Max)

Prosty skład – przeznaczony także dla niemowląt, dzieci, kobiet w ciąży i seniorów.

Zakład Farmaceutyczny AMARA sp. z o.o. ul. Stacyjna 5, 30-851 Kraków tel.:

Suplementy diety

REKLAMA

za poźno W życiu nigdy nie jest na nic

Kobieta z charakterem. Ambitna aktorka. Inspirująca pisarka i wokalistka. Do tego doskonale przyjaźni się z czasem, bo jak mówi: najlepszą biżuterią kobiety jest uśmiech, a zmarszczki świadczą jedynie o pięknie upływającym życiu.

Grażyna Szapołowska

Ona do filmu? Dziwili się absolutnie wszyscy, gdy w wieku 12 lat oświadczyła, że zostanie aktorką. Bo niby skąd? Skryta Grażynka ani nie była pilną uczennicą deklamującą wierszyki na akademiach, ani nie należała do kółka teatralnego. W ogólniaku częściej można było ją spotkać na wagarach w toruńskich kinach Orzeł, Wolność czy Echo niż na sprawdzianach. Dziś podejrzewa, że to z tamtych czasów zostało jej przekonanie, że najważniejsze w życiu są jasno wytyczone cele i determinacja. „Nie wiem, skąd wtedy wzięłam tyle odwagi, żeby uciec z domu – wspominała w jednym z wywiadów. – Napisałam list do mamy, że chcę być niezależna, wyjeżdżam i proszę mnie nie szukać.

Całą noc jechałam osobowym do Jeleniej Góry, stanęłam tam na rynku i pierwszego przechodnia zapytałam, gdzie jest teatr. Dyrektor Kozłowski był szalenie szarmancki i dowcipny. Powiedziałam, że chcę wystąpić w nowej pantomimie Henryka Tomaszewskiego. Chyba spodobała mu się moja dziewczęca, naiwna determinacja, bo dał mi urocze, służbowe mieszkanie. Potem Tomaszewski podsunął mi pomysł zdawania na studia aktorskie”.

Zawsze profesjonalna

Na ekranie królowa powściągliwości, oszczędna w gestach, wymownie milcząca. Dobrze odnajduje się zarówno z postaciach wyrachowanych, ale też neurotycznych, nadwrażliwych kobiet. „Dla mnie aktorstwo to coś, z czego utkane

są sny. Każdy z nas ma pewien rodzaj marzeń. I jeśli je może urzeczywistnić w pracy, ten świat jest wtedy światem jak z bajki” – mówi. Jednocześnie nie kryje, że potrafi być zdroworozsądkowym obserwatorem: „Życie jest tylko jedno, nie wolno się spieszyć, nie wolno gonić za pieniędzmi, bo pieniądze kradną nam czas, a czas jest najcenniejszy” – często podkreśla na spotkaniach z widzami. I przyznaje: „Dlatego nie odmawiam sobie życia. Znajduję na nie czas – na wino, piękno, odpoczynek…”. Co wtedy robi? „Gotuje, piecze makowce, robi kosmetyki, pisze, chodzi do kina, zwiedza, plażuje”.

Szanuje swoje ciało

W dzieciństwie chodziła na basen, uprawiała jazdę figurową, jeździła

NIE TYLKO NA EKRANIE

konno, przez jakiś czas należała do klubu żeglarskiego. Spacery po lesie, zabawy w ogrodzie z ukochanym owczarkiem niemieckim, ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha i kręgosłupa to jej dzisiejszy sposób na lepszą formę. „Świeże powietrze, trochę gimnastyki, trochę seksu, trochę książki, trochę przespanych nocy” – śmiała się niedawno w jednym z wywiadów. Tym, że nie patrzy na siebie przez pryzmat wieku i nie jest on dla niej w niczym przeszkodą, pochwaliła się również na Instagramie, gdy pokazała, że mając do dyspozycji hotelowy basen z podgrzewaną wodą, poszła kąpać się w lodowatym jeziorze Como, co jej zdaniem jest jednym z najlepszych leków medycyny estetycznej. Zarzeka, że choć na co dzień lubi mieć pomalowane usta i paznokcie, nie korzysta z bardziej inwazyjnych zabiegów poprawiających urodę. I nie są to puste słowa. Pełna dystansu do siebie swoim przykładem udowodniła, że można bez kompleksów rozebrać się na plaży. I zaskoczyła fanów, publikując w sieci zdjęcie znad morza w naturalnej odsłonie, bez make-upu, szminki, tuszu do rzęs.

Inspiruje i podpowiada

Od kilku lat Grażyna Szapołowska jest ambasadorką Fundacji „Serce nie ma zmarszczek”, która pomaga w budowaniu społeczności kobiet pragnących inspirować, motywo-

wiersze,Gra,piszeksiążki,scenariusze, tekstypiosenek,reżyseruje.Wystąpiławponad150filmach.

Ostatniorazemzcórkąprzygotopt.wałaspektaklsłowno-muzyczny wany„Wisławie-Grażyna”,dedykopolskiejnoblistcew100-lecie urodzin. 19 września GrażynaSzapołowska skończyła70lat.

wać i wspierać inne panie do poszukiwania sensu i radości życia w każdym wieku. Twierdzi, że zgodziła się na to, bo chce pokazywać, że życie jest piękne od początku do końca. „Młodość jest cudowna, ale za to wiek dojrzały trwa najdłużej i dlatego powinniśmy jak najwięcej z tego życia wziąć” – wyznała nie tak dawno przed kamerami, przekonując, że dojrzałość jest ogromnym potencjałem, a nie ograniczeniem. Jej zdaniem: „Kiedy jesteś dojrzałą kobietą, powinnaś przyjąć, że twoja siła to mądrość, dystans, ciekawość świata”. Czyżby dlatego napisała i śpiewa przepełnione seksapilem piosenki o różnych odcieniach miłości, które znalazły się na jej ostatniej płycie „Kochaj mnie”?

Miłość = przyjaźń

Z jednej strony, autorka słynnego powiedzenia: „Kobieta ma jednego mężczyznę w życiu – tego, z którym akurat jest”. Trzykrotnie nieudanie zamężna. Z drugiej – 20 lat w parze z francuskim aktorem polskiego pochodzenia Erykiem Stępniewskim. Zawsze bez nadęcia mówi o swoich uczuciowych zauroczeniach, miłościach i małżeństwach. Z rozbrajającą szczerością opowiada, że kiedy osoba, którą bardzo kocha, jest przy niej, czuje się tak szczęśliwa, że aż chce się krzyczeć. Pytana o przepis na szczęśliwy związek zaznacza: „Trzeba tylko umieć kochać partnera bezwarunkowo. Akceptować go ze wszystkim jego wadami. Nie zmieniać, lecz odkrywać. Najgorsze, gdy kobieta nie wierzy w partnera. Uważa, że jest nic niewart, bo ma taki, a nie inny charakter. Kolejna ważna rzecz to przyjaźń, która polega na tym, że kogoś lubimy, mamy z kim rozmawiać i mamy coś do powie-

W KILKU SŁOWACH

O relacjach...

„Przyjaźń powinna ludzi wzmacniać, a nie wysysać z nich energię. To głębsza relacja, której podstawą jest bliskość emocjonalna, często scalająca związek partnerski i dopełniająca więź między dwiema osobami.”

O flircie...

„To coś, czego w naszym społeczeństwie brakuje mi najbardziej – umiejętności niezobowiązującego flirtu, kokieterii, luzu, który mają na przykład Włosi. Polacy nie potrafią uwodzić siebie nawzajem.”

dzenia”. Nie kryje, że sama była zdradzana i cierpiała, szukając błędu w sobie. Dzisiaj już wie, że w takich sytuacjach trzeba myśleć odwrotnie – to problem zdradzającego, nie twój. Błąd tkwi w nim, nie w tobie. Kolejna lekcja o miłości, jaką zdobyła z czasem, to uznanie, że miłość to też umiejętność milczenia bez stawiania warunków. „Na przykład ktoś mówi: odchodzę. Jeśli

go kochamy, nie zatrzymujemy na siłę. Pozwalamy odejść, bo może bez nas będzie szczęśliwszy. I kochamy go nadal nawet po odejściu.”

Lekcja na życie

Opiekuńcza mama reżyserki Katarzyny Jungowskiej, wspierająca babcia Karoliny, studentki warszawskiej Akademii Teatralnej, na pytanie, czego chciałaby o życiu nauczyć ich rówieśniczki, odpowiada: „Żeby siebie doceniać, żeby mówić o sobie piękne rzeczy, bo przez to sami czujemy się lepiej być sobą. Mieć dystans do wszystkiego. Nie krzywdzić ludzi. Kochać zwierzęta. Nawet jak cię spotka zawód, to nie przestawać wierzyć w innych ludzi. W swoje szczęście. I kochać to szczęście”.

Forte

Lek Vigalex dostarcza wysokiej jakości witaminę D3

wspiera odporność organizmu dba o zdrowe kości

Skład: Vigalex Forte (2000 IU): Jedna tabletka zawiera 20 mg cholekalcyferolu, proszku, co odpowiada 0,05 mg (2000 IU) cholekalcyferolu (witaminy D3). Wskazania do stosowania: Zapobieganie krzywicy i osteomalacji u dzieci i dorosłych, profilaktyka niedoboru witaminy D u kobiet planujących ciążę, w ciąży i karmiących piersią w porozumieniu z lekarzem, zapobieganie niedoborowi witaminy D u dzieci i dorosłych, leczenie wspomagające osteoporozy u dorosłych. Podmiot odpowiedzialny: Biofarm Sp. z o.o., ul. Wałbrzyska 13, 60-198 Poznań.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką

dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj maksymalnej dawki

leku. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

TEMAT miesiąca Pogotowie

Zrobiło się chłodniej, dni bywają deszczowe, wietrzne. Początek października to zwykle start sezonu infekcyjnego.

Jeśli uda ci się w porę powstrzymać wirusy, choroba może potrwać tylko kilka godzin. Jeżeli nie – są sposoby, by przebiegła łagodniej i nie zostawiła po sobie śladu.

TEKST ANNA SKOCZEŃ

Chlorchinaldin VP

tabletki do ssania, 40 szt.

Lek antyseptyczny na infekcje jamy ustnej i gardła*

Chlorchinaldin VP, 2 mg, tabletki do ssania.

Skład: 1 tabletka do ssania zawiera 2 mg chlorochinaldolu (Chlorquinaldolum). Postać farmaceutyczna: tabletki do ssania.

Wskazania: do stosowania miejscowego w zakażeniach bakteryjnych jamy ustnej i dziąseł, w pleśniawkach, w zakażeniach grzybiczych jamy ustnej i gardła po leczeniu antybiotykami. Podmiot odpowiedzialny: Bausch Health Ireland Limited, 3013 Lake Drive, Citywest Business Campus, Dublin 24, D24PPT3, Irlandia.

NIEZBĘDNIK

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

14 dbam o zdrowie

jesienny

Naliczono ok. 200 typów wirusów mogących powodować infekcje oddechowe. Organizm broni się przed nimi na kilka sposobów. Bariery fizyczne to np. błony śluzowe nosa i gardła. Od ich stanu zależy, na ile uda się powstrzymać patogeny. Gdy śluzówki są wysuszone, mogą nie spełnić swojej roli. Dlatego tak ważne jest, aby je nawilżać podczas choroby. Pozbyciu się wirusów służą także odruchy

obronne – kichanie, kaszel. Dzięki nim śluz z drobnoustrojami zostaje usunięty na zewnątrz. Wcześniej jednak musi być przetransportowany przez tzw. rzęski. A te mogą zachęcić do pracy substancje otrzymywane z niektórych roślin. Napływ komórek odpornościowych do zaatakowanej okolicy to kluczowa sprawa. Na szczęście wystarczy rozgrzać organizm, by go usprawnić. Okazuje się również, że na każdym etapie infekcji można go wspierać.

Dlaczego to takie ważne, by przy pierwszych objawach przeziębienia otoczyć się ciepłem, pić rozgrzewające napary i stosować różne inne sposoby o takim działaniu? Bo w cieple słabiej rozwijają się wirusy i bakterie, zaś układ odpornościowy pracuje dużo lepiej.

Odkręć kaloryfer – temperatura zalecana w pokoju chorego to 22 st. C.

Załóż bawełniane, flanelowe lub wełniane ubranie – ogrzewa najlepiej. A na nogi – grube skarpety (także, gdy leżysz w łóżku).

Przykładaj termofor wypełniony gorącą wodą do klatki piersiowej, stóp, dłoni. Nacieraj spirytusem kamforowym klatkę, plecy, podeszwy stóp.

Pij napar z lipy Jej kwiaty zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, fitosterole, śluzy i garbniki. Taka kombinacja zapewnia działanie rozgrzewające i napotne, ale także przeciwbólowe i uspokajające. Torebkę zawierającą ok. 2 g kwiatów lub 1 –1,5 łyżeczki suszu zalej niecałą szklanką (200 ml) wody o temp. 90 –95 st. C i parz pod przykryciem 5 –10 minut, odcedź. Stosuj 2–3 razy dziennie.

być gorąca – szkodzi to przełykowi.

Gripex Hot Max

proszek do sporządzania roztworu doustnego,12 saszetek

TWÓJ

NIEZBĘDNIK

(1000 mg + 100 mg + 12,2 mg)/ saszetkę, proszek do sporządzania roztworu doustnego. 1 saszetka zawiera: Paracetamolum (paracetamol) 1000 mg, Acidum ascorbicum (kwas askorbowy) 100 mg, Phenylephrini hydrochloridum (chlorowodorek fenylefryny) 12,2 mg. Wskazania do stosowania: Krótkotrwałe łagodzenie objawów przeziębienia, grypy i zakażeń grypopodobnych, takich jak: gorączka, bóle głowy, gardła, bóle mięśniowe i kostno-stawowe oraz objawów obrzęku błony śluzowej nosa występujących w przeziębieniu, grypie. Podmiot odpowiedzialny: US Pharmacia Sp. z o.o. ul. Ziębicka 40, 50-507 Wrocław

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

JAK TYLKO POCZUJESZ, ŻE BIERZE CIĘ PRZEZIĘBIENIE, WYMOCZ STOPY W WODZIE Z IMBIREM. ZAGOTUJ 2 L WODY Z DODATKIEM OBRANEGO, POKROJONEGO W PLASTERKI KŁĄCZA O DŁUGOŚCI OK. 10 CM. ZESTAW ODWAR

Z OGNIA I POCZEKAJ, AŻ PRZESTANIE

wysuszoną śluzówkę.

To pomoże pozbyć się drapania w gardle i męczącego, suchego (a przez to niepomocnego) kaszlu. Herbata z prawoślazu – zioło to jest bogate w substancje śluzowe, przez co osłania i zmiękcza drogi oddechowe. Łyżeczkę sproszkowanego prawoślazu zalej szklanką letniej wody, zamieszaj, przykryj i odstaw na 30 minut; przecedź i lekko podgrzej. Pij 2 razy dziennie, potem przez godzinę nie spożywaj żadnych napojów. Ciepłe mleko i banany – lekko nawilżają śluzówkę, ale nie wyziębią organizmu.

BYĆ PARZĄCY (ALE WCIĄŻ BĘDZIE MOCNO CIEPŁY). ZANURZ W NIM CZYSTE STOPY NA 10 MINUT.

Rozgrzewaj się i czywaj.odpo-

Często pij ciepłą wodę. Jest potrzebna do przepłukania organizmu i zmiany pH na bardziej zasadowe, niekorzystne dla patogenów. Uwaga! Woda nie powinna

Nawilżaj

Postaraj się jak najszybciej pozbyć zarazków z nosa i gardła, i nie dopuścić, by przeniosły się w głąb – do zatok, uszu lub oskrzeli.

Inhalacje z majeranku i sody oczyszczonej są zalecane w początkowym, wodnistym stadium kataru. Łyżkę suszonego ziela i łyżeczkę sody dodaj do 2–3 l gorącej wody. Dwa razy dziennie wdychaj nosem ciepłe opary.

Inhalacje z macierzanki, rumianu, szałwii i sosnowego igliwia sprawdzą się, gdy katar jest gęsty. Suszone zioła zmieszaj w równych częściach. 30 g mieszanki zalej prawie wrzątkiem i postępuj jak wyżej. Olej kokosowy zastosowany doustnie pomoże oczyścić gardło z patogenów i ukoi ból. Łyżeczką nabierz ilość wielkości groszku, włóż do ust i ssij jak cukierek. Na koniec koniecznie wypluj!

Stosuj tzw.

w odległości 2–3 m od swojego

łóżka. Trzymaj, aż przestaną wydzielać zapach i olejek eteryczny. W razie przedłużania się kataru – przygotuj kolejny gałganek.

Nasivin® Classic

Skład i postać farmaceutyczna: Aerozol do nosa, roztwór. 1 ml roztworu zawiera 0,5 mg oksymetazoliny chlorowodorku. 1 dawka aerozolu o objętości 45 μl zawiera 22,5 μg oksymetazoliny chlorowodorku. Wskazania do stosowania: Obrzęk błon śluzowych występujący w ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa, naczynioruchowym zapaleniu błony śluzowej nosa, alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa, zapaleniu zatok przynosowych, zapaleniu trąbki słuchowej, zapaleniu ucha środkowego. Podmiot odpowiedzialny: P&G Health Germany GmbH, Sulzbacher Str. 40, 65824, Schwalbach am Taunus, Niemcy. Opracowano na podst. ChPL z dn. 28.04.2022r. (MAT-PL-NASIVIN-23-000003)

jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub

przypadku

To

farmaceutą.

Udrażniaj drogi dechoweodi czajoczyszz togenów.pa-

Gałganek Aliny – obrane, zmiażdżone i zawinięte w gazik ząbki czosnku zawieś

INHALACJE Z RUMIANKU DZIAŁAJĄ ODKAŻAJĄCO I OSUSZAJĄCO, ROZRZEDZAJĄ WYDZIELINĘ. GARŚĆ SUSZONYCH KOSZYCZKÓW ZALEJ W MAŁEJ MISCE GORĄCĄ WODĄ, ZAMIESZAJ,ODCZEKAJ 5 MINUT. POCHYL GŁOWĘ NAD NAPAREM, A DLA LEPSZEGO EFEKTU NAKRYJ RĘCZNIKIEM. INHALUJ SIĘ 10 MINUT, 1 2 RAZY DZIENNIE.

TWOJE POSIŁKI W WALCE Z CHOROBĄ

NIEDOŻYWIENIE

I RYZYKO

NIEDOŻYWIENIA

ZWIĄZANE

Z CHOROBĄ

ZWIĘKSZONE ZAPOTRZEBOWANIE BIAŁKOWE

CHOROBA NOWOTWOROWA

TRUDNO GOJĄCE RANY

Nutridrink, Nutridrink Protein, Nutridrink Protein Omega 3, Nutridrink Skin Repair, to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Nutridrink do postępowania dietetycznego w niedożywieniu i ryzyku niedożywienia związanym z chorobą. Nutridrink Protein do postępowania dietetycznego w niedożywieniu i ryzyku niedożywienia związanym z chorobą, szczególnie u pacjentów ze zwiększonym zapotrzebowaniem białkowym. Nutridrink Protein Omega 3 do postępowania dietetycznego u pacjentów z chorobą nowotworową z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia z nią związanym. Nutridrink Skin Repair do postępowania dietetycznego w przypadku odleżyn i innych trudno gojących ran. Do stosowania pod nadzorem lekarza.

