/Samaj%20Sudharak%20Gujarati.pdf by Mithilesh D Soni

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

>> ©eMðkr{LkkhkÞýku rðsÞíkuíkhk{T >>

©eLkhLkkhkÞýËu ð MkkrníÞ økú L Úk{k÷k - 41 ©eLkhLkkhkÞýËuð LkqíkLk {trËh {nkuíMkðLkk WÃk÷ûÞ{kt «fkrþík

Mk{ksMkwÄkhf ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý

-: ÷u¾f :-

zkp. Mðk{e MkíÞ«MkkË ËkMkS - ðuËkLíkk[kÞo Ãk.Ãkw.Ä.Äw.1008 yk[kÞo ©efkiþ÷uLÿ«MkkËS {nkhksLke yk¿kkÚke -: AÃkkðe «rMkØ fhLkkh :-

{ntík MkËTøkwÁ Ãkwhkýe Mðk{e ©eÄ{oLktËLkËkMkS ©eMðkr{LkkhkÞý {trËh ¼ws

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

-: ÃkwMíkf «kró MÚkkLk :©eMðkr{LkkhkÞý {trËh, ©eLkhLkkhkÞýËuð fkuXkh. ©eMðkr{LkkhkÞý hkuz, Mkexe Ãkku÷eMk MxuþLk Mkk{u ¼ws - fåA, økwshkík, ÃkeLk. 370001

{qÕÞ - Yk. - 20 ykð]r¥k- «Úk{ «ík. 3000 © Mkðo n¬ «fkþfLku MðkrÄLk Au.

MktðíkT 2066 ðiþk¾ MkwË-5 íkk. 18 - 5 - 2010 {tøk¤ðkh -: ftÃkkuÍ íkÚkk xkRÃk Mkuxªøk :zkp. Mðk{e MkíÞ«MkkË ËkMkS {wÿf :- ©eLkhLkkhkÞý Ëuð r«Lxªøk «uMk ©eMðkr{LkkhkÞý {trËh, ¼ws

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

rLkðuËLk

Mkðkoðíkkhe ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý WÃkËuþ ykÃkíkkt Ãknu÷kt MðÞt íku fhe çkíkkðíkk níkk. Ãkwºkkuyu ÃkkuíkkLkk {kíkk rÃkíkkLke fuðe heíku Mkuðk fhðe íku MðÞt ©enrhyu Ä{oËuð yLku ¼Âõík{kíkkLke Mkuðk fhe çkíkkðe. çkk¤ÃkýÚke s «¼wyu {kíkkrÃkíkkLke Mkuðk, rðãkÇÞkMk, ËuðËþoLk, ¼økðkLkLke fÚkk Mkkt¼¤ðe ðøkuhu MðÞt fhíkk yLku çkk¤fkuLku Ãký þe¾ðíkk. Mkkík ð»ko MkwÄe ËuþkxLk fhe økwshkík{kt WØðkðíkkh ©ehk{kLktË Mðk{eLku {éÞk. økwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e ÃkkMkuÚke ¼køkðíke Ëeûkk ÷eÄe. ©ehk{kLktË Mðk{eyu WØð Mkt«ËkÞLke Äqhk Mkðkoðíkkhe ©enrhLku MkkUÃke. ©enrhyu sLk fÕÞký {kxu Mktíkku - ¼õíkku MkkÚku rð[hý fhðk ÷køÞk. ÃkhLíkw sLkíkk ÔÞMkLke, ytÄrðïkMkw yLku yMktMfkhe níke. ykðe ÃkrhÂMÚkrík òuRLku ©eS {nkhksu rð[kÞwO fu yíÞkhu Ä{oLke ðkík fhþwt íkku fkuRLku Mk{s{kt Lkne ykðu òu þherhf, {kLkrMkf yLku yk Úkf ÂMÚkrík MkwÄhu íkku s Ä{oLku Mk{S þfMku íkuÚke Mkki «Úk{ {nkhksu yLkuf økk{ku{kt MkËkðúíkku ¾wÕÞkt. yLkuf økk{ku{kt Ãkkýe {kxu ðkð, fwðk, ík¤kðku ¾kuËkÔÞkt, Ä{oLkk Lkk{u ®nMkk Úkíke níke íku çktÄ fhkðe. hkòyku yLku Ëhçkkhku ËkYyVeý, suðkt ÔÞMkLkku{kt zqçÞk hnuíkk níkk íkuLku ÔÞMkLkkuÚke {wõík fÞko. ÷qxkhkuykuLkk nkÚk{kt {k¤k Ãkfzkðe yLkufrðÄ fwheðkòuLku Ëqh fÞko ÃkAe økk{kuøkk{ ðuË, WÃkrLk»kËT, økeíkk ¼køkðík suðkt þk kuLke ðkíkku fheLku ðirËf Ä{oLkku «[kh fÞkuo. yLku ðuËkrË þk kuLkk Mkkh YÃku ð[Lkk{]ík, rþûkkÃkºke suðkt fÕÞkýfkhe økúLÚkku {w{wûkwykuLku ykÃÞk. yksu ykðkt Ãkrðºk þk kuLkkt ðkt[Lk yLku ©ðýÚke yLkuf {w{wûkwyku WØh ÚkR hÌkku Au. ©enrhyu MðÞt ykÃkýk {kxu fux÷ku Ëk¾zku fheLku {kuûkLkku {køko Mkh÷ fhe økÞk Au. ykðe ©eS {nkhksLke Mk{ks MkwÄkhfLke fÚkkyku yk LkkLke ÃkwÂMíkf{kt ðýoðe Au. yk ÃkwMíkfLkku Mkki nrh¼õíkku ÷k¼ ÷u yuðe ykþk hk¾eyu Aeyu. {ntík Ãkwhkýe Mðk{e ©eÄ{oLktËLk ËkMkS ©eMðkr{LkkhkÞý {trËh - ¼ws

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý çku çkku÷

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ºkeMk ð»koLkk yÕÃk Mk{Þ{kt økwshkík hkßÞLke fkÞkÃk÷x fhe Lkk¾e. Mk{økú ¼khíkð»ko{kt þkMkLk rAÒkr¼Òk ÚkR økÞwt níkwt. ¾kMk fheLku økwshkík{kt íkku hkòyku MðÞt «òLku ÷qxt e hÌkk níkk. Ä{o, y®nMkk MkËk[kh yLku LkeríkLkwt Lkk{kurLkþkLk Ãký Ëu¾kíkwt Lk níkwt. òuçkLkÃkøke suðk yLkuf zkfwyku «òLku rËðMkLkk ÷qtxe hÌkk níkk yLku [kuhku hkºku ÷qtxe hÌkk níkk. økwshkíkLke ykðe ÃkrhÂMÚkríkLku òuRLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ÃkkuíkkLkk fíkoÔÞLku øktr¼híkkÚke rð[kheLku hkò yLku sLkíkkLku Ä{o, Lkerík, MkËk[kh yLku y®nMkkÚke MkwÄkhðkLkku «ÞkMk fÞkuo, yLku íku{kt MktÃkqýoheíku MkV¤ ÚkÞk. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ðirËfÄ{oLke MÚkkÃkLkkLke MkkÚku «òLku ykæÞkÂí{f yLku ÔÞðnkhef LkeríkLke rþûkk ykÃkeLku yk ÷kuf{kt yLku Ãkh÷kuf{kt Mkw¾e ÚkðkLkku {køko çkíkkÔÞku. íku fÞku {køko níkku ? {Lkw»ÞkuLku fu{ yLku fuðe heíku Mkw¾e fÞko ? yk «& kuLkk Mktrûkó W¥kh Mkh÷¼k»kk{kt yk LkkLke ÃkwÂMíkfk{kt ykÃkðkLkku «ÞkMk fÞkuou Au. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk {wÏÞ Mkk{krsf fkÞo yLku Mkt«ËkÞLkku Mktrûkó Ãkrh[Þ ykÃÞku Au. fkhý fu yksLkk ÍzÃke Þwøk{kt {Lkw»ÞkuLku ðkt[ðkLkku ðÄkhu Mk{Þ {¤íkku LkÚke íkuÚke {kuxk {kuxk økúLÚkkuLku ðkt[ðk{kt yMk{Úko ÚkR hÌkk Au. ykðe ÃkrhÂMÚkrík{kt LkkLke ÃkwÂMíkfk WÃkÞkuøke ÚkR þfu Au. {Lku ykþk Au fu yk LkkLke ÃkwÂMíkfk Ëuþ-rðËuþ{kt hnuíkk r«Þ ðk[fkuLku ¾kMk fheLku ÞwðkLkkuLku yrík r«Þ çkLkþu. ¼ws ©eMðkr{LkkhkÞý {trËhLkk {ntík MkËTøkwÁ Ãkwhkýe Mðk{e Ä{oLktËLk ËkMkS, MkËTøkwÁ Mðk{e «u{«fkþ ËkMkS suðk ðze÷ Mktíkkuyu yk ÷u¾Lk fkÞo{kt {Lku «uhýk ykÃkeLku «ð]ík fÞkuo Au yk {kxu nwt yk MkËTøkwÁykuLkku yrík yk¼khe Awt. zkp. Mðk{e MkíÞ«MkkË ËkMkS ( ðuËkLíkk[kÞo) ¼ws

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

«MíkkðLkk

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkku sL{ AwÃkiÞkøkk{{kt E. 1781 yur«÷ íkk. 2 Mkku{ðkhLkk rËðMku ÚkÞku níkku. íku{Lkwt çkk¤ÃkýLkwt Lkk{ ½Lk~Þk{ níkw. {kíkkLkwt Lkk{ ©e¼ÂõíkËuðe yLku rÃkíkkLkwt Lkk{ ©eÄ{oËuð níkw. AwÃkiÞk{kt yLkuf yMkwhku WÃkÿð fhðk ÷køÞk. íkuÚke Ä{oËuð yLku ¼Âõík{kíkk AwÃkiÞk AkuzeLku yÞkuæÞk hnuðk ÷køÞk. yÞkuæÞk{kt ½Lk~Þk{u {kíkkrÃkíkkLke ¾qçk Mkuðk fhðk ÷køÞk. Mk{Þ Úkíkkt Ä{oËuð yûkhÄk{ rMkÄkÔÞk. íÞkhÃkAe ¼Âõík{kíkk yûkhÄk{ øk{Lk fÞwO. {kíkkrÃkíkkLkk yûkhÄk{ øk{Lk ÃkAe ½Lk~Þk{ yrøkÞkh ð»koLke yðMÚkkyu yLkuf SðkuLkk fÕÞký {kxu MðsLk yLku Mðøk]n AkuzeLku ykMkuíkw rn{k÷Þ yLku Mk{økú ¼khíkËuþLke Þkºkk fhðk [k÷e rLkféÞk. nðu íku ©eLke÷ftXðýeoLkk Lkk{u yku¤¾kðk ÷køÞk. rn{k÷Þ, rçknkh, W¥kh«Ëuþ, {æÞ«Ëuþ, ykMkk{, çk{ko, çktøkk¤, yktÄú«Ëuþ, íkkr{÷Lkkzwt, fuh÷, fýkoxf, {nkhk»xÙ, økwshkík ykrË MktÃkqýo ¼khíkð»ko{kt yuf÷k íkeÚkkoxLk fhíkk fhíkk íku{ýu Mkkihk»xÙ{kt ÃkËkÃkoý fÞwO. íku økk{{kt ©ef]»ýLkk Ãkh{ ¼õíkhks WØðkðíkkh MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eLkku {kuxku {X níkku. su{kt MðÞt MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e ÃkkuíkkLkk ©e{wõíkkLktË Mðk{e ykrË Ãk[kMk rþ»Þku L ke MkkÚku hnu í kk níkk. ÃkhLíkw ßÞkhu ©eLke÷ftXðýeo {X{kt ykÔÞk íku Mk{Þu ©ehk{kLktË Mðk{e ¼wsLkøkh (fåA){kt rðhks{kLk níkk. ©eLke÷ftXðýeo yk yk©{{kt Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ Þwõík ©ef]»ý ¼økðkLkLke ¼ÂõíkLke Ãkhkfkck òuRLku íÞkt hnuðkLkku rLkýoÞ fÞkuo. yZkh

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ð»koLkk ÞwðkLk ðýeohksLke «rík¼k, «¼kð yLku ¢kÂLík òuRLku ©e{wõíkkLktË Mðk{e ykrË Ãk[kMk MkkÄwyku ykùÞo [rfík ÚkR økÞk. ðýeohksu ©e{wõíkkLktË Mðk{eLke ykøk¤ MkËTøkwÁðÞo ©ehk{kLktË Mðk{eLkk ËþoLk fhðkLke ÃkkuíkkLke RåAk çkíkkðe, íÞkhu ©e{wõíkkLktË Mðk{eyu ykïkMkLk ykÃkíkkt fÌkwt fu Úkkuzk s rËðMkku{kt Mðk{e yktne ÃkÄkhþu. ík{u yknªs yk©{{kt hneLku Mðk{eLke «ríkûkk fhku. ©eLke÷ftXðýeoyu ©e{wõíkkLktË Mðk{eLke ðkík Ãkh rðïkMk fheLku yk©{{kt hrnLku yk©{Lke rðrðÄ Mkuðk fhðk ÷køÞk. Úkkuzk rËðMkku rðíÞk Ãkhtíkw ©ehk{kLktË Mðk{e Lk ÃkÄkÞko íÞkhu MkËTøkwÁLkk ËþoLkLkk yrÄhk çkLku÷k ©eLke÷ftXðýeoyu ©e{wõíkkLktË Mðk{eLku Vheðkh ÃkwAâwt íÞkhu ©e{wõíkkLktË Mðk{eyu fÌkwt ík{u Mðk{e WÃkh yuf Ãkºk ÷¾ku. Ãkºk {¤íkkt s Mðk{e ykðe sþu. ©erLk÷ftXðýeoyu Mðk{e WÃkh yuf Ãkºk ÷¾e ¼ws {kuf÷kÔÞku. Ãkºk {¤íkkt s ©ehk{kLktË Mðk{eyu fne {kuf÷kÔÞwt fu y{u rÃkÃk÷kýk økk{{kt ykðeyu Aeyu. Mk{k[kh {¤íkkt ©eLke÷ftXðýeo ©e{wõíkkLktË Mðk{e ykrË Mktíkøký rÃkÃk÷kýk ÃkÄkÞko yLku økwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e ËþoLk fheLku ðýeohks ÃkkuíkkLku ÄLÞ {kLkðk ÷køÞk. MkËT ø kw Á ©ehk{kLkt Ë Mðk{eyu ©eLke÷ftXðýeoLku yku¤¾e økÞk yk íkku MkkûkkíkT ©ef]»ý ¼økðkLk Au. nðu {khk yðíkkhLkwt «ÞkusLk Ãkqýo ÚkÞwt. íÞkh ÃkAe ÷kuf fÕÞký {kxu Mkt « ËkÞLke Ãkht Ã khkLku yLkw Á Ãk íku { ýu ©eLke÷ftXðýeoLku ÞÚkkþk ¼køkðíke Ëeûkk «ËkLk fheLku íku{Lkkt MknòLktË Mðk{e yLku ©eLkkhkÞý{wrLk yuðkt çku Lkk{ Ãkkzâk. 6

7 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý íÞkhÃkAe MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eyu ©e MknòLktË Mðk{eLku yk WØð Mkt«ËkÞLke Ä{o Äqhk MkkUÃke Ãkkuíku MðtÞ MðÄk{ MkeÄkÔÞk. ÃkAe ©eMknòLktË Mðk{eyu MðfíkoÔÞ Ãkh øknLk rð[kh fÞkuo. ©eMknòLktË Mðk{eLku ¼õíkku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk ÁÃk{kt þk {kxu Ãkqsu Au ? yk rð»kÞ{kt òýðk RåAíkk nku íkku ík{Lku ©eMknòLktË Mðk{eLkk Þwøk{kt ¼khíkð»koLke ÂMÚkrík fuðe níke ? íku Mk{Þu íku{ýu þwt fÞwO ? fuðk fuðk ÷kufkuLku Lkðwt SðLk ykÃÞwt ? yk çkÄw òýðwt sYhe Au. íku{Lkk Þwøk{kt ¼khíkLke fuðe ÃkrhÂMÚkrík níke íku{kt Ãký ¾kMk fheLku økwshkík hkßÞLke ÃkrhÂMÚkrík fuðe níke ? íkuLkwt Úkkuzwt yð÷kufLk fheyu. {wøk÷ Mkk{úkßÞLkk ÃkíkLk ÃkAe {nkhk»xÙ Mkk{úkßÞ Ãký Äehu Äehu ûkeý Úkðk ÷køÞwt. ytík{kt ÃkkrýÃkík ûkuºk{kt [kuÚkw ÞwØ ¾u÷kÞwt. yk ÞwØ{kt ytøkúuòuyu {nkhk»xÙ hkßÞLku Ãkhkrsík fÞwO. íÞkhÃkAe ¼khíkËuþLkku yrÄfktþ ¼køkLku ytøkúuòuyu fçsu fÞkuo. Aíkkt Ãký MktÃkqýo ¼khíkËuþ Ãkh ytøkúuòuLkwt þkMkLk Lk níkwt. ½ýk yuðkt hkßÞku níkk ßÞkt Mkk{Lík hkòyku MðÞt ÃkkuíkkLku Mðíktºk yLku rLkhtfwþ {kLkíkk níkk. yLku sLkíkkLku Ëw:¾e fhíkk níkk íkÚkk ÷qtxíkk Ãký níkk. ykÃkr¥kLkk Mk{Þu Ãký hûký fhíkk Lk níkk. yuðkt hkßÞku{kt fkLkqLk ÔÞðMÚkk rçk÷fw÷ xqxe økR níke. Mkðoºk yhksfíkk Vu÷kR økR níke. yuðe ÂMÚkrík{kt ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý Ãkkt[Mkku Ãkh{ntMkku yLku nòhku ¼õíkkuLke yuf Ä{o MkuLkk íkiÞkh fheLku sLk òøkhý {kxu rLkf¤e Ãkzâk. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk MkkÚku Ãkkt[Mkku (500) Ãkh{ntMkku níkk. yhksf økwshkík «Ëuþ{kt «ò hûkf hkòyku

