Νέος Εξάντας - Οκτώβριος 2018

Σέβου Ἅλα

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 61 | ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2018

ΤΣΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΜΕ

Ο

ΡΙ

ΟΣ • ΥΛ

ΤΕ

Ν ΩΝ Λ ΟΓ

Ο

ΛΗ

ΤΑ Λ ΛΙΟ

Γ • ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η Ε Λ

ΙΣΤΕΙ Ο Ν ΧΝΩ Ν •

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Oil Marketing Trading International M A R I N E

F U E L S

ATHENS OFFICE

DUBAI OFFICE

SINGAPORE OFFICE

12 Kithiron str. 174 55 Alimos Athens Greece T: +30 210 96 09 860 F: +30 210 96 09 861 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Office 2001, Saba Tower 1, Jumeirah Lakes Towers, Dubai, United Arab Emirates T: +971 44350500 F: +971 44350505 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Oil Marketing & Trading International Pte. Ltd. 8 Eu Tong Sen Street, #18-83 The Central, Singapore 059818 T: +65 6222 4028 F: +65 6222 4027 Email: singapore@oil-marketing.com

www.oil-marketing.com

70 Χρόνια Προσφοράς στην Υπηρεσία της Ελληνικής Ναυτιλίας

Ευχαριστούμε τους Έλληνες εφοπλιστές για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία 70 χρόνια από την ίδρυση του. Η σχέση αυτή έχει γίνει δυναμικότερη και στενότερη με το πέρασμα του χρόνου ακόμη και στη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης των τελευταίων χρόνων, θεμελιωμένη σε σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης, στήριξης και αλληλεγγύης. Σήμερα, το Νηολόγιο της Λιβερίας αποτελεί μιά παγκόσμια δύναμη στη ναυτιλία αντιπροσωπεύοντας 12% της ολικής χωρητικότητας του παγκόσμιου στόλου (gtons) με 4,200 πλοία όλων των τύπων. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 1090 από τα πλοία τους, καθιστώντας μας πρώτη σημαία στις επιλογές τους. Τα γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό τις ανάγκες της Ελληνικής ναυτιλίας. «Η προσπάθεια μου είχε στόχο τότε

το 2004 να προσφέρει όλες τις υπηρεσίες μας στους Έλληνες εφοπλιστές από τον Πειραιά υπεύθυνα και αξιόπιστα ώστε να τύχουμε της εμπιστοσύνης τους. Σήμερα τους ευχαριστούμε για την προτίμηση τους στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Δουλειά μας είναι να βρίσκουμε λύσεις, να στηρίζουμε το πλοίο και τον εφοπλιστή. Η πίστη μας στις δυνατότητες των Ελλήνων εφοπλιστών που ανεξαρτήτως συνθηκών ναυλαγοράς, όπως στη παρούσα δύσκολη φάση για πλοία υγρού φορτίου αλλά και στο παρελθόν για πλοία ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων, συνεχίζουν να επενδύουν και να συμβάλλουν στην Ελληνική οικονομία μας δημιουργεί πρόσθετη υποχρέωση στήριξης και αλληλεγγύης στους Έλληνες εφοπλιστές. Στο άκρως ανταγωνιστικό και απαιτητικό σημερινό ναυτιλιακό περιβάλλον, το να είσαι ένα μεγάλο νηολόγιο εξ απόψεως αριθμού πλοίων ή

O Μιχάλης Πανταζόπουλος, είναι Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου.

υπηρεσιών είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας. Ένα άλλο εξ’ ίσου επιθυμητό είναι ο ηγετικός ρόλος που απαιτείται σε όλα τα μέτωπα που ενδέχεται να επηρεάσουν τις επιδόσεις, την ασφάλεια, τη φήμη σου, αλλά και την προστιθέμενη αξία που εισάγεις στο διεθνή ναυτιλιακό στίβο.» Γιορτάζοντας τα 70 χρόνια παρουσίας μας στη παγκοσμίως ανταγωνιστική ναυτιλία, όπου η επιβίωση είναι ένα σήμα τιμής που απονέμεται μόνο σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε αυτήν για μακρύ χρονικό διάστημα λόγω των ποιοτικών υπηρεσιών που προσφέρουν, αισθανόμαστε υποχρέωση και ευθύνη αυτής της εμπιστοσύνης των Ελλήνων εφοπλιστών. Γι’ αυτό όχι μόνο η ειλικρινής ευγνωμοσύνη μας αλλά και η δέσμευσή μας στην ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα αποτελούν τα θεμέλια της αγαστής συνεργασίας μας.

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Μην κοιτάς το µέλλον σου

Ταξίδεψε και κατάκτησέ το!

Σταδιοδρόµησε ταξιδεύοντας µε τους πρωτοπόρους της Ελληνικής Ναυτιλίας ως Αξιωµατικός του Εµπορικού Ναυτικού

51σύγχρονα φορτηγάπλοία Capes ταξιδεύουν την Ελληνική Σηµαία στις θάλασσες του κόσµου

AN A NG EL

MARITIME SERVICES INC.

Λεωφ. Συγγρού 354, Καλλιθέα, Αθήνα 176 74 τηλ. 210 94.67.200 E-mail mail@anangelmar.com

Νέος εξάντας

Τεύχος 61 | Οκτώβριος 2018

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ Καρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ιδία χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο.

Ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος εγκαινίασε στα Καρδάμυλα της Χίου το πρώτο ιδιωτικό, μη κερδοσκοπικό Λύκειο, ναυτικής κατεύθυνσης.

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236 / 237 Fax: 210 42 94 238 E-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www.portcaptainsclub.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 13

Οι δραστηριότητές μας ενημερώνει ο Πρόεδρος καπτα-Μαρίνος Τσάμης

14

Εκδηλώσεις της Λέσχης

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ

22

Άρθρα & Σχόλια του Φρίξου Δήμου

Μαρίνος Τσάμης Πρόεδρος

24

Ναυτική Παιδεία του Φρίξου Δήμου

26

Τα Ποσειδώνια. Σταθερός Πυλώνας Στήριξης της Ναυτιλίας

28

Τελετή Αγιασμού στο “Σπίτι της Μαρίας” και Εγκαίνια του Πρώτου Ιδιωτικού Μη Κερδοσκοπικού Λυκείου Ναυτικής Κατεύθυνσης "T.E.E.N.S."

32

Hodeida του Captain Malcolm MacKenzie

34

Η Αγιοποίηση της Μαρτυρησάσης Υπατίας και η οφειλόμενη συγγνώμη της Βούλας Λαμπροπούλου, Ομοτίμου Καθηγήτριας Γυναικείων Σπουδών Πανεπιστήμιο Αθηνών

36

Ο Ελληνισμός και το μέλλον του του καθηγητή Kοινωνιολογίας Δρ. Ηλία Φιλιππίδη

40

Ιστορίες της Βαρδιόλας. Απ' τα κόκκαλα βγαλμένοι του Φρίξου Δήμου

43

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Ρύπανση των ακτών και επιπτώσεις στον άνθρωπο του Πέτρου Τζιά

50

κ. Λίνα Ποταμιάνου Κιν.: 693 7372665

Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας ευαισθητοποίησης για τον Καρκίνο Μαστού, Παγκοσμίως του Σταύρου Τσιριγωτάκη

59

Το Σύμπαν. Ουρανός του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Νομικοί Σύμβουλοι

66

ΣΑΜΟΣ. Το νησί της Ήρας του Μαρίνου Τσάμη

Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916

69

Όρτσα

70

ΠΛΑΤΩΝ. Ο θεϊκός. Μέρος Δ , της Άννας Βογιατζή

Ρέα Μητροπούλου Ακτή Μιαούλη 51, Πειραιάς Τηλ. 210 42 92 917 Κιν. 694 4915232

76

Η γοργόνα του Κωνσταντή της Ρίας Στρίγκου

83

Κατευόδιο Μιχάλη Χαλκιά του Φρίξου Δήμου

84

Δύο χέρια... Μια αγκαλιά... του Κώστα Τσάμη

91

Ο εχθρός της ζωής δεν είναι ο θάνατος, είναι ο πόνος του Αναστάσιου Ρήγα

92

Αγιασμός στο καράβι της Μάρως Δήμου

Παραγωγή εντύπου

94

H Oινουσσία µητέρα του Μιχάλη Γ. Χαλκιά

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640 E-mail: mx_ster@otenet.gr

96

Λυρικά ταξίδια της Χ. Ρίζου, του Σ. Ραδίτσα, της Μ. Δήμου, της Ζ. Γερονυμάκη, του Μ. Χαλκιά, του Χ. Χρήστου και Γ. Μανέτα

Άγγελος Γαβιώτης Αντιπρόεδρος Διονύσιος Βουτσινάς Β΄ Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Δημοσθένης Παπαδόπουλος Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Σπύρος Ραδίτσας Μέλος Εκδότης-Διευθυντής

Ραλλία Π. Δρακουλάκου Κάρπου 60, Αθήνα Τηλ. 210 9021907-Κιν. 694 5778709

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Share our Passion for Shipping

Capital Ship Management Corp. Ιάσωνος 3, Πειραιάς, 18537, Tηλ.: +30 210 4584900, Fax: +30 210 4285679 E-mail: capital@capitalship.gr, www.capitalship.gr

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙ ΤΗΤΕΣ ΜΑΣ Ενημερώνει ο Πρόεδρος Κάπτα Μαρίνος Τσάμης

Δ

ύο πολύ σημαντικά για την Ελληνική Ναυτιλία γεγονότα συνέβησαν φέτος. Το πρώτο πραγματοποιήθηκε αρχές Ιουνίου και είναι η σπουδαία έκθεση «Ποσειδώνια 2018», η οποία σημείωσε πολύ μεγάλη επιτυχία, αφού ο αριθμός των επισκεπτών και ο όγκος των επαγγελματικών συμφωνιών ξεπέρασαν κάθε αντίστοιχες επιδόσεις προηγούμενων Ποσειδονίων. Το Διοικητικό Συμβούλιο επισκέφτηκε πολλά περίπτερα φίλων επογγελματιών που στηρίζουν οικονομικά και κοινωνικά τη Λέσχη μας, τους συνεχάρη και αντάλλαξε απόψεις για το μέλλον της Ελληνικής ναυτιλίας και συνέχιση της πολύ καλής συνεργασίας μας. Εκείνο όμως που επίσης αξίζει να σημειωθεί είναι ότι στην έκθεση μοιράστηκαν 500 τεύχη του Εξάντα Ιουνίου, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στα «Ποσειδώνια 2018». Τα τεύχη είχαν αναρτηθεί σε φιλικά περίπτερα και προσφέρονταν στους επισκέπτες και τους περαστικούς. Πολλοί γνώριζαν τον Εξάντα, άλλοι όμως τον έβλεπαν για πρώτη φορά, τον άνοιγαν, τον έλεγχαν και τον έπερναν γιατί τους άρεσε η ποιότητα της έκδοσης και του περιεχομένου. Έτσι το περιοδικό μας έγινε κυριολεκτικά ανάρπαστο. Το δεύτερο πολύ σπουδαίο γεγονός για τη Ελληνική Ναυτιλία είναι η ίδρυση από το Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος» του πρώτου ιδιωτικού, μη κερδοσκοπικού Ναυτικού Λυκείου, στα Καρδάμυλα της Χίου. Ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος ξεκΊνησε την φιλανθρωπική του δραστηριότητα προς την Ελληνική Ναυτιλία και την Ελλάδα το 1978 με την ίδρυση του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» στο Μοντεβίδεο της Ουρουγουάης, το οποίο έκτοτε διδάσει σε όλη την Λατινική Αμερική, Ελληνικό πολιτισμό και Ελληνική γλώσσα. Αργότερα το Ίδρυμα επεκτάθηκε στη Χίο όπου φιλοξενεί παιδιά απόρων οικογενειών και τα βοηθά να σπουδάσουν στα σχολεία της περιοχής και στις Ναυτικές Ακαδημίες που λειτουργούν στο πανέμορφο νησί. Προ εξαετίας τα φιλοξενούμενα παιδιά αυξήθηκαν με την ανέγερση του Σπιτιού της Μαρίας. Το φιλανθρωπικό όμως έργο του καπετάν Παναγιώτη

δεν σταματά εκεί. Το 2006 ξεκίνησε η ανέγερση του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου και στη συνέχεια σχολείου για τα πάμπτωχα, παιδιά στην Tema της Ghana. Το σπουδαίο αυτό έργο παρουσιάστηκε στο τεύχος του «Εξάντα» του Φεβρουαρίου 2018. Τα εγκαίνια του πρώτου ιδιωτικού μη κρδοσκοπικού Λυκείου έγιναν στα Καρδάμυλα της Χίου την 14η Σεπτεμβρίου 2018. Ένα υπερσύγχρονο κτίριο, πλήρως εξοπλισμένο με τα πλέον

σύγχρονα μηχανήματα και συστήματα υποδέχτηκε τους μαθητές της πρώτης Λυκείου. Αυτοί είναι οι πρώτοι μαθητές που θα λάβουν την πιο σύγχρονη ναυτική εκπαίδευση. Είναι οι αυριανοί Πλοίαρχοι και Μηχανικοί που θα επανδρώσουν τα Ελληνικά πλοία. Στο νέο ναυτικό Λύκειο που φέρει την επονυμία «Τσάκος Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Ναυτικών Σπουδών» ή TEENS (Tsakos Enhanced Education Nautical School), είναι αφιερωμένο το παρόν τεύχος του «Εξάντα». Οι εκδηλώσεις της Λέσχης για τους τελευταίους μήνες του έτους έχουν ξεκινησει κανονικά. Ήδη τα γεύματα κάθε Τρίτης λειτουργούν, ο Αγιασμός της Λέσχης και το καθιερομένο τρισάγιο για τις ψυχές των φίλων μας που αποδήμησαν έγινε με τον πατέρα Γεώργιο Καλαμάρη. Η ομιλία του κ. Στέλιου Ράμφου ήταν εντυπωσιακή και εννθουσίασε τους παρευρησκομένους. Τώρα διοργανόνουμε την επίσκεψη στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και ευελπιστούμε να έχει επιτυχία. Τελειώνοντας θα ήθελα να παρακαλέσω τα μέλη και τους φίλους της Λέσχης να συμμετέχουν, όσο αυτό είναι δυνατό, στις εκδηλώσεις της Λέσχης, διότι εκτός του ότι περνούν συνήθως όμορφα, δίνουν και σε εμάς κουράγιο να συνεχίσουμε.

Το νεο υπερσύγχρονο κτίριο του Ναυτικού Λυκείου, στα Καρδάμυλα της Χίου.

13

Επίσκεψη στην έκθεση «Ποσειδώνια 2018».

Πάνω: Ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος παρέθεσε επί δύο συνεχείς βραδιές δεξίωση προς τιμή των Ποσειδωνίων, στον προαύλιο χώρο του Μεγάρου Μακεδονία, όπου στεγάζονται τα γραφεία των εταιρειών του. Στη φωτογραφία από δεξιά ο Καπετάν Παναγιώτης, ο πρέσβης της Νοτίου Κορέας, ο Πρέσβης της Ουρουγουάης και αριστερά η χήρα του αείμνηστου Ηλία Τσάκου.

14

Διάλεξη του διακεκριμένου κοινωνιολόγου κ. Ηλία Φιλιππίδη.

1

2

3

1. Στο κέντρο ο Επίτιμος Πρόεδρος τηε Λέσχης Πρίαμος Τζίμητρας και δεξιά ο πρόεδρος της Π.Ε.Σ.Π.Ε.Ν. Δημήτρης Μηνδρινός. 2. Από αριστερά ο Νίκος Λιγνός, ο κ. Ηλίας Φιλιππίδης, ο Αντώνης Φιλιππίδης και η κόρη του Δωροθέα. 3. Από αριστερά καθιστοί ο Δήμος Παπαδόπουλος, ο εκπρόσωπος του Αρχηγού του Λιμανικού Σώματος και ο Γιώργος Σακέλης. Όρθιοι ο Πάνος Μηνόγιαννης και ο Νίκος Λιγνός. 4. Από αριστερά ο Νίκος Λιγνός, ο Σπύρος Ραδίτσας, ο κ. Ηλίας Φιλιππίδης, ο Αντώνης Φιλιππίδης και ο Αντιπρόεδρος της Λέσχης Άγγελος Γαβιώτης.

5. Στο κέντρο ο κ. Θωμάς Χαζήρογλου και δεξιά ο εκπρόσωπος του Αρχηγού του Λιμενικού Σώματος.

4

5

15

Εκδρομή στον Όσιο Δαυίδ.

1

2

3

5

4

6

1. Προσκύνημα στον Άγιο Ιωάννη τον Ρώσσο. Διακρίνεται ο Καπετάν Άγγελος Γαβιώτης. 2-4. Στους καταρράκτες Δρυμώνα. 5. Στον Άγιο Ιωάννη τον Ρώσσο για καφέ. Από αριστερά ο Γιώργος Νοταράς, η κ. Πόλα Καρακωσταντή, ο Πάνος Μηνόγιαννης, η κ. Ειρήνη-Φάνια Παπιδά, η κ. Μηνόγιαννη, ο Πρίαμος Τζίμητρας και η κ. Ελένη Νοταρά. 6. Άφιξη στην Ιερά Μονή του Οσίου Δαυίδ. Διακρίνεται ο Άγγελος Γαβιώτης.

16

Εκδρομή στον Όσιο Δαυίδ.

1

2

3

4

6

5

1. Από Αριστερά Μαρίνος Τσάμης, Γιώργος Στεργιαλής, Πάνος Μηνόγιαννης και η σύζυγός του. 2. Η κ. Μαριέττα Τρικάκου και οι φίλες της. 3-6. Γεύμα σε εστιατόριο της περιοχής.

17

Περιήγηση στα αρχαιολογικά μνημεία του Πειραιά.

1. Ο φερόμενος ως τάφος του Θεμιστοκλή, εντός της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων. 2-3. Στα ερείπια της αρχαίας Αστικης Πύλης του Πειραιά, στην οδό Πύλης.

2

1

3

18

Περιήγηση στα αρχαιολογικά μνημεία του Πειραιά.

1

2

3

1.-4. Μετά την περιήγηση γεύμα σε ταβέρνα της Λεύκας.

4

19

Αγιασμός της Λέσχης για τη χειμερινή περίοδο με τον πατέρα Γεώργιο Καλαμάρη.

Μετά τον αγιασμό ακολούθησε τρισάγιο για τις ψυχές των φίλων μας που έφυγαν από κοντά μας.

20

21

Αρθρα & Σχολια Του Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν. Πρώην Καθηγητή και Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει

Σ

το πανεθνικό πένθος και την μεγάλη απογοήτευση του λαού μας, από την εκατόμβη των αδικοχαμένων θυμάτων της πρωτόγνωρης αυτής πυρκαγιάς, αλλά και για την “επιτυχή” (;;) αντιμετώπισή της, σαν ελπιδοφόρος φάρος έλαμψε η ΑΝΘΡΩΠΙΑ του απλού Έλληνα πολίτη πάλι! Άτομα κάθε φύλου, ηλικίας, μόρφωσης και χωρίς καμία εντολή ή προτροπή εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, τις ασχολίες τους για να προσφέρουν, με κίνδυνο της ζωής τους ακόμη, βοήθεια στους συνανθρώπους τους!!

Μπορούσε κάλλιστα η αρμόδια αρχή, στον όσο λίγο χρόνο που διέθετε, να δώσει λεπτομερείς οδηγίες απεγκλωβισμού μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, πυροσβεστών, αστυνομικών, δήμου και εθελοντών!!! Στην ίδια ανακοίνωση θα προέτρεπε τους ψαράδες και τους χρήστες πλωτών μέσων να μεταβούν, μέχρι την ενεργοποίση των σκαφών του Λ.Σ., Π.Ν. και Σ.Ξ., να περισυλλέγουν ναυαγούς! Έτσι θα είχαν φτάσει περισσότεροι και πολύ νωρίτερα και ίσως να είχαν σωθεί και οι πέντε, κατά δήλωση του ΥΕΘΑ, πνιγμένοι!

Διάσωση Ε/Ο “ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ”

Μ

ια από τις δυσκολότερες διασώσεις είναι αυτή η πυρκαγιά σε πλοίο, εν πλω, και μάλιστα επιβατηγό. Στο άκρως επικίνδυνο αυτό συμβάν ενεπλάκει ατυχώς και το επιβατηγό οχηματαγωγό “Ελευθέριος Βενιζέλος” με 1.015 επιβαίνοντες (875 επιβάτες και 140 πλήρωμα) και 252 οχήματα (80 φορτηγά και 152 επιβατικά) όταν το βράδυ στις 11:45 της 28/8/18 και ενώ έπλεε ανοικτά της Ύδρας, με πορεία προς τα Χανιά, ξέσπασε φωτιά στο γκαράζ νο. 3. Λειτούργησε ευτυχώς, όπως απαιτείται, αμέσως το αυτόματο σύστημα ανίχνευσης και κατάσβεσης πυρκαγιάς, σήμανθηκε συναγερμός και εφαρμόστηκε υποδειγματικά το σχέδιο γι’ αυτές τις καταστάσεις. Στη συγκέντρωση των επιβατών στους ειδικούς χώρους που επακολούθησε μοιράσθηκαν τα σωσίβια, καθώς νερά και αναψυκτικά. Η συνεχής παρουσία αξιωματικών και μελών του πληρώματος ανάμεσα στους επιβάτες συντελούσε στη διατήρηση της ηρεμίας και την αποφυγή δημιουργίας πανικού. Στο μεταξύ το πλήρωμα εκτός από την κατάσβεση της πυρκαγιάς ασχολούνταν και με την προετοιμασία εγκατάληψης πλοίου (προετοιμασία καθαίρεσης λέμβων και λοιπών σωστικών συσκευών). Τελικά ο πλοίαρχος, κατά τους Άγγλους “ο μετά θεόν κύριος του πλοίου”, σταθμίζοντας τα υπέρ και τα κατά έλαβε έγκαιρα την ορθή απόφαση να επιστρέψει το πλοίο του στον Πειραιά. Με την πρόσδεση το πρωί στις 04:00 της επομένης στην προβλήτα αποβίβασε τους επιβάτες και το πλήρωμα σώους και αβλαβείς παραδίδοντας το πλοίο στους πυροσβέστες και τους λιμενικούς για τα περαιτέρω. “Τελος καλό, όλα καλά” που οφείλεται φυσικά στον άριστο επαγγελματισμό και την άρτια εκπαίδευση του πληρώματος, προεξάρχοντος του πλοίαρχου βέβαια, και της σωστής στήριξης της πλοιοκτήτριας εταιρείας ΑΝΕΚ!

22

Συνταγματάρχης Μ. Φρίζης

Μ

ε την ευκαιρία έναρξης επιτέλους της εκταφής και ταυτοποίησης των πεσόντων του Βορειοηπειρωτικού Έπους θα μπορούσε να συμπληρωθεί η ενδιαφέρουσα επιστολή του κ. Α. Βενέτη, που δημοσιεύτηκε στις 2/2/18 στην “Καθημερινή”, με δύο μικρά αποσπάσματα από το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίο των Κώστα Ν. Χατζηπατέρα και Μαρίας Σ. Φαφαλιού.

1.” …Οι στρατιώται μας είναι σε πολύ δύσκολη θέση. Μόνο μια τολμηρή επίθεση θα έσωζε την κατάσταση. Ο Φριζής μόνος περιέρχεται στους στρατιώτας του, τους ενθαρρύνει και διατάσσει γενική επίθεση. Πραγματική γιγαντομάχια. Οι Έλληνες υποχωρούν, ο Φριζής τραυματίζεται, αποκρούει όμως την ιατρική περίθαλψη, ανεβαίνει πάλι στο άλογο του, τρέχει μπροστά και με φωνή Μακκαβαίου βροντοφωνεί: “ Έμπρός παιδια,ο Χριστός μαζί μας!” Οι στρατιώται που ήξεραν ότι ο διοικητής ήταν εβραίος τα χάνουν, παίρνουν όμως θάρρος από την επιβλητική φωνή και ορμούν ακάθεκτα προς τα μπρός.”

2.” ...Στις 5 Δεκεμβρίου το μεσημέρι, μας ήρθε το κακό μαντάτο πως ο Φριζής σκοτώθηκε, στις 11:20 όταν, έφιππος και κάτω από τα αδιάκοπα σφυροκοπήματα της εχθρικής αεροπορίας, καταγινόταν να εξασφαλίση τη συνοχή του τμήματός του. Όπως μάθαμε –σαν σκόρπησε η αντάρα– -ο παπάς του Συγκροτήματος έτρεξε στον τόπο της θυσίας, φόρεσε βιαστικά το πετραχήλι του και η απιθώνοντας το δεξί του χέρι επάνω στο ματωμένο μέτωπο, απάγγειλε με βαθειά συγκίνηση, Χριστιανός ιερέας αυτός, την επιθανάτια εβραϊκή προσευχή: “Άκουε, Ισραήλ, ο θεός είναι Εις και Μόνος”.

Αρχιπλοίαρχος Αλκιβιάδης Βλαχοχρήστος

Τ

ο μεσημέρι της Παρασκευής (29/6/18) συμμαθητές από τη Σχολή της Ύδρας, συνάδελφοι της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά και φiλοι, πολλοί φίλοι (γιατί μόνο τέτοιους είχε) κατευοδώσαμε μαζί με την πολυαγαπημένη του οικογένεια φυσικά, τον καπετάν Αλκιβιάδη Βλαχοχρήστο που σαλπάρισε αιφνίδια απ’ τον κόσμο “μας” το πρωί της Δευτέρας (25/6/18) για το πιο λογκάδο αλλά και χωρίς γυρισμό όμως (μια τραβερσάδα δηλαδή) ταξίδι της ναυτικής του σταδιοδρομίας. Έτσι λοιπόν αγαπητέ και παλαίμαχε αρχιπλοίαρχε Άλκη εκτελώντας τις “εντολές πλεύσης” του Μεγαλοδύναμου θεού για το στερνό, μοναδικό και ιερό αυτό ταξiδι με τελικό προορισμό τις αιώνιες μπουνάτσες πλεύσε φυσικά μεσω της “μακαρίας οδού” ακολουθώντας όμως και τους στίχους του Καβάφη: “Να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος. Πολλά τα καλοκαιρινά πρωινά να είναι που με τι ευχαρίστηση, με τι χαρά θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδομένους". Καπετάν Αλκιβιάδη, αγαπητέ φίλε Άλκη σου ευχόμαστε καλό ταξίδι και σε διαβεβαιώνουμε πως θα σε θυμόμαστε παντοτινα.

Ένα ενδιαφέρον βιβλίο

Αστροπλατωνισμός

Σ

το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών βιβλίο του “ΜΙΑ ΑΝΑΣΑ, ΔΥΟ ΖΩΕΣ” (έκδοση LIBRO), ο συγγραφέας Χαράλαμπος Α. Χαραλαμπίδης ειστορεί τα βιώματα στις δυο του πατρίδες. Την Κωνσταντινούπολη όπου γεννήθηκε και πέρασε τα νεανικά του χρόνια και την Αθήνα που ζει και σήμερα. Το γλαφυρό αλλά και ρεαλιστικό γράψιμο του αληθινού αυτού Έλληνα μεταφέρει και ταυτίζει τον αναγνώστη με τον πρωταγωνιστή κι έτσι βιώνει κι δεύτερος την πολίτικη και αθηναϊκή ζωή της εποχής εκείνης. Της τουρκικής ιδιαίτερα, μετά τον πόλεμο κυρίως, διαβίωσης που αν και πολύ ενδιαφέρουσας όχι και τόσο γνωστής σε μας τους Ελλαδίτες.

Κ

υκλοφόρησε ο πέμπτος τόμος της σειράς "Κοσμογονία", με τίτλο "Αστροπλατωνισμός", του πλοιάρχου, λογοτέχνη και δεινού γλωσσοπλάστη καπετάν Δημήτρη Λαβδιώτη. Στο βιβλίο αυτό, όπως και στα προηγούμενα του, αποθησαυρίζονται αστροφυσικά δοκίμια (ποιήματα) συνοδευόμενα από πανέμορφες σχετικές έγχρωμες φωτογραφίες. Και ένα μικρό δείγμα της γραφής του καπετάνιου: ΑΠΕΙΡΟΧΑΟΤΙΚΗ ΜΟΥ ΟΛΟΓΡΑΦΙΑ Ο Άλλος μου Εαυτός Αέναος Διαχρονικός Γεωμετρίας Ειρμός! Ο Άλλος μου Εαυτός Απείρου Πλατωνισμός Μαθηματικά Πέρα από το Φως! Σημειώνεται πως ο συγγραφέας είναι βραβευμένο μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά και τακτικός συνεργάτης του περιοδικού “Ν. Εξάντας”. Βραβευμένο επίσης μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών με το χρυσό μετάλλιο πνευματικής αξίας πρώτης τάξεως και ολοκληρωμένου ποιητικού έργου. Ευχόμαστε λοιπόν καλοτάξιδο το καινούργιο βιβλίο του καλού μας φίλου και αγαπητού συναδέλφου καπετάν Δημήτρη.

23

ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΑIΔΕΙΑ Επιστροφή στην Πατρίδα

Ε

κπλαγήκαμε ευχάριστα βέβαια με την αποφυλάκιση, πιστεύοντας όμως πως βοήθησε και η Παναγία που γιόρταζε τη μέρα εκείνη, των δύο Ελλήνων στρατιωτικών. Η δήλωση του Τούρκου υπουργού των εξωτερικών, πως η πράξη αυτή αποτελεί ένα δείγμα φιλίας της χώρας του προς την Ελλάδα, δεν νομίζουμε πως ευσταθεί. Η ομηρεία κι ο εγκλεισμός δύο υπηκόων, γειτονικής φίλης και συμμαχικής χώρας σε φυλακές υψίστης μάλιστα ασφαλείας χωρίς απαγγελία καμίας κατηγορίας για μια συνοριακή παράβαση λόγω κακοκαιρίας, ένα πταiσμα δηλαδή, που συνήθως διευθετείται μεταξύ των τοπικών στρατιωτικών αρχών κι όχι με φυλάκισή τους για 167 μέρες!! Μπορεί λοιπόν αυτή η "μεταχείρηση" να θεωρηθεί πράξη φιλίας; Εκτός αυτού οι συνεχείς και πάμπολλες στρατιωτικές προκλήσεις ενάντια στη Χώρα μας μιλάνε μόνες τους! Η κυβέρνηση τώρα με τη σειρά της υποστηρίζει πως η απελευθέρωση και ο επαναπατρισμός των παιδιών μας οφείλεται στις επιτυχημένες διπλωματικές ενεργείες. Μα αν συνέβαινε αυτό θα έπρεπε, οι στρατιωτικοί μας, να είχαν επιστρέψει αμέσως ή την επομένη στο στρατόπεδο τους! Από την αντιπολίτευση ακούστηκαν πολλές φωνές όπως πως πρόκειται περί συναλλαγής για την μέθοδο επιλογής μουφτήδων στη Θράκη ή ένδειξη καλής θέλησης,που είναι νομίζουμε και το πιο σωστό, στις πιέσεις και την κατακραυγή της διεθνούς κοινότητας! Δυστυχώς για μας ο Θεός μας κληροδότησε ένα κακό γείτονα, που ο ναυμάχος της Έλλης και της Λήμνου ο ένδοξος ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης στο σήμα της επίθεσης τον ονόμασε "εχθρόν του Γένους"!, και για να τον αντιμετωπίσουμε απαιτείται εθνική ενότητα και πολύ ισχυρή οικονομία!!! Περαίνοντας συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τους ανθυπολοχαγούς Άγγελο Μητρετώδη, λοχία Δημήτρη Κούκλαζη για το σθένος,την υπομονή και τη λεβεντιά που δείξανε στην παράνομη αυτή φυλακισή τους.

24

Του Φρίξου Δήμου

Τ

α εγκαίνια, στα Καρδάμυλα της Χίου της μεγάλης προσφοράς του καπετάν Παναγιώτη Τσάκου –γνωστού και για την αγάπη του στον Έλληνα ναυτικό και το αμέριστο ενδιαφέρον του για τη σωστή Ναυτική Εκπαίδευση– του Ιδιωτικού και μη κερδοσκοπικού βέβαια Ναυτικού Λυκείου, σηματοδοτούν την ανάγκη της άμεσης “αναγέννησης” της Ναυτικής μας Εκπαίδευσης. Είναι παράλογο η εκπαίδευση της πρώτης ναυτιλιακής δύναμης στην υδρόγειο, αλλά και της μεγαλύτερης βιομηχανίας της Χώρας να παραμένει υποβαθμισμένη και να ποδηγετείται από “κάποιους” καρεκλοκένταυρους, να μένει εκτός τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Λογικά όλες οι χώρες φροντίζουν για την περαιτέρω ανάπτυξη των προσοδοφόρων βιομηχανιών τους και ως πρώτο βήμα βελτιώνουν την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού τους. Οι Σχολές π.χ. ανθοκομίας στην Ολλανδία, όταν οι υπεύθυνοι της καταλάβανε την αξία της τουλίπας, εξελίχθηκαν σε πανεπιστημιακές! Το ίδιο συνέβη και στην Ελβετία με τις τουριστικές.

Υπογραμμίζεται ακόμη πως η Ναυτική Παιδεία στη Νεώτερη Ελλάδα έχει βαθειές ρίζες και από το κοινοτικό σχολείο του Αγίου Βασιλείου στο Καμίνι της Ύδρας που ιδρύθηκε το 1749 και στα τέλη 18ου αιώνα εξελίχθηκε στην περιώνυμη Ναυτική Σχολή της Ύδρας όπου διδάξαν Ιταλοί και Πορτογάλλοι πανεπιστημιακοί καθηγητές! Oι παραγωγικές επίσης Σχολές Πλοιάρχων και Μηχανικών στις γειτονικές μας χώρες Τουρκία, Βουλγαρία, Αλβανία, Αίγυπτο, αλλά και τη Κύπρο μας (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας) χορηγούν πανεπιστημιακά πτυχία και διδακτορικά διπλώματα ακόμη. Η αντίστοιχη Σχολή επίσης του Πολεμικού μας Ναυτικού, Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, ανήκει και αυτή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση! Να σημειωθεί ακόμη πως αν και οι Έλληνες εφοπλιστές (ανεξαρτήτως της σημαίας που φέρουν τα πλοία τους), συνεισφέρουν γενναία με το κεφάλαιο Ναυτικής Εκπαίδευσης, αλλά και με δωρεές και μεγάλες επισκευές, οι Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού καθώς και οι άλλες Σχολές (υπο)λειτουργούν σε ασυντήρητα κτίρια, με παρωχημένης εποχής ή εκτός λειτουγίας εποπτικά όργανα και κυρίως με τρομερή έλλειψη ικανού εκπαιδευτικού προσωπικού που απαρτίζεται συνήθως από ωρομίσθιους ή... εποχικούς καθηγητές! Στα συσσωρευμένα λοιπόν δισεπίλυτα προβλήματα της ναυτιλίας μας, σπουδαίο ρόλο για τους νεοεισερχόμενους, αποτελεί η Ναυτική Εκπαίδευση! Έτσι παρά την τεράστια ανεργία που μαστίζει τη χώρα, η νεολαία έχει στρέψει τα νώτα της στην θάλασσα και τα ελληνικά και ελληνικών συμφερόντων πλοία, επανδρώνονται με αλλοδαπούς. Σήμερα με 4.500 περίπου καράβια υπηρετούν μόνο 14.000 Έλληνες, ενώ παλαιότερα με μικρότερο αριθμό πλοίων εργαζόντουσαν 120.000 με 140.000! Έτσι οι αποδοχές των ξένων αυτών ναυτικών εμβάζονται στις Φιλιππίνες και στην Ουκρανία, αντί για την Ελλάδα! Περαίνοντας, συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τον καπετάν Παναγιώτη Τσάκο, για τη μεγάλη αυτή προσφορά στη Ναυτική μας Εκπαίδευση και ευχόμαστε στους μαθητές του νέου αυτού Ναυτικού Λυκείου και αυριανούς συναδέλφους μας, καλή πρόοδο, ευελπιστώντας πως κάποιοι πολιτικοί θα επανεξετάσουν το σοβαρό αυτό θέμα της Ναυτικής Εκπαίδευσης και θα αποσοβηθεί τελικά ο κίνδυνος του αφελληνισμού της ναυτιλίας μας!

ΤΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑ

ΣΤΑΘΕΡΟΣ ΠΥΛΩΝΑΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ Πληθώρα εμπορικών συμφωνιών και οι μελλοντικές τάσεις στο προσκήνιο της μεγαλύτερης ναυτιλιακής έκθεσης στον κόσμο

Η

πιο σημαντική συνάντηση της παγκόσμιας ναυτιλίας ανέβασε κι άλλο τον πήχη φέτος, χάρη στην άνευ προηγουμένου παρουσίαση της συλλογικής δύναμης και των μελλοντικών εξελίξεων της πιο ισχυρής βιομηχανίας στον κόσμο, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 95% του παγκόσμιου εμπορίου. Και καθώς οι πύλες του εκθεσιακού κέντρου Athens Metropolitan Expo κλείνουν το απόγευμα της Παρασκευής, αποχαιρετώντας 2.011 εκθέτριες εταιρείες και 22.000 επισκέπτες από 92 χώρες, τα Ποσειδώνια συνεχίζουν να προβάλλουν τα επιτεύγματα της ελληνικής ναυτιλίας, η οποία σήμερα καλύπτει το 20% της παγκόσμιας και το 50% της ευρωπαϊκής χωρητικότητας dwt. Η εντυπωσιακή απήχηση και επιτυχία της έκθεσης ήταν εμφανής και τις πέντε ημέρες στον εκθεσιακό χώρο και στις συνεδριακές αίθουσες, όπου συνάφθηκε σημαντικός αριθμός εμπορικών πράξεων και τέθηκαν επί τάπητος τα καίρια ζητήματα και οι τελευταίες τάσεις του διεθνούς ναυτιλιακού κλάδου.

26

Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας των Ποσειδωνίων, η Maran Gas Maritime υπέγραψε option παραγγελίας ενός ακόμα δεξαμενόπλοιου LNG και μιας δεύτερης πλωτής μονάδας αποθήκευσης και αεριοποίησης (FSRU) από το ναυπηγείο της Daewoo S&ME στη Νότια Κορέα. Η συμφωνία αυτή ακολούθησε την υπογραφή ενός ακόμα μεγάλου project εγκατάστασης συστήματος διαχείρισης έρματος (Ballast Water Treatment System) σε 36 πλοία του Ομίλου Αγγελικούση, με ανάδοχη εταιρεία την Ecochlor. Οι εργασίες αναμένεται να πραγματοποιηθούν το διάστημα 2018-2020 σε ναυπηγεία στη Σιγκαπούρη, το Ντουμπάι, το Κατάρ και την Κίνα, γεγονός που αποτελεί ένα απτό παράδειγμα της πραγματικά παγκόσμιας διάστασης της ναυτιλίας. Και σύμφωνα με την εφημερίδα TradeWinds, ένας άλλος Έλληνας πλοιοκτήτης, ο Νίκος Τσάκος, έκλεισε μια σημαντική συμφωνία για την εταιρεία του, την Tsakos Energy Navigation, για την ναυπήγηση δύο δεξαμενόπλοιων Aframax χωρητικότητας 115.000 dwt, στο Ναυπηγείο της Daehan (DHSC) στην Κορέα.