Nutricia Polska Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 8, 00-728 Warszawa

Gęsta, zielonkawa w nosie i żółtawa lub zielonkawa w oskrzelach wydzielina to znak, że chorobotwórcze drobnoustroje zdążyły się namnożyć i przenieść. Świadczy o tym: ból głowy, uczucie rozpierania czoła, skroni lub policzków, mokry kaszel, rozbicie, osłabienie, gorączka, ból mięśni i stawów. Oto recepty idealne w środkowej fazie infekcji. Kapsułki z 1,8-cyneolem to związek naturalnie występujący w olejku eukaliptusowym. Wyka-

Nutridrink Protein o smaku owoców leśnych, 4x125 ml NIEZBĘDNIK

Nutridrink Protein jest produktem wysokobiałkowym, wysokoenergetycznym. Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Do postępowania dietetycznego w niedożywieniu i ryzyku niedożywienia związanym z chorobą, szczególnie u pacjentów ze zwiększonym zapotrzebowaniem białkowym. Stosować pod nadzorem lekarza.

Stosowanie: 2 butelki dziennie przez minimum 14 dni, o ile lekarz lub dietetyk nie zaleci inaczej. Wsparcie żywieniowe powinno być zalecone przez lekarza w takiej ilości i na tak długo jak pacjent tego potrzebuje (najlepiej przez cały okres trwania leczenia i rekonwalescencji po chorobie).

Wyprodukowano przez: N.V. Nutricia, Zoetermeer, Holandia NUTRICIA Polska Sp. z o.o. ul. Bobrowiecka 8, 00-728 Warszawa.

zano, że może być bardzo pomocny w ostrym, ale i przewlekłym stanie zapalnym – rozrzedza wydzielinę w drogach oddechowch i nasila ruch usuwających ją rzęsek, hamuje namnażanie wirusów oraz bakterii, skraca czas przeziębienia, łagodzi objawy zapalenia zatok i oskrzeli. Pamiętaj, by kapsułki zażywać w całości, 30 minut przed posiłkiem (lub w jego trakcie – jeśli miewasz problemy z żołądkiem). Stosuj dozwolone, najlepiej ustalone z lekarzem, dawki.

Posiłki z rozmarynem – aromatyczne zielone igiełki to także bogate źródło 1,8-cyneolu. Możesz nimi posypać rybę, kurczaka, ziemniaki, dodać do zupy – tę ostatnią powinnaś jak najczęściej teraz jeść.

OLEJEK EUKALIPTUSOWY MOŻESZ WYKORZYSTAĆ DO INHALACJI – 5–10 KROPLI DODAJ DO MISKI Z GORĄCĄ WODĄ LUB KOMINKA AROMATERAPEUTYCZNEGO. WDYCHAJ OPARY USTAMI, A WYDYCHAJ NOSEM – ODWROTNIE NIŻ W PRZYPADKU TRADYCYJNEJ ZIOŁOWEJ INHALACJI.

POPROŚ KOGOŚ Z DOMOWNIKÓW O POSTAWIENIE BANIEK. POPRAWIAJĄ KRĄŻENIE KRWI, A WRAZ Z NIĄ KOMÓREK ODPORNOŚCIOWYCH.

Hamuj reakcję zapalną i dzajpobu-odporność.

REKLAMA

Eukaliptusowa kuracja (kapsułki, inhalacja) zadziała podobnie do popularnych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych.

Kiszonki – kapusta, ogórki, papryka to naturalne źródło bakterii kwasu mlekowego, które zapewniają odporność na infekcje.

Herbatka z róży – zawiera więcej witaminy C niż cytryna, do tego witaminy: B1, B2, B3, A, E i K. Łyżkę rozdrobnionych, suszonych owoców zalej szklanką ciepłej wody, gotuj wolno pod przykryciem 5 minut, odcedź. Pij 2 razy dziennie po 1/2 szklanki.

Vigalex Forte 2000 IU

tabletki 60 szt.

TWÓJ

NIEZBĘDNIK

Jedna tabletka zawiera 20 mg cholekalcyferolu, proszku, co odpowiada 0,05 mg (2000 IU) cholekalcyferolu (witaminy D3).

Wskazania do stosowania: Zapobieganie krzywicy i osteomalacji u dzieci i dorosłych, profilaktyka niedoboru witaminy D u kobiet planujących ciążę, w ciąży i karmiących piersią w porozumieniu z lekarzem, zapobieganie niedoborowi witaminy D u dzieci i dorosłych, leczenie wspomagające osteoporozy u dorosłych. Podmiot odpowiedzialny: Biofarm Sp. z o.o., ul. Wałbrzyska 13, 60-198 Poznań.

ROSÓŁ ZAWIERA AŻ 19 AMINOKWASÓW, WITAMINY B2

I B12, POTAS, SELEN, CYNK, MIEDŹ, WAPŃ, FOSFOR.

ABY BYŁ JAK NAJBARDZIEJ ODŻYWCZY, TRZEBA GOTOWAĆ GO 4–8 GODZIN.

BĘDZIE MNIEJ TŁUSTY, JEŚLI PO WSTAWIENIU DO LODÓWKI USUNIESZ Z WIERZCHU WARSTWĘ ZASTYGNIĘTEGO TŁUSZCZU.

22 dbam o zdrowie

REKLAMA

W środku choroby ważne jest, aby nie obciążać ciężkim jedzeniem walczącego z patogenami organizmu. Stąd zalecenie, by unikać pokarmów, które, choć zdrowe, mogą wymagać dużych nakładów energii podczas trawienia, takich jak np.: orzechy, fasola, kapusta kiszona. Potem, gdy choroba zaczyna odpuszczać, można, a nawet trzeba z powrotem wprowadzić je do jadłospisu. Sięgaj też po pełne wzmacniających składników napary.

Zapobiegaj niebezpiecznym powikłaniom.

Najdalej po 2–3 dniach powinnaś poczuć się lepiej, a po tygodniu całkowicie wyzdrowieć. Jeśli tak się nie dzieje, objawy nie słabną lub wręcz się nasilają, trzeba iść do lekarza. Najbardziej niepokojący jest ponowny wzrost gorączki i silne osłabienie – może ostrzegać np. o zapaleniu płuc. Częstym powikłaniem przeziębienia jest zapalenie zatok lub ucha. Długo też może męczyć kaszel, którego powodem nie jest powikłana infekcja tylko uszkodzenie

nabłonka wyściełającego drogi oddechowe. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do swojego powrotu do zdrowia, poproś lekarza o skierowanie na badania. Morfologia z rozmazem

podwyższona liczba leukocytów (białych krwinek) mówi o stanie zapalnym, a przyspieszone OB oraz podwyższony poziom CRP (białka C-reaktywnego, tzw. białka ostrej fazy) ostrzegają, że stan ten jest zaawansowany.

EKG, USG serca (inaczej ECHO) – lekarz może zdecydować, że powinnaś je zrobić, gdy wyniki morfologii będą niewłaściwe (zwłaszcza wyżej wymienione parametry) i jest podejrzenie stanu zapalnego w sercu.

W BADANIU

OSŁUCHOWYM (Z UŻYCIEM STETOSKOPU) LEKARZ

SPRAWDZA M.IN.

CZY TZW. SZMER

ODDECHOWY JEST

MIAROWY, JAK PRACUJĄ ZASTAWKI SERCA.

Jakie środki stosować do inhalacji podczas infekcji górnych dróg oddechowych?

NIEZBĘDNIK

Do nawilżenia i oczyszczenia dróg oddechowych podczas infekcji możemy zastosować dostępne bez recepty izotoniczne i hipertoniczne roztwory chlorku sodu i roztwory hialuronianu sodowego. Płyny do inhalacji zamknięte w jednodawkowych ampułkach często są wzbogacone o ektoinę, która działa osłonowo na błony śluzowe dróg oddechowych. Ponadto dodaje się także wyciągi ziołowe z melisy, pachnotki czy macierzanki, które wywierają efekt łagodzący. Podając donosowo roztwór acetylocysteiny w inhalacji, uporamy się z gęstą wydzieliną z nosa. Z kolei do inhalacji z parą wodną można wykorzystać olejki eteryczne, np. pichtowy, eukaliptusowy, tymiankowy. Woda, do której dodajemy olejek, powinna mieć temp. 40–55 st. C. Pamiętajmy, że nigdy nie należy stosować olejków do nebulizatorów. Stosowanie inhalacji u niemowląt i dzieci trzeba zawsze skonsultować z lekarzem. Podobnie jak łączenie roztworów dostępnych bez recepty z lekami wziewnymi zaleconymi przez lekarza.

5 ml syropu zawiera 30 mg chlorowodorku ambroksolu.

Wskazania: Ostre i przewlekłe choroby płuc oskrzeli przebiegające z zaburzeniem wydzielania śluzu oraz utrudnieniem jego transportu. Podmiot odpowiedzialny: Opella Healthcare Poland Sp. z o.o., grupa Sanofi {ChPL 04/2022}

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania i tylko wtedy, gdy jest to konieczne. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Nie zaczynaj wysilać się zbyt szybko – odczekaj, aż minie co najmniej tydzień od choroby. W przeciwnym razie możesz przeforsować serce.

MGR FARM. ANETA EKERT

farmaceutkęZapytaj

Wątpliwości Czytelników dotyczące domowych sposobów i preparatów aptecznych rozwiewa mgr farmacji Ewa Dembowska. Ty także chcesz zadać pytanie? Napisz na adres magazyn@dbamozdrowie.pl

pytanie

Co to są leki biologiczne i kiedy mają zastosowanie?

Kinga P. z Bielska

pytanie

Pękają mi kąciki ust, jak temu zaradzić?

Ewa W. z Gdyni

Dolegliwość ta wiąże się często z niedoborem witamin z grupy B, cynku, kwasu foliowego lub żelaza. Powodem może być źle zbilansowana dieta wegańska, ale też infekcja drożdżakowa, choroby (np. niedoczynność tarczycy, cukrzyca), podrażnienia (np. protezą, zabiegami stomatologicznymi), alergia na antybiotyki lub preparaty z pochodną wit. A (retinoidy). Aby wyeliminować zajady, należy m.in. pozbyć się złych nawyków, które mogą być ich przyczyną, i np. dezynfekować protezy, nie pić z tej samej butelki. Usta trzeba chronić przed wiatrem i mrozem, smarując je kremem, a skórę wokół nich – maścią z wit. B2. Należy uzupełnić niedobory wit. B (mięso, ryby, jaja, strączki) oraz cynku (pestki dyni, imbir, kasza gryczana, migdały, warzywa zielone). Można również stosować leki na zajady dostępne bez recepty w aptekach – farmaceuta doradzi, jakie wybrać, gdy podejrzewamy zakażenie drożdżakami bądź bakteryjne. Gdy zajady pojawiają się zbyt często, należy zasięgnąć porady lekarza.

To substancje uzyskiwane z hodowli pozaustrojowych z żywych komórek. Technologia ich otrzymywania jest bardzo złożona. Produktem są wysokocząsteczkowe białka, różniące się między sobą budową i strukturą, wytwarzane przez żywe komórki roślinne i zwierzęce z wykorzystaniem metod modyfikacji genetycznych. Biologiczne w tym przypadku oznacza, że do wytworzenia tych leków wykorzystuje się żywe organizmy z ich materiałem genetycznym. Tak powstają perfekcyjne, zgodne co do każdego elementu struktury białka,

cząsteczki leku, które mogą działać w obrębie układu immunologicznego człowieka, naśladować funkcjonowanie białek produkowanych naturalnie przez ludzki organizm, a także wpływać na interakcje i odpowiedź komórek ciała na różne substancje. Mogą być też kopiami ludzkich białek wytwarzanymi przez leukocyty i przejąć ich funkcje. Przykłady leków biologicznych to insulina, ludzki hormon wzrostu czy przeciwciała stosowane w chorobach immunologicznych. Włączenie leków biologicznych jest zalecane, gdy dotychczas stosowana terapia farmakologiczna nie daje pożądanych efektów. Jej rozpoczęcie powinni rozważyć pacjenci z zaawansowanymi chorobami autoimmunologicznymi odpornymi na leczenie konwencjonalne (np. sterydami). Wskazaniem może być choroba nowotworowa, białaczka, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, mukowiscydoza czy reumatoidalne zapalenie stawów, ale zakres leczenia może być szerszy. W Polsce leki biologiczne (ich cena jest wysoka) są refundowane przez NFZ, jednak pod pewnymi warunkami – to m.in. wskazania medyczne i brak możliwości zastosowania innego leku.

DBAM o zdrowie

Nawet jeśli ktoś ma rodzinne skłonności do chorób układu krążenia, może je znacznie zmniejszyć.

Pomyśl ciepło o sercu!

Zawałowa rodzina

Mama lub tata mieli zawał w młodym wieku albo dziadek

zmagał się z nadmiernym stężeniem cholesterolu?

To mogą być genetyczne predyspozycje. Podpowiadamy, jak je w porę rozpoznać i zmniejszyć ryzyko chorób serca.

TEKST MARZENA BARTOSZUK

❣

Gdy nagle ktoś młody doznaje ataku serca, ma udar czy inne poważne powikłania sercowo-naczyniowe, istnieje duże prawdopodobieństwo, że jest to związane z predyspozycjami genetycznymi w danej rodzinie. Ale okazuje się, że równie ważne są pewne nawyki i styl życia przekazywane z pokolenia na pokolenie. Omówimy je kolejno, by lepiej zrozumieć, że geny, choć odgrywają istotną rolę w predyspozycjach do chorób układu krążenia, nie są jedynym czynnikiem wpływającym na zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania. I co więcej, o ile na rodzinne skłonności wpływu nie mamy, to pozostałe elementy możemy zmienić tak, aby ryzyko było jak najniższe.

To mamy w genach!

Warto zacząć od przeanalizowania historii rodziny. Ważne są bowiem nie tylko informacje na temat rodziców i rodzeństwa, ale także dziadków, kuzynów i innych członków dalszej rodziny. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na wczesną (przed 55. rokiem życia u mężczyzn i przed 60. rokiem życia u kobiet) niewydolność serca, nagłe zgony i wszelkie dolegliwości przewlekłe. Znanych jest wiele dziedzicznych czynników ryzyka chorób układu krążenia, ale kilka z nich odgrywa największą rolę. Są to: Hipercholesterolemia rodzinna. Genetyczna choroba charakteryzująca się podwyższonym poziomem we krwi cholesterolu, zwłaszcza jego frakcji LDL (lipoproteiny o niskiej gęstości), zwanej „złym

BADANIA DLA SERCA

n Stężenie cholesterolu. Całkowity cholesterol nie powinien przekraczać 190 mg/dl, a normy poszczególnych frakcji dla osób niebędących w grupie ryzyka sercowo-naczyniowego to: LDL mniej niż 115 mg/dl, a HDL powyżej 45 mg/dl. Dla pacjentów z grup ryzyka normy są niższe – ustala je lekarz.

n Stężenie glukozy na czczo. To umożliwia wcześnie wykryć cukrzycę, która sprzyja chorobom serca.

n Ciśnienie tętnicze. Regularne pomiary (najlepiej domowe) pozwalają na kontrolowanie tego parametru i włączenie ewentualnego leczenia u osób z nadciśnieniem.

n EKG spoczynkowe i echo serca. Należy je robić nawet wtedy, gdy nie ma dolegliwości.

cholesterolem”), i to już od wczesnego dzieciństwa (nawet od urodzenia). Jest jednym z najczęstszych dziedzicznych zaburzeń metabolizmu lipidów („otrzymujemy” ją od jednego z rodziców). Według statystyk, w Polsce 1 na 250 osób ma nieprawidłowy gen odpowiedzialny za hipercholesterolemię. Mutacja ta sprawia, że krew nie jest prawidłowo oczyszczana z krążących cząsteczek LDL, które gromadzą się wówczas w ścianach naczyń krwionośnych i innych tkankach, co prowadzi do niebezpiecznych zaburzeń. Podejrzewając tę chorobę, warto wykonać badania opisane w ramce na s. 29 i zwrócić uwagę na takie objawy, jak:

• Guzki (narośla) w okolicach ścięgien i stawów. Są związane z nadmiernym gromadzeniem się lipidów, szczególnie cholesterolu, w tkance ścięgnistej, najczęściej na nadgarstkiach, łokciach i kolanach. O chorobie mogą świadczyć także nawracające zapalenia i bóle ścięgna Achillesa.

• Kępki żółte. To zgrubienia na skórze zbudowane ze złogów cholesterolu. Znajdują się zwykle wokół oczu, czasem na łokciach, kolanach czy pośladkach. Podejrzenia hipercholesterolemii rodzinnej można potwierdzić za pomocą badań genetycznych (wykonuje się je z próbki krwi). W razie stwierdzenia takiej mutacji genetycznej szczegółową diagnostyką należy objąć także bliskich krewnych osoby badanej.

Pacjenci z tą chorobą powinni być pod opieką lekarza (najlepiej kardiologa) już od dzieciństwa. Zwykle mają zalecenie regularnego i długotrwałego przyjmowania leków obniżających stężenie cholesterolu.

Regularna aktywność

fizyczna zmniejsza znacznie ryzyko zawału serca. Jest najtańszym lekarstwem, o którym warto na co dzień pamiętać.

Cukrzyca. To choroba metaboliczna charakteryzująca się zaburzeniami stężenia glukozy we krwi. Ma kilka podtypów, a jej najczęstsza postać (cukrzyca typu 2) może mieć podłoże genetyczne – osoby, w których rodzinie znajdują się diabetycy, znajdują się w grupie ryzyka chorób serca. Dzieje się to dlatego, że:

• Wysoki poziom glukozy we krwi może uszkadzać naczynia krwionośne, co prowadzi do zmian w strukturze i funkcji tętnic. To z kolei sprzyja tworzeniu się blaszek miażdżycowych, które mogą prowadzić do zwężenia tętnic wieńcowych i zwiększać ryzyko zawału.

• Osoby z cukrzycą mogą mieć niekorzystne zmiany w poziomie lipidów we krwi (podwyższony poziom cholesterolu LDL, a obniżony HDL).

• Cukrzyca potrafi prowadzić do stanu zapalnego w organizmie, co sprzyja uszkadzaniu ścian naczyń krwionośnych, przyczynia się do ich zwężenia i zwiększonego ryzyka zakrzepów. Dlatego diabetycy powinni szczególnie dbać o dietę, aktywność fizyczną i wykonywać regularne badania. Otyłość. To także choroba o podłożu genetycznym, ale równie mocno przyczyniają się do niej czynniki środowiskowe, m.in. nieprawidłowe nawyki żywieniowe w rodzinie. Osoby, które mają dużą ilość tkanki tłuszczowej w organizmie, są bardziej narażone na chorobę wieńcową, zawał serca, niewydolność serca, udar mózgu i inne powikłania sercowo-naczyniowe. Wpływają na to m.in.:

• zwiększone obciążenie serca spowodowane nadmierną masą ciała;

• nadciśnienie tętnicze i niekorzystne zmiany w poziomie lipidów, prowadzące do miażdżycy. Co może pomóc zmniejszyć ryzyko? Redukcja masy ciała (najlepiej pod kontrolą lekarza i dietetyka) i kontrolowanie innych czynników ryzyka, takich jak poziom cholesterolu i ciśnienie krwi.