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý «ò ¼ûkf çkLke økÞk níkk. sLkíkkLke ykðe rðfx ÃkrhÂMÚkrík òuRLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý íku Ãkkt[Mkku Ãkh{ntMkku MkkÚku sLk fÕÞký {kxu økk{ku-økk{ rð[hý fhðk ÷køÞk. sLkíkk{kt MkkinkËo, MkkisLÞ, {íkyiõÞ, Ä{o, Lkerík, MkíÞ, y®nMkk ykrËLkk çkkuÄLke MkkÚku MkkÚku {Lkw»ÞkuLku yíÞLík ykð~Þf ðkÃke, fqðk yLku ík¤kð ykrËLkwt Ãký økk{ku økk{ rLk{koý fhkÔÞwt. ©eMðkr{LkkhkÞý ¼økðkLk MðÞt ÷kufkuLke MkkÚku fkÞo{kt òuzkR økÞk yLku fk{ fhíkk ÷kufkuLku «kuíMkkrník fhíkk hÌkk. yk fkÞoÚke ÷kufku ½ýk «¼krðík ÚkÞk yLku Ä{oÃkhkÞý Úkðk ÷køÞk. hkò Ãký ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk «¼krðík ÚkRLku MðÞ{uð fíkoÔÞ ÃkhkÞý ÚkR økÞk. [kuh, zkfq, ÷qxkhkyku ÃkkuíkkLke fwrx÷íkk AkuzeLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk ykr©ík ÚkÞk. ytøkúus ftÃkLkeLkk þkMkf Ãký ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk fkÞoLke «Mktþk fhðk ÷køÞk. yk «{kýu ÃkwLk: yuf ðkh þkMkLk Ä{o, Lkerík yLku MkíÞ{Þ ÚkÞwt. íkuLkkÚke hkßÞ{kt Mkðoºk Mkw¾, þkÂLík yLku rLk¼oÞíkk Vu÷kR økR. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk MkkuËkhý Mk«{ký Þwõík yk Mk{ksMkwÄkhf fkÞoLku MktûkuÃk{kt ÷kufku MkwÄe ÃknkU[kzðk {kxu Mðk{e MkíÞ«MkkË ËkMkSyu «ÞkMk fÞkuo Au. yk ÷u¾Lk fkÞoÚke nwt ½ýku «MktLk ÚkÞku Awt. yk LkkLke ÃkwÂMíkfk ÷kufkuLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk Ãkrðºk, ÃkhkuÃkfkhe yLku «uhýkËkÞf SðLkLkk rð»ku òýðk yLku Mk{sðk {kxu ½ýe «uhýkÁÃk Úkþu. Ãkt r zíkhíLk fu yu M k ðhËk[kÞo , (»kzT Ë þo L kk[kÞo , LÞÔÞLÞkÞk[kÞo, MkktÏÞÞkuøkðuËkLík{e{ktMkkíkeÚko) {iMkqh (fýkoxf) 8

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

¢{

-: yLkw¢{rýfk :-

(1) ©eMðkr{LkkhkÞý ¼økðkLkLkk yðíkkhLkwt «ÞkusLk (2) ©ehk{kLktË Mðk{eLkku sL{ yLku Mkt«ËkÞLke MÚkkÃkLkk (3) ©e½Lk~Þk{ {nkhksLkku sL{ (4) ½hLkku íÞkøk yLku ¼khík ¼ú{ý (5) MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e MkkÚku r{÷kÃk (6) ¼õíkku {kxu çku ðhËkLk (7) Mk{krÄ «fhý îkhk yufuïh¿kkLkLkku «[kh (8) MkËkðúík (9) økúk{eý rðfkMk (10) Mk{ksLkk ÃkAkík ðýoLkku WØkh (11) ÔÞMkLkkuÚke {wÂõík (12) {Lkw»Þku{kt þÂõík ÃkrhðíkoLk (13) òuçkLkÃkøke (14) Äk {f fkÞo (15) Ãkh{ntMkð]tË yLku MkkrníÞ{kt ÞkuøkËkLk (16) ¼ws{kt ®nMkk{Þ Þ¿kLkku rðhkuÄ (17) y®nMkk yLku ðirËf Þ¿kkuLkku «[kh (18) suík÷ÃkwhÚke y®nMkk{Þ Þ¿kLkku «kht¼ (19) Mkíke «Úkk çktÄ fhkðe (20) çkk¤níÞkyku çktÄ fhkðe (21) ðuËLkku MktËuþ

Ãkus 11 13 14 15 16 17 18 18 19 21 21 24 27 29 29 31 33 34 35 35 39

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

(22) Ä{o {ÞkoËk (23) rðrþükîiíkrMkØkLík (24) rþûkkÃkºkeLkku MktËuþ (25) ytøkúuòu MkkÚku r{÷kÃk (26) ¼køkðíÄ{oLkku ÃkwLk: WíÚkkLk (27) MkkrníÞ h[Lkk (28) yk[kÞkuoLke MÚkkÃkLkk (29) yLíkÄkoLk

40 41 46 46 48 49 53 53

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

>> ©eMðkr{LkkhkÞýkurðsÞíkuíkhk{T >>

H yðíkkh «ÞkusLk ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk yðíkkhLkwt «ÞkusLk MkðkhLkku Mk{Þ níkku . ©eLkhLkkhkÞý Ér»k çkËrhfk©{{kt çkËrhð] û kLke Lke[u yu f Mkw t Ë h ðu r Ëfk Ãkh æÞkLkkðMÚkk{kt rðhks{kLk níkk. yk Mk{Þu ¼khíkËuþLke Þkºkk fheLku Ä{o yLku {q ík Mkrník WØð, økkiík{, økøko, {iºkuÞ, rÃkÃÃk÷kË, çk]nMÃkrík, Þk¿kðÕõÞ, rðïkr{ºk ykrË Ér»kyku çkËrhfk©{{kt ykÔÞk. ©eLkhLkkhkÞý Ér»kLku Lk{Mfkh fheLku MkL{w¾ çkuXk yuðk{kt ©eLkhLkkhkÞý Ér»k æÞkLk{ktÚke òøÞk Ér»kykuLku òuRLku Lk{Mfkh fheLku Mðkøkík fÞwo yLku ykøk{LkLkwt fkhý ÃkqAâwt. Ér»kykuyu Lk{ú MðhÚke ykððkLkwt fkhý çkíkkðíkkt fÌkwt fu - nu {wrLkðh ! y{u ¼khíkËuþLke Þkºkk fheLku ykÔÞk Aeyu. íÞkhu ©eLkhLkkhkÞý Ér»kyu Ãkq A âw t {khk ¼õíkku çkÄk ¼khíkðkMkeyku Mkw¾e Au ? íÞkhu Ér»kykuyu fÌkwt ¼khík Ëuþ{kt Mkðoºk yÄ{o Vu÷kÞku Au. Ä{oøkwÁ Ä{oLkk Lkk{u {Lkw»ÞkuLku ÷qtxe hÌkk Au. yÄ{oLkk {køko Ãkh [k÷e hÌkk Au. «òhûkf hkòyku

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý «ò¼ûkf ÚkR økÞk Au. Mk{økú ¼khíkËuþ{kt yÄ{oLkwt hks Vu÷kR økÞwt Au. Mkk[k ¼õíkkuLku yÄ{eo ÷kufku çknw Ëw:¾ ykÃku Au. Ér»kykuLkku MktËuþ Mkkt¼¤eLku ©eLkkhkÞý Ér»kyu Ä{oMktMÚkkÃkLk yLku yÄ{oLkk Lkkþ {kxu yLku MkkÄw ÃkwÁ»kkuLke hûkk {kxu ¼khíkËuþ{kt yðíkkh Äkhý fhðkLkku {Lkku{Lk MktõÕÃk fÞkuo yLku Ér»kykuLku ykïkMkLk Ëuðk ÷køÞk. íku Mk{Þu ©eLkkhkÞý Ér»kLke RåAkÚke ËwðkoMkk Ér»k íku Mk¼k{kt ykÔÞk. ÃkhLíkw çkÄk Ér»kyu ©eLkhLkkhkÞý Ér»kLkkt Ëþo L k yLku y{] í kð[Lk Mkkt¼¤ðk{kt {øLk níkk. çkÄkLke árü ©eLkhLkkhkÞý Ér»k íkhV níke. íkuÚke fkuRLkwt ËwðkoMkk Ér»k íkhV æÞkLk økÞwt Lkne. ËwðkoMkk Ér»k Úkkuze ðkh W¼k hÌkk. ÃkhLíkw ykðfkh Lk {¤íkkt ¢kuÄkðuþ{kt ykðe økÞk yLku ®Mkn øksoLkk fhe þkÃk ykÃÞku - nu yr¼{kLke Ér»kyku ! ík{u çkÄk {khk suðk Ér»kLkwt Mðkøkík Lk fheLku {kYt yÃk{kLk fÞwO Au íkuÚke nwt ík{Lku çkÄkLku þkÃk ykÃkw Awt fu - òyku ík{u çkÄk Ãk]Úðe Ãkh {Lkw»ÞLkk ÁÃk{kt yðíkkh Äkhý fhku yLku yMkwhku Úkfe Ëw:¾ Ãkk{ku. yk «fkhLkwt Ér»kLkwt yufkyuf ¼Þtfh ð[Lk Mkkt¼¤eLku çkÄk Ér»kyku ¼Þr¼ík ÚkR økÞk. íÞkhu ©eLkhLkkhkÞý Ér»kyku çkÄkLku MkkLíkðLkk ykÃkíkkt fÌkwt fu ík{u r[Líkk Lk fhku y{Lku Ãký Ér»kLkku þkÃk ÷køÞku Au, íkuÚke y{u Ãký ík{khe MkkÚku Ãk]Úðe Ãkh yðíkkh Äkhý fheþwt. Ä{oLke MÚkkÃkLkk yLku ¼õíkkuLke hûkk fhþwt. yk «{kýu ¼økðkLku Ãk]Úðe Ãkh yðíkkh Äkhý fhðkLkwt rLkr{¥k çkLkkðeLku ©eMðkr{LkkhkÞý MðÁÃku Ä{o yLku ¼Âõík ËuðeLkk Ãkwºk ÁÃku sL{ Äkhý fhðkLkku rLkùÞ fÞkuo. 12

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

©ehk{kLktË Mðk{eLkku sL{ yLku Mkt«ËkÞLke MÚkkÃkLkk WØð ( ©eMðkr{LkkhkÞý) Mkt«ËkÞLke MÚkkÃkLkk yksÚke çkMkku ð»ko Ãknu÷kt ÚkR Au. WØðkðíkkh ©ehk{kLktË Mðk{e yk WØð Mkt«ËkÞLkk ykãMÚkkÃkf Au. íku{Lkku sL{ Mkt. 1795 ©kðý ðËe yü{eLkk rËðMku yÞkuæÞkLkøkhe{kt ÚkÞku níkku. {kíkkLkwt Lkk{ Mkw{ríkËuðe yLku rÃkíkkLkwt Lkk{ ysÞËuð níkw. rÃkíkk fk~ÞÃk økkuºkkuËT¼ð ykïk÷kÞLkþk¾eÞ ysÞËuð Éøðu Ë e rðîkLkT çkú k ñý níkk. íku { Lkk Ãkw º k hk{þ{ko çkkÕÞkðMÚkk{kt rðãkÇÞkMkLkk rLkr{¥ku ½hLkku íÞkøk fheLku økwÁLke þkuÄ{kt ¼khíkËuþLke Þkºkk fhíkk-fhíkk íkr{÷Lkkzw{kt ði»ýðkuLkwt Ãkh{Äk{ ©ehtøkûkuºk{kt Ãknktu åÞk. ßÞk ©ehtøk ¼økðkLkLkk MkktrLkæÞ{kt hneLku ©ehk{kLkwò[kÞoLku ykæÞkÂí{f økwÁLkk ÁÃk{kt {Lkku{Lk Mðefkh fÞko. yrnt hneLku «ÃkÒkk{]ík økúLÚkLkwt ðkt[Lk fhðk ÷køÞk. økwÁ ¼Âõík òuRLku yuf rËðMk «MkÒk ÚkRLku ©ehk{kLkwò[kÞo ©ehk{kLktË Mðk{eLku Mð¡{kt rËÔÞ ËþoLk ykÃkeLku íku{Lku Ãkt[MktMfkh Þwõík ¼køkðíke Ëeûkk ykÃke. íÞkhÃkAe {w{wûkwyku u ©ef]»ý¼økðkLkLke ¼ÂõíkLkku WÃkËuþ fhðkLke yk¿kk ykÃke. økwÁLke yk¿kk ÷RLku ©ehk{kLktË Mðk{e rð»ýw¼ÂõíkLkk «[kh {kxu Vhíkk- Vhíkk ð]LËkðLk ûkuºk{kt ykÔÞk. y®nÞk yLkuf Ér»kyku Þ¿k fhíkk níkk. ©ehk{kLktË Mðk{e {w{wûkwyku u ¼ÂõíkLkku WÃkËuþ ykÃkðk ÷køÞk. ¼økðkLk «íÞu ©Øk yLku ¼Âõík òuRLku ¼økðkLk ©ef]»ýu MkkûkkíkT ËþoLk

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ykÃkeLku {LºkîÞ ( çku {tºk)Lkku WÃkËuþ ykÃÞku. {tºk «kó fheLku íÞktÚke Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ yLku ©ef]»ý ¼økðkLkLke ¼Âõík Mkrník ¼køkðíkÄ{oLkk «[kh {kxu rð[hý fhíkk - fhíkk økwshkík ykÔÞk. y®n ©e Mkt«ËkÞ ( ©ehk{kLkws Mkt«ËkÞ)Lku Lkðwt ÁÃk ykÃkeLku Mkt«ËkÞLke MÚkkÃkLkk fhe. WØðkðíkkh MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e îkhk yk Mkt«ËkÞLke MÚkkÃkLkk ÚkR nkuðkLku fkhýu yk Mkt«ËkÞLku WØð Mkt«ËkÞ Lkk{Úke yku¤¾ðk{kt ykÔÞku, ÃkhLíkw ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu yk Mkt«ËkÞLkku rðþu»k «[kh-«Mkkh fÞkuo íkuÚke yk Mkt«ËkÞ ©eMðkr{LkkhkÞý Mkt«ËkÞ Úke Ãký yku¤¾kððk ÷køÞku. ²Î¢ ²Î¢ çã {}¢üS² økeíkkrË þk kuLkk ð[LkkLkwMkkh yk rð»k{ Mk{Þ{kt MkkûkkíkT ©eLkhLkkhkÞýu MðÞt ©eMknòLktË Mðk{eLkk ÁÃk{kt yðíkkh Äkhý fÞkuo. íkuÚke ©eMknòLktË MkðuoLkk Mðk{e nkuðkLku fkhýu ©eMðkr{LkkhkÞýLkk Lkk{Úke «rMkØ ÚkÞk. ©enrhLkk økwýku yLku fkÞkuoLku yLkwÁÃk íku{Lkk Lkk{ ½Lk~Þk{ , nrhf]»ý , Lke÷ftX ðýeo , MknòLktË Mðk{e , LkkhkÞý {wrLk , Mðkr{LkkhkÞý ykrË Lkk{kuÚke «rMkØ ÚkÞk. 14

½Lk~Þk{ {nkhksLkku sL{

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkku sL{ rð¢{ MktðíkT 1837 [iºkþwõ÷ hk{Lkð{e ( E. Mk. 1781, 2 yur«÷)Lkk rËðMku W¥kh «Ëuþ{kt yÞkuæÞkLke çkksw{kt ykðu÷ AÃkiÞk økk{{kt ÚkÞku níkku. rÃkíkk Mkkð ýøkkuºkkuíÃkÒk Ä{oËuð Lkk{Lkk Mkk{ðuËe rðîkLkT çkú k ñý níkk. {kíkkLkw t Lkk{ ¼Âõík Ëu ð e níkw t . ©eMðkr{LkkhkÞý ¼økðkLkLkwt çkk¤ÃkýLkwt Lkk{ ©e½Lk~Þk{ níkwt.

15 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý íku{Lkk çku ¼kRyku níkk. {kuxk ¼kRLkwt Lkk{ hk{«íkkÃk yLku LkkLkk ¼kELkwt Lkk{ RåAkhk{ níkwt ¼økðkLkLkk yðíkkhÚke yMkwhku Ëw:¾e Úkðk ÷køÞk íkuÚke ðkhtðkh AÃkiÞk ykðeLku Ä{o-¼ÂõíkLku Ëw:¾ ykÃkðk ÷køÞk. yMkwhkuLkk WÃkÿðÚke Ä{o yLku ¼Âõík ÃkkuíkkLkk ÃkwºkkuLke MkkÚku AÃkiÞk AkuzeLku yÞkuæÞkLkøkhe{kt hnuðk ÷køÞk. çkkÕÞkðMÚkkÚke s ½Lk~Þk{ ÃkkuíkkLkk rËÔÞ «¼kðÚke yLkuf yMkwhkuuLkku Ãkhk¼ð fÞkuo níkku. ºký ð»koLke çkkÕÞkðMÚkk{kt s ÃkkuíkkLkk rðîkLkT rÃkíkk ©eÄ{oËuðLke ÃkkMku s þk kuLkku yÇÞkMk fÞkuo. yLkufðkh rðãkLkøkhe fkþe{kt {kuxk-{kuxk rðîkLkkuLke Mk¼k{kt þk kÚko fheLku rðîkLkkuLku ykùÞo [rfík fÞko níkk.

