Νέος Εξάντας - Ιούνιος 2019

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 63 | ιουνιοσ 2019

ΜΕ

Ο

ΟΣ • ΡΙ

ΥΛ

ΤΕ

Ν ΩΝ Λ ΟΓ

ΓΟ

ΛΗ

ΤΑ Λ ΛΙΟ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η Ε Λ

ΙΣΤΕΙ Ο Ν ΧΝΩ Ν •

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Oil Marketing Trading International M A R I N E

F U E L S

ATHENS OFFICE

DUBAI OFFICE

SINGAPORE OFFICE

12 Kithiron str. 174 55 Alimos Athens Greece T: +30 210 96 09 860 F: +30 210 96 09 861 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Office 2001, Saba Tower 1, Jumeirah Lakes Towers, Dubai, United Arab Emirates T: +971 44350500 F: +971 44350505 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Oil Marketing & Trading International Pte. Ltd. 8 Eu Tong Sen Street, #18-83 The Central, Singapore 059818 T: +65 6222 4028 F: +65 6222 4027 Email: singapore@oil-marketing.com

www.oil-marketing.com

70 Χρόνια Προσφοράς στην Υπηρεσία της Ελληνικής Ναυτιλίας

Ευχαριστούμε τους Έλληνες εφοπλιστές για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία 70 χρόνια από την ίδρυση του. Η σχέση αυτή έχει γίνει δυναμικότερη και στενότερη με το πέρασμα του χρόνου ακόμη και στη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης των τελευταίων χρόνων, θεμελιωμένη σε σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης, στήριξης και αλληλεγγύης. Σήμερα, το Νηολόγιο της Λιβερίας αποτελεί μιά παγκόσμια δύναμη στη ναυτιλία αντιπροσωπεύοντας 12% της ολικής χωρητικότητας του παγκόσμιου στόλου (gtons) με 4,200 πλοία όλων των τύπων. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 1090 από τα πλοία τους, καθιστώντας μας πρώτη σημαία στις επιλογές τους. Τα γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό τις ανάγκες της Ελληνικής ναυτιλίας. «Η προσπάθεια μου είχε στόχο τότε

το 2004 να προσφέρει όλες τις υπηρεσίες μας στους Έλληνες εφοπλιστές από τον Πειραιά υπεύθυνα και αξιόπιστα ώστε να τύχουμε της εμπιστοσύνης τους. Σήμερα τους ευχαριστούμε για την προτίμηση τους στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Δουλειά μας είναι να βρίσκουμε λύσεις, να στηρίζουμε το πλοίο και τον εφοπλιστή. Η πίστη μας στις δυνατότητες των Ελλήνων εφοπλιστών που ανεξαρτήτως συνθηκών ναυλαγοράς, όπως στη παρούσα δύσκολη φάση για πλοία υγρού φορτίου αλλά και στο παρελθόν για πλοία ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων, συνεχίζουν να επενδύουν και να συμβάλλουν στην Ελληνική οικονομία μας δημιουργεί πρόσθετη υποχρέωση στήριξης και αλληλεγγύης στους Έλληνες εφοπλιστές. Στο άκρως ανταγωνιστικό και απαιτητικό σημερινό ναυτιλιακό περιβάλλον, το να είσαι ένα μεγάλο νηολόγιο εξ απόψεως αριθμού πλοίων ή

O Μιχάλης Πανταζόπουλος, είναι Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου.

υπηρεσιών είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας. Ένα άλλο εξ’ ίσου επιθυμητό είναι ο ηγετικός ρόλος που απαιτείται σε όλα τα μέτωπα που ενδέχεται να επηρεάσουν τις επιδόσεις, την ασφάλεια, τη φήμη σου, αλλά και την προστιθέμενη αξία που εισάγεις στο διεθνή ναυτιλιακό στίβο.» Γιορτάζοντας τα 70 χρόνια παρουσίας μας στη παγκοσμίως ανταγωνιστική ναυτιλία, όπου η επιβίωση είναι ένα σήμα τιμής που απονέμεται μόνο σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε αυτήν για μακρύ χρονικό διάστημα λόγω των ποιοτικών υπηρεσιών που προσφέρουν, αισθανόμαστε υποχρέωση και ευθύνη αυτής της εμπιστοσύνης των Ελλήνων εφοπλιστών. Γι’ αυτό όχι μόνο η ειλικρινής ευγνωμοσύνη μας αλλά και η δέσμευσή μας στην ελληνική ναυτιλιακή κοινότητα αποτελούν τα θεμέλια της αγαστής συνεργασίας μας.

C C M M Y Y CM CM MY MY CY CY CMY CMY K K

Νέος εξάντας

Τεύχος 63 | Ιούνιος 2019

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ Καρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ιδία χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο.

Είναι χαρακτηριστική η χαρά με την οποία ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος κρατά τον Εξάντα. Θεωρούμε ότι είναι μια επιβράβευση των προσπαθειών όλων μας για την έκδοση ενός καλαίσθητου και με ενδιαφέροντα άρθρα περιοδικού, προερχόμενη από μια προβεβλημένη προσωπικότητα της Ναυτιλίας, με πλούσια κοινωνική προσφορά και αγαπημένο φίλο της Λέσχης.

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236 / 237 Fax: 210 42 94 238 E-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www.portcaptainsclub.gr ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Άγγελος Γαβιώτης Πρόεδρος Διονύσης Βουτσινάς Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Δημοσθένης Παπαδόπουλος Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Σπύρος Ραδίτσας Μέλος Μαρίνος Τσάμης Εκπρόσωπος Τύπου Εκδότης-Διευθυντής Μαρίνος Τσάμης Κιν.: 6936 868 518 Νομικοί Σύμβουλοι Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916 Ρέα Μητροπούλου Ακτή Μιαούλη 51, Πειραιάς Τηλ. 210 42 92 917 Κιν. 694 4915232 Παραγωγή εντύπου ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640 E-mail: mx_ster@otenet.gr

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 13

Οι δραστηριότητές μας ενημερώνει ο Καπετάν Άγγελος Γαβιώτης

14

Εκδηλώσεις της Λέσχης

22

Για τον θάνατο της Νίκης Γουλανδρή της Ειρήνης-Φάνιας Παπιδά

24

Άρθρα & Σχόλια του Φρίξου Δήμου

26

Ιστορίες της Βαρδιόλας. Μακάβριο "Απαγορεύεται" του Φρίξου Δήμου

28

Αποκαλυπτήρια Μνημείου «Αφανούς Ναυτικού»

30

Ευχαριστίες στους Χορηγούς της Χοροεσπερίδας της Λέσχης

32

Φιλολογικά Αφηγάματα. Περί Καύσωνος του Αναστάσιου Ρήγα

34

New Westminster’s Rotary Club της Μάρως Δήμου

35

Όρτσα

36

Από τον “Ναυτικό Κώδικα της Ρόδου” στο αναθεωρημένο Ναυτικό Δίκαιο των αυτόνομων και μη επανδρωμένων πλοίων του Ιάσονα Μίχου

44

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά του Παναγιώτη Αρώνη

47

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό, η ζωή & ο άνθρωπος του Πέτρου Τζιά

58

ΠΛΑΤΩΝ. Ο ΘΕΪΚΟΣ (427-347 π.Χ.). Μέρος ΣΤ , της Άννας Βογιατζή

62

Θυρεοειδικοί όζοι σε παιδιά και εφήβους του Σταύρου Τσιριγωτάκη

65

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ. Μαύρες Τρύπες του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπ

72

Αρχαίοι Ναοί και Ιερά. ΧΙΟΣ του Μαρίνου Τσάμη

76

Γιορτή του πατέρα του Ανδρέα Δημάκη. Φιλόλογου-Ιστορικού

83

Ολίγα περί Ελληνόφωνων Ιταλίας της Βούλας Λαμπροπούλου

84

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… του Κώστα Τσάμη

92

Στολή Πλοιάρχων και Λογιστών Εμπορικού Ναυτικού το 1858 του Ηλία Μεταξά

94

Λυρικά Ταξίδια της Μάρω Δήμου, της Ζιζής Γερονυμάκη, του Σπύρου Ραδίτσα, της Σταματούλας Ψαρροπούλου-Γκίκα, της Χαράς Ρίζου, του Μίμη Γιωτσόπουλου, του Γιώργου Μανέτα, του Χρήστου Χρήστου, του Μιχάλη Γ. Χαλκιά

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Share our Passion for Shipping

Capital Ship Management Corp. Ιάσωνος 3, Πειραιάς, 18537, Tηλ.: +30 210 4584900, Fax: +30 210 4285679 E-mail: capital@capitalship.gr, www.capitalship.gr

A

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙ

γαπητοί συνάδελφοι, φίλοι και αναγνώστες, ως νέος πρόεδρος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων θα ήθελα να σας καλωσορίσω με τη σειρά μου στο περιοδικό μας και να σας ευχηθώ καλή ανάγνωση. Η αγάπη μου για τη δουλειά μου και τη θάλασσα, με οδήγησε σε αυτήν τη Λέσχη πιστεύοντας και ελπίζοντας ότι ακόμα μπορώ να προσφέρω στην ελληνική ναυτιλία. Ειδικά μέσα από την λέσχη των Αρχιπλοίαρχων, οι οποίοι απαρτίζουν ένα μεγάλο κομμάτι της πρώτης γραμμής των ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών. Βρίσκομαι παρόλα αυτά σε μια ιδιαίτερα δύσκολη θέση αυτή τη στιγμή. Να αναλάβω την Προεδρία αυτή της ιστορικής λέσχης μετά από σχεδόν 20 χρόνια που είμαι μέλος της, από τον αγαπητό και αξιοσέβαστο Καπετάν Μαρίνο Τσάμη. Ένα βαρύ φορτίο για όσους γνωρίζουν την δραστηριότητα του για 13 συνεχή έτη. Η αφοσίωση του στη λέσχη και η συνεχή προσφορά του σ' όλες τις δραστηριότητες της ήταν τα χαρακτηριστικά που θέτουν τον Καπετάν Μαρίνο στυλοβάτη της Λέσχης Αρχιπλοίαρχων και εγώ προσωπικά πιστεύω ότι είναι ένα αναντικατάστατο και αναπόσπαστο μέρος της. Πρωτοστάτης στη στήριξη και συνέχιση του περιοδικού μας, ΕΞΑΝΤΑ, ενεργητικός και οργανωτικός στις δραστηριότητες της Λέσχης όπως ο Ετήσιος χορός, οι ομιλίες και οι διαλέξεις από διακεκριμένους συναδέλφους και επιφανείς επιστήμονες, στηρίζοντας τις εκδρομές μας και τα αφιερώματά που πολλάκις έχει διεκπεραιώσει. Αφήνοντας ένα ανεκπλήρωτο κενό πίσω του, ήρθε η ώρα να πλεύσει η Λέσχη χωρίς τον ίδιο Καπετάνιο. Αλλά σίγουρα κάτω από τις παραινέσεις του και την εμπειρία του που ακούραστα είναι ακόμα διατεθειμένος να παρέχει. Φίλοι μου, συνεργάτες και συνάδελφοι, έχοντας σαν κοινό το πάθος μας για τις Θάλασσες και την αγάπη μας για αυτήν τη λέσχη, όλοι μαζί οφείλουμε να πλεύσουμε σ’ αυτήν την καινούρια πορεία. Με καινούριους στόχους και καινούριες ιδέες αλλά και σεβασμό στην παράδο-

ΤΗΤΕΣ ΜΑΣ

Ενημερώνει ο Πρόεδρος Καπετάν Άγγελος Γαβιώτης

ση και την κληρονομιά που αφήνει πίσω του ο Καπετάν Μαρίνος. Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους, η νέα πνοή που θα αναδείξει την Λέσχη μας και θα διαφυλάξει τη συνέχεια, είναι η προσέλευση νέων Αρχιπλοίαρχων. Νέοι σε ηλικία, γεμάτοι με όρεξη και αγάπη για αυτόν τον υπέροχο ρόλο μέσα στην τεράστια Ελληνική Ναυτιλία. Αυτοί είναι οι άνθρωποι που θα πρέπει να απαρτίσουν και να ανανεώσουν την

Λέσχη μας, ώστε εμείς οι παλαιότεροι να μεταλαμπαδεύσουμε τις γνώσεις μας και την ανυστερόβουλη άποψη μας που εκρέει από την πείρα μας και οι νέοι Αρχιπλοίαρχοι να αναλάβουν να γιγαντώσουν την ύπαρξη αυτής της ιστορικής λέσχης μέσα από την δίψα τους για το ευ ζην και τις εμπειρίες των υπαρκτών προβλημάτων που βιώνουν οι ίδιοι σήμερα μέσα από την ιδιότητα του Αρχιπλοίαρχου. Είναι αναγκαίο, μέσα από διάλογο και συνεργασία μεταξύ εμού, του συμβουλίου και όλων των μελών, με δημιουργικό πνεύμα να διαφυλάξουμε και να επεκτείνουμε τις δραστηριότητες και τον ρόλο της Λέσχης μας μέσα στον ελληνικό χώρο. Προσωπικά δεσμεύομαι να συντελέσω όσο μπορώ σ’ αυτήν την προσπάθεια. Τέλος, οφείλω να ευχαριστήσω θερμότατα όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου που με εξέλεξαν ομόφωνα να αντικαταστήσω τον Καπετάν Μαρίνο στην προεδρία, αλλά και τον ίδιο που μου εμπιστεύεται την διακυβέρνηση τούτου εδώ του Πλοίου σε εποχή φουρτούνας και αλλαγών του παγκοσμίου γίγνεσθαι. Ευελπιστώ να φανώ αν όχι αντάξιος του απερχόμενου Προέδρου, τουλάχιστον, επαρκής.

Στιγμιότυπο από την αλλαγή Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου. Από αριστερά ο απερχόμενος Πρόεδρος Μαρίνος Τσάμης, στο μέσον ο νέος Πρόεδρος Άγγελος Γαβιώτης και δεξιά το μέλος του Δ.Σ. Σπύρος Ραδίτσας.

13

Στιγμιότυπα από την Κοπή της Πρωτοχρονιάτικης Πίτας. Στην τελετή συμμετείχαν, εκτός από τα μέλη και τους φίλους μας, ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος Αντιναύαρχος Σταμάτης Ράπτης, ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, η κ. Ειρήνη Νταϊφά, η κ. Αναστασία Κατσιλιέρη από το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα, οι πλοιοκτήτες Δημήτριος Σφήκας με τη σύζυγό του και ο κ. Δημήτριος Κυριακόπουλος κ.ά.

14

Η ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης στον Ναυτικό Όμιλο της Ελλάδος.

Ένα από τα πολύ επιτυχημένα γεύματα κάθε Τρίτης.

15

Η ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης στον Ναυτικό Όμιλο της Ελλάδος.

16

Η ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης στον Ναυτικό Όμιλο της Ελλάδος.

17

Η ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης στον Ναυτικό Όμιλο της Ελλάδος.

18

Η ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης στον Ναυτικό Όμιλο της Ελλάδος.

19

Μετά την παραίτηση του Προέδρου Μαρίνου Τσάμη, το Διοικητικό Συμβούλιο της Λέσχης ομόφωνα επέλεξε νέο Πρόεδρο τον Άγγελο Γαβιώτη.

Οι διατελέσαντες τρεις Πρόεδροι: Από αριστερά ο νέος Πρόεδρος Άγγελος Γαβιώτης, ο απερχόμενος Πρόεδρος Μαρίνος Τσάμης και ο πρώτος Πρόεδρος της Λέσχης Πρίαμος Τζίμητρας.

20

Η πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη της αρχαιολόγου κ. Στέλλας Σπαντιδάκη με θέμα την επιστημονική έρευνα για τα ιστία των αρχαίων Ελληνικών Τριηρών.

21

ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ Γράφει η Ειρήνη-Φάνια Παπιδά

Χ

αρισματική προσωπικότητα, οραματίστρια, η Νίκη Γουλανδρή ταύτισε τη ζωή της με τους αγώνες για την προστασία και διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το πρώτο στην Ελλάδα, που ίδρυσε από κοινού με το σύζυγό της Άγγελο Γουλανδρή, το 1964, είχε έναν πρωτοποριακό για την εποχή του στόχο. Την εθνική ετοιμότητα για την προστασία του πολύτιμου φυσικού πλούτου της χώρας και τη συνείδηση των νέων για ένα νέο κώδικα αξιών, με γνώμονα την ισόρροπη συνύπαρξη φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπου. Πίστευε ότι η αλλαγή νοοτροπίας και η συλλογική προσπάθεια αποτελούν το μόνο όπλο απέναντι στην καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Θεωρούσε επιβεβλημένη την οικοδόμηση περιβαλλοντικής συνείδησης αρχίζοντας από την παιδική ηλικία. Η Νίκη Γουλανδρή, επιστήμων, με σπουδές στις πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μεταπτυχιακές σπουδές στην πολιτειολογία και τη φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Φραγκφούρτης, αλλά και ειδικές σπουδές Προστασίας του περιβάλλοντος, Βοτανικής, και Βοτανικής Ζωγραφικής στο Εδιμβούργο, αναγνωρίστηκε διεθνώς και ως βοτανική ζωγράφος, έχοντας αποτυπώσει περίπού 800 ελληνικά φυτά. Η προσωπικότητα και η δράση της αναγνωρίστηκαν πολλαπλά σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Μεταξύ των διακρίσεων, το Global 500 του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών το 1990, με το οποίο τιμήθηκε ως αναγνώριση διεθνώς του πολυσχιδούς έργου της για τη διάσωση και αποτύπωση του φυσικού περιβάλλοντος στη χώρας μας, η επιλογή της το 1991 ως «Γυναίκα της Ευρώπης» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την πρωτοπόρα δράση της που συνδύασε την περιβαλλοντική επαγρύπνηση, με την προβολή των πολιτιστικών αξιών. Το μήνυμά της, «οι πολιτισμοί αντιπροσωπεύουν τις λύσεις που έδωσε ο άνθρωπος στα προβλήματα επιβίωσης σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα». Το έργο της, παρα-

22

Πάνω: Στο βήμα η κ. Νίκη Γουλανδρή, αριστερά ο Πρόεδρος Πρίαμος Τζίμητρας, δεξιά ο Αντιπρόεδρος Άγγελος Παπαδόπουλος και καθήμενος ο Πλοίαρχος και συγγραφέας Αν. Τζαμτζής. Κάτω: Ο Πρόεδρος Πρίαμος Τζίμητρας παραδίδει τον Θυρεό της Λέσχης στην κ. Νίκη Γουλανδρή. Στο βήμα ο Αντιπρόεδρος Άγγελος Παπαδόπουλος και στο βάθος ο Ναύαρχος Χ. Ντούνης,

καταθήκη για τις επόμενες γενιές. Η αείμνηστη κ. Νίκη Γουλανδρή υπήρξε Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, από την 16η Νοέμβριο 1992. Τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους απένειμε στην πρώτη Κυρία της Ευρώπης, ο τότε Πρόεδρος της Λέσχης Πρίαμος Τζίμητρας, κατά τη διάρκεια πανηγυρικής τελετής, επ’ ευκαιρίας της συμπλήρωσης δέκα ετών από την ίδρυση της Λέσχης. Στην ίδια τελετή απενεμήθησαν τίτλοι Επιτίμων Μελών και σε άλλες διακεκριμένες προσωπικότητες της κοινωνίας και της ναυτιλίας, όπως στην Ερυθρο-

σταυρίτισσα κ. Ελένη Ποταμιάνου, στον ιδρυτή της HELMEPA κ. Γεώργιο Λιβανό, στον Επίτιμο Αρχηγό του Λιμενικού Σώματος Ναύαρχο Χρήστο Ντούνη, στην Πρόεδρο του MEDASSET κ. Λιλή Βενιζέλου, στον ιδρυτή του Ναυτικού Μουσείου του Αιγαίου κ. Γεώργιο Δρακόπουλο, κ.ά. Υ.Γ: Η κ. Νίκη Γουλανδρή ηταν σύζυγος του Άγγελου Γουλανδρή της εφοπλιστικής οικογενείας εξ Ανδρου,και συνιδρύτια του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στην Κηφισιά.