Na to mamy wpływ

Jeśli rodzice i dziadkowie preferowali tłuste golonki i siedzący styl życia, ich ryzyko zawału było naprawdę duże. Z licznych badań wynika, że takie rodzinne nawyki są często powielane przez dzieci i wnuki. To jest

DBAM O ZDROWIE zoom na...

zła wiadomość. Ale jest też i dobra. Wystarczą całkiem niewielkie, ale systematyczne zmiany, aby ryzyko chorób serca oddalało się z każdym pokoleniem. Na co warto zwrócić najwięcej uwagi?

Aktywność fizyczna To jeden z najlepszych sposobów zapobiegania zawałom, chorobie wieńcowej i niewydolności serca. Lekarze traktują go na równi z leczeniem zbyt wysokiego poziomu cholesterolu i przyjmowaniem leków obniżających ciśnienie. Stworzyli nawet specjalną regułę, która określa, jaki wysiłek działa najkorzystniej. Zawiera się w liczbach: 3 x 30 x 130. Co to oznacza? Należy ruszać się co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut i utrzymywać tętno ok. 130 uderzeń na minutę. Przyczynia się to do poprawy zdrowia układu krążenia w różnorodny sposób.

• Wzmacnia mięsień sercowy, poprawia jego zdolność do pompowania krwi i dostarczania tlenu do tkanek.

• Obniża ciśnienie krwi i stężenie cholesterolu.

• Pomaga lepiej kontrolować masę ciała i gospodarkę węglowodanową.

• Zmniejsza stan zapalny w organizmie i stres, który także może mieć negatywny wpływ na serce i układ krążenia.

Ważne jest jednak dostosowanie aktywności do swojego stanu zdrowia i poziomu sprawności. Osoby po zawale czy ze zdiagnozowanymi już chorobami serca powinny ustalić rodzaj ćwiczeń z lekarzem.

Dieta Prawidłowy sposób odżywiania może pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu i regulacji glukozy we krwi. Oto kilka składników odżywczych, które warto wybierać:

Aby obniżyć cholesterolu,stężenie

warto jeść 2–3 razy

w tygodniu ryby morskie, a kilka razy dziennie rozmaite warzywa.

• Zdrowe tłuszcze – najlepiej roślinne (nienasycone) zamiast zwierzęcych.

• Błonnik – pomaga obniżyć poziom cholesterolu, reguluje poziom cukru we krwi i wspiera zdrową florę jelitową.

• Chude mięsa i nabiał. Jednocześnie warto unikać nadmiernego spożycia czerwonego mięsa.

• Ryby – mają dużo działających korzystnie kwasów omega-3.

Osoby z nadciśnieniem mogą wypróbować polecaną przez kardiologów dietę DASH.

❣ pytamyeksperta

Jakie preparaty obniżające cholesterol są dostępne bez recepty?

Do przyczyn hipercholesterolemii możemy zaliczyć: nieprawidłową dietę, za mało ruchu, jak również stres oraz zaburzenia zdrowotne i choroby współistniejące. Przy zbyt wysokim poziomie cholesterolu należy przede wszystkim zmienić styl życia. Jego doskonałym wsparciem będzie odpowiednia suplementacja. Warto sięgnąć po preparaty z kwasami omega-3 , które poprawiają profil lipidowy, obniżając poziom „złej” frakcji cholesterolu (LDL). Dobrym źródłem kwasów omega-3 jest czarnuszka siewna, babka płesznik, siemię lniane, tran i olej z rekina . Mówiąc o poprawianiu profilu lipidowego, nie sposób nie wspomnieć o karczochu zwyczajnym . Zawarta w nim cynaryna i luteolina obniżają poziom cholesterolu, wspierając pracę wątroby i pęcherzyka żółciowego. Na poziom cholesterolu korzystnie wpływa także ostropest plamisty, dostępny zarówno w postaci herbatek, kapsułek czy tabletek. Warto również zwrócić uwagę na suplementy zawierające ekstrakty z bergamoty i monakolinę K . Ich mechanizm działania jest oparty na hamowaniu enzymu biorącego udział w produkcji cholesterolu. Obiecujące właściwości posiada też berberyna

MGR FARM. MAGDALENA RÓG

Dbamy o gardło ABYŚ

MOGŁA CIESZYĆ SIĘ ŻYCIEM

ZAPOBIEGA CHRYPCE

ORAZ ŁAGODZI PODRAŻNIENIA

I SUCHOŚĆ GARDŁA

• Nawilża błony śluzowe jamy ustnej i gardła

• Porost islandzki zapewnia długotrwały efekt nawilżenia

• Wskazany także w przypadkach zmniejszonego wydzielania śliny

To jest wyrób medyczny. Używaj go

isla® cassis. Przewidziane zastosowanie wyrobu: Pastylki isla® z aktywnym wyciągiem z porostu islandzkiego pomagają łagodzić objawy chrypki i podrażnionego gardła. isla® tworzy powłokę osłaniającą błonę śluzową jamy ustnej i gardła, zapewniając jej ochronę. Kojące działanie isla® pomaga przywrócić równowagę podrażnionej błonie śluzowej. Nazwa wytwórcy: Engelhard Arzneimittel GmbH & Co. KG Podmiot prowadzący reklamę: Salveo Poland Sp. z o.o.

o Twoje gardło i głos isla_polska

dr n. med. MACIEJ KOWALEWSKI chirurg, transplantolog Centrum Medyczne Safimed z Zabierzowa

Uwaga!

Czasem przepuklina przemieszcza się, ale nie daje ostrych objawów. To też jest wskazaniem do operacji, ale planowej.

Masz przepuklinę? To należy wiedzieć!

Mogą pojawiać się w wielu częściach ciała i dotyczyć różnych narządów. Jak dochodzi do powstawania przepuklin, kto jest na nie szczególnie narażony, a wreszcie jak je diagnozować i leczyć tłumaczy dr n. med. Maciej Kowalewski, chirurg i transplantolog.

Panie doktorze, czym tak w ogóle jest przepuklina?

Przepuklina powstaje w efekcie przemieszczania się tkanek poza miejsce ich prawidłowego występowania poprzez pokonanie bariery anatomicznej. W klasycznej budowie przepukliny wyróżniamy następujące elementy: wrota przepukliny (miejsce, w którym dochodzi do przemieszczenia), worek przepuklinowy (stanowiący otoczkę przemieszczających się tkanek) oraz zawartość przepukliny (tkanki, które uległy przemieszczeniu). Podstawą tworzenia się zmian jest osłabienie tkanki łącznej budowanej przez kolagen.

U niektórych osób występuje po prostu defekt tego białka i wówczas, np. w wyniku wysiłku, może powstać u nich przepuklina brzuszna. Na tego typu zmiany wpływ może mieć również palenie, gdyż związki zawarte w papierosach powodują niedokrwienie i zaburzenie syntezy kolagenu.

Jakie są rodzaje przepuklin u dorosłych?

U dorosłych najczęściej występują przepukliny brzuszne. Dzielą się one na podrodzaje, spośród których najpowszechniejszą jest przepuklina pachwinowa, dolegliwość typowa dla mężczyzn. Kolejną pod względem częstotliwości występowania jest przepuklina udowa, raczej spotykana u kobiet.

Czy przepuklina może zagrażać

zdrowiu i życiu?

Z reguły przepukliny stanowią niegroźną przypadłość, nieznacznie utrudniającą życie codzienne. Mogą jednak stać się groźne, kiedy dojdzie do ich uwięźnięcia. Zdarza się to, kiedy zawartość przepukliny przemieszcza się do worka i nie może powró-

cić na swoje miejsce. Jeżeli na przykład dochodzi do uwięźnięcia przepukliny pachwinowej, wówczas jelita przemieszczają się do worka przepuklinowego. Powstaje obrzęk, co z kolei powoduje, że jelito nie może wrócić do jamy brzusznej. Może to prowadzić do niedrożności przewodu pokarmowego, niedokrwienia tkanek, a nawet martwicy ściany jelita. Uwięźnięcie przepukliny jest więc stanem stwarzającym poważne zagrożenie życia.

Czy to powoduje wyraźne objawy?

Tak. W wyniku uwięźnięcia pojawiają się: powiększenie przepukliny i jej ból, nudności, wymioty, bóle brzucha, zatrzymanie gazów lub stolca. W takiej sytuacji trzeba jak najszybciej zgłosić się na ostry dyżur chirurgiczny lub do najbliższego SOR-u. Konieczna jest natychmiastowa interwencja lekarska.

Jak się leczy przepuklinę?

Jedynym sposobem jest operacja. Tak zwanym złotym standardem medycznym od wielu lat pozostaje stosowanie siatek przepuklinowych wzmacniających tkanki. Wszczepienie takiej siatki powoduje wytwarzanie się jakościowo dobrej tkanki, która zapobiega nawrotom przepukliny. Zabieg najczęściej wykonuje się metodą laparoskopową (chory pozostaje przez dobę w szpitalu). Po zabiegu usunięcia przepukliny standardowo zaleca się pacjentowi miesiąc bez wysiłku. Oczywiście, każdy przypadek jest indywidualny. Niekiedy, przy bardziej skomplikowanych zabiegach, trzeba zostać dłużej w szpitalu. Czasem konieczne jest operowanie tradycyjną metodą. Wówczas rekonwalescencja będzie dłuższa.

rozmawiała Agnieszka Czechowska

o płucaZadbaj

Przed nami sezon na infekcje dróg oddechowych. Szkodzą im chłody, drobnoustroje i zanieczyszczenie powietrza, które jest typowe dla tej pory roku.

Zapalenie płuc i oskrzeli należą teraz do najczęstszych chorób sezonowych. Przyczyną mogą być bakterie lub wirusy, które atakują organizm osłabiony zmianami pogody i niedoborem witamin. Powietrze w domu jest suche od grzejących kaloryferów, a na ulicy często unosi się smog. Wszystko to szkodzi zdrowym drogom oddechowym, zaś astmatycy i osoby chore na POCHP cierpią podwójnie. Jak sobie pomóc? Oddychajmy przez nos. Nim powietrze dotrze do płuc, zdąży się oczyścić, nawilżyć i ogrzać. Wdychając je ustami, wpuszczamy więcej zanieczyszczeń. Ponadto mroźne powietrze drażni drogi oddechowe

Woda morska hipertoniczna

Spray do nosa naturalnie redukuje obrzęk śluzówki nosa. Zalecany jest w przypadku niedrożności nosa spowodowanej infekcjami, katarem siennym, alergią. 30 ml.

i może wywołać napad astmy. Zaszczepmy się też przeciw grypie. Jednym z najczęstszych jej powikłań jest właśnie zapalenie płuc.

Ruszamy się

Im częściej to robimy, tym głębiej oddychamy, a tym samym płuca lepiej się oczyszczają. Konieczne jest przynajmniej 30 minut szybkiego marszu dziennie. Zwracajmy jednak uwagę na komunikaty o czystości powietrza w mediach. Jego jakość można też sprawdzić w internecie na stronie: powietrze.gios. gov.pl. Gdy normy zanieczyszczeń są przekroczone, lepiej zrobić kilka ćwiczeń oddechowych w domu. Pomogą pogłębić oddech, co ma wpływ na wydolność płuc i zdrowie całego organizmu.

Jak je zrobić?

Stań w lekkim rozkroku. Dłonie połóż na dolnych żebrach. Wykonaj wdech nosem, a następnie kró-

TEKST DOROTA MIKŁASZEWICZ

Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą To jest wyrób medyczny.

Producent: Starpharma Sp. z o.o.

Podmiot prowadzący reklamę: DOZ Spółka Akcyjna DIRECT Sp. K.

Tylu

Polaków co roku podejmuje próby zdrowszego stylu życia. A to oznacza

też badania profilaktyczne, w tym RTG płuc. Należy je robić przynajmniej raz na dwa lata, palacze częściej.

tkie, dynamiczne wydechy, wymawiając jednocześnie głoskę F. Powtórz ćwiczenie z literami: P, Ć, K.

Ochrona na ulicy i w domu: Warto kupić do mieszkania oczyszczacz powietrza. Urządzenie zbudowane jest z wentylatora i filtrów. Wentylator wciąga powietrze do wnętrza, gdzie następuje usuwanie zanieczyszczeń. Filtr wstępny zatrzymuje te największe, jak kurz i sierść, a węglowy neutralizuje niemiłe zapachy i szkodliwe, lotne związki organiczne obecne w smogu i emitowane m.in. przez środki czystości stosowane w domu. Natomiast filtr HEPA usuwa zanieczyszczenia, takie jak pyły zawieszone. Czyste powietrze wdmuchiwane jest z powrotem do pomieszczenia. Wiele oczyszczaczy ma również funkcję nawilżania powietrza, zbawienną dla śluzówki dróg oddechowych. Można też kupić nawilżacz osobno lub po prostu rozwiesić na kaloryferach mokre ręczniki.

MASKI DO OCHRONY DRÓG ODDECHOWYCH

Są dostępne w aptekach i w różnych sklepach. n Apteki oferują głównie tzw. półmaski filtrujące oznaczone symbolami FFP2 i FFP3, które zatrzymają szkodliwe pyły a także większość bakterii i wirusów. Ceny jednorazowych zaczynają się od kilku złotych za sztukę.

n Dobra maska antysmogowa to wydatek ok. 150 zł do kilkuset. Ważne, jaki ma filtr i jak często go wymieniać: np. co kilkanaście czy co 50 godzin użytkowania. Filtr HEPA (F2) łatwiej przepuszcza powietrze niż węglowy (F1), dlatego polecany jest uprawiającym sport. Za najskuteczniejszy uchodzi filtr F3, który łączy właściwości poprzednich.

ROŚLINY OCZYSZCZAJĄCE POWIETRZE

Wiadomo, że w pokoju pełnym roślin oddycha się łatwiej i nic dziwnego, bo pochłaniają dwutlenek węgla, a emitują tlen. Niektóre mogą też wspomagać walkę z zanieczyszczeniami powietrza, ale jedynie gazowymi, bowiem w zetknięciu z pyłami, czyli głównym składnikiem smogu, są nieskuteczne.

Skrzydłokwiat to prawdziwy skarb. Roślina niweluje działanie rakotwórczego benzenu, którego źródłem są m.in. spaliny samochodowe, oraz formaldehydu, który pochodzi m.in. ze spalania paliw w kotłowniach i elektrociepłowniach. Poradzi sobie z trichloroetylenem emitowanym przez różne farby i lakiery, a także z toluenem obecnym m.in. w klejach do podłóg i amoniakiem, który jest m.in. w płynach do czyszczenia okien i różnych solach pachnących. Sanseweria (wężownica, zwana niekiedy językiem teściowej), która nie tylko da sobie radę z wyżej wymienionymi zanieczyszczeniami,

Dieta i suplementacja

W zapobieganiu stanom zapalnym i walce z nimi pomogą produkty bogate w przeciwutleniacze (antyoksydanty), takie jak np:. witaminy C, A, E, karotenoidy i kwasy omega-3. Chodzi m.in. o czerwone i fioletowe owoce i warzywa, jak: winogrona, aronia, czarne porzeczki, buraki, czerwona cebula, czerwona kapusta. Warto jeść także inne rośliny kapustne, szczególnie brokuły, ponadto czosnek, cytrusy, natkę pietruszki

Iriclean

Zestaw do płukania nosa i zatok

Stosowany w zapaleniu zatok, przy nieżycie nosa towarzyszącym alergii lub infekcji, przed i po zabiegach chirurgicznych nosa

i zatok oraz w celu utrzymania higieny nosa. 240 ml butelka + 16 saszetek

ale też wchłonie ksylen, zawarty np. w dymie tytoniowym, spalinach i emitowany przez niektóre wyroby gumowe i skórzane.

Paprocie wchłoną formaldehyd, ksylen i toulen, a także – dzięki intensywnemu parowaniu wody z liści – nawilżą powietrze. Warto je mieć w sypialni, a także w pomieszczeniach, w których znajduje się telewizor i komputer, bo neutralizują szkodliwe promieniowanie emitowane przez te urządzenia.

i pozostałe warzywa liściaste, np. szpinak. Zdrowych tłuszczów dostarczy awokado, oleje roślinne, tłuste ryby morskie, orzechy brazylijskie. Używajmy w kuchni ziół i przypraw, które dobrze wpływają na układ oddechowy. To m.in.: rozmaryn, tymianek, chili i oregano. Warto suplementować witaminy C i E, które działają przeciwzapalnie, a także koenzym Q10, który poprawia wykorzystanie tlenu przez organizm.

REKLAMA

Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą

To jest wyrób medyczny.

Podmiot prowadzący reklamę: DOZ Spółka Akcyjna DIRECT Sp. K.

Producent: „ASA” Sp. z o.o.

Wirusy czy bakterie?

I jedne, i drugie wywołują infekcje. Ale na tym koniec podobieństw.

Zarówno przebieg chorób, jak i sposób ich zwalczania istotnie różnią się od siebie. Warto więc umieć je odróżnić, by jak najszybciej wyzdrowieć. TEKST MAGDALENA ŁUKÓW

Drobnoustroje chorobotwórcze dopadają każdego z nas. Zwłaszcza jesienią i zimą, gdy częściej dochodzi do wychłodzenia organizmu i obniżenia odporności, wirusy i bakterie zwiększają swoją aktywność. I nie ma w tym nic groźnego, o ile liczba infekcji w roku nie przekracza normy dla danego wieku. U dzieci to 8–10, u dorosłych 3–4. Dzięki temu nasze ciała ćwiczą odporność. Dopiero więcej zachorowań powinno skłonić nas do szukania przyczyn nadmiernego osłabienia organizmu.

Jak rozpoznać wroga?

To nie takie trudne. Bo choć liczba rodzajów drobno ustrojów, które mogą wywołać infekcje, jest ogrom na, to najważniejsze, by odróżnić, czy mamy do czynienia z wirusem, czy bakterią. A to, na szczęście, widać już po objawach chorób, które przede wszystkim różnią się intensywnością. Na ogół bowiem: Infekcja wirusowa jest mniej dokuczliwa, przebiega łagodniej. Objawia się ogólnym rozbiciem, osłabieniem i sennością. Towarzyszą jej bóle

Odtworzenie

głowy i mięśni, drapanie w gardle. Występuje rzadki katar i suchy kaszel, temperatura jest tylko podwyższona (do 37–38 st. C). Zwykle nie mamy też wtedy apetytu. Jednym z wyjątków jest grypa, która ma od początku bardzo ostry przebieg, z wysoką gorączką.

Infekcja bakteryjna ma intensywny przebieg. Początkowo nie ma kataru czy kaszlu, za to od razu występuje silny ból, np. gardła czy ucha, oraz gorączka – powyżej 38 st. C. Z czasem dochodzi mokry kaszel, gęsty ropny katar, niekiedy pojawiają się naloty w gardle, węzły chłonne mogą być tkliwe i powiększone. Infekcja bakteryjna postępuje szybko.

Nie z armaty do komara

W razie wątpliwości co do etiologii infekcji możemy sięgnąć po test dostępny w aptece bez recepty lub udać się do lekarza, który zleci badanie poziomu białka C-reaktywnego (tzw. CRP). Pozwala ono nie tylko ustalić przyczynę choroby, ale i stopień jej nasilenia. Wynik poniżej 40 mg/L wskazuje na infekcję wirusową, powyżej – na bakteryjną. W przypadku bakterii dobrze jest również zrobić antybiogram, który wykonuje się na podstawie próbki moczu lub krwi (ewentualnie wymazu z gardła). To umożliwia dokładną identyfikację organizmu chorobotwórczego i wskazanie właściwego antybiotyku (tzw. leczenie celowane) do zwalczenia określonego szczepu bakterii. Przyspieszy to terapię i powrót do zdrowia. To ważne, ponieważ antybiotyki wyjaławiają organizm i osłabiają go, co w konsekwencji zwiększa podatność na kolejne zakażenia.