øk]níÞkøk yLku ðLkrð[hý

¼khíkËuþ{kt yLkuf {w{wûkw Sðkí{kykuLkk WØkh yLku Mk{ksLku Mkk[ku {køko çkíkkððkLkk WÆuþÚke {kíkk-rÃkíkkLkk MðÄk{ øk{Lk ÃkAe {kºk yrøkÞkh ð»koLke ô{h{kt ½hLkku íÞkøk fhe Mk{økúËuþ{kt rð[hý fhðk {kxu yuf÷k [k÷e rLkféÞk. íku Mk{Þu {kºk yrøkÞkh ð»koLke W{h níke. rð¢{ Mktðík 1849 yk»kkZ MkwË 10 þ¢ðkh ( E.Mkt. 29-6-1792)Lkk rËðMku ©enrhyu ÄLkÄkLÞÃkqýo ÃkkuíkkLkk Mk{]Ø ½hLkku íÞkøk fÞkuo. nðu íku ©eLke÷ftXðýeo Lkk Lkk{Úke yku¤¾kððk ÷køÞk. ykx÷e LkkLke yðMÚkk{kt ðLkrð[hý fhíkk-fhíkk rn{k÷ÞLkk {kuxk{kuxk frXLk rþ¾hku Mkh fhðk ÷køÞk. rn{k÷Þ{kt nòhku ð»kkuoÚke frXLk íkÃkùÞko fhíkk yLkuf MkkÄfkuLku ÃkkuíkkLkkt rËÔÞ ËþoLk ykÃÞkt. ©eLke÷ftXðýeo ÁÃku MkkûkkíkT ¼økðkLkLkkt ËþoLk fheLku Mkki ÄLÞ

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ÚkÞk. ©enrh rn{k÷ÞLke Þkºkk fhíkk - fhíkk LkuÃkk÷Ëuþ{kt ykðu÷ rn{k÷ÞLke øktzfe LkËeLkk rfLkkhu hnu÷ {wÂõíkLkkÚk ûkuºk{kt ykðe ÃknkU å Þk. ¼hík hkòyu ynªÞk íkÃk fÞw O níkw . ©eLke÷ftXðýeoyu {wÂõíkLkkÚk ûkuºk{kt [ku{kMkkLkk [kh {rnLkk frXLk íkÃk fheLku ¼økðkLk MkqÞoLkkhkÞýËuðLku «MkÒk fÞko. MkqÞoËuðLkk ykþeðkoË ÷ELku íÞktÚke rçknkh, {æÞ«Ëuþ, ykMkk{, çktøkk÷, yktÄú, íkkr{÷Lkkzw, fýkoxf, fuh÷,{nkhk»xÙ, økwshkík ykrË Mk{økú ¼khíkËuþLkwt rð[hý fheLku yLkuf {kuxk-{kuxk hkòyku, Ä{oøkwÁyku, MkLÞkMkeykuLku {éÞk. yk «{kýu Mkkíkð»ko yuf {kMk yLku yrøkÞkh rËðMk MkwÄe yuf÷k s íkeÚkkoxLk fheLku rð.MktðíkT 1856 ©kðý ðË AX økwÁðkh - E, Mk, 21-81799 Lkk rËðMku MkqÞkuoËÞ Mk{Þu Mkkihk»xÙ (økwshkík){kt ÷kus økk{{kt ÃkËkÃkoý fÞwO. 16

MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e MkkÚku r{÷Lk

Mkki h k»xÙ L kk ÷ku s økk{{kt ©eWØðkðíkkh MkËT ø kw Á ©ehk{kLkt Ë Mðk{eLkku {w Ï Þ yLku {ku x ku yk©{ níkku . íku yk©{{kt MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eLkk ¼køkðíke ËeûkkÚke Ëerûkík rðîkLkT Mktík ©e{wõíkkLktË Mðk{e ykrË Ãk[kMk Mktíkku hnuíkk níkk. Lke÷ftXðýeo ¼khíkËuþLke Þkºkk Ãkwhe fheLku yk yk©{{kt ykÔÞk yLku ©e{wõíkkLktË Mðk{eLku {éÞk. yk yk©{{kt Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ yLku ¼økðkLkLke ¼ÂõíkLke Ãkhkfkck òuRLku yk s yk©{{kt hnuðkLkku rLkùÞ fÞkuo. yu Mk{Þu MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e fåA ¼ws{kt níkk. ©e{wõíkkLktË Mðk{e yLku ©eLke÷ftX ðýeoyu Ãkºk îkhk MktËuþku {kuf÷kÔÞku

17 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý yLku ËþoLk fhðkLke RåAk Ëþkoðe. MktËuþku {¤íkkt ¼wsÚke MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{e MkíMktøk rð[hý fhíkk -fhíkk rÃkÃk÷kýk økk{{kt ykðe ÃknkUåÞk. ©eLke÷ftXðýeo Mkrník Mktíkku rÃkÃk÷kýk økk{{kt MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eLkkt Ëþo fhe ÄLÞ ÚkÞk. MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eyu ©eLke÷ftXðýeoLku òuíkkt yku¤¾e økÞk yLku MkkiLku fnuðk ÷køÞk - nwt su ½ýk Mk{ÞÚke fnuíkku níkku fu - nwt íkku fuð¤ zwøkzwøke (MkwºkÄkh) ðøkkzLkkh Awt ðuþ ¼sðLkkh («ÄkLk LkkÞf) íkku nðu ykðþu. yksu yu «ÄkLk LkkÞf ðýeohks MðÞt ykðe økÞk Au. yksÚke {kÁt fíkoÔÞ ÃkwÁ ÚkÞwt. MkkûkkíkT søkíkÃkrík yksu yk ðýeoLkk ÁÃk{kt ykÃkLku ËþoLk-Mkw¾ ykÃkðk yLku yk MktMkkhÚke {wõík fhe ÃkkuíkkLkwt þkïík Mkw¾ ykÃkðk yk Ãk]ÚðeÃkh ÃkÄkÞko Au. yk «{kýu MkkiLku MktËuþku ykÃkeLku ðýeo MkkÚku økk{ku-økk{ MkíMktøk rð[hý fhðk ÷køÞk. íÞkhÃkAe MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eyu ðýeoLku rð¢{ MktðíkT 1857 fk íkf MkwË yufkËþe çkwÄðkh(E. Mk. 28-10-1800)Lkk rËðMku ÞÚkkþk ¼køkðíke Ëeûkk ykÃkeLku ©eMknòLktË Mðk{e yLku LkkhkÞý{wrLk yuðkt çku Lkk{ hkÏÞkt. Úkkuzk rËðMkku ÃkAe MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eyu WØð Mkt«ËkÞLke Ä{oÄwhk rð¢{T MktðíkT 1858 fk íkf MkwË yufkËþe Mkku{ðkh ( E.Mk.16-111801Lkk rËðMku MkkuÃkeLku MðÞt rð. Mkt. 1858 {k.MkwË íkuhMk økwÁðkh (E. Mkt. 16-12-1801) Lkk rËðMku Ãkh{Äk{ ÃkÄkÞko.

¼õíkku {kxu çku ðhËkLk

MkËTøkwÁ ©ehk{kLktË Mðk{eyu ©eMknòLktË Mðk{eLke

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ykøk¤ Ä{oÄwhk MðefkhðkLke ðkík fhe íÞkhu ©eMknòLktË Mðk{eyu økwÁLke «kÚkoLkk fhíkkt fÌkwt ¼õíkkuLkk Mkw¾ {kxu {Lku çku ðhËkLk ykÃkðkLke f]Ãkk fhku. íÞkhu MkËTøkwÁ ©ehk{LktË Mðk{eyu «MkÒk ÚkRLku {LkðktrAík ðhËkLk {køkðkLkwt fÌkwt. ©eMknòLktË Mðk{eyu økwÁ ÃkkMkuÚke çku ðhËkLk {køke ÷eÄkt suLkk V¤MðÁÃku yksu Mkt«ËkÞLkk nrh¼õíkku Mkw¾e Au. su MkíMktøke Au íku yÒkð Úke õÞkhu Ëw:¾e Lkne nkuÞ fkhý fu ©enrhyu su çku ðhËkLk {ktøÞkt íku yk «{kýu Au - (1) ík{khk ¼õíkkuLkk «khçÄ{kt hk{Ãkkºk ÷ÏÞwt nkuÞ íku {Lku ykðu Ãký ík{khk MkíMktøke yÒk- ð u fheLku Ëw:¾e Lk ÚkkÞ (2) ík{khk MkíMktøke nkuÞ íkuLku yuf ðeAeLkwt Ëw:¾ ÚkðkLkwt nkuÞ íkku íku {Lku yuf yuf Yðkzu fkuxe fkuxe ðeAeLkwt Ëw:¾ Úkkyku Ãký ík{khk MkíMktøkeLku íku Úkyku Lkne. yk ©enrhLkku fÁýkLkku ¼kð Au. íku s {nkLk Au su çkeòLkk Mkw¾ Ëu¾eLku Mkw¾e ÚkkÞ yLku Ëw:¾Lku Ëu¾eLku Ëw:¾e. 18

Mk{krÄ «fhý îkhk yufuïh ¿kkLkLkku «[kh

yu Mk{Þu [khu çkksw ÷kufku EïhLkk Lkk{ Ãkh ÃkhMÃkh Íøkzk fhe hÌkk níkk. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu yuf yuðku ykùÞo{Þ yLku y÷kirff «¼kð çkíkkÔÞku fu íku{Lkk ËþoLk {kºkÚke yüktøkÞkuøk rðLkk {Lkw»ÞkuLku Mk{krÄ ÚkR síke níke. Mk{krÄ{kt íku y ku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLku Ãkku í kkLkk EüËuðLkk ÁÃk{kt ËþoLk fhíkk níkk. Mk{krÄ{kt yk ykùÞosLkf yLkw¼ðÚke ÷kufku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk rþ»Þ çkLkeLku Ãkkuík-ÃkkuíkkLkk EüËuðLkk MðÁÃk{kt ¼sðk ÷køÞk. fux÷kf rðîkLkku yk Mk{krÄ «fhýLku ¾kuxku Ët¼ {kLkeLku ¼økðkLk

19 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ©eMðkr{LkkhkÞýLke LkªËk fhðk ÷køÞk. ÃkhLíkw Mk{krÄMÚk {Lkw»ÞkuLkkt þhehLke Ãkrhûkk yLku yrþrûkík økk{zkLkk ÷kufkuLkk {w¾Úke çkúñ¿kkLk íkÚkk ¼økðkLkLkk Äk{Lkwt ÞÚkkþk ðýoLk Mkkt¼éÞk ÃkAe Ãkkuíku Ãký MkíÞLkku yLkw¼ð fhðk {kxu ©enrhLkk ykr©ík Úkðk ÷køÞk. yk «{kýu y÷kirff «íkkÃkÚke yLku ÃkkuíkÃkkuíkkLkk EüËuðLkk MðÁÃkLkkt ËþoLk fheLku yLkuf Eïh Au yuðku rððkË AkuzeLku yufuïhLkk ÁÃk{kt MkkûkkíkT ©enrhLku ©eLkkhkÞýLkk yðíkkh {kLkeLku íku{Lke Ãkqò fhðk ÷køÞk.

rðrðÄ Mkk{krsf fkÞo ( MkËkðúík - yÒkûkuºk)

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkku rMkØkLík níkku fu yk tMktMkkh{kt ßÞkt MkwÄe ÷kufkuLku ¾kðk {kxu ÃkqíkwO yÒk Lkne {¤u íÞkt MkwÄe yu õÞkhuÞ Ãký ¼økðkLkLke ¼Âõík- WÃkkMkLkk Lk fhe þfu. ykæÞkÂí{fíkkLkk rð»kÞ{kt rð[khe Ãký Lk þfu. yk rMkØkLíkLku [rhºkkÚko fhðk {kxu ©enrhyu {u½Ãkwh, ÷kus,{ktøkhku¤, MkhÄkh ykrË yLkuf økk{ku{kt yÒkûkuºk [k÷w fhkÔÞkt. Mk{økú økwshkík{kt yufMkku Úke ðÄkhu yÒkûkuºkku [k÷wt fhkÔÞkt. fkuR Ãký òíke fu Ä{oLkku nkuÞ yÒkkÚkeo yÒkûkuºk{kt yÒk ÷uðk ykðu íkuLku yÒk {¤íkwt. Mk{ks{kt òríkðkËLkku rððkË yLku Íøkzkyku níkk íkuLku yÒkûkuºkLkk {kæÞ{Úke Ëqh fÞkuo. yÒkËkLk MkkiÚke {kuxwt ËkLk Au íkuLku [rhºkkÚko fÞwO. yks Ãký yk Mkt«ËkÞ{kt çkÄk {trËhku{kt yÒkËkLk ûkuºkku [k÷wt Au.

økk{ku L kku rðfkMk

Mkkihk»xÙ, fåA, fkXeÞkðkz ykrË LkkLkkt-{kuxkt hkßÞku{kt hkòykuLke rð÷kMkr«Þíkk, rLkr»¢Þíkk yLku sLkíkkLkk þku»kýLkk

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý fkhýu yLkuf økk{ku{kt ÃkeðkLkk Ãkkýe {kxu fkuR ÔÞðMÚkk hks íkhVÚke fhkðe Lk níke. íkuÚke ÷kufku Ãkkýe {kxu Ëw:¾e níkk. ©enrh ßÞkhu MkíMktøkrð[hý fhíkk-fhíkk økk{zkyku{kt Vhðk ÷køÞk íÞkhu íku{ýu ÷kufkuLkwt Ëw:¾ òuR íkuLku Ëwh fhðkLkku MktfÕÃk fÞkuo. su su økk{{kt Ãkkýe {kxu fwðk, ðkð, ík¤kð suðe ÔÞðMÚkk Lk nkuíke íku økk{{kt fhkððkLkku rLkùÞ fhe nòhku ¼õíkku-Mktíkku MkkÚku ÷R íku økk{{kt sRLku fwðk, ík¤kð ¾kuËkððk ÷køÞk. ©enrhLkwt yk MkuðkfkÞo òuR økk{Lkk ÷kufku Ãký MkkÚku òuzkR økÞk, Úkkuzk rËðMkku{kt íkku yLkuf økk{ku{kt ÃkkýeLke ÔÞðMÚkk Q¼e ÚkR økR. økkÞ, ¼UMk ykrË Ãkþwyku yLku Ãkrûkyku {kxu Ãký ÃkkýeLke ÔÞðMÚkk ÚkR økE. 20

fkrhÞkýe{kt ík¤kðLkwt rLk{koý

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý fkrhÞkýe økk{{kt ÃkÄkÞko. íku Mk{Þu yLkuf ¼õíkku ¼økðkLkLkkt ËþoLku ykÔÞk. ©enrhyu òuÞwt fu yk økk{{kt ÃkkýeLke Ãkq ík ÔÞðMÚkk LkÚke. ðhMkkË ykðu íÞkhu çkÄw Ãkkýe ðne òÞ Au òu yk økk{{kt yuf ík¤kð nkuÞ íkku ÃkkýeLkku Mktøkún ÚkR þfu su yk¾wt ðhMk MkwÄe ÷kufkuLku WÃkÞkuøke ÚkkÞ yLku ÃkkýeLke Mk{MÞk Ëwh ÚkR òÞ. ©enrhyu Mktíkku¼õíkkuLku çkku÷kðeLku fÌkwt yksu ykÃkýu ©{ Þ¿k fhðkLkku Au Mkki ¼õíkku - Mktíkku íkiÞkh ÚkR økÞk. ©eS {nkhks Mkki Mktíkku¼õíkku MkkÚku økk{Lke ¼køkku¤u ykÔÞk yLku ÞkuøÞ søÞk òuRLku ík¤kðLkwt rLk{koýfkÞo þÁ fhkÔÞwt. Úkkuzk s rËðMkku{kt yuf rðþk¤ ík¤kð íkiÞkh ÚkR økÞwt. [ku{kMkk{kt ðhMkkËÚke ík¤kð ¼hkR

21 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý økÞwt. yk «{kýu fkrhÞkýe økk{Lkwt ÃkkýeMktfx MkËkÞLku {kxu Ëqh ÚkR økÞwt.

Mk{ksLkk ÃkAkík ðøkku o L kku WØkh

AwíkkAqík, ÔÞMkLk, ðnu{ ykrË yLkuf fwrhðkòu yLku yLkuf hkuøkkuÚke ÃkAkík ðøkoLkk ÷kufku Ëw:¾e níkk. økwshkíkLkk fkXe, fkuze, þwÿ, {wÂM÷{, ykrnh yLku y¼ý økú k {eý ¾u z w í kku ykrËLkk SðLk{kt Lki r íkfíkk yLku Äk {fíkkLkwt Lkk{ rLkþkLk Lk níkwt. yk ÷kufkuLkk SðLk{kt yknkh, rðnkh yLku rð[khLkk ÃkrhðíkoLkÚke yLku AqíkkAqíkLkk Mk{kÄkLkÚke þwØ çkLkkððk {kxu yLku Mk{ksLku ykøk¤ ÷kððk {kxu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu {níðÃkqýo ÞkuøkËkLk ykÃÞwt níkwt. yksu Ãký Mk{økú Mkt«ËkÞ{kt MkíMktøk{kt ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk WÃkËuþLkku «¼kð MkkiÚke ðÄkhu yk ÷kufku{kt òuðk {¤u Au. su su ÃkAkík ðøkoLkk ÷kufku MkíMktøk{kt ykÔÞk Au íku çkÄk yÒk-ð u Mkw¾e Au yLku yknkh,rðnkh yLku yk[khÚke ÃkrhþwØ Au. ÔÞr¼[khku Lk fíkoÔÞ: ÃkwÂB¼: er¼ù {kt r©íki: > ãqíkkrË, ÔÞMkLkt íÞkßÞt Lkkãt ¼ÜkrË {kËf{T >>(rþûkkÃkºke18) y{khk ykr©ík su ÃkwÁ»k íkÚkk r Þku íku{ýu ÔÞr¼[kh Lk fhðku yLku swøkxwt ykrËf su ÔÞMkLk íkuLkku íÞkøk fhðku yLku ¼ktøÞ, {Vh, {ks{, økktòu yu ykrËf su fuV fhLkkhe ðMíkw íku ¾kðkt Lkrn yLku Ãkeðkt Ãký Lkrn.