Αρθρα & Σχολια Του Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν. Πρώην Καθηγητή και Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Ελλαδικό και Κυπριακό Φιλότιμο

O

Αρχηγός της Κυπριακής Αστυνομίας και ο πολιτικός του προϊστάμενος, υπουργός Δικαιοσύνης, συνεπείς στο λειτούργημά τους, υποβάλλανε και οι δύο της παραιτήσεις τους για πιθανή ευθύνη τους στην πρόληψη του γνωστού αποτρόπαιου εγκλήματος που συνέβη πρόσφατα στην Κύπρο. Κάτι απίθανο ή εξαιρετικά σπάνιο να συμβεί από Ελλαδίτες αξιωματούχους... Βλέπετε οι Κύπριοι αδελφοί μας διδάχτηκαν, από τους Εγγλέζους κατακτητές, και εφαρμόζουν τη λέξη «φιλότιμο», που εμπεριέχεται μόνο στο ελληνικό λεξιλόγιο. Στη χώρα μας, δυστυχώς, δεν βρέθηκε ακόμη ούτε ένας πολιτικός ή αξιωματούχος να ζητήσει τουλάχιστον μία συγγνώμη, από τον ελληνικό λαό, για τα δεινά που τον φόρτωσε και εξακολουθεί να τον φορτώνει...

Η σημαία μας

O

ι Έλληνες και φέτος όπως και πέρυσι, αλλά και στις προηγούμενες χρονιές “ξέχασαν” πάλι να σημαιοστολίσουν, κατά την εθνικήν μας επέτειο τα σπίτια, τα μαγαζιά και τα γραφεία τους! Δεν γίνεται βέβαια αυτό σκόπιμα, εξαιρουμένων φυσικά κάποιων πολύ “προοδευτικών”, αλλά από τη γνωστή ελληνική αδιαφορία! Η σημαία δεν είναι ένα “ραμμένο πανί”, όπως ξεφούρνισε κάποιος “σοφός” πανεπιστημιακός, ούτε την “κάνουμε ό,τι θέλουμε” όπως συμπλήρωσε κάποιος άλλος πολιτικός αυτός, αλλά αποτελεί το σύμβολο της Πατρίδας και του Ελληνικού Έθνους. Σ’ αυτή ορκίζονται οι στρατευμένοι μας πως δεν θα την εγκαταλείψουν ποτέ και θα την υπερασπίσουν μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματος τους! Επίσης γι’ αυτήν θυσιαστήκανε οι προγονοί μας!! Έχουμε καθήκον λοιπόν, όλοι οι πολίτες να την σεβόμαστε και να την τιμούμε όπως επίσης να σεβόμαστε τον εθνικό μας ύμνο και να στεκόμαστε σε στάση προσοχής όταν ανακρούεται κι όχι να κουνιόμαστε σαν παιδάκια του νηπιαγωγείου. Είναι όμως λυπηρό που πολλές σημαίες δεν επαίρονται σε ιστούς αλλά απλώνονται στα κάγκελα σαν σεντόνια. Άλλες πάλι αποτελούνται από μπλέ τετράγωνο και λευκό σταυρό (παλαιά σημαία ξηράς) και τώρα τελευταία μάλιστα κυκλοφορούν κι αυτές με επτά λουρίδες μόνο! Πρόκειται περί λάθους ή συμβαίνει κάτι άλλο; Αυτοί που ενδιαφέρονται περισσότερο σήμερα για τη σημαία είναι κυρίως οι εβδομηντάρηδες και ... άνω που υπόφεραν από τα δεινά του πολέμου και εργάστηκαν πολύ σκληρά για την ανόρθωση της Χώρας και η “για πρώτη φορά αριστερή” κυβέρνηση” εύχεται να τους ξεφορτωθεί. Τελειώνοντας θα θέλαμε να συγχαρούμε και να ευχαριστήσουμε την εφημερίδα “Εστία” που με το φύλλο του Σαββατοκύριακου προμήθευσε τους αναγνώστες με μια ελληνική σημαία διαστάσεων 1,35x0,90 ώστε όλα τα σπίτια να είναι εφοδιαμένα με σημαία.

24

Γραμμή Πάτρας-Ανκόνας

Η

απώλεια του αείμνηστου εφοπλιστή Περικλή Σ. Παναγόπουλου θα αφήσει ένα δυσαναπλήρωτο κενό στην ελληνική ακτοπλοΐα και στη ναυτιλία μας γενικά. Είναι αλήθεια πως ο μεταστάς με τα νεότευκα, υπερσύγχρονα και ταχύτατα πλοία του, τα γνωστά “SUPERFAST”, έδωσε νέα πνοή στην ακτοπλοϊκή γραμμή Πάτρας-Ανκόνας. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί πως η γραμμή αυτή “οριστικοποιήθηκε”, εκτελώντας τακτικά δρομολόγια, τον Δεκέμβριο του 1972 από τον επίσης αείμνηστο εφοπλιστή Αριστομένη Μ. Καραγεώργη. Η “KΑRAGEΟRGIS LΙΝΕS”, θυγατρική της “M.A.KARAGEORGIS S.A.”, εξυπηρετούσε άψογα τους επιβάτες της με τον πορτοκαλί χρωματισμένο στόλο της αποτελούμενο από τα επιβατηγά-οχηματαγωγα MEDITERRANEAN SEA: M.SKY, M.STAR, Μ.SUΝ και με τα χρονοναυλωμένα σουηδικά “WASA STAR” καθώς και από τα οχηματαγωγά ARISEFS και ARISTAIOS. Τελειώνοντας τονίζεται πως όλα τα επιβάτηγά της “KΑRAGEΟRGIS LΙΝΕS” ήσαν τα πολυτελέστερα της εποχής εκείνης και το προσωπικό τους, άπαντες Έλληνες, φημιζότανε για την ευγένεια και τον επαγγελματισμό του!

Σχολή Λιμενικού-Ακτοφυλακής

Η

απόφαση (Π.Δ. 75/19) της Κυβέρνησης, με το μεγαλύτερο Εμπορικό Στόλο στην υδρόγειο, να δημιουργήσει και να λειτουργήσει μια νέα παραγωγική Σχολή Αξιωματικών Λιμενικού-Ακτοφυλακής, με την επωνυμία «Σχολή Δοκίμων Σημαιοφόρων Λιμενικού Σώματος- Ακτοφυλακής» (Σ.Δ.Σ.Λ.Σ.- ΕΛΛ.ΑΚΤ), ήταν μια σωστή ενέργεια αλλά και μια ευχάριστη έκπληξη για τη ναυτιλιακή μας κοινότητα. Η Σχολή αυτή θα είναι τετραετούς φοίτησης (όπως και οι υπόλοιπες στρατιωτικές), θα ανήκει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, θα λειτουργεί στις εγκαταστάσεις της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων και οι σπουδαστές της θα εισάγονται μέσω των Πανελλαδικών εξετάσεων, ενώ η παλαιά ήταν μονοετούς με σπουδαστές όμως πτυχιούχους διαφόρων πανεπιστημιακών σχολών, καθώς και αξιωματικούς Εμπορικού Ναυτικού. Η ομοιογένεια, τώρα, των γνώσεων των σπουδαστών θα βοηθήσει ασφαλώς στην καλύτερη εκπαίδευσή τους. Και τέσσερις “υπογραμμίσεις”: 1. Το Λιμενικό Σώμα τώρα τελευταία έχει αποκτήσει δύο ονόματα: Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή. Γιατί; 2. Από το δεύτερο έτος των σπουδών οι Δόκιμοι θα ειδικεύονται σε Κυβερνήτες και Μηχανικούς. Πολύ χρήσιμο

για την επάνδρωση των πλωτών μέσων του Λ.Σ.- ΕΛΛ.ΑΚΤ.

3. Στο δεύτερο έτος σπουδών θα δύνανται να εισαχθούν ως δευτεροετείς Δόκιμοι και Ανθυπασπιστές, Υπαξιωματικοί και Λιμενοφύλακες και, 4. Δόκιμοι γυναίκες που απουσιάζουν λόγω κυοφορίας αντιμετωπίζονται όπως οι Δόκιμοι που τραυματίστηκαν κατά την εκτέλεση διατεταγμένης υπηρεσίας ή ένεκα αυτής.

Ένα ενδιαφέρον βιβλίο

“Ό

σα κι όσους θυμάμαι κι ό,τι έγραψα και είπα” είναι το βιβλίο του λογοτέχνη Μιχάλη Χαλκιά, που μετά την απροσδόκητη εκδημία του, εκδόθηκε από την οικογένειά του και αποτελεί το τρίτο και τελευταίο, δυστυχώς, έργο του μετά την ποιητική συλλογή “Της θάλασσας και του Ουρανού” και “Αιγνούσα, Μορφές και Μνήμες”. Σ’ όλα τα έργα του συγγραφέα, είναι διάχυτη η αγάπη του για το Θεό, τη θάλασσα και το πανέμορφο νησί του, αυτό που γεννήθηκε, το “πετροκάραβο” στην εσχατιά του Αιγαίου, την Αιγνούσα.

O καπετάν-ποιητής με τη στρωτή, γλαφυρή και ρεαλιστική του πένα ανυψώνει νοερά τον αναγνώστη του στα ουράνια και τον προσθαλασσώνει προσεκτικά στο φουρτουνιασμένο ή μπουνατσαρισμένο Αιγαίο μας και στη συνέχεια τον προσγιαλώνει απαλά στον Αιγνουσιώτικο γιαλό. Ο συγγραφέας μας από μικρός είχε πάθος με τα γράμματα αφού από μαθητής ακόμη του Ναυτικού Γυμνασίου Οι-

νουσσών είχε δείξει τις ικανότητές του. Αργότερα και ανεξάρτητα από τις επαγγελματικές του ασχολίες ασχολήθηκε περισσότερο με το γράψιμο. Ενδεικτικά, ως πρόεδρος του συλλόγου “Φίλοι των Οινουσσών”, ήταν εκδότης της εφημερίδας “Οινούσσαι”, τακτικός και βραβευμένος συνεργάτης του περιοδικού των Αρχιπλοιάρχων Πειραιά “Ν. Εξαντας”, του περιοδικού επίσης της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών “Λογοτεχνική Δημιουργία”, της εφημερίδας “Φωνή της Αιγνούσας” κ.ά.

O Μιχάλης Χαλκιάς σπούδασε στην Οξφόρδη αγγλική γλώσσα και στο Κολλέγιο του Λίβερπουλ ναυτιλιακά. Ναυτολογήθηκε σε φορτηγά πλοία ως δόκιμος, ανθυποπλοίαρχος (είχε αποκτήσει δίπλωμα πλοιάρχου γ’ τάξης) και υποπλοίαρχος. Εργάσθηκε, ως διευθυντικό στέλεχος, σε ναυτιλιακές επιχειρήσεις ιδρύοντας τελικά και την προσωπική του που λειτουργεί επιτυχώς και σήμερα. Και κλείνοντας σημειώνουμε πως ο Μ. Χαλκιάς εκτός από πρόεδρος των Φίλων Οινουσσών διατέλεσε και μέ-

λος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών Λέσχης Αρχιπλοίαρχων Πειραιά, Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, Συνδέσμου Ναυτιλίας & Παιδείας Οινουσσών, Πανελλήνιας Ένωσης Γονέων “Χριστιανική Αγωγη” κι Ορθοδόξου Εκκλησιαστικού Συλλόγου “Ανάπλασις”.

25

Του Φρίξου Δήμου Πλοιάρχου Ε.Ν. | Πρώην Καθηγητή & Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Μακάβριο "Απαγορεύεται"

Τ

ο φορτηγό ΑΡΙΣΤΙΠΠΟΣ ταξίδευε ολοταχώς, με... 15 κόμβους δηλαδή, λες και δεν ήθελε να φτάσει γρήγορα στον προορισμό του το ...”Απαγορεύεται”. Έτσι ονόμαζε το πλήρωμα το λιμάνι αυτό της Βόρειας Κορέας Τσανγκζίν (Chongjin), γιατί όλα απαγορεύονταν σ’ αυτό. Να βγουν ελεύθερα εξόδου, να ψωνίσουν, να χαλάσουν δολάρια, να φάνε, να... πιούνε, να κάνουν παρέα ιδίως με κορίτσα και ό,τι άλλο επιθυμούσε ένας ναυτικός. Κάνανε υπομονή όμως γιατί μετά τη φόρτωση ακολουθούσε η εκφόρτωση πάντα στο Μόζι της Ιαπωνίας, που στη δεκαετία του ‘80 μάλι-

26

στα, ήταν συνώνυμο του παραδείσου. Ο τιμονιέρης της βάρδιας εκείνο το πρωινό μαζί με τη ρότα, που τηρούσε με θαυμάσια ακρίβεια ειν’ η αλήθεια, σκεπτόνταν χαμογελώντας την ευχάριστη εκείνη στιγμή που το πλοίο θα σαλπάριζε επιτέλους από τη Β. Κορέα. Ο υποπλοίαρχος επίσης στην πρωινή θολούρα, ενώ προσπαθούσε να αναyνωρίσει κάποιο σημείο στην ξηρά για να επιβεβαιώσει ή διορθώσει την πορεία του πλοίου αναλογιζότανε τις ομορφιές της Ιαπωνίας και τις αναποδιές της Κορέας και τέλος ο καπετάν Ιάκωβος αναρωτιόταν κι αυτός, προσπαθώντας να διορθώσει το πάντα εκτός λειτουργίας

RADAR, γιατί από τα πενήντα καράβια του Καραγεώργη είχε την κακοτυχία να πλοιαρχεύει σ’ αυτό εδώ το βαπορι που δυο χρόνια τώρα φορτώνει από το Τσανγκζίν μινεράλι για το Μόζι ευτυχώς. Ο σκάπουλος ο τέταρτος της γεφύρας, έψηνε καφεδάκια για τους δυο αξιωματικούς κι ασφαλώς θα ονειροπολούσε πως θα ‘ταν καλύτερα να μπαρκάριζε σε καράβι που δεν θα προσέγγιζε σε λιμάνια σαν το... “Απαγορεύεται”. Την ησυχία της γεφύρας,καθώς και τις καθόλου κολακευτικές σκέψεις των ανθρώπων της για το Βορειοκορεάτικο λιμάνι φόρτωσης, διέκοψε το έντονο

Φωτογραφία εποχής τoυ λιμανιού Chongjin στη Β. Κορέα.

O Kim Jong-il, 2ος Ανώτατος Ηγέτης της Βόρειας Κορέας.

κουδούνισμα του τηλεφώνου αναγκάζοντας όλους να στρίψουνε το κεφάλι τους προς αυτό. Ο υποπλοίαρχος ο καπετάν Πέτρος τότε που βρισκότανε δίπλα του σηκωσε το ακουστικο λέγοντας ένα αχνό “ναι” αλλ’ αμέσως τινάχτηκε στον αέρα σαν να δέχτηκε ηλεκτρική εκκένωση στο κορμί του ουρλιάζοντας “Τι λες μωρέ τρέχω αμέσως” και προχώρησε βιαστικά προς τη σκάλα.Τον σταμάτησε όμως ο καπετάνιος ρωτώντας τον τι συμβαίνει και του απάντησε πως μόλις του τηλεφώνησε ο μάγειρας πως βρήκε νεκρό τον κυρ Γιάννη τον καμαρώτο στο κρεβάτι του!! Του σύστησε τότε να τρέξει να δει την κατάσταση, χωρίς να πειράξει τίποτα και να επιστρέψει αμέσως. Γυρίζοντας ο καπετάν Πέτρος επιβεβαίωσε καταλυπημένος το θάνατο του θαλαμηπόλου! Ο πλοίαρχος προχώρησε τότε βιαστικά προς την καμπίνα του άτυχου Γιάννη, όπου και διαπίστωσε κι ο ίδιος την καθολική έλλειψη σφυγμών, αλλά και αναπνοής, χρησιμοποιώντας καθρεφτάκι,και πολύ χαμηλή θερμοκρασία σώματος. Ο μακαρίτης ήταν πενηντάρης, αλλά όπως γνωρίζανε όλοι είχε μικροπροβλήματα με την καρδιά κι όπως έμαθε από το μάγειρα χθες το βράδυ ήταν πολύ κακόκεφος και γι’ αυτό πήγε πολύ νωρίς στην καμπίνα του να αναπαυθεί! Έδωσε έντολή τότε στον ανθυποπλοίαρχο της 8-12 μαζί με άλλους δύο να συστήσουν μια επιτροπή που θα μαζέψει και θα καταγράψει όλα υπαρχοντά του μακαρίτη και θα κλειδωθεί αμέσως μετά η καμπίνα του. Στη συνέχεια υπαγόρεψε δύο επείγοντα τηλεγραφήματα στον ασυρματιστή. Ένα για τον πράκτορα και το άλλο για την εταιρεία Καραγεώργη. Σε δυο ώρές περί-

Φωτογραφία εποχής τoυ λιμανιού Moji στην Ιαπωνία.

που στις 8:00 το πρωί αγκυροβολήσανε στη ράδα του Τσανγκζίν. Αμέσως με την επιβίβαση των τοπικών αρχών ο πλοίαρχος τους παρακάλεσε να μεριμνήσουν για την άμεση αποβίβαση του νεκρού θαλαμηπόλου και στη συνέχεια την αποστολή της σορού στην Ελλάδα. Πριν προλαβει όμως να τελειώσει ο καπετάνιος την προτασή του ο πράκτορας και ο γιατρός του υγειονομείοι με μια φωνή απαντήσανε πως η αποβίβαση του νεκρού απαγορεύται γιατί πέθανε... εκτός Κορέας!! Και στην ερώτηση του πλοιάρχου πως θα διατηρηθεί η σορός πέντε μέρες στη φόρτωση κι άλλες δύο στο ταξίδι επιστροφής δεν απαντήσανε... ‘Ετσι αργότερα μετά από ένα μικρό συμβούλιο αποφασίστηκε, η μόνη ενδεδειγμένη λύση, η τοποθέτηση της σορού στο ψυγείο κρεάτων και ψαριών... Την επομένη όμως, που έτυχε Δευτέρα και το πρόγραμμα πρόβλεπε κρέας βραστό, αξιωματικοί και πλήρωμα αρνήθηκαν και να το δοκιμάσουν διαμαρτυρόμενοι πως δεν θα φάνε

ποτέ φαΐ με τρόφιμα από το ψυγείο του πεθαμένου και πως επιθυμούν την αντικατάστασή τους στο Μόζι. Επειδή οι πράκτορες αναφέρανε τη δυσκολία ή και αδυναμία, προμήθειας κρέατος και ψαριών, χωρίς να διευκρινιστεί βέβαια εάν οφειλόταν σε έλλειψη ή τις γνωστές απαγορεύσεις, έτσι ο μάγειρας μαγείρευε μέχρι την Ιαπωνία όσπρια και ζυμαρικά χρησιμοποιντας όπου μπορούσε και κονσέρβες. Με την άφιξη του πλοίου στο Μόζι αποβιβάστηκε, επιτέλους, η σορός του μακαρίτη και στη συνέχεια στάλθηκε αεροπορικώς στην Ελλάδα. Με τη βοήθεια τέλος του προξενικού λιμενάρχη του γιατρού του CLUB και του καπετάνιου Ιάκοβου φυσικά συμφωνήθηκε να απομακρυνθούν τα υπάρχοντα τρόφιμα στην ξηρά, και αφού άπολυμανθεί αυτό να αντικατασταθούν με νέα. Έτσι και το πλήρωμα με τη σειρά του δέχτηκε να παραμείνει στο πλοίο και να ταξιδεύει από το αχώνευτο “Απαγορευέται” αλλά και το παραδεισένιο Μόζι.

27

Αποκαλυπτήρια Μνημείου «Αφανούς Ναυτικού» Χαιρετισμός Προέδρου Π.Ε.Σ.Π.ΕΝ. (Πανελληνίας Ένωσης Συνταξιούχων Πλοιάρχων Ε.Ν.) κ. Δημήτριου Μηνδριvού

Σ

εβασμιότατε Μητροπολίτη Πειραιά και Άγιε Πατέρα της πόλης μας κ.κ. Σεραφείμ, Κύριε Δήμαρχε κ. Ιωάννη Μώραλη, Κύριε Ευάγγελε Μαρινάκη, δωρητή αυτού του σημαντικού Μνημείου του Αφανούς Ναυτικού. Κυρία Πρόεδρε του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, Κυρίες & Κύριοι, Αγαπητοί Συνάδελφοι. Ευχαριστώ κατ’ αρχήν τον Δήμαρχο Πειραιά Κύριο Ιωάννη Μώραλη για την τιμή που μου γίνεται σήμερα να απευθύνω έναν χαιρετισμό στα σημερινά αποκαλυπτήρια του Μνημείου του Αφανούς Ναυτικού. Η Σημερινή ημέρα είναι μια ξεχωριστή ημέρα για όλους μας και περισσότερο για μας τους Ναυτικούς του Ε.Ν. όπου μετά από πολλά χρόνια απουσίας, από το μεγαλύτερο Λιμάνι της χώρας τον Πειραιά, γίνονται τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου του «Αφανούς Ναυτικού» στο προαύλιο της Εκκλησίας Αγίου Νικολάου Πειραιά, του Προστάτη μας «Αϊ Νικόλα» (το περίτεχνο Μνημείο το φιλοτέχνησε ο Γλύπτης κ. Γεώργιος Ρούσσης). Στην πολύχρονη Ναυτική μου ζωή, όταν το κύμα του φουρτουνιασμένου Ωκεανού ήταν πιο ψηλά 10-15 μέτρα από τη θέση του πλοίου μας, επικαλούμουν την βοήθεια του Αγίου μας του Αι-Νικόλα, να μας βοηθήσει να σωθούμε από πιθανό πνιγμό, όπου χάρη της βοήθειας του, φθάναμε ασφαλείς στο λιμάνι προορισμού μας.