Leczenie na miarę

W przypadku wirusów, na które nie ma lekarstw, najlepszą terapią jest wspomaganie organizmu w samoleczeniu. Służy temu lekkostrawna, bogata w białko, witaminy i mikroelementy dieta, duża ilość płynów: wody, herbatek (2,5–3 l), a także wypoczynek przez co najmniej

BAKTERIE ANTYBIOTYKOOPORNE

To coraz większa grupa szczepów bakterii, na które nie działają już żadne antybiotyki. Największymi ich siedliskami są szpitale. Powstanie tych bakterii wiąże się bezpośrednio z działalnością człowieka, m.in. nadużywaniem antybiotyków w leczeniu różnych infekcji oraz w hodowli zwierząt rzeźnych i ryb. Aby się bronić, należy unikać niepotrzebnego przyjmowania antybiotyków oraz unikać produktów z masowych hodowli.

2–3 dni oraz spanie. Sen przyspiesza bowiem rege nerację organizmu. Ale uwaga! Infekcja wirusowa przechodzi sama. Jeśli ją jednak zlekceważymy, może dojść do tzw. nadkażenia bakteryjnego i wtedy bez wizyty u specjalisty i antybiotyków już się nie obejdzie. Gdy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną, lepiej od razu pójść do lekarza, który oceni nasz stan i dobierze terapię. W przypadku zażywania antybiotyku ważne jest bowiem nie tylko zastosowanie odpowiedniego preparatu, ale i czas kuracji. Podaje się go krótko, z reguły do tygodnia.

Olnosan

Spray do nosa stosowany w celu natłuszczenia i nawilżenia błon śluzowych nosa, zapobiegania nadmiernemu wysuszeniu śluzówki nosa, a także łagodzenia podrażnień i zapobieganiu powstawania strupów. 15 ml

Producent: Curtis Health Caps S.A.

Podmiot prowadzący reklamę: DOZ Spółka Akcyjna DIRECT Sp. K.

flory bakteryjnej po antybiotykoterapii zajmuje organizmowi 2 lata.

Nie gorączkuj się!

Gorączka to podstawowy mechanizm obronny. Gdy jest jednak zbyt wysoka, zagraża nam samym. Oto naturalne leki przeciwgorączkowe.

Dopóki temperatura nie przekracza 38 st. C, jest właściwie stanem podgorączkowym i niczym groźnym. Podwyższona ciepłota ciała służy zwalczeniu zakażenia (np. wirusowego) i jest konieczna, by wrócić do zdrowia. Martwi raczej jej brak. Ale jeśli czujesz dreszcze, jest ci zimno, a równocześnie masz rozpalone czoło i bardzo boli cię głowa, może to ostrzegać o nadmiernym wzroście temperatury. Najlepiej wtedy ją zmierzyć, używając termometru elektronicznego lub ciekłokrystalicznego (oba są tak samo

dokładne). Pamiętaj, że na wynik pomiaru ma wpływ pora dnia i miejsce mierzenia. Najwyższa temperatura występuje o godzinie 18.00. Najdokładniejszy pomiar to ten dokonywany w ustach (końcówkę termometru wkłada się pod język lub przykłada do wewnętrznej strony policzka) lub odbycie. Powinien trwać nie mniej niż minutę. Dla wygody temperaturę możesz zmierzyć też pod pachą, poświęć na to minimum 5 minut. Uzyskany tu wynik będzie o 0,3–0,8 stopnia niższy.

Każdy

37 st. C to zwiększone o 0,5–1 litr zapotrzebowanie na płyny, zwłaszcza wodę. Zakazane są słodkie, gazowane napoje!

Ocet jabłkowy

Idealnie nadaje się do ochładzających okładów. Można go również użyć do przygotowania przeciwgorączkowego napoju.

Najlepiej stosuj ocet ekologiczny (rozpoznasz go po znaku zielonego listka na opakowaniu).

Chłodzący okład. Zmieszaj w równych częściach ocet jabłkowy i chłodną wodę. Nasącz w tej mieszance cienkie, bawełniane ściereczki, lekko je odciśnij i owiń nimi łydki, ułóż je na karku, czole, potylicy, w pachwinach. Trzymaj, aż przestaną być chłodne.

Octowe skarpetki. Dwie łyżki octu rozcieńcz szklanką wody, wymieszaj. W płynie zmocz wełniane skarpetki, delikatnie je wykręć i załóż na stopy na mniej więcej 30 minut.

Mikstura do picia o działaniu przeciwzapalnym (i w efekcie przeciwgorączkowym), antybakteryjnym i zarazem probiotycznym (wspomagającym dobrą mikroflorę). Łyżkę octu rozcieńcz w szklance wody. Pij 2 razy dziennie, rano na czczo i 30 min przed obiadem.

Berberys

Występująca w jego owocach berberyna to naturalny lek przeciwzapalny, który działa jak antybiotyk.

Z wysuszonych owoców możesz przygotować odwar lub po prostu dodawać je do herbaty. 2-składnikowy odwar. Po łyżeczce rozdrobnionych, suszonych owoców berberysu i malin zalej szklanką wrzątku, doprowadź do wrzenia i gotuj wolno pod przykryciem 3 minuty, odstaw do wystygnięcia. Pij 2–3 razy dziennie po 1/4 szklanki.

Ziemniaki

Od dawna są stosowane do okładów w medycynie ludowej. W zależności od sposobu przygotowania – chłodzą lub grzeją. Na obniżenie temperatury. Warzywa opłucz i obierz ze skórki. Surowe pokrój w krążki o grubości 0,5 cm i ułóż na czole oraz klatce piersiowej na 30 minut. Przy gorączce i bólu w piersiach. Ugotowane i rozbite tłuczkiem, mocno ciepłe ziemniaki przełóż do plastikowego woreczka, zawiń w ściereczkę i przyłóż do klatki piersiowej na 30 minut.

Czarny bez

Zawiera 43% wyciągu z kwiatów czarnego bzu. Wyprodukowany z wyciągu NFC nie z koncentratu. Nie ma dodatku aromatów, jego smak pochodzi tylko z połączenia smaku naturalnego wyciągu z kwiatów czarnego bzu, aceroli i cukru. Syrop, 250 ml

powyżejstopień

Czarny bez

Działa napotnie i lekko moczopędnie, dzięki czemu skutecznie obniża gorączkę. Zawarte w nim garbniki pomagają w walce z wirusami, a witamina C poprawia odporność. Odwar do wielu zadań. Dwie łyżki suszonych kwiatów i owoców zalej szklanką zimnej wody i ogrzewaj pod przykryciem do wrzenia, a potem jeszcze przez 3 minuty. Odstaw na 15 minut, a następnie przecedź. Pij wieczorem po posiłku. Możesz dodać łyżeczkę miodu naturalnego.

Jedz soczyste

Malinowy sok

To dobre źródło naturalnego kwasu salicylowego, który działa przeciwzapalnie. Znajdziesz w nim także witaminy, które wzmacniają układ odpornościowy:

C, E, B1, B2, B6.

Najlepszy będzie ten wyprodukowany z wykorzystaniem tradycyjnych metod i receptur, w 100 proc. naturalny, organiczny.

Malinowa kuracja. Spożywaj

1/5 szklanki (50 ml) czystego soku (możesz go dodać np. do kaszy manny) przed posiłkiem. Jeśli wolisz napój, rozcieńcz sok odrobiną wody.

Ochładzająca kąpiel

Już samo zanurzenie się w wodzie o temperaturze o stopień niższej niż twoja własna może przynieść poprawę samopoczucia. Kąpiel wzbogać o zioła, a efekt przeciwgorączkowy będzie jeszcze lepszy. Z dodatkiem mięty. Dużą garść świeżych listków zalej litrem wrzątku, przykryj i zaparzaj 5 minut, odcedź. Poczekaj, aż napar całkowicie ostygnie, dopiero wtedy wlej go do wanny (wypełnionej już do 1/2 wysokości chłodną wodą). Zanurz się na 5 minut.

Lipa

Wspomaga funkcjonowanie górnych dróg oddechowych.

Zioła w torebkach do zaparzenia.

Każda torebka zawiera 1,5 g wysuszonego i rozdrobnionego kwiatostanu lipy. Torebki, 30 szt.

owoce. Zawierają dużo wody i wychładzają organizm. Przy okazji dostarczysz sobie elektrolitów, m.in. potasu.

Kora wierzby

Podobnie jak w przypadku malin zawiera kwas salicylowy. Możesz ją stosować, nawet jeśli masz wrażliwy żołądek, występują u ciebie objawy choroby wrzodowej lub dolegliwości z jelitami.

Zdrowotny odwar. Łyżkę suszonej kory zalej szklanką wrzątku, częściowo przykryj i gotuj na wolnym ogniu 10 minut, przecedź. Pij zawsze świeży odwar 2–3 razy dziennie po posiłku, dopóki gorączka nie spadnie.

Mieszanka ziołowa

Przygotowana według przepisu o. Klimuszki pomoże nie tylkouporać się z gorączką, ale również wyciszyć się, a wieczorem szybciej zasnąć i lepiej przespać noc. Dziewięć superziół. Przygotuj po 50 g suszonych: owoców maliny, korzeni arcydzięgla i lubczyku, kwiatów bzu czarnego, słonecznika i wiązówki błotnej, kwiatostanów lipy, liści mącznicy i owoców głogu. Składniki połącz ze sobą i bardzo dobrze wymieszaj. Kopiastą łyżkę mieszanki zalej szklanką wrzątku, odstaw na 3 godziny, przecedź. Pij 3 razy dziennie po szklance przed posiłkiem lekko podgrzany napar.

Imbir

z cytryną i miodem

Zawiera 44% wyciągu z kłącza imbiru.   Dodatkowo zawiera 6% soku cytrynowego NFC, nie z koncentratu. Nie ma dodatku aromatów, jego smak pochodzi tylko z połączenia smaku naturalnego wyciągu z imbiru, soku cytrynowego, cukru i miodu. Syrop, 250 ml

pytamyeksperta

MGR FARM. MAGDALENA RÓG

Jakie preparaty z apteki pozwolą obniżyć gorączkę i jak je stosować?

Podczas krótkotrwałych objawów gorączkowych, którym towarzyszą objawy przeziębienia, lekiem z wyboru jest paracetamol — substancja działająca przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Można go również zastosować u niemowląt i dzieci, gdy gorączka pojawi się po szczepieniu. Działanie przeciwgorączkowe posiadają też leki z grupy NLPZ (niesterydowe leki przeciwzapalne) i metamizol sodowy. Przeciwgorączkowe produkty lecznicze występują w wielu postaciach, takich jak: czopki, syropy, krople, tabletki, kapsułki i saszetki do rozpuszczania. Wybór formy należy dostosować do potrzeb pacjenta (m.in. wagi, wieku). Kupując lek na gorączkę, zawsze należy poinformować farmaceutę dla kogo ma być przeznaczony, o innych lekach stosowanych na stałe i chorobach przewlekłych. Pomoże to dobrać bezpieczną i skuteczną terapię przeciwgorączkową. W obniżeniu gorączki pomóc mogą również zioła, np. lipa, kora wierzby czy wiązówka błotna

Możesz zmienić? Zrób to!

Klęski żywiołowe zawsze wywołują uczucie bezradności. Niestety, coraz częściej spotykają nas w różnych zakątkach świata. Pożary w Grecji, Kanadzie, na Teneryfie, powodzie w Słowenii, trąby powietrzne i trzęsienie ziemi w Polsce to tylko kilka przykładów dramatycznych zjawisk, które w ostatnich miesiącach zaistniały na naszej planecie. Już mamy tę świadomość – to nie są jednostkowe przypadki, lecz wynik globalnych zmian klimatycznych i globalnego ocieplenia, będących wynikiem zwiększonej emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Efekty tych zmian są coraz bardziej odczuwalne. Upały, które kiedyś były wyjątkowe, dzisiaj stają się normą. Pożary, jak te w Grecji, rozprzestrzeniają się szybciej, niszcząc tysiące hektarów lasów i domostw. Powodzie i trąby powietrzne, które niegdyś były rzadkością w Polsce, teraz nawiedzają nas coraz częściej. Czy zwykły człowiek może coś z tym zrobić? Oczywiście! Nie jesteśmy bezsilni! Możemy zacząć od własnych działań, zmniejszając emisję dwutlenku węgla poprzez ograniczenie zużycia energii, korzystanie z transportu publicznego czy ograniczanie produkcji śmieci. Piszemy o tym w każdym wydaniu naszego magazynu. Zróbmy wszystko, by nasza planeta nie przestała być przyjaznym miejscem do życia. By w ogóle przetrwała. Jak powiedział Mahatma Gandhi: „Bądź zmianą, jaką chcesz widzieć w świecie”.

Karolina Banasiak

Farmaceutka, redaktor prowadząca ,,DOZ Magazyn”. Miłośniczka kotów, ciekawych ludzi i książek. Energii dodają jej zajęcia na trampolinach i jogging, a wycisza się na działce w otoczeniu natury.

TEKST KAROLINA BANASIAK

ZDJĘCIA: ROBBY CYRON

ŻYJĘzdrowo W dobrejformie

Nawet jeśli ktoś ma rodzinne skłonności do chorób układu krążenia, może je znacznie zmniejszyć. uniknąć, regularnie przyzwyczajając organizm do zimna.

Co zrobić,

żeby nie chorować?

Odpowiedź jest krótka: hartować organizm. To nietrudne.

Trzeba tylko odpowiednio wykorzystać wodę, powietrze i dietę, a będziemy w dobrej formie przez całą jesień i zimę.

Mniej siedzenia, więcej chodzenia! Brzmi banalnie? Może. Ale udowod niono naukowo, że regularne spacery zwiększają aktywność komórek obronnych, limfocytów, są więc receptą na wzmocnienie odporności i uniknięcie chandry. Czy codziennie musimy przejść magiczne 10 tys. kroków? Niekoniecznie! Sukcesem będzie już – zwłaszcza dla osób po 60. roku życia – przej ście 6–8 tys. kroków (tak zaleca WHO). Jak liczyć kroki, czy trzeba mieć krokomierz? Nie, wystarczy pamiętać, że godzinny spacer to właśnie 10 tys. kroków, półgodzinny 5 tys., a 15–20-minutowy – 3 tysiące. Warto więc zacząć nawet od małych kroków.

Jeść zdrowo, ale sezonowo

Brak energii jesienią i skłonność do infekcji mogą być spowodowane błędami w odżywianiu. Jak ich uniknąć? Po pierwsze, zamiast kupnych płatków na śniadanie – owsiane lub kasza jaglana (działa rozgrzewająco) na mleku krowim lub roślinnym, posypane orzechami (dodadzą energii, zapewnią dawkę żelaza, witamin z grupy B i uodparniającego cynku).

A w ciągu dnia – ciepła zupa, bo rozgrzeje i... przeinhaluje. Po drugie, kilka razy dziennie wybieramy sezonowe warzywa zawierające antywirusowe i przeciwbakteryjne składniki: buraki (jest w nich żelazo, wapń, potas), marchew i dynię (mają witaminę A wzmacniającą błony śluzowe, która stanowi barierę dla wirusów), cebulę i czosnek (działają antybiotycznie). Po trzecie, dbajmy o mikroflorę jelit – jedzmy fermentowane produkty mleczne i kiszonki, w których są naturalne probiotyki. Chcesz wiedzieć więcej, jak zmienić nawyki żywieniowe? Można skorzystać z bezpłatnych konsultacji online

REKLAMA

dietetyka. Informacje na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej: ncez.pzh.gov.pl/ poradnia/.

RADY EKSTRA

• Nie możesz oprzeć się słodyczom? Sięgaj po pestki dyni i ziarna sezamu (jest w nich cynk, który zapobiega napadom wilczego głodu) lub jabłko, ponieważ zawiera chrom, który zmniejsza apetyt na słodkie.

• Kilka orzechów włoskich lub migdałów i kostka gorzkiej czekolady poprawią nastrój.

Hartowanie wodą

Kiedy na dworze chłód, zaczynamy się opatulać, odkręcać kaloryfery. Łatwo wtedy o przegrzanie ciała, a taki stan nie jest korzystny. Najlepiej je zahartować i uodpornić na zimno. Najprostszy sposób to natryski o zmiennej temperaturze – organizm uczy się szybkiego reagowania na wahania temperatury, co pobudza układ odpornościowy.

RADY EKSTRA

• Raz dziennie polewaj ciało ciepłą i zimną wodą od stóp w górę; kończ chłodnym strumieniem.

Witamina D3

4000 j.m. MAX

Witamina D jest syntetyzowana naturalnie w skórze pod wpływem działania promieni słonecznych. Kapsułki, 60 szt.

Jak przechytrzyć wirusy?

Szczepić się! Na grypę najlepiej w październiku (ale później też warto).

W sezonie 2023/2024

szczepionka przysługuje

za darmo seniorom 75+ i kobietom w ciąży, a z refundacją 50-proc.

(25,73 zł) – dorosłym

i dzieciom po 6. miesiącu

życia (obwieszczenie

Ministra Zdrowia z 2023 r. w sprawie refundowanych leków). Uwaga! Niektóre

gminy całkowicie finansują

szczepienia np. dla osób powyżej 60. roku życia.

• Zmiany temperatury wody powinny być szybkie, aby nie doprowadzać do przegrzania lub wychłodzenia ciała (rozgrzej je, energicznie się wycierając).

Zdrowa suplementacja

Częstsze infekcje mogą być związane z niskim poziomem witaminy D w organizmie, więc o tej porze roku warto ją suplementować. Dawkę należy ustalić z lekarzem (dobiera ją odpowiednio do wieku, wagi i ewentualnych schorzeń). Ważne jest, by zażywać ją w postaci oleistych kapsułek, bo wówczas lepiej się przyswaja. Odporność ma też wpływ na prawidłową florę bakteryjną jelit. Wspomóc ją mogą, oprócz diety, probiotyki z apteki. Farmaceuta podpowie, jaki preparat wybrać.

Herbatki na odporność

Wzmacniające napary z leczniczych roślin mogą zdziałać wiele dobrego. Przykładem jest modna ostatnio jeżówka – działa wszechstronnie: antybakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgorączkowo. Napar pobudza do pracy leukocyty (białe krwinki), które chronią przed infekcjami.

Wzmacniająco zadziałają również herbatki z suszonych owoców dzikiej róży i czarnego bzu, a z plasterkiem świeżego imbiru zyskają przeciwinfekcyjną moc. Natomiast napar z kozłka (np. 3 razy dziennie po 1/2 szkl.) uspokoi i ułatwi zasypianie.

RADY EKSTRA

• Nie przepadasz za ziołowymi herbatami? Wypróbuj napój z miodu, najlepiej ze spadzi iglastej –dostarczy przeciwbakteryjnej inhibiny (enzymu pszczelego), antywirusowych flawonoidów i mikroelementów (łyżka miodu na szkl. wody, do tego sok z 1/2 cytryny i łyżeczka oleju lnianego).

• Jeśli brakuje ci żelaza, pij codziennie pół szklanki soku z buraka.