Η σύναψη συμφωνιών συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια των φετινών Ποσειδωνίων: η ABB Turbocharging και η Multi Marine Services υπέγραψαν σύμβαση για τη δημιουργία ενός turbo charging service point στο λιμάνι της Λεμεσού, ενώ η Airbus υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας (MoU) με την Wilhelmsen για την ανάπτυξη ενός μη επανδρωμένου εναέριου συστήματος (UAS) που θα ανεφοδιάζει τα πλοία με αναλώσιμα και άλλα είδη –συμφωνίες που επιβεβαιώνουν την ταχύτητα με την οποία οι συντελούμενες αλλαγές στον τομέα της τεχνολογίας επηρεάζουν τη λειτουργία των ναυτιλιακών εταιρειών. Με το βλέμμα όλων, εντός και εκτός χώρας, στραμμένο στα Ποσειδώνια 2018, πολλές εταιρείες επέλεξαν την έκθεση για να αποκαλύψουν σημαντικές πρωτοβουλίες, νέα προϊόντα και να εξαγγείλουν σημαντικές εξελίξεις, όπως εκείνη του νηογνώμονα DNV GL ο οποίος ανακοίνωσε στα Ποσειδώνια την κυκλοφορία της πρώτης οδηγίας για την κυβερνοασφάλεια με τρεις κατηγορίες, η οποία στοχεύει να βοηθήσει τους πλοιοκτήτες και τους διαχειριστές στόλων να προστατεύσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία από κυβερνοεπιθέσεις. Επίσης, η Winterthur Gas ανακοίνωσε την εγκαινίαση ενός εκπαιδευτικού κέντρου στον Πειραιά και η ανανεωμένη Honduras Registry έκανε το ντεμπούτο της στα Ποσειδώνια 2018 αποκαλύπτοντας τη συμφωνία για την ανάθεση της διεθνούς διαχείρισης της σημαίας της στην παναμαϊκή εταιρεία International MarConsult. Τέλος, ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) έλαβε διπλή πιστοποίηση από το Lloyd’s Register για το ISO 9001:2015 και το ISO 14001:2015. Ο κ. Θεόδωρος Βώκος, Εκτελεστικός Διευθυντής της Εκθέσεις Ποσειδώνια Α.Ε., δήλωσε: «Ο κατάλογος των επιχειρηματικών συμφωνιών είναι και φέτος μακρύς, καθώς η σύναψη συμφωνιών αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων είναι συνήθης στον εκθεσιακό χώρο των Ποσειδωνίων. Και καθώς συμπληρώνουμε 50 χρόνια λειτουργίας, στη φετινή διοργάνωση γίναμε μάρτυρες της τεράστιας ανταπόκρισης από την παγκόσμια ναυτιλιακή κοινότητα, η παρουσία και η δραστηριότητα της οποίας μας βοήθησε να οργανώσουμε τα πιο δυναμικά Ποσειδώνια στην ιστορία του θεσμού». Και ενώ η εμπορική αποτελεσματικότητα των Ποσειδωνίων είναι αναγνωρισμένη παγκοσμίως, φέτος η διοργάνωση αναδείχθηκε και σε διαμορφωτή των εξελίξεων στον χώρο της παγκόσμιας ναυτιλίας, με συνολικά 40 συνέδρια και σεμινάρια να ορίζουν την παγκόσμια ναυτιλιακή ατζέντα, μέσα από συζητήσεις για τα επίκαιρα ζητήματα των περιβαλλοντικών κανονισμών, της ασφάλειας, των καθαρών καυσίμων, της ηγεσίας και της ψηφιοποίησης. Στη Συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, παραδοσιακά πάντα την τελευταία ημέρα των Ποσειδωνίων, ο Πρόεδρος της Ένωσης κ. Θεόδωρος Βενιάμης, απευθυνόμενος σε ένα διεθνές κοινό δημοσιογράφων, ανέπτυξε την κατάσταση της ελληνικής ναυτιλίας και τις θέσεις των εφοπλιστών σε έναν ευρύ αριθμό ζητημάτων. Σε ερώτηση δημοσιογράφου προς τον κ. Βενιάμη σχετικά με το πώς βλέπει την δυνατότητα εφαρμογής από το 2020 του κανονισμού για το όριο περιεκτικότητας σε θείο των ναυτιλιακών καυσίμων, που έχει επιβάλλει ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός IMO (International Maritime Organisation), ένα κρίσιμο ζήτημα για την κοινότητα των πλοιοκτητών τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, ο ίδιος ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το χρονοδιάγραμμα για το 2020 έχει συμφωνηθεί ήδη

από το 2016. Δεν έχουμε καμία αντίρρηση για την εφαρμογή ανώτατου ορίου 0,5% στην περιεκτικότητα των ναυτιλιακών κασίμων σε θείο, αρκεί οι πετρελαϊκές εταιρείες να μπορούν να προμηθεύσουν τον απαιτούμενο όγκο και να τον παραδώσουν όπου απαιτείται, μόλις η συμφωνία τεθεί σε εφαρμογή από τον Μάρτιο του 2020. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν έχουμε λάβει καμία δέσμευση ότι οι προδιαγραφές των νέων καυσίμων θα πληρούν τις περιβαλλοντικές προϋποθέσεις ούτε έχουμε λάβει εγγυήσεις σχετικά με το καθεστώς ευθύνης και με τα ζητήματα ασφάλειας». Και συνέχισε: «Επομένως, οι πετρελαϊκές εταιρείες πρέπει να δηλώσουν εάν το καύσιμο πληροί τις προϋποθέσεις και είναι ασφαλές. Ωστόσο, έχουμε την πληροφορία ότι οι πετρελαϊκές εταιρείες θα πιστοποιηθούν με ISO το 2023, δηλαδή τρία χρόνια μετά την έναρξη χρήσης του νέου καυσίμου. Εμείς, λοιπόν, δεν ζητάμε να ακυρωθεί ο κανονισμός 2020, αλλά να δοθεί περισσότερος χρόνος στους προμηθευτές καυσίμων και μηχανών για να ετοιμαστούν κατάλληλα». Ένας από τους συνιδρυτές των Ποσειδωνίων, ο κ. Θεμιστοκλής Βώκος, δήλωσε: «Τα τελευταία πενήντα χρόνια, τα Ποσειδώνια βρίσκονται στην κορυφή των παγκόσμιων ναυτιλιακών γεγονότων, ως σταθερός πόλος έλξης που καθορίζει τις τάσεις της παγκόσμιας ναυτιλίας και ως διαχρονικός θεσμός προβολής του κλάδου. Στα Ποσειδώνια οι θεσμικοί φορείς και τα στελέχη της ναυτιλιακής βιομηχανίας θέτουν επί τάπητος όλα τα ζητήματα του κλάδου, συζητούν τις εξελίξεις και ανταλλάσσουν απόψεις, τεχνογνωσία και δημιουργικές ιδέες. Πρόκειται αναμφίβολα για το πιο αναγνωρίσιμο διεθνές ελληνικό ναυτιλιακό brand και τον ακρογωνιαίο λίθο ενός από τους πιο κρίσιμους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας, που αντικατοπτρίζει την επιτυχία και τα επιτεύγματα της ελληνικής ναυτιλιακής οικογένειας». Η διοργάνωση «Ποσειδώνια 2020» θα πραγματοποιηθεί από την 1η έως τις 5 Ιουνίου 2020 στο εκθεσιακό κέντρο Metropolitan Expo. Η Έκθεση Ποσειδώνια τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών και του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας με την υποστήριξη του Δήμου Πειραιά και της Ελληνικής Επιτροπής Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου.

27

Τελετή Αγιασμού στο “Σπίτι της Μαρίας” και Εγκαίνια του Πρώτου Ιδιωτικού Μη Κερδοσκοπικού Λυκείου Ναυτικής Κατεύθυνσης "T.E.E.N.S." Tην Παρασκευή, 14 Σεπτεμβρίου 2018, τελέσθηκε, στα Καρδάμυλα Χίου, ο καθιερωμένος αγιασμός επί τῇ ενάρξει της νέας σχολικής χρονιάς του “Σπιτιού της Μαρίας” που λειτουργεί από εξαετίας και φέτος φιλοξενεί 20 μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου, παρόντων των εκ των συνιδρυτών του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» - Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Έρευνας και Παράδοσης, Καπτ. Παναγιώτη Ν. Τσάκου και κ. Νίκου Π. Τσάκου.

Σ

την τελετή του Αγιασμού, στην οποία χοροστάτησε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών, Οινουσσών και Καρδαμύλων κ. κ. Μάρκος, παρέστησαν ο Πρέσβυς της Ουρουγουάης στην Αθήνα Κύριος Enrique Loedel, ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Κύριος Αντώνιος Κουνάδης, ο Πρόεδρος του Nautical Institute της Μ. Βρεταννίας Captain Nick Nash και η αντιπρόσωπος της Sailors’ Society Κυρία Claire Heath. Στην τελετή παρευρέθησαν επίσης η Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κυρία Χ. Καλογήρου, η Πρόεδρος Πρωτοδικών Χίου Κυρία Μ. Τομπάζη, η Εισαγγελεύς Χίου Κυρία Σ. Σταυράτη, ο Αντιδήμαρχος Χίου Κύριος Γ. Μπελέγρης, η Λιμενάρχης Χίου Αντιπλοίαρχος Λ.Σ. Κυρία Ε. Αργύρη, η Διοικήτρια της ΑΕΝ/Μ Χίου Πλωτάρχης Λ.Σ. Κυρία Μ. Κατσάρη, η πρώην Υπουργός Κυρία Φάνη Πάλλη-Πετραλιά, η Προϊσταμένη του Τμήματος Ιδιωτικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας Κυρία Π. Ρούνη και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Χίου Κυρία Ευτυχία Βλυσίδου, επίλεκτα μέλη της Χιακής κοινωνίας, οι γονείς των μαθητών της Στέγης και πολλά στελέχη του Ομίλου Εταιρειών Τσάκου με τις οικογένειες τους. Καλωσορίζοντας τους παρευρισκομένους, ο κ. Νίκος Π. Τσάκος ανεφέρθη στους στόχους του Ιδρύματος και του “Σπιτιού της Μαρίας” τονίζοντας την επιτυχή ολοκλήρωση κάθε προγράμματος που αποφασίζεται από την οικογένεια, το Ίδρυμα ή τον Όμιλο Εταιρειών Τσάκου. «Θα είμαστε εδώ, καθοδηγητές και συμπαραστά-

28

Ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος.

τες, εκπληρώνοντας όλα εκείνα που για μάς, αλλά και για τον τόπο, συνιστούν εφόδια για τα νέα παιδιά που έρχονται κοντά μας και που επιθυμούν ν’ αποκτήσουν γερές βάσεις για να προχωρήσουν στην κοινωνία. Είμαι βέβαιος ότι η αείμνηστη αδελφή μου Μαρία, που μας βλέπει από ψηλά, συμφωνεί και χαίρεται με ό,τι κάνουμε για την Στέγη και τους μαθητές της που φιλοξενούμε», τόνισε ο κ. Ν.Π. Τσάκος. Παρώτρυνε τους αποχωρούντες μαθητές να συνεχίσουν την πορεία τους στα πλαίσια των αξιών, αρχών και ιδανικών, με τα οποία γαλουχήθηκαν καθ’ όλο το χρόνο παραμονής τους στην Στέγη και στα Καρδάμυλα, τους συνεχάρη για τις εξαιρετικές επιδόσεις τους στις Πανελλήνιες εξετάσεις και απένειμε βραβεία στους αριστείς.

1

2

1. Από δεξιά προς τα αριστερά: Ο Συνιδρυτής, κ. Νίκος Π. Τσάκος, η Α.Ε. Πρέσβης της Ουρουγουάης στην Ελλάδα, κ.

Enrique Loedel, ο Ιδρυτής Καπτ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ.κ. Μάρκος, ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, κ. Αντώνιος Κουνάδης, ο Πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», κ. Ευθύμιος Ηλ. Μητρόπουλος και η Επικεφαλής του Τμήματος Ανάπτυξης του Διεθνούς Οργανισμού “Sailors’ Society”, κα. Sandra Welch. 2. Ο Διευθυντής του «Σπιτιού της Μαρίας», κ. Ζαχαρίας Μπεκριδάκης, καλωσορίζει τους παρευρισκομένους. 3. Ο Πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», κ. Ευθύμιος Ηλ. Μητρόπουλος, απονέμει αναμνηστικό δώρο στον Πρέσβη της Ουρουγουάης, Α. Ε. Enrique Loedel. Βραβεύσεις αποφοίτων 2018. 4. Από αριστερά προς τα δεξιά: ο κ. Ζαχαρίας Μπεκριδάκης, Διευθυντής του «Σπιτιού της Μαρίας», Capt. Nick Nash, Πρόεδρος του Nautical Institute, ο κ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος Jr., οι επιτυχόντες μαθητές κ.κ. Αλέξανδρος Παπαναστασόπουλος και Σώζων Σαρρής, ο Καπτ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος, οι επιτυχόντες μαθητές κ.κ. Αλέξανδρος Γκερντάνι και Ντομινίκ Μπονικόφσκι και ο κ. Νίκος Π. Τσάκος.

3

4

Στη συνέχεια, απενεμήθησαν συμβολικά δώρα φιλοτεχνηθέντα από τους μαθητές του «Σπιτιού της Μαρίας» στον Πρέσβη της Ουρουγουάης, τον Πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, τον Captain Nick Nash και την Κυρία Claire Heath. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Χίου, Ψαρών, Οινουσσών και Καρδαμύλων κ.κ. Μάρκου, και παρουσίᾳ πλειάδας επισήμων προσκεκλημένων και των τιμώμενων προσώπων (Πρέσβη της Ουρουγουάης και Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών) πραγματοποιήθηκαν, στην περιοχή Φάρκαινα στην Χώρα της Χίου, τα εγκαίνια του πρώτου, ανά το πανελλήνιο, ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού Επαγγελματικού Λυκείου ναυτικής κατεύθυνσης που ίδρυσε το Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος» υπό την επωνυμία «Τσάκος Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Ναυτικών Σπουδών» ή TEENS (Tsakos Enhanced Education Nautical School). Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους, πλήν των ανωτέρω, ο Πρόεδρος του Ναυτικού Ινστιτούτου

Capt. Nick Nash, η εκπρόσωπος της “Sailors’ Society” Κυρία Claire Heath, η Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κυρία Χ. Καλογήρου, ο Αντιπεριφερειάρχης Κύριος Σ. Κάρμαντζης, ο Αντιδήμαρχος Χίου Κύριος Γ. Μπελέγρης, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Ευγενίδη Κύριος Λ. Δημητριάδης-Ευγενίδης, ο Πρόεδρος της Ένωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων Κύριος Χ. Σημαντώνης, εκπρόσωποι των πολιτικών, στρατιωτικών και εκπαιδευτικών αρχών του τόπου, οι γονείς των πρώτων μαθητών και μαθητριών του Λυκείου καθώς και πλήθος κόσμου. Στην εμπνευσμένη ομιλία του, ο Καπτ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος ανεφέρθη αρχικά στο όραμα που έγινε πράξη με την ίδρυση του Ναυτικού Λυκείου και τον άθλο που επετεύχθη σε σύντομο χρονικό διάστημα, μόλις ένα χρόνο μετά την εξαγγελία της απόφασης του να το συστήσει τον Σεπτέμβριο 2017. Εξαίροντας τη ναυτοσύνη των Ελλήνων, αναφέρθηκε στην φύση του γεμάτου υπερηφάνεια ναυτικού επαγγέλματος και εξέφρασε,

29

1

3

2

4

1. Από αριστερά προς τα δεξιά: Η Επικεφαλής του Τμήματος Ανάπτυξης του Διεθνούς Οργανισμού “Sailors’ Society”, κα. Sandra Welch, η κα. Σαντάλ Μητροπούλου, σύζυγος του Προέδρου Δ.Σ. του Ιδρύματος, η κα. Mercedes Loedel, σύζυγος του Πρέσβη της Ουρουγουάης στην Ελλάδα, ο Πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», κ. Ευθύμιος Ηλ. Μητρόπουλος, η Α.Ε. Πρέσβης της Ουρουγουάης στην Ελλάδα, κ. Enrique Loedel, ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, κ. Αντώνιος Κουνάδης, ο Ιδρυτής Καπτ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος, ο Συνιδρυτής κ. Νίκος Π. Τσάκος, ο κ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος Jr., η Περιφερειάρχης Β. Αιγαίου, κα. Χριστιάννα Καλογήρου και η πρ. Υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης, κα. Φάνη Πάλλη-Πετραλιά. 2. Ο Ιδρυτής Καπτ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος καλωσορίζει τους παρευρισκομένους. 3. Ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, κ. Αντώνιος Κουνάδης, συγχαίρει τους Ιδρυτές για το έργο τους. 4. Το κόψιμο της κορδέλας. Από αριστερά προς τα δεξιά: Η Επικεφαλής του Τμήματος Ανάπτυξης του Διεθνούς Οργανισμού “Sailors’ Society”, κα. Sandra Welch, ο Πρόεδρος Δ.Σ. του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», κ. Ευθύμιος Ηλ. Μητρόπουλος, ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, κ. Αντώνιος Κουνάδης, ο κ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος Jr., ο Ιδρυτής Καπτ. Παναγιώτης Ν. Τσάκος, ο Πρόεδρος του Nautical Institute, Capt. Nick Nash, ο κ. Michael Oberhuber, Μέλος Δ.Σ. του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» στο Liechtenstein, η Α.Ε. Πρέσβης της Ουρουγουάης στην Ελλάδα, κ. Enrique Loedel και ο Συνιδρυτής κ. Νίκος Π. Τσάκος.

για πολλοστή φορά, την ανησυχία του γιά τον κίνδυνο αφελληνισμού της ναυτιλίας μας εξαιτίας της ανησυχητικά φθίνουσας πορείας των μεγεθών σε ό,τι αφορά το ναυτεργατικό δυναμικό της χώρας. Στην συνέχεια, καλωσώρισε τους μαθητές και μαθήτριες του Λυκείου, πρός τους οποίους και απηύθυνε συμβουλές σαν πατέρας. Μεταξύ άλλων, τους τόνισε ότι επιθυμία του είναι το Λύκειο ν’ αποτελέσει γι’ αυτούς, και τους επερχόμενους μαθητές και μαθήτριες, ένα πυρήνα γνώσης, αριστείας και προόδου που θα τους εφοδιάσει με ήθος, αξίες και γνώσεις ώστε να αναδειχθούν άξια στελέχη της ναυτιλίας μας και χρήσιμα μέλη της ελληνικής κοινωνίας. Χαρακτηριστικά ανέφερε: «Οραματιζόμαστε τη σχολική αυτή μονάδα σαν μία κυψέλη μάθησης, γνώσης και αριστείας, ένα φάρο που θα σας φωτίζει, προετοιμά-

30

ζει και γαλουχεί από την τρυφερή σας ηλικία, για να γίνετε μία μέρα οι ηγέτες που τόσο έχει ανάγκη η Ελληνική Ναυτιλία». Πρόσθεσε ότι «Σήμερα βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να εγκαινιάζουμε ένα πρότυπο Ναυτικό Λύκειο, στελεχωμένο με εξαιρετικούς καθηγητές και εφoδιασμένο με εποπτικά μέσα εξειλιγμένης και πρωτοποριακής τεχνολογίας, ένα Λύκειο που ευχόμαστε να βρει μιμητές ανά το πανελλήνιο επ’ ωφελεία της Ναυτιλίας και της ναυσίβιας φυλής μας». Κλείνοντας, τόνισε ότι τόσο εκείνος όσο και τα στελέχη του Ιδρύματος, οι καθηγητές και το προσωπικό του Λυκείου θα υποστηρίζουν τους μαθητές και θα τους καθοδηγούν σε όλη την διάρκεια της φοίτησης τους αλλά και κατά την μετέπειτα πορεία τους. Κατόπιν, έλαβε τον λόγο ο τιμώμενος προσκεκλημέ-

1

2

νος Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Κύριος Αντώνης Κουνάδης, ο οποίος εξήρε την προσωπικότητα του Καπτ. Παναγιώτη Τσάκου σαν πρωτοπόρου ναυτιλιακού ηγέτη της χώρας και της διεθνούς ναυτιλίας, αγνού πατριώτη και καλού Χριστιανού, συνεχάρη το Ίδρυμα για την πρωτοβουλία του να συστήση το Ναυτικό Λύκειο και ευχήθηκε καλή επιτυχία στις προσπάθειες ευόδωσης των σκοπών και στόχων αμφοτέρων − Ιδρύματος και Λυκείου.

1. Το νέο Ναυτικό Λύκειο του Ιδρύματος Μαρία Τσάκος στα Καρδάμυλα της Χίου. 2. Μακέτα του Πρώτου Ιδιωτικού Μη Κερδοσκοπικού Λυκείου Ναυτικής Κατεύθυνσης "T.E.E.N.S".

Κατόπιν ο Καπτ. Π. Τσάκος, οι κ.κ. Νίκος και Παναγιώτης Jr. Τσάκος, ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών και ο Πρόεδρος του Ιδρύματος κ. Ευθύμιος Η. Μητρόπουλος, περιστοιχούμενοι από τους αντιπροσώπους του Nautical Institute και της Sailors’ Society, έκοψαν την ταινία εγκαινίων του Λυκείου. Η τελετή έκλεισε με τους προσκεκλημένους να ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο. Επηκολούθησε δεξίωση στον κήπο του Λυκείου.

31

By Captain Malcolm MacKenzie

H o d e i d a

Ι

n the late 1960s I was in regular employment as the master of a small Mombasa based oil tanker owned and managed under the flag of Kenya. In our fleet at that time, we had two such ships both chartered to Shell making deliveries from the Mombasa refinery to the Tanzanian ports of Tanga, Pemba, Zanzibar and Mtwara and to Mogadiscio and the Seychelles and from the Aden refinery, also for Shell, to Mocha and Hodeida in the Yemen, Berbera in Somalia and also the Seychelles. Having two tankers, we tended to be swapped around with alternate months of service for the Mombasa and Aden refineries.

The Mombasa trade was preferred – after all our homes were in Mombasa along with the company’s head office and workshop. Then Aden was so much hotter and the trade tended to be repetitive voyages from Aden to Mocha and back. Out of Mombasa we habitually carried four grades of fuel every voyage but out of Aden it was usually only diesel oil for the local pumps supplying Yemeni agriculture with irrigation water. This gave our work a real sense of purpose as, should the pumps ever stop, for a lack of fuel, the crops would be lost. But repetitive voyages between Aden and Mocha, of about 18 hours each way inside Perim through the Straits of Bab el Mandeb – or ‘Hell’s Gates’ as we called the southern entrance to the Red Sea – was, in time, a bit boring.

Throughout those years the Suez Canal was closed so the waters of the Red Sea were almost devoid of shipping.

32

Steaming by Perim without another ship in sight was a strange, almost eerie, experience. Then the British were, at that time, withdrawing from their old colony of Aden.

There were so many British warships off the port at one stage that the Royal Navy had a ‘Fleet Review’. And at the same time, the Egyptian government was taking an interest in North Yemen and Egyptian troop ships were anchored off Hodeida, the port of northern Yemen. Most of these troopers were old ‘Victories’, US war time built steam turbine cargo liners that had been converted into troop transports.

Mocha is a household name as it was the first source of coffee for Europeans. The port and its city had had a prosperous past – especially as an outpost of the Turkish Ottoman Empire when all ships entering the Red Sea had had to stop there to pay a Turkish transit tax. Even whilst we were sailing there, Mocha still had a high streel girder tower that had once been a light house. Whilst on passage from Suez to Aden in the fifties we would take bearings of this tower as we steamed by to give us a position line for our approach to Perim. However, when I was sailing into Mocha, the tower was falling down with steel girders littering the ground around the tower’s foundations and some girders would even be hanging by their bolts in one end and swinging in the breeze. The whole of Mocha was very run down; when my wife and I walked ashore, we would ask a local boy to push our infant son in his pram as the roads were deep in sand.

And after months of Mocha, Shell extended our charter to include Hodeida – the main Yemeni Red Sea coastal city and port. Whilst our ship was small, we had no trouble entering and leaving Hodeida but the long dredged and buoyed channel was very narrow. However, it was a compulsory pilotage port and the Yemeni pilot was competent and affable. The oil terminal was an off-shore structure only little bigger than our ship; getting ashore involved the use of our ship’s boat.

On our first visit, my wife and I had an evening ashore when we visited the local market – covered in a tent like material. It was all run down and poor but active and busy.

The immigration police came aboard the following day and asked us to never go ashore again as the British were not so popular as the Yemeni militia in Aden was at odds with the withdrawing British forces. So we were confined to the ship; even though we were at an off shore terminal berth, the flies were unbelievably troublesome as they surrounded our ship in clouds.

For one sailing from Hodeida, the pilot didn’t come aboard as I had asked. Worrying, lest our ship be delayed and upset Shell’s schedule, I asked the ship’s chief engineer to go ashore to find the pilot and urge him to come aboard as the chief officer was concluding the discharge of our cargo. However, the chief engineer returned aboard, without having found him, so I turned a blind eye to the immigration restriction and went ashore myself – and found the pilot in a small office on the top floor of the harbour office. He explained that his pilot cutter had broken down but he asked that he come aboard with me in our ship’s boat and then we would take us to sea and, by the time we reached open water, his cutter would be back in service to take him ashore.

So we did this and sailed with the pilot having the con. All went well till we reached the sea pilot station as there was no sign of the pilot cutter. I suggested the pilot stay aboard till we reached Aden when he could fly home or return with us on our next voyage but he demurred as Aden was in southern Yemen and even then the northern and southern parts of Yemen were having serious political issues – now being addressed by warfare. So the pilot

turned our ship around and returned us up the narrow channel into Hodeida. Once we were back in the port, we landed the pilot in our boat whilst I turned the ship around and then I steamed her out without a pilot – three transits of the long and narrow harbour channel in the one morning. After that the pilot agreed I could consider myself as being ‘pilot exempt’ – as long as we paid the standard pilotage fee.

Eventually our company transferred me out of their oil tankers to command their biggest ship – a self-loading and self-unloading bulk cement tanker with a bagging factory; she sailed for the Bamburi Baobab cement works in Mombasa; mostly she was employed making deliveries to Mauritius and Reunion but sometimes to the Seychelles, Tanga and Dar-es-Salaam. It was dusty work as the ship was permanently shrouded by cement dust – in such contrast to the cleanliness of the oil tankers Life is full of contrast as I think of Yemen presently enmeshed in one of the most destructive wars on our planet with the port city of Hodeida itself under attack and the threat of armed conquest to impoverish its citizens – what a sad scene and such a contrast to our experiences of the nineteen sixties.

33

Η Αγιοποίηση της Μαρτυρησάσης Υπατίας και η οφειλόμενη συγγνώμη Της Βούλας Λαμπροπούλου

Ομοτίμου Καθηγήτριας Γυναικείων Σπουδών - Πανεπιστήμιο Αθηνών

Π

έρασαν 1.600 χρόνια από τον μαρτυρικόν θάνατον της φιλοσόφου Υπατίας στην Αλεξάνδρεια, για να κατατεθεί συγγνώμη εκ μέρους της εκκλησίας δια του εκπροσώπου της Μητροπολίτου Κυρήνης Αθανασίου Κυκκώτου. Η Ιερά Μητρόπολη Κυρήνης, που υπάγεται στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, εξέδωσε για την μνήμη της διατριβή αφιερωμένην στην φιλόσοφο Υπατίαν ως ιερά παρακαταθήκη του Επισκόπου Κυρήνης Ιερού Συνεσίου μαθητού της. Ο Μητροπολίτης Αθανάσιος σε ειδική έκδοση (2015) της Ιεράς Μητροπόλεως Κυρήνης για την μνήμην της Υπατίας γράφει τα εξής: «Έστω η μικρά αύτη διατριβή εις έκφρασιν συγγνώμης προς την ακεραίαν φιλόσοφον Υπατίαn –ο Κύριος οίδε– διά το κατ’ αυτής ανόσιον έγκλημα, πραχθέν υπό εκπεσόντων Χριστιανών, αποδιδομένης παρά του ευεργετηθέντος Επισκόπου Κυρήνης Συνεσίoυ εν τη άνω Κυρήνη και εσαεί παρά των αναβαινόντων διαδόχων αυτού». Εορτάζεται δε η μνήμη της στις 25 Νοεμβρίου μαζί με τη μνήμη της Αγίας Αικατερίνης. Η σύνδεση της μνήμης της Υπατίας με την Αγία Μεγαλομάρτυρα Αικατερίνη, είναι έργον των αγιολόγων και των συντακτών συναξαρίων, οι οποίοι συνέταξαν και το συναξάριον αυτής ως μάρτυρος. Καταγράφεται δε εκτενώς στην Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια στο λήμμα: Αικατερίνη η Αγία. Ο Επίσκοπος Συνέσιος υπήρξε μαθητής της Υπατίας. Διδάχθηκε από αυτήν την Νεοπλατωνική Φιλοσοφία. Ευγνώμων και τιμών αυτή γράφει σε επιστολή του: «Κλινοπετής υπηγόρευσα την επιστολήν, ην υγιαίνουσα κομίσαιο, Μήτερ, και Αδελφή, και Διδάσκαλε, και δια

34

πάντων τούτων ευεργετική και άπαν ό,τι τίμιον και πράγμα και όνομα». Ο Ιερός Συνέσιος, προκάτοχος του Μητροπολίτου Αθανασίου Κυρήνης, ο οποίος ήρθε από την Κυρήνη στην Αλεξάνδρεια ως εκπρόσωπος του Επισκόπου αυτού καταθέτει στην Οσία Φιλόσοφο Υπατία «συγγνώμη για τα κατ’αυτής πραχθέντα ανόσια» υπό φανατικών Χριστιανών. Η φιλόσοφος Υπατία εφονεύθη οικτρώς και αναιτίως στην Αλεξάνδρεια εντός ναού υπό φανατικών Χριστιανών το 415 μ.Χ. Ο μαθητής της Συνέσιος, ο γενόμενος Επίσκοπος Κυρήνης, πέθανε το 413 μ. Χ, δύο χρόνια προ του θανάτου της και έτσι δεν μπόρεσε να υπερασπίσει την αθώαν και άμεμπτον ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Η Υπατία γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, το π.370μ.Χ. Ο πατέρας της Θέων, ήταν ο διάσημος μαθηματικός και αστρονόμος, διευθυντής του Μουσείου της Αλεξανδρείας, ο οποίος επιμελήθηκε της παιδείας της. Άξια θυγατέρα, αναδείχτηκε διάσημη γυναίκα επιστήμων. Ο βίαιος θάνατός της σήμαινε το τέλος της αρχαίας επιστήμης. Ο οίκος της Υπατίας, κατέστη πνευματικόν κέντρον. Δίδασκε δημόσια την Πλατωνική Φιλοσοφία, Μαθηματικά, Αστρονομίαν, Φυσικήν και Μηχανικήν σε όλους όσοι «ερωτικώς είχον» προς την φιλοσοφίαν, αδιακρίτως Έλληνες, Χριστιανούς, Εβραίους. Κανένα από τα συγγράμματά της δεν διεσώθη. Κάποια αποσπάσματα των έργων της ενσωματώθησαν στα έργα άλλων συγγραφέων. Πολλοί σύγχρονοι και μεταγενέστεροι ιστορικοί περιγράφουν τον θάνατόν της. Θλιβερωτάτη και φρικιαστική είναι η περιγραφή από τον Ιστορικόν Σωκράτην και τον Νικηφόρο Κάλλιστον. Η εκλεκτή δέσποινα, η θαυμάσια γυναίκα, που δίδασκε την Νεοπλατωνική Φιλοσοφία ολόψυχα, αφιερωμένη στο έργο της, προκάλεσε τον φθόνο φανατικών Χριστιανών για την επιτυχίαν της, επειδή «όσοι φιλοσοφείν ερωτικώς είχον, παρ’ αυτήν έτρεχον». Κάποια αποφράδα ημέρα, όταν την είδαν πάνω σε ένα άρμα με βία την κατέβασαν, την γύμνωσαν, την έσυραν στην Καισάρειον Εκκλησία, όπου την σφαγίασεν η αγέλη των αγρίων και ανελεήτων φανατικών με το χέρι του Πέτρου του Αναγνώστου. Οι σάρκες της απεσπάσθησαν από τα οστά τους με κοφτερά όστρακα στρειδιών και τα ασπαίροντα ακόμη μέλη της παρεδώθησαν στις φλόγες μαζί με τα έργα της.

Πάνω: Η Υπατία είναι γνωστό ότι έχει επεξεργαστεί τουλάχιστον το Βιβλίο ΙΙΙ του Almagest του Πτολεμαίου, που υποστήριζε το γεωκεντρικό μοντέλο του σύμπαντος που παρουσιάζεται στο παραπάνω διάγραμμα. Κάτω: Εικονογράφηση από τον Louis Figuier στο Vies des savants illustres, depuis l'antiquité jusqu'au dix-neuvième siècle (μτφ. Οι ζωές διάσημων επιστημόνων, από την αρχαιότητα μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα) από το 1866, που αντιπροσωπεύει τη φαντασία του συγγραφέα για το ποια ήταν η επίθεση εναντίον της Hypatia.

Οι ανακρίσεις και η τιμωρία των ενόχων ματαιώθηκαν με κατάλληλα μέσα και δωροδοκίες! Είναι εξαιρετικά λυπηρό το γεγονός ότι δεν έχουμε έργα της «μακαρίας» γυναικός Υπατίας και μπορούμε να θεωρήσουμε ως μεγίστη απώλεια την καταστροφή των έργων της για

την ιστορία του Νεοπλατωνισμού, της Φιλοσοφίας και γενικότερα του Πολιτισμού. Με έκπληξη και συγκίνηση διαβάζομεν στα εκκλησιαστικά κείμενα: η 25η Νοεμβρίου, μνήμη της ενδόξου Μεγαλομάρτυρας και πανσόφου Αικατερίνης και Υπατίας της Φιλοσόφου.

35

Ο Ελληνισμός και το μέλλον του Βασικές θέσεις από την ομιλία του καθηγητή Kοινωνιολογίας Δρ. Ηλία Φιλιππίδη στην Λέσχη μας, στις 26 Απριλίου 2018

Ο ορισμός της ελληνικής συνειδήσεως

Ο Ελληνισμός είναι το σύνολο των ανθρώπων, που έχουν ως σημεία συνειδησιακής αναφοράς την Ελλάδα ως πατρίδα και τον Διαχρονικό ελληνικό πολιτισμό ως ιστορική και πολιτισμική διαδρομή. Ο Ελληνισμός λοιπόν έχει ως βάση την ελληνικότητα της συνειδήσεως. Η συνείδηση του ανθρώπου διαθέτει περισσότερα διαμερίσματα, τα οποία χωρίζουμε σε δύο κατηγορίες: α. τις γενικές και πανανθρώπινες αξίες, όπως είναι η οικουμενικότητα, ο ανθρωπισμός, η ειρήνη, η δικαιοσύνη, η εθνικότητα (εθνική συνείδηση) η θρησκευτικότητα (θρησκευτική συνείδηση) και β. τις ειδικές αξίες, που είναι οι διάφορες ηθικές, κοινωνικές και πολιτικές ( αν υπάρχουν) αξίες, με τις οποίες ολοκληρώνεται η συγκρότηση και η ποιότητα της προσωπικότητας των ατόμων και πάνω στις οποίες στηρίζεται η συνοχή και η πρόοδος της κάθε κοινωνίας. Το συμπέρασμα είναι ότι η ελληνικότητα ως εθνική συνείδηση έχει μία διαφορά και μια ομοιότητα με τις γενικές και πανανθρώπινες αξίες. Η διαφορά είναι, ότι η εθνική συνείδηση και η θρησκευτική συνείδηση αποτελούν συλλογικές ταυτότητες και συνδέονται με την ιστορία και τον πολιτισμό του κάθε λαού. Οι υπόλοιπες γενικές και πανανθρώπινες αξίες δεν δημιουργούν συλλογικές ταυτότητες και μάλιστα μονίμου χαρακτήρα αλλά εντάσσονται μεμονωμένα και επιλεκτικά στα ειδικότερα αξιακά συστήματα ατόμων και κοινωνιών. Η ομοιότητα όμως, που πρέπει να έχουν μεταξύ τους όλες οι γενικές και πανανθρώπινες αξίες έγκειται στο ότι στηρίζονται στον σεβασμό και την ανεκτικότητα, που πρέπει να επιδεικνύει το κάθε εθνικό κράτος προς τα άλλα κράτη, το κάθε άτομο προς τους άλλους λαούς και η κάθε θρησκεία προς τις άλλες θρησκείες. Το συμπέρασμα λοιπόν είναι, ότι η εθνι-

36

κότητα, ως ιδιαιτερότητα πολιτισμού και ως διακριτή συλλογική συνείδηση, αποτελεί δικαίωμα του κάθε λαού και υποχρέωση των άλλων λαών να αναγνωρίζουν αυτή την ιδιαιτερότητα και να την σέβονται. Με αυτή την έννοια η ελληνικότητα ως συλλογική εθνική συνείδηση αποτελεί μέρος της κατηγορίας των γενικών και πανανθρώπινων αξιών, όπως και η εθνικότητα του κάθε λαού. Όπως κάθε εθνικότητα, έτσι και η ελληνικότητα εκδηλώνεται κατά τρεις τρόπους: α. με το να θεωρούμε πρωτίστως ως δικό μας κάθε χαρακτηριστικό και μέλημα που αφορά την Ελλάδα, την ιστορία της και τον ελληνικό πολιτισμό β. με το συμμεριζόμαστε την ευθύνη για το μέλλον της Ελλάδας και του ελληνικού πολιτισμού. Ταυτιζόμαστε με την μοίρα αυτού του τόπου, την ιστορία του και τον πολιτισμό του και γ. με το να θέλουμε να διευρύνουμε και να εμβαθύνουμε τις γνώσεις μας για αυτόν τον πολιτισμό, που μας παρέδωσαν οι πρόγονοι μας, ανεξάρτητα από το γεγονός, ότι αυτός ο πολιτισμός είναι ο ανώτερος πολιτισμός που έχει αναδείξει ο κόσμος.

Το γεωγραφικό εύρος του Ελληνισμού

Ο ελληνισμός είναι μια συνολική έννοια με δυο σημασίες: α. την γεωγραφική, που σημαίνει τους

απανταχού Έλληνες, τον Οικουμενικό Ελληνισμό. β. την πολιτισμική, που σημαίνει τον Διαχρονικό Ελληνικό πολιτισμό. Ως γεωγραφική έννοια ο Ελληνισμός είναι ένα παγκόσμιο σύστημα ομόκεντρων κύκλων. Κατ΄ ουσίαν ο Οικουμενικός Ελληνισμός διαθέτει δυο «οφθαλμούς», δυο αρχέγονα κέντρα: τον Ελλαδικό Ελληνισμό και τον Κυπριακό Ελληνισμό. Δυστυχώς με τα τραγικά μας λάθη την έλλειψη μακρόπνοου προγραμματισμού και την καταραμένη διχόνοια ανοίξαμε την πόρτα της Κύπρου στους Τούρκους, οι οποίοι εποικίζουν το νησί, καταστρέφουν τον μνημειακό πολιτισμό του και επιδιώκουν με διαφόρους τρόπους να εκβιάσουν την ολοκληρωτική του κατάληψη. Ο επόμενος κύκλος είναι ο Μείζων Ελληνισμός. Πρόκειται για τον Ελληνισμό, ο οποίος αναπτύχθηκε στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων, του Ευξείνου Πόντου, στην Νότια Ιταλία, την Μικρασία και την Αίγυπτο. Η Μικρασιατική καταστροφή του 1922 ξεκλήρισε τον Ανατολικό πνεύμονα του Ελληνισμού, ο οποίος σήμερα θα αριθμούσε 12-15 εκατομμύρια. Ακολούθησαν οι δεκαετίες της αποθρασύνσεως της Τουρκίας, της ελλαδικής πολιτικής των υποχωρήσεων και του ενδοτισμού καθώς και της ανοχής του ΝΑΤΟ απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα, με αποτέλεσμα την ολοκλήρωση της Μικρασιατικής καταστροφής με την εθνοκάθαρση της Ίμβρου, Τενέδου και των Ρωμηών της πόλης. Οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι και η Ρωσική επανάσταση του 1917 προκάλεσαν την διάλυση των ακμαζουσών ελληνικών κοινοτήτων της Βιέννης, Τεργέστης, Λιβόρνου, Βουδαπέστης, Βουκουρεστίου, Ιασίου και της Νοτίου Ρωσίας. Είχαν προηγηθεί οι διωγμοί των Ελλήνων της Ανατ. Ρωμυλίας και των Βουλ-

Ο Ελληνισμός & το μέλλον του

γαρικών παραλίων του Ευξείνου Πόντου (Φιλιππούπολη, Πύργος, Αγχίαλος, Στενήμαχος). Η συρρίκνωση του Μείζονος Ελληνισμού ολοκληρώθηκε με την εκδίωξη των Ελλήνων της Αιγύπτου και την πολιτική εθνοκαθάρσεως που ακολουθεί η Αλβανία κατά των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου. Ο 20ος αιώνας, ενώ ξεκίνησε τόσο ελπιδοφόρα για τον Ελληνισμό και άνοιγε διάπλατα τις πύλες της ιστορίας για την ολοκλήρωση της εθνικής αποκαταστάσεως, ακόμη και για την ανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως, έκλεισε με έναν ιδιαίτερα αρνητικό απολογισμό: την συρρίκνωση μέχρις εξαφανίσεως της δυναμικής παρουσίας του Ελληνισμού στα Βαλκάνια, τον Εύξεινο Πόντο και την Ανατ. Μεσόγειο. Το διαρκές αναπτυξιακό έλλειμμα της Ελλάδας, η πολιτική της μιζέρια καθώς και η διάλυση του Μείζονος Ελληνισμού διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις για την δημιουργία του Τρίτου κύκλου του Οικουμενικού Ελληνισμού που είναι ο Απόδημος Ελληνισμός. Η Ομογένεια στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία αλλά και στην Ν. Αφρική και τις Ευρωπαϊκές χώρες διαπρέπει και αναδεικνύει τις αρετές του Ελληνισμού.

Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι υπάρχει και ένας Τέταρτος κύκλος του Οικουμενικού Ελληνισμού, ο οποίος όχι μόνο ακμάζει αλλά και καταπλήσσει όλον τον κόσμο. Είναι η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ, η οποία ακμάζει, διότι: α. αξιοποιεί κατά τον καλύτερο τρόπο τις δυο διαχρονικές δημιουργικές παραδόσεις του Ελληνισμού: το Ελληνικό δαιμόνιο και την συναδέλφωση με την θάλασσα. β. είναι αυτοδύναμη και δεν εξαρτάται από πολιτικές δυνάμεις και γ. κατέχει σε εντυπωσιακό βαθμό την τέχνη των ελιγμών μέσα στον χώρο του παγκόσμιου εμπορίου.

Το ιστορικό βάθος του Ελληνισμού

Πρόκειται για τον Διαχρονικό ελληνικό πολιτισμό, ο οποίος διακρίνεται για τρία χαρακτηριστικά: την μακρά του διάρκεια, την πολυστρωμάτωση του και την πολυμορφία του. Οι ρίζες του Ελληνικού πολιτισμού χάνονται μέσα στην ομίχλη της προϊστορίας και της μυθολογίας. Δεν είναι ένας διαχρονικά ομοιόμορφος πολιτισμός, όπως ο ινδικός αλλά ένας πολύμορφος πολιτισμός. Όμως πάρα την πολυμορφία του αναδεικνύει μια

συγκεκριμένη κοίτη, αν τον παρομοιάσουμε με ποτάμι, μία σταθερή τρόπιδα (καρίνα), αν τον παρομοιάσουμε με πλοίο και μία στυβαρή βάση, αν τον παρομοιάσουμε με πυραμίδα. Αυτή η βάση συγκροτείται από τα εξής στοιχεία: α. τον τόπο, με κεντρική εικόνα το τοπίο και το φως του Αιγαίου β. την γλώσσα γ. τον ψυχισμό του Έλληνα, ο οποίος στα βασικά του στοιχεία, με τα θετικά και τα αρνητικά του παραμένει βασικά ο ίδιος, (ατομισμός, διχόνοια, φιλοζωία, ποιητικότητα, αναρχία, φιλαρχία). Μέχρι τη δεκαετία του 60 χαρακτήριζαν τον Έλληνα και ορισμένα επιπλέον δημιουργικά στοιχεία, όπως το δαιμόνιο της επιχειρηματικότητας, η φιλομάθεια και το φιλότιμο. Σήμερα αυτά τα τρία τελευταία στοιχεία αποτελούν είδη ουσιώδη εν απογοητευτική ανεπαρκεία... και δ. τον ανθρωποκεντρισμό, ως βασική αντίληψη ζωής όλων των μορφών του πολιτισμού μας. Ο Διαχρονικός ελληνικός πολιτισμός εκκινεί με πρώτους γνωστούς σταθμούς εκκινήσεως τον Ορφέα, τον Προμηθέα και τον Όμηρο και καταλήγει στον Μακρυγιάννη, τον Οδυσσέα Ελύτη και τον Μίκη Θεοδωράκη.

37

Ο Ελληνισμός & το μέλλον του

Η πολιτισμική στρωμάτωση του Διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού έχει ως εξής: α. Προϊστορική-μυθολογική περίοδος με πνευματική κορυφή τον Όμηρο. β. Ιστορική - κλασσική περίοδος με κορυφαίες δημιουργίες: την φιλοσοφία, την δημοκρατία, το θέατρο, την παιδεία, την καλλιτεχνία-αρχιτεκτονική και τον αθλητισμό. Ως κορυφαίο μνημείο πολιτισμού αναδείχθηκε η Ακρόπολις των Αθηνών και ως κορυφαία ιστορικά πρόσωπα, ο Σωκράτης και ο Μέγας Αλέξανδρος. γ. Ορθοδοξία, με κορυφαίες πνευματικές μορφές, τους Τρεις Ιεράρχες. δ. Βυζάντιο, με κορυφαίες πνευματικές μορφές, τον Πατριάρχη Φώτιο, τον Γεώργιο-Πλήθωνα Γεμιστό και τον ηρωϊκό αυτοκράτορα Κων/νο Παλαιολόγο. ε. Οθωμανική περίοδος, με κορυφαίες συλλογικές δημιουργίες: το δημοτικό τραγούδι και την εντυπωσιακή ανάπτυξη δύο πανάρχαιων ελληνικών παραδόσεων: των κοινοτήτων και της εμπορικής ναυτιλίας. Κορυφαίες προσωπικότητες: ο πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις, ο Πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός και όλοι οι Δάσκαλοι του Γένους. Η επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα εκρηκτικό μίγμα συλλογικής δράσεως αλλά και αναδείξεως των ατομικών ικανοτήτων των Ηρώων της Επαναστάσεως. Πάντως μπορούμε να ξεχωρίσουμε τον Εθνεργέτη Ρήγα Φεραίο, τον Γέρο του Μωριά, Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον ναύαρχο Ανδρέα Μιαούλη και τον μπουρλοτιέρη Κωσταντή Κανάρη. στ. Περίοδος του Ελλαδικού ελληνισμού. Δυστυχώς αυτή η περίοδος «τεμαχίσθηκε» βίαια σε δύο περιόδους: την περίοδο του Ιωάννη Καποδίστρια , ο οποίος ανήλθε στο βάθρο της αγιοσύνης του Ελλαδικού ελληνισμού και στην περίοδο του πολιτικού

38

Ελλαδικού κράτους, το οποίο και αυτό «τεμαχίζεται» δραματικά σε δύο περιόδους: την περίοδο της Μεγάλης Ιδέας για την εθνική ολοκλήρωση και την περίοδο της εθνικής συρρικνώσεως από το 1922 και μετά. Παρά τις προσπάθειες για ανάπτυξη η είσοδος μας στην ΕΕ και το Ευρώ δεν μπόρεσε για διαφόρους λόγους να προσφέρει ένα νέο όραμα στον Ελληνισμό σε αντικατάσταση της Μεγάλης Ιδέας. Ειδικά για την περίοδο της Μεταπολιτεύσεως ο απολογισμός είναι θλιβερός. Όχι μόνο δεν μπορέσαμε να σπάσουμε το φράγμα της υπαναπτύξεως και να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο κράτος αλλά κατατασσόμαστε διεθνώς στην κατηγορία των αποτυχημένων κρατών. (failed states). Για τα αίτια βεβαίως χρειάζεται ειδική ανάλυση.

Το μέλλον του Ελληνισμού

Δυστυχώς το μέλλον του Ελληνισμού έχει καταντήσει να είναι ζητούμενο. Το 2021 θα κληθούμε να εορτάσουμε τα 200 χρόνια της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας. Με τι μούτρα θα καταθέτουμε στεφάνια στους ανδριάντες των Ηρώων; Σήμερα μπορούμε να χωρίσουμε τους Έλληνες σε τέσσερις διακομματικές (και όχι κομματικές) κατηγορίες: α. αυτούς, που θέλουν να εορτάσουμε στο μέλλον ΚΑΙ τα 300, ΚΑΙ τα 400 χρόνια της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας και προβληματίζονται για το μέλλον του Ελληνισμού. β. αυτούς, που αδιαφορούν και αφήνουν το θέμα στην τύχη. Η συνήθης απάντησή τους είναι: «Μήπως θα ζούμε εμείς τότε;» γ. αυτούς, που έχουν απογοητευθεί οριστικά και θεωρούν τον Ελληνισμό τελειωμένη υπόθεση και

δ. αυτούς, που θεωρούν κάθε αναφορά στο παρελθόν ως λάθος και πνευματική καθυστέρηση, ενώ υποτίθεται, ότι αυτοί ζουν στην διαστημική εποχή. Στο μεταξύ τα σύγχρονα ισχυρά κράτη προωθούν και επιβάλλουν με τον πλέον εκβιαστικό τρόπο τα δικά τους εγωιστικά και εθνικιστικά συμφέροντα. Για να δώσουμε προέκταση του Ελληνισμού στο μέλλον, χρειάζεται μία μακρόπνοη και σφαιρική στρατηγική, η οποία πρέπει να στηρίζεται στις παρακάτω αρχές: α. πνευματική επένδυση στην αναπαραγωγή της ελληνικής ταυτότητας και του ελληνικού πολιτισμού. β. δημογραφική αναπαραγωγή του Ελληνισμού για την αντιμετώπιση της δημογραφικής καταρρεύσεως του ελληνικού πληθυσμού της Ελλάδας γ. αντιμετώπιση του προβλήματος του ελληνικού χρέους και της ελληνικής οικονομίας με συνεργασία των περισσότερων κομμάτων δ. προβολή του Διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού σε όλα τα επίπεδα και στο εσωτερικό και το εξωτερικό και ε. συσπείρωση και οργάνωση του Οικουμενικού ελληνισμού με πρότυπο την οργάνωση της Εβραϊκής Διασποράς. Εννοείται, ότι η ευθύνη για την επιδίωξη των παραπάνω στόχων κατανέμεται σε τέσσερα επίπεδα: α. του πολιτικού συστήματος β. των διανοουμένων και επιστημόνων γ. των τοπικών κοινωνιών και δ. του κάθε ατόμου με ελληνική συνείδηση. Τίποτε δεν είναι δύσκολο, αρκεί να θέλουμε να κάνει ο καθένας το πρώτο βήμα που μπορεί και να προχωρήσουμε σε πρωτοβουλίες συνεργασίας. Ο Θεός μαζί μας !

Του Φρίξου Δήμου Πλοιάρχου Ε.Ν. | Πρώην Καθηγητή & Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Απ' τα κόκκαλα βγαλμένοι Η έναρξη στις 22/1/18 της εκταφής και στη συνέχεια ταυτοποίησης των ηρωικών “Παιδιών της Ελλάδας”, που πέσανε πολεμώντας τους φασίστες εισβολείς κατά τον πόλεμο του '40-41 στη Β. Ήπειρο και την Αλβανία, ήταν και παραμένει ιερή υποχρέωση της Πολιτείας κι αποτελεί ανάταση ψυχής για όλους τούς Έλληνες που σέβονται την ιστορία τους!

Τ

Ο σιδερένιος σταυρός στην ΑΚΑΡΠΗ ΓΗ.

40

ο τριήμερο της 26-28ης Οκτωβρίου 2012 η Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών (πρόεδρος κ. Λευτέρης Τζόκας) και ο Σύνδεσμος Ιστορικών Συγγραφέων (πρόεδρος κ. Στάθης Παρασκευόπουλος) οργανώσανε μια επιτυχή προσκυνηματική εκδρομή στους τόπους θυσίας των ηρώων μας του έπους του ’40-41. Αρχηγός αυτής της εκδρομής ήταν ο σπουδαίος και μοναδικός, ιστορικός ερευνητής των “Άταφων” ηρώων και συγγραφέας κ. Αγαθοκλής Παναγούλιας, μέλος των Δ.Σ. και των δυο σωματείων. Ο υπογράφων, μέλος της Ένωσης Λογοτεχνών, αλλά και κυρίως για να τιμήσει τον πατέρα του που είχε καταταχθεί εθελοντής και ως δεκανέας πεζικού πολέμησε σ’ αυτά τα μέρη αλλά είχε την καλή τύχη όμως να γυρίσει (με τα πόδια φυσικά) γερός στην Πατρίδα, έλαβε μέρος σ’ αυτό το προσκύνημα. Στην ιερή διαδρομή, για μας τους Έλληνες, Αγίων Σαράντα, Χειμάρρας, Αργυρόκαστρου, Πέρασμα Κλεισούρας και στη θέση Σταϊμόλα ανάμεσα στους καλλιεργημένους αγρούς ξεχωρίζει ένας χέρσος, που από τους ντόπιους ονομάζεται “Άκαρπη γη” γιατί έχει να οργωθεί από το 1941, επειδή φιλοξενεί στα έγκατά του 720 από τους 7.500-8.000 ήρωες που πέσανε στην Β. Ήπειρο και την Αλβανία! Στο νεκροταφείο αυτό δεν υπάρχει καμία περίφραξη, ούτε κάποια ενδεικτική πινακιδα παρά ένας δίμετρος σιδερένιος λευκός σταυρός μονάχα!! Περιδιαβαίνοντας ο προσκυνητής στο πρόχειρο αυτό κοιμητήριο “αισθάνεται” κατά το περπάτημά του τις ταφές των ξεχασμένων μέχρι χθες ηρώων μας. Τις αντιλαμβάνεται όμως πολύ εύκολα από την υπερύψωση του εδάφους στα όρια του τάφου και την ταπείνω-

Ιστορίες της Βαρδιόλας σή του στο χώρο που καταλάμβανε η σορός!! Δίπλα ακριβώς υπάρχει ένας καλλιεργημένος αγρός που ήταν το ιταλικό νεκροταφείο και το 1962 τα οστά των Ιταλών μεταφερθήκανε στν πατρίδα τους. Στο χωριό επίσης Βουλιαράτι του Αργυρόκαστρου δημιουργήθηκε στρατιωτικό και ιδιωτικό νεκροταφείο, με χρήματα της Πολεμικής μας αεροπορίας και ιδιωτών, και περιλαμβάνει 58 ατομικούς επώνυμους τάφους, το εκκλησάκι Αγία Σκέπη και οστεοφυλάκιο με 200 κιβώτια με οστά ανώνυμων ηρώων. Την εκδρομή αυτή τίμησε και ο παλαιός πολεμιστής του ‘40 έφεδρος υπολοχαγός του πυροβολικού κ. Γεώργιος Ιωα. Αθανασόπουλος που τραυματίας είχε νοσηλευτεί στο πρόχειρο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Βιλιαρετίου και επισκέφτηκε δακρυσμένος το κτίριό του. Οι προσκυνητές εκπλαγήκανε όταν αργότερα παρατηρήσανε πως τα ξύλινα δοκάρια της στέγης του υπόστεγου του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Αθανάσιου ήταν μισοφαγωμένα από τους πεινασμένους ημίονους του στρατού μας που είχαν σταυλιστεί σ’ αυτό! Στο γυναικονίτη επίσης του ιερού ναού του Ευαγγελισμού της Κλεισούρας φυλάσσονται 294 κιβώτια με αταυτοποίητα οστά ηρώων εκτός από ένα που βρέθηκε η βέρα του νεκρού! Στην αυλή ακόμη του σπιτιού της κ. Ερμιόνης Πρίγκου, γνωστής και ως η “Κυρά της Σκουτάρας“, στη Σκουτάρα της Χειμάρρας φιλοξενούνται δύο τάφοι έξι Ελλήνων στρατιωτικών από τους 500 πεσόντες στη Χειμάρρα! Σημειώνεται πως η δεκάχρονη κατά τον πόλεμο Ερμιόνη τροφοδοτούσε το στρατιωτικό φυλάκιο της γειτονιάς της, αψηφώντας τα εχθρικά βόλια, με ροφήματα και μπομπότα και αργότερα φρόντιζε και τους δύο τάφους “της” που είχε κρυφά θάψει ο πατέρας της Έλληνες στρατιωτικούς! Η ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών το βράδυ της 19/12/12 βράβευσε την κ. Ε. Πρίγκου για τις πατριωτικές της πράξεις, καθώς και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αργότερα. Πιστεύεται ακόμα πως κάτω από το γήπεδο της Πρεμετής είναι θαμένοι 200 Έλληνες πολεμιστές!! Τονίζεται επίσης πως ο πανάξιος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος, τα τελευταία χρόνια, δημιούργησε στην ιερή μονή του Αγίου Νικολάου κοιμητήριο 384 ατομικών τάφων κενών προς το παρόν. Ευελπιστούμε το μεγάλο και σοβαρό αυτό έργο της εκταφής και ταυτοποίησης, να τελειώσει το συντομότερο δυνατό ώστε και οι νεκροί αλλά και οι ζωντανοί να βρουν επιτέλους την ησυχία τους!!

Πάνω: Τα φαγωμένα δοκάρια από τα πεινασμένα μουλάρια. Κάτω: Το στρατιωτικό νεκροταφείο του Βιλιαρετίου.

41

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ρύπανση των ακτών και επιπτώσεις στον άνθρωπο

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

43

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ

και επιπτώσεις στον άνθρωπο Η καταφυγή των ανθρώπων προς την θάλασσα και ιδίως αυτών που κατοικούν σε παράκτιες περιοχές, αποτελεί μία συνήθη διέξοδο από την κούραση και την ρουτίνα της καθημερινότητας και μάλιστα κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Η κολύμβηση και τα άλλα θαλάσσια σπορ που μπορεί να επιδίδεται κανείς στις ακτές αποτελούσαν ανέκαθεν ένα σχετικά εύκολο, ανέξοδο και ευχάριστο τρόπο αναψυχής. Δυστυχώς όμως η ρύπανση της θάλασσας κατά τα τελευταία χρόνια έκανε την χρήση πολλών παράκτιων περιοχών προβληματική και για αρκετές από αυτές απαγορευτική. Η αντιαισθητική εικόνα που παρουσιάζουν πολλές ακρογιαλιές από συσσωρευμένα σκουπίδια στην άμμο ή επιπλέοντα στο νερό αποθαρρύνει τους ανθρώπους να τις πλησιάσουν. Επίσης η μόλυνση των νερών με παθογόνους μικροοργανισμούς καθώς και η ρύπανση με πετρελαιοειδή ή άλλα τοξικά χημικά αποτρέπει τον κόσμο να την χρησιμοποιήσει για κολύμβηση ή για άλλους τρόπους αναψυχής από το φόβο προσβολής της ανθρώπινης υγείας.

Τ

ο φαινόμενο της θαλάσσιας ρύπανσης αν και άρχισε από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα με την ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής, κατά την πρώτη βιομηχανική επανάσταση, έκανε έντονη την παρουσία του μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο εξαιτίας των καταστροφών που προκλήθηκαν από τις πολεμικές επιχειρήσεις κατά την διάρκεια του πολέμου. Και μετά όμως, ο εντατικός ρυθμός ανοικοδόμησης των κατεστραμμένων περιοχών και η έκρηξη της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης με την αυξημένη βιομηχανική παραγωγή και την χρήση και την παραγωγή νέων χημικών ενώσεων και προϊόντων καθώς η αύξηση του πληθυσμού του πλανήτη και η συσσώρευσή του σε μεγάλα

44

αστικά κέντρα προκάλεσαν επίσης επιδείνωση της θαλάσσιας ρύπανσης. Τα διάφορα βιομηχανικά και ανεπτυγμένα κράτη βρέθηκαν ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της αυξημένης θαλάσσιας ρύπανσης και άρχισαν να ενεργοποιούνται κυρίως μετά την εμφάνιση των δυσμενών επιπτώσεων του ανωτέρω προβλήματος στα διάφορα θαλάσσια οικοσυστήματα και στην ανθρώπινη υγεία. Σήμερα τόσο σε κρατικό όσο και διακρατικό επίπεδο, οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων κρατών και διεθνείς οργανισμοί όπως η ΕΕ και ο ΟΗΕ θεσπίζουν κανονισμούς και εκδίδουν οδηγίες για την αποτροπή της θαλάσσιας ρύπανσης και την αποφυγή των δυσμενών επιπτώσεων εξαιτίας αυτής προς τον άνθρωπο.

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ



Πηγές ρύπανσης των ακτών και αίτια

Οι κυριότερες πηγές ρύπανσης των ακτών είναι οι ακόλουθες: Η βιομηχανία. Βιομηχανικά στερεά και υγρά ανεπεξέργαστα απόβλητα απορρίπτονταν παλαιότερα άμεσα στην θάλασσα ή πλησίον των ακτών ή σε ρέματα από τα οποία κατέληγαν πάλι στις ακτές. Σήμερα βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας τα βιομηχανικά απόβλητα θα πρέπει να υφίστανται ειδική επεξεργασία ώστε να διατίθενται προς το περιβάλλον χωρίς τον κίνδυνο πρόκλησης ρύπανσης. Δυστυχώς όμως είτε εσκεμμένα για λόγους ανέντιμης εξοικονόμησης χρημάτων είτε από λειτουργικές αστοχίες των μονάδων επεξεργασίας μπορεί να διαρρεύσουν ανεπεξέργαστα απόβλητα προς την ξηρά και την θάλασσα. Οι δήμοι, οι κοινότητες και οι ιδιώτες. Παλαιότερα οι δήμοι και οι κοινότητες απέρριπταν τα στερεά απορρίμματα σε ανεξέλεγκτες χωματερές, κάποιες από τις οποίες ήταν και κοντά στην θάλασσα. Κάποια απορρίμματα κατέληγαν στις ακτές είτε με την βροχή είτε μέσω ρεμάτων. Επίσης με το ξέπλυμα των νερών της βροχής διάφορες ουσίες έφθαναν στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και από εκεί κατέληγαν στην θάλασσα. Ως προς τα αστικά λύματα, παλαιότερα και κατά νόμιμο τρόπο, απορρίπτονταν ανεπεξέργαστα στην θάλασσα ή σε ρέματα και ποτάμια, από τα οποία κατέληγαν και πάλι στην θάλασσα, στην οποία προκαλούσαν ρύπανση, η οποία προοδευτικά επιδεινώνονταν. Σήμερα τα μεν στερεά απορρίμματα διατίθενται με ασφάλεια στη ξηρά αφού υποστούν ειδική επεξεργασία τα δε αστικά λύματα μετά Ναυσιπλοΐα (πετρέλαιο, ΤΒΤ) από βιολογικό καθαρισμό απορρίπτονται καθαρά πλέον στην θάλασσα. Υδατοκαλλιέργειες Παρόλα αυτά και σήμερα παραβαίνε(οργανικά απόβλητα) ται η νομοθεσία είτε από ατυχήματα Γεωργία είτε από αμέλεια είτε από πλημμελή (λιπάσματα, εντομοκτόνα, συντήρηση του εξοπλισμού των μο- παρασιτοκτόνα, οργανικά νάδων επεξεργασίας είτε τέλος και απόβλητα) εσκεμμένα για εξοικονόμηση χρημάτων, με αποτέλεσμα την ρύπανση της θάλασσας και των ακτών. Μία συνήθης ρύπανση των ακτών είναι και η απόρριψη κάθε είδους απορριμμάτων από τους λουόμενους και αυτούς που παραθερίζουν πλησίον των ακτών. Τα νοσοκομεία, από τα οποία μπο-

ρεί να διαρρέουν, από άγνοια ή εσκεμμένα, νοσοκομειακά απόβλητα είτε κατευθείαν στην θάλασσα ή σε ρέματα ή σε δίκτυο όμβριων που καταλήγει σε κάποια ακτή. Η γεωργία. Τα νερά της βροχής ξεπλένουν γεωργικές εκτάσεις που έχουν υποστεί ανεξέλεγκτη και υπερβολική λίπανση ή ράντισμα με φυτοφάρμακα και παρασύρουν τα πλεονάζοντα λιπάσματα, ζιζανιοκτόνα και φυτοφάρμακα ρυπαίνοντας τις πλησιέστερες ακτές, στις οποίες καταλήγουν. Η όξινη βροχή. Εξαιτίας της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, τοξικές ενώσεις που αιωρούνται σ’ αυτήν παρασύρονται από τα νερά της βροχής και ρυπαίνουν την ξηρά και την θάλασσα, στις οποίες καταλήγουν. Τα πλοία. Τα πλοία μπορεί να ρυπαίνουν είτε με την απόρριψη στην θάλασσα των αστικών λυμάτων του πληρώματος και των επιβατών, των σεντινόνερων και του έρματος του πλοίου χωρίς επεξεργασία ή από διαφυγή πετρελαίου ή άλλου φορτίου από ατύχημα στην θάλασσα. Αν και σήμερα η σχετική νομοθεσία είναι πολύ αυστηρή εντούτοις και ατυχήματα και εσκεμμένες παραβάσεις για λόγους αισχροκέρδειας συνεχίζουν να συμβαίνουν. Τα ιχθυοτροφεία. Η ρύπανση από τα ιχθυοτροφεία προέρχεται από την περίσσεια της τροφής που χορηγείται στα ψάρια και από τον χαλκό (Cu) που περιέχεται στην βαφή των διχτυών και ο οποίος εξαιτίας φθοράς των διχτυών περνάει στην θάλασσα.



Πηγές ρύπανσης της θάλασσας

Είδη ρύπανσης των ακτών Ανάλογα με το αίτιο η ρύπανση των ακτών διακρίνεται σε: Χημική ρύπανση, η οποία προκύπτει από απόρριψη στα νερά διαφόρων χημικών τοξικών ουσιών. Μερικές από τις χημικές αυτές ενώσεις είναι και οι ακόλουθες: Φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα, νιτρώδη και νιτρικά άλατα προερχόμενα είτε από την χημική βιομηχανία παραγωγής των είτε από το ξέπλυμα γεωργικών εκτάσεων με τα νερά της βροχής. Ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις Βιομηχανία (PCB, διοξίνες, βαρέα μέταλλα, ραδιενεργά υλικά, οργανικά απόβλητα, θερμική ρύπανση, εξορύξεις και διυλιστήρια πετρελαίου)

Αστικό Περιβάλλον (οργανικά απόβλητα, απορρυπαντικά, απορρίμματα)

45

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού Βαριά μέταλλα, όπως Ni, Cu, Zn, Cd, Pb, Hg κλπ., προερχόμενα από επιμεταλλωτήρια, μεταλλουργίες, μεταλλεία, εργοστάσια συσσωρευτών, χαρτοβιομηχανίες κλπ. Οργανικοί και ανόργανοι διαλύτες, οξέα και αρωματικοί και αλογονομένοι υδρογονάνθρακες που προέρχονται είτε από την βιομηχανία είτε από τα υγρά απόβλητα των συσσωρευτών είτε από την όξινη βροχή. Πετρελαιοειδή προερχόμενα από ναυάγια ή διαρροές πλοίων και διυλιστηρίων. Ληγμένα φάρμακα και αντιβιοτικά προερχόμενα από νοσοκομεία και τα αστικά απορρίμματα. Μεγάλες ποσότητες ανεπεξέργαστων αστικών λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων με οργανικές βιοδιασπάσιμες ενώσεις.

Η ανωτέρω χημική ρύπανση προκαλεί βιολογική ρύπανση κατά τον ακόλουθο τρόπο: Πολλές από τις ανωτέρω τοξικές χημικές ενώσεις θανατώνουν τους ευαίσθητους παράκτιους θαλάσσιους μικροοργανισμούς ή επιβραδύνουν την αναπαραγωγή άλλων με αποτέλεσμα την εξαφάνιση άλλων ειδών από έλλειψη τροφής και την διατάραξη κατ’ αυτό τον τρόπο της διατροφικής αλυσίδας και των οικοσυστημάτων που υπάρχουν στο νερό. Άλλες τοξικές ενώσεις συσσωρεύονται στους ιστούς μεγαλύτερων θαλάσσιων οργανισμών και κυρίως στα οστρακοειδή και από εκεί περνούν στους ανώτερους καταναλωτές, δηλαδή στους άλλους θαλάσσιους οργανισμούς και στον άνθρωπο που χρησιμοποιούν τους πρώτους ως τροφή. Η απόρριψη στις ακτές μεγάλων ποσοτήτων ανεπεξέργαστων αστικών λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων με βιοδιασπάσιμες οργανικές ενώσεις έχει σαν αποτέλεσμα, επειδή τα νερά είναι αβαθή και η αραίωση μικρή, να δεσμεύεται το διαλυμένο οξυγόνο από τις οργανικές ενώσεις των λυμάτων και των αποβλήτων και να πεθαίνουν από ασφυξία μικροί και μεγάλοι αερόβιοι οργανισμοί. Σ’ αυτή την περίπτωση υπάρχει και δυσοσμία των νερών κυρίως σε κλειστούς κόλπους όπου τα νερά είναι στάσιμα και δεν ανανεώνονται εύκολα. Βιολογική ρύπανση προκαλείται και από το ανεπεξέργαστο έρμα των πλοίων που απορρίπτεται στις ακτές. Ξένοι μικροί και μεγάλοι θαλάσσιοι οργανισμοί εισέρχονται στο νέο θαλάσσιο περιβάλλον που απορρίπτονται και δημιουργούν διατάραξη στο οικοσύστημά του.

46

Τέλος κατεστραμμένος αλιευτικός εξοπλισμός που εγκαταλείπεται ή χάνεται στην θάλασσα προκαλεί μεγάλη καταστροφή στους βενθικούς οργανισμούς αλλά και στους άλλους θαλάσσιους οργανισμούς που παγιδεύονται εντός αυτού και πεθαίνουν. Βιολογική μόλυνση, η οποία προέρχεται από εισροή στην θάλασσα παθογόνων μικροοργανισμών, οι οποίοι μπορεί να προέρχονται από απορρίψεις νοσοκομειακών αποβλήτων και μικροβιολογικών εργαστηρίων, από απορρίψεις στερεών απορριμμάτων, διαρροές ανεπεξέργαστων αστικών λυμάτων αλλά και από τον αέρα και τα νερά της βροχής. Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί εισέρχονται στους θαλάσσιους οργανισμούς προκαλώντας βλάβη σ’ αυτούς και είτε έμμεσα από αυτούς είτε άμεσα από το νερό στον άνθρωπο. Ευτροφισμός παραγωγή τοξικών αλγών. Η αυξημένη συγκέντρωση φωσφόρου (Ρ) και αζώτου (Ν) στην θάλασσα από λιπάσματα έχει σαν συνέπεια την υπερβολική ανάπτυξη αλγών, τα οποία μπορούν να δημιουργήσουν ανοξικές συνθήκες στο νερό, έλλειψη δηλαδή οξυγόνου, με αποτέλεσμα την διατάραξη της θαλάσσιας διατροφικής αλυσίδας και του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Εκτός των ανωτέρω ορισμένα από τα παραγόμενα άλγη παράγουν τοξικές ενώσεις (CH4, H2S κλπ.), επικίνδυνες για τους άλλους θαλάσσιους οργανισμούς και τον άνθρωπο καθώς και δυσοσμία. Μόλυνση έχουμε επίσης και σε λιμνάζοντα νερά, τα οποία δεν αερίζονται οπότε με το χρόνο έχουμε ανάπτυξη μικροοργανισμών και μάλιστα παθογόνων και επίσης πάνω από την επιφάνειά τους δυσοσμία και ανάπτυξη ζωυφίων. Ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών λαμβάνει χώρα και από την σήψη στερεών απορριμμάτων που απορρίπτονται στις ακτές, φθάνουν σ’ αυτές μέσω ρεμάτων ή εκβράζονται από την θάλασσα με το κύμα στην ξηρά. Θερμική ρύπανση, όταν απορρίπτονται στα νερά μεγάλες ποσότητες αποβλήτων υψηλής θερμοκρασίας, όπως πχ. από εναλλάκτες θερμότητας διαφόρων εργοστασίων. Τα νερά αυτά προκαλούν απότομο θερμοκρασιακό σοκ στα σημεία που πέφτουν ή αυξάνουν κατά μόνιμο τρόπο την θερμοκρασία του νερού που πέφτουν, όταν πχ. ο αποδέκτης είναι κλειστός κόλπος. Η αύξηση της θερμοκρασίας που προκαλείται στις περιπτώσεις αυτές αφενός μεν θανατώνει ευαίσθητους θαλάσσιους οργανισμούς αφετέρου μειώνει την διαλυτότητα

Ευτροφισμός.

ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΩΝ ΑΚΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ του οξυγόνου και επομένως διαταράσσει το θαλάσσιο οικοσύστημα. Ραδιενεργή ρύπανση, όταν απορρίπτονται υγρά απόβλητα από ραδιενεργές διεργασίες, όπως πχ. από νοσοκομεία και ιατρικά εργαστήρια που εκτελούνται θεραπείες ή ερευνητικά προγράμματα με ραδιενεργά υλικά ή από διαφυγή ραδιενεργών αποβλήτων από πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας ή τέλος από διαρροές εξαιτίας επισφαλούς αποθήκευσης ραδιενεργών καταλοίπων στη ξηρά ή την θάλασσα. Το είδος της ρύπανσης αυτής αφενός μεν θανατώνει τους θαλάσσιους οργανισμούς αφετέρου προκαλεί επικίνδυνες μεταλλάξεις και τελικά διαταράσσει και καταστρέφει τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Αισθητική ρύπανση, όταν δημιουργείται δυσάρεστη αίσθηση από την εικόνα που παρουσιάζουν τα νερά εξαιτίας θολότητας, ύπαρξης διαφόρων απορριμμάτων που μπορεί να επιπλέουν ή να έχουν κατακαθίσει στον πυθμένα και από δυσάρεστη οσμή που μπορεί να αναδίδεται. Η θολότητα από σκόνη και μπάζα που μπορεί να έχουν πέσει από διάφορα δομικά έργα εκτός από την αντιαισθητική εικόνα μπορεί να καταλήξει σε ίζημα, να καλύψει τον πυθμένα και να καταστρέψει τους βενθικούς οργανισμούς. Η θολότητα επίσης εμποδίζει το φως να εισέρχεται μέσα στο νερό και να πραγματοποιείται το φαινόμενο της φωτοσύνθεσης με τα υδρόβια φυτά.



ι επιπτώσεις της ρύπανσης Ο των ακτών στον άνθρωπο

Οι επιπτώσεις της ρύπανσης των ακτών στον άνθρωπο αφορούν στην υγεία, την οικονομία και την ποιότητα της ζωής του. Επιπτώσεις στην υγεία. Οι παθογόνοι μικροοργανισμοί και οι τοξικές ενώσεις που προαναφέρθηκαν που υπάρχουν είτε στην ξηρά (άμμος, χώμα, βότσαλα κλπ.) είτε στο νερό, μπορούν να εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισμό από το στόμα ή από εκδορές του σώματος και να προκαλέσουν στους λουόμενους και σ’ αυτούς που επιδίδονται στις ακτές σε διάφορα σπορ μολύνσεις και ποικίλες νόσους, όπως χολέρα, σταφυλόκοκκο, γαστρεντερίτιδα, μυκητιάσεις και άλλες δερματικές ασθένειες κλπ. Η ρύπανση από πετρελαιοειδή εκτός από δηλητηριάσεις και δερματικές ασθένειες προκαλεί και προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα όχι μόνο σ’ αυτούς που παρευρίσκονται στις ρυπανθείσες παραλίες αλλά και στους ανθρώπους που κατοικούν πλησίον των ακτών. Τα πετρελαιοειδή εάν ληφθούν από το στόμα μπορεί να προκαλέσουν πολύ σοβαρές βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό. Η ανθρώπινη υγεία μπορεί να υποστεί βλάβη από την ρύπανση των ακτών και κατά έμμεσο τρόπο από την κατανάλωση αλιευμάτων από την περιοχή της ρύπανσης, στα οποία έχουν συσσωρευθεί τοξικές ουσίες, όπως πχ. οστρακοειδή στα οποία εισχωρούν και συσσωρεύονται βαριά μέταλλα και πετρελαιοειδή. Ένας άλλος τρόπος έμμεσης βλάβης της ανθρώπινης υγείας από την ρύπανση είναι και τα πλαστικά. Μακροσκοπικά

τα πλαστικά δημιουργούν μία αντιαισθητική εικόνα, διότι η παρουσία τους δεν συνάδει με το φυσικό περιβάλλον. Αποτελούν όμως και παγίδες θανάτου για πλήθος θαλασσοπούλια, θηλαστικά και ψάρια που παγιδεύονται εντός αυτών. Εκτός των ανωτέρω όμως τα πλαστικά μετά από πολύ χρόνο διασπώνται σε πολύ μικρά τεμαχίδια, τα οποία καταναλώνονται από τους θαλάσσιους οργανισμούς και περνούν στους ιστούς τους προκαλώντας μεταλλάξεις στον οργανισμό τους. Μέσω της τροφικής αλυσίδας τα πλαστικά αυτά φθάνουν και στον άνθρωπο προκαλώντας του ανάλογα προβλήματα. Επιπτώσεις στην οικονομία. Η ρύπανση των ακτών προκαλεί ποικίλες επιπτώσεις στην οικονομία των περιοχών που έχουν πληγεί αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Η μείωση της ποσότητας των αλιευμάτων αλλά και η ακαταλληλότητα προς κατανάλωση αυτών που έχουν μολυνθεί πλήττει κατ’ αρχήν την κατηγορία των αλιέων και κατά δεύτερο λόγο τους εμπόρους των αλιευμάτων με την δυσπιστία που δημιουργείται στο καταναλωτικό κοινό για την προέλευση και την ποιότητα των αλιευμάτων. Ο κίνδυνος βλάβης της υγείας, η αντιαισθητική εικόνα και γενικά η αρνητική ψυχολογία προς τις ακτές που έχουν υποστεί ρύπανση προκαλεί την μείωση της επισκεψιμότητάς τους από λουόμενους, παραθεριστές και γενικά από αυτούς που επιζητούν αναψυχή κοντά στην θάλασσα. Αυτό έχει σαν συνέπεια την μείωση της οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητας των ακτών αυτών. Επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής του ανθρώπου. Εξαιτίας της ρύπανσης των ακτών ορισμένοι άνθρωποι είτε από άγνοια είτε από αμέλεια μολύνονται και προσβάλλονται από διάφορες νόσους. Αυτοί που κατοικούν πλησίον των ακτών αυτών αλλά και αρκετοί άλλοι στερούνται ενός ανέξοδου και ευχάριστου τρόπου ψυχαγωγίας όπως η κολύμβηση, η ηλιοθεραπεία, τα διάφορα σπορ μέσα και έξω από το νερό καθώς και λίγο χρόνο αναψυχής από ένα περίπατο ή χαλάρωσης σε κάποιο παραλιακό κέντρο. Η όλη ανωτέρω στέρηση, η αντιαισθητική θέα των ακτών που έχουν υποστεί ρύπανση, η σκέψη ότι η ρύπανση εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και τα οικονομικά προβλήματα των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται και εξαρτώνται από την ποιοτική κατάσταση της ακτής δημιουργούν συναισθήματα κατάθλιψης στον κόσμο. Εξαιτίας των ανωτέρω η ρύπανση των ακτών συνιστά σοβαρό αίτιο υποβάθμισης της ποιότητας ζωής του ανθρώπου.

47

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού 

Αντιμετώπιση του προβλήματος

Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος της ρύπανσης των ακτών όπως και γενικά της ρύπανσης του περιβάλλοντος είναι η πρόληψή της. Τα βαθύτερα αίτια της ρύπανσης είναι η άγνοια, η αμέλεια που μερικές φορές είναι εγκληματική και η αισχροκέρδεια. Η άγνοια αντιμετωπίζεται με την διαφώτιση και την παιδεία στο σχολείο, από τα ΜΜΕ και με σεμινάρια που οργανώνονται από τους δήμους και τις κοινότητες. Η αμέλεια και η αισχροκέρδεια θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με αυστηρή νομοθεσία, η οποία θα πρέπει να προβλέπει οδηγίες για την προστασία του περιβάλλοντος και αυστηρές ποινές για κάθε παραβάτη. Σήμερα ευτυχώς υπάρχει η κατάλληλη νομοθεσία, η οποία βέβαια θα πρέπει να τηρείται. Τακτικοί και περιοδικοί έλεγχοι της ποιότητας των νερών και της κατάστασης των ακτών από συνεργεία των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών διασφαλίζουν τόσο την τήρηση της νομοθεσίας όσο

και την υγεία αυτών που κατοικούν κοντά στις ακτές ή συχνάζουν σ’ αυτές και τις χρησιμοποιούν για αναψυχή. Όταν για κάποιο λόγο γίνει ρύπανση, θα πρέπει να υπάρχει άμεση και επαρκής ενημέρωση του κόσμου, τοποθέτηση απαγορευτικών πινακίδων χρήσης των ακτών αυτών και έναρξη εξυγίανσης αυτών χωρίς καμμία χρονοτριβή. Παράλληλα θα πρέπει να γίνεται έρευνα για τον εντοπισμό και την παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων της ρύπανσης. Ο τρόπος της εξυγίανσης ποικίλλει ανάλογα με το είδος της ρύπανσης. Θα πρέπει να γίνονται περιοδικοί έλεγχοι για να διαπιστώνεται η εξέλιξη αποκατάστασης του προβλήματος και μόνο όταν περατώνονται οι εργασίες εξυγίανσης θα πρέπει οι ακτές αυτές να δίδονται πάλι για χρήση στο κοινό. Επίσης θα πρέπει μολυσμένα αλιεύματα να καταστρέφονται και να απαγορεύεται η αλιεία στα ανωτέρω μέρη για τόσο χρόνο όσος απαιτείται ώστε τα αλιεύματα να είναι πάλι ασφαλή για κατανάλωση.