28

Κυρίες & Κύριοι, η προσφορά του Έλληνα Ναυτικού του Ε.Ν. είναι τεράστια τόσο εν καιρώ ειρήνης όσο και εν καιρώ πολέμου. Είναι χιλιάδες οι Έλληνες Ναυτικοί μας που θυσίασαν τη ζωή τους για το μεγαλείο της Πατρίδας μας την Ελλάδα και τα άταφα κουφάρια τους είναι διεσπαρμένα σ’ όλες τις θάλασσες και τους Ωκεανούς. Ο Έλληνας Ναυτίλος που οργώνει όλες τις θάλασσες του κόσμου είναι ο καλύτερος πρεσβευτής της χώρας μας, αλλά παράλληλα ο μεγαλύτερος αιμοδότης της Ελληνικής Οικονομίας, αφού πάντα με το σημαντικότατο συνάλλαγμα που έφερνε στην πατρίδα έδινε τις αναγκαίες λύσεις στα δύσκολα πέτρινα χρόνια της προπολεμικής αλλά και της μεταπολεμικής Ελλάδας, αλλά και μέχρι σήμερα, συνεχίζει, να προσφέρει πολλά στην οικονομία. Δεν μπορεί να υπάρξει Ελλάδα χωρίς την Ελληνική Ναυτιλία. Είναι ο πυλώνας που στηρίζει την οικονομία της χώρας μας. Ως Πρόεδρος των Απομάχων Παλαίμαχων, Εφέδρων Πλοιάρχων του Ε.Ν. θέλω να συγχαρώ όλους όσους συνέβαλαν σ’ αυτό το μεγαλοπρεπές μνημείο του «Αφανούς ναυτικού» και ιδιαίτερα τον κύριο Ευάγγελο Μαρινάκη που με αυτή την σημαντικότατη προσφορά, απέδειξε για μια ακόμη φορά την αγάπη του για την πόλη μας τον Πειραιά μας. Ας είναι αιωνία η μνήμη όλων των απολεσθέντων και Πνιγέντων συναδέλφων/ναυτικών.

Θερμές ευχαριστίες σε όλους τους χορηγούς για τη πολύτιμη συμβολή τους στην επιτυχία της ετήσιας χοροεσπερίδας της Λέσχης Αρχιπλοίαρχων.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΟΡΗΓΩΝ • Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος • Δ. Κορωνάκης ΑΒΕΕ - Σχοινιά • Golden Star Ferries • Silo Management SA • Gaviotis - My city car rental, Αθήνα • Greek Shipping Publications Co Ltd • Κατράδης Σχοινιά • Uteco ABEE • Γαργαρόπουλος - Γραφικά Είδη • κ. Γερονυµάκη Ζιζή • κ. Δήµου Μάρω • Βιβλιοπωλεία Μανταράκης • Ναυτιλιακές Εκδόσεις • Νιζιάμης Κωνσταντίνος • κ. Καραπάνου Βασιλική • Πανδώρα - Art shop • Eval - Τα πάντα για το σκάφος • Windmill Restaurant/ Πλοίαρχος Βλάχος Νικόλαος • Πλοίαρχος Μικελής Αντώνιος • Πλωτάς - είδη υγιεινής • κ. Τρικούλη - Βογιατζή Άννα • Aegean Airlines • Aegean Protective Coatings • Atlas Marine - G. Xintarakos • Axiven - Απολυµαντική ΕΠΕ • Bio Salone, Αγίου Δημητρίου • Blue Star Ferries • Celestial Cruises

30

• Diakatos Georgios • Discovery Marine • Ekdosis EPE • Elnavi Εκδόσεις • Epirotiki • Eustathiou Zois • Gac Shipping SA • Glaros Hellas Ltd • Hellenic Seaways Marko Pumps • Marine Plus • Minoan Lines • New Horizon - Πλοίαρχος • Ν. Μανόλης, Πλοίαρχος Ο. Μαλαχίας • Pyrsos - Kandris Co • Skolarikos Maritime Bureau • Super Fast Ferries/Anek lines • Super Market Σκλαβενίτης • Vironia - Kymar Co • Webmarine Ltd • Ζώης Ευσταθίου - Ναυτιλιακά είδη • κ. Άννα Παπαβασιλείου Μηνδρινού • Πλοίαρχος Ραδίτσας Σπύρος • κ. Ράδου Αλεξάνδρα • P. Toumbis - Top electronics • Πλοίαρχος Τσάμης Μαρίνος

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ του Αναστάσιου Ρήγα

ΠΕΡΙ ΚΑΥΣΩΝΟΣ

Σ

χετικά με την εμφάνιση του καύσωνος των 40 βαθμών, οι μετεωρολόγοι μέσω των στατιστικών στοιχείων που διαθέτουν φρόντισαν να μας ενημερώσουν ότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι σπάνιο. Επαναλαμβάνεται δε σε χρονικές περιόδους (από 2 έως 4 χρόνια) από νέφη που τα δημιουργούν οι διάφορες μετεωρολογικές συνθήκες –τις οίδε από τον ανασασμό (ανακούφιση, ξελάφρωμα) ποιας νηρηίδος εγεννήθησαν– και μας καλύπτουν σαν ένα πελώριο και παράξενο ζωντανό πλάσμα που μας κατοπτεύει από εκεί υψηλά και μας βυθίζει σε μελαγχολία. Υπό τον όρο ότι η ζέστη αυτή δεν συνοδεύεται από την αφόρητη κουφόβραση που ξεχαρβαλώνει και παραλύει τα νεύρα και υπό τον όρο ότι η ζέστη θα είναι ανόθευτη όπως την γεννά ο Ευαγγελισμός της Γης από τον Ήλιο, είναι πολύ προτιμότερη από το κρύο. Η δική μας ζέστη η Ελληνική, εκτός των ολίγων ημερών που την συνοδεύουν τα σύννεφα και την πλαισιώνει ο Νότος δεν εκνευρίζει ούτε αποχαυνώνει όπως η ζέστη των τροπικών (την οποία και έχω ζήσει). Είναι του πτωχού η παρηγοριά και του γέροντος η ζωή. Αντί λίγης ενόχλησης χαρίζει την ευτυχία των αγαθών της. Το να την δεχθεί κανείς με χαρά είναι ανάγκη. Έτσι θα την αντιμετωπίσει καλύτερα. Η ανάγκη πολύ συχνά γίνεται φιλοτιμία. Αν κοιτάξουμε γύρω μας όλους εμάς που ψηνόμαστε και διαμαρτυρόμαστε για την φυσικότατη αυτή ζέστη του Ιουνίου/Ιουλίου, οι διαμαρτυρίες μας είναι χειρότερες για το επίσης φυσικότατο κρύο του Μαρτίου. Και όμως από την πολλή ζέστη δεν αρρωσταίνει κανείς; εκτός αν καθίσει κατ' ευθείαν στον Ήλιο. Η αέρινη θαλπωρή αίρει τις ανωμαλίες των λειτουργιών του οργανισμού με την ένταση της κυκλοφορίας του αίματος με την έκκριση του άφθονου ιδρώτα που παρασύρει τα άλατα με την ευκολία που παρέχει και στον πτωχότερο άνθρωπο να κάνει ένα λουτρό έστω και ρίχνοντας ένα τενεκέ νερό πάνω στο σώμα

32

του. Που τολμά κανείς να κάνει το ίδιο τον χειμώνα, αν δεν έχει σκληραγωγηθεί. Ένα άλλο καλό του καλοκαιριού είναι η αφθονία και η ποικιλία της υγιεινής τροφής. Με ένα κομμάτι ψωμί, λίγες ελιές, μια ντομάτα σαλάτα με συνοδεία σύμφωνα με την όρεξη του κάθε ενός κρεμμύδι, πιπεριά, αγγούρι, αντράκλα, οτιδήποτε τέλος πάντων και ο άνθρωπος ικανοποίησε την πρώτη του ανάγκη της ζωής του: Έφαγε. Μια ελαφρά αμφίεση αρκεί το καλοκαίρι. Και η στέγη μπορεί να λείπει. Είναι η χαρά του αλήτη. Μπορεί να κοιμηθεί στα χωράφια και να επαναλάβει την περίφημο σκέψη ενός Γερμανού Φιλοσόφου, επάνω ο έναστρος ουρανός και μέσα μου ο ηθικός νόμος. Που να είχε αυτές τις ευκολίες ο χειμώνας. Η ανθρωπότης μέσα σε ένα αιώνιο θέρος θα είχε αγνοήσει πολέμους που κατά την αρχή των φαίνεται ότι δεν ήσαν τίποτε άλλο εκτός από μία προσπάθεια εξοικονόμησης των χειμερινών εφοδίων. Παραπονιόταν κάποτε ένας φίλος για την ζέστη του ελληνικού καλοκαιριού, που τον έκανε να μουσκεύεται την ημέρα στον ιδρώτα και δεν τον άφηνε να κοιμάται την νύκτα στο κρεβάτι του. Και όμως αυτό το ξηρό ελληνικό θέρος είναι παράδεισος συγκρινόμενο με αυτό άλλων τόπων έξω της ευκράτου ζώνης, εκεί που οι θερινές ημέρες καλύπτονται από μια υγρή και καταθλιπτική ατμόσφαιρα που πιέζει στο στήθος σαν εφιάλτης. Αυτού του είδους το «δροσερό» θέρος το εδοκίμασαν όσοι πάσχουν από ρευματισμούς, από αρθριτικά, από τα νεύρα τους ή από την καρδιά του, οι απαισιόδοξοι. Αυτοί δεν έχουν χειρότερο εχθρό από αυτό το ύπουλο θέρος που απειλεί βροχή και δεν την φέρνει, που υπόσχεται δροσιά και φέρνει αποχαύνωση. Αυτό το συννεφιασμένο θέρος κάμνει φοβερό πόλεμο νεύρων. Ενώ το σύνηθες ιδικό μας, καθαρίζει με τον ιδρώτα τα νεύρα μας από τις τοξίνες.

NEW WESTMINSTER’S ROTARY CLUB Από το βιβλίο της Μάρως Φρ. Δήμου, «Με τα μάτια της καπετάνισσας».

Μ

ια βδομάδα στο λιμάνι στο Vancοuver, καλά περάσαμε το πρωί δουλειά το βράδύ χαρά και διασκέδαση. Περπατήσαμε την πόλη, είδαμε κόσμο και για μια βδομάδα ζήσαμε σαν όλο τον κόσμο. Την άλλη μέρα τα ξημερώματα το καράβι σφύριξε έτοιμο για καινούργια ταξίδια για καινούργια λιμάνια. Απάνω στο καράβι ανέβηκε ο πιλότος και οι ναύτες έλυσαν τους κάβους. Σιγά-σιγά το πλοίο μας κύλησε έξω απ’ το λιμάνι στην απέραντη γαλάζια θάλασσα. Το επόμενο λιμάνι ήταν το New Westminster κι αυτό το λιμάνι στον Καναδά βρισκόταν, απ’ το Vancouver απείχε μόνο τρεις ώρες ταξίδι. Ο πιλότος ακολούθησε το πλοίο σ’ όλη τη διαδρομή μέχρι το New Westminster μάλλον είχε επιθυμήσει ένα θαλάσσιο περίπατο... σε μια θάλασσα ακύμαντη

και πανέμορφη. Ήταν σαν το καράβι να έκανε στο πλήρωμά του έναν περίπατο, ένα περίπατο Πειραιά-Σούνιο. Το New Westminster ήταν ένα λιμάνι... καταπράσινο και κατακάθαρο. Φαινόταν σαν να είναι.. τουριστικός τόπος και όχι λιμάνι για εμπορικά καράβια. Σ’ αυτό το λιμάνι το καράβι είχε λιγότερες διαδικασίες με τις αρχές της πόλης γιατί προερχόταν από εσωτερικό λιμάνι, έτσι τελείωσαν όλα αυτά τα τυπικά γρήγορα. Ήταν έντεκα η ώρα το πρωί, ο καπετάνιος τους κάλεσε όλους να καθίσουν στο μικρό σαλονάκι του γραφείου για ένα καφέ. Έτσι έγινε και άρχισαν να συζητούν για περιπτώσεις δύσκολες, για εμπορικά καράβια, για φορτία... περιπτώσεις ενδιαφέρουσες αλλά όχι πρωτότυπες για την καημένη την γυναίκα του καπετάνιου που άκουγε τέτοιες

συζητήσεις ώρες ολόκληρες. Επιτέλούς κάποια στιγμή ο αντιπρόσωπος των ναυλωτών άλλαξε συζήτηση, γύρισε προς τον καπετάνιο και τον ρώτησε «Δεν μου λες καπετάνιε μήπως είσαι και συ ένας rotary γιατί σ’ αυτή εδώ την παρέα σχεδόν είμαστε όλοι.» Ο καπετάνιος χαμογέλασε και είπε «Ταξιδεύω πολύ καιρό, λείπω πολλούς μήνες απ’ την Ελλάδα και όταν επιστρέφω στην Αθήνα την πατρίδα μου, το μόνο που μ’ ενδιαφέρει είναι η ...ξεκούραση.» Τότε πετάχτηκε απάνω η γυναίκα του καπετάνιου και είπε «Εμένα ο πατέρας μου ήταν ένας rotary και μάλιστα πρωτοπόρος, ήταν απ’ τους πρώτους rotaries στην Ελλάδα. Ήταν διευθυντής γεωργίας και εκείνη την εποχή είχε τον βαθμό του επιθεωρητού.» Γύρισαν όλοι το κεφάλι τους και κοίταξαν την γυναίκα του καπετάνιου. Ο αντιπρόσωπος

Το καράβι έτοιμο για κανούρια λιμάνια.

34

Ότι πιο καλό είναι να μην σκέπτεσαι πράγματα που δεν σου αρέσουν, γιατί σε κάνουν να ξεκινάς κάτι αρνητικά και όπως ξέρουμε η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Πάνος Μηνόγιαννης

.......................................................................................................................................................

Πιττακός ο Μυτιληναίος: «Κρατίστην είναι δημοκρατίαν όπου τοις πονηροίς ουκ έξεστιν άρχειν και τοις αγαθοίς ουκ έξεστιν μη άρχειν». Ισχυρότατη είναι η δημοκρατία εκείνη όπου στους μεν πονηρούς δεν επιτρέπεται να κυβερνούν, στους δε καλούς δεν επιτρέπεται να μην κυβερνούν. Μαρίνος Τσάμης

.......................................................................................................................................................

Η σημαία με το θυρεό του Rotary του New Westminster.

των ναυλωτών με κάποιο ενθουσιασμό στη φωνή του είπε «Χαίρομαι ιδιαιτέρως για όσα μας είπε η καπετάνισσα. Καπετάνιε αύριο τ’ απόγεύμα στις επτά η ώρα, έχουμε την τελετή έναρξης των εργασιών των Rοtαries όλης της περιοχής. Θα παρευρίσκονται μερικές εκατοντάδες συνεδρόι. Εσύ καπετάνιε και η καπετάνισσα θα είσαστε οι επίσημοι καλεσμένοι μας!» Ο καπετάνιος αμέσως απάντησε «Σας ευχαριστώ για την τιμή που μας κάνετε αλλά το Rotary Club είναι κλειστό Club μόνο για άντρες. Την γυναίκα του καπετάνιου πώς θα την δεχτούν;» «Καπετάνιε είστε οι επίσημοι καλεσμένοι μας επανέλαβε ο αντιπρόσωπος των ναυλωτών, δεν απαγορεύεται απ’ το καταστατικό μας να καλούμε και γυναίκες στις διάφορες εκδηλώσεις μας.» Την άλλη μέρα τ’ απόγευμα ο καιρός ήταν υπέροχος για την εποχή, δεν έκανε πολύ κρύο. Ο καπετάνιος παρέα με τη γυναίκα του πήραν ένα ταξί και ξεκίνησαν για την εκδήλωση των Rotaries. Η έναρξη των εργασιών των Rotaries ξεκινούσε στις επτά η ώρα, επτά παρά πέντε ο καπετάνιος και η καπετάνισσα ήταν εκεί. Τους δέχτηκαν πολύ θερμά και τους οδήγησαν στις θέσεις των επισήμων. Η βραδιά αυτή ήταν ξεχωριστή, ήταν μια εμπειρία πρωτόγνωρη ειδικά για την καπετάνισσα. Σε μια αίθουσα που παρευρίσκονταν τόσοι αντρες, στις θέσεις των επισήμων ακριβώς στη μέση κάθονταν υπερήφανη μια νέα γυναίκα ... η γυναίκα του καπετάνιου. Μετά το τέλος της εκδήλωσης όλοι ήπιαν ουίσκι με ξηρούς καρπούς, στην καπετάνισσα χάρισαν την σημαία του Νew Westminster Rotary.

Κρυώνει ο άνθρωπος στις απουσίες. Σιωπηλά ψάχνει τα μάτια που δεν ξεχνούν. Σπύρος Ραδίτσας

ΑΓΡΙΑ ΚΥΜΑΤΑ Πανύψηλα κύματα το καράβι στροβιλίζουν τρέχουν, παίρνουν φόρα και χτυπάνε ξανά τα κύματα έρχονται ξανά και ξανά... τη γέφυρα φτάσαν το τιμόνι πήραν κι οι ναύτες σήκωσαν τα χέρια ψηλά. Μάρω Δήμου

.......................................................................................................................................................

«ΜΑΪΝΑ» ΣΤΗ ... ΣΤΕΝΟΧΩΡΙΑ Σύμφωνα μ’ αυτή την κινέζικη παροιμία δεν πρέπει να στενοχωριόμαστε γι’ αυτά που διορθώνονται (σωστά βέβαια, αφού θα επανέλθουν στην αρχική τους κατάσταση), αλλά επίσης ούτε και για τα αλλά που δεν διορθώνονται (σωστό και αυτό, αφού η στενοχώρια δεν βοηθάει στην αποκατάστασή τους)! Φρίξος Δήμου

Από το “Ναυτικό Κώδικα της Ρόδου” στο αναθεωρημένο Ναυτικό Δίκαιο των αυτόνομων και μη επανδρωμένων πλοίων Του Ιάσονα Μίχου

Ο

εκθετικά αναπτυσσόμενος χαρακτήρας της μη επανδρωμένης τεχνολογίας στην ναυτιλία καθιστά την αναγκαιότητα της εκτεταμένης και πλήρους αναθεώρησης της παγκόσμιας, περιφερειακής και εθνικής νομοθεσίας πιο επιτακτική. Το κύριο εμπόδιο στην διεθνοποίηση της μη επανδρωμένης ναυτιλίας είναι η έλλειψη κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου. Το γεγονός αυτό ξεκινά μια αλυσιδωτή αντίδραση των εμποδίων, καθώς οι νηογνώμονες δεν μπορούν να πιστοποιήσουν τα σκάφη. Εάν το σκάφος δεν διαθέτει πιστοποιητικό ταξινόμησης, δεν μπορεί να ασφαλισθεί, Maritime Insurance Act (1906),εάν τα μη επανδρωμένα σκάφη δεν μπορούν να ασφαλιστούν, δεν είναι αξιόπλοα και επομένως δεν μπορούν να εκμισθωθούν (Carriage of Goods by Sea Act 1992). Το ναυτιλιακό δίκαιο είναι ένας λειτουργικός όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή ενός συνόλου νόμων και κα-

36

νονισμών που διέπουν το νομικό πλαίσιο το οποίο σχετίζεται με τα πλοία και τη λειτουργία τους. Περιλαμβάνει ποικίλα διαφορετικά νομικά συστήματα, από το διεθνές δίκαιο έως τους περιφερειακούς και εθνικούς κανόνες και μέχρι τους τοπικούς κανόνες. Καλύπτει ζητήματα παγκόσμιου δημόσιουενδιαφέροντος, όπως η προστασία του περιβάλλοντος και παράλληλα θέματα αστικού δικαίου, όπως συμβάσεις μεταφοράς, απόδοση ευθύνης και αποζημίωση ζημιών, διάσωσης και κανόνες που σχετίζονται με θαλάσσιους κινδύνους και ασφάλειες. Η προοπτική των μη επανδρωμένων πλοίων έρχεται αντιμέτωπη ένα πολύ θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ναυτιλίας – τον ρόλο του πλοιάρχου και του πληρώματος επί του πλοίου– και συνεπώς θα επηρεάσει ένα πλήθος νόμων και κανονισμών σε ολόκληρο το φάσμα του ναυτικού δικαίου. Ο σημερινός νόμος της θάλασσας που διέπει τη ναυσιπλοΐα είναι πιο σταθερός από ποτέ άλλοτε στην ιστορία. Η Σύμβαση

των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας,UNCLOS, έχει ευρεία επίσημη αποδοχή παγκοσμίως (169 συμβαλλόμενα μέρη) και οι διατάξεις του σχετικά με τα δικαιώματα και τα καθήκοντα πλοήγησης είναι ευρέως αποδεκτές ως αντιπροσωπευτικές του εθιμικού δικαίου (και ως εκ τούτου ισχύουν και για τα μη συμβαλλόμενα μέρη). Η σύμβαση καθορίζει τους κανόνες για την εγκατάσταση και οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και περιλαμβάνει λεπτομερείς κανόνες για κάθε ζώνη όσον αφορά τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών.