ÔÞMkLkku Ú ke {w õ ík

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk økwshkík{kt ykøk{LkÚke Ãknu÷kt yrnLke Mkk{krsf-hksfeÞ ÃkrhÂMÚkríkLku ËkY, íkBçkkfw,

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ãwík ykrË ÔÞMkLkkuyu yMík-ÔÞMík fhe Lkk¾e níke. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu rð[kÞwO fu ßÞkt MkwÄe Mk{ks ÔÞMkLkkuÚke {wõík Lkne ÚkkÞ íÞkt MkwÄe Mk{ksLke WÒkíke Lkne ÚkR þfu. ÔÞMkLkkuLke ò¤{kt su {Lkw»Þ VMkkR òÞ Au íku õÞkhuÞ Ãký Mkw¾e ÚkR þfíkku LkÚke. ÔÞMkLkkuLku fkhýu hkòyku ÃkkuíkkLkwt fíkoÔÞ ¼q÷e økÞk níkk. ÔÞMkLkkuLku fkhýu hkßÞku{kt ÷qxkhkykuLke MktÏÞk ðÄe hne níke. [khu çkksw ÷qtxVkx ÚkR hne níke. Mkk{kLÞ {Lkw»Þku [kuh yLku zkfwykuÚke ¼Þr¼ík níkk. hkòykuLke yLku sLkíkkLke ¾hkçk ÃkrhÂMÚkrík òuRLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu MðÞt ÃkkuíkkLkk Mktíkku yLku nrh¼õíkku MkkÚku yLkuf økk{ku{kt VheLku ÷k¾ku ÷kufkuLku Mkk[ku {køko çkíkkÔÞku. rLkÔÞoMkLke çkLkkÔÞk. [kuhe, ÷wtx suðk Ëq»f{kuoÚke {wõík fhe Mk{ks{kt Lkðe ¢kÂLík ÷kÔÞk. Mk{ks{kt MkðkoLkw¼ð yuf [{ífkh Vu÷kÞku fu SðLk{kt yÒk,ÄLk yLku ð kuÚke Mkw¾e Úkðwt nkuÞ íkku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk ykr©ík çkLkku yLku Ëw:¾kuÚke {wõík Úkkyku. fwMktøke ÷kufku ÔÞMkLkku{kt sux÷k ÃkiMkk çkhçkkË fhu Au òu íku MkíMktøke ÚkR òÞ íkku ÔÞMkLkkuLke çkhçkkËeÚke çk[u÷ ÃkiMkkÚke ÃkkuíkkLkwt yLku Mk{økú ÃkrhðkhLkwt SðLk Mkw¾e çkLkkðe þfu. yux÷wt s Lkne ÃkhLíkw rðrðÄ «fkhLkk hkuøkkuÚke Ãký çk[e òÞ. íkuÚke s ©eMðkr{LkkhkÞý Mkt«ËkÞ{kt yuf fnuðík «[r÷ík ÚkR økE fu su yksu Ãký íkuLke MkíÞíkk yLkw¼ðkÞ Au. fwMktøkeLkk Vuu÷Víkwh{kt MkíMktøkeLkku hkux÷ku. yÚkokíkT fwMktøke {rËhk, økktòu, ík{kfw, çkeze rMkøkkhux [hMk ykrË{kt sux÷ku ÃkiMkku çkhçkkË fhu Au òu íku MkíMktøke ÚkR òÞ íkku íku ÔÞMkLkkuLke {wõík ÚkR òÞ yLku íku{kt çkhçkkË ÚkR hnu÷ku ÃkiMkku Ãký çk[e 22

23 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý òÞ yLku íku ÃkiMkkÚke ÃkkuíkkLkk ÃkrhðkhLku Mkw¾e fhe þfu. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý îkhk [÷kððk{kt ykðu÷ yk ÔÞMkLk {wÂõík yr¼ÞkLkLku yksu Ãký Mkt«ËkÞ{kt [÷kððk{kt ykðu Au yLku yksu Ãký Mktíkku økk{ku-økk{ sRLku ÷kufkuLku ÔÞMkLkkuÚke {wõík fhu Au yLku Mkw¾e fhu Au.

Mðkr{LkkhkÞý fux÷ku Ãkøkkh ykÃku Au ?

huSLkkÕz rçkþÃk nuçkh $ø÷uLzLkk [[oLkk «ríkrLkrÄ íkhefu f÷f¥kk{kt {wÏÞ rçkþÃk íkhefuu Lke{kRLku ®nLËwMíkkLk{kt ykÔÞk níkk. íkuyku ¼khíkLkk «ðkMku LkeféÞk níkk. íku{Lke {whkË íkku ¼khík{kt r¾úMíke Ä{oLkwt fuðwt yLku fux÷wt «Mkkhý ÚkR þfþu íkuLke rðøkík fkZðkLke níke. íku ËhBÞkLk íkuyku ðzkuËhk{kt ykÔÞk íÞkhu íÞktLkk hurMkzuLx r{. suBMk rðr÷ÞBMkLku {éÞk íÞkhu hurMkzuLx r{. suBMk rðr÷Þ{Mku - huSLkkÕz rçkþÃk nuçkhLku fÌkwt økwshkík{kt Mðkr{LkkhkÞý rnLËw Ä{o L kku «[kh fhu Au íku çknw s «¼kðþk¤e Au yLku suLke ÃkkA¤ nòhku ÷kufku Vhu Au. yux÷wts Lkne ÃkhLíkw {kuxk {kuxk Ëhçkkhku, økhkMkeÞkyku, hkòyku Ãký Vhu Au. yk ðkík Mkkt¼¤eLku huSLkkÕz rçkþÃk nuçkhu rð[kÞwO fu {khu Mðkr{LkkhkÞýLku {¤ðwt Au. yu f rËðMk LkrzÞkË{kt Mðkr{LkkhkÞý ¼økðkLk ÃkÄkhu ÷ k íÞkhu hu S LkkÕz rçkþÃk nu ç khLku ¾çkh {¤e fu Mðkr{LkkhkÞý ÃkÄkÞko Au. yk {kufku òuRLku huSLkkÕz rçkþÃk nuçkh Mðkr{LkkhkÞýLku {¤ðk ykÔÞku. íÞkhu Mðkr{LkkhkÞýLke MkkÚku ÷øk¼øk çkMkku þ Äkhe fkXe yMkðkhku níkk. yk òuRLku huSLkkÕz rçkþÃk nuçkh rð[kÞwO fu nwt hksÃkwÁ»k Awt , {khe ÃkkMku

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý Mk¥kk Au. ÄLk Ãký Au Aíkkt Ãký {khe MkkÚku ykx÷k {kýMkku hnuíkk LkÚke yLku yk íkku ¼u¾Äkhe Au Aíkkt Ãký íkuLke MkkÚku ykx÷k çkÄk þ Äkhe fkXe hkòyku Vhu Au ? íkuýu hkòykuLku ÃkwAâwt ík{u çkÄk Mðkr{LkkhkÞýLke MkkÚku Vhku Aku Mðkr{LkkhkÞý ík{Lku fux÷ku Ãkøkkh ykÃku Au ? íÞkhu fkuRfu fÌkwt fu {Lku Ãkkt[ nòh íkku fkuRfu fÌkwt {Lku ËMk nòh Ãkøkkh ykÃku Au. íÞkhu huSLkkÕz rçkþÃk nuçkhu fÌkwt Mðkr{LkkhkÞý íkku MkLÞkMke Au íku{Lke ÃkkMku ykx÷ku ÃkiMkku õÞktÚke ykðu Au ? yLku ykx÷k çkÄkLku Ãkøkkh fu{ Ãkwhku Ãkkzu Au ? íÞkhu yufu fÌkwt - fu Mkkt¼¤ ! nwt ßÞkhu Mðkr{LkkhkÞýLku Lk nkuíkku {éÞku íku Ãknu÷kt nwt hkus Mkku-çkMkku YrÃkÞkLkwt yrVý, økktòu, ËkYt Ãke síkku . yksu Mðkr{LkkhkÞý {éÞk íÞkhÚke yu çkÄw çktÄ fhe ËeÄwt Au íÞkhÚke hkusLkk Mkku çkMkku YrÃkÞk çk[u Au íkku {rnLkk{kt Ãkkt[ nòh çkåÞk fu Lkrn ? çkeòyu fÌkwt nwt Ãký hkus ËkY, {ktMk yLku ÔÞr¼[kh{kt Ãkkt[Mkku YrÃkÞk Wzk¤e Ëuíkku níkku Mðkr{LkkhkÞý {éÞk ÃkAe íku çkÄw çktÄ ÚkR økÞwt íkuÚke {khk fux÷k YrÃkÞk çkåÞk ? yk ðkík Mkkt¼¤eLku huSLkkÕz rçkþÃk nuçkhLku ykùÞo ÚkÞwt yLku Mðkr{LkkhkÞýLku ¼økðkLk ( økkuz) {kLkðk ÷køÞku. 24

{Lkw»Þku{kt þÂõík ÃkrhðíkoLk

¼økðkLku çkÄkt «kýeyku{kt þÂõíkLkk YÃk{kt ÃkkuíkkLkku rËÔÞ ykrþðkoË ykÃÞku Au. òu yu þÂõíkLkku MkËTWÃkÞkuøk fhu íkku {Lkw»Þ yk ÷kuf{kt yLku Ãkh÷kuf{kt Mkw¾e ÚkkÞ. MkíÞMðYÃk Ãkh{kí{kLku Ãký {u¤ðe þfu ÃkhLíkw yu s þÂõíkLkku WÃkÞkuøk MksoLkkí{f Lk fhu yLku ËwhkuÃkÞkuøk fhu íkku {kLkðLku yÄkuøkríkyu

25 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ÃknkU[kzu Au. SðLkLku yMík-ÔÞMík fhe Lkk¾u Au yLku yLíku yu s þÂõík {kLkðLku Lkhf{kt Ãký ÷R òÞ Au. yuðwt Ãký òuðk {¤u Au fu ÄLkðkLk yLku þÂõíkþk¤e ÷kufku sux÷wt Ëw»f{o yLku ÃkkÃkf{o fhu Au yux÷wt økheçk LkÚke fhíkk. þÂõíkþk¤e ÷kufku ÃkkuíkkLke þÂõíkLkku WÃkÞkuøk fhðk RåAu Au ÃkhLíkw òu MkËwÃkÞkuøk fhðkLkku {køko Lk {¤u yux÷u ËwÁÃkÞkuøk fhe Lkk¾u Au. íkuðe s heíku ÄLkðkLk ÔÞÂõíkLke ÃkkMku ½ýw ÄLk nkuÞ Au íkuLkku õÞkt WÃkÞkuøk fhðku yu òýíkku Lk nkuÞ íkku íkuLkku ËwÁÃkÞkuøk fhu Au. þÂõíkþk¤e ÷kufku {kLkð SðLkLkwt {wÕÞ Lk òýíkk nkuðkÚke fkuRfLku {khðk{kt ÷qxðk{kt yLku Ëw:¾ ykÃkðk{kt ÃkkuíkkLke þÂõíkLkku WÃkÞkuøk fhu Au. íkuÚke ËwLkeÞk{kt sux÷k {kuxk {kuxk yÃkhkÄe Au, ÃkkÃke ÷kufku Au íkuLke ÃkkA¤ þÂõíkLkwt fkhý Au. íkuðk ÷kufku {nkLk ÃkwÁ»kLkk yuf ûký {kxu MkíMktøk{kt ykðe òÞ íkku íkuLke çkÄe þÂõíkyku yËT¼qík heíku çkË÷kR òÞ. íku ûkýðkh{kt {nkLkT Äk {f ÚkR òÞ Au. Äk {f RríknkMk{kt ykðkt yLkuf WËknhýkuu òuðk {k¤u Au fu - ÃkkÃke ûký¼h{kt ÃkwÛÞkí{k ÚkR økÞk Au. íkuLkwt {q¤fkhý yux÷wt s Au fu íku{kt þÂõík íkku ½ýe níke ÃkhLíkw íkuLkk ÃkrhðíkoLkLke sYh níke. LkkhË{wrLk suðk {nkLk MktíkLkk ûký¼hLkk MkíMktøkÚke çkÄkLku ÷wtxLkkh ¼e÷ suðku ÃkkÃke ykí{k ðkÂÕ{rf Ér»k ÚkR økÞk. çkwØ¼økðkLkLkk MkíMktøkÚke nòhku ÷kufkuLku {kheLku ÷qtxLkkh ytøkw÷e{k÷ r¼ûkw-MkLÞkMke çkLke økÞk. ©eMknòLktË Mðk{eLkk Mk{Þ{kt fux÷kf hkòyku yLku ykMkwheð]r¥kðk¤k ÷kufku ÃkkuíkkLke þÂõíkLku rðLkkþfkhe þÂõíkLkk ÁÃk{kt Vu÷kðeLku Mk{ks{kt

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý nknkfkh {[kðe ËeÄku níkku. íku{Lkk Lkk{Úke sLkíkk Úkh-Úkh fkt Ã kíke níke. òu ç kLkÃkøke su ð k yLku f [ku h -zkfw y ku yLku ðkMkw¾k[h suðk hkòyku{kt AqÃku÷e ykMkwhe ð]r¥kykuLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ÃkkuíkkLkk rËÔÞ «¼kðÚke ÃkrhðíkoLk fheLku íku yMkwhkuLku {kLkð çkLkkððkLkwt {nkLk fkÞo fÞwO. íkuykuLkk SðLk{kt yuf {nkLk ÃkrhðíkoLk ykÔÞwt. su nkÚkku{kt rLkËkuo»k ÷kufkuLku ÷qxðk yLku {khðk {kxu ík÷ðkhku ½q{íke níke íku nkÚkku{kt nðu ¼økðkLkLkk Lkk{Lke {k¤k Vhðk ÷køke. suLkk {w¾{kt yÃkþçËku (økk¤ku) rLkf¤íke níke íku {w¾{kt {Äwhðkýe yLku ¼økðkLkLkwt Lkk{ rLkf¤ðk ÷køÞwt. suLkk {kxu çkeòLkwt SðLk yuf Mkqfk ÷kfzkLke suðwt níkwt yLku çkeòLkk SðLkLke suLku fktR ®f{ík Lk níke íku yksu çkÄkLku Lk{Mfkh fhðk ÷køÞk. yk «{kýu íku{Lke ykMkwhe ð]r¥k{kt ÃkrhðíkoLk fÞwO. yLkuf ykMkwheð]r¥kðk¤k hkòyku yLku ÷q x khkyku L ku Mkk[ku {kLkð çkLkkððku yu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkwt {wÏÞ fkÞo yLku rËÔÞ [{ífkh níkku. yk [kuh, zkfq yLku yÄ{ hkòykuLkku WÃkÿð þkLík ÚkðkÚke Mk{ks{kt yuf y¼qíkÃkqðo þkÂLíkLkku yLkw¼ð ÚkÞku. yk rËÔÞ ½xLkkykuÚke ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý «íÞu nòhku ÷kufkuLkku yLkwhkøk ðÄðk ÷køÞku. ©enrhLkk yLkwÞkÞe çkLkeLku ¼økðkLkLkwt ¼sLk fhðk ÷køÞk. Úkkuzk s Mk{Þ{kt yk Mk«ËkÞ Mk{økú økwshkík{kt yLku {nkhk»xÙ ykrË hkßÞku{kt Vu÷kR økÞku. yksu ©enrhLkku rËÔÞ «¼kð Mk{ks{kt Mkðoºk yLkw¼ðkÞ Au yLku yk Mkt«ËkÞ ËuþÃkhËuþ{kt Ëqh-Ëqh MkwÄe Vu÷kR økÞku Au. 26

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

òu ç kLkÃkøke

økwshkík{kt fkXe, fkuze, Ãkøke suðe òríkyku [kuhe, ÷qtx, rLkËkuo»k {Lkw»ÞkuLke níÞk fhðk{kt «rMkØ níkk. yk òríkyku{kt yuf Mð¼krðf ÄtÄku çkLke økÞku níkku fu {Lkw»ÞLku {khðku yux÷u fu ÍkzLkwt ÃkkLk íkkuzðwt çkhkçkkh níkwt. íku Mk{Þu ðzíkk÷{kt òuçkLkÃkøke Lkk{Lkku yuf ÷qtxkhkykuLkku MkhËkh hnuíkku níkku. su «Ëuþ{kt fu økk{{kt ¾çkh Vu÷kíke fu òuçkLkÃkøke ykðu Au çkÄk ÷kufku ÃkkuíkkLkk ½hLkk Ëhðkò çktÄ fheLku ytËh MktíkkR síkk níkk. yÚkðk ÃkkuíkkLkku «ký çk[kððk {kxu økk{ AkuzeLku íÞktÚke [kÕÞk síkk níkk. su {køkoÚke òuçkLkÃkøke rLkf¤íkku níkku íku {køko rLksoLk ÚkR síkku níkku. MðÞt ðzkuËhkLkk {nkhkò økkÞfðkz Ãký íkuLkkÚke zhíkk níkk. íku{ýu òuçkLkÃkøkeLku Ãkfzðk {kxu MkirLkfkuLke {kuxe Vkis [khu çkksw økkuXðe níke. ÃkhLíkw òuçkLkÃkøke ÃkfzkÞku Lkne. òuçkLkÃkøkeLkwt Lkk{ Mkkt¼¤íkkt s ÷kufkuLkkt ÓËÞLkk Äçkfkhk ðÄe síkk níkk. fkhý fu òuçkLkÃkøke fktR Ãký òuÞk rðLkk su ykøk¤ ykðu íkuLku ÷qtxe ÷uíkku yLku {khe Ãký Lkk¾íkku níkku. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu z¼ký{kt Þ¿kLkku «kht¼ fÞkuo. íku{kt yLkuf {kuxk-{kuxk hkòyku yLku yLkuf Ëhçkkhku ÃkkuíkkLkk {qÕÞðkLk ½kuzkyku MkkÚku ykÔÞk níkk. MðÞt ©enrh ÃkkMku yuf yrík {wÕÞðkLk {kýfe ½kuze níke. íkuLke økrík yLku þÂõíkLke «Mktþk Mk{økú hkßÞ{kt «rMkØ níke. íku ½kuzeLku {u¤ððk {kxu ½ýk rËðMkkuÚke òuçkLkÃkøke {kufku òuR hÌkku níkku. z¼kýLkk Þ¿k{kt {qÕÞðkLk ½kuzkyku yLku ¾kMk fheLku {ktýfe ½kuzeLke

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý [kuhe fhðkLkku {kufku {¤e sþu yuðk rð[khÚke òuçkLkÃkøke ÃkkuíkkLkk MkkÚkeËkhkuLke MkkÚku z¼ký økk{Lke Mke{k{kt Äk{ku LkkÏÞku. hkºkeLkk Mk{Þu òuçkLkÃkøke yLku íku{Lkk fux÷kf MkkÚkeyku ½kuzþk¤k{kt «ðuþ fÞkuo. ÃkhLíkw íkuLku yuf ykùÞofkhe á~Þ òuÞwt. ½kuzþk¤k{kt sux÷k ½kuzkyku níkk íku çkÄk ½kuzkLke ÃkkMku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLku W¼u÷k òuÞk. yksu ykÃkýwt fk{ Lkne ÚkkÞ yuðwt rð[khe íÞktÚke ÃkkAk Mke{{kt [kÕÞk økÞk. çkeò rËðMku hkºkeyu Vhe ½kuzþk¤k{kt «ðuþ fÞkuo. yksu Ãký yuðwt s á~Þ òuÞwt. fkuRf ½kuzk ÃkkMku ©enrh Q¼u÷k òuÞk íkku fkuRf ½kuzk WÃkh nkÚk Vuhíkk òuÞk. yksu Ãký fk{ Lkne ÚkkÞ yuðwt rð[khe ÃkkAk [kÕÞk økÞk. ºkeS hkrºkyu Vhe ÃkkAk ½kuzþk¤k{kt ykÔÞk ÃkhLíkw yksu Ãký Ãknu÷kt suðwt s á~Þ òuÞwt. yk «{kýu ºký rËðMk MkwÄe «ÞíLk fÞkuo yuf Ãký ½kuzkLku [kuhe Lk þõÞku, ÃkhLíkw ©enrhLku yLkuf ÁÃku òuR òuçkLkÃkøkeLkwt {Lk çkË÷kR økÞwt. ©enrhLkkt ËþoLk fheLku íku{Lkku Mð¼kð Ãký çkË÷kR økÞku. yLík{kt íku{Lku rð[kÞwO fu õÞkt MkwÄe ÃkkÃk f{o fhíkku hneþ ? õÞkhu nwt ÃkkÃkÚke {wõík ÚkRþ ? yk Mðkr{LkkhkÞý fkuR Mk{kLÞ ÃkwÁ»k LkÚke MkkûkkíkT ¼økðkLk Au. çkesu rËðMku ÃkkuíkkLkk fux÷kf MkkÚkeykuLku ÷RLku ßÞkt ©enrh rðþk¤ Mk¼k fheLku rðhks{kLk níkk íÞkt ykðe ÃknkUåÞku yLku [hýku{kt Ãkze hzðk ÷køÞku. ©enrhyu nkÚk ÃkfzeLku fÌkwt QXku ¼õíkhks òuçkLkÃkøke ! yksu íkwt Mkk[e søÞkyu ykÔÞku Au íkw íkku {nkLk ¼õík ÚkR økÞku. òuçkLkÃkøke su þÂõíkLkku WÃkÞkuøk ÷kufkuLku ÷qtxðk fu 28

29 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý {khðk{kt {kxu fhíkku níkku íku þÂõíkLku yksu MkíÞLke ¾kus{kt Ãkrhð íkík fhe Lkk¾e. òuçkLkÃkøkeyu ¼økðkLkLku þkuÄe ÷eÄk yLku ¼økðkLku íkuLku ÷qtxkhk{ktÚke ¼õík çkLkkðe ËeÄku.