Βιβλιογραφία: 1. Coastal Pollution, Effects on Living Resources and Humans, Carl J. Sindermann, CRC, Taylor and Francis.2. Marine Pollution and Human Health, edited by R E Hester and R M Harrison, RSC Publishing.3. library.certh.gr/.../EL-PAPYR-3411RYPANSH-NERON-by-VANTARA. Ρύπανση νερών και επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία www.elinyae.gr/el/keywords.jsp?keyword=237 ρύπανση των υδάτων - EΛΙΝΥΑΕ - Υπο-Ενότητα - Λέξεις .. www.nee.gr/.../94EEE%20pollution%20prevention%20 brochure.pd. Πρόληψη Περιβαλλοντικής Ρύπανσης από Πλοία Response to marine oil pollution-Review and assessment, Douglas Cormack, Springer Science and Business Media, B.V. 4. MCA, Maritime and Coastguard Agency, International Management Code, for the Safe Operation of Ships and for Pollution Prevention, the ISM Code, Instructions for the Guidance of Surveyors.5. FOCUS, OCEANOGRAPHY AND MARINE BIOLOGY SERIES, Marine Coastal and Water Pollutions, Oil Spill Studies, Edited by Frederic Muttin. Wiley. 6. Preventive Methods for Coastal Protection, Towards the Use of Ocean Dynamics, Tarmo Soomere and Ewald Quak Editors, Springer. 7. Handbook Pollution Prevention Practices, Nicholas P. Cheremisinoff, N&P Consultants, Limited Harpers Ferry, West Virginia, MARCEL DEKKER, INC. New York, Basel.8. Marine Pollution and Microbial Remediation, Milind­Mohan Naik­ and Santosh­Kumar­Dubey Editors, Springer.

48

Κatradis Group of Companies High Performance Ropes

Performance to the maximum!

For Your Safer-Stronger & Simpler Mooring Operation

You are welcome to visit us at our booth in Hall 3, Stand No 3.110 at the Posidonia Exhibition. 4-8 June 2018.

UHMWPE, Aramid & Îœixed Ropes for LNG / LPG Carriers and Tankers Steel Wire Ropes - Sacrificial Anodes - Anchors & Anchor Chains Port Development Equipment - Vessel Deck Equipment 11, Psaron str., 186 48 Piraeus, Greece, T: +30 2104060300 F: +30 2104626268 & +302104619631 E: info@katradis.com - www.katradis.com

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΙΡΙΓΩΤΑΚΗΣ Γενικός Χειρουργός, Μαστολόγος Τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας | Τακτικό μέλος της Ευρωπαικής Εταιρείας Μαστολογίας | Τακτικό μέλος της Παγκόσμιας Εταιρείας Μαστολογίας (S.I.S.)

Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας ευαισθητοποίησης για τον Καρκίνο Μαστού, Παγκοσμίως Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ανίκητος. Κάνε τη διαφορά σε αυτή τη μάχη, γιατί μαζί μπορούμε καλύτερα... Ο μαστός είναι σύμβολο της μητρότητας, του έρωτα, της ζωής, αλλά συχνά προσβάλεται από τον καρκίνο και έτσι κρύβει παγίδες για τη ζωή, εάν δεν τον σεβαστούμε και παραμελήσουμε την ετήσια εξέτασή του από Μαστολόγο. Σήμερα είναι εγκληματικό για μια γυναίκα: -να μην κάνει μαστολογικό έλεγχο κάθε χρόνο, αφού ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στις γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση, -να διαγιγνώσκεται με καρκίνο μαστού σε προχωρημένο στάδιο. Διαθέτουμε όπλα για την καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού, αυτού του ‘’φονιά’’ του γυναικείου φύλου, τον οποίο βέβαια τίποτα δεν τον εμποδίζει να απειλήσει και τους άνδρες (σε πολύ μικροτερο ποσοστό), τα οποία είναι σύγχρονα και αποτελεσματικά. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν όλοι, άνδρες και γυναίκες ότι η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη αντιμετώπιση της κάθε ασθενούς ξεχωριστά, είναι αυτά που σώζουν ζωές. Η γνώση και η έγκαιρη διάγνωση, είναι αυτές που μπορούν να σε σώσουν από τον καρκίνο του μαστού.

50

Γιατί οι γυναίκες μπερδεύεστε σχετικά με τις μαστογραφίες; Είναι γεγονός ότι κυκλοφορούν κατευθηντήριες οδηγίες, για το πότε πρέπει να γίνεται ο μαστολογικός έλεγχος μιας γυναίκας, στα πλαίσια της έγκαιρης διάγνωσης για τον καρκίνο του μαστού. Αυτές μπορεί να δημιουργούν ακόμη και στους γιατρούς περισσότερα ερωτήματα, πολλές φορές. Υπάρχουν διαφορετικές επιστημονικές εταιρείες που προτείνουν τρεις διαφορετικές ηλικίες για να ξεκινήσει ο έλεγχος. Οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές προκαλούν σύγχυση πολλές φορές (ακόμα και εγώ ο ίδιος σαν γιατρός, μπερδευόμουν μερικές φορές), και περιστασιακά είναι παραπλανητικές. Τι λένε οι οδηγίες; Μια αλλαγή που έγινε ήταν να αυξηθεί η ηλικία έναρξης για μαστογραφία σε γυναίκες με "μέσο κίνδυνο" (χωρίς οικογενειακό ιστορικό, χωρίς προηγούμενη ακτινοθεραπεία) στην ηλικία των 45 χρόνων. Ωστόσο, η Αμερικανική Εταιρεία Προληπτικού Ελέγχου (USPSTF) συστήνει να αρχίζει στην ηλικία των 50 χρόνων, ενώ η Αμερικανική Εταιρεία Χειρουργών του Μαστού συστήνει να ξεκινάει στα 45 έτη. Το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων συνιστούν οι μαστογραφίες να ξεκινούν στην ηλικία των 40 ετών. Αυτά όμως πρέπει να είναι ξεκάθαρα, σωστά; Η γνώμη μου σαν Σταύρος Τσιριγωτάκης, εξειδικευμένος μαστολόγος, είναι ότι "οι γυναίκες πρέπει να έχουν την ενημέρωση και

βάλλονταν σε βιοψίες. Αυτές είναι πράγματι πολλές επιπλέον εξετάσεις, οι οποίες εκθέτουν πολλές γυναίκες σε περισσότερη ακτινοβολία, δυνητικά οδυνηρή (αν και συνήθως αρκετά απλή) καθώς και σε βιοψίες και αυξάνουν επίσης και το οικονομικό κόστος. Από την άλλη πλευρά όμως σημαίνει ότι σώθηκαν οι ζωές σε 11.000 έως 35.000 αμερικανών γυναικών μόνο στην ηλικία των 40 χρόνων τους. Στην Ελλάδα συμβαίνει κάτι ανάλογο, σίγουρα όμως σε μικρότερο βαθμό, αφού και ο πληθυσμός είναι μικρότερος αλλά και τα ποσοστά της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου στο μαστό είναι χαμηλότερα. Γνωρίζουμε ότι ενώ στις ΗΠΑ προσβάλεται 1 στις 8-9 γυναίκες, στην Ελλάδα εμφανίζει καρκίνο στο μαστό 1 στις 12-13 γυναίκες. ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

Γίνε και εσύ ενεργός άνθρωπος! Βοήθησε στην ευαισθητοποίηση και ενημέρωσε την κόρη σου, τη μητέρα σου, τη φίλη σου.

να γνωρίζουν ότι έχουν και αυτές το δικαίωμα στην επιλογή. Αυτές είναι κατευθυντήριες γραμμές, αλλά δεν πρέπει να είναι σκληροί και ανένδοτοι κανόνες". Έχοντας αυτά κατά νου, σας δίνω τις παρακάτω πληροφορίες. Και είναι αυτές που κάθε γυναίκα χρειάζεται να γνωρίζει όταν σκέφτεται το πότε πρέπει να ξεκινήσει τον έλεγχο με μαστογραφία.

1. Ο καρκίνος του μαστού είναι λιγότερο συχνός στις νεότερες γυναίκες - αλλά όχι τόσο χαμηλός όσο κάποιοι μπορεί να υπονοούν. Στην πραγματικότητα, μια γυναίκα 40 ετών έχει περίπου το ήμισυ του κινδύνου μιας διάγνωσης καρκίνου του μαστού σε σχέση με μια γυναίκα ηλικίας 60 ετών. Αυτός είναι πράγματι ένας μικρότερος κίνδυνος, αλλά πολύ υψηλότερος από ό, τι ακούμε συχνά και σίγουρα είναι ένας σημαντικός κίνδυνος.

2. Υπάρχει κίνδυνος να πάρετε μια ψευδώς θετική απάντηση. Μια ψευδώς θετική απάντηση είναι ένα θετικό (μη φυσιολογικό) αποτέλεσμα μαστογραφίας, το οποίο μια δεύτερη εξέταση (υπερηχογράφημα, μαγνητική τομογραφία ή ακόμα και βιοψία) δείχνει ότι είναι αρνητικό (φυσιολογικό). Το γεγονός είναι ότι ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα είναι ένας φυσιολογικός κίνδυνος σε κάθε είδους εξέταση. Ο πυκνός ιστός του μαστού και τα χαμηλότερα ποσοστά καρκίνου του μαστού σε γυναίκες κάτω των 50 ετών σημαίνει περισσότερα ψευδώς θετικά. Αλλά αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε εξετάσεις; Δείτε εδώ μερικά στατιστικά τα οποία προέρχονται από τις ΗΠΑ, αλλά αναλογικά ισχύουν και στην Ελλάδα: Εάν εξεταστούν 10.000 γυναίκες σε ηλικία 40 ετών και για δέκα συνεχή χρόνια εξετάζονται ετησίως, θα βρεθούν: • 6.130 γυναίκες που κλήθηκαν πίσω για άλλη συμπληρωματική απεικονιστική εξέταση (600 γυναίκες / έτος) • 900 γυναίκες στις οποίες έπρεπε να γίνει βιοψία (90 γυναίκες / έτος) • 190 διαγνωσμένες με καρκίνο του μαστού • 5-16 ζωές που σώθηκαν Με τον σημερινό πληθυσμό των ΗΠΑ , αυτό σημαίνει ότι σε περισσότερα από δέκα χρόνια, σχεδόν 14 εκατομμύρια γυναίκες στις ηλικίες των 40 θα έπρεπε να καλεστούν για συμπληρωματική εξέταση και 1,52 εκατομμύρια θα υπο-

www.tsirigotakis.gr

3. Οι εμπειρογνώμονες ενδιαφέρονται δήθεν για τη «συναισθηματική δυσφορία» της γυναίκας. Ένας άλλος παράγοντας για τις κατευθυντήριες γραμμές είναι ότι οι γυναίκες με ψευδώς θετικά αποτελέσματα μπορεί να αισθάνονται άσκοπο άγχος όταν τους ζητηθεί να κάνουν μια συμπληρωματική εξέταση. Οι μελέτες όμως έχουν δείξει ότι αυτό δεν έχει παρατεταμένο αντίκτυπο. Αλλά, δεν πρέπει να αφήσουμε την γυναίκα να πάρει η ίδια την απόφαση της (συναισθηματική δυσφορία) αφού η ίδια θα την βιώσει; 4. Η υπερδιάγνωση όντως υπάρχει - αλλά σίγουρα δεν φταίει η μαστογραφία. Η υπερδιάγνωση όντως μπορεί να οδηγήσει σε περιττή χειρουργική επέμβαση και χρησιμοποιείται συχνά ως επιχείρημα κατά της μαστογραφίας. Αλλά σίγουρα δεν είναι ακριβώς έτσι, αυτό σχετίζεται πραγματικά με τους τρέχοντες περιορισμούς που υπάρχουν για τα αποτελέσματα της βιοψίας. Τι σημαίνει αυτό: Υπάρχουν πολλοί τύποι καρκίνου του μαστού και ενώ οι περισσότεροι είναι απειλητικοί για τη ζωή, κάποιοι άλλοι δεν είναι (είναι πολύ συζητημένο το θέμα αυτό, ενδεχομένως 15-20%). Το πρόβλημα είναι ότι η τρέχουσα τεχνολογία μας δεν μπορεί να διαφοροποιήσει πλήρως αυτό το θέμα. Έτσι, όλα τα μη φυσιολογικά κύτταρα συνήθως αντιμετωπίζονται ως επικίνδυνα, καθώς τα περισσότερα από αυτά αν αφεθούν θα κοστίσουν τη ζωή κάποιου. Σκεφτείτε την υπερδιάγνωση όπως οι προβλέψεις για τα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα: Γνωρίζουμε ότι ένα επικίνδυνο καιρικό φαινόμενο που έχει προβλεθεί μπορεί κάποια φορά να μην χτυπήσει την συγκεκριμένη περιοχή, αλλά δεν ξέρουμε πότε δεν θα συμβεί και είναι πολύ επικίνδυνο να περιμένουμε ένα επικίνδυνο καιρικό φαινόμενο χωρίς προετοιμασία. Η αποφυγή της διενέργειας των μαστογραφιών θα ήταν σαν να σταματήσουμε την πρόβλεψη των επικίνδυνων καιρικών φαινομένων αφού περιστασιακά προετοιμαζόμαστε για κάποιο το οποίο ίσως κάποια φορά δεν εμφανίστηκε ποτέ. Αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι η καλύτερη τεχνολογία (οι επιστήμονες κάνουν διαρκώς προσπάθειες γι’ αυτό) για να μάθουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια ποια είναι τα αποτελέσματα εκείνα μιας βιοψίας που χρειάζονται θεραπεία. Όπως και οι προβλέψεις, έτσι και ο έλεγχος για τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού δεν είναι τέλειοι - ειδικά στις νεότερες γυναίκες. Αλλά αυτό από μόνο του δεν πρέπει να μας οδηγήσει στη διακοπή της διενέργειας τους. Εγώ ο Σταύρος Τσιριγωτάκης, εξειδικευμένος μαστολόγος, ένα πράγμα θα ήθελα, "να μην πεθάνει κανείς από ένα επικίνδυνο καιρικό φαινόμενο".

www.facebook.com/Stavros.M.Tsirigotakis/

info@tsirigotakis.gr

51

Mylaki Shipping Agency Ltd Ship Agency • Ship-to-Ship Transfers • Protecting Agency • Canal and Straits Transits Electronic Customs Clearances • Ship Supply • Husbandry Services • Ship Lay-Up Change of Management / Ownership • Technical Support • Ship Repairs

43, Iroon Polytechniou Ave. 185 35 Piraeus, Greece T: +30 210 422 3355 F: +30 210 422 3356 ops@mylakiltd.gr www.mylakiltd.gr

Greece Ag. Theodoroi: 1, Spirou Meleti St., 200 03 Ag. Theodoroi T: +30 27410 62301 / F: +30 210 422 3356 Alexandroupolis: 6, M. Botsari St., 681 00 Alexandroupolis T: +30 21670 05952 / F: +30 23102 23932 Aliveri (Mylaki Port): 18, A. Nika St., 345 00 Aliveri T: +30 22230 23692 / F: +30 22230 23789 Chalkis: 10-12, Voudouri Ave., 341 00 Chalkis T: +30 22210 74810 / F: +30 22210 76760 Eleusis: 19, Kanellopoulou St., 192 00 Eleusis T: +30 210 556 1654 / F: +30 210 556 1655 Kavala: 1, Er. Stavrou St., 654 03 Kavala T: +30 2310 230577 / F: +30 2310 240391

Lavrion: Lavriou Sq., 195 00 Lavrion T: +30 21670 05953 / F: +30 210 422 8096 Patras: 124, Ag. Andrea St., 262 21 Patras T: +30 2610 422102 / F: +30 2610 434297 Thessaloniki: 7, Karatasou St., 546 26 Thessaloniki T: +30 2310 283375 / F: +30 2310 223932 Volos: 32, Argonafton St., 382 21 Volos T: +30 24210 23496, / F: +30 24210 39361 Yali (Island): Yali-Nissiros, 853 03 Dodecanese T: +30 22420 92086 / F: +30 22420 92086 Cyprus 7, Klimentos & Kleomenous St., CY 1061, Nicosia T: +357 22452080 / F: +357 22754801

Besides the ports/locations that we cover via our offices appearing on the relevant list, Mylaki Shipping Agency covers all Greek ports through our local correspondence.

43, Iroon Polytechniou Ave.,185 35 Piraeus, Greece Tel: +30 210 422 8085 / Fax: +30 210 422 8076 Ε-mail: tankerops@seaven.gr / dryops@seaven.gr www.seaven.gr

Office: 51 Nikis str., Neo Ikonio, Perama 18863, Greece Tel. (24h): +30 210 4411955, +30 210 4415860, +30 210 4414244 Fax: +30 210 4410813, +30 210 4421311, +30 210 4414245 e-mail: info@karapiperis-tugs.gr, karaptug@otenet.gr • web: http://karapiperis-tugs.gr

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς. Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλόν· Γεν. 1,3-4 Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός-Αστροφυσικός Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια. Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο. Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

59

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

ΟΥΡΑΝΟΣ

Υπάρχουν περισσότερα πράγματα σε ουρανό και γη, Οράτιε, από όσα έχει ονειρευτεί η φιλοσοφία σου1.

Γ

ια δισεκατομμύρια χρόνια ήταν εκεί, στη θέση που τον έταξαν οι άτεγκτοι νόμοι του Κέπλερ. Κάθε βράδυ όταν ο Ήλιος έπεφτε κάτω από τον ορίζοντα και το μαύρο πέπλο της νύχτας σκέπαζε τη Γη, αυτός, αντανακλώντας το φως του Ήλιου, λαμπύριζε σαν ένα ασήμαντο μικρό διαμαντάκι ανάμεσα στα άλλα άστρα. Κανείς δεν τον πρόσεξε ιδιαίτερα. Για χιλιάδες χρόνια πολλοί τον έβλεπαν αλλά κανείς δεν κατάλαβε το μυστικό του. Ο λόγος για τον Ουρανό,

60

τον έβδομο πλανήτη του ηλιακού συστήματος και τον πρώτο που ανακαλύφθηκε από επιστήμονες. Η ιστορία του Ουρανού είναι γεμάτη από ανθρώπους που τον έβλεπαν χωρίς να καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για πλανήτη. Αν και ο Ουρανός είναι ορατός και με γυμνό μάτι, για πολύ καιρό, λανθασμένα, θεωρήθηκε ως αστέρας, λόγω του ότι κινείται πολύ αργά και είναι πολύ αμυδρός.

1 William Shakespeare: Άμλετ.

ΟΥΡΑΝΟΣ Ο Βρετανός αστρονόμος William Herschel ανακάλυψε τον Ουρανό τυχαία στις 13 Μαρτίου του 1783 αναζητώντας κομήτες. Αρχικά θεώρησε ότι ήταν ένας ακόμα κομήτης. Όμως το καινούριο αυτό σώμα ήταν «διαφορετικό» και αργότερα, όταν υπολογίστηκε με ακρίβεια η τροχιά του, αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για πλανήτη. Ο Ουρανός κινείται σε μια ελλειπτική τροχιά γύρω από τον Ήλιο και συμπληρώνει μια περιστροφή σε 84 χρόνια. Η απόστασή του από τον Ήλιο κυμαίνεται από 2,5 δισεκατομμύρια χλμ. στο περιήλιο έως 3 δισεκατομμύρια χλμ. στο αφήλιο. Η μικρότερη απόστασή του από τη γη είναι 2,6 δισεκατομμύρια χλμ. ενώ η μεγαλύτερη 3,2 δισεκατομμύρια χλμ. Ο Ουρανός πήρε το όνομά του από το θεό των αρχαίων Ελλήνων Ουρανό. Είναι ο μόνος πλανήτης που το όνομά του έχει ελληνική προέλευση και όχι ρωμαϊκή. Αρχικά είχαν προταθεί πολλά ονόματα για τον καινούριο πλανήτη. Ανάμεσα στα άλλα ήταν: «Υπερκρόνιος» (πέραν του Κρόνου), «Μινέρβα» (η Αθηνά των Ρωμαίων) και Herschel. Ο ίδιος ο Herschel θέλοντας να κολακεύσει τον βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο τον 3ο, πρότεινε το όνομα «Αστήρ του Γεωργίου» (Georgium Sidus), αλλά η ιδέα του αυτή δεν ήταν δημοφιλής πέρα από την ίδια την Αγγλία και την πατρίδα του Γεωργίου το Ανόβερο. To 1782 o Γερμανός αστρονόμος Johann Bode πρότεινε το όνομα «Ουρανός». Το επιχείρημα του Bode ήταν ότι, όπως ο Κρόνος πήρε το όνομά του από τον πατέρα του Δία, που είναι ο αμέσως προηγούμενος πλανήτης, έτσι και ο καινούριος πλανήτης θα έπρεπε να πάρει το όνομα του πατέρα του Κρόνου δηλαδή του Ουρανού. Μάλιστα, το 1789 για να υποστηρίξει την πρόταση αυτή του Bode, ο φίλος του Martin Klaproth ονόμασε το χημικό στοιχείο που μόλις είχε ανακαλύψει «Ουράνιο». Τελικά η ονομασία αυτή καθιερώθηκε όταν τον ανέφερε με το όνομα αυτό το Αγγλικό Αλμανάκ του 1850. Το πώς δημιουργήθηκε ο Ουρανός, όπως και οι άλλοι πλανήτες του ηλιακού συστήματος, είναι ένα θέμα που δημιουργεί συζητήσεις μεταξύ των επιστημόνων. Πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια το ηλιακό σύστημα δεν ήταν παρά ένα τεράστιο ηλιακό νεφέλωμα,

William Herschel

δηλαδή ένα νέφος μεσοαστρικής σκόνης και αερίων. Κάτω από τη δύναμη της ίδιας του της βαρύτητας το νέφος αυτό άρχισε να καταρρέει και ταυτόχρονα να περιστρέφεται, έτσι ώστε να διατηρηθεί σταθερή η στροφορμή του. Στο κέντρο του νέφους η πίεση και η θερμοκρασία ανέβαιναν συνεχώς, ώσπου κάποια στιγμή άρχισαν οι πυρηνικές αντιδράσεις που κατέληξαν στην δημιουργία του Ήλιου. Κοντά στην περιοχή του Ήλιου η πίεση της ακτινοβολίας του, γνωστή ως «ηλιακός άνεμος», απομάκρυνε το μεγαλύτερο μέρος των αερίων, όπως το υδρογόνο και το ήλιο. Τα υπόλοιπα υλικά, με τη βοήθεια της βαρύτητας, άρχισαν να συνενώνονται και να δημιουργούν μεγαλύτερους πετρώδεις όγκους, που τελικά (μετά από μερικά εκατομμύρια χρόνια) κατέληξαν στους τέσσερις γήινους πλανήτες (Ερμής, Αφροδίτη, Γη και Άρης), που αποτελούνται κυρίως από πετρώματα ή μέταλλα και έχουν σταθερή πλανητική επιφάνεια. Σε μεγαλύτερες όμως αποστάσεις ο ηλιακός άνεμος δεν ήταν τόσο ισχυρός και έτσι τα αέρια του ηλιακού νέφους μπόρεσαν να συγκεντρωθούν και να δημιουργήσουν τους μεγάλους αεριώδεις πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδών). Αυτοί αποτελούνται κυρίως από κάποιο συνδυασμό υδρογόνου, ηλίου και νερού σε διάφορες φυσικές καταστάσεις. Σύμφωνα, δηλαδή, με αυτό το σενάριο οι αεριώδεις πλανήτες σχηματίζονται μακριά από τα μητρικά άστρα,

ξεκινώντας από τους πυρήνες, η έλξη των οποίων παγιδεύει τα αέρια του ηλιακού νεφελώματος. Αν και αυτή η θεωρία φαίνεται να επαληθεύεται μετά και τις ανακαλύψεις πλανητών εκτός του ηλιακού συστήματος, υπάρχει ένα πρόβλημα. Για να συγκεντρώσει ο πυρήνας τα αέρια πρέπει να αποκτήσει μια ελάχιστη κρίσιμη μάζα αρκετά γρήγορα (σε διάστημα λίγων χιλιάδων ετών) διότι αφενός μεν τα αέρια τελικά διαφεύγουν από το ηλιακό σύστημα και αφετέρου υπάρχει ο κίνδυνος οι μικροί βραχώδεις πυρήνες που σχηματίζονται να ακολουθήσουν μια σπειροειδή τροχιά και να καταλήξουν να καταστραφούν στον ήλιο. Σύμφωνα με μια σχετικά πρόσφατη θεωρία στον ηλιακό δίσκο εμφανίζονται αστάθειες που προκαλούν την εμφάνιση συσσωρεύσεων πετρώδους ύλης, μεγέθους χαλικιών, και αερίων πολύ νωρίς, που με την πάροδο του χρόνου καταλήγουν στους μεγάλους αεριώδεις πλανήτες. Αυτοί οι πλανητικοί πυρήνες μπορούν να σχηματισθούν σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα από ότι οι αντίστοιχοι γήινοι. Πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι το διάστημα αυτό μπορεί να είναι και 1000 φορές μικρότερο, ίσως και μερικές χιλιάδες χρόνια, χρόνος αρκετά μικρός για τη σύλληψη των αερίων του ηλιακού νεφελώματος, προτού αυτά, σπρωγμένα από τον ηλιακό άνεμο, διασκορπιστούν στο μεσοαστρικό χώρο. Ένα άλλο ερώτημα είναι σε ποια περιοχή σχηματίσθηκε αρχικά ο Ουρανός. Αρχικά οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι οι πλανήτες σχηματίστηκαν στις ίδιες περιοχές του ηλιακού συστήματος που βρίσκονται και τώρα. Όμως η ανακάλυψη εξωπλανητών έδειξε ότι τουλάχιστον κάποιοι μεγάλοι πλανήτες ήταν δυνατόν να μεταναστεύσουν. Το 2005 σ’ ένα συνέδριο στη Νίκαια της Γαλλίας παρουσιάστηκε μια μελέτη σύμφωνα με την οποία ο Ουρανός και οι άλλοι μεγάλοι πλανήτες αρχικά περιστρέφονταν σε τροχιές πολύ πιο κοντά στον Ήλιο από τις σημερινές, ενώ περιβάλλονταν από ένα μεγάλο δίσκο με βράχους και πάγο, που εκτείνονταν περίπου μέχρι την σημερινή τροχιά του Ποσειδώνα. Καθώς οι πλανήτες αυτοί αλληλεπιδρούσαν με τα μικρότερα σώματα έστειλαν τα περισσότερα απ’ αυτά στον Ήλιο και απορροφώντας την ενέργειά τους, μετακινήθηκαν σε τροχιές με-

61

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη γαλύτερης ακτίνας. Τελικά όσα από τα μικρότερα σώματα απέμειναν έφθασαν στο Δία ο οποίος τα έστειλε εκτός ηλιακού συστήματος. Οι παρέλξεις του Δία και του Κρόνου οδήγησαν τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα σε τροχιές με μεγάλη εκκεντρότητα βαθιά μέσα στον δίσκο πάγου που απέμενε. Πολλά από αυτά τα παγωμένα μικρά σώματα εκτινάχθηκαν στο εσωτερικό του ηλιακού συστήματος (στη Γη αυτό είναι γνωστό ως η εποχή του μεγάλου ύστερου βομβαρδισμού), ενώ τα υπόλοιπα απομακρύνθηκαν ακόμα περισσότερο και σχημάτισαν τη ζώνη του Kuiper. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι κατά τη διαδικασία αυτή ίσως να εκτινάχθηκαν εκτός του ηλιακού συστήματος ακόμα ένα ή δύο μεγάλα ουράνια σώματα.

εποχές στον Ουρανό διαρκούν περίπου 20 γήινα έτη, πράγμα που σημαίνει ότι για το ¼ περίπου του έτους του Ουρανού, που διαρκεί 84 γήινα χρόνια, ο Ήλιος φαίνεται σχεδόν κατακόρυφα πάνω από κάθε πόλο, αφήνοντας το υπόλοιπο μισό του πλανήτη στο σκοτάδι ενός μεγάλου ψυχρού χειμώνα. Η ακραία κλίση του άξονα περιστροφής του Ουρανού σε σχέση με το επίπεδο περιστροφής του είναι και η αιτία για το ασυνήθιστο κλίμα του. Καθώς το ηλιακό φως φτάνει σε μερικές περιοχές του πλανήτη για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό (κάμποσα γήινα χρόνια), θερμαίνει την ατμόσφαιρα και προκαλεί γιγαντιαίες ανοιξιάτικες καταιγίδες, που έχουν περίπου το μέγεθος της Βόρειας Αμερικής. Κατά μια

νται στον Ουρανό. Κατά ένα παράξενο τρόπο αυτές οι τεράστιες καταιγίδες συμβαίνουν επτά χρόνια μετά την διέλευση του πλανήτη από το περιήλιο (την κοντινότερη απόστασή του από τον Ήλιο). Το γεγονός αυτό, της καθυστερημένης δηλαδή εμφάνισης αυτών των καταιγίδων αποτελεί ένα από τα πολλά μυστήρια του πλανήτη Στα μέσα του 19ου αιώνα οι ανωμαλίες στην τροχιά του Ουρανού βοήθησαν τους αστρονόμους να εντοπίσουν τον Ποσειδώνα. Ο Ουρανός είναι ο τέταρτος σε μάζα πλανήτης του Ηλιακού συστήματος με μάζα 14,5 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Γης, ενώ η διάμετρός του είναι περίπου 4,5 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Γης.

Εξώσφαιρα

Ατμόσφαιρα

Μανδύας

Πυρήνας

Το Σύστημα του Ουρανού.

Το πρώιμο ηλιακό σύστημα ήταν ένα τόπος βίαιων συγκρούσεων, από τις οποίες ο Ουρανός ήταν αδύνατο να μην επηρεασθεί. Ενώ οι μικρότεροι γήινοι πλανήτες όπως ο Ερμής έχουν στην επιφάνειά τους ορατά τα σημάδια (κρατήρες) συγκρούσεων με μικρότερα σώματα, ο Ουρανός φαίνεται ότι συγκρούστηκε σχεδόν αμέσως μετά τον σχηματισμό του με κάποιο μεγάλο πρωτοπλανήτη ή με πολλά μικρά σώματα, με αποτέλεσμα ο άξονας περιστροφής του να υποστεί μια μεγάλη κλίση και να βρεθεί σχεδόν πάνω στο επίπεδο περιστροφής του, με τον ένα πόλο του να βρίσκεται προς τη μεριά του Ήλιου κατά την μεγαλύτερη διάρκεια του έτους. Αυτή η ασυνήθιστη κλίση του άξονα του Ουρανού είναι και ο λόγος που οι

62

Ουρανός - Δομή.

ειρωνική συγκυρία όταν το διαστημικό όχημα Βόγιατζερ ΙΙ φωτογράφησε για πρώτη φορά τον Ουρανό στα 1986, στο μέσο του καλοκαιριού του Νότιου ημισφαίριου κατέγραψε μια ομοιόμορφη σφαίρα χωρίς κανένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό εκτός από καμιά δεκαριά νέφη, χαρίζοντας έτσι στον Ουρανό τον τίτλο του «πιο ανιαρού πλανήτη». Έπρεπε να περάσουν δεκαετίες, να έρθει η εποχή των μεγάλων τηλεσκοπίων, όπως το Hubble, και να αλλάξουν οι εποχές στον Ουρανό, για να παρατηρήσουμε έντονα καιρικά φαινόμενα στην ατμόσφαιρά του και να καταγράψουμε, μεταξύ των άλλων, καταιγίδες με ανέμους ταχύτητας 900 χιλιομέτρων την ώρα. Το 2014 οι αστρονόμοι πήραν για πρώτη φορά μια γεύση από τις καλοκαιρινές καταιγίδες που μαίνο-

Σε αντίθεση με τους Δία και Κρόνο που αποτελούνται κυρίως από υδρογόνο και ήλιο και τους περισσότερους από τους άλλους πλανήτες, που έχουν έναν βραχώδη πυρήνα σε κατάσταση τήξεως, ο Ουρανός έχει στον πυρήνα του κυρίως πάγο,. Το 80% της μάζας του αποτελείται από ένα υγρό μίγμα νερού, μεθανίου και κρυστάλλων αμμωνίας. Χαρακτηρίζεται πολλές φορές ως ένας γίγαντας από πάγο. Σε αυτό συνηγορεί και η πυκνότητά του (1,27g/cm3), που είναι η δεύτερη μικρότερη μεταξύ των πλανητών, μετά από εκείνη του Κρόνου, Η ατμόσφαιρα του Ουρανού αποτελείται κυρίως από μοριακό υδρογόνο (82,5%), ήλιο (15,2%) και μεθάνιο (2,2%). Επίσης σε πολύ μικρά ποσοστά υπάρχουν υδρογονάνθρακες και κρύσταλλοι πάγου, αμμωνίας και πι-

ΟΥΡΑΝΟΣ

Η Μαγνητόσφαιρα του Ουρανού.

θανόν μεθανίου. Το χρώμα του Ουρανού φαίνεται γαλαζοπράσινο λόγω του μεθανίου, που απορροφά την κόκκινη ακτινοβολία. Η ατμόσφαιρα του Ουρανού χωρίζεται σε στρώματα, ανάλογα με την πίεση και τη θερμοκρασία της, ακολουθώντας το πρότυπο της Γης. Όπως συμβαίνει και με τους άλλους αεριώδεις γίγαντες ο Ουρανός δεν έχει μια στερεά επιφάνεια. Συμβατικά οι αστρονόμοι ορίζουν ως «επιφάνεια» εκείνη την περιοχή της ατμόσφαιρας στην οποία η πίεση ισούται με 1 bar, όση δηλαδή είναι η πίεση της γήινης ατμόσφαιρας στην επιφάνεια της θάλασσας. Ακριβώς πάνω από την επιφάνεια εκτείνεται η τροπόσφαιρα, το πυκνότερο στρώμα της ατμόσφαιρας, που φθάνει σε ύψος 50 χλμ., με θερμοκρασίες από -153οC έως -218οC. Έχει την πιο ψυχρή ατμόσφαιρα από όλους τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, παρόλο που δεν είναι ο πιο απομακρυσμένος από τον Ήλιο. Μέσα στην τροπόσφαιρα, υπάρχουν νέφη υδρατμών, υδροθειούχου αμμωνίου, αμμωνίας και υδρόθειου, ενώ στα

ανώτατα στρώματά της κυριαρχούν τα νέφη μεθανίου. Πάνω από την τροπόσφαιρα εκτείνεται η στρατόσφαιρα, που εκτείνεται σε ύψος 4000 χλμ. και έχει θερμοκρασίες από -218οC έως -153οC. Εκεί κυριαρχούν ομίχλες αιθανίου, ακετυλενίου και μεθανίου, που δίνουν αυτό το μουντό χρώμα στον πλανήτη. Το ανώτερο στρώμα είναι η θερμόσφαιρα με θερμοκρασίες που φτάνουν τους 577οC. Ο λόγος για τον οποίο η θερμοκρασία είναι τόσο υψηλή δεν είναι ξεκάθαρος, διότι λόγω της μεγάλης αποστάσεως του Ουρανού από τον Ήλιο η θερμότητα της ακτινοβολίας του είναι ανεπαρκής. Ίσως να διαθέτει μια πολύ ασθενή εσωτερική πηγή θερμότητας που να συμπληρώνει αυτή που δέχεται από τον Ήλιο. Μεταξύ των άλλων περίεργων φαινομένων της ατμόσφαιρας του Ουρανού είναι η βροχή διαμαντιών, που πιστεύεται ότι πέφτει στην επιφάνεια των γιγαντιαίων παγωμένων πλανητών Ουρανού και Ποσειδώνα. Ο άνθρακας και το υδρογόνο συμπιέζονται στο εσωτερικό της ατμόσφαιρας, όπου

επικρατούν πολύ υψηλές θερμοκρασίες και πιέσεις, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται διαμάντια, τα οποία πέφτουν σαν βροχή στην επιφάνεια αυτών των πλανητών. Ιδιομορφία παρουσιάζει και το μαγνητικό πεδίο του Ουρανού. Κανονικά στους περισσότερους πλανήτες οι μαγνητικοί πόλοι βρίσκονται κοντά ή σχεδόν συμπίπτουν με τους γεωγραφικούς, έτσι ώστε ο άξονας περιστροφής να συμπίπτει με τον μαγνητικό. Στην περίπτωση του Ουρανού όμως ο μαγνητικός άξονας σχηματίζει γωνία περίπου 60ο με τον άξονα περιστροφής του πλανήτη. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα το μαγνητικό πεδίο του να είναι κάπως μονόπλευρο. Έτσι η ένταση του μαγνητικού πεδίου στην επιφάνεια του βόρειου ημισφαίριου είναι 10 φορές ισχυρότερη από εκείνη της επιφάνειας του νότιου ημισφαίριου, πράγμα που έχει αντίκτυπο στο σχηματισμό του Βορείου Σέλαος. Εξάλλου σύμφωνα με μια μελέτη του 2017 αυτό το περίεργο μονόπλευρο μαγνητικό πεδίο είναι πιθανό να αυξομειώνεται

63

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη του κατά την περιστροφή του πλανήτη γύρω από τον άξονά του (περίπου κάθε 17,24 ώρες). Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Ουρανού είναι και οι δακτύλιοι, οι πρώτοι που ανακαλύφθηκαν μετά από τους αντίστοιχους του Κρόνου. Ήταν μια σημαντική ανακάλυψη που βοήθησε τους αστρονόμους να καταλάβουν ότι οι δακτύλιοι είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό των πλανητών και όχι μόνο μια ιδιαιτερότητα του Κρόνου. Ο Ουρανός έχει πολλά συστήματα δακτυλίων. Το εσωτερικό σύστημα αποτελείται κυρίως από στενούς, και σκοτεινούς δακτυλίους. Υπάρχουν άλλα δύο εξωτερικά συστήματα δακτυλίων, που ανακαλύφθηκαν από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, και τα οποία χαρακτηρίζονται από έντονα χρώματα, το ένα κόκκινο και το άλλο γαλάζιο. Μέχρι τώρα οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει 13 συστήματα δακτυλίων γύρω από τον Ουρανό. Οι δακτύλιοι φαίνεται ότι είναι αρκετά νέοι. Βρίσκονται σε αποστάσεις από 38.000 έως 51.000 χλμ. από το κέντρο του Ουρανού. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη (2016) είναι πιθανόν οι δακτύλιοι του Ουρανού, του Κρόνου και του Ποσειδώνα να είναι τα απομεινάρια ενός πλανήτη του μεγέθους του Πλούτωνα, ο οποίος βρέθηκε πολύ κοντά σ’ αυτούς τους γιγάντιους κόσμους πριν από πολλά χρόνια. Ο Ουρανός έχει 27 γνωστούς δορυφόρους. Τα ονόματα των δορυφόρων δεν προέρχονται από την Ελληνική ή τη Ρωμαϊκή μυθολογία, αλλά από την Αγγλική λογοτεχνία. Έτσι οι πρώτοι τέσσερις δορυφόροι που ανακαλύφθηκαν πήραν τα ονόματα πνευμάτων από τα έργα των Shakespeare «A Midsummer Night's Dream» και

64

Alexander Pope «The Rape of the Lock». Έκτοτε οι αστρονόμοι μένοντας πιστοί στην παράδοση συνεχίζουν να δίνουν σε κάθε νέο δορυφόρο που ανακαλύπτουν όνομα παρμένο από τα έργα του Shakespeare ή του Pope. Ο Όμπερον και η Τιτάνια είναι οι μεγαλύτεροι δορυφόροι του Ουρανού και οι πρώτοι που ανακαλύφθηκαν από τον Herschel στα 1787. Ο William Lassell, ο πρώτος που ανακάλυψε δορυφόρο στον Ποσειδώνα, ανακάλυψε και τους άλλους δύο δορυφόρους του Ουρανού, τον Άριελ και τον Ούμπριελ. Στη συνέχεια πέρασε σχεδόν ένας αιώνας μέχρι να ανακαλυφθεί ο πέμπτος δορυφόρος, η Μιράντα, το 1948. Κατόπιν το διαστημικό όχημα Βόγιατζερ ΙΙ επισκέφτηκε τον Ουρανό το 1986 και βρήκε άλλους 10, τους: Ιουλιέτα, Πακ, Κορδήλια, Οφηλία, Μπιάνκα, Δεισδαιμόνα, Πόρσια, Ροζαλίντα, Χρυσηίδα και Μπελίντα. Όλοι τους έχουν διάμετρο 26-154 χιλιόμετρα και αποτελούνται κατά το ήμισυ από πάγο. Έκτοτε οι αστρονόμοι χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Χάμπλ και τα νέα γενιάς επίγεια τηλεσκόπια κατάφεραν να ανακαλύψουν άλλους 11 –Κάλιμπαν, Σύκοραξ, Πρόσπερο, Σέτεβος, Στεφάνο, Τρινκούλο, Φρανσίσκο, Μαργαρίτα, Φερδινάνδος, Περδίτα, Μάμπ και Κιούπιντ– ανεβάζοντας έτσι τον συνολικό αριθμό των δορυφόρων του Ουρανού σε 27. Μεταξύ της Κορδήλιας, της Οφηλίας και της Μιράντας υπάρχει ένα σμήνος οκτώ μικρών δορυφόρων, που βρίσκονται τόσο κοντά ο ένας στον άλλο ώστε οι αστρονόμοι δεν μπορούν να εξηγήσουν πως δεν έχουν συγκρουστεί μεταξύ τους. Επίσης οι αστρονόμοι έχουν παρατηρήσει ανωμαλίες στους δακτυλίους του Ουρανού και υποπτεύ-

ονται την ύπαρξη και άλλων δορυφόρων, πολύ κοντά στον πλανήτη. Ο Ουρανός, αυτός ο παράξενος, μυστηριώδης, παγωμένος και εξωτικός κόσμος, κρατούσε ζηλότυπα τα μυστικά του μέχρι το 1986, οπότε η ανθρωπότητα, με το μη επανδρωμένο διαστημικό όχημα Βόγιατζερ ΙΙ της NASA, επισκέφθηκε τον Ουρανό. Ξεκινώντας το 1977, το Βόγιατζερ ΙΙ πλησίασε τον Ουρανό στις 24 Ιανουαρίου 1986, σε μία απόσταση 81.500 χιλιόμετρων, πριν συνεχίσει το ταξίδι του προς τον Ποσειδώνα. Το Βόγιατζερ ΙΙ μελέτησε τη δομή και τη χημική σύνθεση της ατμόσφαιρας, ανακάλυψε 10 νέους δορυφόρους, μελέτησε το κλίμα του πλανήτη, εξέτασε το σύστημα των δακτυλίων του, μελέτησε την ασύμμετρη δομή, την κλίση και το μοναδικό σχήμα του μαγνητικού του πεδίου όπως αυτό διαμορφώνεται από τον προσανατολισμό του άξονα περιστροφής του Ουρανού. Επίσης εξερεύνησε λεπτομερώς για πρώτη φορά τους πέντε μεγαλύτερους δορυφόρους του, και μελέτησε τους εννέα γνωστούς, μέχρι τότε, δακτυλίους του συστήματος, ανακαλύπτοντας άλλους δύο. Η επίσκεψη αυτή είναι η μόνη απόπειρα να διερευνηθεί ο πλανήτης από μικρή απόσταση και από τότε οι μόνες παρατηρήσεις που έχουν γίνει είναι μέσω επίγειων τηλεσκοπίων και του τροχιακού τηλεσκοπίου Hubble. Επί του παρόντος άλλες επισκέψεις δεν έχουν προγραμματιστεί αν και έχουν προταθεί διάφορες αποστολές από την NASA, την ESA και άλλες υπηρεσίες διαφόρων χωρών. Φαίνεται ότι η εξερεύνηση του Ουρανού είναι χαμηλής προτεραιότητας ζήτημα. Κρίμα! Ποιος ξέρει πόσα ακόμα μυστικά έχει να μας αποκαλύψει αυτός ο μακρινός παγωμένος κόσμος!