Ορισμός πλοίου και σκάφους

Πριν από την εφαρμογή του ναυτικού δικαίου για τα μη επανδρωμένα σκάφη, πρέπει να αποφασιστεί αν πρόκειται για πλοία ή για κάτι άλλο, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πλοίαρχος ή πλήρωμα. Και αυτό που το κάνει δύσκολο είναι ότι ο όρος πλοίο δεν ορίζεται αυστηρά στο δίκαιο της θάλασσας. Ακόμη και στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν ορίζεται και χρησιμοποιεί τους δύο αγγλικούς όρους: το πλοίο και το σκάφος, εναλλακτικά. Το άρθρο 91 προβλέπει ότι κάθε κράτος καθορίζει τους όρους χορήγησης της ιθαγένειάς του στα πλοία, πράγμα που συνεπάγεται ότι το εθνικό δίκαιο του κράτους σημαίας θα είναι κρίσιμο για τους χρησιμοποιούμενους ορισμούς. Στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τους όρους καταχώρησης των πλοίων, ο όρος πλοίο σημαίνει "κάθε αυτοκινούμενο θαλάσσιο σκάφος που χρησιμοποιείται στο διεθνές θαλάσσιο εμπόριο για τη μεταφορά εμπορευμάτων, επιβατών

ή και τα δύο, με εξαίρεση τα πλοία κάτω των 500 μικτών καταχωρημένων τόνων". Η σύμβαση MARPOL ορίζει ένα πλοίο ως σκάφος οποιουδήποτε τύπου που λειτουργεί στο θαλάσσιο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των υδροπτέρυγων, των οχημάτων με αερόστρωμα, των υποβρυχίων, των πλωτών σκαφών και των σταθερών ή πλωτών πλατφορμών. Οι Κανόνες της Χάγης αναφέρουν ότι πλοίο είναι "κάθε σκάφος που χρησιμοποιείται για τη θαλάσσια μεταφορά εμπορευμάτων", η CLC 1992 (Διεθνής Σύμβαση για την Αστική Ευθύνη για Ζημιές από Πετρελαϊκή Ρύπανση) περιγράφει το πλοίο ως "οποιοδήποτε πλοίο και σκάφος κάθε είδους κατασκευασμένα ή προσαρμοσμένα για τη μεταφορά χύδην πετρελαίου ως φορτίο". Στην εθνική ναυτιλιακή νομοθεσία διεθνώς, η περιγραφή του πλοίου δίνει επίσης μια ευρεία διαφοροποίηση. Εντούτοις ο αναθεωρημένος ορισμός των Ηνωμένων Πολιτειών: "κάθε περιγραφή του πλοίου (watercraft) ή άλλο τεχνητό επινόημα που χρησιμοποιείται ή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο μεταφοράς στο νερό" και της Βρετανίας: "κάθε περιγραφή πλοίου (vessel) που χρησιμοποιείται στην πλοήγηση", θα μπορούσε εύκολα να ενσωματώσει την έννοια των μη επανδρωμένων πλοίων. Από τα παραπάνω παραδείγματα θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι υφιστάμενες διεθνείς συμβάσεις που ορίζουν τον όρο πλοίο δεν περιλαμβάνουν παραπομπές στο πλήρωμα και σε εθνικό επίπεδο ο ορισμός του πλοίου συνήθως αποσυνδέεται από το ερώτημα εάν το πλοίο είναι επανδρωμένο ή όχι. Θα ήταν ίσως αδικαιολόγητο, δύο πλοία, ένα επανδρωμένο και το άλλο μη επανδρωμένο, που εκτελούν παρόμοια καθήκοντα και που αντιμετωπίζουν παρόμοιους κινδύνους, να μην υπόκεινται στους ίδιους κανόνες που έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων. Από την παραδοχή ότι τα μη επανδρωμένα πλοία είναι «πλοία» και «σκάφη» κατά την έννοια της UNCLOS, προκύπτει ότι υπόκεινται στους ίδιους κανόνες του δικαίου της θάλασσας με τα πλοία που κανονικά είναι επανδρωμένα. Οι ίδιες υποχρεώσεις ισχύουν για τα μη επανδρωμένα πλοία και τα κράτη σημαίας τους όσον αφορά τη συμμόρφωση με τους διεθνείς κανόνες. Από την άλλη πλευρά, απολαμβάνουν επίσης τα ίδια δικαιώματα διέλευσης με τα άλλα πλοία και δεν μπορούν να τους απαγορευθεί η πρόσβαση σε άλλα κράτη απλά επειδή δεν έχουν πλήρωμα. Οι περισσότεροι σχολιαστές αναμφισβήτητα ορθώς υποθέτουν ότι τα μη επανδρωμένα σκάφη πρέπει να θεωρούνται ως πλοία, για τους σκοπούς του δικαίου της θάλασσας. Οι κανόνες της Σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας (LOSC), καθορίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών σε σχέση με τη διεθνή ναυτιλία, θα ισχύουν και για τη λειτουργία των μη επανδρωμένων σκαφών.

Σύνδεση μη επανδρωμένου σκάφους με το κράτος σημαίας

Όπως κάθε άλλο πλοίο, τα μη επανδρωμένα σκάφη πρέπει να φέρουν τη σημαία ενός κράτους. Η δικαιοδοσία του κράτους σημαίας αντιπροσωπεύει τον παραδοσιακό ακρογωνιαίο λίθο της ρυθμιστικής αρχής επί των πλοίων. Η UNCLOS ορίζει ότι όλα τα κράτη έχουν δικαίωμα να πλέουν τα πλοία που φέρουν τη σημαία τους και να καθορίζουν τους όρους χορήγησης ιθαγένειας στα πλοία (άρθρα 90 και 91 παράγραφος 1). Ωστόσο, η σύμβαση περιλαμβάνει επίσης ορι-

37

σμένα λεπτομερή καθήκοντα για τα κράτη σημαίας. Κάθε κράτος έχει την υποχρέωση να «ασκεί αποτελεσματικά τη δικαιοδοσία και τον έλεγχό του σε διοικητικά, τεχνικά και κοινωνικά θέματα έναντι των πλοίων που φέρουν τη σημαία του» (άρθρο 94 παράγραφος 1), και αυτό γίνεται από πλοίαρχο, αξιωματικούς και πλήρωμα (άρθρο 94 παράγραφος 2( β)). Το κράτος σημαίας "λαμβάνει επίσης τα αναγκαία μέτρα για τη διασφάλιση της ασφάλειας στη θάλασσα όσον αφορά, μεταξύ άλλων, την επάνδρωση των πλοίων, τις συνθήκες εργασίας και την κατάρτιση των πληρωμάτων, λαμβάνοντας υπόψη τις ισχύουσες διεθνείς πράξεις" (άρθρο 94, (3) (β)], συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί ότι «κάθε πλοίο είναι υπό την ευθύνη του πλοιάρχου και των αξιωματικών που διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα, ιδίως στη ναυσιπλοΐα, πλοήγηση, επικοινωνία και μηχανολογία, και ότι το πλήρωμα είναι κατάλληλο σε προσόντα και ικανό αριθμό για τον τύπο, το μέγεθος, τα μηχανήματα και τον εξοπλισμό του πλοίου "(άρθρο 94 παράγραφος 4( β)). και υποχρεούνται να τηρούν τους ισχύοντες διεθνείς κανονισμούς σχετικά με την ασφάλεια της ζωής στη θάλασσα, την πρόληψη συγκρούσεων, την πρόληψη, μείωση και έλεγχο της θαλάσσιας ρύπανσης, και τη συντήρηση των ραδιοεπικοινωνιών". Κατά την υιοθέτηση αυτών των μέτρων, κάθε κράτος σημαίας υποχρεούται να «συμμορφώνεται με τους γενικά αποδεκτούς διεθνείς κανονισμούς, διαδικασίες και πρακτικές και να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για να εξασφαλίσει την τήρησή τους» (άρθρο 94 παράγραφος 5). Από αυτές τις διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών μπορούμε να καταλάβουμε ότι έχουν σχεδιαστεί για συμβατικά πλοία με πλοίαρχους, αξιωματικούς και πλήρωμα. Αυτό οδηγεί στο ότι είτε αυτές οι διατάξεις δεν αφορούν τα μη επανδρωμένα πλοία και συνεπώς θα παραμείνουν μη εφαρμοστέες, είτε θα πρέπει να εφαρμόζονται κατ’ αναλογία στον ελεγκτή του πλοίου από ξηράς. Εν ολίγοις θα σήμαινε ότι ο ελεγκτής από ξηρά, ο οποίος έχει ένα μη επανδρωμένο πλοίο υπό τον έλεγχό του, θα θεωρείται πλοίαρχος. Εντούτοις, μπορεί κανείς να καταλάβει ότι το καθήκον του ελεγκτή από ξηράς δεν είναι εντελώς παρόμοιο με τον πλοίαρχο επί του πλοίου, το οποίο θα καθιστούσε μια τέτοια ερμηνεία πολύ εκτεταμένη, ώστε να τείνει να προσβληθεί από το διεθνές δίκαιο. Εν κατακλείδι αυτό σημαίνει ότι τα καθήκοντα του ελεγκτή ξηράς σε σύγκριση με του πλοιάρχου ταιριάζουν μόνο εν μέρει, οπότε δεν μπορεί να θεωρηθούν άμεσα ως ίδια. Εάν προσθέσουμε τη φυσική αστάθεια των διεθνών ναυτιλιακών επιχειρήσεων και την μεταβλητότητα της πληροφορικής τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης και των παγκόσμιων επικοινωνιών δεδομένων, η εύρεση αυτής της λεγόμενης γνήσιας σχέσης μεταξύ πλοίου και σημαίας καθίσταται τυπικά ανώφελη. Σε αυτό το θέμα, η προσπάθεια να εξαναγκασθούν τα μη επανδρωμένα σκάφη στο νόμιμο καθεστώς που αντιπροσωπεύει η εθνικότητα ενός πλοίου θα μπορούσε να είναι άσκοπη. Επιπλέον, η δυνατότητα επιτυχίας της εμπορικής καινοτομίας της μη επανδρωμένης εμπορικής ναυτιλίας θα αποτελέσει μια καλή ευκαιρία για μια μερική αναθεώρηση ορισμένων βασικών εννοιών του LOSC. Για παράδειγμα, πώς μπορούν τα κράτη σημαίας να εκπληρώσουν την υποχρέωσή τους να διασφαλίζουν ότι τα πλοία που φέρουν τη σημαία

38

τους φέρουν πιστοποιητικά επί του σκάφους και πώς μπορεί να εφαρμοστεί η υποχρέωση της σημαίας να απαιτεί από τους πλοιάρχους να παρέχουν βοήθεια σε οποιοδήποτε άτομο βρίσκεται στη θάλασσα ή μετά από σύγκρουση για να παρέχει βοήθεια στο άλλο πλοίο,σύμφωνα με το άρθρο 98 παράγραφος 1 (όπως ορίζεται στον κανονισμό SOLAS V / 33). Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι επίσης αν θα μπορούσε ένα μη επανδρωμένο σκάφος, του οποίου το λογισμικό είχε κακόβουλα πειραχτεί (hacked), να θεωρηθεί ως πειρατικό πλοίο.

Πλοίαρχος vs. χειριστής του πλοίου από ξηράς

Δεδομένου ότι τα μη επανδρωμένα πλοία δεν χρειάζονται πλέον πλοίαρχο ή πλήρωμα, φαίνεται ότι οι νόμοι που διέπουν το καθεστώς αυτών των ανθρώπων θα χάσουν αναπόφευκτα κάθε συνάφεια. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η θέση του πλοίαρχου υποβαθμίστηκε αργά τα τελευταία 100 χρόνια από έναν ισχυρό εκπρόσωπο μιας εταιρείας, σε έναν απλά «εργαζόμενο» «εκτελεστή της διοίκησης». Το τελευταίο φρούριο των απεριόριστων δυνάμεων του πλοίαρχου είναι ίσως η ναυτική ευθύνη και από τη στιγμή που τα μη επανδρωμένα πλοία είναι γεμάτα τεχνολογία και αυτοματοποίηση για την ίδια την ναυσιπλοΐα, αλλά και με συνδέσεις για να αναλάβουν από την ακτή, δεν υπάρχει λόγος για παντοδύναμο κυβερνήτη. Και όταν ένα πλοίο λειτουργεί ή ελέγχεται από την ακτή, τίθεται το ερώτημα εάν ο χειριστής σκαφών από ξηράς μπορεί να θεωρηθεί ως πλοίαρχος ή κυβερνήτης του πλοίου στην τρέχουσα κατάσταση του ναυτικού δικαίου.

Οι αρμοδιότητες του πλοιάρχου

Ο "νόμος του καπετάνιου", ο οποίος αποτελεί το σύνολο των νομικών κανόνων που καθορίζουν τις νομικές εξουσίες που ασκούνται από τον πλοίαρχο θα παύσουν να έχουν οποιοδήποτε αντικείμενο. Ποιος είναι πλέον ο υπεύθυνος επί του σκάφους για τη ναυτική διοίκηση του πλοίου ή ο οποίος μπορεί σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης να εκτελεί νομικές πράξεις εκ μέρους των ιδιοκτητών ή να ασκεί την εξουσία του εργοδότη σε μια κοινωνία προσωρινά απομονωμένη από την κοινωνία, και ούτω καθεξής. Σε πολλές χώρες υπάρχουν ειδικοί νόμοι και κανόνες σχετικά με τη διατήρηση της τάξης και της πειθαρχίας, καθώς και με την ανίχνευση, τον εντοπισμό και την τιμωρία των εγκλημάτων επί των πλοίων, οι οποίοι θα χάσουν επίσης τη συνάφειά τους. Ορισμένα άλλα σύνολα κανόνων, τα οποία χάνουν τα αντικείμενά τους και θα χρειαστούν αλλαγές ή εναλλακτικές, είναι: • τα θέματα που αφορούν τη διεθνή τυποποίηση της ναυτικής απασχόλησης (Τη σύμβαση ναυτικής εργασίας,Maritime Labour Convention και τη σύμβαση STCW) • τις κατευθυντήριες γραμμές του ΙΜΟ σχετικά με τη δίκαιη μεταχείριση των ναυτικών σε περίπτωση ναυτικού ατυχήματος • τις διαδικασίες για τον έλεγχο Port State Control (περιέχει οδηγίες για τον έλεγχο των επιχειρησιακών απαιτήσεων που αφορούν κυρίως τα πάντα στο πλοίο) • τον κώδικα διεθνούς διαχείρισης της ασφάλειας, International Safety Management code (διατυπώνει κανόνες σχετικά με την ευθύνη και εξουσιοδότηση του πλοιάρχου, την επάνδρωση, τα προσόντα του πληρώματος, τις δεξιότητες διαχείρισης του προσωπικού στο πλοίο, την ετοιμότητα σε

περίπτωση έκτακτης ανάγκης κ.λπ.)

• Τον Κώδικα Διερεύνησης Ατυχημάτων, International Safety Management code (καθορίζει κανόνες για τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων από ναυτικούς) Οι περισσότερες συμβάσεις και κώδικες ορίζουν ως ναυτικούς όσους υπηρετούν ή εργάζονται επί του σκάφους, δηλ. Η Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας αναφέρει: "κάθε πρόσωπο που απασχολείται ή προσλαμβάνεται ή εργάζεται υπό οποιαδήποτε ιδιότητα επί πλοίου στο οποίο εφαρμόζεται η παρούσα Σύμβαση". Ωστόσο, υπάρχουν ευρύτεροι εθνικοί νόμοι που προορίζονται για καταστάσεις όπου ένας προσωρινά ανίκανος, ή απών ή νεκρός πλοίαρχος αντικαθίσταται από άλλον αξιωματικό. Δεν δημιουργήθηκαν για τη νέα κατάσταση με την εισαγωγή των μη επανδρωμένων πλοίων, αλλά θα μπορούσαν στις βασικές αρχές να εφαρμοστούν σε αυτήν.

Αρμοδιότητες - Ευθύνες

Κατά γενική ομολογία το καθεστώς των ναυτικών βασίζεται στα μοναδικά χαρακτηριστικά της εργασίας στη θάλασσα, τα οποία περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, υψηλό διεθνές περιβάλλον, απαιτήσεις σωματικής ικανότητας, αντιμετώπιση κινδύνων με ασφάλεια, πειθαρχία, μακροπρόθεσμη παρουσία στο χώρο εργασίας και απουσία από το σπίτι που περιορίζει την κοινωνική και οικογενειακή ζωή. Ένας ελεγκτής σκαφών με βάση την ακτή δεν αντιμετωπίζει κανένα από αυτά τα στοιχεία, οπότε είναι δύσκολο να σκεφτούμε βάσιμους λόγους για τους οποίους η απασχόλησή του πρέπει να διέπεται άμεσα από τους υπάρχοντες ειδικούς κανόνες του ναυτικού δικαίου. Από την άλλη πλευρά, πολλές από τις τρέχουσες ευθύνες του πλοιάρχου και των αξιωματικών πρέπει να μετατοπιστούν στον ελεγκτή ο οποίος αν και βρίσκεται σε κάποιο κέντρο τηλεχειρισμού στην ξηρά, εξακολουθεί να είναι υπεύθυνος για την ικανοποιητική διαχείριση ενός πολύ δαπανηρού μέσου μεταφοράς, το οποίο μπορεί να φέρει πολύτιμο φορτίο, καθώς και για την αποφυγή ατυχημάτων που θα μπο-

ρούσαν να προκαλέσουν σημαντική βλάβη στο περιβάλλον, την εσωτερική ναυσιπλοΐα, την γενικότερη θαλάσσια κυκλοφορία και επίσης τους ανθρώπους που εξακολουθούν να βρίσκονται στη θάλασσα ή που ζουν στις ακτές. Ως εκ τούτου, πρέπει να έχει παρόμοιες ιδιότητες με αυτές του πλοιάρχου: καλή κρίση, καλές δεξιότητες επικοινωνίας, καλά νεύρα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς και τις απαιτούμενες τεχνικές γνώσεις τόσο των ναυτικών όσο και των τεχνολογιών πληροφορικής. Τοιουτοτρόπως οι κλασικές νομικές ευθύνες του πλοιάρχου είναι πιθανόν να μεταβιβαστούν στον ελεγκτή σκαφών από ξηράς. Κανόνες όπως αυτοί που καθορίζονται στους Collison Regulations απευθύνονται σε "κάθε σκάφος" και δεν επισημαίνουν ότι υπάρχει πλήρωμα στο κατάστρωμα ή όχι, επομένως θα μπορούσαν να εφαρμοστούν χωρίς περαιτέρω τροποποιήσεις. Το πιο δύσκολο ίσως, είναι να καθορίσουμε σε ποιο βαθμό μπορούμε να αναμένουμε από τον ελεγκτή σκαφών που βασίζεται στην ξηρά να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται με ευελιξία στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, κάνοντας μια αναγκαία απόκλιση από τους κανόνες της οδού, Rules of the Road τους οποίους εγκρίνουν οι κανονισμοί σύγκρουσης Collision Regulations για την αποφυγή άμεσου κινδύνου. Εκ πρώτης, η κατάσταση του ελεγκτή δεν διαφέρει πολύ από ενός επί του πλοίου αξιωματικού, ο οποίος κινείται με φτωχή ορατότητα: και οι δύο εξαρτώνται από το ραντάρ. Προσεκτικότερη ματιά όμως δείχνει ότι ο ελεγκτής μπορεί να έχει ακόμη περισσότερες και καλύτερες εφαρμογές για την παρατήρηση κινδύνων και περιβάλλοντος, παράδειγμα σαρωτές λέιζερ και θερμικές κάμερες. Εντούτοις εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε ένα σημαντικό εμπόδιο: η σύμβαση SOLAS απαιτεί να υπάρχει δυνατότητα μετάβασης στο χειροκίνητο σύστημα διεύθυνσης με τη βοήθεια ενός πηδαλιούχου. Επίσης πολλές αντιπαραθέσεις μπορεί να υπάρξουν και στον Διεθνή Κώδικα Διαχείρισης Ασφάλειας,International Safety Management Code, ο οποίος θα απαιτούσε τότε αναθεώρηση για να δοθεί ένα κατάλληλο

39

πλαίσιο για τους ελεγκτές από ξηράς, καθώς πρέπει να τεθούν σαφή πρότυπα όσον αφορά την οργανωτική δομή, τις εσωτερικές ιεραρχίες, τις γραμμές επικοινωνίας και την εκκαθάριση των πληροφοριών, καθώς και τα προσόντα, την πιστοποίηση και τις διαδικασίες έκτακτης ανάγκης, σε σχέση με το ναυτιλιακό προσωπικό με βάση τις ακτές. Όσον αφορά τα έγγραφα επί του πλοίου θα πρέπει να διατηρούνται σε ψηφιακή μορφή και να μπορούν να υποβάλλονται στους υπαλλήλους του λιμένα για επιθεώρηση, όταν τους ζητηθεί. Θα απαιτηθούν νέοι κανονισμοί για να επιτευχθεί ότι όλη η τεκμηρίωση και οι πράξεις των ελεγκτών από ξηράς φυλάσσονται σε ψηφιακή μορφή. Ο σύγχρονος ναυτιλιακός νόμος περιλαμβάνει ήδη κανόνες σχετικά με την καταγραφή δεδομένων ταξιδιού (Voyage Data Recording), αλλά οι κανόνες αυτοί θα πρέπει επίσης να αναθεωρηθούν για να καταστούν προσπελάσιμες οι ενέργειες του ελεγκτή από ξηράς, καθώς και τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα σε αυτόν, όταν χρειάζεται, για παράδειγμα όταν διερευνούν ένα ατύχημα. Αλλά όταν θεωρούμε ότι όλες αυτές οι πληροφορίες είναι πολύ σημαντικές, πρέπει να φροντίσουμε επίσης για την προσβασιμότητα και τους όρους υπό τους οποίους μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ίσως σε σχέση με την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Πρέπει επίσης οι ελεγκτές σκαφών από ξηράς να μπορούν να ζητήσουν επιθεώρηση τουPort State Control και να καθοριστεί με σαφήνεια η εξουσία των αρχών PSC να επιθεωρούν τα πλοία που ελέγχονται από οργανώσεις που εδρεύουν στην ξηρά σε άλλη χώρα.