Äk {f fkÞo

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu Mkk{krsf fkÞkuo{kt ÔÞMkLkku, rðrðÄ ðnu{ku íkÚkk yLkerík yLku Ëwhk[kh suðk ËwøkwoýkuÚke {wõík fÞko ÃkAe Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ yLku yufkÂLíkf ¼ÂõíkLku ÃkwLk: MÚkkrÃkík fhðe yu ©enrhLkku {wÏÞ WÆuþ níkku. íkuÚke ©enrh nòhku økk{ku{kt rð[hý fheLku ðihkøÞðkLk {w{wûkwykuLku ¼køkðíke Ëeûkk ykÃkeLku Mktíkku çkLkkÔÞk yLku ¼køkðík Ä{oLkk «[kh {kxu y÷øk-y÷øk {tz¤kuLke h[Lkk fheLku økk{ku-økk{ rð[hý fhðkLke yk¿kk fhe. çkÄk Mktíkku økk{ku{kt VheLku Ä{oûkuºk{kt Ä{oLkk Lkk{u ZkUøk yLku ¼ÂõíkLkk Lkk{u ¼úük[khÚke ÷kufkuLku òøk]ík fÞko yLku ðirËfÄ{o yLku þwØ ¼Âõík{køkoLkku ¿kkLkkuÃkËuþ ykÃÞku.

Ãkh{ntMkð]tË yLku MkkrníÞ{kt ÞkuøkËkLk

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý îkhk Mkk{krsf yLku Äk {f ûkuºkku{kt fhðk{kt ykðu÷e ¢kÂLík yLku ©enrhLkk «¼kðÚke {kuxk{kuxk hkòyku, hksÃkwÁ»kku, rðîkLkku, frðyku ½ýk «¼krðík Úkðk ÷køÞk yLku ykðk Ãkrðºk MkuðkfkÞo{kt òuzkððk {kxu hksMkL{kLk yLku øk]nMÚkk©{Lkk ði¼ðLkku íÞkøk fheLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLku ÃkkuíkkLkwt SðLk Mk{ Ãkík fhe ËeÄwt. ykSðLk íku{Lke MkkÚku MkneLku Mkk{krsf yLku Äk {f fkÞkuo{kt ÷køke økÞk. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu íku çkÄkLku ¼køkðíke Ëeûkk

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ykÃkeLku Mktík çkLkkÔÞk. Úkkuzk s ð»kkuo{kt ¼køkðíke ËeûkkÚke Ëerûkík Ãkh{ntMkkuLke MktÏÞk Ãkkt[MkkuÚke ðÄkhu ÚkR økR. yk Ãkh{ntMkkuyu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkku rËÔÞ MktËuþku økk{ku-økk{ sRLku ÃknkU[kzðk ÷køÞk. su{kt MkËTøkwÁ ©e{wõíkkLktË Mðk{e, frðhks ©eçkú ñ kLkt Ë Mðk{e, ©eËu ð kLkLË Mðk{e, Þku r økhks ©eøkkuÃkk¤kLktË Mðk{e, ðihkøÞ{q ík ©erLk»fw¤kLktË Mðk{e, ©e þíkkLktË Mðk{e, ©eøkwýkíkeíkkLktË Mðk{e, ©eþwfkLkLË Mðk{e, ©erLkíÞkLktË Mðk{e, ©eðkMkwËuðkLkLË çkúñ[khe ykrË «{w¾ MktíkðÞo níkk. yk Mktíkku{kt yLkuf {kuxk-{kuxk MktMf]íkLkk rðîkLkT níkk. yLkuf Mktíkku frð níkk. Lk fuð¤ íku Mk{Þ{kt yk MktíkkuLke rðîíkk yLku frðíðLke «rMkrØ níke ÃkhLíkw yksu Ãký íku{Lkk îkhk h[kÞu÷ Ä{oøkúLÚkku yLku fkÔÞku (feíkoLkku) «rMkØ Au yLku Mkt«ËkÞ{kt ¼õíkku îkhk «u{Úke íku økúLÚkkuLkwt yæÞÞLk ÚkkÞ Au yLku feíkoLkku økðkÞ Au. yksu Ãký MkkrníÞ ûkuºk{kt íku{Lke rðîíkk yLku frðíðLkwt {qÕÞktfLk Lk ÚkR þfu yux÷e {nkLkT rðîíkk níke. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk íku Ãkh{ntMkkuyu MktMf]ík MkkrníÞ yLku økwshkíke fkÔÞ îkhk økwshkíke ¼k»kkLku Mk{]Ø fhðk{kt su {níðÃkqýo ÞkuøkËkLk ykÃÞwt Au. íku yks Ãký økwshkíke MkkrníÞLkk RríknkMk{kt òuðk {¤u Au. Mkt « ËkÞLkku RríknkMk Mkkûke Au fu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLke yuf yk¿kkÚke MktMkkhLkwt Mkw¾ AkuzeLku Mktíkku MÚkkLk - MÚkkLk Ãkh rð[hý fhíkk hÌkk. yk MktíkkuLkuu ËwüÃkwÁ»kkuyu yLkuf «fkhLkkt Ëw:¾ku ykÃÞkt Aíkkt Ãký ÃkkuíkkLke MkkÄwíkk Lk 30

31 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý AkuzeLku ¼økðkLkLke yk¿kkÚke yLkuf «fkhLkkt Ëw:¾ku MknLk fheLku MkkÄwíkk xfkðe hk¾e. Ëw:¾Lke Mkk{u Mk{ksLku W¥kh Ëuðk{kt Mk{Úko nkuðk Aíkkt Ãký ÃkkuíkkLke MkkÄwíkk yLku MknLkþe÷íkkLku õÞkhuÞ f÷trfík Lk Úkðk ËeÄe. õÞkhuf íku Mktíkku fkå[k ÷kux{kt Ãkkýe Lkk¾eLku ¼kusLk fhíkk níkk, õÞkhuf [ku{kMkk{kt yLku rþÞk¤k{kt økk{Lke çknkh hnuíkk níkk. õÞkhuf økk{ yLku LkøkhLkk ÷kuufku fkhý rðLkk yÃk{kLk fheLku çknkh fkZe {wõíkk níkk, õÞkhuf {kh Ãký {khíkk níkk. ÃkhLíkw yk Ãkh{ntMkkuyu su çkúñhMkLkwt ÃkkLk fÞwO níkw íku çkúñhMk ÷kufkuLku Ãkkðk {kxu økk{kuøkk{ ÷kufkuLke ðå[u Vhíkk hÌkk yLku çkúñhMk ðU[íkk hÌkk.

¼ws{kt ®nMkk{Þ Þ¿kLkku rðhkuÄ

Lkkøkh çkúkñý søkSðLk {nuíkk íku Mk{Þ fåA hkßÞLkku {tºke ÃkËu níkku. íku Ëuðe ¼õík yLku ík{kuøkwýe níkku. íkuÚke íku Äk {f r¢Þkyku yLku Þ¿kku{kt «kýeykuLke çkr÷ ykÃkíkku níkku. ®nMkk{Þ Þ¿kku fhíkku níkku. íku Mk{Þu fåALkk økk{ku{kt yLku ¾kMk fheLku ¼ws Lkøkh{kt MkíMktøkeykuLke MktÏÞk ðÄðk ÷køke níke. íkuÚke ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý fåALkk ¼õíkkuLke ¼Âõíkðþ ÚkRLku ðkhtðkh fåA{kt ÃkÄkhíkk níkk. ¼õíkku ©enrhLku MkkûkkíkT ¼økðkLk {kLkíkk níkk yk ðkíkÚke søkSðLk {nuíkk ½ýku Ëw:¾e níkku yLku ©enrh WÃkh îu»k hk¾íkku níkku. yLkuf ðkh ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkwt yÃk{kLk fhðkLkku «ÞkMk fÞkuo níkku ÃkhLíkw MkV¤íkk {¤e Lkne. íkuÚke ðÄkhu Ëw:¾e Úkðk ÷køÞku. yuf ð¾ík íku{Lku ¼wsLkøkh{kt ®nMkk{Þ Þ¿kLkku «kht¼ fÞkuo. íÞkhu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý ¼ws{kt s rðhks{kLk

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý níkk. yk Þ¿k{kt ©enrhLku yk{trºkík fheLku Þ¿k{kt ÃkÄkhu÷ {kuxk-{kuxk rðîkLkkuLke ykøk¤ þk [[ko fhkðeLku çkÄkLke ðå[u yÃk{kLk fhkððkLkwt rð[kheLku íku{ýu ©enrhLku Ãký Þ¿k{kt ÃkÄkhðkLkwt yk{tºký ykÃÞwwt. ßÞkhu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý Þ¿kþk¤k{kt ÃkÄkÞko íÞkhu íÞkt rðrðÄ «kýeykuLku òuÞkt. «kýeyku ¼Þ¼eík níkkt yk òuRLku ©enrhyu søkSðLkLku ÃkqAâwt yk «kýeykuLku þk {kxu çkktÄe hkÏÞkt Au ? søkSðLku fÌkwt yk Þ¿k ðuËkuõíkrðrÄÚke fhðk{kt ykðu Au íkuÚke Þ¿k{kt «kýeykuLke çk÷e ykÃkðe ykð~Þf Au. «kýeykuLkk çkr÷ËkLk rðLkk Þ¿k Ãkqhku Úkíkku LkÚke yLku íkuLkwt V¤ Ãký {¤íkwt LkÚke. ðuË{kt ®nMkk{ÞÞ¿kLkwt «ríkÃkkËLk fÞwO Au. søkSðLkLkwt ð[Lk Mkkt¼¤eLku ©enrh Þ¿kþk¤k{kt Þ¿k fhkðíkk rðîkLkkuuLke ykøk¤ rntMkk{Þ Þ¿k ðuË rðÁØ Au. {kíkkÚke Ãký yrÄf ËÞk¤w ðuËLkwt íkkíÃkÞo ®nMkk{Þ Þ¿k fhðkLkku LkÚke. «kýeLkku ðÄ fhðku {nkÃkkÃk Au. òu ®nMkk{Þ Þ¿k fhð{kt ykðu íkku íkuLkwt Ãkrhýk{ MkkÁ LkÚke nkuíkwt. Þ¿k MkkûkkíkT ¼økðkLk Au. ²¿¢¢ï ±ñ ç±c ¢é: íkuÚke ®nMkk{Þ Þ¿k fhLkkh yLku fhkðLkkh çkÒku ¼økðkLkLkk yÃkhkÄe Au. rLkËkuou»k «kýeykuLke ®nMkk fhðkÚke yÄku ø krík ÚkkÞ Au . yk «{kýu ©enrhyu søkSðLkLku Mk{òÔÞku ÃkhLíkw íku Mk{ßÞku Lkne yLku ®nMkk{Þ Þ¿k [k÷wt hkÏÞku yLku ©enrhLke ®LkËk fhðk ÷køÞku. ©enrhyu Þ¿kLkk rð»kÞ{kt ðuËLkwt Mkk[w íkkíÃkÞo Mk{òðeLku íÞktÚke [k÷e rLkféÞk. søkSðLku Þ¿k{kt «kýeykuLkku ðÄ fhðkLkku ykËuþ ykÃke ËeÄku. íkus Mk{Þu hkòyu ÃkkuíkkLke MkuLkkLku ykËuþ ykÃÞku 32

33 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý fu òyku ! Þ¿kLku rAÒkr¼Òk fhe Lkk¾ku, søkSðLk yLku íkuLkk MkkrÚkÞkuLku {khe Lkk¾ku. hkòLke yk¿kkÚke MkirLkfkuyu Þ¿kLku rAÒkr¼Òk fhe søkSðLkLku ÃkfzeLku {khe LkkÏÞku. yk «{kýu søkSðLk yfk÷ {]íÞwt ÃkkBÞku. Mk{økú økwshkíkLke «ò yLku hkòykuyu yk ®nMkk{Þ Þ¿kLkwt Ãkrhýk{ òuÞwt íÞkhÚke ®nMkk{Þ Þ¿k fhðkLkk çktÄ ÚkR økÞk.

y®nMkk yLku ðirËf Þ¿kkuLkwt «ðíkoLk

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu Mk{økú ¼khíkËuþ{kt rð[hý Mk{Þu òuÞwt fu Ä{oLkk Lkk{ Ãkh ®nMkk{Þ Þ¿kkuu Úkíkk níkk yLku ËuðíkkykuLke ykøk¤ «kýeykuLke çkr÷ yÃkkíke níke. yk fÁý á~Þ òuRLku ËÞk{q ík ¼økðkLk ©enrhyu ®nMkkLkku rðhkuuÄ fÞkuo. Mk{økú hkßÞ{kt ½ku»kýk fhe fu - Ëuðe-ËuðíkkykuLke ykøk¤, Þ¿kku{kt yLku ÃkkuíkkLkk ½hku{kt fu çknkh Ãkþw -ÃkrûkykuLku {khðkt yLku íkuLkwt {ktMk ¾kðwt yu {nkÃkkÃk Au yLku ðuË rðÁØ Ãký Au. {kíkkÚke Ãký yrÄf ËÞk¤w yuðk ðuËLkwt íkkíÃkÞo ®nMkk{Þ Þ¿k fhðkLkwt õÞkhuÞ Ãký LkÚke. «kýeykuLkku ðÄ fhðku, {ktMk ¼ûký fhðwt yk {kLkð Mk{ksLke ÃkhtÃkhkÚke rðÁØ Au. ík{k{ LkkLkk-{kuxk «kýeykuLku SðLk SððkLkku yrÄfkh Au. Mk]rüfíkko ¼økðkLku {kLkð {kxu MkkÂíðf yLku yLkuf «fkhLkkt ÄkLÞ-V¤ku ykrË WíÃkÒk fÞkO Au. íkuLkk îkhk Þ¿kkrË yLku ¼kusLk fhðwt òuRyu. yk «{kýu Ä{oLkk Lkk{u Úkíke ®nMkkLkku fuð¤ {kir¾f rðhkuÄ fÞkuo yux÷wts Lkne ÃkhLíkw ykËþoLkk ÁÃk{kt yLkuf MkkÂíðf y®nMkk{Þ Þ¿kku Ãký fÞko. ðuË {tºkkuLkk yð¤k yÚko fheLku y¼ý «òLku Mk{òðeLku {q¾o Ãktrzíkkuuyu ©enrhLke MkkÚku ðkË-

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý rððkË fheLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLku yLku WØð Mkt«ËkÞLku yðirËf rMkØ fhðkLke fkurþþ fhe ÃkhLíkw yLík{kt ©enrhLkkuu rðsÞ ÚkÞku. yk «{kýu Mk{ks{kt ®nMkk{Þ Þ¿k îkhk «ð íkík fwheðkòuLku çktÄ fhkðeLku MkðoSðrníkkðnLkku MktËuþ ykÃÞku. 34

suík÷ÃkwhÚke y®nMkk{Þ Þ¿kLkku «kht¼

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLke ÃkkMku rºkfhý MkkÁÃÞ hMkkÞý níkwt. yÚkkoíkT {Lk, ðkýe yLku r¢Þk{kt yufíkk níke. íkuÚke íku{ýu fuð¤ ®nMkk{Þ Þ¿kkuLkku rðhkuÄ Lk fÞkuo ÃkhLíkw ykËþoLkk ÁÃk{kt yLkuf ðirËf Þ¿kku fheLku yuf ÃkhtÃkhk þY fhe. suík÷Ãkwh{kt íku{ýu rð.Mkt. 1864 ðiþk¾ {rnLkk{kt Mkðo«Úk{ Þ¿k fÞkuo su ÃkqýoÁÃkÚke ðirËf yLku y®nMkk{Þ níkku. yk Þ¿k{kt yLkuf rðîkLkT çkúkñýkuu ykÔÞk níkk. nòhkuLke MktÏÞk{kt ¼õíkøký Ãký ykÔÞk níkk. yk çkÄkLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ðirËf yLku y®nMkk{Þ Þ¿kLkwt {nkíBÞ Mk{òÔÞwt yLku íkuLku RÂåAík V¤ËkrÞ Ãký çkíkkÔÞwt. yk «{kýu ðirËf Þ¿k yLku MkkÂíðf Þ¿kkuLke ÃkhtÃkhk [k÷wt fhe. íÞkhÃkAe ©enrhyu yLkuf {kuuxk-{kuuxk Þ¿kkuLke ÃkhtÃkhk þÁ fhe su yksu Ãký yu ÃkhtÃkhk [k÷e ykðu Au.

fwrhðkòu

íku Mk{Þu Mk{ks{kt çku «Úkk ( fwrhðks ) ¼Þtfh níke. yuf íkku Mkíke«Úkk yLku çkeS çkk¤feLkku sL{ ÚkkÞ íkku íkuLku økh{ ËqÄ{kt zwçkkze ËRLku çkk¤ níÞk fhðe.(ËqÄÃkeíke fhðe)

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

Mkíke «Úkk

«k[eLk Mk{Þ{kt þwØ ðirËf Ä{oLkku ½ýku «¼kð níkku. íku Mk{Þu «ríkðúíkk Lkkrhyku yrík Mk{Úko níke yLku Ãkrík{kt Ãkh{uïhLke ¼Âõík níke. íkuÚke ÃkríkLkk {]íÞwt ÃkAe Ãkrík rðLkk Sðe Mkfíke Lk níke. íkuÚke ÃkríkLkk {]íÞwt ÃkAe «ríkðúíkk Ä{oLkk «¼kðÚke MðÞt s ÃkkuíkkLkk þheh{ktÚke yÂøLk WíÃkÒk fheLku MðuåAkÚke þhehËkn fheLku Mkíke Úkíke níke. ÃkhLíkw y¿kkLke Mk{ksu yk Mkíke«ÚkkLku swËe heíku Mk{S ÷eÄkuu yLku ÃkríkLkk {]íÞwt ÃkAe íku{Lke ÃkÂíLkLku sçkhËMíkeÚke ÃkríkLke MkkÚku r[íkk{kt Sðíke çkk¤e Lkk¾ðkLke «Úkk çkLkkðe ËeÄe. Mk{ks{kt ykðe Mkíke«ÚkkLkk Lkk{Úke [k÷íke fw«ÚkkLku çktÄ fhðk {kxu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu Ëhu f Mk{ksLkk ÷ku f ku L ku Mk{òððkLkw t yr¼ÞkLk [÷kÔÞwt yLku yk yuf ¢whíkk Au. {kLkð ®nMkk Au. yçk¤k WÃkh yíÞk[kh Au. yk Ä{oLkk Lkk{u fwrhðks yLku ÃkkÃk Au ykðwt ÷kufkuLku Mk{òðeLku Mkíke«ÚkkLku çktÄ fhkððk{kt ©enrhLkwt {kuxwt ÞkuøkËkLk Au.