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος. ΝΟΟΣΦΑΙΡΑΣ ΔΙΑΚΤΙΝΙΣΜΟΙ Σκέψης Μου Πνεύμα Ήλιων Στέμμα Κοσμικό Πλέγμα Διακτινισμών Εκδοχές Ολάκερο το Αχανές Νοόσφαιρας Αναλαμπές Απανταχού Φως Κενού και Χάους Οργασμός Ενέργειας Απειρισμός Διαισθητικές Πιθανότητες Αρμονίας Ενότητες ΑστροΔιαγαλαξιακές Οντότητες Όλα τα Πιθανά Σημεία Αρμονίας Αλληλουχία Κενού και Χάους Ολογραφία Απανταχού ΚοσμοΣχετικισμός Υπερθέσεων Οργασμός Πιθανοτήτων Δεσμός Ψευδαίσθηση η Τοπικότητα Απειροκυματική Ενότητα Χάους Πληρότητα ΚοσμοΠλατωνική Πλεύση Πυθαγόρειος Σχέση ΑκτινοΔιατονική εν Υπερθέσει Αριθμών ΠανΣυμμετρία ΑπειροΧαοτικά ΗχοΠεδία Φύσης μου Αφετηρία!!! *ΑπειροΔιατονικές Ενότητες 65

ΑΡΧΑΙΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΙΕΡΑ

Σ Α Μ Ο Σ

Το νησί της Ήρας Του Μαρίνου Τσάμη Η Σάμος είναι νησί του ανατολικού Αιγαίου Πελάγους, πολύ κοντά στη χερσόνησο της Μυκάλης της Μικράς Ασίας, από τη την οποία την χωρίζει ένας στενός πορθμός πλάτους 1,2 ναυτικών μιλίων. Δυτικά, το Στενό των Φούρνων την χωρίζει από την Ικαρία και τις νησίδες Φούρνοι. Το σχήμα της είναι επίμηκες, με διεύθυνση Ανατολή- Δύση, έχει έκταση 476 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το ανάπτυγμα των ακτών της είναι 159 χιλιόμετρα. Το έδαφός της είναι ορεινό-ημιορεινό, με το όρος Κερκετεύς ή Κέρκης (ύψος 1.433 μέτρα) στα δυτικά του νησιού και το όρος Άμπελος στο κέντρο με την κορυφή Καρβούνι (ύψος 1.153 μέτρα).

Π

αλαιότερα πίστευαν ότι το όνομα της Σάμου προέρχεται από μια πανάρχαιη ρίζα, που σημαίνει «υψηλή», και αποδίδεται σε μέρη με υψηλά βουνά (Σαμοθράκη, Σάμη Κεφαλλονιάς). Μεταγενέστερη παράδοση αποδίδη την ονομασία στον Σάμο, γιο του Αγκαίου, του πρώτου μυθικού οικιστή του νησιού. Εκτός από τα όρη, στη Σάμο υπάρχουν μικρές αλλά εύφορες πεδιάδες, όπως ο Κάμπος του Ηραίου-Χώρας και ο Μεσόκαμπος στα νοτιοανατολικά του νησιού, καθώς και κοιλάδες όπως των Καρλοβασίων στα βόρεια και της Βλαμαρής στα ανατολικά, με γόνιμο έδαφος που ευνοεί την γεωργία, την αμπελουργία, την καλλιέργια εσπεριδοειδών και της ελιάς. Η ποικιλία και η ποιότητα των προϊόντων που η Σάμος κατά την αρχαιότητα παρήγαγε, εκτός από την ευημερία των πολιτών της, δικαιώνει και την ονομασία της ως «Μακάρων Νήσος» και την παροιμία «και ορνίθων γάλα φέρει η νήσος». Στην αρχαία φιλολογία αναφέρονται δύο ποτάμια: ο Ίμβρασος, που κατέληγε στη θάλασσα δυτικά από το Ηραίο και που σήμερα ταυτίζεται με το ρέμα των Μύλων και ο Χήσιος που δεν έχει ταυτιστεί μέχρι σήμερα. Οι πρώτοι κάτοικοι της Σάμου θεωρούνται, όπως και στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου, οι Κάρες και οι Λέλεγες, τους οποίους αργότερα εκτόπισαν οι Ίωνες, όταν ο Νηλέας, αδελφός του βασιλιά της Αθήνας Κόδρου, έφτεσε στα νησιά. Τον 11ο π.Χ. αιώνα οι απόγονοι του Νηλέα, Τεμβρίων και Προκλής αποίκισαν τη Σάμο, που χωρίστηκε σε δύο φυλές, την Χησία και την Αστυπάλαια. Τότε έφτασε στο νησί και η λατρεία της Ήρας, από τους Επιδαυρίους που ακολουθούσαν τον Προκλή. Η ανάπτυξη και η ευημερία του νησιού είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλης και ισχυρής αστικής τάξης εμπόρων και τεχνικών, που απαιτούσε περισσότερα δικαιώματα και μεγαλύτερη συμμετοχή στη πολιτική ζωή του τόπου. Η σύγκρουση με την αριστοκρατία της γης ήταν αναπόφευκτη, πολλές δε φορές οδηγούσε στην επιβολή τυραννίας. Ο γνωστότερος τύραννος ήταν ο Πολυκράτης (538 ή 532-522 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, η Σάμος γνώρισε τη μεγαλύτερη οικονομική και κυρίως πολιτιστική ανάπτυξη

66

Χάρτης της Σάμου.

της ιστορίας της και με τη δημιουργία πολεμικού στόλου έγινε και θαλασσοκράτειρα. Συγχρόνως χτίστηκαν μεγάλα και σπουδαία έργα, που αποδεικνύουν την ακμή του 6ου π.Χ. αιώνα, όπως ο μεγάλος ναός της Ήρας, το Ευπαλίνειο υδραγωγείο και ο οχυρωματικός περίβολος. Εντυποσιακός είναι και ο Μώλος, τον οποίο ο Ηρόδοτος αναφέρει ως «Χώμα εν θαλάσσει». Πρόκειται για μια μεγάλη προκυμαία μήκους 360 μέτρων, που θεμελιώθηκε σε βάθος 60 οργιών (περίπου 110 μ.), για να προστατεύει το λιμάνι από τους ανέμους. ΤΟ ΗΡΑΙΟ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως έναν οικισμό πλησίον του Ηρώου της Σάμου, που χρονολογείται στην 3η π.Χ. χιλιετία και που περί το 2.200 π.Χ. προστατεύτηκε με ισχυρό τείχος. Με την εποχή αυτή ίσως να συνδέεται η λατρεία της πανάρχαιης θεάς της ευφορίας και της γονιμότητας, που αργότερα ταυτίστηκε με την Ήρα. Τα σίγουρα ίχνη λατρείας της θεάς ανήκουν σο δεύτερο μισό της δεύτερης χιλιετίας. Υπάρχει ένας απλός λίθινος βωμός και ένα απλοϊκό κατασκεύασμα που προστάτευε το αχειροποίητο ξόανο της θεάς. Κύριο αντικείμενο λατρείας ήταν η λυγαριά, ο θάμνος που απαντάται σε παραποτάμιες περιοχές. Αξίζει να σημειω-

ΣΑΜΟΣ Tο νησί της Ήρας

Αριστερά: Άποψη των ερειπίων του Ναού της Ήρας. Δεξιά: Σύνταγμα αγαλμάτων του Γενέλεω. Μία από τις γυναικείες μορφές κοσμεί σήμερα το κρατικό Μουσείο του Βερολίνου.

θεί ότι η πανάρχαια δενδρολατρία διατηρήθηκε καθ΄όλη την αρχαιότητα, μέχρι τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Με τούς Ίωνες άφτασε στη Σάμο και η λατρεία της Ήρας, που ταυτίστηκε με την πρϊστορική θεά. Άλλωστε, σύμφωνα με τη μυθολογία, η Ήρα γεννήθηκε στις όχθες του Ίμβρασου και εκεί βρέθηκε το πανάρχαιο ξόανο, αυτό που οι ποιητές αποκαλούσαν η «άξοος σανίς». Στον ίδιο χώρο έγινε και ο Ιερός Γάμος, που ένωσε την Ήρα με τον Δία.. Πρωτεύουσα του νησιού στην αρχαιότητα ήταν η πολύ σπουδαία πόλη Σάμος, στη νοτιοανατολική ακτή, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Πυθαγόρειο. Στη παραλία και σε απόσταση 6 χιλιομέτρων δυτικά του σημερινού Πυθαγορείου, δημηουργήθηκε το ιερό της Ήρας, ένα από τα σπουδαιότερα ιερά της αρχαίας Ελλάδας. Από την αρχαία πόλη Σάμο ξεκινούσε η Ιερά Οδός που οδηγούσε το μεγάλο ιερό. Ο χώρος του Ηραίου θεωρήθηκε, επί πολλούς αιώνες, ξεκινώντας από αρχαιοτάτων χρόνων και φτάνοντας μέχρι και τα ρωμαϊκά χρόνια. ως τόπος ιερός. Η αρχαιολογική ανασκαφή στο Ηρώο έφερε στο φως ερείπια ναών που μαρτυρούν την εξέλιξη της λατρείας της θεάς. Ο αρχαιότερος ναός χτίστηκε το α΄μισό του όγδοου αινώνα και είναι γνωστός ως «Εκατόμπεδος», που σημαίνει ναός με μήκος 100 ποδών (περίπου 30 μ.). Μετά το 670 π.Χ. ο ναός αυτός απέκτησε εξωτερική κιονοστοιχία. Είναι ο περίπτερος «Εκατόμπεδος ΙΙ». Στον ναό αυτό τοποθετήθηκε το άγαλμα της Ήρας, έργο του γλύπτη Σμίλιδος. Ο Παυσανίας λέει ότι ο Σμίλις ήταν από την Αίγινα, ενώ ο Πλίνιος από τη Σάμο. Από αναφορές αρχαίων συγγραφέων, γνωρίζουμε ότι είχε κατασκευάσει ένα ανθρωπόμορφο ξόανο της θεάς Ήρας στο ιερό της του Άργους, τα χρυσελεφάντινα αγάλματα των Ωρών, που κάθονται σε θρόνο γύρω από άγαλμα καθισμένης επίσης Ήρας στο Ηραίο της Ολυμπίας. Επίσης κατασκεύασε, σε συνεργασία με τους Σαμίους Ροίκο και Θεόδωρο, τον λαβύρινθο της Λήμνου. Το 570 π.Χ., εκατό χρόνια δηλαδή μετά το κτίσιμο του «Εκατόμπεδου ΙΙ», οι αρχιτέκτονες Ροίκος και Θεόδωρος σχεδίασαν και έκτισαν τον μεγάλο πώρινο ναό, διαστάσεων 52 x 105 μέτρων, με εξωτερική διπλή κιονοστοιχία, από 104 συνολικά κίονες. Ο ναός διακοσμήθηκε με πολύτιμα έργα τέχνης, όπως το άγαλμα της Ήρας της Σάμου, που σήμερα κοσμεί του Μουσείο του Λούβρου. Ανατολικά του ναού οι αρχιτέκτονες έκτισαν έναν εντυπωσιακό πώρινο βωμό. Ήταν ο 7ος κατά σειρά βωμός του ιερού και η μνημιακή ορφή του

ακολουθεί την άνθιση της Σάμου τον 6ο π.Χ. αιώνα. Ο ναός του Ροίκου καταστράφηκε από πυρκαγιά, λίγο χρόνια μετά τα εγκαίνιά του και στη θέση του ανεγέρθηκε ο μεγάλος μαρμάρινος ναός του Πολυκράτη. Ήταν ο μέγιστος ναός της αρχαιότητας σε όλη τον Ελληνικό χώρο, για τον οποίο ο Ηρόδοτος γράφει ότι είναι «ο μέγιστος νηός ων ημείς ίδμεν». Είχε διαστάσεις 55,16 x 112,20 μέτρων και διπλή εξωτερική κιονοστοιχία. Το μεγελύτερο μέγεθος από το ναό του Ροίκου οφειλόταν στην τοποθέτηση στην πρόσθια και οπίσθια πλευρά μίας ακόμη σειράς κιόνων, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των κιόνων σε 155, το δε ύψος τους, σύμφωνα με υπολογισμούς των αρχαιολόγον, έφτανε τα 20 μέτρα! Από αυτούς σήμερα σώζεται μέρος μόνον του ενός στη νότια πλευρά του ναού. Οι κίονες ήταν κατασκευασμένοι από μάρμαρο, ενώ ο υπόλοιπος ναός από πωρόλιθο. Μετά τον θάνατο του Πολυκράτη το 522 π.Χ. οι διαμάχες των διαδόχων του είχαν σαν αποτέλεσμα την παρακμή της πολιτικής και οικονομικής δύναμης της Σάμου. Οι εργασίες στο Ηραίο σταμάτησαν και παρά τις πολλές προσπάθειες που ακολούθησαν, ο ναός έμεινε τελικά ημιτελής. Με ψήφισμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι Σαμιώτες εξόριστοι επαναπατρίζονται, γεγονός που σηματοδότησε μια νέα περίοδο οικονομικής άνθισης της Σάμου. Οι εργασίες στο ναό της Ήρας επαναλαμβάνονται και ανεγείρονται ορισμένα κτήρια. Στα ελληνιστικά χρόνια ο χώρος του Ιερού γίνεται τόπος αυτοπαρουσίασης των Σαμίων πολιτικών, η πίστη στους αρχαιοελληνικούς θεούς εξασθενεί και εμφανίζονται νέες θεότητες ανατολικής κυρίως προέλευσης. Τον 1ο αι. π.Χ. η Σάμος κατακτάται από τους Ρωμαίους και στα χρόνια του Αυγούστου οι Σάμιοι ανεγείρουν στην πόλη ναό προς τιμήν του αυτοκράτορα και της Ρώμης και προχωρούν σε διαμόρφωση του ναού και του βωμού της Ήρας. Ο μεγάλος ναός γίνεται αποθήκη παλαιότερων αναθημάτων και μπροστά του κτίζεται ένας περίπτερος ναός, διαστάσεων 8 Χ 13 μέτρων, στον οποίο θα στεγασθεί το λατρευτικό άγαλμα της θεάς. Συγχρόνως ο σρχαϊκός βωμός ανακαινίζεται και γίνεται μαρμάρινος. Από επιγραφές που έφερε στο φως η αρχαιλογική σκαπάνη, φαίνεται στο Ηραίο, μαζί με την Ήρα λατρεύτηκε μετά τον θάνατό της και η σύζυγος του Αυγούστου Λιβία. Μία από τις πολλές αιτίες που οδήγησαν στη πτώσης του δωδεκάθεου ήταν η συνήθεια πολλών Ρωμαίων Αυτοκρατόρων να επιβάλλουν τη λατρεία, δίπλα στους παραδοσιακούς θεούς του Ολύμπου, των συζύγων ή των ερωμένων τους!

67

ΣΑΜΟΣ Tο νησί της Ήρας Ο αυτοκράτωρ Τιβέριος αναγνώρισε το 23 μ.Χ. το δικαίωμα ασυλίας στο Ηραίο της Σάμου, γεγονός που σενέβαλλε στην ανάπτυξη ενός οικισμού γύρω από το ιερό, που με την πάροδο του χρόνου κατέλαβε μέρος του χώρου των κτησμάτων του. Εκεί εύρισκαν καταφύγιο όχι μόνο οι διοκώμενοι για πολιτικούς λόγους, αλλά και οι φοροφυγάδες. Εκτός από τη λατρεία της Ήρας, προστάτηδας της νήσου, υπήρχαν ναοί αφιερωμένοι στη Δήμητρα, στον Ερμή Χαριτοδόη, στον Ποσειδώνα (στο ακρωτήριο Ποσείδιον, απέναντι από τη Μυκάλη). Οι στρατιώτες του Περικλή ίδρυσαν το τέμενος της «Αφροδίτης εν Καλάμοισι ή εν Έλει», που πιθανόν να σχετίζεται με την Αφροδίτη εν Κήποις. ΕΥΠΑΛΙΝΕΙΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕIΟ Εντυπωσιακό είναι το υδραγωγείο της Σάμου, το Αμφίστομον Όρυγμα όπως το αναφέρει ο Ηρώδοτος, το οποίο κατασκεύασε ο μηχανικός Ευπαλίνος, γιός του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα. Το όρυγμα είχε λαξευτεί μέσα στο βραχώδες πέτρωμα του λόφου της Αμπέλου και σε βάθος 80 μέτρων από την κορυφή του. Το μήκος του είναι 1.036 και οι διαστάσεις του 1,80 x 1,80 μέτρα. Ο Ευοαλίνος ξεκίνησε το έργο ταυτόχρονα και στις δύο πλευρές του βουνού. Σκάβοντας ξεχωριστά οι δύο ομάδες , συναντήθηκαν, με ελάχιστη απόκληση, σε απόσταση 60 μέτρων από τη βόρεια είσοδο, γεγονός που βεβαιώνει τους πολύπλοκους υπολογισμοπυς του Ευπαλίνου. Μέσα στο όρηγμα τοποθετήθηκαν πήλινοι σωλήνες, μέσα από τους οποίους το νερό μεταφερόταν στη πόλη. Το υδραγωγείο χρησιμοποιήθηκε για 1.000 περίπου χρόνια και στη Ρωμαϊκή εποχή αντικαταστάθηκε με άλλο, που έφερνε το νερο από την πηγή των Μύλων. Στην εποχή των Σαρακινών, οι κάτοικοι το χρησιμοποιούσαν ως καταφύγιο. Αργότερα εγκαταλείφθηκε τελείως και καταχώθηκε με όγκους χωμάτων. ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σάμου στεγάζεται σε δυο κτίρια, στο κέντρο της πρωτεύουσας του νησιού και δίπλα στο Δημαρχείο . Το πρώτο είναι ένα νεοκλασικό κτίριο, γνωστό ως «Πασχάλειον αρχαιοφυλάκειον», που χτίστηκε το 1912 με χρηματοδότηση του μεγαλέμπορου της Σάμου Αλέξανδρου Πασχάλη. Αποτελείται από ισόγειο και έναν όροφο και σε μια αίθουσα του ισογείου γυλάσσεται το αρχαιοφυλάκειο της Σάμου, στις δε υπόλποιπες πολλά από τα αμέτρητα αρχαιολογικά ευρήματα, , κυρίως από το Ηραίο. Το δεύττερο είναι ένα σύγχρονο κτίριο που άρχισε να λειτουργεί από το 1097. Το μουσείο διαθέτει αξιόλογες συλλογές αρχαϊκής γλυπτικής, κεραμικής όλων των εποχών, χάλκινα, ελεφαντοστέινα και ξύλινα αντικείμενα και έργα τέχνης, κόρες της αρχαϊκής εποχής και πάρα πολλά αντικείμενα μικροτεχνίας. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο το ότι στο μουσείο φυλάσσονται χάλκινα αγαλματίδια του 8ου και 7ου αιώνα π.Χ., προερχόμενα από χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής (Αρμενία, Βαβυλώνα, Ασσυρία, Αίγυπτο) και μαρτυρούν την μεγάλη απήχηση του ιερού και την προσέλκυση πλήθους πιστών από όλο τον αρχαίο κόσμο. Τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου είναι: Μαρμάρινος κολοσσιαίος Κούρος ύψους 5,25 μέτρων, Ιωνικής τέχνης που χρονολογείται το πρώτο τέταρτο 6ου π.χ. αιώνα. Στον αριστερό μηρό του αγάλματος υπάρχει χαραγμένη η επιγραφή «ΙΣΧΗΣ ΑΝΕΘΗΚΕΝ Ο ΡΗΣΙΟΣ». που σημαίνει ότι είναι έργο του γλύπτη Ισχή, γιου του Ρήσιου. Πρόκειται για μο-

68

Η αρχαϊκή κόρη, ανάθημα του Χηραμύη στη θεά Ήρα.

ΣΑΜΟΣ Tο νησί της Ήρας ναδικό έργο αρχαϊκής πλαστικής, που βρέθηκε κατά την ανασκαφή στο χώρο της Ιεράς Οδού στα ανατολικά του Ηραίου, κατά το έτος 1980. Ήταν ένας από τους 5 ή 6 κολοσσιαίους κούρους που στόλιζαν την βόρεια πλευρά της Ιεράς Οδού που οδηγούσε από την αρχαία πόλη της Σάμου στο Ιερό. Μαρμάρινο άγαλμα γυναικείας μορφής ανάθημα του Χηραμύη στη θεά Ήρα, έργο του 590-580 π.Χ. Είναι ίδιο με αυτό που εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου. Σύνταγμα αγαλμάτων του γλύπτη Γενέλεω, άθημα στη θεά Ήρα, έργο του 560-540 π.Χ. Αποτελείται από έξι αγάλματα σε διάταξη, εκ των οποίων πέντε είναι μορφές γυναικείες και μια ανδρική. Ο αναθέτης παρίσταται ξαπλωμένος και ακολουθούν όρθιες οι θυγατέρες του. Μία από τις γυναικείες μορφές κοσμεί σήμερα το κρατικό Μουσείο του Βερολίνου. Αξιόλογο είναι και το Πυθαγόρειο Αρχαιολογικό Μουσείο, στο οποίο εκτίθενται περί τις 3000 ευρήματα από την αρχαία πόλη της Σάμου και την ύπαιθρο της (αγγεία, γλυπτά, νομίσματα, μικροαντικείμενα κ.ά.). Τα εκθέματα παρουσιάζουν την ιστορική πορεία της αρχαίας πόλης και της υπαίθρου από την 4η χιλιετία π.Χ. μέχρι τον 7ο αι. μ.Χ., και αναδεικνύουν τη σπουδαία θέση που κατείχε το νησί της Σάμου στον ελλαδικό χώρο.

Άξιος δεν είναι εκείνος που αντί να προβάλει τα δικά του επιτεύγματα, καυχάται για τα επιτεύγματα των προγόνων του. Μαρίνος Τσάμης

....................................................................................................................................................... Για να δημιουργήσεις χρειάζονται κίνητρα, ιδέες, υπομονή και επιμονή. Τα πιο απαραίτητα είναι η ανεξαρτησία της γνώμης και λίγο… κοκαλάκι της νυχτερίδας για να προχωρήσεις και… να θυμάσαι ότι η νυχτερίδα κινείται πάντα. Πρέπει λοιπόν να την πιάσεις στο φτερό.

Όταν σώζεσαι την τελευταία στιγμή, όταν τη δωδεκάτη ώρα βρίσκεται η λύση, δυο πράγματα μαθαίνεις πολύ καλά. Να μη θριαμβολογείς και να μην απελπίζεσαι… Σπύρος Ραδίτσας

Πάνος Μηνόγιαννης

....................................................................................................................................................... «Καπετάνιε μου» Στη φουρτούνα οι επιβαίνοντες στηρίζονται στον πλοίαρχο να τους αποβιβάσει σώους στο λιμάνι. Το ίδιο και οι ασθενείς που αναμένουν κι αυτοί από τον γιατρό τους να τους κάνει σύντομα καλά και τέλος όλοι οι πιστοί σε κάθε δυσκολία τους ελπίζουν και παρακαλούν τον Θεό να τους ελεήσει. Αυτός είναι ο λόγος που όλοι αυτοί οι άνθρωποι θεωρούν τους πιο πάνω πολύ δικούς τους και γι’ αυτό δεν τους αποκαλούν «κυρίους», αλλά πολύ απλά: καπετάνιε μου, γιατρέ μου, παππά μου.

Την ώρα του χωρισμού η καρδιά του ναύτη ραγίζει δεν βλέπει, δεν ακούει, δεν μιλάει. Χωρισμός ο ναύτης ξέρει τι σημαίνει. Μάρω Φρ. Δήμου

Φρίξος Δήμου

....................................................................................................................................................... Ο δαίμων του τυπογραφείου αλλοίωσε το ΟΡΤΣΑ του Καπετάν Φρίξου Δήμου, στο προηγούμενο τεύχος του ΕΞΑΝΤΑ. Προς αποκατάσταση της αδικίας, αναδημοσιεύουμε το σωστό κείμενο. π = 3,14159 26535 89793 23846 26 Μνημονικός κανόνας, που αποδίδεται στον Νικόλαο Χατζιδάκη καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1920), για την υπενθύμιση των 23 πρώτων ψηφίων του αριθμού π: «Αεί ο Θεός ο μέγας Γεωμετρεί, το κύκλου μήκος ίνα ορίση διαμέτρω, παρήγαγεν αριθμόν απέραντον και ον, φευ, ουδέποτε όλον θνητοί θα εύρωσι». Όπου τα ψηφία του π, αντικαθιστούν στο πλήθος των γραμμάτων των λέξεων του κανόνα. (Βιβλίο: Χρήστου Παπανικολάου «Ευκλείδειος Γεωμετρία» έκδοση 2018). Φρίξος Δήμου

Ο μέγιστος Κούρος, ύψους 5,25 μ., στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σάμου.

Της Άννας Βογιατζή

Π Λ ΑΤΩ Ν Ο ΘΕΪΚΟΣ (427-347 π.Χ.) Δ Μέρος

Στα τρία προηγούμενα τεύχη του «Ν. Εξάντα» (Δηλαδή: Οκτωβρίου 2017, και Φεβρουαρίου και Ιουνίου 2018), εκθειάζοντας τον κορυφαίο Έλληνα φιλόσοφο ΠΛΑΤΩΝΑ, είχαμε αναφερθεί στην ευγενική καταγωγή του, στη θεμελιώδη θεωρητική και φιλοσοφική μόρφωση που πήρε από τον φιλόσοφο δάσκαλό του Κρατύλο και βέβαια στη συγκλονιστική γνωριμία του με τον εξηκονταετή Σωκράτη, του οποίου το «δαιμόνιο» δηλ. η εσωτερική του δύναμη και ο ηθικός ηρωισμός που χαρακτήριζε τη ζωή του καθώς και η διδασκαλία του (ΚΑΙ ΟΧΙ ΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΤΟΥ όπως εσφαλμένα, εκ παραδρομής, αναφέραμε στο τρίτο μέρος αυτού του πονήματος. Τους διαλόγους τους έγραψε ο Πλάτων, ο Σωκράτης δεν έγραψε ποτέ και τίποτε), επηρέασαν άμεσα τον εικοσαετή ΠΛ ώστε να κάψει τις τραγωδίες και τα ποιήματα που έγραφε έως τότε και να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη φιλοσοφία. «…Οι έννοιες του ηθικού και του αγαθού έγιναν το αντικείμενο της έρευνάς του σαν αμετακίνητες αξίες»(= Βιβλιοθ. Αρχ. Ελλ. συγγραφ. σελ.45).

Μ

ετά τη θανάτωση του ΣΩ, το 399π.Χ.,είπαμε, ξεκινά γύρω στο 391-390 τα ταξίδια του(Βλ.προηγούμενα α΄, β΄ και γ΄ μέρη της εργασίας μας), για τα οποία όμως θρυλούνται πολλά, ως προς την πραγμάτωση αλλά και τη χρονολογική τους σειρά. Πάντως το 389 πήγε στην Κάτω Ιταλία και Σικελία, όπου γνώρισε τη θεωρία των Πυθαγορείων και τα των Ορφικών. Στον Τάραντα ήλθε σε επαφή με το σπουδαίο πολιτικό και στοχαστή Αρχύτα στο πρόσωπο του οποίου βρήκε συνδεδεμένες φιλοσοφία, επιστήμη και πολιτική. Με τη βοήθειά του ΑΡΧ προσκλήθηκε στις Συρακούσες στην αυλή του ξακουστού τυράννου Διονυσίου Α΄. Εκεί, η συνάντησή του με το γαμβρό του τυράννου, το Δίωνα νεαρό ευγενών και υψηλών φρονημάτων, εξελίχθηκε σε αληθινή φιλία και, έως το θάνατό του, στάθηκε αφοσιωμένος οπαδός του ΠΛ. Με τη βοήθειά του Δίωνα, ο ΠΛ, ήλθε σε επαφή με τον τύραννο ο οποίος τον υποδέχθηκε με μεγάλες τιμές αλλά σύντομα αποδείχθηκε πως ο ηθικός ιδεαλισμός του ΠΛ και η αδίστακτη πολιτική δράση του τυράννου δεν συνέπλεαν. Ίσως να τον εξερέθισε και η στενή φιλία του με το Δίωνα. ’Ετσι, όπως είπαμε στο β΄ μέρος, τον εξαπέστειλε, κακήν κακώς, με

70

πλοίο στην Αίγινα, που ήταν σε πόλεμο με την Αθήνα, όπου γλύτωσε από τη δουλεία χάρη στον Κυρηναίο Αννίκερι που τον αναγνώρισε (άρα ο ΠΛ ήταν από τότε ξακουστός), και τον εξαγόρασε πληρώνοντας 3.000 δρχ., ποσό που, ο Αννίκερις, δε δέχθηκε να του επιστραφεί από τους μαθητές του ΠΛ. Θρυλείται ότι με τα χρήματα εκείνα, ο ΠΛ, αγόρασε το γυμναστήριο που λεγόταν Ακαδήμεια, όπου ίδρυσε την περιώνυμη Ακαδημία του (βλ.β μέρος). ‘Όταν ανέβηκε στο θρόνο των Συρακουσών ο Διονύσιος ο νεώτερος, ακολούθησαν άλλες δύο αποτυχημένες και περιπετειώδεις προσκλήσεις προς τον ΠΛ . Η μία έγινε το 367μέσω του Δίωνα, που όνειρό του ήταν να αλλάξει την τυραννίδα σε νόμιμη βασιλεία, ελπίζοντας στην επίδραση του ΠΛ για μια εκούσια παραίτηση του νέου τυράννου.0 ΠΛ δέχτηκε την πρόσκληση ελπίζοντας να πραγματοποιήσει αυτά που είχε ήδη περιγράψει στην «Πολιτεία» του` όμως κινδύνευσε ξανά πολύ σοβαρά και επέστρεψε στην Αθήνα μετά δύο χρόνια, χάρη στη βοήθεια του Αρχύτα. Λίγα χρόνια μετά ακολούθησε τρίτη πρόσκληση από τον ίδιο τον Διονύσιο το νεώτερο που είχε διαδεχθεί το ΔΙΟΝ.Α’. Ο ΠΛ,που συνοδευόταν και από τους τρεις επιφανείς μαθητές του:

ΠΛΑΤΩΝ Ο ΘΕΪΚΟΣ Σπεύσιππο, Ξενοκράτη και Ηρακλείδη, από τον Πόντο, κινδύνεψε να χάσει ακόμη και τη ζωή του ως ύποπτος συνομωσίας και διέφυγε ξανά με τη βοήθεια του Αρχύτα. ‘Όταν γύρισε από τη Σικελία, μετά τη δολοφονία του Δίωνα, που σκοτώθηκε σε μάχη από το φίλο του Κάλλιππο, εγκατέλειψε εντελώς κάθε ανάμιξή του στα πολιτικά και ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και τη συγγραφή των έργων του. Συνεχίζοντας την καταγραφή του έργου του ΠΛΑΤΩΝΑ την οποία είπαμε έκανε ο Albin Lesky το 1950, από του οποίου το βιβλίο: Ιστορία της Αρχ. Ελλην. Λογοτεχνίας, σελ.

706, μαθαίνουμε και επαναλαμβάνουμε περιληπτικά ότι σχετικά με τις δεκατρείς επιστολές που αποδίδονται στον Πλάτωνα «... ένα μεγάλο μέρος είναι χωρίς αμφιβολία ψευδεπίγραφες. Ωστόσο από τη μακροχρόνια διαμάχη για τη γνησιότητα αυτών των μαρτυριών προέκυψε η πεποίθηση που σήμερα τη συμμερίζονται πολλοί ότι τρεις απ’ αυτές τις επιστολές ανήκουν σίγουρα στον Πλάτωνα». Αυτές είναι: Η έκτη επιστολή που θέλει να δημιουργήσει φιλικούς δεσμούς με τους Ακαδημεικούς Έρασμο και Κορίσκο που βρίσκονταν τότε στη Σκήψη της Τρωάδας και τον Ερμεία τύραννο του Αταρνέα… η έβδομη που περιέχει την απάντηση στους Σικελιώτες οπαδούς του Δίωνα που ζητούσαν συμβουλή ύστερα από το θάνατό του, και η όγδοη επιστολή που παρέχει συμβουλές στους οπαδούς του Δίωνα». Στη συνέχεια του γ΄ μέρους αυτής της εργασίας είχαμε αναφερθεί αναλυτικά και στους διαλόγους του Πλάτωνα από το Λάχη, που είναι ο πρώτος και ο παλαιότερος διάλογος του ΠΛ μέχρι και τον ενδέκατο που είναι ο Γοργίας. Στο

παρόν 4ο μέρος αυτής της εργασίας συνεχίζουμε την αντιγραφή, από τη «Βιβλιοθήκη των Αρχ. Ελλ.Συγγρ. σελ.64», της δεύτερης ομάδας των διαλόγων όπου και ανήκουν τα έργα της ωριμότητας του ΠΛ: «….Ο ΣΩ εξακολουθεί όπως πάντα να είναι το κεντρικό πρόσωπο, όμως αντιλαμβανόμαστε καθαρά ότι αυτός που μιλά είναι ο ΠΛ με το στόμα του δασκάλου του και εκθέτει τις δικές του ιδέες και θεωρίες». Ο διάλογος: «Μένων αρχικά είχε θεωρηθεί προγραμματικό σύγγραμμα για την Ακαδημία. Σήμερα η άποψη αυτή έχει απορριφθεί και σαν προγραμματικό εναρκτήριο έργο της Ακαδημίας θεωρείται ο Γοργίας. Το πρόβλημα που εξετάζεται εδώ είναι και πάλι το θέμα «ει διδακτέον η αρετή» που εξετάστηκε και στον Πρωταγόρα. Στο διάλογο αυτό μπορούμε να πούμε πως πρωτοσημειώνεται ένα σοβαρότατο βήμα προς τη διατύπωση της θεωρίας των ιδεών. Παράλληλα πρωτοδιατυπώνεται η περίφημη θεωρία της ανάμνησης με την έννοια, ότι η ψυχή είναι αθάνατη και στην περιπλάνησή της μέσα στον κύκλο των γεννήσεών της έχει δει όλα τα πράγματα και διατηρεί την ικανότητα να τα ξαναθυμάται. Τη θεωρία αυτή θα τη διατυπώσει ακόμα πιο εκτεταμένα και ολοκληρωμένα στον Φαίδωνα και στην Πολιτεία. Έτσι η «μάθηση», σημειώνει ο Βάλτερ Κραντς (Ιστορ.της αρχ.ελλ.Λογοτεχνίας, μετάφραση Θρασυβ.Σταύρου, Αθήνα 1953,Α.σ.239) είναι κατά βάθος «ανάμνηση» της γνώσης που πηγάζει από το βασίλειο των αιώνιων μορφών του «όντως όντος». Αυτό το βασίλειο ονομάζεται στο «Φαίδρο»(247) ο υπερουράνιος, (δηλ. υπερβατικός) τόπος», στην Πολιτεία (517κ.ά) «ο νοητός τόπος».

"Αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα", Jan Saenredam, 1604

71

ΠΛΑΤΩΝ Ο ΘΕΪΚΟΣ

Ο πρώτος δάσκαλος του ΠΛ ο ηρακλειτικός Κρατύλος συζητά για τη σχέση των λέξεων με τα πράγματα. Ο διάλογος αυτός μπορούμε να πούμε πως είναι η γλωσσολογική συμβολή του ΠΛ .Ο ΣΩ ισχυρίζεται ότι μπορούμε να δούμε την άμεση παραγωγή των ονομάτων από τη φύση των πραγμάτων. Έτσι ο ΠΛ οδηγεί σε παρετυμολογίες και ετυμολογίες που οι περισσότερες όπως σημειώνει καιο Αλμπιν Λέσκυ είναι εξωφρενικές. Ένα τέτοιο παιχνίδι το συναντάμε και σε άλλους διαλόγους (π.Χ. στο Φαίδρο). Στον Ευθύδημο ο ΣΩ κατά τρόπο κωμικό χλευάζει τους εριστικούς σοφιστές. Ο Μενέξενος είναι ένας περίεργος διάλογος. Ο ΣΩ απαγγέλει ένα φανταστικό επιτάφιο λόγο που προοριζόταν τάχα για τις κρατικές τελετές του 386 για κείνους που πέσαν στη μάχη, ένα λόγο που καθιέρωνε το έθιμο όπως τον επιτάφιο του Περικλή που μας έδωσε στο β ΄βιβλίο του ο Θουκυδίδης. Το λόγο του ΣΩ μας λέει πως δήθεν τον είχε συνθέσει η Ασπασία. Πίσω απ’ όλα αυτά πολλοί διαβλέπουν μια ειρωνεία που διακωμωδεί και χλευάζει ουσιαστικά τους μεγάλους πολιτικούς (Περικλή, Θεμιστοκλή κλπ) εκτός από τον Αριστείδη. Άλλοι πάλι εξετάζουν με μεγαλύτερη προσοχή τα ιστορικά στοιχεία στον ΠΛ σαν πραγματικές μαρτυρίες. Το Συμπόσιο και ο Φαίδων είναι τα ποιητικότερα δημιουργήματα του ΠΛ. Σ΄ αυτά τα δύο έργα, εκκολάπτεται η θεωρία των ιδεών. Στο Συμπόσιο η ικανότητα και η τέχνη του ΠΛ να αναδιηγηθεί παλαιά περιστατικά έχει φτάσει στο ύψιστο σημείο της. Πρωτοχρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στο Χαρμίδη. Ο Αγάθωνας νίκησε στα 416 στα Λήναια στον τραγικό

72

αγώνα και καλεί την ελίτ της Αθήνας στο σπίτι του. Εκεί με πρόταση του Φαίδρου αποφασίζουν να διώξουν τις αυλητρίδες και να πιουν ελάχιστα,ώστε να συζητήσουν σοβαρά το θέμα του έρωτα. Ό καθένας με τη σειρά του πλέκει το εγκώμιο του έρωτα και συμβάλλει στο ποιά είναι η φύση του. Ο Φαίδρος τον ονομάζει αρχαιότατο θεό και πρόξενο των ευγενών πραγμάτων από ανθρώπους και πόλεις. Ο Παυσανίας λέει ότι έρως χωρίς Αφροδίτη δεν υπάρχει και επειδή υπάρχουν δύο Αφροδίτες, η Ουράνια και η Πάνδημη, κατ΄ ανάγκη δύο θα είναι και οι Έρωτες. ΄Ετσι εδώ έχουμε μια πρώτη διάκριση του ευγενικού έρωτα από τον σαρκικό και ηδονοθηρικό. Ο Γιατρός Ερυξίμαχος απλώνει τον έρωτα σε όλη τη φύση, και στα ζώα και στα φυτά σαν ζωοποιό δύναμη. Ο Αριστοφάνης χρησιμοποιεί ένα μύθο σύμφωνα με τον οποίο οι άνθρωποι ήταν στρογγυλοί(σφαιρικοί) και διπλοί. Ήταν δηλαδή διπλά όντα, είτε δύο άνδρες μαζί, είτε δύο γυναίκες, είτε άντρας και γυναίκα. Επειδή ασέβησαν, ο Δίας τους διχοτόμησε και έτσι από τότε ο καθένας αναζητά με πάθος το χαμένο του ήμισυ. Αν ήταν άντρας με άντρα αναζητά κυρίως αυτό τον έρωτα. Αν ήταν γυναίκα με γυναίκα τη γυναίκα και αν ήταν άντρας με γυναίκα αναζητά την ετερόφυλη σχέση. Έτσι ο Αριστοφάνης από τη μια ερμηνεύει και δικαιώνει τον ομόφυλο (γυναικείο και ανδρικό) έρωτα και από την άλλη θέτει το μέγιστο ψυχολογικό, κοινωνικό και ανθρώπινο θέμα, ότι δηλ. ο άνθρωπος μόνος του είναι ατελής και η ολοκλήρωσή του βρίσκεται μέσα στη σχέση με τον άλλον. Ο Αγάθωνας πλέκει το εγκώμιο του έρωτα με έναν εκπληκτικά ωραίο λόγο, γεμάτο Γοργίεια σχήματα. Είναι από τα πρώτα δείγματα του καταλογάδην* άδειν, όπου κλονίζονται κυριολεκτικά τα όρια του πεζού και του ποιητικού λόγου. Διαβάζοντάς τον βοηθιόμαστε στην κατανόηση της λειτουργίας της μοντέρνας ποίησης. Ο ΣΩ παρουσιάζει τις απόψεις του σαν τη διδασκαλία μιας σοφής γυναίκας από τη Μαντινεία, της Διοτίμας. Αυτή του αποκάλυψε τη φύση του έρωτα. Κατ΄αρχήν ο έρωτας δεν είναι θεός αλλά δαίμων. Δηλ. κάτι μεταξύ θεού και ανθρώπου, όπως είναι και ο φιλόσοφος. Για τη γέννησή του πλέκει και άλλον ένα μύθο λέγοντας πως είναι γιός του Πόρου και της Πενίας, γι αυτό έχει πάρει χαρακτηριστικά κι από τους δυο γονείς του. Τολμηρός και ριψοκίνδυνος αλλά και πάντα πεινασμένος. Αναζητά πάντα τη γέννηση μέσα στο ωραίο (τόκος εν τω καλώ) επειδή ο έρως δεν είναι ωραίος` γιατί αναζητάμε ό,τι δεν έχουμε και όχι ό,τι κατέχουμε. Ερωτευόμαστε ένα ωραίο σώμα, και μετά τα ωραία σώματα για να καταλήξουμε στα ωραία έργα και από κει στις ωραίες ψυχές. Με τους αναβαθμούς αυτούς, που η ορολογία είναι έντονα επηρεασμένη από τη γλώσσα των μυστηρίων, έχουμε σπερματικά τη διατύπωση της θεωρίας των ιδεών. Γιατί τελικά ο έρως είναι η αναζήτηση της ομορφιάς καθεαυτής. Στο τέλος εισβάλλει ο Αλκιβιάδης μεθυσμένος και πλέκει το εγκώμιο του ΣΩ παρομοιάζοντάς τον με τις σιληνόμορφες ξύλινες θήκες των αγαλματοποιών που φυλάνε μέσα τα αγάλματα. Έτσι και ο ΣΩ απέξω μοιάζει με Σιληνό*, αλλά άμα τον ανοίξουμε ο εσωτερικός του κόσμος κρύβει αγάλματα θεών, έχει ένα απίθανο θεΐκό κάλος. Στον Φαίδρο ο ΣΩ συναντιέται με το νέο που είδαμε και στο Συμπόσιο και πάνε έξω από την Αθήνα, στον Ιλισσό όπου διεξάγεται ο διάλογος. Η αρχή του διαλόγου είναι μια ποιητικότατη περιγραφή του τοπίου. Στη συνέχεια ο

ΠΛΑΤΩΝ Ο ΘΕΪΚΟΣ

Φαίδρος διαβάζει ένα λόγο του Λυσία για τον έρωτα όπου προτρέπει τους νέους να δίνονται όχι σε εκείνους που τους αγαπούν, αλλά αποβλέποντας ψυχρά και με γνώμονα το συμφέρον να δίνονται σε εκείνους που δεν κατέχονται από το πάθος, γιατί αυτοί ποτέ δε θα τους εκθέσουν. Ο ΣΩ πλειοδοτεί με ένα δικό του λόγο, στην ίδια περίπου γραμμή με του Λυσία, λέγοντας ότι ο Έρως είναι μια κακή τρέλα. Ακολουθεί όμως η περίφημη παλινωδία όπου ο ΣΩ ανατρέπει όλα τα προηγούμενα. Αρχικά θέτει το θέμα μεθόδου, το ίδιο ακριβώς όπως έθεσε και στο Συμπόσιο. Δηλ. για να πλέξει κανείς το εγκώμιο, θα πρέπει πρώτα να ξέρει καλά τί ακριβώς είναι το εγκωμιαζόμενο θέμα κι αφού το περιγράψει, μετά να επιλέξει τα εξαιρετικότερα σημεία για να τα επαινέσει. Στο λόγο του ο ΣΩ εκθέτει καθαρά τις απόψεις του με βάση τη θεωρία των ιδεών. Εδώ διατυπώνεται ο μύθος του άρματος και του ηνιόχου. Ο Έρως παρουσιάζεται μ΄ ένα άρμα που έχει δύο άλογα και έναν ηνίοχο. Το ένα άλογο είναι το θυμοειδές (=το ατίθασο) που επιδιώκει να πάει στον ουρανό (θέλει δηλ. τον ουράνιο έρωτα) ενώ το άλλο θέλει να οδηγήσει το άρμα στη γη και τη λάσπη (θέλει δηλ. Τον πάνδημο έρωτα, τον έρωτα των σαρκικών και μόνο απολαύσεων). Ο ηνίοχος που το εκπροσωπεί το λογιστικό δηλ. τη φρόνηση, θα πρέπει να οδηγήσει κοντά-κοντά τα δύο άλογα που είναι τα άλλα δύο τμήματα της ψυχής, το θυμοειδές και το επιθυμητικό. Έτσι έχουμε την τριχοτόμηση της ψυχής. Η τριπλή αυτή διαίρεση θα βρει την αντίστοιχη έκφρασή της στην οργάνωση της ιδανικής πολιτείας με το διαχωρισμό των πολιτών σε τρεις κατηγορίες. Ο διάλογος Φαίδων είναι εμπνευσμένος άμεσα από το θάνατο του ΣΩ, όπως και η Απολογία, ο Κρίτων, ο Ευθύφρων και ο Γοργίας. Περιγράφει τις τελευταίες ώρες στο κρατητήριο και είναι διάλογος για την αθανασία της ψυχής. Τέλος διηγείται και την πόση του κωνείου. Ο ΠΛ δεν ήταν παρόν, όπως προκύπτει από μια φράση του Φαίδωνα στην αρχή που δικαιολογεί την απουσία του λέγοντας «Πλάτων δε οίμαι ησθένει» (δηλ. ο ΠΛ νομίζω αρρώστησε)Και σ’ αυτό το διάλογο χρησιμοποιεί το γνωστό πια καλλιτεχνικό τέχνασμα της αναδιήγησης. ένα τέχνασμα που αγάπησε στη μέση περίοδο της δουλειάς του. Ο Φαίδων διηγείται τα καθέκαστα στον Εχεκράτη το Φλιάσιο λίγα χρόνια μετά, μακριά από την Αθήνα. Ενώ η φιλοσοφία ήταν η μελέτη της ζωής (και στο Συμπόσιο και στο Φαίδρο ήταν ο ύμνος της ζωής),στο Φαίδωνα έχουμε σαν αίτημα πια της φιλοσοφίας τη μελέτη του θανάτου. Στον Φαίδωνα αναπτύσσονται 4 επιχειρήματα για την αθανασία της ψυχής. α) Το επιχείρημα των εναντίων. Υπάρχει δηλ. μια κίνηση πάντοτε μεταξύ των εναντίων (δίκαιο-άδικο, καθαρό- ακάθαρτο, ύπνος- ξύπνημα). Αν δεν υπήρχε το ξύπνημα τότε ο ύπνος θα ήταν αιώνιος. Το αντιθετικό ζεύγος λοιπόν ζωή-θάνατος είναι φυσικό. Και όπως η ζωή πηγαίνει προς το θάνατο, έτσι και ο θάνατος πηγαίνει προς τη ζωή και κατά συνέπεια η ζωή δεν μπορεί να γεννηθεί παρά μόνο από το θάνατο. Οι ζωντανοί γεννιούνται από τους πεθαμένους, άρα υπάρχει ζωή στην ψυχή και μετά το θάνατο του σώματος (72d). Εδώ έχουμε σε άλλο επίπεδο το λόγο του Ηρακλείτου, ότι δηλ. το κάθε τι που γίνεται προέρχεται από το αντίθετό του, καθώς και την τοτεμική* αντίληψη ότι η ζωή είναι ένας αέναος κύκλος θανάτων και γεννήσεων όπου κάθε γέννηση οδηγεί σε ένα θάνατο κι αντίστροφα κάθε θάνατος οδηγεί με τη σειρά του σε μια γέννηση. Οι πεθαμένοι πρό-

γονοι ξαναγεννιούνται. β) Η μάθηση είναι ανάμνηση, γιατί η ψυχή του ανθρώπου προϋπήρχε από το σώμα, άρα είναι αθάνατη (72e). Γ) Η ψυχή είναι συγγενική με το όντως όν που είναι αθάνατο χωρίς αρχή και τέλος. Αφού ο άνθρωπος έχει ψυχή με θεϊκή συγγένεια τείνει προς την αθανασία με την ψυχή του. δ) Τίποτα δεν μπορεί να δεχτεί κάτι που είναι αντίθετο προς την ουσία του. Όπως το μεγάλο δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα και μικρό (χωρίς σύγκριση), το ζεστό την ίδια στιγμή δεν μπορεί να είναι και ψυχρό, έτσι και η ψυχή σαν πηγή ζωής, μετέχει στη ζωή και δεν μπορεί να την αφανίσει ο θάνατος(105c). Σχετικά με την αθανασία της ψυχής ο ΠΛ πρόσθεσε και άλλες δύο αποδείξεις μια στην Πολιτεία και μια στον Φαίδρο. Στην Πολιτεία (X 109a) λέει ότι όλα αφανίζονται από το σύμφυτον κακόν (π.χ, το ξύλο από το σάπισμα, το σίδερο από τη σκουριά). Για την ψυχή το σύμφυτο κακό είναι η αδικία που απλώς διαστρεβλώνει την ψυχή αλλά δεν τη σκοτώνει. Στον Φαίδρο (245C) λέει ότι η ψυχή είναι αρχή και πηγή της κίνησης. Και πεθαίνει μόνο εκείνο που κινείται από άλλο (το ετεροκίνητο). Η απόδειξη του ΠΛ είναι δογματική(δόγμα =η γνώμη), αφού βάζει από τα πριν αυτό ακριβώς που θέλει να αποδείξει. ‘Ότι δηλ. η ψυχή υπάρχει πριν έρθει στη ζωή, είναι μια δογματική προϋπόθεση. Και από την άλλη το ότι θεωρεί το θάνατο σαν το αντίθετο της ζωής. Η Πολιτεία είναι το κεντρικό έργο του ΠΛ, γιατί ο μεγάλος φιλόσοφος αυτό που αναζητούσε με πάθος ήταν η δημιουργία ενός πολιτικού και κοινωνικού συστήματος δίκαιου για την αρμονική διαβίωση των ανθρώπων. Εκεί έτειναν όλες του οι πνευματικές προσπάθειες, αλλά και η δράση του με τα ταξίδια στη Σικελία. Το πρώτο βιβλίο είναι ένας πρώιμος διάλογος με το σοφιστή Θρασύμαχο που υποστηρίζει ότι δίκαιο είναι το δίκαιο του ισχυρού και κατά κάποιο τρόπο θέτει τη θεωρία του υπερανθρώπου. Ο διάλογος διεξάγεται στο σπίτι του Πολέμαρχου στον Πειραιά, με τον Πολέμαρχο, τον πατέρα του Κέφαλο, τον Θρασύμαχο και τα δυο αδέλφια του ΠΛ Αδείμαντο και Γλαύκωνα. Το θέμα που θέλουν να ορίσουν είναι δικαιοσύνη, ατομική και κοινωνική. Η δικαιοσύνη στο άτομο είναι η ενέργεια εκείνη που κάνει να συμφωνούν οι τρείς εσωτερικές δυνάμεις της ψυχής, το λογικό (=λογιστικόν), η βούληση και το συναίσθημα (=θυμοειδές), και η επιθυμία (=επιθυμητικόν) με κυριαρχία του λογικού. Στην πόλη, στο κράτος δηλ., είναι συμφωνία και αρμονική συνεργασία τριών τάξεων. Των κυβερνητών(αρχόντων) που βγαίνει από την τάξη των πολεμιστών και των φυλάκων και είναι η αφρόκρεμά της και τέλος των τεχνιτών, των γεωργών και εργατών (δημιουργών). Τα Βιβλία ΙΙ-ΙV εξετάζουν το προσωρινό στήσιμο της πολιτείας, τη γυμναστική αγωγή των φυλάκων, την εκλογή των αρχόντων. Το σχήμα που προκύπτει είναι το ακόλουθο (σε σχέση με την πλατωνική ψυχολογία): άρχοντες- λογιστικόν- σοφία, φύλακες – θυμοειδές – ανδρεία και δημιουργοί – επιθυμητικόν – σωφροσύνη. Στο 5ο βιβλίο αναπτύσσοντας τους τύπους ζωής των φυλάκων αποκλείει την ιδιωτική περιουσία και για να έχει απόλυτη συνέπεια φτάνει στην κοινοκτημοσύνη γυναικών και παιδιών. Τα βιβλία V-VII πραγματεύονται το ζήτημα των γυναικών (στα πρώτα κεφάλαια) και την εξουσία των φιλοσόφων στο νέο κράτος. Τα παιδιά δεν έχουν οικογένεια και ανατρέφονται από την πόλη και υπέρ της πόλης. Στο βιβλίο αυτό δίνε-

73

ΠΛΑΤΩΝ Ο ΘΕΪΚΟΣ Απόσπασμα από την Πολιτεία, Πάπυροι της Οξυρρύγχου.

ται η πολυθρύλητη φράση ότι η ευδαιμονία τότε μόνο θα έρθει όταν οι φιλόσοφοι πάρουν στα χέρια τους την εξουσία, ή όταν οι βασιλείς (οι κυβερνήτες) γίνουν φιλόσοφοι(V 473d. «ή οι φιλόσοφοι βασιλεύσωσιν εν ταις πόλεσιν ή οι βασιλής (οι κυβερνήτες)… φιλοσοφήσωσιν γνησίως τε και ικανώς». Για τη θεωρία της ιδέας σημαντικό είναι το 6ο βιβλίο. Υπάρχουν 4 είδη γνώσης, για την ακρίβεια 4 αναβαθμοί. α) Η εικασία, δηλ. η φαντασία κατά την πλατωνική έννοια που μας δίνει τα «είδωλα» των παραστάσεων, όπως είναι η εικόνα του καθρέφτη ή ο ίσκιος, β) η πίστις που προκύπτει από την εμπιστοσύνη από την άμεση αισθητηριακή αντίληψη, γ) η διάνοια που είναι μια συλλογιστική σκέψη με υποθέσεις όπως π.χ. η γεωμετρία και τα μαθηματικά και δ) η νόησις που είναι η ανώτερη βαθμίδα της ανθρώπινης γνωστικής λειτουργίας. Πρόκειται για μια ενορατική ενέργεια. Η εικασία

και η πίστη που προέρχονται από τη αίσθηση, χρειάζονται μια εσωτερική επεξεργασία απ΄ την ψυχή κι αυτή την ονομάζει «δόξα» κι είναι μια γνώση με αμφιβολίες, μια κατώτερη μορφή γνώσης. Η διάνοια και η νόησις δίνουν αληθινή γνώση την επιστήμη. Σχηματικά μπορούμε να δούμε αυτή την αντιστοιχία ως εξής(βλ.ΗλίαΞυροτύρη Ιστορία της Ψυχολτης Ψυχολογίας Αθήνα1967σ.86): Γνωστικά αντικείμενα α) εικόνες αισθητών, β)Γνώση αισθητών= Ορατά . γ) Γνώση μαθηματικών δ)Σύλληψη ιδεών (διαλεκτική)= Νοητά. Πνευματικές λειτουργίες Εικασία Πίστη= Δόξα. Διάνοια Νόησις = Επιστήμη ή αλήθεια. Στο 7ο βιβλίο υπάρχει ο περίφημος μύθος της σπηλιάς όπου οι άνθρωποι είναι δεμένοι μέσα στη σπηλιά με την πλάτη προς την έξοδο και βλέπουν μπροστά τους να προβάλλονται μονάχα οι σκιές των αντικειμένων που κινούνται πίσω τους. Αυτοί είναι όσοι βλέπουν, όσοι βρίσκονται στην περιοχή της «δόξας». Αν λευτερωθούν από τα δεσμά τους, θα βλέπουν τα ίδια πράγματα στη λάμψη της φωτιάς. Αν βγουν από τη σπηλιά, βρίσκονται στο φως του ήλιου και βλέπουν τα πράγματα στο φως της μέρας. Μετά από αυτόν τον αναβρασμό ακολουθεί ο τέταρτος και δύσκολος αναβρασμός που είναι το ίδωμα του ίδιου του φωτός, δηλ. της ιδέας του αγαθού. Ο πέμπτος αναβαθμός είναι η επιστροφή των φωτισμένων στη σπηλιά για να επιδράσουν στους άλλους χάρη στη γνώση τους. Το όγδοο και το ένατο βιβλίο εκθέτουν τον εκφυλισμό της ιδανικής πολιτείας στη δικτατορία. Η αρχή του 9ου βιβλίου αναμφίβολα επέδρασε πάνω στον Φρόυντ και είναι ο προάγγελος της θεωρίας του ασυνειδήτου (του id) και της συμβολικής των ονείρων. Τέλος το 10ο βιβλίο είναι ένα είδος επίμετρου. Η Πολιτεία κλείνει με τον τρίτο από τους μεγαλύτερους μύθους του ΠΛ για τον Άδη. Πρόκειται για τη διήγηση του Ηρός του γιου το Αρμένιου που ξαναγύρισε στη ζωή, αφού είδε τί παθαίνουν οι δίκαιοι και τι οι άδικοι. Τα στοιχεία του μύθου θυμίζουν έντονα Ανατολή, γι αυτό και πολλοί υπέθεσαν ότι ο ΠΛ ταξίδεψε στις χώρες αυτές. Η συνέχεια στο επόμενο τεύχος.

Καταλογάδην = Ο πεζός και όχι ο έμμετρος λόγος. // Σιληνός: Κατά τον Πλούταρχο: Παραμυθητικόν προς Απολλώνιον (11e9),ο σοφός Σιληνός γιος του Πάνα η του Ερμή η και του Ουρανού, όταν τον συνέλαβε ο βασιλιάς Μήδας και τον ρώτησε «τί είναι το καλύτερο για τους ανθρώπους και τι πρέπει να επιλέγουν, είπε: «…είναι καλύτερη η ζωή στο θάνατο παρά η ζωή στη ζωή». // Η λέξη «Τοτέμ», που προέρχεται από Ινδιάνικες φυλές του Καναδά, περιγράφει κάθε φυσικό αντικείμενο ζώο ή φυτό για το οποίο πίστευαν ότι είχε ιερές ιδιότητες και θεωρούνταν ως γενάρχης και προστάτης της πατριάς.

ANNA TΡΙΚΟΥΛΗ - ΒΟΓΙΑΤΖΗ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΤΤΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ

Μ

ία εμπεριστατωμένη μελέτη σε απλή, κατανοητή και πιστή απόδοση των ένδεκα σωσμένων κωμωδιών του κυριότερου εκπροσώπου της Αρχαίας Αττικής Κωμωδίας, του ανεπανάληπτου Αριστοφάνη. Το μεγαλειώδες αυτό έργο του, που λάμπει ανά τους αιώνες παγκοσμίως, έτερψε και δίδαξε τους καταταλαιπωρημένους Αθηναίους μέσα στη δίνη του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.). Για τον πόλεμο αυτό γίνονται στο βιβλίο εκτενείς αναφορές. Την εργασία αυτή προλογίζει ο συγγραφέας, ποιητής και φιλόλογος κ. Σ. Ι. Καργάκος. Εκδόσεις: ΠΕΡΙΤΕΧΝΩΝ.

74

Της Ρίας Στρίγκου

Η γοργόνα του Κωνσταντή

Γ

ια δε, μωρέ! Κοιτάτε απ’ εκεί δα πέρα! Αυτόνες δεν είναι ο Κωνσταντής που έρχεται κατά δώθε; Γύρισε η παρέα και κοίταξε. Ναι μωρέ αυτόνες είναι. Μα πως πάει έτσι σαν να έχει κατεβάσει δυο-δυο τα κατοστάρια; Κι αυτούνος δεν πίνει. Τι να έχει πάλι ο αλαφροϊσκιωτος, για να διούμε. Έφτασε λαχανιασμένος ο Κωνσταντής και κάθησε σε μια καρέκλα. Δώστε μου ένα ποτήρι νερό να πιω να συνέλθω απ’ αυτό που μ’ έτυχε πάλε. Κοιτάχτηκαν όλοι με σημασία. Άντε μωρέ Κωνσταντή σύνελθε και περιμένουμε ν΄ακούσουμε το ιστορικό που σου έτυχε πάλε. Όλοι βολεύτηκαν στις καρέκλες τους. Ο Κωνσταντής σιωπούσε, λες και ήθελε να μεγαλώσει την αγωνία τους. Φέρτε μου και έναν καφέ για να συνέλθω πιότερο. Αχ αυτή η μυρουδιά του καφέ, μοιάζει σα να περνά μέσα από την καγκελωτή πόρτα του καφενέ και του σπάει την μύτη. Προσπαθεί να διώξει την δυνατή ανασεμιά της θάλασσας που είναι τόσο αψιά από το πρωί στα ρουθούνια του, και ξαφνικά αρχίζει. Που λέτε η γυναίκα αυτή έμοιαζε σαν να με περίμενε. Σας λέω αλήθεια πως με περίμενε. Η μυρουδιά της θάλασσας πρέπει να της άρεσε, γιατί δεν σταματούσε να παίρνει βαθιές ανάσες ήρεμα, χωρίς να κουράζεται, ενώ την μούσκευαν το ιώδιο και η αλμύρα από τα φύκια, λες κι’ αυτός να ήταν ο μόνος λόγος που υπήρχε. Ο τόπος άστραφτε από το υγρό φως, η γη ο

76

ουρανός και το νερό άστραφταν ως εκεί που φθάνει το μάτι. Όλοι κρέμονταν από τα χείλη του Κωνσταντή. Ότι και να τους είχε πει μέχρι τώρα, είτε αλήθεια, είτε ψέματα, πάντα αυτό που έλεγε έμοιαζε με μαγικό παραμύθι, έτσι όπως το διηγόταν. Σιγά-Σιγά όλος ο καφενές έγινε μια παρέα. Λοιπόν όλοι σας ξέρετε πόσο αγαπώ την θάλασσα. Και με την μαγική φωνή του, τους την φέρνει εκεί δα εμπρός τους. Και που λέτε όπως τράβαγα τα δίχτυα με δυσκολία, βλέπω αυτή την γυναίκα. Κολυμπούσε πολύ κοντά στην βάρκα. Και ξαφνικά πιάστηκε από την κουπαστή και η βάρκα έγυρε προς την μεριά της, και με μια φωνή που έκρυβε αγριάδα, λύπη, και ικεσία μαζί, με ρώτησε. «Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;» Έμεινα άφωνος. «Ποιός βασιλιάς, που να ξέρω εγώ;» Αμέσως όμως κατάλαβα πως θα με ρωτά για τον άρχοντά μας τον κυρ-Αλέξανδρο, που έχει τον πύργο στο ακρογιάλι. Δεν το ξέρεις κυρά μου της απαντώ, και βέβαια ζει και βασιλεύει και είναι μια χαρά ο άνθρωπος ακόμα. Τότε δίχως να πει τίποτες άφησε την κουπαστή, βούτηξε στο νερό και χάθηκε έτσι όπως είχε φανεί ξαφνικά. Τόσο δυνατή ήταν η βουτιά της, που παρά-λίγο να αναποδογυρίσει το σκαρί μου. Και τότε είδα την ουρά της, σας λέω ήταν η μισή ψάρι. Μ’ έπιασε μια τρομάρα, τράβηξα τα δίχτυα με πολύ δυσκολία και με πιο δυσκολία ακόμα κατάφερα να βγω στην στεριά.

design + τεχνολογία + τεχνογνωσία + αισθητική

Αναλαµβάνουµε το σύνολο της εταιρικής σας επικοινωνίας στο διαδίκτυο παρέχοντας υψηλές υπηρεσίες σχεδιασµού, κατασκευής και τεχνικής υποστήριξης λειτουργικών ιστοσελίδων και online καταστηµάτων. Ο σχεδιασµός ή ανασχεδιασµός της εταιρικής σας ταυτότητας, οι υπηρεσίες cloud computing, η φιλοξενία ιστότοπων σε αξιόπιστους servers, η after sales τεχνική υποστήριξη, η σωστή προβολή στα social media και η συµβουλευτική διαδικτύου είναι οι υπηρεσίες που παρέχουµε µε επαγγελµατισµό και συνέπεια. Συνδυάζουµε την άµεση επικοινωνία και τεχνογνωσία µας, µε τη φιλική εξυπηρέτηση χτίζοντας µακροχρόνιες σχέσεις εµπιστοσύνης µε τους πελάτες µας. Μαζί θα ανεβάσουµε την εταιρεία ή το project σας στο επόµενο επίπεδο. Just dclick.gr

www.dclick.gr | info@dclick.gr | m.: +30 6976 430 246 | t.: +30 213227 492

Κατευόδιο

ΜΙΧΑΛΗ ΧΑΛΚΙΑ

Τ

ο απομεσήμερο της 28/9/18 κατευοδώσαμε τον θαλασσάνθρωπο, λογοτέχνη και καλό χριστιανό προπαντός αείμνηστο ΜΙΧΑΛΗ ΧΑΛΚΙΑ από τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου Γλυφάδας, όπου και υπηρέτησε επί μια δωδεκαετία ως επίτροπος, συνάδελφοί του από τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά, Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, και Πνευματική Εστία Γλυφάδας, καθώς και πλήθος φίλων και συμπατριωτών του με προέχουσα βέβαια την πολυαγαπημένη του οικογένεια! Ο μεταστάς «σαλπάρισε» αιφνίδια, από το μάταιο τούτο κόσμο, το μεσημέρι της 24/9/18 για το ιερό, στερνό και χωρίς γυρισμό μεγάλο και μοναδικό ταξίδι στους Ουρανούς ... Ο καπεταν Μιχάλης όμως, σαν άριστος ναυτίλος, θα πλοηγήσει με σιγουριά το σκάφος του μέσω της «μακαρίας οδού» φυσικά, και αφού πρώτα προσεγγίσει στην αγαπημένη του Αιγνούσσα απ’ όπου θα λάβει και την ευχή της, θα συνεχίσει για τις ουράνιες μπουνάτσες σιγομουρμουρίζοντας τους στίχους από το ποίημα «Με Πίστη» της συλλογής του «Της Θάλασσας και τ’ Ουρανού»: Δυνάμωσα τον έσω άνθρωπό μου Στηρίχτηκα και στάθηκα με πίστη στο Θεό μου. Του ζήτησα και μ’ άκουσε μ’ αγάπη και Του ζητώ και θα ζητώ το θεϊκό Του μάτι τον κόσμο ν’ αγαπώ, να βλέπει κι ας πικραίνομαι αφού, μια μέρα όλοι μας εκεί οδεύουμε. Καλό ταξίδι, φίλε Μιχάλη... Φρίξος Δήμου

83

Του Κώστα Γ. Τσάμη

Δyο χeρια... Μια αγκαλιa... Τ ο τεράστιο κρουαζιερόπλοιο πλεύρισε στο λιμάνι του Πειραιά, εκεί που το οδήγησαν τα ρυμουλκά που έκαναν τους απαραίτητους χειρισμούς, που δεν μπορούσε να κάνει, λόγω μεγέθους, το πολυτελέστατο και θεόρατο κατασκεύασμα. Ήταν το παρθενικό του ταξίδι και το έκανε στη Μεσόγειο, όπου θα επισκεπτόταν επτά χώρες, αρχίζοντας από την Ελλάδα. Η επιβίβαση των επιβατών έγινε στη Νίκαια της Γαλλίας. Ένα εικοσαήμερο ταξίδι, για πολύ γερά πορτοφόλια. Ο καπετάνιος παρακολουθούσε από τη γέφυρα, τον οργασμό που γινόταν στο μόλο, με τον κόσμο που, έχοντας αποβιβαστεί, άκουγε τις οδηγίες των ανθρώπων του πληρώματος, επιβιβαζόταν σε πούλμαν που τους περίμεναν, για να τους μεταφέρουν στην ακρόπολη, ή στο κέντρο της Αθήνας για ψώνια. Μία γυναικεία φωνή διέκοψε το ρεμβασμό του. «Καπετάνιε, φεύγουμε και εμείς». Γύρισε προς το μέρος της φωνής και το πρόσωπό του φωτίστηκε από ένα τεράστιο χαμόγελο. Μπροστά του ήταν οι αδελφές Χάρισον, πλοιοκτήτριες αυτού του πλωτού παλατιού. Άλλα εννιά όμοιά του, έκαναν κρουαζιέρες στην Καραϊβική. «Να πάτε στο καλό κυρία Χάρισον και, όπως είπαμε, θα σας περιμένουμε όταν τελειώσετε, όπου και αν βρισκόμαστε».Η συνομιλία ήταν με τη μεγάλη αδελφή, που ήταν το μεγάλο αφεντικό, σε όλη αυτή την κολοσσιαία επιχείρηση και την διοικούσε με σιδερένια πυγμή. Έχοντας ντοκτορά στα οικονομικά, ενδιαφερόταν πολύ για τα σεμινάρια που γίνονταν σε διάφορες χώρες, σεμινάρια που, στα πάνελ τους, είχαν φίρμες της οικονομίας. Πάντα κάτι καινούργιο αντλούσε από αυτές τις συναθροίσεις, κάτι που άνοιγε καινούργιους ορίζοντες στη δουλειά της. Η μικρή της αδελφή είχε σπουδάσει νομικά και κάλυπτε αυτή την πτέρυγα των εργασιών τους.

84

Αγαπημένες και αχώριστες έκαναν θαύματα στον τομέα τους. Στη φετεινή λίστα Φορμπς κατείχαν την τέταρτη θέση. Πανέμορφες και οι δύο τραβούσαν σαν μαγνήτης τα αντρικά βλέμματα. Η μεγάλη, η Τζέην μόλις έκλεισε τα τριάντα οκτώ και ήταν χωρισμένη, μετά από ένα αποτυχημένο γάμο, που κράτησε μόνο οκτώ μήνες, ενώ η μικρή της αδελφή, η Κάρολ, ήταν στα τριάντα πέντε, παντρεμένη με δύο παιδιά, δύο κοριτσάκια οκτώ και δέκα ετών.Ο πατέρας των δύο γυναικών, είχε πεθάνει επτά χρόνια πριν και αυτές οι δύο, που μέχρι τότε ήταν βοηθοί του, παρέλαβαν την επιχείρηση και σε επτά χρόνια, σχεδόν την διπλασίασαν. Ευχαρίστησαν τον καπετάνιο, που τις συνόδεψε μέχρι το ασανσέρ και τον αποχαιρέτησαν. Ένας θαλαμηπόλοςκουβαλούσε τις δύο βαλίτσες της Τζέην. Κάτω τις περίμενε η λιμουζίνα, που θα τις πήγαινε στο Χίλτον, όπου είχε κρατηθεί μία σουίτα για τις έξι μέρες που θα έμενε η Τζέην, για το σεμινάριο. Η Κάρολ θα επέστρεφε στο καράβι. Την περίμεναν τα κορίτσια της για να κάνουν μαζί αυτή την κρουαζιέρα, χωρίς το μπαμπά τους, που είχε μείνει στην Αμερική, πολύτιμος βοηθός των δύο γυναικών, που θα έλειπαν για αρκετές μέρες. Άνθρωπος σταθερός και σοβαρός, ήταν της απολύτου εμπιστοσύνης των δύο αδελφών. Δικηγόρος και ο ίδιος, όπως η γυναίκα του, ήταν γόνος μεγάλης οικογένειας, πολύ φιλικής με την οικογένεια των Χάρισον. Ενώ λοιπόν η Κάρολ ζούσε ευτυχισμένη με την οικογένειά της, η Τζέην είχε απογοητευτεί πλήρως από τον έγγαμο βίο και είχε αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη δουλειά όπου και διέπρεψε. Λίγες αισθηματικές περιπέτειες, ούτε που την άγγιξαν. Η καρδιά της είχε γίνει πέτρα. Το να ξαναπαντρευτεί της φαινόταν αδιανόητο, αν και είχε πολλές προτάσεις τις οποίες αγνόησε. Η δουλειά

Δύο χέρια... Μια αγκαλία | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

Paul Krugman

ήταν ο μεγάλος της έρωτας. Κάθε προσπάθεια να την πλησιάσει κάποιος με “σοβαρό” σκοπό, αντιμετωπιζόταν αρνητικά και μάλιστα τόσο έντονα, ώστε να αποθαρρυνθεί και να την αφήσει ήσυχη στα γρήγορα. Η αίθουσα, στο συνεδριακό κέντρο Σταύρος Νιάρχος, ήταν κατάμεστη από κόσμο. Πρώτος ομιλητής, ο Αμερικανός οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν, το νόμπελ του 2008. Ήταν πασίγνωστος για τις τεράστιες γνώσεις του, αλλά και για την ευφράδειά του. Λόγω αυτού του ονόματος, το ενδιαφέρον για το σεμινάριο ήταν παγκόσμιο. Ο Κωνσταντίνος μπήκε από τους τελευταίους, λίγο πριν αρχίσει το σεμινάριο. Την άδεια για να παρακολουθήσει το σεμινάριο, του την έδωσε ο διευθυντής του, στο υπουργείο οικονομικών, που εργαζόταν τα δύο τελευταία χρόνια. Κάθισε σε κάποιο κάθισμα που βρήκε ελεύθερο. Δίπλα του μία εξαιρετικά όμορφη γυναίκα, αλλά αυτό που τράβηξε την προσοχή του, περισσότερο από την ομορφιά της ήταν, το tablet που κρατούσε στα χέρια της. Πρέπει να ήταν ό,τι πιο τελευταίο κυκλοφορούσε στην αγορά. Με την άκρη του ματιού του είδε επίσης, ότι η κυρία δακτυλογραφούσε κάποιο μήνυμα στα Αγγλικά με πολύ μεγάλη άνεση. Αυτά, γιατί εκείνη τη στιγμή βγήκε το πάνελ και σταμάτησε κάθε κουβέντα. Ο Έλληνας δημοσιογράφος παρουσίασε, σε άπταιστα Αγγλικά, τον μεγάλο οικονομολόγο, που τιμούσε, με την παρουσία του, το σεμινάριο καθώς και όλους που συμμετείχαν στην εκδήλωση. Ο ίδιος πήρε το μικρόφωνο και άρχισε να αναπτύσσει τις οικονομικές του θεωρίες. Το θέμα του συνεδρίου ήταν “ο τομέας των εμπορικών συναλλαγών”. Ήταν και το αντικείμενο που του έδωσε το νόμπελ.Όλα τα μάτια ήταν καρφωμένα επάνω του, όλοι προσπαθούσαν να μην χάσουν ούτε λέξη από τα λεγόμενά του. Κάποια στιγμή ο Κωνσταντίνος, με την άκρη του ματιού του, είδε ότι η όμορφη κυρία δίπλα του, έγραψε λάθος μία εξίσωση, στο tablet της. Έσκυψε ελαφρά και της είπε τη σωστή εξίσωση. Εκείνη του χαμογέλασε και έκανε αμέσως τη διόρθωση. Όμως η μικρή αυτή επικοινωνία δεν ξέφυγε από την προσοχή του ομιλητή, που απευθύνθηκε αμέσως στον Κωνσταντίνο. «Έχετε μήπως καμία απορία σ’ αυτά που λέω;» Ο Κωνσταντίνος σηκώθηκε με σεβασμό. «Όχι κύριε καθηγητά. Δεν έχω καμία απορία. Απλά έδειξα στην κυρία, δίπλα μου, πώς να γράψει την εξίσωση, που αναφέρατε προηγουμένως, για να είναι σωστή». «Γνωρίζετε τόσο καλά τη μελέτη μου;»Εδώ ο Κωνσταντίνος χαμογέλασε. «Ασφαλώς κύριε καθηγητά! Η ανάλυση της μελέτης σας, μου απέφερε

το διδακτορικό στην οικονομία, πριν από δύο χρόνια». Όλοι γέλασαν με τον αυθορμητισμό του νεαρού, ακόμα και ο καθηγητής που έκανε μία μικρή υπόκλιση προς το νεαρό που τον αντιμετώπισε στα ίσια. «Πολύ θα ήθελα να δω την ανάλυσή σου νεαρέ!» «Πολύ ευχαρίστως θα σας την στείλω στο mail σας κύριε καθηγητά».Κάθισε πάλι, ικανοποιημένος που τράβηξε την προσοχή ενός τόσο μεγάλου οικονομολόγου. Τα αγγλικά του Κωνσταντίνου ήταν πανεπιστημιακού επιπέδου αφού το διδακτορικό του το πήρε στην Αγγλία. Δίπλα του η κυρία, του ψιθύρισε χαμηλόφωνα για να μην ακουστεί. «Έχω τα στοιχεία του καθηγητή. Θα σας τα δώσω όταν τελειώσουμε». Τα είχε και ο ίδιος αλλά…κάθε προσφορά δεκτή.«Σας ευχαριστώ πολύ. Θα τα πούμε σε λίγο». Ο Κωνσταντίνος στα είκοσι έξι του, ψηλός, μελαχρινός με σκούρα μπλε μάτια, ήταν το όνειρο για κάθε γυναίκα που τον πλησίαζε. Είχε επιτυχία στις γυναίκες χωρίς να το επιδιώκει. Καμία από όσες γνώρισε μέχρι τώρα, δεν τον συγκίνησε τόσο που να πει ότι ήταν ερωτευμένος. Χαιρόταν τον έρωτα όπως κάθε νέος της ηλικίας του, όμως τίποτα το σοβαρό. Η εποχή δεν ήταν κατάλληλη για δεσμεύσεις. Όταν τελείωσε ο καθηγητής, τον περιτριγύρισαν πολλοί από αυτούς που παρακολουθούσαν το σεμινάριο. Εκείνος ψάχνοντας είδε τον Κωνσταντίνο και του έκανε νόημα να τον πλησιάσει. Ζήτησε συγνώμη από την όμορφη κυρία, που ήταν έτοιμη να του δώσει τα στοιχεία του καθηγητή και πλησίασε την έδρα. Έδωσε το χέρι του στον καθηγητή. «Λέγομαι Κωνσταντίνος Αναστασίου και χαίρομαι πολύ που σας γνωρίζω». «Χαίρομαι και εγώ Κωνσταντίνε, όμως πες μου, είναι μαζί σου η κυρία που της διόρθωσες την εξίσωση;»«Εδώ είναι κύριε καθηγητά. Ένα λεπτό να την φωνάξω». Της έκανε νόημα και εκείνη πλησίασε διστακτικά. Αφού έγιναν οι συστάσεις, ο καθηγητής την παρακάλεσε να του δείξει, στο tablet της, την εξίσωση που της υπέδειξε να διορθώσει ο Κωνσταντίνος. Όταν κατάλαβε τι ακριβώς είχε διορθώσει ο νεαρός, χαμογέλασε καλοσυνάτα. «Θα χαρώ Κωνσταντίνε να διαβάσω την ανάλυσή σου. Θα την περιμένω στο mail μου». Του έδωσε μία κάρτα του και εκείνος πιάνοντας την Τζέην, [γιατί αυτή ήταν η κυρία] από το μπράτσο βγήκαν στον τεράστιο κήπο του ιδρύματος. «Όπως ακούσατε προηγουμένως, με λένε Κωνσταντίνο και ειλικρινά χαίρομαι που σας γνωρίζω, θέλω δε να σας ευχαριστήσω για τη βοήθεια που μου δώσατε, άθελά σαςβέβαια, να πλησιάσω τον καθηγητή». Εκείνη χαμογέλασε και του κόπηκε η ανάσα. Ήταν η ομορφιά τοποθετημένη σε

85

Δύο χέρια... Μια αγκαλία | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

ένα πρόσωπο αψεγάδιαστο. Του έδωσε το χέρι της. «Εμένα με λένε Τζέην και χαίρομαι που σε βοήθησα, έστω και άθελά μου Κωνσταντίνε». Εκείνος βλέποντας ότι η ώρα που θα χώριζαν ήταν πολύ κοντά, αποφάσισε να κάνει μία προσπάθεια. Σκέφτηκε να την ρωτήσει αν ήταν μόνη αλλά, το βρήκε πολύ τολμηρό.«Η ώρα είναι οκτώ. Πολύ νωρίς για φαγητό, αλλά ένας καφές θα ήταν ότι πρέπει. Τι λέτε;» Της άρεσε ο νεαρός. Της άρεσε από την πρώτη στιγμή που κάθισε δίπλα της, όμως ήταν παιδί, άσχετα αν είχε όλα τα εχέγγυα ενός άντρα, αυτά τα εχέγγυα όμως, δεν κάλυπταν με τίποτα τη διαφορά της ηλικίας τους. Δεν γνώριζε ποια ήταν αυτή η διαφορά, απλά την υπολόγισε στα δέκα τουλάχιστον χρόνια. Σκέφτηκε ότι ήταν πολύ νωρίς να επιστρέψει στο ξενοδοχείο, εκεί που θα έμενε μόνη όλη τη βραδιά και απλά, προτίμησε την παρέα του νεαρού μπροστά της, που δεν έκρυβε το θαυμασμό του για την ομορφιά της. «Λέω, ότι είναι πολύ καλή ιδέα να πιούμε αυτό τον καφέ».