40

Υπηρεσίες πλοήγησης

Το καθεστώς του χειριστή πλοήγησης ορίζεται από τους τοπικούς κανονισμούς, και όχι σε καμία γενική διεθνή σύμβαση. Κλασικά ο χειριστής θεωρείται ως σύμβουλος με τοπική γνώση και η αποτελεσματική πλοήγηση είναι ένα άθροισμα της αποτελεσματικότητας των ανταλλαγών επικοινωνίας και πληροφοριών μεταξύ του πλοιάρχου, του πιλότου και του άλλου προσωπικού της γέφυρας και της αμοιβαίας κατανόησης των λειτουργιών και των καθηκόντων μεταξύ τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ελεγκτής από ξηράς θα επωφεληθεί από τη βοήθεια τοπικού οδηγού, αλλά η πληθώρα των εθνικών νόμων και κανονισμών θα εμποδίσει την άμεση και παγκόσμια εισαγωγή μη επανδρωμένων σκαφών. Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει από την πλοήγηση είναι η χρήση εντολής ρυμούλκησης, Δεδομένου ότι κατά το ισχύον ναυτικό δίκαιο, είναι συνήθως ο πλοίαρχος του ποντοπόρου πλοίου, ο οποίος ρυμουλκείται. Εάν η σημερινή ρύθμιση πρόκειται να χρησιμοποιηθεί με τα μη επανδρωμένα σκάφη, θα χρειασθούν συμβατικές ρήτρες, εθνικές νομοθεσίες και τοπικοί κανονισμοί που θα πρέπει να προσαρμοστούν.

Απόδοση ευθυνών

Επί του παρόντος, οι παραβιάσεις των κανονισμών ή απαγορεύσεων ναυσιπλοΐας και λιμένος υπόκεινται σε ποινικές κυρώσεις, επιβάλλονται από τις λιμενικές αρχές και μπορεί να οδηγήσουν σε πρόστιμα, φυλάκιση ή / και κράτηση του πλοίου. Η μη φυσική παρουσία ατόμων στο μη επανδρωμένο σκάφος που εμπλέκεται σε κάποια παραβίαση των κανόνων αυτών

δεν σημαίνει ότι οι συνήθεις κανόνες ευθύνης δεν μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν, όπως ανιχνεύσιμη οδός ελέγχου και ευθύνης και η αναγνώριση του εύρους σφάλματος. Μια δυνατότητα επίλυσης τέτοιων προβλημάτων είναι η αναδιοργάνωση έτσι ώστε η λιμενική αρχή ή ένας ή περισσότεροι πάροχοι υπηρεσιών με σαφώς καθορισμένα φυσικά πρόσωπα θα μπορούσε να καθοδηγεί το πλοίο ή τουλάχιστον να επιβλέπει και να είναι σε θέση να αναλάβει άμεση δράση εάν και όταν είναι απαραίτητο. Βέβαια θα ήταν απαραίτητο να θεσπιστούν νέοι διεθνείς και εθνικοί κανονισμοί σχετικά με τα προσόντα, την κατάρτιση, την πιστοποίηση, την επιμόρφωση, την αποστολή και την ευθύνη τέτοιων φορέων εκμετάλλευσης.

Περιστατικά στη θάλασσα

Ο νόμος περί σύγκρουσης, Collision law, φαίνεται να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την άφιξη των μη επανδρωμένων πλοίων καθώς μεταβιβάζει την ευθύνη για συγκρούσεις στο πλοίο και όχι το πλήρωμα. Αυτοί οι κανόνες ισχύουν επίσης όταν η σύγκρουση προκαλείται από το σφάλμα ενός πιλότου, ακόμη και όταν η χρήση των υπηρεσιών του πιλότου είναι υποχρεωτική. Εάν μια σύγκρουση προκαλείται από σφάλμα ενός ελεγκτή από ξηράς, τίποτα δεν θα αλλάξει όσον αφορά την ευθύνη. Η σύμβαση SOLAS ( Κεφάλαιο V-Κανονισμός 33 ) θεσπίζει μια γενική αρχή σε κάθε πλοίο ότι οι πλοίαρχοι έχουν το καθήκον να απαντούν σε πληροφορίες οποιασδήποτε πηγής σχετικά με πρόσωπα που διατρέχουν κίνδυνο στη θάλασσα. και σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για τη Διάσωση του 1989, International Convention on Salvage,"… θα τα μεταχειριστούν με ανθρωπιά, εντός των δυνατοτήτων και περιορισμών του πλοίου". Η τροπολογία του 2014 SOLAS III / 7-1 απαιτεί την εκπόνηση σε κάθε πλοίο συγκεκριμένων σχεδίων και διαδικασιών και με αποτελεσματικά εξοπλισμένο για την διάσωση ανθρώπων από το νερό. Ένα μη επανδρωμένο σκάφος δεν διαθέτει την υποδομή που θα επέτρεπε στους ελεγκτές από ξηράς να αντιμετωπίζουν καταστάσεις κινδύνου και να ακολουθήσουν την εξαίρεση ότι δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν. Υπάρχει όμως η δυνατότητα τα μη επανδρωμένα σκάφη να λειτουργήσουν ως σκάφη μόνο για έρευνα, λόγω του καλύτερου τεχνικού εξοπλισμού τους για την εύρεση ανθρώπων και αντικειμένων από τη θάλασσα. Αυτό θα μπορούσε να εξοικονομεί χρόνο και να βοηθά τα άλλα σκάφη να πλησιάσουν και να σώσουν τα άτομα που βρέθηκαν από ένα μη επανδρωμένο σκάφος.

Λαθρεπιβάτες και Πειρατές

Κατά ειρωνικό τρόπο, φαίνεται ότι από τους πιθανούς επιβάτες σε ένα μη επανδρωμένο πλοίο, οι λαθρεπιβάτες θα είναι οι μόνοι που θα διατηρήσουν το καθεστώς τους στο ναυτικό δίκαιο όπως είναι. Όπως και αν είναι κατασκευασμένα, πάντα υπάρχει η πιθανότητα να επιβιβαστεί ένας λαθρεπιβάτης. Σύμφωνα με τους ορισμούς της Σύμβασης του 1957 για τους λαθρεπιβάτες και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΙΜΟ του 2011, ο λαθρεπιβάτης είναι το άτομο που επιβιβάζεται χωρίς τη συγκατάθεση του πλοιοκτήτη ή του πλοιάρχου. Ο ισχύων νόμος για τους λαθρεπιβάτες θα χρειαζόταν ορι-

σμένες τροποποιήσεις, διότι δεν θα υπήρχε κανένας πλοίαρχος που να μπορεί να λάβει μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Αυτό οδηγεί σε ερωτήσεις σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται οι λαθρεπιβάτες στα μη επανδρωμένα σκάφη, δηλαδή μπορούν να ληφθούν φυσικά μέτρα από απόσταση. Επίσης, όπως και οι λαθρεπιβάτες, θα ήταν αφελές να υποθέσουμε ότι δεν θα υπήρχαν πειρατές και τρομοκράτες κατάντη λειτουργία των μη επανδρωμένων πλοίων. Μπορεί ακόμη και να θεωρηθεί ότι αυτά τα νέα πλοία θα είναι ήπιος στόχος και θα φέρνουν νέους παίκτες στη σκηνή. Από την άποψη της πλοιοκτήτριας εταιρείας, εκτός από το φορτίο, η ανθρώπινη παρουσία στο πλοίο σημαίνει επίσης έναν ελκυστικό στόχο όταν πρόκειται για επιθέσεις πειρατείας, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις τα μέλη του πληρώματος κρατούνται όμηροι ή απαγάγονται μέχρι να πληρώσουν λύτρα. Κατά την έννοια της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας δεν είναι τόσο σαφές ότι ο χάκερ ή περατής του κυβερνοχώρου, των συστημάτων πληροφορικής θα είναι πειρατής. Ενδεχομένως θα μπορούσε να εφαρμοστεί η SUA Σύμβαση του 2005 ΗΠΑ, δεδομένου ότι δεν υποθέτει ότι όλες οι πράξεις διαπράττονται επί του σκάφους, αλλά περιέχει επίσης κάποιες διατάξεις σχετικά με τις εξουσίες του πλοιάρχου, οι οποίες βέβαια φαίνονται και πάλι ανέφικτες.

Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ)

Ο ΙΜΟ, ήδη από το 2017, ενέκρινε κατευθυντήριες στρατηγικές για την ενσωμάτωση νέων και προηγμένων τεχνολογιών στο ρυθμιστικό πλαίσιο εξισορροπώντας τα οφέλη που απορρέουν από νέες και προηγμένες τεχνολογίες σε σχέση με θέματα ασφάλειας και προστασίας,, το δυνητικό κόστος για τη βιομηχανία και τον αντίκτυπό τους στο προσωπικό, τόσο στο πλοίο όσο και στην ξηρά. Την αναψηλάφηση των κανονιστικών πλαισίων και την διαμόρφωση της νομολογίας ξεκίνησε ο ΙΜΟ στην 99η σύνοδό του Μαΐου 2018, με προκαταρκτικές εργασίες για να εξετάσει πόσο ασφαλή και περιβαλλοντικά συμβατά είναι τα θαλλασοπλοούντα αυτόνομα πλοία (MASS). Η Επιτροπή για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (MSC) ενέκρινε ένα πλαίσιο για την άσκηση κανονιστικής ρύθμισης, συμπεριλαμβανομένων των προκαταρκτικών ορισμών και των βαθμών αυτονομίας λειτουργίας, καθώς σημειώθηκε ότι θα μπορούσε να λειτουργεί σε έναν ή περισσότερους βαθμούς αυτονομίας για τη διάρκεια ενός μόνο ταξιδιού. Ως πρώτο βήμα, η άσκηση οριοθέτησης του πεδίου εφαρμογής προσδιορίζει τις ισχύουσες διατάξεις σε έναν συμφωνημένο κατάλογο μέσων του ΙΜΟ και αξιολογεί τον τρόπο με τον οποίο μπορούν ή όχι να εφαρμοστούν σε πλοία με διαφορετικό βαθμό αυτονομίας λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, το ανθρώπινο στοιχείο, την τεχνολογία και τους λειτουργικούς παράγοντες. Η πρώτη έκθεση του MSC υποβλήθηκε ήδη στην 100η σύνοδο του Δεκεμβρίου 2018. Η ομάδα αλληλογραφίας θα ασχοληθεί με την διενέργεια μιας αρχικής αξιολόγησης των κανονισμών SOLAS III / 17-1 (Ανάκτηση ατόμων από την θάλλασα), SOLAS V / 19.2 (Απαιτήσεις μεταφοράς για τη μεταφορά εξοπλισμού πλοήγησης και συστημάτων πλοήγησης), SOLAS

ΙΙ-1 / 3-4 (Διατάξεις και διαδικασίες ρυμούλκησης έκτακτης ανάγκης) και V / 22 (Ορατότητα γέφυρας πλοήγησης). Επίσης περιλαμβάνονται κανονισμοί σύγκρουσης (COLREG), φόρτωση και σταθερότητα (Load Lines), εκπαίδευση των ναυτικών και των αλιέων (STCW, STCW-F), έρευνα και διάσωση (SAR), τη μέτρηση χωρητικότητας (Tonnage Convention) και ειδικά όργανα επιβατικών πλοίων (SPACE STP, STP). Σε έναν όλο και περισσότερο ψηφιακά συνδεόμενο κόσμο, η προστασία των ψηφιακών δεδομένων και των συστημάτων τεχνολογίας έχει καταστεί προτεραιότητα. Η αυξανόμενη απειλή των κυβερνοεπιθέσεων είναι το αδύναμο τμήμα των μη επανδρωμένων πλοίων και η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο τους είναι πρωταρχικής σημασίας. Το 2017 διαμορφώθηκαν οι Κατευθυντήριες Γραμμες του IMO για τη διαχείριση της ασφάλειας του κυβερνοχώρου στη ναυτιλία (2017 ΙΜΟ Guidelines on Maritime Cyber Risk Management), οι οποίες μπορούν να ενσωματωθούν στις υφιστάμενες διαδικασίες διαχείρισης κινδύνων καιείναι συμβατές με τις Κατευθυντήριες Γραμμές για την ασφάλεια των πλοίων στον κυβερνοχώρο (Guidelines on Cyber Security Onboard Ships) που ανέπτυξαν από κοινού το Διεθνές Ναυτικό Επιμελητήριο (International Chamber of Shipping – ICS) και BIMCO(Baltic and International Maritime Council). Επίσης, ο ΙΜΟ υιοθέτησε ένα ψήφισμα σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο στη ναυτιλία, το οποίο προτρέπει τις εθνικές διοικήσεις να διασφαλίσουν ότι οι κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο αντιμετωπίζονται κατάλληλα,

42

αρχής γενομένης από 1/1/2021, στο πλαίσιο των υφιστάμενων συστημάτων διαχείρισης ασφάλειας, όπως ορίζονται στον Διεθνή Κώδικα Ασφαλούς Διαχείρισης (International Safety Management Code).

Το ναυτικό δίκαιο, lex maritima, θα επιβιώσει;

Η έκφραση “No seafarers no sea trade” που εξέφρασε ο διαπρεπής νομικός Puttfarken το 1997 φαίνεται τουλάχιστον να είναι θεμελιωδώς λανθασμένη. Ο αντίκτυπος στην ναυτιλιακή βιομηχανία της αντικατάστασης στο εγγύς μέλλον της σκληρής δουλειάς των πλοιάρχων, αξιωματικών και του πληρώματος από τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και της τεχνητής νοημοσύνης πλοίων, με την βοήθεια ελεγκτών από ξηράς, έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τους κοινωνικούς και οικονομικούς παραμέτρους της ναυτιλιακής βιομηχανίας όπως έκανε και η εισαγωγή των μεταλλικών κατασκευών και του ατμού το δέκατο ένατο αιώνα. Αφ’ ετέρου το ναυτικό δίκαιο με τη μακρά ιστορία του, φαίνεται εκ πρώτης όψεως να είναι σχετικά καλά οπλισμένο για αυτή την τεχνολογική καινοτομία, καθώς και οι εκτεταμένες και αναμφίβολα αναγκαίες προσαρμογές στο υφιστάμενο δημόσιο και ιδιωτικό ναυτικό δίκαιο θα είναι απίθανο να επιφέρουν επανάσταση. Το Ναυτικό δίκαιο δεν θα εξασθενήσει αλλά θα εισέλθει σε μια νέα φάση ανάπτυξης, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την διάρκεια, την συνοχή, την προσαρμοστικότητα και την αναγκαιότητα αυτού του κλάδου δικαίου.

Του Παναγιώτη Αρώνη

Τ

ο Δημοτικό θέατρο ευρίσκεται στο κέντρο του Πειραιά στη πλατεία Κοραή. Τα εγκαίνια του έγιναν στις 9/4/1895. Θεωρείται τρομερή η ιδέα αυτής τής δημιουργίας, όταν λάβουμε υπόψη ότι το 1883 οι κάτοικοι του Πειραιά δεν ξεπερνούσαν τους 27.000 κατοίκους. Η απόφαση για την ανέγερση πάρθηκε επί Δημάρχου Τρύφωνα Μουτζοπούλου και με Δημ. Συμβούλους Πικιώνη, Βολανάκη, Καραμπέλη και Αρ. Σκυλίτση. Αναφέρω τα πολύ γνωστά ονόματα της εποχής. Η κατασκευή του μεγάλου αυτού έργου οροθετήθηκε επί δημαρχίας Αρ. Σκυλίτση 1883-1887. Τα σχέδιο εκπόνησε ο αρχιτέκτονας Ι. Λαζαρίμος, Πειραιώτες (Υδραίικης καταγωγής). Οι εργασίες ανέγερσης τελείωσαν το 1895. Το κτίριο είναι ορθογώνιου σχήματος 34x34,50 μ.

Δημοτικό Θέατρο Πειραιά Το πρόπυλο της κυρίας εισόδου αποτελείται από τέσσερεις κορινθιακούς κίονες και αέτωμα. Την αίθουσα φώτιζε ένας τεράστιος πολυέλαιος, (υπάρχει και σήμερα) και λειτουργούσε με γκάζι. Η σκηνή του θεάτρου σώζεται αλώβητη. Έχει διαστάσεις 20x14 μ. Θεωρειται το κορυφαίο σωζόμενο ελληνικό θεατρικό κτίριο του 19ου αιώνα. Η χωρητικότητα του 1.300 θέσεις περίπου. Τα πρώτα έργα που ανεβάστηκαν με μεγάλη επιτυχία είναι: "Μαρία Δοξαπατρη", του Βερναδάκη, "Προμηθεύς του Καλοστοπη, Βασίλειος Βουλγαροκτόνος του Στρατίγη, Αγαπητικός της Βοσκοπούλας του Κορομηλά. Από τους πιο σημαντικούς που δίδαξαν το ταλέντο τους ήταν οι σκηνοθέτες, Ροντήρης, Μπινιάρης, Νικολάκης καθώς και οι σπουδαίοι ηθοποιοί Βεάκης, Φωτόπουλος, Διαμαντόπουλος, Τραϊφόρος, Δ. Παπαμιχαήλ, Α. Μπάρκουλης. Το 1946-47 έγινε η δεύτερη μεγάλη επισκευή επί δημαρχίας Χαραλαμπουλου. Το 1952 επί Δημαρχίας Ανδριανόπουλου το Δημόσιο. Θέατρο απέκτησε σύγχρονες μηχανικές εγκαταστάσεις. Το 1962 επί Δημαρχίας Ντεντιδακη έγινε αντικατάσταση των ξύλινων καθισμάτων τής πλατείας με βελούδινα και το 1968 επί Δημαρχίας Σκυλίτση έγινε ο ολοκληρωτικός εξωραϊσμός και του φουαγιέ. Η τελευταία και μεγάλη ανακαίνιση έγινε επί δημαρχίας Βασιλείου Μιχαλολιάκου.