çkk¤níÞk

Mk{ks{kt çkeòu yuf fwrhðks yLku ¢whíkk níke. rðþu»k fheLku Xkfwh Mk{ks{kt ÷øLkLkk Mk{Þu fLÞkËkLkLke MkkÚku ½ýwt Ënus ykÃkðwt Ãkzíkwt níkwt. òu fLÞkLkk rÃkíkk ÃkkMku ÃkÞkoó ÄLk Lk nkuÞ íkku ÃkkuíkkLkwt ½h- s{eLk ðu[eLku Ãký Ënus ykÃkðwt Ãkzíkw níkw. ( yksu Ãký y{wf Mk{ks yLku hkßÞ{kt Ënus ykÃkðkLkku rhðks [kÕÞku ykðu Au) ½h{kt òu fLÞkLkku sL{ ÚkkÞ íkku {kíkkrÃkíkkLke Ãkwhk SðLkLke f{kýe fLÞkËkLkLke MkkÚku Ënus{kt [k÷e

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý síke níke. íkuÚke íkuLkku «¼kð çkk¤feyku Ãkh Ãkzâku. ½h{kt òu çkk¤feLkku sL{ ÚkkÞ íkku sL{íkktLke MkkÚku s økh{ ËqÄ{kt çkku¤e ËR {khe Lkk¾ðk{kt ykðíke níke. yk «{kýu fLÞkLke níÞk fhðkLkku fwrhðks Mk{økú ¼khík{kt [k÷íkku níkku. økwshkík{kt yLkuf Mk{kòu{kt ykðku fwrhðks ßÞkhu ©enrhyu òuÞku íÞkhu Mk{ksLkk ík{k{ ÷kufkuLku yk fwrhðks rðþu Mkk[wt ¿kkLk ykÃkeLku yk rhðksLku MktÃkqýo çktÄ fhkÔÞku. 36

Ëefhe {khðkLkwt çktÄ fhku

yks Úke çkMkku ð»ko Ãknu÷kt ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý økwshkíkLkk økk{ku-økk{ ðirËfÄ{oLke MÚkkÃkLkk yLku Mk{ks MkwÄkhýk {kxu rð[híkk níkk. MkkÚku yLkuf {nkLk Mktíkku yLku nrh¼õíkku Ãký rð[híkk níkk. yuf rËðMk ©eS {nkhks fux÷kf Mktíkku ¼õíkku MkkÚku fåALkk íkqýk çktËhÚke ðnký{kt çkuMkeLku òuzeÞk ÃkÄkÞko. hðS Mkwíkkh ¼õík Ãký MkkÚku níkk. {nkhksu hðS MkwíkkhLku fÌkwt y{u yk LkËe{kt çkuXk Aeyu ík{u økk{{kt òyku s{ðk MkkY ftRf xet{ý ÷R ykðku . {nkhksLke yk¿kkÚke hðS Mkwíkkh økk{{kt sR xet{ý ÷RLku ykðíkk níkk {køko{kt Ä{zfk (fåA) Lkk økhkrþÞk yËkuS, fÕÞký®MknS, hk{®MknS íkÚkk hkÞÄýS yu [khu ¼kRyku {éÞk. hkÞÄýSyu hðS MkwÚkkhLku ÃkwAâwt ík{u ynª fu{ ? hðS Mkwíkkhu fÌkwt ©eS {nkhks fåA Ëuþ{ktÚke ynª ÃkÄkÞko Au íku{Lke MkkÚku nwt Ãký ykÔÞku Awt. {nkhks LkËe{kt rçkhksu Au. íÞkhu [khu ¼kRykuLku fÌkwt [k÷ku ykÃkýu Ãký {nkhksLkkt ËþoLk fhðk [k÷eyu. ÃkAe [khu ¼kRyku

37 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý {nkhksLkkt ËþoLku ykÔÞk. hðS MkwÚkkh {nkhks {kxu xª{ý ÷kÔÞk níkk íku {nkhksLku ykÃÞwt . ©eS {nkhks sBÞk. ÃkAe s¤ÃkkLk fhe nkÚk ÄkuRLku ÃkAe {nkhksu [khu ¼kRykuLku fÌkwt «MkkËe s{þku ? [khu ¼kRykuyu fÌkwt f]Ãkk fheLku ykÃkku íkku s{eyu. ©eS {nkhksu fÌkwt «MkkËe s{þku íkku økktzk ÚkR sþku. íÞkhu yËku¼kR çkkuÕÞk {nkhks ! nwt íkku ík{khku MkíMktøke Awt yLku yk {khk ¼kRyku Au íku Ãký MkíMktøke suðk s Au yux÷u «MkkËe s{u yuðk Au. ykÃkLke «MkkËeÚke ¼Þ Ãkk{u yuðk LkÚke. Mkðuo «MkkËe sBÞk ÃkAe ©eS {nkhks ðkíkku fhðk ÷køÞk. MkíMktøk fhkuòu. yk Ëun Au íku ûký¼tøkwh Au. ½zeyuf{kt Lkkþ ÚkR sþu. yLku Vhe ykðku {Lkw»ÞËun {¤ðku Ëw÷o¼ Au {kxu fÕÞkýLkwt MkkÄLk íkku íkífk¤ fhðwt. íku{kt çknwt ÷ktçkku rð[kh fhðku Lknª. íÞkhu yËk¼kRyu fÌkwt {nkhks ! ík{u ðkík fhe íku Mkk[e Au. ík{u su{ fnku Au íku{ fheþwt. {nkhksu fÌkwt Mkkt¼¤ku íÞkhu Mkki «Úk{ ík{u Ëefheyku {khðkLke çktÄ fhku. Ëefheyku {kheLku ÃkkÃk íkku fhku s Aku Ãký MkkÚkkuMkkÚk Mk{ksLke ÔÞðMÚkk Ãký íkkuzku Aku. íÞkhu yËk¼kEyu fÌkwt yu y{khkÚke fu{ ÚkkÞ. Ëefheyku {khðkLkwt çktÄ fheyu íkku ÷kuf{kt ÷ks òÞ. fu{ fu y{khk ¼kRyku Lku LkkíkLkkt Mkøkkt MkçktÄeyku Mkðuo {~fhe fhu , Lku yu{ fnu su , ík{u fkuRfLkk MkMkhk Úkkyku, Lku Mkk¤k Úkkyku, Lku ík{khu ½uh s{kR Lku çkLkuðe ykðeLku çkuMkþu. yk çkÄwt y{kÁt yÃk{kLk fnuðkÞ . yLku ð¤e ËefheLkkt ÷øLk fhkðeyu íÞkhu Ënus{kt ½ýwt økhkMk Ëuðwt Ãkzu. {ktøku yux÷wt Lk ykÃkeyu íkkuu y{khu Lke[u òuðwt Ãkzu . yk çkÄe ÷kuf÷ks çknw ykze ykðu Au .

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý íÞkhu {nkhksu fÌkwt ík{u MkíMktøk fhku Lku ËefheÞwtLku Sðíke hk¾ku ÷kuf÷ks ík{Lku ykze Lkne ykðu Lku ík{khkÚke çkeò økhkrMkÞkyku Ãký þe¾þu. Mk{ks{kt çkÄk ykðwt fhþu íkku çkÄuLku ËefheÞwt Sðíke hnuþu. òu ík{u y{khk ð[Lku fheLku MkíMktøke fhþku Lku ËefheÞwtLku Sðkzþku íkku ík{kYt fÕÞký Úkþu. ík{u fÌkwt su ÷kufku y{khe {~fhe fhu Au. þwt rLkËkuo»k çkk¤feLku ¢whíkkÃkqðof {khe Lkk¾ðe íku þwt ík{khe ykçkY Au ? yu þwt ík{khe {kuxkR Au ? ík{khk Mkøkk MkçktÄe Lku Lkkíke÷kyku ík{khe {~fhe fhu Au íku n{ýkt yu {~fhe sýkÞ Au, Ãký fkuRf yuðku hkò ykðþu su hkò Ãk]Úðe ÃkhLkk ík{k{ økhkMkeÞkykuLke. íku MkðuoLke ËefheÞwtLku Sðíke hk¾kðþu Lku su økhkrþÞkyku ËefheLku {khþu íkuLkku økhkMk Ãk[kðe ÷uþu Lku fuË fhþu, íku rËðMku ík{khe {~fhe Úkþu fu Lknª ÚkkÞ ? íÞkhu yËk¼kRyu fÌkwt {nkhks yuðwt Úkþu íku y{u Ëu¾þwt? {nkhksu fÌkwt nk ík{u Ëu¾þku. {nkhksLkkt ykðkt rníkLkkt ð[Lkku Mkkt¼¤eLku [khu ¼kRyku ËefheÞwt Lk {khðkLke «rík¿kk ÷eÄe yLku fåA Ëuþ{kt ykðeLku {nkhksLkku MktËuþku ykÃÞku. ÃkAe {nkhks çkeS ð¾ík ßÞkhu fåA{kt ykÔÞk íÞkhu fåALkk Mkðuo økhkrþÞkykuyu ËefheÞwt Lk {khðkLke «rík¿kk ÷eÄe . yu ð e s heíku fkrXÞkðkz{kt Ãký {nkhksu yLku f økk{ku{kt VheLku fkXe fkuze yLku økhkrþÞkykuLku SðLkLkku Mkk[ku yÚko çkíkkðeLku {kLkð SðLkLkwt {wÕÞ Mk{òÔÞwt. ËkfheÞwtLku Lk {khðkLke yk¿kk ykÃke yLku òu {khþku íkku Ãkh÷kuf{kt íkku Ëw:¾e Úkþku ÃkhLíkw yk ÷kuf{kt ykçkYt yLku {kuxkR sþu. {kxu fkuRyu 38

39 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ykðwt fkÞo fhðwt Lkne yuðku WÃkËuþ ykÃÞku. yk WÃkËuþLkku «¼kð Mk{økú økwshkík{kt Ãkzâku yLku Äehu Äehu ËefheÞwtLku {khðkLkwt çktÚk Úkðk ÷køÞwt . yk «¼kðÚke «¼krðík ÚkÞu÷k ytøkúuòuLku Ãký ykùÞo ÚkÞwt fu - su fkÞo hkòyu fhðwt òuRyu yu fkÞo ¼økðkLk MðÞt fhu Au. ykðe heíku yLkuf rðÄ «Mktþk fhðk ÷køÞk níkk.

ðuËLkku MktËuþ

ËwhkøkúnLku fkhýu ½ýk ð»kkuoÚke ði»ýðku yLku þiðku{kt ÃkhMÃkh MkiØkÂLíkf ÞwØ suðwt ði{LkMÞ [kÕÞwt ykðíkwt níkwt. íku ði{LkMÞLku Ëqh fhðk {kxu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu MÃkü Mk{òÔÞwt fu - rð»ýw yLku rþð çkÒku yuf s ík¥ð Au. su Ãkh{ MkíÞ Au. íku s yLktíkYÃk Au. yLktíkLkk{e Au. íku s [íkw{wo¾ çkúñkLkk ÁÃk{kt søkíkLke WíÃkr¥k fhu Au. rð»ýwLkk ÁÃk{kt Ãkk÷Lk fhu Au yLku rþðLkk ÁÃk{kt Mktnkh fhu Au. íkuÚke ÃkkuíkkLkk fkÞo¼uËÚke y÷øk - y÷øk ÁÃk yLku Lkk{Úke «rMkØ Au. ÃkhLíkw Ãkh{ík¥ðLke rð»ýwÁÃk yLku rþðÁÃk ykrË fkuR Ãký ÁÃkLke WÃkkMkLkk fhðkÚke ÃkhçkúñLke s WÃkkMkLkk ÚkkÞ Au. rð»ýw, LkkhkÞý, rþð ykrË fkuR Ãký Lkk{Lke WÃkkMkLkk fhe þfkÞ Au. yu s ðuËkuLkku Ãkh{ rMkØkLík Au. ¼økðkLk ©ef]»ýu økeíkk{kt fÌkwt Au. ²ï ² ²Îï±¼¢ |¢QU¢ ² ¼ï ¢h²¢ç ±¼¢: J ¼ïçÐ }¢¢}¢ï± ÜU¢ñ ¼ï² ² y²ç±ç{Ðê±üÜU}¢ì JJ (x¢è¼¢ 9.23) yk rMkØkLíkLku MÃküÁÃkÚke ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu Mðr÷r¾ík rþûkkÃkºke{kt fÌkwt Au »ÜU¢y}²}¢ï± ç±¿¢ï²æ Ý¢Ú¢² ¢}¢ãïà¢²¢ï: J

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ©|¢²¢ïüÏ¢ír¢LÐï ¢ ±ïÎï¯é Ðíç¼Ð¢ÎÝ¢¼ì JJ ( çà¢ÿ¢¢. 49) LkkhkÞý yLku rþðS ( þtfh) yu çkuLkwt yufkí{kÃkýwt s òýðwt; fu{ su ðuËLku rð»ku yu çkuÞLkwt çkúñÁÃku fheLku «ríkÃkkËLk fÞwO Au. yk «{kýu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ¼õíkku{kt ¼økðkLkLkwt ÁÃk yLku Lkk{ Ãkh ÃkhMÃkh ËqhkøkúnÚke ði{LkMÞ Vu÷kÞu÷wt níkwt íkuLku Ëqh fheLku ðuËkuLkku MktËuþ {kir¾f WÃkËuþ îkhk yLku þk ku îkhk MÃküÁÃkÚke Mk{òÔÞku. EïhLkkt yLkuf ÁÃk nkuðkt Aíkk Ãký yufuïhðkËLkwt «ríkÃkkËLk fheLku þið (rþð¼õík) yLku ði»ýðkuLkwt y¿kkLk Ëqh fÞwO. Ä{o {ÞkoËk Äk {f MÚkkLkku yLku {trËhku{kt MkíMktøkLkk Lkk{ Ãkh eyku yLku ÃkwÁ»kku yuf MkkÚku çkuMkeLku fÚkk-ðkíkko Mkkt¼¤íkkt níkkt. íkuLkkÚke MkíMktøkûkuºkku{kt ¼ÂõíkLkk Lkk{ Ãkh ¼ük[kh Vu÷kíkku níkku. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu MkíMktøkLku þwØÁÃk ykÃkðk {kxu {trËhku{kt MkíMktøkMk¼k, WÃkLÞkMk, WíMkð ykrË{kt ykðLkkh e-ÃkwÁ»k {kxu y÷øk-y÷øk {ÞkoËkyku rLkrùík fhe. ÃkwÁ»kku yLku eyku {kxu {trËhkuLke y÷øk- y÷øk MÚkkÃkLkk fhe. suLkkÚke çkÒku ÃkkuíkÃkkuíkkLke {ÞkoËkyku{kt hneLku ¼økðkLkLkwt ¼sLk fhe þfu. yk «{kýu {ÞkoËkyku fhðkÚke MkíMktøkLkwt MðÁÃk rðþu»k þwØ ÚkÞwt. yksu Ãký yk Mkt«ËkÞ{kt e yLku ÃkwÁ»kku {kxu y÷øk -y÷øk {trËhkuLke ÔÞðMÚkk Úkíke ykðu Au. MkkÄwykuLku eyku ykX «fkhLkk MktMkøkoÚke Ëqh hnuðkLkku WÃkËuþ fÞkuo yuðe s heíku Mkkæðe eykuLku Ãký ÃkwÁ»kÚke ykX «fkhLkk MktMkøkoÚke Ëqh hnuðkLkwt fÌkwt. Mkt«ËkÞLkk yk[kÞkuoLku MÃküÁÃkÚke ykËuþ ykÃÞku fu íku 40

41 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ÃkwÁ»kkuLku s {tºk yLku Ëeûkk ykÃku yLku eykuLku yk[kÞoÃkÂíLk {tºk yLku Ëeûkk ykÃku. yk «{kýu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu íku Mk{Þu yLku ¼rð»ÞLke ÂMÚkríkLku òuRLku ¼Âõík{køko yLku Äk {f ûkuºkku{kt Ëqhk[kh Lk Vu÷kÞ yu {kxu Ä{o{ÞkoËkykuLke MÚkkÃkLkk fhe suLkkÚke ¼rð»Þ{kt Ä{o {ÞkoËkLkku ¼tøk Lk ÚkkÞ. yksu Ãký yk Mkt«ËkÞ{kt rðþu»kÁÃkÚke Ä{o{ÞkoËk Ëu¾kÞ Au. rðrþükîiík rMkØkLík yZkh{e MkËe{kt ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ¼Âõík yktËku÷LkLkk ÃkwLk: rðfkMk{kt {níðÃkqýo ÞkuøkËkLk ykÃÞwt. ¼økðkLk ©eLkkhkÞý îkhk WÃkrËü, ©e÷û{e îkhk «ð íkík íkÚkk ©eLkkÚk{wrLk, ©ehk{kLkwò[kÞo, ©ehk{kLktË Mðk{e ykrË yk[kÞku o îkhk «ð Äík rðrþükîi í k{íkLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ÃkkuíkkLkk rMkØkLíkLkk ÁÃk{kt Mðefkhíkkt Mðr÷r¾ík rþûkkÃkºke{kt yk «{kýu WÕ÷u¾ fÞkuo Au. }¢¼æ ç±çà¢C¢mñ¼æ }¢ï x¢¢ïH¢ïÜU¢ï {¢}¢ ïç ¼}¢ì J ¼~¢ Ï¢ír¢¢y}¢Ý¢ ÜUëc ¢ ï±¢ }¢éçQUp x¢}²¼¢}¢ì JJ ð[Lkk{]ík{kt ÃkkuíkkLke Ár[ MÃkü fhíkkt fnu Au.hk{kLkws Mðk{eyu suðe heíku ûkh yûkh Úkfe Ãkh su ÃkwÁ»kku¥k{ ¼økðkLk íkuLkwt rLkÁÃký fÞwO Au, íku ÃkwÁ»kku¥k{ ¼økðkLkLku rð»ku y{khu ¼Âõík Au. íkÚkk þwfSLkk suðku íkÚkk sz¼híkLkk suðku íkku y{khu ðihkøÞ Au Lku ykí{rLkck Au, yuðe heíku y{khku yr¼«kÞ íkÚkk Ár[ Au. ( ð[Lkk{]ík. ÷kuÞk 14) yk «{kýu WÃkkMÞ ËuðLke MÃküíkk çkíkkðe Au.