© Valérie Camus

Κάθισαν στην καφετέρια του ιδρύματος, ανάμεσα σε δένδρα και λουλούδια, σε ένα τραπεζάκι και παράγγειλαν στο σερβιτόρο που τους πλησίασε αμέσως. Η Τζέην έδιωξε τη λιμουζίνα που της είχε δώσει το ξενοδοχείο, για τις όποιες μετακινήσεις της. Ο Κωνσταντίνος της είπε ότι είχε δικό του αυτοκίνητο και θα την πήγαινε εκείνος στο ξενοδοχείο. Η χαρά του ήταν απερίγραπτη, όταν την είδε να εξηγεί την κατάσταση, στον οδηγό της και εκείνος να φεύγει, χαιρετώντας την ευγενικά. Δίπλα στο νεαρό αισθανόταν ασφαλής, πράγμα που δεν της συνέβαινε στην Αμερική, όπου υπήρχε πάντοτε κάποιος σεκιουριτάς πίσω της να την προσέχει. Ήρθαν οι καφέδες και άρχισαν μία κουβέντα για το σεμινάριο, τα οικονομικά και κυρίως, πια ήταν η οικονομική κατάσταση της χώρας του Κωνσταντίνου. Η συζήτηση έφερε την οικειότητα και σε λίγο μιλούσαν στον ενικό. «Αυτή η κρίση Τζέην έφερε ανεργία καθώς και περικοπές σε μισθούς και συντάξεις. Όπως καταλαβαίνεις το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων έπεσε τόσο, που πολλοί αυτοκτόνησαν, ενώ άλλοι έφυγαν για άλλες χώρες. Το χειρότερο όμως είναι ότι από αυτούς που έφυγαν, οι περισσότεροι, είναι απόφοιτοι πανεπιστημίων και αρκετοί από αυτούς κάτοχοι διδακτορικών». «Εσύ γιατί δεν έφυγες Κωνσταντίνε;»«Οι λόγοι που δεν έφυγα Τζέην είναι

86

καθαρά οικογενειακοί. Η αδελφή μου, που είναι κοντά στα τριάντα, είναι παντρεμένη, έχει ήδη δύο παιδιάκαι ζει μόνιμα στη Θεσσαλονίκη. Εκεί έχει το μαγαζί του ο άντρας της. Αν φύγω και εγώ θα μείνουν μόνοι οι γονείς μας και αυτό, πίστεψέ με, θα ήταν άσχημο». «Και εσύ τι δουλειά κάνεις Κωνσταντίνε;» «Εργάζομαι στο υπουργείο οικονομικών εδώ και δύο χρόνια. Έδωσα εξετάσεις, πέρασα πρώτος, και προσλήφθηκα αμέσως». «Και ποιος είναι ο μισθός Κωνσταντίνε, για ένα διδακτορικό στα οικονομικά;» Δεν τον ενοχλούσαν οι ερωτήσεις της γιατί γίνονταν από καθαρή περιέργεια και τίποτε άλλο.«Αυτή τη στιγμη Τζέην παίρνω οκτακόσια ευρώ, περίπου εννιακόσια δολάρια, το μήνα, αλλά έχω και τέσσερα μαγαζιά που τους κρατάω τα λογιστικά και βγάζω περίπου άλλα τόσα». Ήταν τόσο χαριτωμένος με αυτά που πετύχαινε στη δουλειά του, που άρχισε να την τυλίγει κάτι που δεν ήταν λύπη, ήταν κάτι δυνατότερο, ήταν θαυμασμός, θαυμασμός για την αυτοθυσία αυτού του παιδιού, που θα μπορούσε να βγάζει, δέκα και είκοσι φορές περισσότερα, στην Αμερική και εκείνος παρέμενε δίπλα στους γονείς του. Συγκινήθηκε και έφερε στο μυαλό της, τα πουρμπουάρ που έδινε, η ίδια, σε σερβιτόρους που την περιποιούνταν. Σε μεγάλες δεξιώσεις της εταιρείας, τα πουρμπουάρ ξεπερνούσαν το μισθό του Κωνσταντίνου. Όμως δεν τον έβλεπε να στεναχωριέται. «Είσαι ικανοποιημένος Κωνσταντίνε μ’ αυτά που βγάζεις;». Χαμογέλασε στην ερώτησή της. «Αν έχεις σκοπό να μου κάνεις πρόταση να έρθω στην Αμερική, ξέχνα το! Δεν φεύγω από την Ελλάδα». Μισοαστεία μισοσοβαρά πέρασε το μήνυμά του. «Ας κρατάμε και μια πισινή. Δεν ξέρεις τι γίνεται από μέρα, σε μέρα σ’ αυτή τη χώρα που ζούμε». Εκείνη γέλασε με το ύφος του. Δεν κατάλαβαν για πότε πέρασε η ώρα και πήγε δέκα. «Με την κουβέντα δεν κατάλαβα ότι άρχισα να πεινάω. Πάμε κάπου αλλού για φαγητό;»«Πάμε όπου θέλεις μόνο που εγώ θα κεράσω. Εσύ πλήρωσες τους καφέδες, εγώ θα πληρώσω το φαγητό. Αυτό λέγεται δικαιοσύνη». Έμεινε για λίγο σκεπτικός. «Άκου Τζέην. Είδα προηγουμένως πως αντέδρασε ο κύριος “νόμπελ” όταν έμαθε ποια είσαι. Πρέπει λοιπόν να είσαι μεγάλη φίρμα, που λέμε εδώ στην Ελλάδα, αλλά εγώ βλέπω μια πολύ όμορφη γυναίκα, πανέξυπνη, πολύ όμορφα ντυμένη

Δύο χέρια... Μια αγκαλία | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

και με κέφι για ζωή. Αυτά βλέπω. Αυτά που δεν βλέπω, δεν με ενδιαφέρουν. Μπορεί να είσαι μεγαλοδικηγόρος, γιατρός ή επιχειρηματίας, μπορεί να είσαι οτιδήποτε, όμως, το ότι είσαι πολύ όμορφη, αυτό δεν αλλάζει με τίποτα». Αυτός ήταν ο Κωνσταντίνος. Αυθόρμητος και ευθύς σε όλες του τις εκδηλώσεις. Εκείνη, αν είναι δυνατόν, κοκκίνισε! Αυτή η σκληρή επιχειρηματίας, έπαθε τρακ στο κομπλιμέντο του συνοδού της. «Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια Κωνσταντίνε αλλά επιμένω». Εκείνος δεν της απάντησε, σηκώθηκε και της έδωσε το χέρι του.«Έλα, πάμε!» Την πήγε στο μικρολίμανο, στον Πειραιά. Τραπεζάκι κοντά στο κύμα, χταποδάκι, χόρτα, καλαμαράκια και χωριάτικη μαζί με ουζάκι, ήταν το μενού. Της έφτιαξε τα χόρτα, έβαλε λεμόνι και αφού έριξε το λάδι και τα έκοψε, της πρόσφερε την πρώτη μπουκιά. Ξετρελάθηκε με όλες τις γεύσεις. Εκείνο που της άρεσε περισσότερο ήταν τα καλαμαράκια, η χωριάτικη και το ούζο. Εκείνος πίνοντας coca cola της υπέδειξε να μην πιει πολύ ούζο. «Σου αρέσει το ούζο βλέπω, αλλά μην πιεις άλλο γιατί θα ζαλιστείς». «Εσύ γιατί δεν πίνεις Κωνσταντίνε;»«Κοίταξε, είμαστε στο τέλος Ιουλίου, δηλαδή στο κέντρο του καλοκαιριού. Τις νύχτες του καλοκαιριού λοιπόν, στους δρόμους της Αθήνας, γίνονται πολλοί έλεγχοι από την αστυνομία. Αν με πιάσουν να έχω πιει λίγο παραπάνω από το κανονικό, θα μου πάρουν τις πινακίδες, το αυτοκίνητο, το δίπλωμα, το διαβατήριο και τα παπούτσια. Κατάλαβες;» Έβαλε τα γέλια και ήταν τόσο όμορφη, που κάτι σκίρτησε μέσα του. Πριν του απαντήσει, χτύπησε πάλι το tablet της. Δεν την άφηναν σε ησυχία. Απαντούσε, δακτυλογραφώντας μηνύματα ή μονολεκτικά και το έκλεινε γρήγορα. Όμως, το διαολομηχάνημα, χαλούσε την ατμόσφαιρα,χτυπώντας πάντα σε ακατάλληλες στιγμές. Της το πήρε μαλακά από τα χέρια και το κλείδωσε γελώντας. «Άστους να σε ψάχνουν!» Πήγε να διαμαρτυρηθεί αλλά το καλοσκέφτηκε και το έβαλε στην τσάντα της αποφασιστικά. “Ας τραβήξει και λίγα η Κάρολ” σκέφτηκε. Από εκεί και πέρα η βραδιά κύλησε πολύ όμορφα και για τους δύο, με αστεία και ιστορίες από τη ζωή τους. Ένα πέπλο άρχισε να τους τυλίγει, να αγγίζει απαλά τις καρδιές τους. Όταν ζήτησαν το λογαριασμό, η ώρα ήταν μία και η νύστα άρχισε να βαραίνει τα βλέφαρά τους. Πλήρωσε εκείνος γιατί, όπως της είπε, προτιμούσαν τα μετρητά από την πιστωτική της κάρτα. «Καλά Κωνσταντίνε, το δέχομαι, αλλά αύριο όλα θα είναι δικά μου. Εντάξει;» Συμφώνησε ικανοποιημένος που εξασφάλισε και την αυριανή έξοδο. Πηγαίνοντας προς το αυτοκίνητο, του έκανε την ερώτηση που την έκαιγε. «Πόσο χρονών είσαι Κωνσταντίνε;»«Μόλις έκλεισα τα είκοσι έξι, γατί ρωτάς;» Του απάντησε με άλλη μία ερώτηση που την έκαιγε. «Εγώ ξέρεις πόσο χρονών είμαι;» Την κοίταξε στα μάτια χαμογελώντας. «Αυτό είναι κάτι από αυτά που είναι πίσω σου και δεν το βλέπω. Αφού λοιπόν δεν το βλέπω, δεν με ενδιαφέρει. Σου είπα ήδη τι βλέπω. Μήπως θέλεις να τα επαναλάβω;» «Όχι Κωνσταντίνε. Δεν χρειάζεται να τα επαναλάβεις!» Και … αφέθηκε να την παρασύρει το πέπλο που τους είχε τυλίξει, χωρίς κανένα ενδοιασμό πια.Αυτός ο άνθρωπος δίπλα της ήταν άντρας με κεφαλαία, η ηλικία του δεν είχε καμία σημασία πλέον για εκείνη. Την πήγε στο Χίλτον και κατέβηκε για να της ανοίξει την πόρτα. Βγαίνοντας της έπιασε το χέρι και έτσι όπως ήταν κοντά του, έσκυψε και τη φίλησε απαλά στο μάγουλο. «Σε ευχαριστώ πολύ για την υπέροχη βραδιά!» «Εγώ σε ευχαριστώ Κωνσταντίνε. Καλό σου βράδυ, θα τα πούμε

αύριο». Τον άφησε και μπήκε στο ξενοδοχείο προβληματισμένη. Τον περίμενε λίγο πιο τολμηρό. Το σεμινάριο κόντευε να ξεκινήσει και ο Κωνσταντίνος δεν είχε εμφανιστεί ακόμα, με αποτέλεσμα η Τζέην να αισθανθεί μία τέτοια νευρικότητα, πουδεν θυμόταν να έχει αισθανθεί ποτέ παρόμοια. Όταν τον είδε ανάσανε με ανακούφιση. «Άργησες πολύ». Του ψιθύρισε. «Με καθυστέρησαν στο υπουργείο, αλλά από ότι βλέπω μπήκα πριν αρχίσουν». Τότε είδε τα μάτια της που έλαμπαν, το χαμόγελό της που έδειχνε τη χαρά της που τον ξανάβλεπε και είπε απλά αυτό που σκέφτηκε. «Θα σου έλεγα να φύγουμε τώρα αμέσως, αλλά είναι πολύ κρίμα να χάσουμε τη σημερινή διάλεξη». Λέγοντας αυτά, της έσφιξε το χέρι. Εκείνη ανταποκρίθηκε αμέσως. Είχαν συνεννοηθεί. Το σεμινάριο ξεκίνησε κανονικά, όταν κάποια στιγμή ο κύριος “νόμπελ” ζήτησε το λόγο. «Είναι εδώ ο κύριος Αναστασίου;» Ο Κωνσταντίνος σηκώθηκε αμέσως. Χτες το βράδυ, όταν έφτασε στο σπίτι, έστειλε αμέσως την ανάλυσή του, στο mail του καθηγητή. «Εδώ είμαι κύριε καθηγητά».«Λοιπόν, άκου παιδί μου! Δεν έχω ξαναδεί καλύτερη ανάλυση από τη δική σου. Μπράβο σου! Θα ήθελα να μου επιτρέψεις να την κοινοποιήσω». «Να την κοινοποιήσετε κύριε καθηγητά. Έχετε την απόλυτη έγκρισή μου». Αυτό, ήταν ένα ανέλπιστο δώρο για το μέλλον του, σαν οικονομολόγος. Έσφιξε πάλι το χέρι της που είχε βρεθεί “από μόνο του”μέσα στην παλάμη του. «Θέλω πολύ να σε φιλήσω!» της ψιθύρισε. «Κι εγώ!» του απάντησε ξεψυχισμένα. Το σεμινάριο τελείωσε και έφυγαν κατευθείαν για το ξενοδοχείο. Ούτε καφέδες, ούτε φαγητό, μπροστά στη λαχτάρα να βρεθούν μόνοι, να νιώσουν ο ένας τον άλλον. Αυτό που ζούσε αυτές τις στιγμές η Τζέην ήταν ένα όνειρο. Πρώτη φορά στη ζωή της αισθάνθηκε γυναίκα, και αυτό έγινε στα χέρια του, στην αγκαλιά του, στην ατελείωτη διάθεσή του να την ικανοποιεί. Δεν ήταν πια η επιχειρηματίας κυρία Χάρισον. Ήταν η Τζέην, το κοριτσάκι, που στα χέρια του άντρα δίπλα της, γινόταν γυναίκα. Ήταν σαν να έκανε έρωτα για πρώτη φορά.Το παιχνίδι τους, κράτησε πολλές ώρες, τρανή απόδειξη της έλξης που είχαν ο ένας για τον άλλον. Κάποτε, ξεθεωμένοι έμειναν ξαπλωμένοι ανάσκελα, ενώ εκείνη έκανε μαξιλάρι το μπράτσο του. Ούτε ήξεραν τι ώρα ήταν. «Πεινάς αγόρι μου;» «Πεινάω σαν λύκος μωράκι μου!» Η ρεσεψιόν της είπε ότι η κουζίνα είχε κλείσει, αλλά μπορούσε να παραγγείλει στην ταβέρνα, στο ρουφ του ξενοδοχείου. Αντί γι αυτό, ντύθηκαν και ανέβηκαν στην ταβέρνα. Έφαγαν T-Bone με πράσινη σαλάτα, ήπιαν Ελληνικό κόκκινο κρασί, που άρεσε πολύ στην Τζέην και γύρισαν γρήγορα στη σουίτα τους, να συνεχίσουν αυτό που άφησαν στη μέση, πριν λίγη ώρα. Όμως κάτι τους ξέφυγε, κάτι που δεν έδωσαν σημασία, ενώ έπρεπε. Όπως έτρωγαν, τους πλησίασε ένας επαγγελματίας φωτογράφος και τους φωτογράφησε σε μία τρυφερή στιγμή. Ο Κωνσταντίνος, αθώος από τέτοιες καταστάσεις, αγόρασε τη φωτογραφία, ζήτησε μάλιστα και αντίγραφο που το πρόσφερε στην αγαπημένη του. Η Τζέην όμως, που γνώριζε, πολύ καλά, τι μπορεί να κάνει μια τέτοια φωτογραφία έπρεπε να αντιδράσει και δεν το έκανε. Η ευτυχία που αισθανόταν είχε χαλαρώσει τις αντιστάσεις της, με αποτέλεσμα να αδρανήσει μπροστά σε τέτοιο κίνδυνο. Δέχτηκε τη φωτογραφία από τον αγαπημένο της, σαν κάτι φυσιολογικό. Λάθος! Μεγάλο λάθος για μία επιχειρηματία, του δικού της βελινεκούς, που ενώ ήταν ερωτευμένη, αδράνησε μπροστά στον κίνδυνο να φάνε, τον

87

αγαπημένο της, οι λύκοι. Μόλις έφυγαν, ο φωτογράφος πλησίασε σε ένα τραπέζι με έξι άτομα και παρέδωσε, ένα ακόμα αντίγραφο της φωτογραφίας του ζευγαριού, σε κάποιον από αυτούς. Πήρε την αμοιβή του και έφυγε κατενθουσιασμένος. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος, μόλις πήρε το αντίγραφο στα χέρια του, το έστειλε, χρησιμοποιώνταςτο κινητό του, κάπου στο πουθενά και συνέχισε την κουβέντα με την παρέα του… Το τηλέφωνο, με τον ενοχλητικό του ήχο, την ξύπνησε. Η Τζέην κοίταξε την ώρα. Ήταν μία μετά το μεσημέρι. Ο Κωνσταντίνος είχε φύγει πολύ νωρίς για τη δουλειά του. Μόλις που πήρε χαμπάρι την αναχώρησή του. Ήταν η Κάρολ. «Τι έπαθες Τζέην; Δέκα φορές χτύπησε το τηλέφωνο πριν το σηκώσεις». Ήρθε στο μυαλό της, όλη η χτεσινή νύχτα και χαμογέλασε. «Είμαι ευτυχισμένη Κάρολ. Γνώρισα τον άντρα της ζωής μου…». Της τα είπε όλα, πως τον γνώρισε στο σεμινάριο, πόσο όμορφος ήταν και ότι κοιμήθηκαν μαζί τη νύχτα. Η Κάρολ, που δεν ήταν συνηθισμένη σε τέτοιου είδους εξομολογήσεις από την αδελφή της, έπεσε, κυριολεκτικά, από τα σύννεφα. «Σε παρακαλώ Τζέην μην προχωρήσεις σε λεπτομέρειες. Αντιλαμβάνομαι ότι πέρασες μία υπέροχη νύχτα και αυτό είναι αρκετό. Θα ανοίξεις τώρα το tablet σου να με ξεκουράσεις λίγο ή θα χάσω όλη την κρουαζιέρα, απαντώντας σε μηνύματα και σε SMS;» Γέλασε με τη μικρή της αδελφή, που δεν μπορούσε να καταλάβει σε τι κόσμο ζούσε, αυτή τη στιγμή, η μεγάλη της αδελφή. «Εντάξει Κάρολ! Ανοίγω τώρα το μηχάνημα και θα το έχω ανοιχτό μέχρι τις πέντε. Μετά τις πέντε αρχίζει το σεμινάριο. Μόλις τελειώσει το σεμινάριο, αρχίζει η ευτυχία μου, οπότε το tablet θα είναι συνέχεια κλειστό. Σου αρκούν αυτά;» «Έχε χάρη που σ’ αγαπάω!» Γελάκια. «Θα μου πεις λεπτομέρειες όταν επιστρέψεις». Έκλεισαν και η Τζέην χουζούρεψε για λίγο στο κρεβάτι που διατηρούσε ακόμα την μυρωδιά του αγαπημένου της. Εν τω μεταξύ, η φωτογραφία τους, που ήταν ήδη στη Νέα Υόρκη, δεν πρόλαβε τις πρωινές εκδόσεις, όμως πρόλαβε τις απογευματινές και τις νυχτερινές. Η μεγάλη και τρανή Χάρι-

88

σον με έναν άντρα, πολύ νεότερό της, σε τρυφερή στάση, σε εστιατόριο στο κέντρο της Αθήνας, στην Ελλάδα. Ποιος είναι άραγε ο νεαρός; Η επιχειρηματίας με την τεράστια περιουσία, στα χέρια ζιγκολό; Και να η φωτογραφία τους, πρωτοσέλιδη σε όλα τα κουτσομπολίστικα περιοδικά της Αμερικής. Ακόμα και εφημερίδες με πολύ σοβαρό πολιτικό περιεχόμενο, όπως οι Times της Νέας Υόρκης, αφιέρωσαν κάποια στήλη τους στο “παράδοξο”, όπως το χαρακτήρισαν, γεγονός. Γενικά ήταν σαν να έσκασε βόμβα στους κοσμικούς κύκλους της Αμερικάνικης κοινωνίας. Η σημερινή μέρα πάντως, δεν προμήνυε το σάλο που θα ξεσπούσε σε λίγες ώρες. Ο Κωνσταντίνος και η Τζέην πήγαν κανονικά στο σεμινάριο, φάγανε στη Βάρκιζα και λίγο μετά τα μεσάνυχτα, γύρισαν στο ξενοδοχείο, όπου τους περίμενε μια ατελείωτη σειρά μηνυμάτων και τηλεφωνημάτων, από την Κάρολ και τη μητέρα τους. Πήρε τη μητέρα της πρώτα, ανησυχώντας για την υγεία της. Εκείνη σήκωσε το ακουστικό και έβαλε τα γέλια. «Ε, αυτό ήταν κάτι που δεν φανταζόμουν ότι θα μπορούσες να κάνεις εσύ Τζέην. Πάντως, μπράβο σου! Κούκλος είναι ο άτιμος!» «Για τι πράγμα μιλάς μαμά; Τι συμβαίνει και έχετε τρελαθεί στα μηνύματα και στα τηλεφωνήματα, η Κάρολ και εσύ;» Της είπε ότι όλα τα κουτσομπολίστικα περιοδικά στηνΑμερική είχαν τη φωτογραφία της με το νεαρό σε τρυφερή στάση. Τότε θυμήθηκε το φωτογράφο και το τεράστιο λάθος της να μην αντιδράσει, αλλά τώρα ήταν αργά, ό,τι έγινε έγινε, Ο Κωνσταντίνος κινδύνευε. Έπρεπε να προστατευτεί. Τα θηρία θα τον έκαναν μία χαψιά. Έπρεπε να έρθει μαζί της στην Αμερική. Να τον έχει κάτω από τις φτερούγες της, για να είναι σίγουρη για εκείνον. Αν έμενε στην Ελλάδα, θα τον έλιωναν οι κακεντρέχειες του κόσμου, αλλά και ορισμένων ηλίθιων δημοσιογράφων. «Εντάξει μαμά, σε ευχαριστώ που με ειδοποίησες. Θα πάρω τώρα την Κάρολ». «Πριν κλείσεις Τζέην μου, να ξέρεις ότι είμαι μαζί σου και μην ξεχάσεις ποτέ, ότι ο πατέρας σας ήταν είκοσι χρόνια μεγαλύτερός μου». Η αγαπημένη και στοργική μανούλα τους, που κάλυπτε πάντα

Δύο χέρια... Μια αγκαλία | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

τις κόρες της με τη σκιά της. Η Κάρολ είχε την ίδια γνώμη με εκείνη. «Πρέπει να τον πάρεις μαζί σου όταν φύγεις, αν και θα σου έλεγα να φύγεις τώρα αμέσως».«Δεν γίνεται Κάρολ. Πρέπει ο Κωνσταντίνος να τελειώσει το σεμινάριο. Το ξέρεις ότι του έδωσε συγχαρητήρια ο Πολ Κρούγκμαν; Άσε! Θα στα πω από κοντά. Εσύ στείλε αύριο το Air Bus της εταιρείας, να μας περιμένει, εμένα και τον Κωνσταντίνο, για άμεση αναχώρηση». Η Κάρολ συμφώνησε και έκλεισαν. «Που θα πάμε μωράκι μου;» «Κάθισε δίπλα μου Κωνσταντίνε, έχουμε να συζητήσουμε ορισμένα πολύ σοβαρά πράγματα». Του εξήγησε τα πάντα, τι έγινε με τη φωτογραφία τους και τι ζημιά μπορούσε να πάθει εκείνος, αν παρασυρόταν και έλεγε, ή έκανε καμία βλακεία. «Θα σου κάνουν ερωτήσεις που θα σου ανεβάζουν το αίμα στο κεφάλι. Ορισμένοι δε είναι τόσο θρασείς, που θα θέλεις να τους χτυπήσεις. Προς Θεού, μην κάνεις καμιά τέτοια βλακεία. Εντάξει;»«Εντάξει μωράκι μου. Μη φοβάσαι, δεν θα με φάνε!»«Θα σε φάνε αγάπη μου! Μια μπουκιά θα σε κάνουν! Γι αυτό…..». Του εξήγησε το σχέδιό της, για να γλυτώσουν όσο περισσότερο γινόταν το διασυρμό. «Πάρε την άδειά σου από το υπουργείο και έλα μαζί μου στη Νέα Υόρκη. Κάτι θα σκεφτώ για να μας αφήσουν ήσυχους. Για μένα πάντως το σεμινάριο τελείωσε, εσύ όμως τελείωσέ το, γιατί η συμμετοχή σου σ’ αυτό, θα ανεβάσει περισσότερο την αξία του διδακτορικού σου». Την κοιτούσε στα μάτια χαμογελώντας. «Με πονάει η ομορφιά σου, ιδίως τώρα που έχεις πάρει αυτό το περισπούδαστο ύφος». Η Τζέην τρωγόταν και εκείνος έπαιζε μαζί της. «Κατάλαβέ με αγόρι μου. Εκεί έξω, είναι μία ζούγκλα γεμάτη άγρια θηρία και εσύ είσαι ένα προβατάκι, που πάει να παίξει σε μια αγέλη πεινασμένων λιονταριών. Πες μου τώρα αν συμφωνείς να έρθεις μαζί μου, για να φροντίσω την άμυνά μας».«Θα έρθω για να σε προστατέψω!» Αποφασιστικά και σταράτα. Το έλεγε και το πίστευε ότι θα την προστάτευε. Εκείνη χαμογέλασε και τον αγκάλιασε. «Σε ευχαριστώ αγάπη μου! Δεν φαντάζεσαι πόση ανάγκη έχω την προστασία σου». Το πρωί, όταν πήγε να πάρει το αυτοκίνητό του, από το γκαράζ του ξενοδοχείου, κατάλαβε ότι τα πράγματα δεν ήταν καθόλου εύκολα και ότι η Τζέην είχε απόλυτο δίκιο. Μικρόφωνα απλώθηκαν προς το μέρος του, ενώ τον σημάδευαν κάμερες τηλεοράσεως. Είχαν μάθει το όνομά του, ακόμα και ποιο ήταν το αυτοκίνητό του. Ευτυχώς η αγαπημένη του είχε προνοήσει και δύο σεκιουριτάδες τον διευκόλυναν να μπει στο αμάξι. «Κύριε Αναστασίου πόσα χρόνια σας περνάει η κυρία Χάρισον;» Πήγε να κατέβει να πλακώσει στα χαστούκια, το γαϊδούρι που έκανε την ερώτηση. Ήρθαν στο μυαλό του τα λόγια της Τζέην και συνέχισε το δρόμο του, χωρίς να δώσει συνέχεια. Στο υπουργείο τα ίδια. Του την είχαν στημένη καμιά δεκαριά από δαύτους. Εδώ, τους απομάκρυναν οι θυρωροί του υπουργείου. Τα ίδια, το μεσημέρι που σχόλασε, τα ίδια, το απόγευμα στο σεμινάριο, τα ίδια, στην επιστροφή του στο ξενοδοχείο, που τον περίμενε η αγαπημένη του ανυπομονώντας. Την άλλη μέρα τα ίδια. Ήταν πράγματι βασανιστικό για τον Κωνσταντίνο, που δεν ήταν μαθημένος να τον προκαλούν και να μην απαντάει. Αυτό τον κούραζε περισσότερο από όλα. Η λογική βέβαια του έλεγε, ότι αν άρχιζε να μοιράζει χαστούκια, θα του κρεμούσαν πιο πολλά κουδούνια και εκτός από βδέλα, προικοθήρα και ζιγκολό, θα τον έλεγαν και κανίβαλο που χτυπάει αθώους δημοσιογράφους. Το κινητό του δεν έπαψε

να χτυπά. Τον καλούσαν διάφοροι δημοσιογράφοι ζητώντας συνέντευξη, μερικοί του πρόσφεραν και λεφτά. Τελικά το έκλεισε οριστικά και ησύχασε. Αμέσως μετά, παρακάλεσε το τηλεφωνικό κέντρο, να μην του περνάει καμία εξωτερική γραμμή και ησύχασε και από αυτό. Οι δύο τελευταίες μέρες του σεμιναρίου ήταν εξουθενωτικές για τον Κωνσταντίνο γιατί κυκλοφορούσε έξω ενώ, η Τζέην είχε κλειστεί στο ξενοδοχείο και δεν την ενοχλούσε κανείς. Συνεννοήθηκε με την αδελφή της, για τη φύλαξη που έπρεπε να έχουν, όταν θα έφταναν στη Νέα Υόρκη με το αεροπλάνο, αλλά και για μετά, για το σπίτι, για το γραφείο, για παντού. Η Κάρολ της είπε ότι όλα ήταν ταχτοποιημένα, από τον άντρα της, και ότι δεν έπρεπε να ανησυχεί. «Ειδοποίησέ με μόνο πότε θα φύγετε Τζέην. Τα άλλα είναι δική μου δουλειά». Το αεροσκάφος της εταιρείας, με τα τεράστια γράμματα στα πλάγια “Επιχειρήσεις Χάρισον”, τους περίμενε στο Ελ. Βενιζέλος. Οι παπαράτσι το είχαν φωτογραφήσει από όλες τις πλευρές, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο, πόσο πλούσια ήταν εκείνη και πόσο φτωχός ο Κωνσταντίνος. Όταν μπήκε μέσα, κατάλαβε ότι έμπαινε σε διαφορετικό κόσμο. Όλο το σκάφος ήταν ένα σαλόνι, με δερμάτινα καθίσματα, που γίνονταν κρεβάτια, με… με… με…χωρίς τελειωμό. Η Τζέην, που είχε μπει πρώτη, τον βοήθησε να τακτοποιηθεί και αμέσως μετά έδωσε εντολή να ξεκινήσουν. «Αν, Κωνσταντίνε μου, θεώρησες ενόχληση αυτά που τράβηξες στην Αθήνα, στη Νέα Υόρκη μας περιμένουν τρισχειρότερα!» «Δεν πειράζει μωράκι μου. Γι αυτό είμαστε μαζί για να τα αντιμετωπίσουμε. Και κάτι ακόμα. Δεν θα χαραμίσω την άδειά μου με αυτούς. Έχω τριάντα μέρες να ζήσω μαζί σου και σκοπεύω να τις απολαύσω!» Τον αγκάλιασε με ένα πονηρό χαμόγελο στο πρόσωπό της. “Δεν πρόκειται να σε αφήσω να μου φύγεις, χαζούλη μου” η σκέψη της. Δύο αεροσυνοδοί τους εξυπηρετούσαν σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, από καφέδες και χυμούς μέχρι φαγητό. Εν τω μεταξύ η Τζέην ζήτησε να φέρουν στον αγαπημένο της ένα laptop για να του δείξει τα οικονομικά των επιχειρήσεων Χάρισον. Χάθηκε μέσα σε ισολογισμούς και ακαταλαβίστικες εξισώσεις. Αισθανόταν σαν ψαράκι στο νερό. Ήταν το περιβάλλον του, η δουλειά του. Είχε απορροφηθεί τόσο πολύ που δεν κατάλαβε πότε έφτασαν. Κανείς δεν τους ενόχλησε στο αεροδρόμιο, είχε φροντίσει η Κάρολ γι αυτό. Αν στο αεροπλάνο έπαθε τρακ ο Κωνσταντίνος, στο σπίτι έπαθε πλάκα. Το οικόπεδο του αρχοντικού πρέπει να ήταν σαν δύο γήπεδα ποδοσφαίρου. Ο χώρος φυλασσόταν από σεκιουριτάδες, αλλά στο πεζοδρόμιο τους περίμεναν δημοσιογράφοι και συνεργεία τηλεόρασης. Το τεράστιο SUV τους, πέρασε την πύλη, χωρίς να σταματήσει, προστατεύοντάς τους από όποια ενόχληση. Το αμάξι το οδηγούσε άλλος ένας σεκιουρητάς ενώ δίπλα του, άλλος ένας συμπλήρωνε την ομάδα φύλαξης. Ο άντρας της Κάρολ είχε κάνει σπουδαία δουλειά. Όταν επί τέλους έμειναν μόνοι την αγκάλιασε με πάθος. «Μου έλειψε το δωμάτιό μας στο Χίλτον, μωράκι μου!»Γέλασε με τις επιθυμίες του. «Ξέρεις πόσες κρεβατοκάμαρες έχει αυτό το σπίτι, αγόρι μου;»Τώρα γέλασε εκείνος. «Δηλαδή μου ζητάς να διαλέξω;»«Όχι Κωνσταντίνε μου! Θα κοιμόμαστε στη δικιά μου!» Τον πήρε από το χέρι και τον οδήγησε στην κρεβατοκάμαρά της, «Πως σου φαίνεται;» Δεν της απάντησε, αλλά σε πολύ λίγο της απέδειξε ότι του άρεσε. Το δεκαόροφο κτίριο των επιχειρήσεων Χάρισον, βρισκό-

89

Δύο χέρια... Μια αγκαλία | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

ταν στην Πέμπτη λεωφόρο της Νέας Υόρκης. Εκεί πήγανη Τζέην και ο Κωνσταντίνος, τη Δευτέρα το πρωί. Τον ονόμασε οικονομικό της σύμβουλο και τον τοποθέτησε σε ένα γραφείο, ακριβώς δίπλα στο δικό της. Συγκάλεσε ένα πρόχειρο Διοικητικό Συμβούλιο και, η παντοδύναμη πρόεδρος, εξέθεσε τις αποφάσεις της, που έγιναν αμέσως αποδεκτές. Μετά έδωσε εντολή στη γραμματέα της να μην την συνδέσει με κανένα δημοσιογράφο. Έπιασε μερικές εφημερίδες, από αυτές που βρίσκονταν στο γραφείο της, κάθε πρωί, και ανατρίχιασε. Έλουζαν τον αγαπημένο της με όλων των ειδών τα επίθετα, μέχρι εκμεταλλευτή τον ονόμασε μία κίτρινη φυλλάδα. Δάκρυσε από εκνευρισμό καθώς έβλεπε ότι ο “εχθρός” θα κατάφερνε να τον πάρει από την αγκαλιά της. Πόσο θα άντεχε αυτός, νέο παιδί με τέτοιες περγαμηνές, σε τέτοιο διασυρμό; Έπρεπε να δράσει αποφασιστικά για να προλάβει το τέλος, που πλησίαζε επικίνδυνα. Είχε σκοπό να τον παρουσιάσει, στην ετήσια συνέλευση των μετόχων, που γινόταν στο τέλος του καλοκαιριού, όμως δεν θα προλάβαινε και θα τον έχανε. Πονούσε αφάνταστα σ’ αυτή την προοπτική. Η ιδέα της ήρθε την άλλη μέρα το πρωί. Είπε στην γραμματέα της να την συνδέσει με την Όπρα, την μεγαλύτερη Αμερικανίδα δημοσιογράφο, που είχε δική της εκπομπή, με πολύ μεγάλη ακροαματικότητα, στην τηλεόραση. Η γραμματέας της είπε, ότι η Όπρα είχε πάρει ήδη τρεις φορές από χτες. Έγινε η σύνδεση και η Τζέην της ζήτησε να παρουσιαστεί στην εκπομπή της. «Καταλαβαίνω το πρόβλημά σου Τζέην, εξάλλου έχει βουίξει όλη η Αμερική. Μπορείς την Πέμπτη το απόγευμα στις οκτώ;» Της είπε ότι μπορεί και την Πέμπτη, μισή ώρα πριν από την εκπομπή, η δημοσιογράφος της έδωσε τον κατάλογο με τις ερωτήσεις, που έγιναν αποδεκτές. Η ημέρα και η ώρα προσφέρονταν για μεγάλες τηλεθεάσεις, γι αυτό την διάλεξε η σπουδαία δημοσιογράφος. Το στούντιο ήταν γεμάτο γυναίκες, όπως πάντοτε άλλωστε. Οι ερωτήσεις της Όπρα αφορούσαν τη ζωή της Τζέην μέχρι που, στο τέλος της πέταξε το μπαλάκι, για να τα πει η ίδια. «Πες μας Τζέην, λίγα λόγια για την περιπέτειά σου, που πραγματικά έχει προκαλέσει ποικίλα σχόλια». Εκείνη έγειρε λίγο μπροστά και κοιτάζοντας την Όπρα στα μάτια, άρχισε. «Είχα πάει στην Ελλάδα, στην Αθήνα, για ένα οικονομικό σεμινάριο. Εκεί γνώρισα έναν οικονομολόγο, με διδακτορικό από το London School of Economics και κάναμε παρέα». «Κάνατε παρέα μόνο, ή κάνατε κάτι περισσότερο;» «Η Αλήθεια είναι Όπρα ότι τον ερωτεύτηκα από την πρώτη στιγμή που τον είδα!» Το κοινό είχε ηλεκτριστεί. «Ωραία! Τον ερωτεύτηκες! Που είναι το πρόβλημα;» «Είναι μικρότερός μου Όπρα, εκεί είναι το πρόβλημα. Αλλά άσε με να συνεχίσω. Ο πατέρας μου ήταν είκοσι χρόνια μεγαλύτερος από τη μητέρα μου. Το ότι ενώθηκαν ήταν κάτι φυσιολογικό. Εκείνος ήταν άντρας και είχε το δικαίωμα να αγαπήσει μια γυναίκα είκοσι χρόνια μικρότερή του. Σας ρωτάω λοιπόν, εγώ γιατί δεν έχω το δικαίωμα να αγαπήσω έναν άντρα μικρότερό μου; Γιατί έχουν πέσει όλοι επάνω του να τον φάνε; Γιατί δεν χτυπάνε εμένα; Εγώ δεν συμμετέχω σ’ αυτό το ειδύλιο;» Δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια της. Τα μηχανάκια της τηλεθέασης είχαν σπάσει όλα τα ρεκόρ. Όλες οι γυναίκες είχαν σηκωθεί όρθιες και χειροκροτούσαν, μερικές σκουπίζοντας τα δάκρυά τους, άλλες φωνάζοντας μπράβο. Ήταν αδύνατο να μην συγκινηθεί, οποιαδήποτε γυναίκα έβλεπε τη συνέντευξη. Αυτό ήταν! Ξύπνησαν οι παντοδύναμες γυναικείες οργανώσεις της Αμερικής και ξαφνικά έπαψαν όλοι να τους ενοχλούν. Ο Κωνσταντίνος, βλέποντας την

90

εκπομπή, κατάλαβε ότι χωρίς αυτή τη γυναίκα, η ζωή του δεν θα είχε κανένα νόημα. Έβαζε τον εαυτό της μπροστά στα θηρία, για να τον προστατέψει.Την λάτρευε ! Η ετήσια γενική συνέλευση των μετόχων έγινε στις αρχές Σεπτεμβρίου, με τον Κωνσταντίνο, που είχε αποφασίσει πια να μείνει δίπλα της, να κάθεται δεξιά της και την Κάρολ αριστερά. Όταν της ζητήθηκε να πάρει το λόγο, ανέβηκε στο βάθρο, πανέμορφη ενώ τα μάτια της γυάλιζαν. Ο Κωνσταντίνος έσκυψε προς την Κάρολ. «Κάτι ετοιμάζει η αδελφή σου». Της ψιθύρισε. Εκείνη γέλασε και δεν έκανε κανένα σχόλιο. «Αγαπητοί μου μέτοχοι θα σας αναφέρω μόνο ένα σχέδιο, που αποφασίσαμε στο ΔΣ, το οποίο θα βάλουμε σε εφαρμογή τον τρέχοντα μήνα. Αποφασίσαμε λοιπόν να επεκταθούμε και στη ναυπηγική βιομηχανία». Το χειροκρότημα διέκοψε το λόγο της. «Προχωρήσαμε πολύ στις διαπραγματεύσεις για την αγορά ενός ναυπηγείου εδώ στη Νέα Υόρκη, ενώ διαπραγματευόμαστε για δύο ακόμα, που βρίσκονται εκτός ΗΠΑ. Ένα, στο Κίελο, στη Γερμανία και άλλο ένα στην Ελλάδα. Πολύτιμος βοηθός μου, σ’ αυτό το σχέδιο, εκτός από την αδελφή μου, θα είναι και ο κύριος Κωνσταντίνος Αναστασίου». Κάτι γελάκια ακούστηκαν στην αίθουσα μαζί με χειροκροτήματα. Εκείνη συνέχισε σαν να μην συνέβαινε τίποτα. «Σας έχουν δοθεί οι ισολογισμοί και θα είμαστε όλοι εδώ για να λύσουμε οποιαδήποτε απορία σας. Κάτι ακόμα κυρίες και κύριοι». Γύρισε το βλέμμα στον αγαπημένο της, πήρε βαθιά ανάσα και ξεκίνησε πάλι. «Ο Κύριος Αναστασίου, όπως γνωρίζετε δέχτηκε την πρόταση του Πολ Κρούγμαν, να γίνει βοηθός του, σε μία καινούργια μελέτη του καθηγητή. Από την άλλη, ο Κωνσταντίνος, μου έκανε πρόταση γάμου, προχτές, την οποία αποδέχτηκα για δύο βασικά λόγους. [απόλυτη σιγή ακολούθησε τα τελευταία της λόγια]. Πρώτον γιατί τον λατρεύω και δεύτερον γιατί, [ξανά το βλέμμα της επάνω του] σε λίγο καιρό θα αποκτήσουμε το πρώτο μας παιδί». Χάλασε ο κόσμος από τα χειροκροτήματα και τα συγχαρίκια. Με τα χέρια της ζήτησε να την ακούσουν άλλη μια φορά. Γύρισε γελώντας, προς τον Κωνσταντίνο, που τώρα μάθαινε ότι η αγαπημένη του ήταν έγκυος και ήταν έτοιμος να κλάψει, και του είπε ψευτοαυστηρά. «Με τόσα που φορτώθηκες να δω πότε θα συναντιόμαστε». Εδώ έπεσε πολύ γέλιο. Η υπέροχη γυναίκα, τον επέβαλε στον κύκλο της, προβάλλοντας τα προτερήματά του, αλλά και τη μεγάλη της αγάπη γι αυτόν. Την αγκάλιασε με τα δύο του χέρια και της ψιθύρισε στο αυτί. «Σ’ αγαπάω μωράκι μου!»