44

Κatradis Group of Companies High Performance Ropes

Performance to the maximum!

For Your Safer-Stronger & Simpler Mooring Operation

You are welcome to visit us at our booth in Hall 3, Stand No 3.110 at the Posidonia Exhibition. 4-8 June 2018.

UHMWPE, Aramid & Îœixed Ropes for LNG / LPG Carriers and Tankers Steel Wire Ropes - Sacrificial Anodes - Anchors & Anchor Chains Port Development Equipment - Vessel Deck Equipment 11, Psaron str., 186 48 Piraeus, Greece, T: +30 2104060300 F: +30 2104626268 & +302104619631 E: info@katradis.com - www.katradis.com

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το νερό, η ζωή & ο άνθρωπος Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

47

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Το νερό της γης από τον σχηματισμό της μέχρι σήμερα

Ό

πως αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο μας (Εξάντας Φεβρουαρίου 2019), ή εμφάνιση και η ύπαρξη του νερού στη Γη ανάγεται στα πρώτα εκατομμύρια χρόνια από την δημιουργία του πλανήτη μας. Η γεωμορφολογία της Γης όμως και η κατανομή του νερού σ’ αυτήν δεν ήταν η ίδια από τα πρώιμα χρόνια της ηλικίας της μέχρι σήμερα αλλά συνεχώς μεταβαλλόταν. Σύμφωνα με την επιστήμη της αστροφυσικής η γη δημιουργήθηκε κατά τον ακόλουθο τρόπο. Μετά από την κατάρρευση ενός τεράστιου αστέρος, ένα τμήμα από τα συντρίμμια του απετέλεσε την ύλη από την οποία δημιουργήθηκε το ηλιακό μας σύστημα. Η μάζα αυτής της πυρακτωμένης ύλης άρχισε να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της και γύρω από το κέντρο του γαλαξία μας. Εξαιτίας φυγόκεντρων δυνάμεων η μάζα αυτή διαχωρίστηκε σε ένα κύριο μεγάλο κεντρικό τμήμα που απετέλεσε τον Ήλιο και μικρότερα μέρη που σχημάτιζαν νεφελώματα υπό την μορφή δακτυλίων που περιστρέφονταν γύρω απ’ αυτόν. Σιγά-σιγά τα νεφελώματα αυτά από την δύναμη της βαρύτητας συμπτύχθηκαν σε συμπαγή ουράνια σώματα, τους πλανήτες, μεταξύ των οποίων την τρίτη θέση από τον ήλιο κατέχει η Γη. Η ηλικία της γης σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της επιστήμης ανέρχεται σε περίπου 4,6 δισεκατομμύρια έτη.

Κατ’ αυτήν την περίοδο, περίπου μετά από 50-100 εκατομμύρια χρόνια από τον σχηματισμό της Γης δημιουργήθηκε και η Σελήνη από την πρόσκρουση πάνω στη Γη ενός τεράστιου ουρανίου σώματος, πιθανόν κάποιου άλλου πλανήτη της τάξεως μεγέθους του Άρη, που περιφερόταν σε πολύ κοντινή απόσταση από τη Γη.

Η δημιουργία της Σελήνης, η γκρι και η γαλάζια Γη

Μετά τον σχηματισμό της Γης σαν ενιαίο συμπαγές σώμα η μάζα της ήταν διάπυρη και σε ρευστή κατάσταση. Σταδιακά τα βαρύτερα στοιχεία της όπως κυρίως ο σίδηρος και το νικέλιο καθώς και άλλα στοιχεία σε μικρότερες αναλογίες συγκεντρωθήκαν στο κέντρο της και απετέλεσαν τον πυρήνα, ενώ στην επιφάνεια παρέμειναν τα ελαφρότερα και πτητικότερα στοιχεία, τα οποία δημιούργησαν τον φλοιό της, ο οποίος σταδιακά ψυχόταν και στερεοποιούνταν. Η μάζα της Γης μεταξύ του πυρήνα και του φλοιού, η οποία ονομάζεται μανδύας, βρισκόταν σε ρευστή κατάσταση και σε διαρκή κίνηση και κατά διαστήματα διέσπαγε τον φλοιό και χυνόταν πάνω σ’ αυτόν. Καθ’ όλη αυτή την περίοδο η Γη δεχόταν καταιγισμό αστεροειδών που επίσης διέσπαγαν τον φλοιό της και τον κρατούσαν σε μία ημίρρευστη κατάσταση. Μεγάλες ποσότητες αερίων διέφευγαν και περιβάλλανε την Γη δημιουργώντας μία πρώιμη βαριά ατμόσφαιρα που εξασκούσε μεγάλη πίεση στην επιφάνειά της. Νερό που έφθανε στη Γη από κομήτες και μετεωρίτες ή ανερχόταν από το κέντρο της μέσω ηφαιστείων ήταν σε αέρια κατάσταση ένεκα της μεγάλης θερμοκρασίας της επιφάνειας της Γης.

48

Από την πρόσκρουση αυτή μέρος του άλλου πλανήτη ενσωματώθηκε με την Γη ενώ το υπόλοιπο δημιούργησε την Σελήνη που άρχισε να περιφέρεται ένεκα της βαρύτητας γύρω από αυτήν σαν δορυφόρος της. Μετά την πρόσκρουση αυτή και την δημιουργία της Σελήνης άλλαξε η κλίση του άξονα περιστροφής της Γης γύρω από τον εαυτό της και αυξήθηκε η διάρκεια της περιστροφής αυτής. Από τα ανωτέρω γεγονότα προκλήθηκαν αντιστοίχως η διαδοχή των τεσσάρων εποχών του έτους και η σημερινή διάρκεια του ημερονυκτίου. Εξαιτίας των πολύ υψηλών θερμοκρασιών που επακολούθησαν μετά την ανωτέρω πρόσκρουση ότι νερό υπήρχε στην επιφάνεια της Γης εξατμίστηκε και πέρασε στην ατμόσφαιρα. Όλη την ανωτέρω περίοδο η Γη ήταν πυρακτωμένη αλλά η επιφάνειά της δεν φαινόταν από το διάστημα ένεκα της πυκνής ατμόσφαιρας που την περιέβαλλε και της προσέδιδε ένα γκρι σκούρο χρώμα.

ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΓΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Με την πάροδο του χρόνου η Γη ψύχονταν και πολλές πτητικές ενώσεις, όπως και οι υδρατμοί, που ήταν στην ατμόσφαιρα υπό αέρια μορφή υγροποιούνταν και κατέπιπταν στην Γη. Κατ’ αυτό τον τρόπο συναντώντας την θερμή επιφάνεια της Γης μέρος τους επανεξατμίζονταν αλλά και η Γη ψύχονταν πιο πολύ. Υπό αυτές τις συνθήκες υπήρξε μία περίοδος κατά την οποία έλαβαν χώρα φοβερές σε ένταση και διάρκεια καταιγίδες και οι τεράστιες ποσότητες νερού που βρίσκονταν στην βαριά και πυκνή ατμόσφαιρα της Γης τελικά κατέπεσαν και κάλυψαν όλη την επιφάνειά της αφήνοντας νησίδες ξηράς. Ήδη είχαν περάσει περίπου 700 εκατομμύρια χρόνια από τον σχηματισμό της Γης. Μετά την περίοδο αυτή ο φλοιός της Γης άρχισε να στερεοποιείται και να σταθεροποιείται. Κατά την διάρκεια των καταιγίδων το νερό καταπίπτοντας στη γη συμπαρέσυρε από την ατμόσφαιρα και μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και οξειδίων του αζώτου που απετέλεσαν αργότερα τα βασικά δομικά συστατικά για την ανάπτυξη της χλωρίδας και της πανίδας της γης. Μετά την περίοδο των έντονων βροχοπτώσεων η ατμόσφαιρα της Γης αραίωσε κατά πολύ και η επιφάνεια της ήταν πλέον ορατή από το διάστημα εμφανίζοντας ένεκα του νερού που την περιέβαλλε ένα υπέροχο γαλάζιο χρώμα.

Η διαχρονική κατανομή του νερού στην επιφάνεια της Γης

Με την πάροδο του χρόνου ο διάπυρος και ρευστός μανδύας βρισκόμενος υπό πίεση διέσπαγε τον φλοιό δημιουργώντας ηφαιστειακές εκρήξεις και μέρος του εξερχόταν στην επιφάνεια της γης, όπου ψυχόμενο δημιουργούσε νέες νησίδες ξηράς. Οι νησίδες αυτές πολλαπλασιαζόμενες με τον καιρό

και ενωνόμενες μεταξύ των δημιούργησαν τις ηπείρους και τους μεταξύ αυτών ωκεανούς. Η απόσταση της Σελήνης από την Γη, αμέσως μετά την δημιουργία της Σελήνης, ήταν πολύ πιο μικρή από την σημερινή και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα εξαιτίας της μεταξύ των δύο αυτών ουρανίων σωμάτων έλξεως την δημιουργία μεγάλων παλιρροιών στη Γη. Η Σελήνη όμως διαρκώς απομακρυνόταν από την Γη και συνεχίζει και σήμερα να απομακρύνεται κατά μία πολύ μικρή απόσταση κατ’ έτος. Μετά την πάροδο δισεκατομμυρίων ετών, σήμερα, η απόσταση της Σελήνης είναι πλέον αρκετά μεγάλη ώστε οι παλίρροιες να είναι πολύ μικρής εντάσεως και να μην δημιουργούν προβλήματα στα οικοσυστήματα της Γης και την διαβίωση των ανθρώπων. Ο φλοιός της Γης δεν είναι τελείως ενιαίος αλλά παρουσιάζει ρωγμές που τον διαχωρίζουν σε πλάκες, τις λεγόμενες τεκτονικές πλάκες, οι οποίες κατά κάποιο τρόπο επιπλέουν στην υποκείμενη ρευστή διάπυρη μάζα του μανδύα της Γης. Από την απομάκρυνση τεκτονικών πλακών που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας η έκταση της θάλασσας αυξάνει και οι ήπειροι τις οποίες διαχωρίζει η θάλασσα αυτή απομακρύνονται μεταξύ των ενώ από την σύγκλιση υποθαλάσσιων πλακών οι ήπειροι που διαχωρίζει η θάλασσα πλησιάζουν μεταξύ των, στο σημείο δε της σύγκλισης των πλακών μπορεί να υπάρξει υπερύψωση της ξηράς και δημιουργία νησιών. Αντίστοιχα φαινόμενα λαμβάνουν με την μετακίνηση τεκτονικών πλακών που η διαχωριστική τους γραμμή βρίσκεται στην ξηρά. Μπορεί τμήματα ξηράς να απομακρύνονται μεταξύ των και ανάμεσά τους να δημιουργούνται χαράδρες ή θάλασσα ή να υπερυψώνεται η ξηρά και να δημιουργούνται υψηλά όρη. Όλα αυτά βέβαια πραγματοποιούνται με αργό ρυθμό κατά την διάρκεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών και εξαιτίας όλων των ανωτέρω μεταβολών, αν και η μάζα της Γης παραμένει σταθερή, η γεωμορφολογία της, δηλαδή το σχήμα, το μέγεθος και η θέση των ηπείρων, των ωκεανών και γενικά το ανάγλυφο της επιφάνειάς της, κάποτε βίαια, αλλά συνήθως με βραδύ ρυθμό μεταβάλλεται συνεχώς.

Η ποσότητα και η σημερινή κατανομή του νερού στη Γη

Η ποσότητα του νερού της Γης αύξανε συνεχώς από την αρχή του σχηματισμού της με την βροχή κομητών και αστεροειδών που έπεφταν σ’ αυτήν κατά τα πρώιμα στάδια της ηλικίας της και μετέφεραν νερό σ’ αυτήν. Η πτώση των αστρικών αυτών σωμάτων με την πάροδο του χρόνου μειωνόταν σταδιακά και μετά από μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια σχεδόν σταμάτησε με αποτέλεσμα την επικράτηση ηρεμίας στην επιφάνεια της Γης. Αυτό το γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα και την σταθεροποίηση της ποσότητας του νερού της Γης από τότε έως και σήμερα. Το νερό αν και καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της Γης, περίπου το 71 % αυτής, είναι δυσανάλογα μικρό σε σχέση με την ολική της μάζα. Εάν υποθέταμε ότι όλο το νερό της Γης συγκεντρωνόταν σε μία σφαίρα τότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αναλογία της με την σφαίρα της Γης θα ήταν παρόμοια περίπου με την αναλογία που έχει μία μπάλα του γκολφ με μία μπάλα του μπάσκετ. Ο Jack Cook, ερευνητής της αμερικάνικης Γεωλογικής Υπηρεσίας, δημιούργησε την παρακάτω εικόνα που δείχνει την Γη χωρίς το νερό και το

49

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού νερό της συγκεντρωμένο σε μία σφαίρα εκτός αυτής για να δείξει πόσο λίγο νερό έχουμε στην πραγματικότητα:

Εκτιμάται ότι η συνολική ποσότητα του νερού της Γης σήμερα ανέρχεται 1.386.000.000 Km3. Η ποσότητα αυτή, όπως φαίνεται από το ακόλουθο σχήμα 1, είναι κατανεμημένη στην θάλασσα κατά 97%, στην ξηρά κατά 2,8 % περίπου και ελάχιστη ποσότητα, περίπου 0,2%, στην ατμόσφαιρα.

νερό της θάλασσας δε παρουσιάζει παντού την ίδια περιεκτικότητα σα άλατα. Σε θερμά μέρη όπου η εξάτμιση του νερού είναι πιο έντονη η περιεκτικότητα του νερού σε άλατα είναι μεγαλύτερη από ψυχρά μέρη όπου η εξάτμιση του θαλασσινού νερού είναι μικρότερη. Επίσης το νερό της θάλασσας πλησίον σε ακτές που εκβάλλουν μεγάλα ποτάμια ακόμη και σε μεγάλη απόσταση από τις ακτές είναι αρκετά γλυκό σαν να είναι νερό λίμνης. Το νερό της Γης που υπάρχει στην ατμόσφαιρα βρίσκεται υπό την μορφή υδρατμών, είναι καθαρό νερό αλλά όταν πέφτει υπό την μορφή βροχής παρασύρει προς την γη διάφορα αέρια και σκόνη που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα. Είναι ελάχιστο και μη χρησιμοποιήσιμο κατά συστηματικό τρόπο. Το 3% του νερού της Γης, το οποίο βρίσκεται στην ξηρά είναι νερό γλυκό. Όταν λέμε γλυκό νερό δεν εννοούμε ότι δεν περιέχει καθόλου άλατα, αλλά ότι η περιεκτικότητά του σε αυτά είναι χαμηλή και κατάλληλη ώστε να ενδείκνυται για πόση, οικιακή χρήση και για διάφορες άλλες βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου. Για τις ανωτέρω ανάγκες του ανθρώπου όμως μόνο ένα ποσοστό του νερού της ξηράς, του γλυκού νερού δηλαδή, είναι προσβάσιμο από τον άνθρωπο. Όπως φαίνεται και από το ακόλουθο σχήμα 2, σήμερα το 79% του γλυκού νερού βρίσκεται στους πόλους υπό μορφή πάγων, το 20% είναι κάτω από την επιφάνεια της Γης και μόνο τι 1 % είναι επιφανειακά νερά.

Σχήμα 2. Το γλυκό νερό της Γης

πάγοι 79%

Σχήμα 1. Κατανομή του νερού της Γης επιφανειακά νερά 1

γλυκό νερό 2,8%

το νερό της θάλασσας 97%

υπόγεια νερά 20%

ατμοσφαιρικό νερό 0,2% υπόγεια νερά 20%

νερό ατμόσφαιρας 0,2%

γλυκό νερό 2,8%

νερό θάλασσας 97%

Το νερό της θάλασσας είναι αλμυρό και ακατάλληλο για πόση, μαγείρεμα, πλύσιμο και ως υλικό για διάφορες κατασκευές. Η αλμυρή γεύση του νερού της θάλασσας οφείλεται στην μεγάλη περιεκτικότητά του σε άλατα και κατά κύριο λόγο στο χλωριούχο Νάτριο, η οποία κυμαίνεται σε 3,1-3,8 %. Τα άλατα αυτά προέρχονται από τα νερά των ποταμών που καταλήγουν στην θάλασσα και στο πέρασμά των διαλύουν και παρασύρουν διάφορα πετρώματα. Έτσι ενώ από την θάλασσα με την εξάτμιση απομακρύνεται καθαρό νερό χωρίς άλατα, καταλήγει σ’ αυτήν νερό με άλατα. Αυτό είχε σαν συνέπεια με την πάροδο εκατομμυρίων ετών να αυξηθεί η αλατότητα του θαλασσινού νερού. Μία άλλη αιτία της μεγάλης περιεκτικότητας του θαλασσινού νερού σε άλατα είναι η αποφόρτιση μεγάλων ποσοτήτων αλάτων στην θάλασσα από τις εκρήξεις υποθαλάσσιων ηφαιστείων. Το

50

πάγοι 79%

επιφανειακά νερά 1%

Υπήρξαν στο παρελθόν εποχές, που ονομάζονται εποχές των παγετώνων, κατά τις οποίες εξαιτίας των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών που επικρατούσαν στη Γη, μεγάλο ποσοστό της ξηράς αλλά και της θάλασσας καλύπτονταν από πάγους. Κατ’ αυτές τις περιόδους άλλαζαν οι αναλογίες των νερών του σχήματος 2. Σύμφωνα με την επιστήμη της παλαιοντολογίας υπήρξαν πέντε εποχές παγετώνων, όπως φαίνεται από τον ακόλουθο πίνακα: παγετωνική περίοδος

χρονολογική περίοδος εκατομμύρια χρόνια

Χουρονιανή

2.400-2.100

κρυογενής

800-635

Ανδέων-Σαχάρας

450-420

Καρού

350-260

Τεταρτογενής

2,58 έως σήμερα

ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΓΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Ανάμεσα στις περιόδους αυτές άλλαζε το κλίμα της γης, αύ- και να χρησιμοποιείται για την διατροφή και τις λοιπές βιοτιξανε η θερμοκρασία και έλιωναν οι πάγοι σε μεγάλο ποσο- κές ανάγκες του ανθρώπου. στό. Με το λιώσιμο των πάγων αύξανε η στάθμη της θάλασ- Τα νερά που βρίσκονται πάνω στην Γη αποτελούν την υδρόσας, ενώ κατά την διάρκεια των παγετώνων μειώνονταν. Οι σφαιρα της Γης. Όλο το νερό της Γης βρίσκεται σε μία διαρκή περίοδοι των παγετώνων επηρέασαν την χλωρίδα και την κυκλική κίνηση, από την θάλασσα και τις λίμνες στην ατμόπανίδα της Γης και γενικά την εξέλιξη της ζωής. σφαιρα από την ατμόσφαιρα πάλι στη θάλασσα, τις λίμνες και Σύμφωνα με το σχήμα 2, το 20% του γλυκού νερού είναι την ξηρά και από την ξηρά πάλι πίσω στην θάλασσα. Αυτή υπόγεια νερά, τα νερά που βρίσκονται κάτω από το έδαφος η κίνηση λέγεται κύκλος του νερού ή υδρολογικός κύκλος και συνιστούν τον υπόγειο υδροφορέα της Γης. Τέλος το 1% και θα αποτελέσει το αντικείμενο του επόμενου άρθρου μας είναι επιφανειακά νερά, τα οποία αποτελούν το νερό που στον Εξάντα. βρίσκεται στην επιφάνεια της Γης και πάνω απ’ αυτήν. Από Σχήμα 3. Επιφανειακά νερά τις ανωτέρω κατηγορίες μόνο τα επιφανειακά νερά και σε υδρατμοί 8% ένα πολύ μικρότερο ποσοστό τα υπόγεια νερά είναι προσβάσιμα για χρήση της διατροφής και των διαφόρων βιοτικών νερό βιόσφαιρας 1% υγρασία εδάφους 38% αναγκών του ανθρώπου. Από τα επιφανειακά νερά, όπως φαίνεται και στο ακόλουθο σχήμα 3, το 1% βρίσκεται στην βιόσφαιρα. Είναι το νερό το οποίο βρίσκεται στα φυτά, τα ζώα και τον άνθρωπο και το νερό λιμνών οποίο όπως γνωρίζουμε αποτελεί σημαντικό μέρος του σώ- και ποταμών 52% ματός τους. Το 8% βρίσκεται στην ατμόσφαιρα υπό την μορφή υδρατμών, το 38% υπό την μορφή υγρασίας και βρίσκεται πάνω στην επιφάνεια του χώματος και των φυτών και το 52% αποτελεί το νερό των λιμνών και των ποταυγρασία εδάφους 38% υδρατμοί 8% μών. Από τις ανωτέρω κατηγορίες μόνο το νερό των λιμνών νερό βιόσφαιρας 1% νερό λιμνών 52% και των ποταμών είναι δυνατόν να λαμβάνεται συστηματικά

Βιβλιογραφία: 1. Η εμφάνιση του νερού στη Γη, Πέτρος Τζιας, περιοδικό Εξάντας, τεύχος Φεβρουαρίου 2019. 2. History of EarthWikipedia, en.wikipedia.org/wiki/History of Earth. 3. The Big Earth Book, Mark Brake and Brendan Kearney, Lonely Planet Kids.