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ík¥ðrLkýo Þ ÃkËkÚkkuoLkwt yÂMíkíð Mðefkhðk{kt ©ehk{kLkwò[kÞoLkk rMkØkLík «{kýu ©enrhyu ºký ík¥ðkuLkku Mðefkh fÞkuo Au. íku Au - r[íkT- yr[íkT yLku Eïh. r[íkT yux÷u Sð. yr[íkT yux÷u søkík yLku Eïh yux÷u yk çkÒku ík¥ðkuLkk rLkÞtíkk yLku ytíkÞko{e Au. yk ºkýu ík¥ð rLkíÞ yLku Mkrðþu»k Au. ÃkhLíkw r[íkT yLku yr[íkT Mðík: y÷øk nkuðkt Aíkkt EïhLku ykÄeLk Au. yk ºkýuLkwt MðÁÃk ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu rþûkkÃkºke{kt çkíkkÔÞwt Au. 42

r[íkT ( Sðkí{k)

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu Sðkí{kLkk MðÁÃkLku {Lk, «ký, çkwrØ, þheh ykrËLke MkkÚku nkuðkt Aíkkt íkuLkkÚke rð÷ûký ík¥ð fÌkwt Au. íku Sðkí{k Mð¼kðík: yÃkníkÃkkÃ{k, rðsh, rð{] í Þw , rðþku f , rðrs½íMk, yrÃkÃkkMk, MkíÞfk{ yLku MkíÞMktfÕÃk yk ykXøkwýrðrþü íkÚkk [iíkLÞÁÃk, ykLktËÁÃk, rLkíÞ, yýw, ÔÞõík, yr[tíÞ rLkhðÞð, rLk ðfkhÁÃk yLku ¿kkLkk©Þ Au. Sðkí{k EïhLkku rLkÞkBÞ Au. ÄkÞo Au. þu»kÁÃk Au. ykðk W¥k{ økwýkuuÞwõík Sðkí{k nkuðk Aíkkt MktMkkhkðMÚkk{kt {kÞkLkk økwý yLku Mð¼kðÚke ykåAkrËík ÚkR sðkÚke rðÃkheík yðMÚkk{kt Ëu¾kÞ Au. Sð ÃkkuíkkLkk çkÄkt fkÞkuo {kxu EïhÃkh ykr©ík Au. MðíktºkÁÃkÚke fkuR fkÞo fhe þõíkku LkÚke. ©enrhyu SðLku çkúñLkku ytþ {kLÞku Au. íkuðeheíku Sð yLku EïhLke Mk¥kk y÷øk- y÷øk nkuðk Aíkkt çkÒkuLke ðå[u LkðrðÄ MktçkLÄ ( yðMÚkkyku) hnu÷e Au íku LkðrðÄ yðMÚkkyku yk «{kýu Au(1) Mðk{e - Mkuðf MktçkLÄ (2) hûÞ - hûkf MktçkLÄ (3) rÃkíkk -

43 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý Ãkwºk MktçkLÄ (4) þu»k - þu»ke MktçkLÄ (5) ¼ík]o -¼kÞko MktçkLÄ (6) ¿kkík] -¿kuÞ MktçkLÄ (7) þheh -þherh MktçkLÄ (8) ykÄkh ykÄuÞ MktçkLÄ (9) ¼kuõík] - ¼kuuøÞ MktçkLÄ. yk «{kýu çkÒku ðå[u MktçkLÄ MkËkÞ hnu÷ku Au. ©enrhyu ðuË yLku WÃkrLk»kËkuLkk «{kýku ykÃkeLku SðLku yýw MðÁÃk fnu÷ Au. »¯ ¥ ¢é: ¥¢y}¢¢ ( }¢é ÇÜU¢ïÐçÝ¯Îì) Ï¢¢H¢x¢í à¢¼|¢¢x¢S² à¢¼{¢ ÜUçËÐ¼S² |¢x¢¢ï è±S² (Eï¼¢Eï¼Ú¢ïÐçÝà¢Îì) S±LÐ}¢ì ¥ ¢é}¢¢~¢}¢ì S²¢¼ì yk ©wríkykuLkk rMkØkLíkLku ©enrhyu rþûkkÃkºke{kt SðLkw t ÷ûký çkíkkðíkkt fnu Au fu Ny ¢ï ¢éS êÿ}¢ç ÎíêÐ¢ï ¿¢¢¼¢ Ã²¢ ²¢ç¶H¢æ ¼Ýé}¢ì J ¿¢¢Ýà¢vy²G¢ çS ¼¢ï è±¢ï ¿¢ï²¢ïÓÀïl¢çÎHÿ¢ ¢: JJ yk «{kýu Sðkí{k yýwt nkuðkt Aíkkt «fkþLke su{kt ÔÞkó Au. þhehLkk yuf ¼køkÁÃk ÓËÞ{kt hneLku Ä{o¼qík¿kkLk îkhk Mkðoºk þheh{kt Mk{kLk ÁÃkÚke ÔÞkó ÚkRLku Mkw¾-Ëw:¾Lkku yLkw¼ð fhu Au. Eïh rð¼q Au.yÚkkoíkT Mkðoºk ÔÞkÃkf Au. Sð yuf yÕÃk¿k yLku y÷øk þÂõíkÞwõík ík¥ð Au ÃkhLíkw Eïh Mkðo¿k yLku Mkðo þÂõík{kLk Au. yk «{kýu SðLkw t MðÁÃk yLku ÷ûký çkíkkðeLku yLík{kt Mkt û ku Ã k{kt þu»kíðrðrþü ¿kkík]íð SðLkwt ÷ûký ©enrhyu MðefkÞwO Au.

yr[íkT ( {kÞk søkíkT- «f]rík)

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu {kÞk yÚkkoíkT søkíkLku Lk íkku r{ÚÞk {kLÞwt Au yLku Lk yrLkð[oLkeÞ yLku Lk íkku yuf íkwåA ÃkËkÚko {kLÞwt Au. suLkwt ðýoLk Lk ÚkR þfu íkuLku yrLkðo[LkeÞ fnuðk ÃkhLíkw søkíkT íkku ÷ûkýÞwõík Au. yLku yrLkðo[LkeÞ fÚkLk {kºkÚke íku r{ÚÞk Lk fnuðkÞ ÃkhLíkw íkuLku rðr[ºk fne þfkÞ.

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ©enrhyu søkíkLku MkíÞ {kLÞwt Au yLku ¼økðkLkLke yËT¼qík þÂõík {kLke Au. íkuÚke Ãkhçkúñ rLkíÞ nkuðkÚke íkuLke þÂõík Ãký rLkíÞ s nkuÞ íkuÚke «f]rík Ãký MkíÞ Au. ÃkhLíkw ÃkrhðíkoLkþe÷ Au. rþûkkÃkºke{kt søkíkLkwt ÷ûký çkíkkðíkkt fnu Au ç~¢x¢é ¢¢y}¢¢ ¼}¢: ÜUëc ¢à¢çQUÎïüã¼Îè²²¢ï: (çà¢ÿ¢¢Ð~¢è) }¢¢²¢ ±²éÝ}¢ì ¿¢¢Ý}¢ì {kÞk þçËLku ¿kkLk ðk[e fneLku ©ehk{kLkwò[kÞo yLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu søkíkLku MkqºkkLkqfq÷ yLku ÷kufkLkqfq÷ MkíÞ Mkkrçkík fÞwO Au. 44

Eïh

EïhLkk rð»kÞ{kt ©ehk{kLkwò[kÞo yLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkku rMkØkLík yuf s Au. Eïh MkíÞMðÁÃk ¿kkLkMðÁÃk Au yLku MkíÞ, yLkkrË økwýrðrþü Ãký Au yLku MkðkoLíkÞko{e Mkðof{oV÷«Ëkíkk Au. MkíÞMðÁÃk MktÃkqýo sz[uíkLkkí{f søkík EïhLkwt þheh Au. íkuÚke yk Sð-søkík çkÒku EïhLkwt rLkÞkBÞ, ÄkÞo yLku þu»k Au. Eïh yk MktÃkqýo søkíkLkk ykí{k Au. íkuÚke Eïh Sð-søkíkLkk rLkÞk{f, Äíkko yLku þu»ke Au. yk rMkØkLíkLku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu rþûkkÃkºke{kt yuf &÷kuf îkhk EïhLkwt MðÁÃk yLku fkÞo çkíkkÔÞwt Au. NÎ²ï è±±Á è±ï ¢ï ¼²¢üç}¢¼²¢ çS ¼: J ¿¢ï²: S±¼æ~¢ §üà¢¢ï ¢ñ ±üÜU}¢üÈUHÐíÎ: JJ ©wríkyku Ãký yk rMkØkLíkLkwt «ríkÃkkËLk fhu Au - ²S² Ðëç ±è à¢ÚèÚ}¢ì J ²S²¢ Ð: à¢ÚèÚ}¢ì J ²S²¢çxÝ à¢ÚèÚ}¢ì J ²S²¢ ¼çÚÿ¢æ à¢ÚèÚ}¢ì J ²S² ±¢²é: à¢ÚèÚ}¢ì J ²S² l¢ñ: à¢ÚèÚ}¢ì J ²S²¢y}¢¢ à¢ÚèÚ}¢ì J ²¢ï }¢ë y ²é } ¢ ¼Úï @ÚÝì ²S² }¢ë y ²é : à¢ÚèÚ}¢ì ²æ }¢ë y ²é Ý ü ± ï Î , »¯ ±ü|¢ê¼¢ ¼Ú¢y}¢¢Ðã¼Ð¢ }¢¢ çÎÃ²¢ï Îï±¢ï »ÜU¢ï Ý¢Ú¢² ¢:

45 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý yÚkkoíkT su Ãkh{kí{kLkwt Ãk]Úðe, s¤, íkus, ðkÞw, ykfkþ ykí{krË þheh Au. yÚkkoíkT yk MktÃkqýo søkík Ãkh{kí{kLkwt þheh Au. su yk sz [uíkLkkí{f søkík Au íku MktÃkqýo ©enrhLkwt þheh Au. yk «{kýu ©wrík-M{]rík fnu Au. Eïh r[íkT yLku yr[íkTLkk rLkÞ{Lk fíkko íkÚkk íkuLku fkÞo{kt «ð]¥k fhLkkh Au. søkíkLke Mk]rü yLku rðLkkþ EïhLke ÷e÷k Au. H¢ïÜU± ¢é HèH¢ÜUñ±Ë²}¢ì çkúñ Mkwºk (2-1 33) HèH¢ ãÚïçÚÎæ ±ü}¢ì ( rð»ýw Ãkwhký) Ï¢¢H: RUèÇÝÜUñçÚ± }¢¢ïÎ¼ï |¢x¢±¢Ýì J yk «{kýu ¼økðkLk ÃkkuíkkLke ÷e÷k {kxu søkíkLke Mk]rü fhu Au. Eïh íkÚkk r[íkT-yr[íkTLkk ÃkhMÃkh MktçkLÄLku MÃkü fhíkkt fnu Au. Eïh íkÚkk r[íkT yr[íkT yÚkkoíkT Sð yLku søkíkLkku MktçkLÄ yrðLkk¼kð Au. íku ÃkqýoíkÞk yktíkrhf MkBçkLÄ Au. íku{ýu yuf ytþ{kt Eïh íkÚkk Sð-søkíkLke ðå[u íku s MktçkLÄ çkíkkÔÞku Au su Sð íkÚkk Ãkt[¼kiríkf þhehLke ðå[u Au yÚkkoíkT þheh þherh MktBçkLÄ. yk «{kýu r[íkT, yr[íkT yLku Eïh yk rºkrðÄ ÃkËkÚkoLku Mðefkhðk{kt ykÔÞkt Au. yk «{kýu r[íkT -yr[íkT rðþu»kýkuÚke Þwõík rðrþü EïhLke yufíkk MÚkkrÃkík ÚkkÞ Au. íkuÚke yk {íkLku rðrþükîiík fnuðkÞ Au. m²¢ï|¢¢ü± çm¼¢ J çm¼ñ± mñ¼}¢ì J Ý mñ¼}¢ì ¥mñ¼}¢ì J ç±çà¢C@ïÎ}¢ì ¥mñ¼}¢ì ç±çà¢ÓÅ¢mñ¼}¢ì yk «{kýu [uíkLk-y[uíkLkkí{f søkík ÃkhçkúñLkwt þheh Au. su{ Ãkt[¼kiríkfËun Sðkí{kLkwt þheh Au. rðrþ»xkîiík{íkLkk ykÄkh Ãkh ¼Âõík {køko{kt ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ©ehk{kLkw ò [kÞo L kk yLkw M kkhu ËkMÞíð ¼kðÞwõík rð»ýwLke ¼Âõík Ãkh çk¤ ykÃÞwt Au.

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu rð[kÞwO fu ßÞkt MkwÄe nwt yk Ãk]Úðe Ãkh Awt; Mkt«ËkÞ MkwÔÞÂMÚkíkÁÃkÚke yLku {ÞkoËk{kt [k÷íkku hnuþu. ÃkhLíkw {khk ytíkÄkoLk ÃkAe ¼rð»Þ{kt Ãký MkwÔÞðÂMÚkíkÁÃkÚke Mkt«ËkÞ [k÷íkku hnu yLku {khk yLkwÞkÞe nt{uþkt yk ÷kuf{kt yLku Ãkh÷kuf{kt Ãký Mkw¾e hnu íku nuíkwÚke ËuþrðËuþ{kt hnuíkk ÃkkuíkkLkk ¼õíkkuLku {kxu rþûkkÃkºke Lkk{Lkku yuf yËT¼qík MktËuþ ÷ÏÞku su SðLkLkwt MkkiÚke {níðÃkqýo fkÞo níkwt. yk rþûkkÃkºke økúLÚk{kt Mkðuo MkåAk kuLkku Mkkh {kºk 212 &÷kuufku{kt çkíkkðe ËeÄku. yk rþûkkÃkºke økúLÚkLke rðþu»kíkk ðk[ðkÚke sýkÞ Au fu - LkkLkk yuðk økúLÚk{kt y®nMkk, MkíÞ, Lkerík, MkËk[kh, ÷ku f ÔÞðnkh, SðLkþi ÷ e, hksLkerík, Mkt«ËkÞLke {ÞkoËk, MðrMkØkLík yLku ykæÞkÂí{f rMkØkLík ðøkuhu ÷kirff yLku y÷kirff Mkw¾ «kró {kxu ykð~Þf çkÄe ðkíkkuLku yrík yËT¼qík heíkÚke MkwøkútrÚkík fhe Au. yk s rþûkkÃkºke Mkt«ËkÞLke yk[kh Mktrníkk {kLkðk{kt ykðu Au.

ytøkúuòu MkkÚku r{÷kÃk

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk Mk{Þ{kt økw s hkík hkßÞ{kt yt ø kú u ò u L kw t þkMkLk Vu ÷ kR hÌkw t níkw . ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLke Mkk{krsf íkÚkk Äk {f fkÞoLke «Mktþk Mk{økú økwshkík «Ëuþ{kt ÚkR hne níke. {wtçkRLkk økðLkoh MkhT ßÞkuLkT {kÕf{ ßÞkhu hksfkux ykÔÞk íÞkhu íkuLku ©enrhLke «Mktþk Mkkt¼¤e íÞkhu íkuýu Ãký ©enrhLku {¤ðkLke RåAk ÔÞõík fhe yLku økZÃkwh{kt rðhks{kLk ©enrhLku {¤ðkLkku MktËuþku {kuf÷kÔÞku.

47 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý ©enrhyu fÌkwt y{u hksfkux ÃkÄkhþwt íÞkhu yð~Þ {¤eþwt. rð.Mkt. 1886 Vkøký MkwË 5 hrððkh ( E. Mk. 26-21830)Lkk rËðMku ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý hksfkux ÃkÄkÞko yLku yk s rËðMku MkhT ßÞkuLkT {kÕf{TLku {éÞk. ©enrhLkk fkÞoLke «Mktþk fhíkkt økðLkohu fÌkwt su fk{ hksçk¤, MkiLÞçk¤ nkuðk Aíkkt hkòyku LkÚke fhe þfíkk íkuÚke hkßÞ{kt [kuhkuLke, ÷qtxkhkykuLke, rLkËkuo»k {Lkw»ÞkuLke níÞkyku fhLkkhkykuLke MktÏÞk rËLk-«ríkrËLk ðÄíke síke níke yLku [khu çkksw nknkfkh ÚkR hÌkku níkku íku yksu ykÃkLkk «íkkÃkÚke òýu ÃkrhðíkoLk ÚkR økÞwt nkuÞ yLku Mk{økú hkßÞ{kt þkÂLík Vu÷kR økR Au. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu økðLko h Lku Mðr÷r¾ík rþûkkÃkºkeLke ¼Ux ykÃke yLku fÌkwt fu yk s y{khk yLkwÞkÞeyku {kxu Mkk{krsf yLku Äk {f fkÞo¢{kuLke yk[kh Mktrníkk Au. yk s rþûkkÃkºke çkÄkLku LÞkÞ, Lkerík yLku Ä{o rþ¾ðu Au . su {Lkw»Þ yk rþûkkÃkºkeLkwt Ãkk÷Lk fhþu íku õÞkhu Ãký yLÞkÞ yLkerík yLku fkuRLku Ãký Ëw:¾ Lknª ykÃke þfu. økðLkohu rþûkkÃkºkeLkku ykËhÚke Mðefkh fÞkuo yLku ÃkkuíkkLkk ÓËÞLke MkkÚku ÷økkðeLku ©enrhLke «Mktþk fhðk ÷køÞk. rnLËw Ä{oLku yLkwMkkhu ¼økðkLk ( økkuz) MðÞt yk ÷kuf{kt {Lkw»Þ yðíkkh ÁÃku ykðu Au yLku {Lkw»ÞkuLku Lkerík yLku LÞkÞ íku{s Ä{o rþ¾ðu Au. yksu nwt ykÃkLkk fkÞo{kt Lkerík yLku Ä{oLkku Mk{LðÞ òuR hÌkku Awt. íkuÚke ík{u MkkûkkíkT ¼økðkLk Aku. íÞkh ÃkAe økðLkohu ©enrhLke Ãkqò fheLku yrík{qÕÞðkLk ð -y÷tfkhkuLke ¼ux yÃkoý fhe.

