Landschapstuin Dr. Nassau College

Landschapstuin Dr. Nassau College Quintus Assen Dick Lubbersen - Atelier Helderrood | Š 2018 - 2019

‘Verloren‘ grasveld - Situatie vooraf

Landschapstuin voor Dr. Nassau College Het schoolgebouw met sportzalen van Dr. Nassau College Quintus in Assen staat er sinds 2016 en is een prachtig voorbeeld van moderne onderwijsarchitectuur.

In het verlengde van het hoofdgebouw en naast het sportveld ligt dan nog een ‘verloren’ grasveld met vier strakke bomenrijen.

Weliswaar in lijn met het schoolgebouw, maar helaas geen bruikbare groene oase voor de leerlingen. De grond is veel te nat en daardoor alleen bruikbaar in de zomermaanden - laat dat nu net de zomervakantie zijn.

Eind 2017 ontstaat het idee en plan om van dit grasveld een multifunctionele landschapstuin te maken geïnspireerd op principes van de kunststroming landart. Passend bij Dr. Nassau College als CultuurProfielSchool.

Vandaar de keuze om met een beeldend kunstenaar samen te werken voor het ontwerp van de tuin. Directeur Albert Noord en projectleider Mart ten Berge geven mij, Dick Lubbersen, als landart kunstenaar de ruimte om met een concept en ontwerp te komen.

Landart Landart - ook wel landschapskunst genoemd - is een stroming in de beeldende kunst ontstaan in de Verenigde Staten, in de jaren 60 van de 20e eeuw.

Kunstenaars gebruiken het landschap als locatie ĂŠn medium tegelijkertijd. Vaak gaat het om grootschalige projecten, waarin landschap en beeld samensmelten. Landschapskunstwerken zijn een ode aan de kracht en schoonheid van de natuur, maar maken de beschouwer bewust van de omgeving waarin het kunstwerk zich bevindt en de manier waarop het kunstwerk en de beschouwer zelf zich daartoe verhouden.

Juist omdat meestal gewerkt wordt met natuurlijke materialen in de buitenlucht is een bezoek aan een landschapskunstwerk iedere keer een belevenis. Ook de tijd en de natuurlijke processen vormen het kunstwerk en kunnen het uiteindelijk weer opnemen in de natuur.

Deze vergankelijkheid is vaak door de kunstenaar bewust ingecalculeerd.

Een mooi en bekend voorbeeld is het kunstwerk Broken Circle, Spiral Hill van Robert Smithson in Emmen.

Broken Circle | Robert Smithson

Lijnenspel als basis Typerend voor de traditionele landart zijn de geometrische basisvormen: cirkels, lijnen, spiralen en vierkanten of rechthoeken.

Met het maken van de kunstwerken lieten ze sporen achter in het landschap van menselijk ingrijpen. Natuur en cultuur gaan op die manier een verbinding aan.

Vanuit dit concept ben ik aan de slag gegaan. Bij de eerste schetsen vormt het lijnenspel tussen cirkels, ovalen en de lijnen die aansluiten bij het gebouw en het sportveld de basis van het ontwerp.

Met een duidelijke verbinding tussen binnen en buiten als uitgangspunt, het mag niet een op zichzelf staande tuin zijn.

Driftplein | Observatorium

Uitgangspunten van school en leerlingen, de buurt en de kunstenaar Met de eerste schetsen wordt een richting van denken en vormentaal neergezet. Als kunstenaar en ontwerper heb je dan ‘vrij spel’.

Toch is de werkelijkheid anders: de school, de leerlingen en de buurtbewoners is gevraagd mee te denken en aan te geven hoe men een multifunctioneel buitenterrein voor zich ziet. Of je die als ontwerper ‘even mee wil nemen’.

Een mooie uitdaging om deze wensen en uitgangspunten te vertalen naar een groen en uitnodigend ontwerp.

Uitgangspunten van school en leerlingen

Uitgangspunten van de buurt

Uitgangspunten van de kunstenaar

Rust en ruimte Sportief en gezond Buitenlokaal Verbinding met kunst Verbinding binnen-buiten Uitnodigend Schaduw en schuilen Géén hangplek, verstopplek Actief uitdagend Inspirerend Gezond schoolplein Rookvrij Verbinding met buurt Verbinding met lesinhoud

Rustig Schoon Overzichtelijk Géén hangplek Parkachtig en groen Beplanting en begroeiing

Landart - natuurkunst Natuur - cultuur Minder is meer Conceptueel en thematisch Contrastrijk Natuurlijke materialen verbinden met nietnatuurlijke Open, transparant Groen

Van schets naar ontwerp Hoe maak je de ideale vertaling van de eerste lijnenschets, ’het verlanglijstje’ van de school, de leerlingen, de buurtbewoners en de uitgangspunten van de traditionele landart en je eigen ideeën als kunstenaar?

Een mooie puzzel? Een simpele optelsom?

Of een kwestie van wegstrepen?

Op basis van cirkels, ovalen en rechte lijnen komen tot een spannend geheel. En daarin de verschillende functionaliteiten passen: ontspannen, bewegen, buitenlokaal, verbinden van binnen en buiten.

De ‘catwalk’ is de rechte verbindende lijn geworden. Vanaf de hoofdingang (binnen) tot diep in de tuin. Een mooie diagonale lijn die gelijk de basis vormt voor de zitelementen ‘Twig’.