Morsowanie

Zimno leczy i hartuje! To hasło wszystkich morsów – osób, które zażywają lodowatych kąpieli. Ale czy modne ostatnio hartowanie ciała w przeręblu jest

Witamina C 1000 + bioflawonoidy

Witamina C pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i układu nerwowego oraz przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Kapsułki, 60 szt.

KAROLINA BANASIAK REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

Wzmocnienie odporności fizycznej jest możliwe bez karnetu do klubu fitness! Poprawić kondycję możemy... we własnej łazience, w parku, w lesie. Tym bardziej warto się zmobilizować, bo chodzi nie tylko o odporność fizyczną, ale i psychiczną. Wszak w zdrowym ciele, zdrowy duch - to udowodnione naukowo. Aktywność sprawia, że wzrasta nasz poziom dopaminy i serotoniny, które poprawiają nastrój, koncentrację, pamięć, motywują do działania. Poza tym dotleniony organizm lepiej się broni przed wirusami i bakteriami. Pamiętajmy, że jakość tlenu, bez smogu, również jest ważna, spacerujmy więc z dala od ruchliwych ulic.

odpowiednie dla każdego? Znawcy morsowania twierdzą, że tak, ponieważ organizm ma wielkie zdolności adaptacyjne, ale... Zanim zdecydujemy się na taką terapię zimnem, należy poradzić się lekarza, czy to dla nas bezpieczne (niektóre schorzenia są przeciwwskazaniem, np. nadciśnienie, choroby serca).

RADY DLA POCZĄTKUJĄCYCH

• Ważne, żeby stopniowo oswajać się z zimnem, np. w wannie brać zimne kąpiele (maksymalnie 2–3-minutowe) czy spać przy otwartym oknie nawet w chłodne noce.

• Uczyć się morsowania pod okiem instruktora, który zadba o odpowiednią rozgrzewkę i dopilnuje czasu przebywania w wodzie.

A może sauna

Zabiegi ciepłolecznictwa, więc także seanse w saunie, pobudzają reakcje obronne – przyzwyczajają organizm do zmian pogody. W saunie suchej (fińskiej) gorące powietrze ogrzane do 60–90 st. C oczyszcza skórę i drogi oddechowe, działa detoksykująco, bo wraz z potem usuwane są toksyny. Sauna na podczerwień (infrared) przyspiesza też metabolizm i spalanie tkanki tłuszczowej, zaś parowa (łaźnia rzymska) łagodzi dodatkowo stany zapalnie. Aby efekty lecznicze były jak najlepsze, po wyjściu z sauny należy wziąć zimny prysznic (można też nacierać ciało lodem). Przeciwwskazania to m.in.: żylaki, zakrzepica, choroby serca.

ŻYJĘ ZDROWO w dobrej

CHORY ZAWSZE POWINIEN ZASŁANIAĆ USTA I NOS CHUSTECZKĄ PODCZAS KICHANIA ORAZ KASZLU, ŻEBY OGRANICZYĆ DO MINIMUM ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ WIRUSÓW.

sposobów, 5

żeby nie dać się zarazkom

Obawiasz się, że gdy w domu jest przeziębiona jedna osoba, za chwilę rozchoruje się cała rodzina? Owszem, jest takie ryzyko. Ale są również sprawdzone sposoby na to, aby je zmniejszyć.

TEKST BARBARA TULEJA

Wietrz mieszkanie

Bez względu na to, czy choruje dziecko, czy dorosły, zazwyczaj staramy się, żeby w domu było ciepło. Nierzadko używamy także nawilżacza powietrza, aby ułatwić oddychanie zakatarzonej osobie. Warto jednak pamiętać, że większość zarazków

roznosi się drogą kropelkową, a w ciepłym i wilgotnym powietrzu chorobotwórcze drobnoustroje czują się najlepiej i szybko namnażają.

WAŻNA ZASADA

Żeby pozbyć się zarazków, zarówno pokój, w którym przebywa chory, jak i pomieszczenia innych domowników powinny być często i regularnie

wietrzone – raz na 2–3 godziny. Wirusy nie przepadają za świeżym powietrzem.

2

Zmieniaj pościel

Powłoczki, poszwy, ręcznik i ubrania używane przez chorą osobę to kolejne siedliska zarazków. Pościel, piżamę, ręcznik chorego należy zmieniać raz dziennie, a jeśli bardzo się poci – tak często, jak jest to potrzebne. Rzeczy, których używał chory należy prać w temperaturze min 60 st. C, bo w niższej nie giną bakterie.

WAŻNA ZASADA

Kolejnym źródłem zarazków są używane chusteczki higieniczne. Po pierwsze, każdej z nich używamy tylko raz, po drugie, od razu po użyciu powinny wylądować w foliowej torbie, a następnie w koszu na śmieci. Nie mogą leżeć w każdym kącie mieszkania.

Dokładnie myj ręce

Większość zarazków przenosi się przez dotyk. A dotknięcie powierzchni, na której znajduje się wirus czy bakteria, powoduje przeniesienie go na nasze ręce. To może być na przykład telefon, klamka, klawiatura komputera albo zabawka. Zarazki wprowadzamy do organizmu, bezwiednie dotykając rękami ust, oczu czy nosa, z których łatwo wnikają głębiej.

Dlatego jeżeli w naszym domu jest chora osoba, należy bardzo dokładnie myć ręce – jeśli to możliwe, po każdym kontakcie z nią (przed również). To jedna z najlepszych metod pozwalających na zmniejszenie liczby potencjalnie chorobotwórczych drobnoustrojów na naszej skórze. Warto także pomyśleć o korzystaniu z rękawiczek jednorazowych, zwłaszcza podczas pielęgnacji przeziębionego członka rodziny. To naprawdę bardzo dobry sposób ochrony przed zarazkami.

WAŻNA ZASADA

Maksymalnie powstrzymujmy się od dotykania dłońmi twarzy, a jeśli zachodzi taka potrzeba, róbmy to bezpośrednio po umyciu dłoni. Ręce należy myć ciepłą wodą przez co najmniej 30 sekund, najlepiej korzystając z mydła w płynie lub z dodatkiem alkoholu. To w kostce jest mniej higienicznym rozwiązaniem. Należy dokładnie rozprowadzić mydło na dłoniach, pocierając je o siebie. Następnie umyć przestrzenie między palcami i grzbiet dłoni. Umyte ręce osuszyć jednorazowymi ręcznikami, które trzeba wyrzucić do zamykanego kosza (najlepiej jeżeli jest otwierany odpowiednim mechanizmem i nie wymaga dotykania go rękoma).

4Zakładaj maseczkę

Maseczki mogą wydawać się ostatecznością dla opiekunów i rodziny, jednak w rzeczywistości skutecznie zmniejszają ryzyko zachorowania. Warto je zakładać, gdy członka rodziny dotknęła infekcja górnych dróg oddechowych, przy której istnieje ryzyko zarażenia drogą kropelkową. Chory kaszląc lub kichając, powoduje rozpylenie drobnych kropelek zawierających potencjalne patogeny sprzyjające rozprzestrzenianiu się infekcji. Maseczki znacząco zwiększają także higienę kichania. Osoby chore nierzadko nie są w stanie dokładnie zakryć ust i nosa dłonią podczas kichania. To właśnie wtedy pojawia się największe ryzyko zarażenia. W sytuacji bliskiego kontaktu z chorym najlepiej jest założyć maseczkę ochronną.

WAŻNA ZASADA

Maseczkę trzeba często zmieniać (najlepiej po każym użyciu), bo noszona zbyt długo sama staje się siedliskiem zarazków.

5

Odizoluj chorego

Żeby nie doszło do lawiny przeziębień w domu najlepiej, aby chora osoba przebywała, jeśli to możliwe, w osobnym pomieszczeniu. Jeżeli w domu jest więcej niż jedna łazienka, to chory powinien korzystać z osobnej. Pozwoli to ograniczyć maksymalnie powierzchnie użytkowane wspólnie, przez które mogą przenosić się wirusy. Pozostali domownicy również powinni ograniczyć wszelkie kontakty z chorym do absolutnego minimum przez mniej więcej 5 dni.

WAŻNA ZASADA

Należy pamiętać, aby chory używał osobnych talerzy i sztućców. Warto również często dezynfekować powierzchnie użytkowane wspólnie i dbać o częste sprzątanie mieszkania.

Neorutin

Zawiera w swoim składzie witaminę C oraz rutynę. Witamina C pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego i w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym oraz przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. Tabletki, 210 szt.

HAMUJE ODRUCH KASZLOWY

W DOLNYCH DROGACH

ODDECHOWYCH (TCHAWICA I OSKRZELA) 1

DLA CAŁEJ RODZINY OD 25. MIESIĄCA ŻYCIA 1

DOBRY PROFIL

BEZPIECZEŃSTWA 1

Bez kiszonej kapusty i ogórków nie byłoby polskiej kuchni. Ale warto sięgać także po inne kwaśne specjały. To superżywność!

JEMzdrowo

Kiszone

dobrodziejstwo

Ferment na talerzu

NasZ ekspert

Naszym przodkom trudno było przeżyć długą i mroźną zimę bez świeżej zieleniny. Dlatego kisili dużo warzyw. Była to tania i niezawodna, poza suszeniem, metoda konserwacji. Gdy pojawiły się supermarkety z egzotycznymi owocami, kiszonki nam spowszedniały. Na szczęście znów je cenimy.

Warchiwalnym numerze czasopisma „Przekrój” zachował się zabawny wierszyk Ludwika Jerzego Kerna o tym, że o gustach kulinarnych nie powinno się dyskutować. Każdy ma prawo do własnych smaków. Oto jego fragment: (...) jeden je mule, drugi cebulę, a trzeci smak ma na zwykłe grule. Grule to w gwarze podhalańskiej kartofle. Nam została po przodkach skłonność do kwaśnych smaków. Dlatego nie przejmujmy się tym, że np. Anglicy uważają nasze kiszone ogórki za zgniłe. Na tej samej zasadzie można by powiedzieć, że Szwedzi i Norwegowie jedzą

zgniłego śledzia. Zwłaszcza że ta ich rybna kiszonka, delikatnie mówiąc, nie pachnie najlepiej. Skandynawowie uważają ją jednak za przysmak i nawet z dumą obchodzą święto tej potrawy. Gwoli ścisłości, nie jesteśmy odosobnieni w upadobaniu do kiszonek. Uwielbiają je także: Niemcy, Ukraińcy, Chińczycy, Koreańczycy i wiele innych nacji. A ponieważ naukowcy wzięli je ostatnio pod lupę i udowodnili, że są niezwykle cenne dla zdrowia, stały się kulinarnym przebojem. Jedząc je, jesteśmy więc w awangardzie.

Fascynująca fermentacja

Niemal każdy produkt, który zawiera cukier lub skrobię, da się zakisić. Z tym drugim przypadkiem mamy np. do czynienia, gdy zalejemy wodą razową mąkę na żurek i zostawimy w ciepłym miejscu. Z kolei w warzywach i owocach (a także w mleku) znajdują się cukry, więc jeszcze łatwiej je zakisić. Oczywiście pod warunkiem, że wkroczą do gry odpowiednie szczepy bakterii i przefermentują cukier na kwas mlekowy. Nie musimy ich dodawać.

BARBARA LASOTA mgr inż. żywienia człowieka absolwentka wydziału Żywienia Człowieka SGGW

NAS Z C Y K L

Po prostu są wokół nas i na produktach. Gdy ogórki zalejemy wodą z solą, która zapobiega rozwojowi gnilnych drobnoustrojów, a nie szkodzi tym prowadzącym fermentację mlekową, to już po kilku dnach będziemy mieć rewelacyjną kiszoną przekąskę. W przypadku kapusty nie dodajemy wody, lecz tak ubijamy poszatkowane liście, aż pokryją się własnym sokiem. W ten sposób zostanie usunięty tlen i nie będą mogły rozwijać się mikroorganizmy tlenowe, a za to błyskawicznie namnożą się bakterie zakwaszające, beztlenowe. W procesie kiszenia ważna jest również odpowiednia temperatura.

Optymalna wynosi 18–22 st. C. W niższej bakterie nie są wystarczająco aktywne. A dlaczego kiszonki się nie psują? Konserwuje je powstający kwas mlekowy i częściowo również dodana sól. Po zakończeniu fermentacji, która trwa do 3 tygodni, można je przechowywać kilka miesięcy bez pasteryzacji i dodatku sztucznych konserwantów. Musimy jednak pozostawić je w chłodzie, np. w piwnicy. Optymalna temperatura to 8–10 st. C.

Ilejeśćpowinnokiszoneksię codziennie

IM CZĘŚCIEJ, TYM EFEKT

TERAPEUTYCZNY BĘDZIE LEPSZY.

Ideałem byłoby zjadać codziennie przynajmniej małą porcję. Może to być jeden ogórek lub dwie łyżki kapusty albo szklanka przefermentowanego soku.

Najzdrowsze są surowe kiszonki. Gotowanie niszczy dobroczynne bakterie i znaczną część witamin.

Równie wartościowy jak ukiszone warzywa jest zakwas. Jedynie osoby z nadciśnieniem powinny go pić z umiarem ze względu na sól.

Mnóstwo zalet

Większość przetworów, np. dżemy, pasteryzowane sałatki, ma mniejszą wartość odżywczą niż produkty, z których powstały. Jednak w przypadku kiszonek jest odwrotnie. Są wartościowsze niż świeże.

• Stają się probiotykiem, ponieważ zawierają bakterie kwasu mlekowego. Dzięki nim działają na podobnej zasadzie jak osłonowe kapsułki, które przyjmujemy w czasie antybiotykoterapii.

• Podnoszą odporność na infekcje. Gdy jemy je codziennie, to już po kilku tygodniach takiej diety nasz organizm oczyszcza się, układ immunologiczny staje się silniejszy i spada ilość prozapalnych cząstek, zwanych interleukinami.

• Obniżają cholesterol. To zasługa kwasu mlekowego, a także błonnika obecnego naturalnie w warzywach i owocach.

• Zmniejszają ryzyko nowotworów. Głównie dzięki przeciwutleniaczom (izotiocyjanianom), które unieszkodliwiają wolne rodniki tlenowe w organizmie.

• Dostarczają witamin z grupy B, które regulują metabolizm, poprawiają trawienie i korzystnie wpłwają na wygląd naszej skóry, włosów i paznokci.

• Zawierają witaminę C. Kwaśne środowisko zwiększa jej przyswajalność i trwałość. Właśnie dlatego

Fermentacja w 3 kolorach

SPRÓBUJ UKISIĆ MARCHEW, KAPUSTĘ BIAŁĄ I CZERWONĄ

Fermentacja to fascynujące zjawisko. Obserwuj, jak produkt mętnieje, kiedy pojawiają się pęcherzyki gazu i jak nabiera kwaśnego smaku.

Kiszona marchew

Zetrzyj kilogram marchwi. Przełóż do słoja, dodając 3 ząbki czosnku, plasterek imbiru, posiekaną cebulę i liść laurowy. Ugnieć, zalej wodą z solą (1/2 łyżeczki na 1/2 l). Wrzuć małą skórkę razowca, pozostaw w cieple. Codziennie ugniataj, aby odgazować. Po 4 dniach jest gotowa.

Kiszona kapusta

Poszatkuj białą lub modrą kapustę, marchewkę i cebulę. Wymieszaj, dodając 2 łyżeczki nieoczyszczonej soli na kilogram kapusty. Ubij w słoikach, dociśnij spodkiem i odważnikiem. Przykryj. Zostaw w kuchni na 5 dni, czasem przebijaj patykiem. Potem wynieś do chłodu.

dawni żeglarze zabierali na długie rejsy beczki z kiszoną kapustą. Chroniła ich przed szkorbutem, inaczej gnilcem, wywołanym deficytem tej ważnej witaminy. Choroba ta objawiała się opuchnięciem i krwawieniem dziąseł, następnie anemią, zaburzeniem funkcjonowania płuc i serca.

• Pomagają w odchudzaniu. Mają niższą wartość energetyczną niż świeże produkty, ponieważ zawarty w nich cukier został w większości wykorzystany w procesie fermentacji.

Nie daj się oszukać

Ponieważ nie wszyscy możemy zrobić zapas własnych kiszonek, bo np. nie mamy chłodnej piwnicy do przechowywania, to często kupujemy gotowe. Warto wiedzieć, że prawdziwe kiszonki to te przygotowane bez dodatkowej porcji kwasu octowego lub mlekowego. Tymczasem duzi przetwórcy często skracają czas fermentacji, dodając gotowy, mniej wartościowy kwas. Dzięki temu produkty są trwalsze, co zwiększa zysk, ale mniej smakowite i kwaśniejsze. Tak naprawdę stają się marynatą, a nie kiszonką. Aby zapobiec stratom, firmy stosują też konserwanty, głównie sorbinian potasu (E202) i kwas askorbinowy jako przeciwutleniacz. Taka kapusta lub ogórki nie mają walorów zdrowotnych jak domowe przetwory. Aby nabyć wartościową kiszonkę, czytajmy etykiety na słoikach i opakowaniach plastikowych. Niestety, gdy kupujemy kapustę prosto z beczki, nie sprawdzimy jej składu. A sprzedawca, którego o to zapytamy, zapewne zrobi wielkie oczy i odpowie, że go nie zna.

Do wyboru, do koloru

Coraz więcej osób poszukuje zdrowej żywności, więc powstało sporo niedużych manufaktur, które oferują oryginalne i zdrowe kiszonki. Możemy np. kupić kiszone pomidorki cherry w ziołowej zalewie, kiszony czosnek, wspaniałe kiszone jabłka, oczywiście zakwas z buraków i to nie tylko z czosnkiem, ale także z imbirem, kurkumą i miodem. Dla koneserów jest kiszona papryka, faszerowana kapusta, a nawet rozgrzewający kwas imbirowo-kurkumowy i mnóstwo przefermentowanych soków. Miłośnicy tradycyjnych smaków znajdą słynną charsznicką kapustę z unijnym listkiem na etykiecie, oznaczającym certyfikat rolnictwa ekologicznego. Nie mniej herbowe są kruszewskie ogórki kiszone, wpisane na listę produktów regionalnyvch. Produkuje się je w otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego. Co niektórzy wytwórcy przechowują je w beczkach w zimnym nurcie Narwi. Podobno zachwycił się nimi Napoleon, gdy maszerował z armią na Moskwę.

DAWKOWANIE – ROZTWÓR

Dzieci powyżej 6. m.ż. do 1 roku* 8 ml  4 g (makrogolu 4000)

Dzieci od 2 do 3 lat* 8-16 ml  4-8 g (makrogolu 4000)

Dzieci od 4 do 7 lat* 16-32 ml  8-16 g (makrogolu 4000)

lat lat

Dorośli i dzieci powyżej 8 lat 20-40 ml  10-20 g (makrogolu 4000)

Płyn należy zmieszać ze 150 ml dowolnego płynu

* Przed użyciem należy skonsultować się z lekarzem

1. Tabbers MM, et al. Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: evidence-based recommendations from ESPGHAN and NASPGHAN. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014; 58(2): 258-74.

MAT-PL-2301930-1.0-08.2023

DulcoSoft®Junior, roztwór doustny, makrogol 4000. Zastosowanie: objawowe leczenie ostrych i przewlekłych zaparć, zmiękczanie twardych mas kałowych. Producent: Hälsa Pharma GmbH. Dystrybutor: Opella Healthcare Poland Sp. z o. o.

