ARCHEOLOGIE scans genomen, maar nu vanuit een andere hoek, namelijk van boven op de berg. Nadien volgt er een ruim internationaal debat. Gelukkig laten de Egyptenaren zich niet opjutten. Verborgen kamers vinden zou op zich al sensationeel zijn, maar het kunnen net zo goed onafgewerkte grafkamers zijn, of opslagruimtes van Toetanchamon zelf. Of zelfs natuurlijke holtes, want dat gebergte is poreus. We zullen pas zeker zijn na een ‘kijkoperatie’. DHM: Uw werk heeft niet rechtstreeks te maken met de mogelijke ontdekking in het graf van Toetanchamon? Marleen: Nee ik werk in Dayr al-Barshã (Midden- Egypte), waar we met de KU Leuven al sinds 2002 archeologisch onderzoek doen. De grootste verrassing daarbij was ongetwijfeld de ontdekking in 2007 van het intact graf van Henoe, een hoge ambtenaar die rond 2050 voor Christus leefde in de nabijgelegen stad. Zowel qua locatie als qua tijdsperiode is er totaal geen verband met het graf van Toetanchamon, een farao die zo'n 700 jaar later leefde. Op de Zuidheuvel van Dayr al-Barshã doen we archeologisch onderzoek naar eventuele sporen van cultische activiteit in dit gebied. Bij opgravingen in de voorhof van een aantal Oude Rijks rotsgraven hebben we er in de periode 2012 / 2014 enkele opmerkelijke vondsten gedaan, waardoor we onze opvattingen over mummificatie tijdens het Oude Rijk aanzienlijk moeten bijstellen. DHM: De vondst van een bijzonder intact dodenmasker? Marleen: Ja, het was heel bijzonder, zo’n goed geconserveerd dodenmasker was men in deze regio nog nooit eerder tegengekomen. Het voorwerp lag met het gezicht naar beneden in het puin, waardoor ik het niet meteen kon thuisbrengen. Ik nam het voorzichtig uit de grond en pas toen we het in ons opgravingshuis omdraaiden, zagen
Het fragiele dodenmasker in gips (foto Marleen De Meyer)
Het dodenmasker geeft belangrijke nieuwe informatie over de begrafenisgewoontes van de oude Egyptenaren we dat het om een masker ging. Dat ·was toch wel een eurekamoment. Een dodenmasker uit deze vroege periode is zeldzaam. Tot hiertoe zijn er slechts een dertigtal opgediept en dan nog enkel in de grafvelden bij Memphis, de oude Egyptische hoofdstad, die op bijna 300 km van Dayr al-Barsha ligt. De daar gevonden dodenmaskers uit gips dateren van veel vroeg uitgevoerde opgravingen en zijn meestal niet zo goed gedocumenteerd.
Boetseren of pleisteren DHM: Hoe werden zo’n maskers gemaakt? Marleen: Tot vandaag ging men er van uit dat de maskers geboetseerd werden . Dat is een moeilijke opdracht als je dat in pleisterwerk wil doen. Omdat de buitenzijde van het masker dat wij vonden nog goed intact is, kunnen we zien dat het uit verschillende lagen bestaat, waarop indrukken van textiel te zien zijn. Wat ook opvalt is dat de ogen haast vormloze bollen zijn, wat vreemd is voor de Egyptische kunst. Men maakte dus met verschillende lagen textiel, doortrokken met natte pleister een afdruk van waarschijnlijk het gelaat van de overleden persoon. Om deze methode te testen, hebben we die techniek nu toegepast op onze prof. Egyptologie in Leuven, Harco Willems, die een gewillig slachtoffer was.
Portretkunst
Men probeerde dus de individuele gelaatstrekken van de overledene weer te geven, wat bijzonder is aangezien men in de Egyptische kunst bijna enkel gestandaardiseerde afbeeldingen aantreft. Vaak wordt beweerd dat de Egyptenaren geen portretkunst gekend hebben, maar er zijn wel uitzonderingen op deze regel te vinden. Misschien maakte men zo’n dodenmasker omdat men geloofde dat de ziel, die na de dood rondfladdert en op zoek gaat naar zijn lichaam, dat lichaam op een of andere manier ook moest herkennen. Met een dodenmasker dat het gezicht van de overledene vrij realistisch weergeeft, wordt dat weer een stuk gemakkelijker. En hoewel ons dodenmasker uit pleisterwerk bestaat en niet uit puur goud zoals dat van Toetanchamon, geeft het belangrijke nieuwe informatie prijs over de begrafenisgewoontes van de oude Egyptenaren, besluit Marleen. (fh)
DE HOOGSTRAATSE MAAND - MEI 2016 - 17