De strakke bomenrijen blijven als een patroon in het ontwerp overeind en in werkelijkheid zijn het mooie groene bakens.

Daaronder een mix van ovalen en cirkels die in verschillende hoogtes aangelegd worden.

Activiteitenvelden (sport, bewegen en buitenlokaal) krijgen een plek in de cirkels.

Alle velden (cirkels en ovalen) worden voorzien van verschillende grassen, zowel in kleur als in hoogte. De omlijsting van de velden is met cortenstaal stroken.

Het buitenlokaal is een plek voor presentaties, mogelijk krijgt het zelfs functie als buitentheater. Het daagt de leerlingen uit om er ook een andere invulling aan te geven dan een relaxte zitplaats.

Rondom het buitenlokaal is een transparant scherm van cortenstaal opgetrokken dat als kunstwerk de naam ‘Leaf’ heeft. Zeven stalen elementen die als vensters een blik op de omgeving geven: twee ervan zijn geheel open, vijf zijn gevuld met een abstracte weergave van de nerven van bladeren.

Van ontwerp naar realisatie Voor de aanleg van de landschapstuin is Wierenga hoveniers en bestratingen uit Gieten aangetrokken. De juiste professionals voor deze grote opdracht.

Het betekent letterlijk van de grond af aan opbouwen: zorgen voor een goede drainage, zodat de tuin straks een stuk droger is. Van de bestaande bomen worden er enkele gerooid en enkele verplaatst.

Vanaf dat moment worden de vormen van het ontwerp zichtbaar.

Als eerste is de lange diagonaal, de catwalk uitgezet en geeft meteen de verbinding tussen buiten en binnen weer. In hout uitgevoerd met enkele bomen opgenomen in het plateau. Vervolgens zien we de ovalen en cirkels ontstaan.

Het buitenlokaal ligt verdiept met een fraaie antracieten betonrand waarop de leerlingen kunnen zitten. Beeldbepalend zijn ook de lichtgrijze, bijna witte Twig zitelementen. De vorm van dit zitelement verwijst naar de natuur, het takje is robuust abstract uitgevoerd.

Twee andere cirkels staan in het teken van bewegen. De grote rechtopstaande houten boomstammen dagen de leerlingen uit om van de ene naar de andere stam te springen. In de andere cirkel is een sporttoestel geplaatst met daaronder een speciale vloer.

Uiteindelijk maken de verschillende grassen de landschapstuin tot een echte tuin. In grootte en kleur geven ze de schoolomgeving nog meer kleur en geeft het de leerlingen een ‘buiten’ gevoel.

Blumeta Exclusieve metalen uit Wijchen heeft het kunstwerk ‘Leaf’ in cortenstaal gemaakt. Wierenga heeft het geplaatst rondom het buitenlokaal.

De natuur als atelier De natuur en het landschap, ‘het mooiste atelier dat er is’. Het is groot, van ons allemaal en zeer afwisselend. Het heeft alles in zich: materialen in overvloed, inspirerende locaties, steeds wisselende omstandigheden en bovenal ‘het leeft’.

‘Net als veel andere mensen geniet ik van de natuur, van de landschappen, door er naar te kijken, te fotograferen, te schilderen, er doorheen te wandelen en te fietsen. Toch daagt die omgeving mij ook uit om daar kunstzinnig naar te kijken en mee om te gaan. Kan ik ingrijpen in de bestaande situatie? Iets toevoegen, verwijderen, verplaatsen, bundelen?

Levert dat een nieuw interessant beeld op?’

Een gekozen locatie levert bijna vanzelf de inspiratie die nodig is. Materialen die voorhanden zijn, doorkijkjes, een solitaire boom of een bomengroep.

Of het jaargetijde, het licht, de bloemen, vruchten en de kleuren ervan bieden de mogelijkheden van dat moment. Naast alle natuurlijke materialen worden soms ook nietnatuurlijke materialen toegevoegd. Als contrast of als verwijzing naar onze cultuur.

Elke ingreep, groot of klein, geeft de kijker een nieuw perspectief. Een andere kijk op een bestaande situatie.

‘Eendagsvliegen en linescapes’ zijn natuurkunst projecten voor één dag. Soms als concept voorbereid, een andere keer ter plekke bedacht en uitgevoerd. En daarmee zeer tijdelijk.

‘Mijn eendagsvliegen maak ik van natuurlijke materialen die ik tijdelijk leen. Na het maken van het kunstproject geef ik het terug aan de

natuur. Het tijdelijke karakter en de vergankelijkheid zijn voor mij belangrijke waarden’.

De ‘Projecten in het landschap’ hebben een ‘langer leven’. Ze zijn groter in omvang of vragen meer tijd om te realiseren. Op basis van een locatie ontstaan er ideeën en concepten die deels voorbereid worden in eigen atelier. Niet-natuurlijke elementen zoals stoelen of huisjes krijgen een plek in een ‘vreemde’ omgeving en laten je als bezoeker het landschap anders ervaren en beleven.

Dick Lubbersen

Dick Lubbersen - Atelier|Helderrood Waanderweg 142, 7812 HZ Emmen info@helderrood.nl www.helderrood.nl | www.dicklubbersen.nl Wierenga Hoveniers Gieten www.wierengahoveniers.nl Blumeta Exclusieve metalen Wijchen www.blumeta.nl

Landschapstuin Dr. Nassau College Quintus Assen Dick Lubbersen - Atelier Helderrood | Š 2018 - 2019