Nie cenimy ich zbytnio i traktujemy jak pospolity produkt, zawierający głównie skrobię. Tymczasem mają moc!

kartofle, pyry

TEKST BARBARA LASOTA

Ziemniaki, K

iedy w XVI wieku trafiły do Europy z Ameryki Południowej, traktowano je początkowo jako roślinę ozdobną. Zdobiły ogrody wersalskie i rabaty królowej Marysieńki w Wilanowie. Potem aptekarze odkryli, że mają właściwości lecznicze, więc zaczęli je uprawiać przy aptekach i polecać chorym. Wreszcie trafiły na stoły. Najpierw arystokracji, a potem chłopskie. Okazało się bowiem, że dają wysokie plony nawet na słabych glebach i dzięki temu osoby biedne mogą zaspokoić głód, uzupełnić braki witaminy C i białka.

CO KRYJĄ BULWY

Poza skrobią ziemniaki zawierają

aż 440 mg potasu w 100 g. Dużo więcej niż banany i pomidory. Dostarczają też sporej ilości wit. C, a także wit. B6 i bardzo wartościowego białka.

Na co pomagają?

NA PROBLEMY ZE SKÓRĄ

•Okłady z surowego startego ziemniaka lub otrzymanej z niego skrobi (mąki ziemniaczanej) łagodzą podrażnienia i przyspieszają gojenie się ran. Można je też wykorzystać do pielęgnacji suchej skóry, ponieważ ją nawilżają i zmiękczają. Osobom z łuszczycą i wysypkami alergicznymi poleca się dodawać do kąpieli krochmal z mąki ziemniaczanej, który łagodzi świąd.

JAK JE JEŚĆ

Najwartościowsze są niewielkie i średnie ziemniaki ugotowane w mundurkach. Szorujemy je, zalewamy wrzątkiem (nigdy zimną wodą), lekko solimy i gotujemy 15–20 minut. Obieramy po lekkim przestudzeniu. Tak przyrządzone tracą najmniej cennych składników. Polecanym sposobem przyrządzania jest także pieczenie. Pamiętajmy, że kartofle oskrobane przed gotowaniem tracą witaminy, minerały i białko, których najwięcej znajduje się pod skórką.

Uwaga!

100 g gotowanych ziemniaków to tylko 70 kcal. Natomiast 100 g frytek to już 300 kcal.

NA NADCIŚNIENIE

•Zawarty w kartoflach potas pomaga obniżyć ciśnienie krwi, a tym samym zmniejsza ryzyko zawału serca czy udaru mózgu. Osoby, u których zdiagnozowano cukrzycę typu II, powinny jeść ziemniaki po przestudzeniu, np. w formie sałatki. Takie bowiem znacznie wolniej podnoszą glukozę.

NA TRAWIENIE

•Jeśli komuś przytrafi się ostra niestrawność, to poza kleikami z drobnych kasz, bardzo dobrym posiłkiem będą wtedy ugotowane i przepuszczone przez praskę lub utłuczone ziemniaki z odrobiną świeżego masła. Są lekkostrawne, sycące i działają na przewód pokarmowy jak balsam. Wspomagają także namnażanie się dobroczynnych bakterii jelitowych.

BARBARA LASOTA

mgr inż. żywienia człowieka absolwentka Wydziału Żywienia Człowieka SGGW

Co jeść, gdy

jelita chorują

Biorą udział w trawieniu, przyswajaniu składników odżywczych i wydalaniu resztek. Wspierają też odporność

i... są naszym „drugim mózgiem”. Dbajmy więc o nie, aby nie chorowały i stosujmy dietę, gdy niedomagają.

Medycyna ludowa od wieków polecała na wstydliwą dolegliwość jelit, objawiającą się zaparciami, 10–12 suszonych śliwek. Aby były bardziej skuteczne, moczono je przez noc w szklance wody i zjadano rano, popijając płynem z moczenia, który ma przyjemny smak wigilijnego

kompotu. Nawet jeśli taka jednorazowa kuracja nie przynosiła ulgi, to jej systematyczne stosowanie w większości przypadków pomagało. Współcześnie naukowcy wyjaśnili, dlaczego śliwki pobudzają jelita do pracy. Przeprowadzone badania wykazały, że ich dobroczynny wpływ wynika z obecności pektyn, czyli frakcji rozpuszczalnego błonnika, a także

pytamy eksperta

Każdy

posiłek

starajmy się jeść

w miłej atmosferze, powoli i dobrze gryźmy pokarmy. Jest to równie ważne dla jelit, jak zdrowa dieta.

sorbitolu i i związków fenolowych o działaniu prebiotycznym, czyli pobudzającym rozwój prawidłowej flory bakteryjnej jelit, i poprawiającym w ten sposób zdrowie. Równie ważnych produktów dla zdrowia naszego najdłuższego odcinka przewodu pokarmowego jest więcej. Jedne uspokajają

„zbuntowane” , drażliwe jelita, inne je pobudzają, gdy są zbyt leniwe, a jeszcze inne wspomagają leczenie w przypadku infekcji. Oto kilka wskazówek dotyczących diety w najczęstszych dolegliwościach naszego „drugiego mózgu”. A dlaczego mózgu? Bo w jelitach znajduje się ponad 100 milionów komórek nerwowych świetnie skomunikowanych z układem nerwowym w naszej głowie.

Gdy są drażliwe

Dolegliwość zwana zespołem drażliwego jelita jest bardzo częsta. Za jej główną przyczynę uważa się stres, ale bywa nią również nietolerancja cukru mlecznego laktozy oraz nadmiar fruktozy, która pochodzi z owoców. Aby uspokoić „zbuntowane” jelita i nie cierpieć z powodu bólu brzucha, wzdęć i biegunek, dobrze jest zastąpić mleko porcją jogurtu, kefiru lub sera, zmniejszyć ilość surowych owoców, wykluczyć produkty ze słodzikami oraz zastosować dietę lekkostrawną. Najkrócej mówiąc, unikajmy smażonego i tłustego mięsa, tłustych wędlin, zawiesistych sosów i potraw wzdymających (np. z fasolą). Ograniczmy też jedzenie surowych warzyw. W to miejsce wprowadźmy delikatne, lekkostrawne zupy (np. krupnik, jarzynową z drobnym makaronem lub ryżem), potrawy gotowane na parze i w wodzie. Do przyprawiania stosujmy działające jak balsam zioła, np.: majeranek, tymianek, koperek, bazylię. W trawieniu pomaga też sok z cytryny i naturalne zakwasy (np. sok z kiszonych buraków, żurek). Przy tej dolegliwości warto także część razowego pieczywa zastąpić białym, pszennym chlebem lub bułką wrocławską.

Jak je pobudzić

Inną częstą dolegliwością są tzw. leniwe jelita. Objawami są wzdęcia, uczucie ciężkości w brzuchu i zaparcia. Przyczyną mogą być poważne choroby,

Mikrobiota to lubi

W naszych jelitach żyją różnorodne dobroczynne drobnoustroje zwane mikrobiotą. Są ich tryliony i mogą ważyć do 2 kg (!). Dzięki nim jelita perfekcyjnie pełnią wszystkie swoje funkcje, łącznie z wytwarzaniem niektórych witamin z grupy B, witaminy K oraz pozytywnym wpływem na nasz nastrój.

Te pożyteczne mikroorganizmy żywią się resztkami z pańskiego stołu, czyli po prostu niestrawionymi odpadkami naszych posiłków. Najbardziej służą im produkty zawierające rozpuszczalny błonnik, np. pektyny, którego najlepszym źródłem są jabłka. A zatem w trosce o zdrowe jelita i mikrobiotę powinniśmy codziennie zjadać co najmniej jeden taki owoc. Nieco pektyn jest też w gruszkach, śliwkach i pigwach.

Równie wartościowymi produktami dla mikrobioty są kiszonki oraz płatki owsiane, topinambur, niezbyt dojrzałe banany, cykoria, por, cebula i czosnek.

Większość z nich zawiera inulinę. My jej nie trawimy, ale dla naszych drobnoustrojów to przysmak.

np. tarczycy, nowotworowe. Na szczęście jednak zazwyczaj za spowolniony pasaż jelitowy odpowiada zła dieta, zbyt uboga w błonnik i siedzący tryb życia. Prowadzi to do niedostatecznego ukrwienia i niedotlenienia jelit. Zapobieganie zaparciom to konieczność, bo długo zalegające w jelitach resztki pokarmowe zatruwają organizm toksynami i mogą doprowadzić do stanu zapalnego. Prawdziwe cuda czyni błonnik. Odpowiednią ilość zapewnią codzienne posiłki, w których wykorzystamy ok. 40 dag warzyw, 30 dag owoców, 2–3 kromki razowego chleba i kilka łyżek pełnoziarnistego makaronu lub np. grubej kaszy. Część warzyw i owoców można zastąpić dobrym gęstym sokiem lub koktajlem, a pieczywo lub makaron – otrębami. Na początku dodawajmy ich tylko łyżeczkę, np. do zupy lub jogurtu, i stopniowo zwiększajmy porcję. Po 3–4 dniach możemy już jeść łyżkę dziennie, a docelowo 3 łyżki. Równie cenne jak błonnik są płyny, przede wszystkim woda,

ale też maślanka, kefir, jogurt, niesłodzone soki. Wypijajmy 2 l dziennie, bo w przeciwnym razie resztki w jelitach będą zbite i trudne do usunięcia. Przy zespole leniwego jelita trzeba też ograniczyć do minimum słodycze, a zwłaszcza czekoladę, mocną herbatę i nadmiar białka w posiłkach. Nie objadajmy się więc mięsem i twarogami, co nie znaczy że musimy je wykluczyć. Po prostu zachowajmy umiar.

Dieta przy zapaleniach jelit

Powinniśmy jeść takie posiłki, które nie podrażniają śluzówki przewodu pokarmowego. Dlatego trzeba unikać grubych kasz, brązowego ryżu, razowego makaronu, zwłaszcza grubego i razowego pieczywa. Także czerwone mięso, szczególnie wołowina, i wszystkie tłuste oraz wędzone wędliny, a także sery pleśniowe, wędzone ryby nie są wskazane. Wielu chorych źle toleruje też tłuszcze (poza świeżym masłem), warzywa wzdymające i ostre przyprawy.

Dolegliwości jelitowe

są czasem spowodowane alergią na białko zbóż, czyli gluten. Dlatego jeśli się powtarzają, warto wyeliminować z jadłospisu na 2 tygodnie pszenicę, aby przekonać się, czy objawy ustąpią.

Pomocne zioła

Warto je stosować profilaktycznie, jak również wtedy, gdy jelita dają o sobie znać. Do najcenniejszych należą: koper włoski, mięta, kminek, anyż, rumianek, mniszek lekarski i pokrzywa.

Szczególnie doceńmy koper włoski, który przynosi ulgę przy wzdęciach i im zapobiega.

Pobudza także ruchy perystal tyczne jelit.Właściwości te wyka zują zarówno napary z suszonych nasion, jak również bulwa, którą możemy dodawać do sałatek i wielu zup.

Wszystkie wymienione zioła wspomagają pracę jelit, trawienie i działają rozkurczająco.

ZDROWE ZUPY

We wszystkich chorobach jelit nie do przecenienia są lekkostrawne zupy kremy. Szczególnie prozdrowotnie działa marchwiowa, dyniowa i ziemniaczana. Można je gotować na chudym wywarze z mięsa drobiowego, ale równie smaczne i wartościowe będą przygotowane na bulionie warzywnym, z dodatkiem odrobiny masła. Przyprawiajmy je natką, koperkiem, bazylią i majerankiem.

Podstawą codziennej diety powinny być drobne kasze, np.: manna, dobrze rozgotowany ryż, ziemniaki, marchew, pomidory bez skórki, banany, jabłka, chude sery, jogurty, kefiry, chude mięso drobiowe i łagodne przyprawy ziołowe.

Gdy zdiagnozowano uchyłki

Choroba ta, której pełna nazwa brzmi: uchyłki jelita grubego, polega na tym, że na ścianie okrężnicy lub w innym odcinku jelita powstaje rodzaj wybrzuszeń. Chociaż dolegliwość jest częsta, to nie zawsze daje ona objawy. Jeśli jednak pojawi się ból i tkliwość w dole brzucha, nudności, gorączka, lekarz zwykle zaleca antybiotykoterapię, a wraz z nią dietę. W trakcie leczenia posiłki powinny być niewielkie i lekkie, o niskiej zawartości błonnika. Niekiedy konieczna jest nawet dieta płynna – rozwodnione kleiki i zmiksowane delikatne zupy. Gdy stan zdrowia się poprawia, stopniowo wracamy do normalnych potraw. Na początku preferujemy jednak miękkie pokarmy, ugotowane w wodzie lub na parze oraz koktajle i musy. Unikamy dań smażonych.

Porady zza

PIERWSZEGO

dr n. farmaceutycznych MAGDALENA JACHORSKA

STOŁU*

Dawka wiedzy na temat produktów aptecznych i przepisów związanych z farmacją

ŁOJOTOKOWE ZAPALENIE SKÓRY (ŁZS)

To choroba przewlekła, której towarzyszą tłuste, łuszczące się, rumieniowe plamy. Zmiany pojawiają się zwykle na owłosionej skórze głowy, klatce piersiowej, łopatkach, w fałdach skórnych. W większości przypadków zmiany nie swędzą. Leczenie polega na redukcji nieprzyjemnych objawów i poprawie stanu skóry. Wśród preparatów bez recepty dostępne są kremy i szampony na bazie substancji przeciwgrzybiczych oraz składników przeciwzapalnych

i złuszczających (m.in.: ketokonazol, cyklopiroks z olaminą, kwas salicylowy, kwas migdałowy, mocznik). Niekiedy poleca się pudry płynne lub maść cynkową, czyli preparaty o działaniu wysuszającym. Warto też wdrożyć suplementację witaminami B2, PP i selenem.

SUCHE I POPĘKANE PIĘTY

Suche pięty stanowią problem estetyczny, a niekiedy też zdrowotny. Chcąc temu zapobiec lub zadbać o zniszczone stopy, warto systematycznie używać kremów lub maści o właściwościach zmiękczających, złuszczających i nawilżających. W ich składzie szukajmy: mocznika, lanoliny, gliceryny, kwasu mlekowego, pantenolu, witaminy A, maseł roślinnych. Można też moczyć stopy w wodzie z dodatkiem soli wzbogaconej o naturalne olejki eteryczne. Szczególnej uwagi wymaga pielęgnacja stóp u diabetyków, bo wszelkie ranki trudniej się goją i stwarzają ryzyko powikłań. Jeśli pięty wymagają większej ingerencji, warto zasięgnąć opinii podologa.

LAKTOFERYNA NA ODPORNOŚĆ

Laktoferyna to białko o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym, przeciwgrzybiczym, immunoregulującym i przeciwzapalnym. Reguluje ilość żelaza wchłanianego w jelicie, wspiera rozwój mikroflory jelitowej Bifidobacterium i Lactobacillus. Laktoferyna jest uznawana za substancję bezpieczną, a największą skuteczność wykazuje u noworodków i małych dzieci. Zaleca się ją przy obniżonej odporności, wspomagająco podczas infekcji, przy zaburzeniach gospodarki żelazem. W aptece dostępne są suplementy diety z laktoferyną w postaci kropli, saszetek, kapsułek, tabletek do ssania.

W aptece dostępne są izotoniczne i hipertoniczne roztwory soli morskiej w postaci aerozolu do nosa. Izotoniczne służą głównie do oczyszczania i codziennej higieny, nawilżenia i regeneracji śluzówki. Są bezpieczne do stosowania na każdym etapie życia (noworodki, kobiety w ciąży i karmiące). Jeśli stosujemy leki donosowe, przed ich użyciem możemy oczyścić nos właśnie roztworem izotonicznym. Roztwory hipertoniczne rozrzedzają zalegającą wydzielinę i obkurczają śluzówkę, polecane są do udrożnienia i odblokowania zatkanego nosa. Stosuje się je od 3., 6. lub 18. miesiąca życia dziecka. Preparaty soli morskiej mogą być dodatkowo wzbogacone o sole mineralne i mikroelementy.

JESTE M eko

W Polsce jest prawie 38 milionów ludzi, więc skala marnotrawstwa albo oszczędzania jest niebagatelna.

W swoim najbliższym otoczeniu – zwłaszcza w domu – każdy z nas może sporo zrobić dla natury.

o środowisku Z myślą

Ekologia w kuchni

Dzika Róża

Herbatka owocowa z hibiskusem to wspaniały zapach i smak, który jest efektem doboru wysokiej jakości suszonych owoców i kwiatów hibiskusa. Torebki, 30 szt.

Dom to miejsce, w którym możemy wdrożyć wiele ekologicznych pomysłów, zwłaszcza w kuchni. Tu zużywamy mnóstwo energii i wody, gospodarujemy żywnością, produkujemy śmieci. Warto więc wnikliwiej

przyjrzeć się własnym działaniom i wypracować takie, które będą sprzyjać ochronie środowiska.

Wprowadzenie zmian we własnym domu to ważny wkład w ograniczenie naszego udziału w produkcji dwutlenku węgla. Niektórym może

nieistotne i nie naprawią świata, a to nieprawda! Wciąż mamy szansę, aby coś zmienić.

3TANIE GOTOWANIE

Jeśli możesz, wybierz do gotowania gaz ziemny. Jest o połowę tańszy od energii elektrycznej i powoduje niższą emisję dwutlenku węgla. Gdy używasz płyty grzejnej, tak stawiaj garnek, aby ściśle do niej przylegał. Zadbaj też, by jego spód nie miał wgnieceń i wypukłości. Już milimetrowa szczelina oddzielająca dno naczynia od płyty powoduje wzrost zużycia energii o 17 proc. Regularnie usuwaj kamień, który gromadzi się w czajniku. Utrudnia on przewodzenie

1ciepło, bo będzie pobierała więcej prądu. Jeśli nie mo żesz tego zapewnić, przymocuj do ściany chłodziarki arkusz styropianu o grubości 20-30 mm, do którego przyklej folię aluminiową. To zapewni ochronę. Właści wie nastaw termostat. Najlepsza temperatura dla chło dziarki to: 4

dy dodatkowy stopień może zwiększyć zużycie energii o 5 stopni. Staraj się też szybko wyjmować żywność z lodówki, by drzwi nie były otwarte zbyt długo.

2KROPLA DO KROPLI

Gdy potrzebujesz ciepłej wody, np. do mycia naczyń, to zwykle czekasz, aż zleci zimna. W ten sposób marnujesz sporo litrów, spuszczając je do rury kanalizacyjnej. Podstaw pod kran pojemnik, a potem zużyj wodę do gotowania czy podlewania kwiatów. Do podlewania nadaje się też wystudzona woda po gotowaniu jajek, ziemniaków, ryżu, pod warunkiem, że jest bez soli. Słoną odlaną od makaronu dodaj do mąki, gdy robisz ciasto na pizzę.

4CZYŚĆ EKOLOGICZNIE

Detergenty są syntetycznymi substancjami, które zatruwają środowisko. Nie da się ich zupełnie wyeliminować, ale można ograniczyć ich stosowanie i częściowo zastąpić naturalnymi środkami, takimi jak: ocet, soda, sok z cytryny, boraks, które doskonale czyszczą. Zwłaszcza ocet dodany do wody przywróci blask podłogom, szybom, lustrom, kafelkom, przedmiotom z mosiądzu. Świetnie usuwa też kamień z armatury, czajnika, podstawki pod ociekacz. Warto też zaopatrzyć się w urządzenia do czyszczenia na parę wodną, bez detergentów.