4. Our Planet the Earth, A.V. Byalko, Science for everyone, MIR. 5. Some Aspects of the Formation of the Solar System, Vsevolod N. Anfilogov, Yurij Khachay, Springer. 6. The Story of Earth, Robert M. Hazen, Viking. 7. Origin and Evolution of Earth, Research Questions for a Changing Planet, The National Academic Press. 8. Νερό-Βικιπαίδεια, el.wikipedia.org/wiki/Νερό 9. Όλο το νερό της γης σε μία σφαίρα-Αντικλείδι, antikleidi.com/2012/05/10/all-of-earth-water-in-a-single-sphere 10. Αλμυρό νερό-Βικιπαίδεια, el.wikipedia.org/wiki/Αλμυρό νερό. 11. The Water Cycle, Nikole Brooks Bethea, PE, Science Foundations, Chelsea House, An InfoBase Learning Company. 12. The Natural History of the Earth, Richard John Huggett, Routledge, Taylor and Francis Group.

13. Glaciers, Sea Ice, and Ice Formation, Britannica Educational Publishing. 14. Εποχή των Παγετώνων-Βικιπαίδεια, el. Wikipedia. org/wiki/ Εποχή των παγετώνων.

51

Mylaki Shipping Agency Ltd Ship Agency • Ship-to-Ship Transfers • Protecting Agency • Canal and Straits Transits Electronic Customs Clearances • Ship Supply • Husbandry Services • Ship Lay-Up Change of Management / Ownership • Technical Support • Ship Repairs

43, Iroon Polytechniou Ave. 185 35 Piraeus, Greece T: +30 210 422 3355 F: +30 210 422 3356 ops@mylakiltd.gr www.mylakiltd.gr

Greece Ag. Theodoroi: 1, Spirou Meleti St., 200 03 Ag. Theodoroi T: +30 27410 62301 / F: +30 210 422 3356 Alexandroupolis: 6, M. Botsari St., 681 00 Alexandroupolis T: +30 21670 05952 / F: +30 23102 23932 Aliveri (Mylaki Port): 18, A. Nika St., 345 00 Aliveri T: +30 22230 23692 / F: +30 22230 23789 Chalkis: 10-12, Voudouri Ave., 341 00 Chalkis T: +30 22210 74810 / F: +30 22210 76760 Eleusis: 19, Kanellopoulou St., 192 00 Eleusis T: +30 210 556 1654 / F: +30 210 556 1655 Kavala: 1, Er. Stavrou St., 654 03 Kavala T: +30 2310 230577 / F: +30 2310 240391

Lavrion: Lavriou Sq., 195 00 Lavrion T: +30 21670 05953 / F: +30 210 422 8096 Patras: 124, Ag. Andrea St., 262 21 Patras T: +30 2610 422102 / F: +30 2610 434297 Thessaloniki: 7, Karatasou St., 546 26 Thessaloniki T: +30 2310 283375 / F: +30 2310 223932 Volos: 32, Argonafton St., 382 21 Volos T: +30 24210 23496, / F: +30 24210 39361 Yali (Island): Yali-Nissiros, 853 03 Dodecanese T: +30 22420 92086 / F: +30 22420 92086 Cyprus 7, Klimentos & Kleomenous St., CY 1061, Nicosia T: +357 22452080 / F: +357 22754801

Besides the ports/locations that we cover via our offices appearing on the relevant list, Mylaki Shipping Agency covers all Greek ports through our local correspondence.

43, Iroon Polytechniou Ave.,185 35 Piraeus, Greece Tel: +30 210 422 8085 / Fax: +30 210 422 8076 Ε-mail: tankerops@seaven.gr / dryops@seaven.gr www.seaven.gr

Office: 51 Nikis str., Neo Ikonio, Perama 18863, Greece Tel. (24h): +30 210 4411955, +30 210 4415860, +30 210 4414244 Fax: +30 210 4410813, +30 210 4421311, +30 210 4414245 e-mail: info@karapiperis-tugs.gr, karaptug@otenet.gr • web: http://karapiperis-tugs.gr

Της Άννας Βογιατζή

Π Λ ΑΤΩ Ν Ο ΘΕΪΚΟΣ (427-347 π.Χ.) ΣΤ Μέρος

Φθάνοντας στο έκτο και τελευταίο μέρος του παρόντος έργου συνεχίζουμε την αντιγραφή των διαλόγων του Πλάτωνα, από τη Βιβλιοθήκη των Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (εκδόσεις ΜΠΟΥΖΑΣ, σελ. 72).

Σ

το διάλογό του «ΣΟΦΙΣΤΗΣ» το πρόβλημα που εξετάζεται είναι ο σοφιστής και το μέσο για τον προσδιορισμό του είναι η μέθοδος της διαίρεσης (η διχοτομική διαίρεση). Εδώ ο Πλάτωνας (232α-242b) έρχεται σε αντίθεση με τον Παρμενίδη που υποστηρίζει ότι το «μή όν» δεν υπάρχει. Ο Πλάτωνας στην Πολιτεία (477α) πρέσβευε κι εκείνος ότι το «μή όν» δεν μπορεί να γίνει γνωστό. Εδώ όμως αναθεωρεί αυτή την άποψη και ομολογεί πως το «μη όν» υπάρχει κατά κάποιο τρόπο. Στον Σοφιστή όπως και στον Τίμαιο, ο Σωκράτης δεν είναι πια το κύριο πρόσωπο. Ανοίγει τη συζήτηση αλλά δεν τη διευθύνει. Τα πρόσωπα που συζητούν είναι ένας ξένος ελεάτης ανώνυμος, που κατευθύνει και τη συζήτηση, και ο Θεαίτητος. Το δύσκολο έργο της διαλεκτικής είναι προϋπόθεση για να φτάσει η ψυχή στην ιδέα. Ο Σωκράτης προκαλεί τη διαλεκτική άσκηση και στη συνέχεια παρακολουθεί σαν να καμαρώνει το μαθητή του Θεαίτητο που προχωρεί το λόγο. Στον Πολιτικό του διερευνάται η φύση του πολιτικού άνδρα, ένα από τα βασικά μελήματα της ζωής και της σκέψης του Πλάτωνα. Ο διάλογος χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο ζητάει να βρει τον ορισμό του Πολιτικού και δίνει και το μύθο των μεγάλων περιόδων του κόσμου. Στο δεύτερο (277-287) φωτίζει την εννοιολογική διαίρεση που έκανε και στο τρίτο και τελευταίο δίνει καινούργιο ορισμό του Πολιτικού. Παράλληλα επεξεργάζεται μια θεωρία για τα πολιτειακά συστήματα και την αξία τους και παρομοιάζει τον Πολιτικό-κυβερνήτη με τον τεχνίτη που υφαίνει και ταιριάζει τους διάφορους ανθρώπους σαν σε ενιαίο ύφασμα. Ο φιλόσοφος που εξαγγέλθηκε στο Σοφιστή καθαρά, δε γράφτηκε ποτέ. Ο Γληνός υποθέτει πως ο Πλάτων συγκλονίστηκε τόσο πολύ από το τρίτο ταξίδι του στη Σικελία, που όταν γύρισε πίσω δεν πίστευε πια πώς μπορεί να πραγματευτεί από κανέναν η ιδανική πολιτεία γι αυτό και δεν έγραψε το διάλογο αυτό. Στο Φίληβο το θέμα που εξετάζεται είναι, αν η ηδονή ή η γνώση αποτελεί τον υπέρτατο σκοπό της ζωής του ανθρώπου. Φαίνεται πως τότε υπήρχαν δύο αντιμαχόμενες απόψεις που πολώνονταν κατά τρόπο μονόπλευρο. Στο διάλογο αυτό ο Πλάτωνας δείχνει ότι ούτε το ένα φτάνει, ούτε το

58

άλλο. Και η ηδονή και η γνώση χωρίζονται η κάθε μια τους σε πολλές επί μέρους έννοιες, η δε διερεύνηση προχωρεί με τη γνωστή πια μέθοδο της διαίρεσης. Εδώ όμως ανακύπτει το πρόβλημα της ενότητας της ιδέας και του τρόπου συμβιβασμού της με την πολλαπλότητα των αισθητών αντικειμένων. Στον Φιληβο ο Σωκράτης είναι ο κορυφαίος του

ΠΛΑΤΩΝ Ο ΘΕΪΚΟΣ

έργου, όμως δεν είναι πια ούτε ζητητικός, ούτε ερευνητικός, αλλά μιλάει από μια σταθερή θέση. Δεν είναι μαιευτικός όπως ήταν ακόμα στον Θεαίτητο. Ο Τίμαιος είναι διάλογος για τη δημιουργία. Βλέπουμε δηλ. τον Πλάτωνα στα γεροντικά του έργα να καταπιάνεται με την κοσμολογία και την οντολογία, ενώ στα προηγούμενα έργα του ερευνούσε τα έργα του ανθρωποκεντρικά. Τον διάλογο αυτό τον είχε σχεδιάσει σαν μέρος μιας τριλογίας. Το δεύτερο έργο του ήταν ο Κριτίας που έμεινε ατελείωτος, και σχεδίαζε σαν τρίτο έργο ένα διάλογο με τίτλο Ερμοκράτης που δε γράφτηκε ποτέ. Ο κύριος ομιλητής είναι ο Πυθαγορικός Τίμαιος από τους Λοκρούς της κάτω Ιταλίας. Η δημιουργία του κόσμου γίνεται από ένα δημιουργό. Όμως αυτό δεν έχει ελεύθερη βούληση, γιατί έχει το βλέμμα του στραμμένο προς τις αιώνιες ιδέες απ΄όπου αντιγράφει και πλάθει τον έμψυχο κόσμο. Ο «αστρονομικότατος» Τίμαιος, χρησιμοποιώντας τη φυσική επιστήμη του καιρού του, δίνει την εικόνα του κόσμου, πλάθοντας ένα μεγάλο κοσμολογικό μύθο. Ο Τίμαιος μεταφράστηκε από τον Κικέρωνα και από τον Χαλκίδιο τον 4ο μ.Χ. αιώνα και για ολόκληρους αιώνες στο μεσαίωνα περνούσε για αποκάλυψη. Ο Κριτίας είναι ένας διάλογος που διεξάγεται από τα ίδια πρόσωπα του Τίμαιου, από το Σωκράτη δηλ., τον

Κριτία τον Τίμαιο και τον Ερμοκράτη. Παρέμεινε ατελείωτος, αλλά ήταν αρκετός να δημιουργήσει στον κόσμο μια αξερίζωτη τρέλα, όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Λέσκυ. Στον Κριτία εξετάζεται η δημιουργία της ανθρώπινης κοινωνίας. Ιστορείται ένας πόλεμος που διεξάγεται πριν από 9.000 χρόνια ανάμεσα στην παλαιά Αθήνα και σε ένα άλλο κράτος, πρώτυπο υλικής δύναμης και πλούτου, του νησιού Ατλαντίς. Η Ατλαντίδα ξεπέφτοντας από την αρχική της τελειότητα που της την είχαν δώσει οι θεοί, επιδιώκει να καταστρέψει την Ελλάδα, όλη την Ευρώπη και την Ασία ακόμη, ξεκινώντας από τη Δύση, όπως οι Πέρσες αργότερα από την Ανατολή. Το έργο κόβεται απότομα στη μέση και σταματάει στη λέξη «είπεν» Όμως αυτό που απέμεινε και μιλούσε για την καταποντισμένη Ατλαντίδα, δημιούργησε μια ολόκληρη φιλολογία σχετικά με το πού βρίσκεται αυτό το νησί. Μίλησαν για την Κρήτη, για νησιά έξω από τον Ατλαντικό, και ο Μαρινάτος την ταύτισε με την Θήρα και το υφαίστειό της. Το τελευταίο έργο του Πλάτωνα είναι οι Νόμοι όπου Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ απουσιάζει τελείως. Είναι το μόνο πλατωνικό έργο χωρίς το δάσκαλο. Τρία είναι τα πρόσωπα του διαλόγου, και οι τρείς γέροι. Ίσως δεν είναι τυχαίο γιατί και ο Πλάτωνας είναι πολύ γέρος όταν τον γράφει. Ο Κρητικός Κλεινίας,

59

ο Σπαρτιάτης Μέγγιλος κι ένας Αθηναίος, ξεκινούν από την Κνωσό της Κρήτης για τη σπηλιά του Δία στην Ίδη. Στο δρόμο κουβεντιάζουν και η συζήτηση απλώνεται σε δώδεκα βιβλία. Δίνουμε την περίληψή του από τον Κράντς (σ.237-238). Τα τρία πρώτα βιβλία αποτελούν μια μεγάλη εισαγωγή που προετοιμάζει το νομοθετικό κύριο μέρος που θα ακολουθήσει από αφορμή τη δήλωση του Κρητικού στο τέλος του Γ΄ βιβλίου, ότι πρόκειται να ιδρύσει στην Κρήτη μια καινούργια αποικία του λαού των Μαγνήτων. Έτσι αρχίζει ο σχεδιασμός ενός μοντέλου νομοθεσίας που ήταν και το βασικό μέλημα του Πλάτωνα για την ιδανική του Πολιτεία. Ο Γκ. Μάρραιη λέει πως το έργο αυτό πρέπει να το έγραφε πολλά χρόνια γιατί υπάρχει αισθητή διαφορά ύφους από το Δ΄ βιβλίο και πέρα (σ.315). ΙΙ. Bιβλίο μελέτη της αξίας της μουσικής, απολλώνιας και διονυσιακής, για την αγωγή. ΙΙΙ. Bιβλίο για την επικύρωση των πορισμάτων για τη διατήρηση και την παρακμή των κρατών. ΙV. Εξέταση βασικών ζητημάτων για τη διατήρηση και την παρακμή των κρατών. IV. Οργάνωση της υπαλληλίας, νόμοι για τη λατρεία, το γάμο τη μεταχείριση των δούλων, τη διάταξη του σπιτιού. ΩΙΙ. Σωματική, μουσική και επιστημονική αγωγή της νεολαίας. VII. Αγωγή των πολιτών με γιορτές, πολεμικά γυμνάσια, γυμνασιακούς αγώνες. Νόμοι για τη γεωργία, τις δουλειές του χεριού και το εμπόριο. ΙΧ. Ποινικό δίκαιο. Χ. Κράτος και θρησκεία. ΧΙ. Ιδιωτικό δίκαιο. ΧΙΙ. Διατάξεις για αδικήματα που στρέφονται άμεσα ή έμμεσα εναντίον του κράτους για τη θέση των ξένων και ταξίδια σε ξένες χώρες, είσπραξη φόρων και εκτελέσεις, νεκρώσιμες τελετές. Το έργο κλείνει με την ίδρυση ενός «συλλόγου» από τους καλύτερους ηλικιωμένους άνδρες που φροντίζουν για την ευνομία της πόλης. Στο έργο αυτό ο ΠΛΑΤΩΝ απομακρύνεται από ορισμένες απόψεις που υποστήριξε στην Πολιτεία, π.χ., σιωπηρά καταργεί την κοινοκτημοσύνη των γυναικών και των παιδιών που εκεί είχε καθιερώσει. Η Επινομίδα είναι ένα είδος παραστήματος των Νόμων, όπου οι ίδιοι οι τρεις γέροι συνεχίζουν τη συζήτησή τους. Όμως, το ύφος είναι αλλιώτικο και δείχνει επιπλέον μεγάλη εξάρτηση από τον πυθαγόρειο μυστικισμό. Γι’ αυτό αμφισβητήθηκε η γνησιότητά της και αποδίδεται με μεγάλη

O Πλάτων, o Σενέκας και ο Αριστοτέλης σε μια εικόνα από ένα μεσαιωνικό χειρόγραφο που περιελάμβανε διάφορα φιλοσοφικά κείμενα. Από: Λογοτεχνικά και Φιλοσοφικά Συγγραφικά, MS Hunter 231, σελ. 276

πιθανότητα στον Φίλιππο απ’ τον Οπούντα, όπως προαναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, που ήταν και γραμματικός του Πλάτωνα. Κλείνοντας επαναλαμβάνουμε τα λόγια που είπε ο Κικέρωνας: «Αν ο Δίας ήθελε να μεταχειριστεί την ανθρώπινη γλώσσα θα μιλούσε σαν τον Πλάτωνα».

ANNA TΡΙΚΟΥΛΗ - ΒΟΓΙΑΤΖΗ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΤΤΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ

Μ

ία εμπεριστατωμένη μελέτη σε απλή, κατανοητή και πιστή απόδοση των ένδεκα σωσμένων κωμωδιών του κυριότερου εκπροσώπου της Αρχαίας Αττικής Κωμωδίας, του ανεπανάληπτου Αριστοφάνη. Το μεγαλειώδες αυτό έργο του, που λάμπει ανά τους αιώνες παγκοσμίως, έτερψε και δίδαξε τους καταταλαιπωρημένους Αθηναίους μέσα στη δίνη του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.). Για τον πόλεμο αυτό γίνονται στο βιβλίο εκτενείς αναφορές. Την εργασία αυτή προλογίζει ο συγγραφέας, ποιητής και φιλόλογος κ. Σ. Ι. Καργάκος. Εκδόσεις: ΠΕΡΙΤΕΧΝΩΝ.

60

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Η κυρία Άννα Βογιατζή, έφερε εις πέρας και το τρίτο βιβλίο της σχετικά με την Μέση και τη Νέα Αττική Κωμωδία του Μένανδρου.

61

Θυρεοειδικοί όζοι σε παιδιά και εφήβους ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΙΡΙΓΩΤΑΚΗΣ Γενικός Χειρουργός, ΜD, FACS Χειρουργός θυρεοειδούς και ενδοκρινών αδένων Τακτικό Μέλος Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ενδοκρινών Αδένων (ΕΕΧΕΑ) Τακτικό Μέλος Αμερικάνικου Κολεγίου Χειρουργών (ACS) | Τακτικό Μέλος Διεθνούς Εταιρείας Χειρουργών (ISS) | Τακτικό Μέλος Ευρωπαϊκής Εταιρείας Θυρεοειδούς (ΕΤΑ) Τακτικό Μέλος Αμερικανικής Εταιρείας Θυρεοειδούς (ΑΤΑ)

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΖΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ; Ο όζος του θυρεοειδούς είναι μια ανώμαλη ανάπτυξη, ένας ανώμαλος πολλαπλασιασμός θυρεοειδικών κυττάρων που σχηματίζουν ένα ογκίδιο μέσα στον θυρεοειδή αδένα. Μπορεί να υπάρχουν ένας ή περισσότεροι όζοι στον θυρεοειδή αδένα και τότε κάθε ένας θυρεοειδικός όζος θα πρέπει να αξιολογηθεί. Οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις (όχι καρκίνοι). Ωστόσο, ένα μικρό ποσοστό από αυτούς μπορεί να περιέχει καρκίνο του θυρεοειδούς. Για να διαγνώσουμε και να θεραπεύσουμε τον καρκίνο του θυρεοειδούς (θυρεοειδεκτομή) στο αρχικό στάδιο, χρειάζεται να διερευνήσουμε και να αξιολογήσουμε λεπτομερώς τους θυρεοειδικούς όζους. Τι είναι ο θυρεοειδής;

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας ενδοκρινής αδένας σε σχήμα πεταλούδας που βρίσκεται στο κάτω μέρος του λαιμού, ακριβώς πάνω από το στέρνο και περιβάλει την τραχεία. Η δουλειά του θυρεοειδούς είναι να παράγει τις θυ-

ρεοειδικές ορμόνες, οι οποίες απελευθερώνονται στο αίμα και στη συνέχεια μεταφέρονται σε όλους τους ιστούς στον οργανισμό. Στα παιδιά, η θυρεοειδική ορμόνη βοηθά να διασφαλιστεί τόσο η σωματική όσο και η πνευματική ανάπτυξη τους, ρυθμίζει επίσης τα επίπεδα της ενέργειας, το μεταβολισμό, τη λειτουργία της καρδιάς, το μυοσκελετικό σύστημα αλλά και τη λειτουργία όλων των άλλων οργάνων.

