Koolmees kijkt naar kalkbronnen buíten het bos, illustratie: Joost Tinbergen
Door stikstof minder huisjesslakken en daardoor calciumgebrek bij zangvogels Tekst en foto’s: Jaap Graveland
Stikstof blijft in het nieuws. Het nieuwe kabinet trekt maar liefst 25 miljard uit om de uitstoot en neerslag van stikstof te beperken tot het niveau dat ‘de natuur kan hebben’. In een vorig artikel (Waardvogel juni 2021) vertelde ik over m’n onderzoek naar de calciumhuishouding bij vogels. Waarbij we de koolmees als modelsoort gebruikten, want die is talrijk en broedt in nestkasten, dus je kunt eenvoudig gegevens verzamelen. In dit artikel laat ik zien hoe we aantoonden dat door verzuring als gevolg van stikstofneerslag de vogels een tekort aan calcium (Ca) hebben kregen, en dat afname van huisjesslakken hiervan de belangrijkste oorzaak lijkt te zijn. D
H
et stikstofprobleem is al minstens 50 jaar oud. Pas in 1990 werd effectief beleid geformuleerd en sindsdien is de stikstofneerslag door maatregelen in onder meer de landbouw met 2/3 afgenomen. De overheid laat graag het effect van beleid zien dus toont bijna alleen het afnemend verloop vanaf 1990. Voor grafieken die ook toename daarvóór laten zien (figuur 1), moet je rapporten uitspitten. Het punt bij die afname is alleen dat de stikstofneerslag voor veel soorten natuur nog steeds veel te hoog is, dat staat meestal ook niet in trendgrafieken. Daar komt bij dat het effect van stikstofneerslag cumulatief is, optelbaar: elk jaar een beetje te veel heeft opgeteld een groot effect. Bijvoorbeeld dat op grote delen van de arme zandgronden een aantal mineralen bijna helemaal zijn weggespoeld uit de bovengrond, waaronder calcium. Maar ik loop op de feiten in mijn verhaal vooruit.
B
ijvoerproef met calcium In het vorige artikel beschreef ik dat eischalen van mezen dun en poreus waren, en dat eieren daardoor uitdroogden of kapot gingen. Dat kon in principe meerdere oorzaken hebben: vergiftiging door stoffen als DDT, vergiftiging door aluminium en cadmium dat normaal gebonden zit aan bodemdeeltjes maar vrijkomt bij bodemverzuring en door planten en insecten wordt opgenomen. Of calciumgebrek.
28
WAARDVOGEL | FEBRUARI 2022
Figuur 1: Resultaten bijvoerproef calcium (Ca).