AGD w służbie EKO

Konstruktorzy pracują nad zbudowaniem urządzeń AGD, które będą w pełni ekologiczne. Powstał np. projekt zmywarki, która nie potrzebuje ani detergentów, ani wody. Wykorzystano w niej wysokie ciśnienie, które zamienia suchy lód w ciecz rozpuszczającą brud i tłuszcz. W sukurs ekologii przychodzą też sprzęty „smart” – powiązane z aplikacjami. Przypominają np. że trzeba zamknąć niedomknięte drzwi lodówki.

wykorzystać. Na przykłąd folia aluminiowajeśli użyłaś jej do owinięcia ciasta, a teraz nie jest już potrzebna, opłucz ją i przykryj inne potrawy. A gdy się do tego nie nadaje, zwiń ją w kulkę i zastosuj do polerowania przedmiotów ze stali szlachetnej (tostera, czajnika, baterii). Będą pięknie błyszczały! Z kolei skórka cytrynowa świetnie nadaje się do odświeżania zlewozmywaków ze stali, czyszczenia kuchenki mikrofalowej i usuwania plam z drewnianych desek do krojenia.

Zamiast plastiku

Staraj się ograniczać

plastik w kuchni.

Zainwestuj w urzą-

dzenie do robienia

wody sodowej

– przestaniesz przynosić do domu setki

plastikowych butelek.

Używaj drewnianych

desek do krojenia.

Jedzenie w lodówce

przechowuj w szklanych naczyniach.

6

KAROLINA BANASIAK

REDAKTOR PROWADZĄCA RADZI

W swojej kuchni bardzo się staram, by przestrzegać ekologicznych zachowań. Wiem, że w przypadku płyty elektrycznej stawianie naczyń na rozgrzewających się polach opóźnia ich rozgrzanie, wiec włączam kuchenkę z pewnym wyprzedzeniem, a potem wyłączam przed końcem gotowania. Często przyrządzam dania jednogarnkowe. Bardzo dużą wagę przywiązuję do oszczędności wody. Gotuję potrawy w możliwie niewielkiej ilości wody – nie wypełniam naczyń po brzegi, gdy to niepotrzebne. Dzięki temu płacę mniejsze rachunki za zużycie wody, a warzywa oraz inne produkty zachowują dużo więcej wartości odżywczych i są smaczniejsze. Nie opłukuję też talerzy przed włożeniem do zmywarki. Resztki jedzenia usuwam kawałkiem ręcznika papierowego.

Nowoczesna zmywarka oszczędza wodę – potrzebuje tylko 10 litrów na umycie nawet 14 kompletów naczyń, gdy tymczasem przy zmywaniu ręcznym, pod bieżącą wodą, zużywa się jej nawet 100 litrów! Aby zmywanie było jeszcze bardziej ekonomiczne, włączaj ją, gdy jest maksymalnie wypełniona i wybieraj program oszczędny (bio) lub skrócony, jeśli naczynia nie są mocno zabrudzone. Ale zmywanie ręczne w zlewie też ma swoje zalety, bo pozwala zaoszczędzić energię. Pamiętaj jednak, aby nie myć naczyń pod bieżącą wodą, a tej, którą użyłaś do płukania, nie wylewaj. Umyjesz nią podłogę albo wykorzystasz do spłukania toalety.

ZDJĘCIE: ROBBY CYRON

NIECH ZMYWANIE BĘDZIE EKO

Na zgagę!

działa szybko

1 kapsułka na dobę

hamuje wydzielanie kwasu solnego1

1 ChPL Ortanol® Max.

Ortanol® MAX, 20 mg, kapsułki dojelitowe, twarde. Skład: 1 kapsułka zawiera 20 mg omeprazolu i substancje pomocnicze, m.in. 43,35 mg sacharozy. Wskazania: Leczenie objawów refluksu żołądkowo-przełykowego (np. zgagi i zarzucania kwaśnej treści żołądkowej) u dorosłych. Podmiot odpowiedzialny: Sandoz GmbH, Biochemiestrasse 10, 6250 Kundl, Austria. Pełna informacja o leku dostępna na życzenie w Sandoz Polska Sp. z o.o., ul. Domaniewska 50C, 02-672 Warszawa, tel. 22 209 70 00, www.sandoz.pl. Ortanol MAX pacj. 02/23

ORTM/003/06-2023/1

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką

dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj maksymalnej

dawki leku. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Więcej

witamin

Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Wspomagają mechanizmy obronne, regulują procesy metaboliczne w komórkach. Najlepiej, gdy przyjmujemy je w postaci naturalnej.

TEKST MAŁGORZATA ŚWIGOŃ

BIO Rokitnik

Środek spożywczy z ekologicznych owoców rokitnika NFC 100%, nie z koncentratu.

Sok, 250 ml

Witamin nie brakuje w pożywieniu, znajdują się także w roślinach. W tych ostatnich przybierają postać prowitamin, które powstają podczas biosyntezy, zachodzącej pod wpływem światła słonecznego. Naturalne witaminy lepiej przyswajamy niż syntetyczne, bo sole mineralne i białka obecne w pokarmach wzmacniają ich skuteczność. Nie stanowią też obciążenia dla organizmu i nie sposób ich przedawkować. Warto więc sięgnąć po plony, które oferuje nam natura. Na jesieni dojrzewa wiele owoców bogatych we wszelkie prowitaminy. Warto z nich robić przetwory, które będą naturalnym środkiem wspierającym nasz organizm podczas zwiększonego zapotrzebowania na witaminy, zwłaszcza jesienią i zimą, w czasie choroby i rekonwalescencji.

ROKITNIK NIE ZAWIERA ENZYMU ASKORBINAZY, DZIĘKI CZEMU WITAMINA C NIE ULEGA ROZKŁADOWI PO GOTOWANIU.

Rokitnik zwyczajny

Hippophae rhamnoides rośnie zwykle na piaszczystych wydmach. Owoce dojrzewają w październiku i pozostają na krzewach przez zimę. Zbiera się je po przymrozkach, bo tracą wtedy gorycz.

Właściwości. Owoce są świetnym źródłem witaminy C i E, zawierają także witaminy: P i z grupy B, prowitaminę A, a także sole mineralne (zwłaszcza: bor, mangan, żelazo, krzem, glin). Mają właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne.

Przecier

• 1 kg dojrzałych świeżych, przemrożonych owoców Owoce zalej 0,7 l wody, zagotuj, wyciśnij na gorąco. Gorący sok przelej do butelek i szczelnie zamknij.

Przecieru niesłodzonego lub z cukrem można potem

używać do wyrobu różnorodnych potraw i deserów, np. kisieli lub żelatynowych musów. Dobrze gasi pragnienie w chorobach przebiegających z gorączką.

BIO Aronia

Środek spożywczy, zawierający 99,97% soku z ekologicznie uprawianych owoców aronii, nie z koncentratu. Dodatkowo zawiera ekologiczny koncentrat soku z aceroli. Sok, 500 ml

Aronia

Aronia melanocarpa jest szybko rozrastającym się krzewem osiągającym wysokość ok. 2 metrów.

Właściwości. Surowcem farmaceutycznym są kuliste czarne owoce, które pojawiają się już na początku września. Zawierają duże ilości antocyjanów, które mają zdolność eliminowania wolnych rodników, a także witaminy: C, K, PP oraz kwas cytrynowy, jabłkowy i liczne mikroelementy (wapń, potas, cynk).

Dżem

• 1 kg owoców, 70 dag cukru, laska wanilii, kilka goździków

Owoce umyj. Pół kilograma zmiksuj, dodaj cukier i przyprawy, zagotuj na niewielkim ogniu. Wsyp pozostałe owoce, powoli gotuj, aż staną się szkliste. Włóż do słoików, pasteryzuj 20 minut.

Róża dzika

Rosa canina rośnie w zaroślach, przydrożach, przy domach i na miedzach.

Właściwości. Dojrzałe owoce są najbogatszym źródłem witaminy C wśród roślin europejskich. Zawierają również witaminy: A, B1, B2, E, K, kwasy organiczne (cytrynowy i jabłkowy).

Syrop

• 1 kg owoców, 80 dag cukru

Owoce wydrąż, umyj, zmiel w maszynce. Miazgę zalej 2 szklankami wody, gotuj 10 minut, dodaj 2 szklanki wcześniej przygotowanego syropu z cukru. Zagotuj ponownie, przecedź. Rozlej do butelek.

kapsułek

*Ketonal to lek niezwykły w oczach jego użytkowników o najwyższym współczynniku rekomendacji na tle innych leków przeciwbólowych wg ocen użytkowników w badaniu Kantar źródło: www.ketonal.pl/badanie

Ketonal Active, 50 mg, kapsułki twarde. Skład: Jedna kapsułka, twarda zawiera 50 mg ketoprofenu oraz 186,10 mg laktozy jednowodnej. Wskazania: Krótkotrwałe, objawowe leczenie lekkiego do umiarkowanego bólu różnego pochodzenia, np. bóle mięśniowe, kostno-stawowe, ból głowy. Dawkowanie: Dorośli i młodzież >15 lat: 1 kapsułka co 8 godzin. Bez konsultacji z lekarzem nie należy stosować leku dłużej niż 5 dni. Lek stosować w najmniejszej dawce skutecznej przez najkrótszy okres konieczny do łagodzenia objawów, gdyż zmniejsza to ryzyko działań niepożądanych. Lek należy przyjmować podczas posiłków, popijając co najmniej ½ szklanki wody lub mleka. Można jednocześnie przyjmować leki zobojętniające, co pozwoli zmniejszyć ryzyko szkodliwego działania ketoprofenu na przewód pokarmowy. Osoby w podeszłym wieku: konieczne jest zachowanie ostrożności ze względu na zwiększone ryzyko ciężkich działań niepożądanych. Dzieci: nie stosować u dzieci <15 lat. Podmiot odpowiedzialny: Sandoz GmbH, Biochemiestrasse 10, 6250 Kundl, Austria. Informacja o leku dostępna w Sandoz Polska Sp. z o.o., ul. Domaniewska 50C, 02-672 Warszawa, tel. 22 209 70 00, www.sandoz.pl. Ketonal Active pacje 02/23

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką

dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj maksymalnej

dawki leku. W przypadku wątpliwości skonsultuj się

DBAM o urodę

Naturalne kuracjedla włosów

Są matowe?

Łamią się, rozdwajają, przetłuszczają?

Zadbaj o włosy, stosując

domowe metody

przetestowane

przez pokolenia kobiet.

Sprawdź, jak dbają o włosy kobiety w innych krajach i wykorzystaj ich skuteczne sposoby na pielęgnację.

Światowe patenty

Kobiety z różnych zakątków naszego globu mają swoje, przekazywane z pokolenia na pokolenie, sposoby na słabe, rozdwajające się i przetłuszczające czy matowe włosy. Do przyrządzania własnych domowych kosmetyków wykorzystują składniki wprost z natury. Najczęściej są nimi bogate w witaminy i substancje regenerujące wyciągi czy oleje roślinne. Warto je wypróbować.

RUMIANEK

z Polski

•Rozjaśnia i wzmacnia włosy, działa przeciwalergicznie i przeciwzapalnie. Ma w swoim składzie bisabolol, który likwiduje podrażnienia.

•Płukanka rozjaśniająca. Dwie garście suszonych ziół zalej 2 litrami wrzątku, przykryj. Gdy napar wystygnie, wypłucz w nim umyte włosy.

TEKST JAKUB JAWORSKI

MASŁO SHEA

z Burkina Faso

•Nawilża, wygładza pasma, wzmacnia cebulki. Zawiera naturalną alantoinę, prowitaminę A, witaminy F i E, kwasy tłuszczowe, 10 antyoksydantów i naturalne woski.

•Maska wygładzająca. 1–2 łyżki masła ogrzej lekko w dłoniach i wmasuj we włosy. Pozostaw na pół godziny albo na noc. Umyj głowę szamponem.

OLEJ ARGANOWY

z Maroka

•Wzmacnia suche i łamliwe kosmyki. Stosowany jest do olejowania włosów. Wytłaczany z owoców arganii żelaznej zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe i witaminę E.

•Kuracja odbudowująca. W suche pasma wmasuj 1–2 łyżeczki podgrzanego oleju arganowego. Nałóż na nie foliowy czepek i zawiń ręcznikiem, a po 30 minutach umyj głowę szamponem.

IMBIR

z Chin

•Stymuluje wzrost włosów i ogranicza ich wypadanie. Imbir ma bowiem silne właściwości pobudzające mikrokrążenie krwi.

•Wcierka na wypadające włosy. 5-centymetrowe kłącze obierz i zetrzyj na tarce o małych oczkach. Wyciśnij z papki sok i wetrzyj go opuszkami w skórę głowy. Pozostaw odżywkę przez godzinę, następnie umyj głowę.

z Niemiec PIWO

•Wyciąg z chmielu dodaje włosom połysku, wzmacnia je i zmniejsza przetłuszczanie. Zawiera witaminy z grupy B, garbniki, flawonoidy.

•Płukanka do matowych włosów. Odgazuj szklankę piwa, rozcieńcz wodą 1:1 i stosuj do ostatniego płukania.

ALOES

z Meksyku

•Wzmacnia i odżywia skórę głowy. W jego miąższu są niemal wszystkie witaminy (A, B, C) i pierwiastki (miedź, magnez, cynk), jakich potrzebują włosy, a także substancje zatrzymujące wodę.

•Odżywka dodająca blasku. Kilka liści aloesu rozgnieć i wyciśnij z nich sok. Rozprowadź na umytych włosach, po kilku minutach spłucz.

LAWENDA

z Francji

•Olejek lawendowy, który z niej powstaje, hamuje wydzielanie łoju, zapobiega przetłuszczaniu się włosów i działa antyseptycznie. Stymuluje również porost nowych włosów poprzez zwiększenie ukrwienia skóry głowy.

•Płukanka hamująca łojotok. Do pół litra ciepłej wody dodaj 5 kropli olejku lawendowego i łyżkę octu jabłkowego. Wypłucz umyte włosy.

OLEJEK Z DRZEWA

HERBACIANEGO

z Japonii

WODA RYŻOWA z Australii

•Nawilża i nabłyszcza włosy. Zawiera proteiny ryżowe i witaminy. Japonki wykorzystują ją do płukania włosów.

•Płukanka wygładzająca. Wodę po gotowaniu ryżu (najlepiej jaśminowego, bez dodatku soli) rozcieńcz w proporcji 2:1 (dwie części kranówki na część wywaru ryżowego), a następnie wypłucz w niej umyte wcześniej włosy.

•Działa antyseptycznie. To popularne antidotum Australijek na przetłuszczającą się skórę głowy, łupież i łojotokowe zapalenie skóry.

•Płukanka zwalczająca łupież. 5 kropli olejku dodaj do 2 szklanek wody. Wypłucz płynem włosy po umyciu.

Szybko zwalcza ból gardła, działa już w 2 minuty

Działa na wirusy, bakterie oraz grzyby

Łagodzi ból gardła do 4 godzin

Nie zawiera cukru

Nazwa produktu leczniczego: Orofar MAX, 2 mg + 1 mg, pastylki twarde. Jedna pastylka twarda Orofar MAX zawiera 2 mg cetylopirydyniowego chlorku (Cetylpyridinii chloridum) i 1 mg lidokainy chlorowodorku (Lidocaini hydrochloridum). Substancje pomocnicze o znanym działaniu: Każda pastylka twarda zawiera 1,107 g sorbitolu oraz olejek miętowy (zawierający 0,0035 mg limonenu). Białe, prostokątne pastylki o smaku miętowym. Wskazania do stosowania: Miejscowe leczenie antyseptyczne stanów zapalnych gardła i jamy ustnej, a także łagodzenie dolegliwości bólowych w tych stanach. Orofar Max jest wskazany do stosowania u dorosłych i dzieci w wieku powyżej 6 lat. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne, inne środki miejscowo znieczulające z grupy amidów lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Podmiot odpowiedzialny: STADA Arzneimittel AG, Stadastrasse 2-18, 61118 Bad Vilbel, Niemcy. Autoryzowany przedstawiciel podmiotu odpowiedzialnego: Stada Poland sp. z o.o.; ul. Krakowiaków 44, 02-255 Warszawa. Kategoria dostępności: Produkt leczniczy wydawany bez przepisu lekarza. Charakterystyka Produktu Leczniczego z dnia: 28.10.2021 r.

To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Zwróć uwagę na przeciwwskazania. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

TO JEST mój czas

To jak kolejny rodział w książce, który może być równie ciekawy jak poprzednie. Co zrobić, aby napisać go po swojemu, odnaleźć w nim spokój, radość i spełnienie?

i co dalej? Emerytura

Jak korzystać z życia, gdy zakończymy pracę

Przechodząc na emeryturę, zamykamy pewien etap życia.

Tracimy rutynę, która porządkowała naszą codzienność, wiele kontaktów i doznań. Ale nie mniej zyskujemy, przede wszystkim czas i wolność. Już nic nie musimy, możemy za to robić to, co tylko zechcemy. I warto to wykorzystać!

pytamyeksperta

MAŁGORZATA OSTROWSKA

psycholog zdrowia, pracuje w Gabinecie Pomocy Psychologicznej Empatia w Warszawie

Statystyki pokazują, że chcemy przechodzić na emeryturę jak najszybciej. I mimo niskich emerytur, aż 70 proc. Polaków decyduje się na ten krok już w pierwszym dniu osiągnięcia wieku emerytalnego.

Czy to oznacza, że postrzegamy emeryturę jak coś dobrego, szansę np. na upragniony odpoczynek... Niekoniecznie. Statystyki to bardzo ogólny obraz. Tymczasem nasze emocje są wypadkową wielu okoliczności. W tym przypadku m.in. od tego, jaką pracę wykonujemy, czy ją lubimy, od stanu naszego zdrowia. Człowiek, który ciężko harował fizycznie jako górnik marzy o odpoczynku. Ale osoba pracująca umysłowo jako lekarz czy nauczyciel, która trafiła do zawodu z powołania, kocha to, co robi, ma jeszcze mnóstwo sił i chęci, by nadal pracować. Dla niej emerytura jest jak kara. Niektóre z takich osób przechodzą na nią tylko na jeden dzień, by uzyskać świadczenia i dalej pracować.

Emerytura nas jednak nie ominie. Często planujemy wtedy, że najpierw trochę sobie odsapniemy, a potem poszukamy jakiegoś zajęcia. To dobra strategia?

Zła, bo z chwilą zakończenia pracy z dnia na dzień nasze życie zostaje wywrócone do góry nogami: zni-

kają ramy czasowe, które organizowały nam dzień, liczba i rodzaj obowiązków. I jeśli odwykniemy od tego rytmu, ciężko będzie nam wrócić. To jak z ćwiczeniami, które przerwiemy na kilka tygodni.

Jest lepsze rozwiązanie?

Idealnie byłoby stopniowo ograniczać zakres obowiązków. Najpierw przejść na 3/4 etatu, potem na 1/2, na 1/4. Szkoda zresztą, gdy pracodawcy pozbywają się doświadczonych i pełnych sił ludzi,

POMYSŁÓW NA ĆWICZENIE

CIAŁA I UMYSŁU

• Podróżowanie bliższe i dalsze.

• Porządkowanie zdjęć i spisywanie wspomnień.

• Nauka języka.

• Rękodzieło: od robótek ręcznych po renowację mebli.