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ του Αναστάσιου Ρήγα

Ο ΕΧΘΡΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ, ΕΙΝΑΙ Ο ΠΟΝΟΣ

Τ

ις προάλλες επισκέφθηκα ένα φίλο στο κρεβάτι των πόνων του, να υποφέρει από επώδυνο νόσο, η οποία τον είχε καθηλώσει εκεί για να ζήσει –ως φαίνεται– αυτή την αίσθηση του πόνου στην δύση του βίου του. Μετά την επίσκεψη, επιστρέφοντας στο σπίτι μου, σκεπτόμενος διαπίστωσα ότι δεν γνωρίζω κατά πόσον το σωματικό άλγος αίρει τις αμαρτίες της ψυχής μας. Πιστεύω όμως ότι ο τρόπος με τον οποίο ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει την οδύνη δείχνει και την ευψυχία ή την μικροψυχία του αντίστοιχα. Εκείνος που μπορεί να μείνει σιωπηλός μέσα στους πόνους του δείχνει άνθρωπο που αντιμετώπισε με ευγένεια και με γενναιότητα την ζωή και τον θάνατο. Τις ψυχικές δοκιμασίες, τις λύπες και τις θλίψεις, τα πάθη και τα τραύματα, όσο διαρκεί ο σωματικός πόνος τα ανακουφίζει, τα βυθίζει στη λήθη και εξαγνίζουν τον άνθρωπο. Είναι γλυκύς ο θάνατος όταν καλύπτει τις πίκρες του βίου. Από ένα βιβλίο γνωμικών διαβάζω ότι ο χειρότερος εχθρός της ζωής δεν είναι ο θάνατος, όπως είπε κάποτε ο Αλέξανδρος Δουμάς υιός, είναι ο πόνος. Μόνον ο πόνος

ταπεινώνει τον άνθρωπο. Οποτεδήποτε όμως τεθεί θέμα για το πολυτιμότερο των αγαθών απαρέγκλιτα αναγράφεται πρώτη η υγεία και η συζήτηση συνεχίζεται και ακολουθούν έπειτα τα άλλα αγαθά. Η αναγνώριση όμως αυτή των πρωτείων της υγείας, η αγόρευσή της ως το υπέρτατο δώρο νομίζω ότι είναι κάπως φιλολογική. Αν οποιοσδήποτε από τους συζητητές που αναδείκνυε την υγεία πολυτιμότατο αγαθά, εδέχετο π.χ. την επίσκεψη ενός καλού διαβόλου κάποιου –ας πούμε– «αγαθοδαίμονος» ο οποίος θα του πρόσφερε: Μπορώ να σου χαρίσω ό,τι επιθυμείς, οτιδήποτε. Τι θέλεις; Κανείς δεν θα συλλογιζόταν να ζητήσει την υγείαν που έχει, την διατήρησή της δηλαδή, αλλά αμέσως θα σκεπτόταν ν’ αποκτήσει κάτι που δεν έχει, κάτι που του λείπει, κάτι που αν είχε θα ήταν νομίζει ευτυχής. Προκύπτει το ερώτημα να τον κοροϊδέψουμε ή να τον συγχωρήσουμε εμείς και ο αγαθοδαίμων; Μάλλον το δεύτερο, διότι στο κάτω-κάτω η υγεία είναι προϋπόθεση της απόλαυσης κάθε αγαθού –όταν μου προσφέρεις τα αγαθά χωρίς αυτήν

δεν μου προσφέρεις τίποτε– αφού αν δεν υπάρχει ούτε αγαθά μπορούν να υπάρξουν. Η υγεία ταυτίζεται με την ίδια την ζωή. Κάθε ασθενής που δεν θα είχε την ελπίδα να γίνει καλά αν αυτός δεχόταν την προσφορά του αγαθοδαίμονος, ούτε στιγμή θα εδίσταζε να φωνάξει: ΥΓΕΙΑΝ. Θέλω ακόμη να προσθέσω –γιατί νομίζω ότι σχετίζεται με το θέμα– την εξέλιξη της συζήτησης για την υγεία που κατέληξε σε ένα ερώτημα προς τον χειρούργο ιατρό που παρευρίσκεται εάν προκειμένου να κάνει μια δύσκολη εγχείριση αισθάνεται αυτό που οι ηθοποιοί ονομάζουν τρακ. «Πριν την εγχείριση; Ποτέ!» απάντησε ο χειρούργος. «Δεν με φοβίζει η ίδια η εγχείριση, αλλά το αποτέλεσμά της. Και η συζήτηση συμπληρώθηκε με μια γνώμη που ήταν αποτέλεσμα της μακράς πείρας «Κάθε δύσκολο πράγμα μπορεί πάντοτε ν’ αναλυθεί σε ορισμένο αριθμό ευκόλων πραγμάτων… Δοκιμάστε…» Δεν γνωρίζω, αν αυτή η γνώμη είναι ορθή, πάντως νομίζω ότι είναι παρήγορος.

91

Αγιασμός στο καράβι Από το βιβλίο της Μάρως Δήμου, «Με τα μάτια της καπετάνισσας».

Α

στέρια ολόγυρα ψηλά στον ουρανό, αστέρια κι απάνω στην απέραντη θάλασσα που σε τραβούσε στα βαθιά νερά. Αυτή τη θάλασσα αγαπούν οι ναυτικοί, ένα τέτοιο καθαρό ουρανό λατρεύουν. Πέρασε η ώρα, ήρθε το βράδυ κι έφερε βαθιά σκοτάδια. Ο καπετάνιος κοίταξε τον ουρανό και είδε τα μαύρα σύννεφα, ο καιρός άλλαξε, γύρισε ξαφνικά και χοντρές ψιχάλες βροχής άρχισαν να πέφτουν πάνω στη θάλασσα, πάνω στο καράβι και έκοψαν τι σκέψεις του καπετάνιου στα δυο. Ο παλιόκαιρος το γύρισε σε κρύο και άρχισε να φυσά και δυνατός βοριάς. Αγριεμένος αγέρας φυσούσε δυνατά και η θάλασσα σήκωσε κύματα ψηλά. Ο καπετάνιος προχώρησε στη πορεία του, καταπάνω στην τρικυμισμένη θάλασσα. Τα κύματα ανέβαιναν, κατέβαιναν με μανία και το καράβι σκαμπανέβαζε μια πάνω, μια κάτω. Μεσοπέλαγα, μπροστά στα μάτια των ναυτών μαύρες θαλάσσιες σπηλιές ανοίγονταν στον κατάμαυρο Ατλαντικό Ωκεανό. Όλη τη νύχτα ο καπετάνιος στην γέφυρα την πέρασε μια μέσα, μια έξω, της θάλασσας το αλάτι στα χείλη του ξεράθηκε. Το πρωί όλα άλλαξαν, ο καπετάνιος γύρισε το καράβι σε άλλη κατεύθυνση, πήρε άλλη πορεία και συνέχισε το ταξίδι του για τον προορισμό του. Η θάλασσα ηρέμησε, το πλήρωμα ανάσανε, το κρύο έμεινε. Σε λίγες ώρες το καράβι έφθασε απέναντι από το Montreal και μπήκε στο κανάλι St. Lawrence, Seaway και βγήκε στην Ontario ήταν η πρώτη λίμνη και είχε μεγάλο ενδιαφέρον και όλος ο κόσμος του καραβιού βγήκε έξω στα καταστρώματα για να θαυμάσει έστω κι από μακριά τους καταρράκτες του Νιαγάρα, τους περίφημους καταρράκτες που μόνο στον κινηματογράφο είχαμε δει μέχρι τότε. Το κρύο ήταν διαπεραστικό, σ’ αυτά τα μέρη ο χειμώνας... είναι χειμώνας. Το καράβι συνέχισε το ταξίδι του για την επόμενη λίμνη, την λίμνη Erie. Όμως η λίμνη Erie βρισκόταν σε μεγαλύτερο υψόμετρο πάνω σε βουνό και το καράβι έμπαινε μέσα σε δεξαμενές τις οποίες τροφοδοτούσαν με νερό. Καθώς γιόμιζαν οι δεξα-

92

Το σινιάλο της εταιρίας "μας" «Μ. Α. ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΗΣ».

μενές το καράβι ανέβαινε μέχρι που έφθανε το ύψος της λίμνης, άνοιγαν οι πόρτες της δεξαμενής και το καράβι κυλούσε στη λίμνη και συνέχιζε το ταξίδι του. Πέρασαν και στην επόμενη λίμνη της Huron. Νύχτωσε, το κρύο δυνάμωσε και το θερμόμετρο έπεσε χαμηλά. Όλο το πλήρωμα ήταν στο πόδι και για να αντέξει το πολύ κρύο έπινε και κανένα ουισκάκι με τυρί και βραστά αυγά. Τέλος το καράβι έφθασε στη λίμνη Michigan το πρωί, ο ουρανός ήταν κατάμαυρος και έριχνε συνέχεια χιονόνερο, η θερμοκρασία κοντά στο μηδέν. Πλησιάζαμε στο λιμάνι του προορισμού μας το South Haven, ο πιλότος που ανέβηκε στο καράβι είπε γελώντας στον καπετάνιο «καπετάνιε

φέτος ο χειμώνας ήρθε γρηγορότερα, πρέπει να βια-στείτε γιατι αν ... παγώσουν οι λίμνες σας βλέπω εδώ στο South Haven να βγάζετε τον χειμώνα.» Το South Haven ήταν μια μικρή πόλη αλλά πολύ όμορφη, όλα τα σπίτια ήταν διώροφα και τριώροφα με κόκκινα κεραμίδια στις σκεπές τους. Στο λιμάνι αυτής της όμορφης πόλης το καράβι έριξε τις άγκυρές του για λίγες μέρες, το καινούργιο φορτίο ήταν General cargo, δηλαδή γενικό φορτίο. Μόλις είχαν φύγει οι αρχές και η γυναίκα του καπετάνιου είχε βγει έξω στο κατάστρωμα για λίγο, για να θαυμάσει το τοπίο. Πράγματι η λίμνη και η πόλη ήταν μια ομορφιά σαν card postal. Τότε ακριβώς η γυναίκα του καπετά-

νιου είδε να ανεβαίνει τις σκάλες του καραβιού ένας παπάς ... σπάνιο θέαμα για ένα καράβι. Τον περίμενε και όταν έφθασε στο κατάστρωμα που οδηγούσε στο γραφείο του καπετάνιου, τον πλησίασε, ηταν νέος περίπου τριαντα πέντε χρονών, τον χαιρέτησε και του είπε ποια ήταν και συνέχισε λέγοντας ότι η παρουσία του δεν ήταν .... συνηθισμένη για ένα καράβι. Ο παπάς χαμογέλασε και είπε ότι ήθελε να δει τον καπετάνιο να του δώσει την άδεια να μιλήσει με το πλήρωμα, με όσους θέλουν βέβαια, μπορεί να τους οργανώσει και καμιά γιορτή. Και συνέχισε, εδώ στην Αμερική αυτό συνηθίζεται κυρίως από τους καθολικούς και σκέφτηκε να κάνει κι αυτός το ίδιο με τους ορθόδοξους. Καλύτερα πάμε μέσα, του είπε η καπετάνισσα γιατί κάνει πολύ κρύο εδώ έξω. Μέσα υπάρχει ένα σαλόνι που μπορουμε να καθίσουμε εκεί να περιμένουμε τον καπετάνιο, ο καμαρότος θα μας φέρει και καφέ με κέικ. Ο παπάς έδειχνε πολύ ευχαριστημένος, δεν περίμενε τόσο καλή υποδοχή, γύρισε και είπε «φαίνεται ότι είστε καλή χριστιανή». Η καπετάνισσα του απάντησε ότι οι ναυτικοί γενικά όσοι περνούν ... ωκεανούς και πέλαγα γίνονται καλοί χριστιανοί. Περίπου σε τρία τέταρτα της ώρας ήρθε ο καπετάνιος, κάθισε σε μια πολυθρόνα λέγοντας «Παπά μου η πρώτη μέρα στο λιμάνι είναι πάντα κουραστική για τον καπετάνιο.» Λοιπόν και βέβαια μπορείς να μιλήσεις στο πλήρωμα και γιορτή να τους κάνεις και να χορέψετε και να τραγουδήσετε και οι κοκα-κολες κερασμένες από μένα, από το καράβι. Αύριο το απόγευμα μετά τη δουλειά έχουμε την γιορτή. Τότε πετάχτηκε η καπετάνισσα και είπε πριν από την γιορτή θα ήθελα να κάνουμε... Αγιασμό στο καράβι για να έχουμε καλά ταξίδια, καλές θάλασσες και ας έλθει όποιος από το πλήρωμα θέλει. Εντάξει είπε ο καπετάνιος όλα θα γίνουν όπως πρέπει. Την άλλη μέρα λοιπόν το απογευματάκι ήρθε ο παπάς και καμιά δεκαριά παιδιά, αγόρια και κορίτσια από την ενορία του, που κυρίως ήθελαν να δουν το καράβι. Το πλήρωμα ενθουσιάστηκε, όλοι ήρθαν στον Αγιασμό που έγινε στη μεγάλη τραπεζαρία του καραβιού. Όταν τελείωσε ο Αγιασμός αυτόματα άλλαξαν όλα στα γρήγορα, τοποθέτησαν τα πικάπ, τα μεγάφωνα, έφεραν και τους μοντέρνους δίσκους της εποχής και άρχισε το πάρτι. Χόρεψαν, τραγούδησαν, γνωρίστηκαν με τα παιδιά των Ελλήνων της Αμερικής, αντάλλαξαν και διευθύνσεις για

να αλληλογραφήσουν. Το πάρτι είχε μεγάλη επιτυχία. Ο παπάς στις δέκα η ώρα σηκώθηκε και έκανε νόημα στα παιδιά να κάνουν το ίδιο, μετά πλησίασε τον καπετάνιο και του είπε «Καπετάνιε για αυτή εδώ την ωραία βραδιά σ’ ευχαριστώ πολύ. Θα ήθελα να σας καλέσω και γω στο σπίτι μου αύριο το

τα παπαδίστικα και είπε «Καπετάνιε, χωρίς παρεξήγηση, εγώ και η οικογένειά μου είμαστε τόσο ευχαριστημένοι που αποφασίσαμε αυτή εδώ την βραδιά να διασκεδάσουμε... Ελληνικά, να τραγουδήσουμε και να χορέψουμε. Απόψε συνέχισε ο παπάς, για μένα και την οικογένεια μου είναι μια βραδιά...

"... και το καράβι έμπαινε μέσα στις δεξαμενές...".

"και το κρύο δυνάμωνε και το θερμόμετρο έπεσε χαμηλά..."

απόγευμα στις εφτά η ώρα, εσάς και την σύζυγό σας να γνωρίσετε και την δική μου οικογένεια, φυσικά θα πιούμε και ένα ποτηράκι κρασί». Ο καπετάνιος δεν μπόρεσε να αρνηθεί έτσι την άλλη μέρα το απόγευμα, μαζί με την γυναίκα του πήγαν στο σπίτι του παπα. Τα φαγητά της παπαδιάς ηταν πολύ νόστιμα και το κρασάκι πολύ καλό. Τ’ αγόρια τους περίπου δωδεκά και δεκατεσσάρων χρονών ήξεραν τα Ελληνικά πολύ καλά, είχαν πλησιάσει την γυναίκα του καπετάνιου και συνέχεια της ζητούσαν να τους μιλήσει για την Ελλάδα, για την Ακρόπολη, για το Σούνιο... για τη θάλασσα. Κάποια στιγμή ο παπάς βγήκε έξω από την τραπεζαρία, επέστρεψε σε δέκα λεπτά χωρίς

ιδιαίτερη... μυρίζει Ελλάδα.» Πράγματι άρχισε ένα γλέντι με τραγούδια, με χορούς και με αστεία και με γέλια πολλά. Ο καπετάνιος και η γυναίκα του ήταν και αυτοί νέοι και χόρεψαν από Rock ‘n’ Roll μέχρι τσάμικα. Έξω έκανε κρύο πολύ, παγωνιά αλλά η παρέα δεν καταλάβαινε τίποτα. Αργά την νύχτα ήρθε ένα ταξί και πήρε τον καπετάνιο και την γυναίκα του και τους πήγε στο καράβι, ευτυχώς το είχε κανονίσει ο καπετάνιος προκαταβολικώς. Και γι’ αυτούς ήταν μια βραδιά ιδιαίτερη, τους θύμισε... την Ελλάδα και το σπίτι τους! Συνέβη σε μια μικρή πόλη, σ’ ένα λιμάνι το South Haven στη λίμνη Michigan, σ’ ένα φιλόξενο σπίτι στην Αμερική.

93

H Oινουσσία µητέρα Η ζωή της Αιγνουσιώτικης ναυτοσύνης είναι µια τιµή που ανάγεται στη Μάνα της Αιγνούσας. Την οφειλόµενη λοιπόν τιµή στην Αιγνουσιώτικη Μάνα µας θα οµολογήσουµε και σ΄αυτήν θα αναφερθούµε. Του Μιχάλη Γ. Χαλκιά

Ο

Έµερσον είπε “ότι είµαι µ΄έκανε η µητέρα µου”. Και αυτή την ίδια σκέψη συναντάµε συχνά σε διάφορες παραλλαγές στα κείµενα των πιο µεγάλων συγγραφέων και των πιο επιφανών ανδρών της ιστορίας. Ο Ναπολέων υποστήριζε ότι στην µητέρα του όφειλε το ανέβασµά του και ακόµη ότι το φύλο, καλό ή κακό ενός παιδιού, εξαρτάται πρωτίστως από την µητέρα του. Κάπως έτσι και µέσα απ΄τις πανανθρώπινες αυτές έννοιες ξετυλίχτηκε και το µέλλον των παιδιών της Αιγνουσιώτισας Μάνας. Η άσηµη Μάνα, που στις αρχές του αιώνα που διανύουµε πρόβλεψε το θαύµα της Αιγνουσιώτικης ναυτοσύνης και θριαµβευτικά πέρασε στις φλέβες των παιδιών της µαζί µε το δικό της αίµα (το αλµυροποτισµένο αίµα που ζωογόνησε το ναυτιλιακό θαύµα του νησιού) είναι η ναυτοµάνα της Αιγνούσας. Άσχηµες και πονεµένες οι µέρες της µακρινής διαδροµής απο΄τα ιστιοφόρα ως α σύγχρονα σηµερινά καράβια. ∆εκαετίες ολόκληρες χρειάστηκαν για να ξεπεραστεί το δύσβατο κατώφλι της καθυστερηµένης και µίζερης αναζήτησης µιας καλύτερης µοίρας. Άσχηµες και σκληρές οι µέρες της µακρινής διαδροµής από τότε που το οριακής καµπής πρώτο µετά τα ιστιοφόρα Αιγνουσιώτικο καρβουνοκίνητο ατµόπλοιο “Μαργέτα Ράλλη” το 1905 ξεκινούσε σαν πλοίο ελπίδας πολλαπλής για την εποχή του χρήσης, µε πανιά και ατµό µεταφέροντας την Παναιγνουσιώτικη ιδέα της κοινοπραξίας για την κατάκτηση των Ωκεανών. Αυτή η “Santa Maria” η αντίστοιχη εκείνη του Κολόµβου ξανοίχτηκε στα πέλαγα σφραγίζοντας το θαύµα της ναυτοσύνης και εγκαθιδρύοντας στην Αιγνούσα του ανατέλλοντα ναυτιλιακού αιώνα την απόλυτη µητριαρχία για το νησί, για το πετροκάραβο, όπως εξελίχθηκε, του Αιγαίου. Να φαίνεσαι και να είσαι ναυτίλος ήταν η αρχή και η ευχή που κυριαρχούσε στο πνεύµα ανατροφής και στο γαλούχισµα της Μάνας της Αιγνούσας. Μ΄αυτό δε το πνεύµα της η Ναυτοµάνα Αιγνουσιώτισσα Μάνα ενίσχυσε τις σπίθες της ναυτοσύνης που φώλιαζαν στις καρδιές των αγοριών του νησιού παρουσιάζοντας συνεχώς νέες ωθήσεις προς την θάλασσα και τρο-

φοδοτώντας την ελπίδα για µια µοναδική ναυτική διαχρονική καταξίωση. Η νεολαία διψούσε για θάλασσα και για ίσες ευκαιρίες προόδου µέσα απ΄αυτή την ίδια για όλους θάλασσα, την θάλασσα της Αιγνούσας. Η Μάνα της Αιγνούσας µετέδιδε συνεχώς στους νέους την ορµή για κατακτήσεις ωκεανών και πόντων και θέληση για δηµιουργία. Απ΄τη στιγµή που χρειάστηκε να νανουρίσει το νεογέννητο αγόρι της, στόχος και σκοπός της ήταν η έννοια του ταξιδιού του µισεµού µε υποσχέσεις και ταξίµατα για αγαθά που θα έφερνε από άλλους κόσµους. «Κοιµήσου και παρήγγειλα στην Πόλη τα προικιά σου, στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα χρυσαφικά σου» και ύστερα, όταν η µοίρα χτυπούσε και το κύµα καταβρόχθιζε µε αύτανδρες εκατόµβες, το µοιρολόι πάλι τόσο εύστοχα κινούσε του πόνου τις χορδές, µε διαβεβαιώσεις για βάσανα που θα επέβαλε στον εαυτό της ανάλογα µ΄ εκείνα του µεγέθους του δράµατος που την µάστιζε µε το χαµό των προσφιλών της. «Μια µαύρη πέτρα του γιαλού θα βάλω προσκεφάλι, την έχει ο πατέρας σας την έχει κι ο Μιχάλης». Η συγκεκριµένη αυτή αναφορά ήταν για πατέρα και γιο που χάθηκαν ταυρόχρονα σε αύτανδρο καταποντισµό από πρόκσκρουση ιστιοφόρου σε εχθρική νάρκη. Παρ΄ όλα αυτά όµως τα νανουρίσµατα και τα µοιρολόγια, η Αιγνουσιώτισσα Μάνα αµετακίνητη πίστευε βαθιά και ακλόνητα στης θάλασσας την αβυθόµετρη τη λησµονιά, αφού και στις πιο ασυµβίβαστες µε τη λογική ναυτιλιακές επιχειρήσεις εµψύχωνε µε το απόφθεγµα «όποιος έχει δίχτυα στο γιαλό, έχει ελπίδες στον Θεό!». Το µεταβατικό στάδιο αγοραπωλησιών απ΄τα ιστιοφόρα στα ατµόπλοια είχε απαραίτητη την προϋπόθεση της µετάβασης των ενδιαφερόµενων στις πλοιαγορές του Λονδίνου. Εκεί εκποιούσαν τα υπερήλικα για την Αγγλική ναυτιλία βαπόρια και µε την µετακίνηση εκµετάλλευσης της επιχείρησης-βαπόρι προς Ανατολάς, στη δεκαετία του ΄30, οι Έλληνες ήταν στην πρώτη γραµµή των αγοραστών. Το αντίστοιχο τίµηµα της αγοράς πλοίου δεν ήταν τοποθετηµέ-

νο σε λογαριασµούς τραπεζών, αυτό το είδος τραπεζικών λογαριασµών ήταν ανύπαρκτο γιατί τράπεζα ήταν η συρµαγιά της τσέπης του Καραβοκύρη και οι συναλλαγές γίνονταν µε χρυσές λίρες. Έτσι µε τις χρυσές λίρες στην τσέπη ξεκίνησαν απ΄την Αιγνούσα οι πρώτοι αγοραστές βαποριών κι έφτασαν στο Λονδίνο µέσω Γένοβας και Μασσαλίας απ΄ όπου απ΄τον Τάµεση διάλεξαν και αγόρασαν τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα, τα πρώτα βαπόρια πληρώνοντας µετρητοίς µε τις χρυσές λίρες που κουβαλούσαν απ΄την Αιγνούσα. Η συµβολή όµως της Αιγνουσιωτίνας Μάνας-συζύγου στην πιο πάνω περιγραφή συναλλαγής είχε εξέχουσα και αξιοθαύµαστη θέση γιατί την τελευταία στιγµή που αποχαιρετούσε η Μάνα τον σύζυγό της, του επεφύλασσε την µεγαλύτερη έκπληξη κουράγιου και δύναµης, παρουσιάζοντάς του τις οικονοµίες του υστερήµατός της απ΄αυτά που για το µεγάλωµα των παιδιών µέσα απ΄τα χρόνια και τους καιρούς εξοικονοµούσε και φύλαγε κρυφά για να βοηθήσει µε τη σειρά και την ώρα της τον άντρα της στην προσπάθειά του ν΄αγοράσει καράβι. Στις λίρες λοιπόν που µετρούσε φεύγοντας πρόσθετε άλλες τόσες, αν όχι και περισσότερες απ΄αυτές, που εξοικονοµούσε µε τις στερήσεις της µέσα απ΄τα τροφία και τ΄αναθροφυλίκια των παιδιών. Χαρές και λύπες, δράση και αδράνεια, άνοδος και κατάρρευση, αγωνίες και περιπέτειες µιας ολόκληρης ζωής έσβηναν κι έφευγαν οµαλά µε το σταµάτηµα της καρδιάς της Αιγνουσιωτίνας Μάνας, που όλα τα προηγούµενα ήταν σύνθεση της µορφής της και σ΄ όλα αυτά το µόνο επόµενο που άφηνε πίσω της ήταν το ναυτιλιακό θαύµα, αυτό που κοσµούσε σαν κότινος την αρχοντική πλεξίδα της αγέρωχης κόµης της, που ήταν φτιαγµένη από λίγα λουλούδια υπερηφάνιας και ανθρωπιάς της αλµυροποτισµένης Αιγνουσιώτικης γης. Τα χρόνια περνούν, δεν χαλαρώνουν αλλά σφίγγουν τον δεσµό. Οι ηλικίες δεν έχουν σηµασία, δεν υπάρχουν γιοι ή θυγατέρες που θα βρουν φυσικό και δικαιολογηµένο τον θάνατό της Μάνας, που δεν θα κλάψουν σε οποιαδήποτε ηλικία και αν φύγει. Η Αιγνουσιωτίνα µητέρα ξεχνούσε τις αναποδιές, τις δυστυχίες, τις αποτυχίες. Έβρισκε πάντα και έβγαζε οµορφιά απ΄την ασχήµια, ελπίδα απ΄την απογοήτευση, υγεία απ΄την αρρώστια, ησυχία από την αναστάτωση, αγάπη από το µίσος, ζεστασιά από την ψυχρότητα, ανθρωπιά από τη βία και τέλος πλούτο από την θάλασσα. Ξαναζωντάνεψε µνήµες παλιές και εικόνες σεβάσµιες ανεβαίνοντας απόψε τα σκαλοπάτια του βήµατος τούτου. Και µέσα απ΄την ανθοστόλιστη ανθοφορία της µορφής της Μάνας, µας ξαναπέρασε µπροστά στα µάτια µας η κάθε σεµνή Καπετάνισσα, η κάθε Αιγνουσιωτίνα Μάνα, η Μάνα µε τους αβρούς τρόπους, τη γνήσια

αρχοντιά, την ανεπιτήδευτη ευγένεια, την ταπεινοφροσύνη και την απλότητα. Η Μάνα που αγναντεύει αγέρωχη τα πέλαγα όπως τη σµίλεψε η Αιγνουσιώτικη σµίλη και που απλώνοντας το µαντήλι του αποχαιρετισµού στου µισεµού τον πόνο, δεσπόζει στην προβλήτα του νησιού, αποχαιρετά και καλωσορίζει. Χαίρεται και λυπάται. Γελά και κλαίει συνάµα. Κάπως έτσι µεγαλόψυχη, γενναία, ανδρειωµένη γεννήθηκε, έζησε και έσβησε από τη σκιά της. Αληθινή βασίλισσα µέσα στην κηρήθρα της ναυτοσύνης αλλά και µελισσουργός που µόνο οι στίχοι του Ακάθιστου Ύµνου αρµόζουν στο κάθε αντίκρισµά της σαν χαιρετισµός και σαν απότιση φόρου τιµής Μάνα «Χαίρε η γη της Επαγγελίας», «Χαίρε εξ ης ρέει µέλι και γάλα». Όταν η Μάνα της Αιγνούσας χάνεται, τα δάκρυα που κυλούν απ΄τα µάτια µας δεν είναι µόνο για κείνη. Είναι και δάκρυα για µας, για όσα περισσότερα µπορούσαµε να της δώσουµε και δεν το κάναµε. Και είναι δάκρυα για το δικό µας κοµάτι που χάθηκε µαζί µ΄εκείνη, άθελά µας στη δίνη των περασµένων. Την Αιγνουσιωτίνα Μάνα ας την φιλήσουµε σήµερα όσοι την έχουµε και ας την θυµηθούµε και ας δακρύσουµε όσοι τη χάσαµε. Το αξίζει! Ας είναι λοιπόν η προσφορά µας στη µνήµη της οι ακόλουθες επιλεκτικά στροφές από το ποίηµα του χριστιανού Χιώτη ποιητή Γεωργίου Βερίτη «Μάνα Γλυκύτατη». Μάνα γλυκύτατη, Μάνα ουρανόσταλτη ατίµητη Μάνα! ∆εν σε θαµπώνουν απάτες εσένα κι όνειρα πλάνα Πάνω στο χρέος ακοίµητη εσύ, νύχτα-µέρα σκυµµένη Τ΄άπειρο ακούς µες στα χάη µια µια τις στιγµές να σηµαίνει Τόσο η ψυχή σου είν΄απλή, που µιλά µε τ΄αµίλητα πλάσµατα Κι ούτε γελιέσαι ποτέ µ΄όσα φτάνει το ψέµα φαντάσµατα Μάνα η στοργή σου µεγάλη κι απέραντη όσο κι η πλάση! Ποιός θα µπορέσει ως βαθιά στην καρδιά σου ποτέ να διαβάσει; Μάνα, η στοργή σου πασίχαρη σαν τις αχτίδες του ήλιου µες στη χαρά του χρυσού προσκαλεί µαγικού σου βασίλειου πως µε βελούδινα δάχτυλ΄αγγίζεις τους πόνους και τους γλυκαίνεις! Μάνα γλυκύτατη όλα τα βάσανα συ τ΄απαλαίνεις! Μάνα! Πού βρήκες τη στοργή, την αγάπη την τόση; Μες στην ψυχή σου απ΄το χέρι του Πλάστη µας έχει φυτρώσει! Μάνα που πήρες απ΄όλα τα πλάσµατ΄ανώτερο θρόνο Άφθαρτη µένει κι ανέγγιχτη η δόξα σου µέσα στο χρόνο µες στην αγκάλη σου ω θαύµα! Κρατάς τον Θεό µας, Μητέρα, κι είσαι απ΄τη γη κι απ΄τους κόσµους των άστρων εσύ Πλατυτέρα!

ΤΑ ΦΟΡΤΗΓΑ ΚΑΡΑΒΙΑ

ΠΟΙΑ Η ΔΙΑΦΟΡΑ

Του Χρήστου Χρήστου

Της Ζιζής Γερονυμάκη

Τα φορτηγά καράβια που κουράστηκαν στις θάλασσες του κόσμου ν’ αρμενίζουν στ’ αραξοβόλια ρίξανε τις άγκυρες κι’ οι τζιμινιέρες πάψαν να καπνίζουν Σβηστές οι μηχανές με δίχως πλήρωμα χωρίς ζωή στα καταστρώματά τους σαν να προσμένουνε τους γέρο ναυτικους κάποτε να γυρίσουνε κοντά τους Τ’ αραξοβόλια γίναν φυλακές κι’ ανύμπορα σαν τι να καρτεράνε οι λαμαρίνες οι δαρμένες απο θάλασσες τώρα για παλιοσίδερα θα πάνε Ο Θάνατος θα τα βρει στη στεριά μακρυά απο των φάρων τα παιχνίδια ανήμπορα πνιγμένα στη σκουριά μήτε πελάγη πια, μήτε ταξίδια

Άνοιξε τα μάτια του το μικρό κογχύλι και από μέσα του το φως ξεχύθηκε σαν ποταμός. Ανέμισαν τα βλέφαρα στο πρωινό χάδι έτσι έκανε κλώτσησε το βυθό που του στερούσε την ανάβαση στην επιφάνεια. Στα βότσαλα της παραλίας βρέθηκε πήρε το κογχύλι στα δάκτυλά της έβγαλε τον σελιδοδείκτη απ’ το βιβλίο της. στη θέση του το έβαλε ανάμεσα στις σελίδες. Προσεκτικά το έκλεισε ενθύμιο καλοκαιρινό. τόσο καιρό ο βυθός του στερούσε την ανάβαση στην επιφάνεια. βρέθηκε πάλι αιχμάλωτο ενός βιβλίου ποια η διαφορά από πριν;

ΤΟ ΚΛΕΙΔΩΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Της Χαράς Ρίζου Στο στέκι των ονείρων τις βραδιές, η δόξα και ο χρόνος σε μπαλέτο. Ζωγράφοι μουσικοί και ποιητές τη θλίψη κάνουν μελωδία για κονσέρτο. Φευγάτοι στη γλυκιά ανεμελιά τη μέρα τους αρχίζουν με ξενύχτι. Γλιστρουν από της ώρας τη θηλιά και πλέκουν τα ρολόγια τους σε δίχτυ. Γουλιά, γουλιά, ρουφάνε τις στιγμές με νότες ζωγραφίζουνε καράβια. Κλειδώνουνε το χρόνο με μπογιές και με τραγούδια, για αγάπες και ναυάγια. Με γκράφιτι στολίζουν το μπετόν πετούν κλωνάρια δάφνηςωστην ορχήστρα. Νοθεύουν το παρόν με παρελθόν και σπάνε την κλεψύδρα μπρος στην πίστα.

96

ΙΕΡΟΤΕΛΕΣΤΙΑ

ΛΕΥΤΕΡΙΑ ΚΑΙ ΜΑΝΑ ΠΑΝΑΓΙΑ

Του Σπύρου Ραδίτσα

Της Μάρως Δήμου

Το ξεκούμπωμα της ψυχής και του σώματος ζητάει την ίδια ιερότητα μ’ εκείνην που κρατούσαμε τα παιδικά μας παιχνίδια. Η αποκάλυψη του μεγαλείου της ψυχής και του σώματος απαιτεί αυτήν την ιεροτελεστία.

Δύο λέξεις μας αγγίζουν δύο λέξεις που για μας σημαίνουν πολλά και την καρδιά γεμίζουν με δέος και με ρίγος

ΣΤΗ ΧΙΟ ΝΑ ΞΥΠΝΑΣ Του Μιχάλη Γ. Χαλκιά Ρυθμός του κόλπου η βραδιά του φεγγαριού η νιότη, του φθινοπώρου η σιγή νύχτα στερνή και πρώτη Ο κύκλος του καλοκαιριού φοριέται δαχτυλίδι σμίγει τις μνήμες σύνθεση τ’ Αυγούστου το στολίδι Που φυλακτό στα στήθη σου κρεμάς και προσκυνάς αν κοιμηθείς στη θάλασσα στη Χίο να ξυπνάς

Η χιλιοτραγουδισμένη λευτεριά της ζωής μας το όραμα για την αγαπημένη πατρίδα Δύο λέξεις που είναι κρυμμένες βαθιά μέσα στην καρδιά δύο λέξεις ιερές λευτεριά και μάνα Παναγιά

ΘΥΜΗΣΗ Του Γιώργου Μανέτα Πάλι χθες στο εικονοστάσι σαν να σβήστηκε το φως μου� γιε μου - εσύ, πικρό κομμάτι της ζωής μου, μακρινό... σε ποιας Θάλασσας τη μέση, σε ποιαν άκρη αυτού του κόσμου ταξιδεύεις και δεν βλέπω πίσω να ΄χεις γυρισμό; Σαν να μου χτυπάει την πόρτα κάθε θόρυβος που φτάνει μα στην κάμαρά σου, γιε μου, το κρεβάτι σου αδειανό. Το κρεβάτι αυτό που στρώνω και χαϊδεύω, - που ’χα ’γιάνει το κορμάκι σου εκεί πάνω� τώρα μοιάζει νεκρικό. Θέλω λίγο ν’ αγκαλιάσω την ανέγγιχτη ψυχή σου πριν τα μάτια μου σφαλίσω και δεν έχουν μνήμη πια. Έλα, εγώ μονάκριβέ μου που καρτέραα τη ζωή σου και τη στόλιζα με τ’ άνθη της ψυχής μου, γιασεμιά. Πριν η νύχτα χαμηλώσει και μ’ αγγίξει το σκοτάδι και σ’ αυτό το εικονοστάσι πια το φως μου σκορπιστεί, έλα να σ’ αγγίξει λίγο της υστέρησης το χάδι, και της θύμησής σου ο πόνος κάπως μέσα μου σβηστεί.

97

98

Shipping Solutions Ship Management • Shipping Projects

Navigating to the Future

53-55 Akti Miaouli str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 6 Skouze str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511 tel.: (+30) 210 42 95 500 - fax: (+30) 210 42 95 511 email: econav@econav.co - www.econav.co email: econav@econav.co - www.econav.com