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

¼køkðíkÄ{o L ke Ãkw L k: MÚkkÃkLkk ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk rMkØkLíkLku yLkwMkkhu ðuËku îkhk «ríkÃkkrËík ¼køkðíkÄ{o s ykíÞtríkf fÕÞkýLkwt MkkÄLk Au. yk ðirËf Ä{oLkkt [kh ytøk Au, Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ yLku ¼Âõík. yk [khuÞ{ktÚke òu fkuR Ãký yuf ytøkLke LÞwLkíkk hne økR íkku ¼køkðíkÄ{oLkku Ãkqýo rðfkMk Lk ÚkkÞ. íkuÚke ©enrhyu ¼køkðíkÄ{oLkk [khu ytøkkuLkku Mk{LðÞ fheLku Mk{òÔÞwt Au, íkuLkwt «{ký ð[Lkk{]ík økúLÚk{kt òuðk {¤u Au. suðe heíku {Lkw»Þ{kt íkÚkk fkuR «kýe{kt fkuR yuf ytøkLke LÞwLkíkk nkuÞ íkku íkuLku ÃkqýkOøke Lk fnuðkÞ yLku íku SðLkLkku Ãkqqýo rðfkMk LkÚke fhe þfíkku íkuðe s heíku Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ yLku ¼Âõík rðLkk ¼køkðíkÄ{oLkku ÃkqýorðfkMk LkÚke ÚkR þfíkku. íkuÚke ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu yk [khu ytøkkuLkku MkËkÞ Mk{LðÞ Úkíkku hnu íkuÚke MkíMktøk Ãkh rðþu»k çk¤ ykÃÞwt Au. ¼rð»Þ{kt MkíMktøkLkku «ðkn ÂMÚkhÁÃkÚke [k÷íkku hnu íku {kxu ©enrhyu Mkt«ËkÞ{kt {wÏÞ [kh ÃkhtÃkhkykuLke MÚkkÃkLkk fhe þk ÃkhtÃkhk, {trËhÃkhtÃkhk, yk[kÞoÃkhtÃkhk yLku MktíkÃkhtÃkhk. yk [khu ÃkhtÃkhkykuLkk {kæÞ{Úke MkíMktøk{kt yux÷wt çk¤ {éÞwt fu ©eMðkr{LkkhkÞý Mkt«ËkÞ{kt Mkt«ËkÞ þçËLkk MÚkkLku MkíMktøk þçËLkku «Þkuøk Úkðk ÷køÞku yLku yk {køko Ãkh [k÷LkkhLku MkíMktøkeLkk Lkk{Úke yku¤¾ðk ÷køÞk.

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý

MkkrníÞ Mkt«ËkÞLkk {wÏÞ økúLÚk MktMf]ík ¼k»kkLkk økúLÚkku (1) MkíMktøkeSðLk

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLke yk¿kkÚke yk økúLÚkLke h[Lkk rðîíðÞo ©eþíkkLktË Mðk{eyu fhe Au. yk økúLÚk Ãkkt[ «fhý{kt rð¼õík Au. Mðk{eyu yk {nkLk økúLÚk{kt Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ, ¼Âõík, MkíÞ, y®nMkk, Äk {frðrÄ, [kh ðýo yLku [kh yk©{Lkk Mkk{kLÞ yLku rðþu » k Ä{o L ke MÃküÁÃkÚke «ríkÃkkËLk fÞwO Au. íkuÚke yk økúLÚk Mkt«ËkÞLkk ËkþorLkf rMkØkLík yLku Äk {f {kLÞíkkykuLkku ykÄkh Au. rðþu»k{kt yk økúLÚk ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLke sL{Úke ÷RLku yLíkÄkoLk MkwÄeLke MktÃkqýo ÷e÷kLkk ðýoLkÚke ÃkrhÃkqýo Au.

rþûkkÃkºke

rþûkkÃkºkeLkk h[rÞíkk ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý MðÞt Au. çkÄkt þk~ºkkuLkku Mkkh {kºk 212 &÷kuf{kt çkíkkÔÞku Au. íkuÚke yk økúLÚk Mkt«ËkÞLkk ËkþorLkf rMkØkLík yLku Äk {f {kLÞíkkykuLkku ykÄkh Au. yk rþûkkÃkºke økúLÚkLke rðþu»kíkk íkku yu Au fu yk LkkLkk MktËuþ{kt ©enrhyu y®nMkk, MkíÞ, Lkerík, MkËk[kh ÷kufÔÞðnkh, SðLkþi÷e, hksLkerík, Mkt«ËkÞLke {ÞkoËk, MðrMkØkLík yLku ykæÞkÂí{f rMkØkLík ykrË yLkuf ÷kirff yLku Ãkkh÷kirff Mkw¾ «kró {kxu ykð~Þf rLkÞ{ku yk økúLÚk{kt yËT¼qíkÁÃku MkwøkúÂLÚkík fÞkO Au. yk LkkLkk økúLÚk{kt ©enrhyu MkðoSðrníkkðn Lkk{Lkku yËT¼qík MktËuþku ykÃÞku Au.

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý yk su y{khe ðkýe íku y{kÁt MðÁÃk Au. íkuÚke rþûkkÃkºkeLku y{kYt MðÁÃk {kLkeLku íku{Lku ykËhÃkqðof {kLkòu. (209) yk &÷kuf{kt MðÞt ©enrhyu yk¿kk fhe Au. Mkt. 1882 {nk MkwÄ ( ðMktík Ãkt[{e) Mkku{ðkhLkk rËðMku ( E. MktðíkT 12-21886) ðzíkk÷{kt ©eMknòLktË Mðk{eyu ÃkkuíkkLkku MktËuþ rþûkkÃkºke îkhk ykÃÞku. 50

økúLÚk yLku h[rÞíkk

rþûkkÃkºke ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý MkíMktøkeSðLk{T ©eþíkkLktË Mðk{e nrhðkõÞMkwÄkrMkLÄw: ©eþíkkLktË Mðk{e ©enrhrËÂøðsÞ ©eþíkkLktË Mðk{e rþûkkÃkºke yÚko ËerÃkfk ©eþíkkLktË Mðk{e çkúñ{e{ktMkk ©e{wõíkkLktË Mðk{e ËþkuÃkrLk»kËT¼k»Þ{T ©eøkkuÃkk¤kLktË Mðk{e økeíkk¼k»Þ{T ©eøkkuÃkk¤kLktË Mðk{e þktrzÕÞ Mkwºk¼k»Þ{T ©erLkíÞkLktË Mðk{e MkíMktøke¼q»ký{T ©eðkMkwËuðkLkLË çkúñ[khe çkeò Ãký yLkuf økúLÚkku WÃk÷çÄ Au. økwshkíke yLku rnLËe ¼k»kk{kt MkkrníÞ

ð[Lkk{]ík

yk økúLÚk{kt ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu økk{ku økk{ ykÃku÷ WÃkËuþ, ¿kkLk[[koLkwt Mktf÷Lk Au. ykLkwt Mktf÷Lk ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLkk Mk{fk÷eLk Ãkkt[ rðîkLkT MkËTøkwÁ ©e{wõíkkLktË

51 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý Mðk{e, ©erLkíÞkLktË Mðk{e, ©eçkúñkLktË Mðk{e, ©eøkkuÃkk¤kLktË Mðk{e yLku ©e þwfkLktË Mðk{eyu fÞwO Au. yk økúLÚk ík¥ð¿kkLkLkku yËT¼qík yLku yLkwÃk{ ¼tzkh Au. yk økúLÚk{kt {kuxk {kuxk rðîkLkkuÚke ÷RLku y¼ý økúk{eý ÷kufkuLkk «& kuLkk W¥kh ¼økðkLk ©enrhyu ðuË, WÃkrLk»kËT , ÃkwhkýkuLkk «{kýku Mkrník yLku Mkh÷ ¼k»kk{kt ykÃÞk Au. íkuÚke yk økúLÚk Mkt«ËkÞLkk ËkþorLkf rMkØkLík yLku Äk {f {kLÞíkkykuLkku ykÄkh {kLkðk{kt ykÔÞku Au. ¼õík®[íkk{rý, rLk»fw ¤ kLkt Ë fkÔÞ{T , {w õ íkkLkt Ë fkÔÞ{T , «u{kLktËfkÔÞ{T, ©enrh[rhºkk{]íkMkkøkh ykrË yLkuf «feýo ÃkãLkk Ãký økúLÚkku Au.

MÚk¤ {wÏÞËuð «ríkck ðzíkk÷ ©e÷û{eLkkhkÞýËuð rð. MktðíkT 1881 fk íkf MkwË 12, økwÁðkh ( íkk. 3-11-1824 ) MÚk¤ {wÏÞËuð «ríkck Äku÷uhk ©e{ËLk{kuunLkËuð rð. MktðíkT 1882 ðiþk¾ MkwË 13, þrLkðkh ( íkk. 19-5-1826) MÚk¤ {wÏÞËuð «ríkck swLkkøkZ ©ehkÄkh{ýËuð rð. MktðíkT 1884 ðiþk¾ ðË 2, økwÁðkh ( íkk. 1-5-1828) MÚk¤ {wÏÞËuð «ríkck økZÃkwh ©eøkkurÃkLkkÚkS{nkhks rð. MktðíkT 1885 yk»kkZ MkwË 12, {tøk¤ðkh ( íkk. 20-10-1828)

53 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý yk «{kýu çkeò yLkuf yk[kÞkuo îkhk «ríkckrÃkík {trËhku ËuþLkk rðrðÄ ¼køkku{kt Au.

yk[kÞo MÚkkÃkLkk

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu økwÁ ÃkhtÃkhkLke çku økkËeLke MÚkkÃkLkk fhe. y{ËkðkË{kt ©eLkhLkkhkÞýËu ð ÃkeX yLku ðzíkk÷{kt ©e÷û{eLkkhkÞýËuðÃkeX. rð. MktðíkT 1882 fk íkf ðË 3 {t ø k¤ðkh (E.Mk. 28-11-1825) Lkk rËðMku ðzíkk÷{kt ÃkkuíkkLkk çkÒku ¼kRyuLkk Ãkwºk ©eyÞkuæÞk«MkkËS {nkhksLku ©eLkhLkkhkÞýËuðÃkeXLkk yk[kÞoÃkËu MÚkkÃÞk yLku ©eh½wðehS {nkhksLku ©e÷û{eLkkhkÞýËuðÃkeXLkk yk[kÞoÃkËu rLkÞwõík fÞko. yksu Ãký yu çkÒku yk[kÞo ÃkhtÃkhk [k÷e ykðu Au.

yLíkÄko L k

¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý økZÃkwh{kt ËkËk¾k[hLkk Ëhçkkh{kt Lke{ð]ûk Lke[u ðurËfk Ãkh rðhks{kLk níkk. ykøk¤ Ëuþ-ËuþLkk nòhku ¼õíkku yLku Mktíkku Ãký WÃkÂMÚkík níkk. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý MkËTøkwÁ ©e{wõíkkLktË Mðk{e, Þkuøkehks ©eøkkuÃkk¤kLktË Mðk{e, ykrË {nkLk MkËTøkwÁykuLke Mkk{u árüfheLku çkkuÕÞk. Mðk{e ! yks ykÃk MkkiLku yuf rðþu»k ðkík fhðk {kxu çkku÷kÔÞk Au. Mðk{e ! y{u su «ÞkusLkÚke yk Ãk]ÚðeÃkh ykÔÞk níkk íku çkÄkt «ÞkusLk Ãkwhkt ÚkR økÞkt Au. ðirËf Ä{oLkwt ÃkwLkÁ¥ÚkkLk ÚkÞwt Au, yÄ{oLkku ûkÞ ÚkÞku, ¼rð»Þ{kt Ãký ðirËf Ä{oLke hûkk yLku MkkÄw ÃkwÁ»kkuLke hûkk yLku íku{Lkk {LkkuhÚk Ãkqýo Úkíkk hnu íku {kxu {trËhkuLke MÚkkÃkLkk, yk[kÞo ÃkhtÃkhk,

¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý MktíkkuLke ÃkhtÃkhk yLku Mkíþk kuLke h[Lkk ÚkR Au.su ð»kkuo MkwÄe [k÷íke hnuþu yLku íkuLkk {kæÞ{Úke ¼køkðíkÄ{oLkku Ëuþ-rðËuþ{kt «[kh Úkíkku hnuþu. yks Mkw Ä e Mkt í kku yLku ¼õíkku L ke MknkÞÚke Mk{økú Mk{ks{kt MkwÄkh ÚkÞku Au. ykMkwheþÂõíkLkwt ÃkrhðíkoLk ÚkÞwt Au. yksu íku ÷kufku Ãký Ä{o, y®nMkk, MkíÞ Lkerík{Þ SðLk Sððk ÷køÞk Au. ðirËfÄ{oLke Mkðoºk MÚkkÃkLkk ÚkR Au. yuðe heíku ¼rð»Þ{kt Ãký MkíMktøk{kt yuðe Ãkrðºkíkk yLku Äk {fíkk [k÷íke hnu íku {kxu y{u yk[kÞkuo yLku ykÃk suðk {nkLk MkËTøkwÁ MktíkkuLku yk MktíMktøkLke sðkçkËkhe MkkuÃkeLku y{u yk ÷kufÚke rðËkÞ ÷ELku MðÄk{ sðkLkwt rð[kÞwO Au. ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýLke yk ðkík Mkkt¼¤eLku Mk¼k{kt çkuXu÷k çkÄk Mktíkku yLku ¼õíkkuLkk Lkuºkku{ktÚke yktMkwðnuðk ÷køÞkt. þwt y{khk SðLk«ký yksu y{Lku AkuzeLku MðÄk{ [kÕÞk sþu ? íkuLkk rðLkk y{kÁt SðLk Lkne hnu. Mk{økú Ëhçkkh{kt þkufLkwt ðkíkkðhý AðkR økÞwt. MkÒkkxku AðkR økÞku. Ëqh-Ëqh økk{ku{kt hnuíkk nòhku ¼õíkkuLku yk ðkíkLke ¾çkh {¤íkkt s çkÄk Ãkkuíkk-ÃkkíkkLkwt fk{-fks AkuzeLku ©eS {nkhksLkkt Ëþo fhðk økZÃkwh ykððk ÷køÞk. ¼økðkLk ©e Mðkr{LkkhkÞýu rð[kÞwO fu òu Mktíkku yLku ¼õíkkuLku ykðe ÂMÚkrík{kt AkuzeLku yk ÷kufÚke yLíkÄkoLk ÚkR sRþ íkku {khk rðLkk Mktíkku-¼õíkku ÃkkuíkkLkwt þheh Auze Ëuþu. ykðwt rð[kheLku ©enrhyu yk[kÞo. Mktíkku yLku ¼õíkkuLku ykïkMkLk ykÃkíkkt fÌkwt - ík{u çkÄk Äehs hk¾òu y{u yk MkíMktøk AkuzeLku 54

55 ¼økðkLk Mðkr{LkkhkÞý õÞktÞ LkÚke sðkLkk, nt{uþkt MkíMktøk{kt s hnuþwt yLku y{khk îkhk MÚkkrÃkík ©eLkhLkkhkÞýËuð, ©e÷û{eLkkhkÞý Ëuð, ©eøkkuÃkeLkkÚkS {nkhks ykrËLke {q íkyku{kt MkkûkkíkT MkËk rðhks{kLk hrnþwt. ¼õíkkuLke {Lkkufk{Lkkyku Ãkqýo fheþwt. ík{ku çkÄk yuf MkkÚku {¤eLku y{khe yk¿kkLkwMkkh Ëuþ-rðËuþ{kt ðirËf Ä{o, ¿kkLk, ðihkøÞ Þwõík ¼økðkLkLke ¼Âõík fhíkk hnuòu yLku fhkðíkk hnuòu. ßÞkt MkwÄe Ãkkuíku fhu÷kt f{oLkku Ãkqýo ûkÞ Lkne ÚkkÞ íÞkt MkwÄe Sðkí{kLku yk Ãkt[¼kiríkf þheh{kt hnuðwt Ãkzþu. íkuÚke y{khk yLíkÄkoLk ÚkÞk ÃkAe fkuR Ãký Mktík fu ¼õík ÃkkuíkkLkwt þheh AkuzðkLkku «ÞkMk Lk fhòu. nwt ð[Lk ykÃkwt Awt fu su Ä{o {ÞkoËk{kt hnuþu íkuLku yLík Mk{Þu y{u MðÞt y{khkt rËÔÞ ËþoLk ykÃkeLku y{khe MkkÚku Äk{{kt ÷R sþwt. yk ð[LkLku y{u sÁh Ãkkzþwt íkuÚke ík{u çkÄk Ä{o{ÞkoËkyku{kt hneLku ¼økðkLkLke ¼Âõík{Þ SðLk rðíkkðòu. yk «{kýu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞýu ¼køkðíkÄ{oLke MÚkkÃkLkk fheLku ÃkkuíkkLkk yðíkkhLkwt «ÞkusLk ÃkwÁ fÞwO yLku økZÃkwh{kt ÃkkuíkkLkk Mktíkku -¼fíkkuLku AuÕ÷ku rËÔÞ MktËuþku ykÃkeLku rð. MktðíkT 1886 suX þwË 10 çkwÄðkh ( E. Mk. 1-61830)Lkk rËðMku MðÞt ytíkÄkoLk ÚkÞk. yk «{kýu ¼økðkLk ©eMðkr{LkkhkÞý fw÷ 49 ð»ko 2 {rnLkk 1 rËðMk yk Ãk]Úðe Ãkh hneLku yLkuf SðkuLkku WØkh fÞkuo yLku ykðLkkh Lkðe ÃkuZeLku Ãký Mkk[ku {køko çkíkkÔÞku.

Mk{kó