Ode aan Madeleine Sophie Blanchard en haar luchtballon
Madeleine landde in 1806 in Rijkevorsel…of in Hoogstraten Het is toch ongelooflijk hoe de omgeving van Hoogstraten luchtballonnen weet aan te trekken! Komt dat door de gunstige windrichting of is het louter toeval? Als het praktisch windstil is, dan zien we ze vaak boven ons hoofd hangen. Meestal kondigen ze zich aan door enkele korte maar krachtige sisklanken, alsof een kolonel een heel regiment tot stilte beveelt. In 1870 landde de luchtballon Archimedes met drie ballonvaarders, een aantal postduiven en een heel pak brieven in Castelré na een tumultueuze vlucht van bijna zes uur. Tijdens de FransPruisische oorlog was de ballon namelijk ontsnapt uit het omsingelde Parijs. Die landing was een primeur, want die dag is de luchtpost in ons land geboren. Dit feit is vrij goed bekend en er staat zelfs een monument waar de ballon gestrand is. Een minder bekend feit, maar daarom niet minder belangrijk, is dat Hoogstraten de eerste vrouw in de Zuidelijke Nederlanden uit de hemel zag landen. Het was in het jaar 1806, op 23 november om precies te zijn, iets voor klokke twee in de namiddag, om nog preciezer te zijn. Ze was met haar ballon helemaal alleen uit Antwerpen vertrokken. Die dag was het daar groot feest want het was de eerste keer dat er een ballon de lucht inging en dan nog wel met een vrouw. Dubbel spektakel dus, dubbele ambiance! Heel Antwerpen kwam op de been en door het luide applaus daverde de kathedraal op haar grondvesten. Een vrouw, stel u voor, de lucht in! De hemel alleen weet hoe ze een luttele vijftig minuten later in Hoogstraten is terechtgekomen, enfin ergens in een weide tussen Hoogstraten en Rijkevorsel. De juiste ligging van de landing is tot vandaag moeilijk te bepalen. Jammer, want dan zouden alle vrouwen uit heel Hoogstraten… of uit heel Rijkevorsel beeldhouwer Jef Martens kunnen smeken een standbeeldje op te richten ter ere van deze prachtige, moedige vrouw.
Luchtballonkapsel Ze heette Madeleine Sophie Blanchard. Ze was Française en echtgenote van luchtvaartpionier Jean Pierre Blanchard die in 1785 als eerste met een ballon vanuit Engeland het Kanaal overgevlogen was. Toen ze in die weide tussen Rijkevorsel en Hoogstraten geland was, sprongen twee boeren met een riek en een dorsvlegel naar de luchtballon toe, in de veronderstelling dat ze een draak hadden zien landen, maar toen ze de vrouw zagen, maakten ze zich snel uit de voeten. Een draak in de gedaante van een vrouw, dat was boven hun krachten gerekend. Ze vluchtten hals over kop naar de burgemeester en de pastoor. Het misverstand werd al snel opgelost en met kar en paard keerde “madam” naar Antwerpen terug waar ze triomfantelijk werd onthaald. Toen Madeleine Sophie Blanchard in Antwerpen opsteeg, was ze niet aan haar proefstuk toe want ze had inmiddels al acht vluchten achter de rug. Haar eerste vlucht was haar huwelijksreis, de allereerste ooit in de lucht! Met de jaren namen haar prestaties alleen maar toe en op een dag stak ze zelfs met haar luchtballon de Alpen over. Overal waar ze kwam, werd ze als een diva op handen en schouders gedragen. Toen Jean-François Pilâtre de Rozier op 21 november 1783, als eerste de lucht invloog, schreef filosoof Diderot profetisch dat de mens ooit op de maan zou stappen. Maar dat de luchtballon, nu bijna 250 jaar na haar uitvinding en ondanks al haar beperkingen nog altijd de hemel aftast, dat had zelfs de grootste denker niet kunnen voorspellen. Maar de vergelijking met de moderne ruimtevaart gaat verder. De eerste vluchten hielden iedereen in de ban, arm en rijk. Zodra de ballon voldoende hoogte gewonnen had, kon iedereen hem zien, zonder entreegeld te betalen. Het enthousiasme voor de luchtballons grensde aan de hysterie. De kleren van de aeronauten werden hun bij de landing letterlijk uit het lijf gerukt, als souvenir. De zottigheid ging zelfs zo ver dat vrouwen kapsels droegen in de vorm van een luchtballon. De namen van die kapsels spraken boekdelen : “coiffure à la Mongolfier”, “à la Blanchard”, “au demi-ballon”. Ook verschenen er tal van afbeeldingen van luchtballons op allerlei bordjes, potjes, pannetjes, waaiertjes, deurknoppen, zakhorloges, enz. Merchandising noemen we dat vandaag. De meesten kennen Laika nog, de Russische hond die in 1957 als eerste levend wezen de ruimte in werd gestuurd. Wel, op 19 september 1783 waren in Versailles, Lodewijk de zestiende, zijn gemalin Marie Antoinette en bijna een half miljoen toeschouwers getuige hoe een schaap, een eend en een haan de lucht invlogen. Er was in die tijd nog geen dierenbescherming. Door een flinke windstoot ontstond er echter een diepe scheur in de ballon en het luchttuig werd vier kilometer verder nogal hard tegen de grond gekwakt. Icarus de eend, helemaal ineengedoken van de schrik, had de crash overleefd en ook Montauciel het schaap en Daedalus de haan doorstonden de luchtdoop goed. Het schaap eindigde zijn roemvol leven op een gezegende leeftijd in de Koninklijke Menagerie. Ook de concurrentie was toen bikkelhard, niet tussen Amerikanen en Russen, neen, maar in Frankrijk zelf, tussen de voorstanders van de hete luchtballon en de supporters van de waterstofgasballon. Beide soorten luchtballonnen waren op nagenoeg hetzelfde tijdstip uitgevonden.
24 - AUGUSTUS 2012 - DE HOOGSTRAATSE MAAND