• Dokształcanie, np. w Uniwersytetach Trzeciego Wieku.

• Udział w klubach książki i festiwalach filmowych.

bo w wielu zawodach są bezcenni. Czytałam o chirurgu, który zrezygnował z pracy dopiero po 90. roku życia. I choć sam pewnie już nie operował, mógł uczestniczyć w zabiegach i przekazywać swoją wiedzę kolejnym pokoleniom.

W dodatku patrząc na osoby w wieku emerytalnym, trudno powiedzieć, że są to starzy ludzie, jak dawniej... Socjoekonomicznie starość zaczyna się od przejścia na emeryturę, fizjologicznie, według WHO, 60–70-latkowie definiowani są jako ludzie w wieku podeszłym, ci z grupy 75–90 lat jako starzy, a po 90. roku życia jako długowieczni. Przechodząc na emeryturę, jesteśmy na ogół jeszcze w bardzo dobrej kondycji fizycznej umysłowej.

Co wtedy zrobić, by nie wpaść w depresję, myśląc: „nikt mnie już nie chce, już nic mnie nie czeka”. I nie usiąść na kanapie w oczekiwaniu na koniec?

Warto myśleć o emeryturze nie jak o ostatnim, lecz kolejnym etapie życia, z którym musimy się zmierzyć i tylko od nas zależy, jaki on będzie. Najważniejszą rzeczą jest utrzymanie dobrej kondycji fizycznej i umysłowej. Dzięki niej spowolnimy rozwój chorób otępiennych, które zaczynają się po 70. roku życia. Jeśli usiądziemy w fotelu przed telewizorem, co jest bierną rozrywką, a nasza aktywność zmaleje do zera, zestarzejemy się błyskawicznie.

Czym zastąpić kanapę?

Często wracając z pracy, widzę np. starsze panie na siłowniach na świeżym powietrzu. Ćwiczą i rozmawiają. To bardzo budujące.

Ale wystarczy pojechać po tańszą marchewkę na drugi koniec miasta, by coś wydarzyło się i dostarczyło nam nowych bodźców.

Było też okazją do spotkań?

Oczywiście, bo człowiek to istota społeczna. Dopóki pracujemy, jesteśmy w grupie, w której się odnajdujemy, która dostarcza nam wiele interakcji. Po przejściu na emeryturę liczba kontaktów maleje i jeśli nic nie zrobimy, staniemy się jak zasuszone rodzynki. Wystarczy przypomnieć, co działo się z nami w trakcie pandemii. Mimo komunikacji internetowej czuliśmy się odizolowani.

Można opiekować się wnukami. To czysta radość... Można, o ile odbywa się to na naszych warunkach. Zawsze powtarzam emerytom, że są dorośli i mają prawo do własnego życia, a dzieci muszą się z tym liczyć. Rodzice są od wychowywania, a dziadkowie od rozpieszczania, o ile mają chęci i zdrowie (niestety, tylko połowa osób w wieku 65–69 lat ocenia stan swojego zdrowia jako co najmniej dobry). Dzieci mogą nam podrzucić wnuki, ale muszą nas o tym powiadomić z dużym wyprzedzeniem, żebyśmy mogli się przygotować i sprawdzić, czy nie koliduje to z naszymi planami, koncertem czy wyjściem na randkę.

Na randkę?

A czemu nie? Starsi ludzie mają prawo do miłości i dzieciom nic do tego. Zakochując się na starość, odzyskujemy młodość. Jak w filmie „Lepiej późno niż później”

z Diane Keaton i Jackiem Nicholsonem lub 8. odcinku „Planety singli”. Miłość uskrzydla i przedłuża życie. Dzieci też zresztą wtedy odniosą korzyść, bo nie będą musiały się nami zajmować.

Złości mnie, jak łatwo dzieci wchodzą u nas w rolę rodziców swoich rodziców. Mówią, co im wolno robić, a czego nie wypada.

Tylko że nasi emeryci na ogół nie wyglądają jak Jack Nicholson czy Jane Fonda... Faktycznie, bywa z tym różnie. Zdarzają się porozciągane ubrania, brak makijażu, wiele osób zapomina o użyciu mydła i dezodorantu. Zachęcam więc każdego, kto przechodzi na emeryturę, by zachował przyzwyczajenia z dawnych lat, kiedy idąc do pracy, dbał o siebie. To poprawi mu samopoczucie, a otoczeniu da sygnał, że nadal trzeba się z nim

liczyć. Starsi zadbani ludzie łatwiej mogą liczyć na życzliwość i pomoc, zaniedbanych omija się szerokim łukiem.

A zatem modne ubranie, makijaż, teatr, kawiarnia i spacer. Tylko za co?

To że nasze emerytury nie są takie jak np. w Niemczech, nie oznacza, że mamy rozłożyć ręce. Możemy mieć 4 bluzeczki, ale ładnie zestawione z innymi częściami garderoby. Możemy pójść do kawiarni z przyjaciółką na jedno ciastko z dwoma widelczykami albo zwiedzać Polskę. Mama mojej znajomej dzieli swoją emeryturę na dniówki i cały rok odkłada to,

co jej zostaje z dziennego limitu. Raz to będzie 20 zł, innym razem 50 gr. Okazuje się jednak, że po roku zbiera się suma, dzięki której po dołożeniu do emerytury może gdzieś pojechać na 5–6 dni. Wyznacza sobie cele i ćwiczy szare komórki, studiując przewodniki.

Co jeśli nie mamy pasji?

Jeśli praca była jedyną treścią życia i prowadziła nas przez życie niejako za rękę, a teraz ta ręka została odcięta, to rzeczywiście mamy ciężej. Ale uważam, że

każdy może znaleźć swoją niszę. Możliwości jest bardzo dużo, są kluby seniorów, Uniwersytety Trzeciego Wieku, można założyć klub książki czy regularnie pograć w karty lub kości z sąsiadami.

Byle nie zamykać się w enklawie starych ludzi i nie narzekać na wiek i zdrowie. „Dodajmy życie do lat, a nie lat do życia”, jak mawiał propagator edukacji starości Aleksander Kamiński. Ta motywacja jest tu kluczowa. Bo jeśli się chce, to i sposób się znajdzie.

POSIADANIE PRZYJACIÓŁ, A DŁUGOŚĆ ŻYCIA

Liczne badania pokazały, że osoby towarzyskie, które nie rezygnują z kontaktów z innymi, żyją znacznie dłużej w dobrym zdrowiu od osób, które się izolują. Bo kontakty międzyludzkie m.in.:

• Obniżają poziom stresu.

• Chronią przed chorobami serca.

• Poprawiają pracę układu odpornościowego i hamują procesy zapalne.

Oczywiście chodzi o kontakty w realnym świecie, a nie w wirtualnym.

SŁUCHAMY

Pomagamy rozmową, dajemy Ci swój Nasi wolontariusze czekają na fon codziennie w godz.: 16:00-20:00 (poza niedzielami i świę-

WSPIERAMY

Dla Ciebie dyżurują nasi specjaliści: dietetyk - wtorki: 16:00-20:00,

• farmaceuta - środy: 16:00-20:00.

Wzięcie pupila , kiedy jesteśmy już na emeryturze, wymaga głębokiego zastanowienia, czy mamy na to środki i potrafimy się nim zająć.

Opieka

Gdy ktoś z naszych bliskich jest niesamodzielny z racji wieku i chorób, pamiętajmy, że przysługują mu specjalne prawa pacjenta i pomoc z opieki społecznej.

Taśma do kinezjoterapii

Przeznaczona do fizjoterapii przeciwbólowej, ortopedycznej, neurologicznej, pooperacyjnej oraz sportowej.

dla seniora O

TEKST MARTA SZYMCZYK-JAWORSKA

s oby przewlekle chore, niewychodzące z domu, potrzebują nie tylko pomocy przy podawaniu posiłków czy codziennej pielęgnacji, ale często też zabiegów medycznych, np. opatrywania odleżyn, zmiany opatrunków, robienia zastrzyków. To duże wyzwanie dla bliskich chorego. Nie zawsze wiedzą oni, jak zająć się schorowanym seniorem, czują się bezradni, potrzebują fachowych wskazówek i pomocy. Nie powinni więc wstydzić się o to prosić w powołanych do tego instytucjach. Mają do tego prawo, gdyż pacjentowi, który jest leżący

Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą

To jest wyrób medyczny.

Podmiot prowadzący reklamę: DOZ Spółka Akcyjna DIRECT Sp. K.

Producent: Changzhou DL Medical i Health Equipment Co., Ltd.

Upoważniony przedstawiciel: Novamed.pl S.A.

Soft Normal podkłady chłonne

Praktyczne wsparcie przy pielęgnacji osób częściowo lub stale unieruchomionych, osób dorosłych oraz dzieci.

Rozmiar 60x90, 30 szt.

razy w tygodniu i wykona do pięciu zabiegów dziennie (np. masaże, zabiegi kinezyterapii, światłolecznictwa). Taka rehabilitacja trwa zazwyczaj 4 tygodnie.

Specjalistyczne usługi w domu

To jest wyrób medyczny.

Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą

Producent: Steriwund Sp. z o.o., Podmiot prowadzący reklamę: DOZ Spółka Akcyjna DIRECT Sp. K. REKLAMA

i niesamodzielny, przysługuje długoterminowa pomoc pielęgniarki i wykwalifikowanej opiekunki. Doświadczony personel zapewni choremu opiekę i odciąży rodzinę w codziennych trudnych obowiązkach. Wyjaśniamy, jakie usługi medyczne i opiekuńcze uzyska pacjent bezpłatnie lub częściowo odpłatnie i gdzie się o nie starać.

Długoterminowa pomoc pielęgniarki

Usługi pielęgniarki opieki domowej przysługują seniorowi, który choć nie wymaga leczenia szpitalnego, to jednak ze względu na przewlekłe choroby potrzebuje ciągłej pomocy medycznej. O skierowanie na te usługi można się zwrócić do lekarza rodzinnego. Wystawi je po ustaleniu stanu pacjenta. Wizyty pielęgniarki będą odbywać się nie rzadziej niż 4 razy w tygodniu (między 8.00 a 20.00, a w uzasadnionych wypadkach też po 20.00 i w święta). Pielęgniarka może np.: robić zastrzyki, zmieniać cewnik, podłączać kroplówki, opatrywać rany i odleżyny, wykonywać zabiegi przy stomiach i przetokach. Doradzi też bliskim chorego, w jaki sposób się nim opiekować, jak zdobyć sprzęt medyczny i rehabilitacyjny, wystawi również receptę na wyroby chłonne i leki zalecone wcześniej przez lekarza.

Rehabilitacja w domu

Skierowanie w ramach NFZ może wypisać lekarz rodzinny lub specjalista (np. ortopeda, geriatra, neurolog). Musi w nim uzasadnić konieczność odbycia rehabilitacji w warunkach domowych i podpowie, gdzie je złożyć (wskaże placówkę, w której pracują fizjoterapeuci wykonujący potrzebne zabiegi). O domową rehabilitację mogą starać się m.in. osoby: po zatorach, udarach, uszkodzeniach układu nerwowego, z reumatoidalnym zapaleniem stawów, po zabiegach endoprotezoplastyki stawu. Fizjoterapeuta będzie odwiedzał pacjenta nawet kilka

Polegają m.in. na: usprawnianiu zaburzonych funkcji organizmu chorego, umawianiu wizyt lekarskich, zamawianiu leków itd. Pomoc tę świadczą np. opiekunki i terapeuci zajęciowi. Opłaty za usługi ustala rada gminy (np. w Lublinie to ok. 33 zł za godzinę, w Kętrzynie ok. 35 zł; ale mogą być niższe ze względu na trudną sytuację materialną seniora). Wniosek o przyznanie usług składa się wraz z dokumentami (m.in. zaświadczeniem o stanie zdrowia chorego, decyzją ZUS o przyznaniu renty lub emerytury) do OPS lub centrum pomocy rodzinie w swojej miejscowości. Pracownik socjalny odwiedzi osobę potrzebującą pomocy, aby sprawdzić jej warunki mieszkaniowe, ustalić jej dochody, porozmawiać z bliskimi z rodziny.

Wsparcie siostry PCK

O taką pomoc można się zwrócić do oddziałów i punktów PCK (adresy i telefony na: www.pck.pl/ kontakt). Opiekunki medyczne i środowiskowe oraz osoby po specjalistycznych kursach (przygotowane do opieki nad schorowanymi osobami) pomogą przy zabiegach higienicznych, karmieniu chorego, ale też w sprzątaniu, praniu, nawet wyprowadzaniu psa. Usługi można wykupić prywatnie lub za pośrednictwem ośrodka pomocy społecznej (stawki są podobne do obowiązujących w OPS).

Podstawa prawna: rozporządzenie w sprawie gwarantowanych świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (Dz.U. 2015, poz. 1658).

ZADBAJ O SIEBIE

Bliscy, którzy zajmują się obłożnie chorą osobą wiedzą, jak jest to obciążające – fizycznie i psychicznie. Opiekun musi mieć więc czas, aby odpocząć i zregenerować siły. Dlatego tak ważna jest pomoc osób z zewnątrz, także wolontariuszy, którzy pobędą z seniorem, porozmawiają z nim. O kontakty do organizacji, które oferują pomoc wolontariuszy, można pytać w urzędzie gminy lub miasta.

TO JEST MÓJ CZAS podróże

KASZUBSKIE MORZE, NAZYWANE RÓWNIEŻ WIELKĄ WODĄ, TO W RZECZYWISTOŚCI

KOMPLEKS CZTERECH JEZIOR: WDZYDZE, JELENIE, RADOLNE I GOŁUŃ. POŁĄCZONE

UKŁADAJĄ SIĘ NA KSZTAŁT KRZYŻA, DAJĄC

WSPANIAŁE MOŻLIWOŚCI ŻEGLARZOM, KAJAKARZOM, WĘDKARZOM I MIŁOŚNIKOM

AKTYWNEJ REKREACJI. PARK KRAJOBRAZOWY, NA KTÓREGO TERENIE SIĘ ZNAJDUJE, ZOSTAŁ UZNANY ZA REZERWAT BIOSFERY.

Jesień na Kaszubach

Kaszëbskô lub Kaszëbë – jak o tym regionie mówią jego mieszkańcy – to nie tylko morze, ale również liczne jeziora i rzeki, sosnowe lasy, a przede wszystkim czyste powietrze. Kaszuby słyną nie tylko z wyjątkowego krajobrazu i pięknych okolic, ale także z bogatej kultury i tradycji, odmiennego języka i specyficznej kuchni.

TEKST ALICJA DASZKIEWICZ

KASZUBSKA MARSZRUTA TO JEDNA Z TRAS ROWEROWYCH W BORACH TUCHOLSKICH.

GDAŃSK

•To historyczna stolica Kaszub. W mieście nad Motławą swoją siedzibę ma Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, będące główną organizacją reprezentującą Kaszubów.

ry

WDZYDZE KISZEWSKIE

•Park etnograficzny, który się tutaj znajduje, jest najstarszym tego typu obiektem w Polsce. Wywodzi się z prywatnego muzeum założonego w 1906 r. przez miejscowego nauczyciela Izydora Gulgowskiego i jego żonę malarkę Teodorę. Prezentuje budownictwo i zbiory etnograficzne związane z życiem mieszkańców wsi kaszubskiej od XVII do XX wieku.

Tradycja mówi, że zanim Kaszubami całkowicie zawładnął człowiek, panami tej krainy były stolemy (ich podobizny – figury można zobaczyć np. w Gniewinie). Legendarne olbrzymy lubiły popisywać się siłą. Rzucały wielkimi głazami, pięściami rozbijały skały, wyrywały drzewa z korzeniami. Pozostał po nich wyjątkowy kaszubski krajobraz pełen głazów narzutowych, licznych pagórków, torfowisk, mielizn... Kaszuby to region rozciągają-

cy się od Pomorza Gdańskiego aż po Bory Tucholskie. Wyróżnia go nie tylko fascynująca mitologia niczym ze świata Tolkiena, ale również wyjątkowy folklor, w tym piękny haft, którego barwy mają określoną symbolikę. Zielona nić to znak lasów i łąk, trzy odcienie niebieskiego symbolizują morze, niebo i jeziora. Żółty oznacza piasek i bursztyn, czerwony – krew, a czarny – żyzną ziemię i niewolę. Niezwykle cenny jest język (nie gwara!, należy do grupy języków zachodniosłowiańskich) tego regionu, któ-

w 2005 roku został oficjalnie wprowadzony do szkół. Na uwagę zasługuje także kuchnia kaszubska. Jest prosta i niewyszukana, ale sycąca i smaczna. Podstawą są ziemniaki i ryby łowione w morzu i okolicznych rzekach oraz jeziorach. Będąc tutaj, warto spróbować tradycyjnych potraw: szmurowanego pomuchela, czyli dorsza zapiekanego na plastrach boczku, czy ruchanek – placuszków z konfiturą. Niepowtarzalną kulturę kaszubską można poznać w muzeach w Kartuzach, Wejherowie i Bytowie oraz w parku etnograficznym we Wdzydzach Kiszewskich i skansenie w Nadolu, ale też w niektórych miastach, w których wciąż są żywe tradycje językowe i kulturowe, m.in. w Pucku, Kościerzynie, Żukowie. Mieszkańcy Kaszub mówią, że ich kraina jest najpiękniejsza na świecie. I wiele w tym prawdy, bowiem położona jest na niezwykle malowniczych terenach. Warto tu przyjechać i samemu to sprawdzić, zwłszcza że mamy grzybobranie, z którego słyną Bory Tucholskie. A więc witôjtaż, czyli jak mówią Kaszubi – witajcie!

TO JEST MÓJ CZAS podróże

WDA, BRDA, SŁUPIA...

•Rzeki Kaszub (a jest ich mnóstwo) należą do najpiękniejszych w Polsce. Każdą z nich można popłynąć kajakiem lub canoe. Jedne mają leniwy nurt, inne przypominają górskie rzeki z licznymi bystrzami. Wszystkie słyną z czystej wody. Płyną często przez jeziora i parki krajobrazowe.

BORY TUCHOLSKIE TO IDEALNE MIEJSCE NA GRZYBOBRANIE. JUŻ POD KONIEC XIX W. WYSYŁANO STĄD DO BERLINA GRZYBY ZA KILKA TYSIĘCY MAREK ROCZNIE. NIC DZIWNEGO – NA TERENIE JEDNEGO Z NAJWIĘKSZYCH KOMPLEKSÓW BORÓW SOSNOWYCH W POLSCE ROŚNIE PONAD TYSIĄC GATUNKÓW GRZYBÓW WIELKOOWOCNIKOWYCH, Z KTÓRYCH PONAD STO JEST JADALNYCH.

S OS

Środek do bezpiecznego usuwania kleszczy w zestawie z pęsetą przeznaczoną do usuwania kleszczy z ciała człowieka przez ich całkowite zamrożenie.

Producent: Vaco Retal Sp. z o.o. Podmiot prowadzący reklamę: DOZ Spółka Akcyjna DIRECT Sp. K.

To jest wyrób medyczny.

Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą

Nad Wdą, w Borach

Tucholskich występuje najwięcej zimorodków w Polsce. Na piaszczystych skarpach nad rzeką

znalazły idealne miejsce do życia. Dzięki czystej wodzie mają tu zapasy ryb, które stanowią ich podstawowe pożywienie.

Są płochliwe, ale udaje się

je zobaczyć np. podczas spływu kajakowego.