Ποια είναι τα συμπτώματα του όζου του θυρεοειδούς?

www.xeirourgos-thyroeidh.gr

62

Οι όζοι του θυρεοειδούς ανακαλύπτονται από τους γιατρούς με διάφορους τρόπους. Οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς δεν προκαλούν συμπτώματα και ο θυρεοειδής αδένας συνήθως λειτουργεί φυσιολογικά παρά την ύπαρξη των όζων. Ορισμένοι όζοι εντοπίζονται από τον ασθενή, από έναν φίλο ή από έναν γονέα που παρατηρεί ένα φούσκωμα ή μια διόγκωση στο λαιμό και η οποία φαίνεται κατά τις καθημερινές συνήθεις δραστηριότητες. Ορισμένοι όζοι ανακαλύπτονται κατά τη διάρκεια των περιοδικών εξετάσεων ελέγχου που κάνει ένα παιδί. Όπως για παράδειγμα κατά τη διάρκεια του οδοντιατρικού ελέγχου, κατά τη διάρκεια της εξέτασης στην οποία υποβάλεται ένα παιδί για να συμετέχει σε διάφορα αθλήματα ή όταν υποβάλεται σε εξετάσεις (υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία) για κάποιο άσχετο λόγο. Οι όζοι σπάνια, μπορεί να γίνουν τόσο μεγάλοι ώστε να προκαλέσουν δυσκολία στην αναπνοή ή στην κατάποση επειδή λόγω της αύξησης του μεγέθους τους μπορεί να πιέζουν την τραχεία ή τον οισοφάγο.

Ο θυροειδής αδένας είναι ο πλοηγός του οργανισμού. Η παραμικρή του δυσλειτουργία, μπορεί να επιφέρει σοβαρά προβλήματα στον οργανισμό.

Τα σημαντικά σημεία που πρέπει να θυμόμαστε είναι:

• Ο ι όζοι του θυρεοειδούς συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα.

• Ο ι εξετάσεις αίματος του θυρεοειδούς είναι συνήθως φυσιολογικές - ακόμη και αν υπάρχει καρκίνος σε έναν όζο.

• Ο καλύτερος τρόπος για να ανακαλύψετε έναν όζο στον θυρεοειδή σας, είναι όταν ο γιατρός σας εξετάζει τακτικά το λαιμό σας!

Ποιοι όζοι είναι συχνοί σε παιδιά;

Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι συχνοί στους ενήλικες, ειδικά καθώς μεγαλώνουν σε ηλικία (είναι παρόντες μέχρι στο ήμισυ των ενηλίκων στην ηλικία των 60 ετών). Γνωρίζουμε ότι οι όζοι του θυρεοειδούς είναι πολύ λιγότερο συχνοί στα παιδιά, αλλά δεν έχουμε ακριβείς αριθμούς. Οι όζοι που βρίσκονται σε παιδιά και εφήβους έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς, σε σχέση με αυτούς που εμφανίζονται στους ενήλικες. Ωστόσο, ακόμα και στα παιδιά, οι περισσότεροι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις (όχι καρκίνοι). Εκτιμάται ότι πάνω από το 75% των όζων που εμφανίστηκαν σε παιδιά και εφήβους είναι καλοήθεις.

Τι προκαλεί την εμφάνιση ενός όζου;

Στους περισσότερους ασθενείς, δεν είναι γνωστό γιατί εμφανίζεται ένας όζος του θυρεοειδούς. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την έκθεση στην ακτινοβολία (συχνότερα ιατρική ακτινοβολία που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μιας άλλης μορφής καρκίνου), ένα οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης θυρεοειδικών όζων ή καρκίνου του θυρεοειδούς. Η έλλειψη ιωδίου προκαλεί επίσης την εμφάνιση όζων στο θυρεοειδή.

ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ Εξέταση για θυρεοειδή • Λεπτομερές ιστορικό • Κλινική εξέταση • Εργαστηριακές εξετάσεις

www.xeirourgos-thyroeidh.gr info.tsirigotakis.gr

Πώς θα αξιολογηθεί και θα διερευνηθεί ένας όζος θυρεοειδούς;

Μόλις ανακαλυφθεί ένας όζος στο θυρεοειδή αδένα, ο στόχος μας είναι να διευκρινίσουμε αν ο όζος είναι καλοήθης (όχι καρκίνος) ή κακοήθης (καρκίνος). Το πρώτο βήμα είναι να μάθουμε αν το παιδί έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου ζητώντας το ιατρικό ιστορικό του, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας έκθεσης του σε ακτινοβολία. Είναι σημαντικό να διενεργήσουμε μια κλινική εξέταση του θυρεοειδούς και του λαιμού του, να δούμε την υφή του θυρεοειδούς αδένα αλλά και του όζου και να διερευνήσουμε αν υπάρχουν παθολογικοί λεμφαδένες στο λαιμό. Το επόμενο βήμα είναι να διαπιστώσουμε αν ο θυρεοειδής αδένας παράγει φυσιολογικές ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών ελέγχοντας τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών (Τ3 και Τ4) και της ορμόνης διέγερσης του θυρεοειδούς (TSH) στο αίμα. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε αν ένας όζος είναι καρκινικός ή όχι, μόνο από τη κλινική εξέταση και τις εξετάσεις αίματος. Σίγουρα χρειάζεται το υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς και χρησιμοποιείται για να προσδιοριστεί αν θα πρέπει να πραγματοποιηθεί παρακέντηση θυρεοειδούς με λεπτή βελόνα για λήψη υλικού και κυτταρολογική εξέταση.

Υπερηχογράφημα & παρακέντηση θυρεοειδούς:

Το υπερηχογράφημα του θυρεοειδούς είναι η καλύτερη εξέταση για τη διάγνωση ύπαρξης ενός όζου του θυρεοειδούς και για την εκτίμηση του κινδύνου που υπάρχει για την ύπαρξη καρκίνου. Το υπερηχογράφημα χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας, είναι ανώδυνο και δεν χρησιμοποιεί καμία ακτινοβολία. Αυτή η εξέταση μας δίνει πληροφορίες για το μέγεθος του όζου, για την υφή του, δηλαδή για το αν είναι συμπαγής ή κυστικός (γεμάτος με υγρό), ή αν πρόκειται για συνδυασμό και των δύο. Οι πληροφορίες που παίρνουμε μας βοηθούν στην διάκριση των όζων, δηλαδή στο αν είναι ύποπτοι για καρκίνο. Στην πραγματικότητα βέβαια δεν μπορούν να διαγνώσουν με απόλυτη ακρίβεια αν πρόκειται για καρκίνο. Εάν ένας όζος φαίνεται ύποπτος, ότι δηλαδή μπορεί να είναι καρκινικός, το επόμενο βήμα είναι να διενεργηθεί μια παρακέντηση του όζου. Με αυτή λαμβάνεται υλικό μέσω μιας παρακέντησης με λεπτή βελόνα και το υλικό λήψης διερευνάται με κυτταρολογική εξέταση. Ο υπέρηχος χρησιμοποιείται για να κατευθύνει τη βελόνα απευθείας μέσω του δέρματος στον όζο του θυρεοειδούς. Τα κύτταρα που λαμβάνονται από τον όζο, εξετάζονται στη συνέχεια από έναν ειδικό κυτταρολόγο στο μικροσκόπιο για να δούμε αν μοιάζουν με καρκινικά κύτταρα. Σε παιδιά με καλοήθεις όζους του θυρεοειδούς, διενεργείται τακτικά υπερηχογράφημα παρακολούθησης για να διαπιστωθεί εάν ο όζος μεγαλώνει σε διαστάσεις ή αν αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του.

Πληροφορίες για το σπινθηρογράφημα:

Ο θυρεοειδής στα περισσότερα παιδιά που έχουν όζους, παράγει φυσιολογικές ποσότητες θυρεοειδικών ορμονών. Ωστόσο, εάν διαπιστωθεί ότι τα παιδιά έχουν χαμηλή τιμή TSH, σημαίναι ότι ο ίδιος ο όζος μπορεί να προκαλεί την παραγωγή υπερβολικής ποσότητας θυρεοειδικής ορμόνης (αυτόνομος λειτουργικός θυροειδικός όζος). Η καλύτερη

63

ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗ

Όζος

Θυρεοειδής αδένας Παρακέντηση θυρεοειδούς με λεπτή βελόνα (FNA) υπό υπέρηχο.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

θηλώδης καρκίνος του θυρεοειδούς. Ακόμη και όταν αυτός ο καρκίνος δεν είναι σε αρχικό στάδιο όταν ανακαλυφθεί, η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών δεν έχει ιδιαίτερα προβλήματα μετά από την επέμβαση θυρεοειδεκτομής, ούτε πρόβλημα στην πρόγνωση και στο προσδόκιμο επιβίωσης.

εξέταση για να διαπιστωθεί εάν ο όζος παράγει θυρεοειδική ορμόνη είναι το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς. Σε αυτή την εξέταση χορηγείται μια μικροσκοπική ποσότητα ραδιενεργού ιωδίου ή τεχνητίου: αν ο όζος απορροφήσει μεγάλη ποσότητα από το ραδιοφάρμακο τότε πρόκειται για ένα υπερδραστήριο όζο(ζεστό). Οι περισσότεροι αυτόνομοι όζοι είναι καλοήθεις, αλλά μπορεί να χρειαστεί μια παρακέντηση (FNA) για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Ποιά είναι η θεραπεία των όζων;

Τα παιδιά με όζους του θυρεοειδούς που βρέθηκαν να έχουν καρκίνο ή που είναι ύποπτοι για καρκίνο, θα πρέπει να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση από έμπειρο και εξειδικευμένο χειρουργό θυρεοειδούς για να αφαιρέσουν τον θυρεοειδή αδένα. Σε ποσοστό μεγαλύτερο από το 90% των καρκίνων του θυρεοειδούς στα παιδιά εμφανίζεται ο

Όταν οι όζοι του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις συνήθως δεν χρειάζεται να διενεργηθεί χειρουργική επέμβαση θυρεοειδεκτομής, αλλά ο ασθενής θα πρέπει να υποβάλεται σε υπερηχογράφημα παρακολούθησης για να επιβεβαιώνεταί ότι ο όζος δεν έχει μεγαλώσει ή δεν έχει αλλάξει 6 έως 12 μήνες αργότερα. Σε παιδιά και εφήβους, συνήθως συνιστούμε χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδή αδένα εάν οι όζοι είναι πολύ μεγάλοι (με διάμετρο μεγαλύτερη από 3 έως 4 cm) ή αν παράγουν υπερβολική θυρεοειδική ορμόνη ("θερμοί όζοι") ή αν οι όζοι αλλάζουν τα χαρακτηριστικά τους, ακόμα και αν φαίνονται καλοήθεις (μη καρκινικοί) στην κυτταρολογική εξέταση με παρακέντηση (FNA). Σε ποσοστό περίπου 25% των ασθενών, τα αποτελέσματα από την FNA δεν είναι ξεκάθαρα για το κατά πόσο ο όζος είναι καλοήθης ή κακοήθης. Όταν συμβαίνει αυτό, ο ασθενής, η οικογένεια και ο γιατρός θα πρέπει να συζητήσουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της χειρουργικής επέμβασης σε σχέση με τη στενή παρακολούθηση με επαναλαμβανόμενα υπερηχογραφήματα θυρεοειδούς.

www.facebook.com/groups/Thyreoeidhs.group/ • www.facebook.com/Stavros.M.Tsirigotakis/ info@tsirigotakis.gr

64

www.xeirourgos-thyroeidh.gr

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· γενηθήτω φῶς· καὶ ἐγένετο φῶς. Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλόν· Γεν. 1,3-4 Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός-Αστροφυσικός Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια. Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο. Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

65

Μαύρες Τρύπες «…il est donc possible que les plus grands corps lumineux de l’univers soient, par cela même, invisibles1».

Pierre-Simon de Laplace: «Exposition du Système du Monde»

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Ή

ταν 5 Απριλίου 2019 όταν στα μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία έφτασε μια ανακοίνωση, που γρήγορα έκανε το γύρω του κόσμου. Το διεθνές τηλεσκόπιο Event Horizon Telescope (EHT), το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών (NSF) των ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα έκαναν μια βαρυσήμαντη επιστημονική ανακοίνωση την Τετάρτη 10 Απριλίου. Γι' αυτό το σκοπό θα δίνονταν ταυτόχρονες συνεντεύξεις στην Ουάσιγκτον από τους διευθυντές του ΕΗΤ Σέφερντ Ντόουλμαν και του NSF Φρανς Κόρντοβα, στις Βρυξέλλες, με τη συμμετοχή του Ευρωπαίου επιτρόπου για την Έρευνα, Επιστήμη και Καινοτομία Κάρλος Μοέδας, στη Σαγκάη, στην Ταϊπέι, στο Σαντιάγο της Χιλής με συμμετοχή των διευθυντών του μεγάλου τηλεσκοπίου ALMA και του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) και στο Τόκιο.

66

Τι επρόκειτο, όμως, να ανακοινωθεί; ποιο μεγάλο επιστημονικό επίτευγμα άξιζε τόση δημοσιότητα; Ο κόσμος περίμενε με ανυπομονησία. Και πράγματι στις 10 Απριλίου οι αστρονόμοι ανακοίνωσαν ότι επιτέλους είχαν αποτυπώσει την εικόνα ενός αντικειμένου που ήταν αδύνατον να παρατηρηθεί: μία μαύρη τρύπα, μία κοσμική άβυσσο τόσο βαθιά και πυκνή που ούτε το φως δεν μπορεί να ξεφύγει απ’ το σφιχτό της αγκάλιασμα. Για χρόνια και παρόλα τα στοιχεία που συγκέντρωναν οι ερευνητές οι μαύρες τρύπες ήταν καταχωνιασμένες στη φαντασία των καλλιτεχνών και στους αλγόριθμους υπολογιστών, όπως εκείνοι που χρησιμοποιήθηκαν στη περίφημη ταινία του Christopher Nolan «Interstellar».1 1 «...έτσι είναι πιθανό ότι τα μεγαλύτερα φωτεινά σώματα του σύμπαντος είναι, γι αυτόν ακριβώς το λόγο, αόρατα».

Μαύρες Τρύπες

Η πρώτη υπερμεγέθης μαύρη τρύπα που απεικονίστηκε άμεσα. Βρίσκεται στον πυρήνα του γαλαξία Μ87.

Οι μαύρες τρύπες (ο όρος συνήθως αποδίδεται στον Αμερικανό φυσικό John Wheeler, που τον διατύπωσε για πρώτη φορά στα 1967) είναι από τα πιο περίεργα και πιο συναρπαστικά αντικείμενα του διαστήματος. Έχουν απίστευτα μεγάλη μάζα, αλλά πολύ μικρή έκταση. Είναι περιοχές του χώρου με τόσο ισχυρό βαρυτικό πεδίο ώστε ούτε η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, όπως το φως2, δεν μπορεί να διαφύγει, ένα είδος πηγαδιού χωρίς πάτο στον χωροχρόνο. Γι αυτό και στην πραγματικότητα είναι αόρατες. Στο κέντρο μιας μαύρης τρύπας βρίσκεται μία άπειρα μικρή και άπειρα πυκνή «μοναδικότητα». Εκεί οι συνηθισμένοι νόμοι της φυσικής καταρρέουν και δεν κατανοούμε με λεπτομέρειες τι ακριβώς συμβαίνει. Για τη μελέτη της μοναδικότητας που βρίσκεται στο κέντρο μιας μαύρης τρύπας απαιτείται μια νέα θεωρία, μια ενοποίηση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας και της κβαντομηχανικής. Έχει όνομα (κβαντική βαρύτητα), αλλά οι λεπτομέρειες της είναι ακόμα άγνωστες. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα άλυτα προβλήματα της φυσικής. Οι επιστήμονες, μέχρι τώρα, μελετούσαν τις μαύρες τρύπες έμμεσα, μέσω της ακτινοβολίας που εκπέμπεται καθώς μεσοαστρικό αέριο και σκόνη στροβιλίζονται γύρω τους. Άλλες φορές καθώς η ύλη έλκεται από μία μαύρη τρύπα εξοστρακίζεται και εκσφενδονίζεται προς τα έξω αντί να απορροφηθεί. Έτσι δημιουργούνται ισχυροί πίδακες ορατοί από μεγάλη απόσταση, ενώ η μαύρη τρύπα εξακολουθεί να παραμένει αόρατη. Οι μαύρες τρύπες προβλέπονται από την γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, η οποία δημοσιεύτηκε στα 1916. Κατά μία ειρωνική συγκυρία, ο ίδιος ο Αϊνστάιν ποτέ δεν πίστεψε στην ύπαρξή τους, έστω και αν προέκυψαν ως εφαρμογή της δικής του θεωρίας. Ωστόσο, η ύπαρξη ενός αόρατου σώματος ικανού να παγιδεύει το φως, είχε προβλεφθεί ήδη από το 1783 από τον ερασιτέχνη βρετανό αστρονόμο John Michell και, ανεξάρτητα, από τον διάσημο Γάλλο 2 Εξ ου και το παραπλανητικό όνομά τους, αφού μία μαύρη τρύπα είναι κάθε άλλο παρά κενός χώρος. Αντίθετα πρόκειται για μία τεράστια ποσότητα ύλης συγκεντρωμένης σε ένα σημείο του χώρου.

μαθηματικό και αστρονόμο Pierre-Simon de Laplace στα 1795, όταν το φως θεωρείτο ότι αποτελείται από σωματίδια. Χρησιμοποιώντας τους νόμους της βαρύτητας του Newton υπολόγισαν την ταχύτητα διαφυγής του φωτός (την ελάχιστη ταχύτητα με την οποία θα έπρεπε να εκτοξευθεί ένα σωματίδιο φωτός από την επιφάνεια ενός ουράνιου σώματος ώστε να διαφύγει στο άπειρο) και πρόβλεψαν έτσι την ύπαρξη αστέρων με τόσο μεγάλη πυκνότητα, που ούτε το φως δεν θα μπορούσε να διαφύγει από το βαρυτικό τους πεδίο. Ο Mitchell τους ονόμασε «σκοτεινούς αστέρες». Μετά όμως την ανακάλυψη της κυματικής φύσης του φωτός, στα 1801, δεν ήταν κατανοητό πώς μπορούσε το φως να επηρεαστεί από το βαρυτικό πεδίο, οπότε η ιδέα των «σκοτεινών αστέρων» ξεχάστηκε. Μετά από περίπου 115 χρόνια, και αφού πλέον είχε καθιερωθεί η αντίληψη για την διπλή φύση του φωτός (δυισμός σωματιδίου – κύματος), και είχε μελετηθεί το πως το βαρυτικό πεδίο επηρεάζει την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (φως), διατυπώθηκε η γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν, στα 1915 και δημοσιεύθηκαν οι λύσεις των εξισώσεών της ένα χρόνο αργότερα από τον Karl Schwarzschild.

Μαύρη Τρύπα Schwarzschild.

Η λύση αυτή του Schwarzschild περιγράφει, θεωρητικά, το απλούστερο είδος μαύρης τρύπας, αλλά ταυτόχρονα και εκείνο το οποίο έχει τη μικρότερη πιθανότητα να βρεθεί στο πραγματικό σύμπαν. Δεν περιστρέφεται (έχει μηδενική στροφορμή), δεν έχει ηλεκτρικό φορτίο και υπάρχει σε ένα χωρόχρονο στον οποίο δεν υπάρχουν άλλες μάζες. Στο κέντρο της βρίσκεται η «μοναδικότητα». Αυτή περιβάλλεται από μία σφαιρική επιφάνεια την οποία το φως είναι αδύνατο να διασχίσει. Η επιφάνεια αυτή ονομάζεται «ορίζοντας γεγονότων» και η ακτίνα της «ακτίνα Schwarzschild». Αντιστοιχεί σε ένα μέτωπο κύματος του φωτός από τον αστέρα το οποίο μόλις αποτυγχάνει να διαφύγει στο άπειρο. Λόγω της τεράστιας παραμόρφωσης του χωρόχρονου από την μαύρη τρύπα, ο χρόνος για έναν απομακρυσμένο παρατηρητή διαστέλλεται τόσο πολύ, ώστε, έχει την εντύπωση ότι το μέτωπο αυτό του κύματος του φωτός παραμένει επ’ άπειρον πάνω στην

67

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη επιφάνεια του ορίζοντα γεγονότων, όπως πρώτος έδειξε ο George Lemaître το 1933. Για έναν αστέρα με μάζα δεκαπλάσια από την μάζα του ήλιου η ακτίνα Schwarzschild είναι περίπου 30 χιλιόμετρα. Σχεδόν ταυτόχρονα με την λύση του Schwarzschild δημοσιεύτηκε και η λύση των Reissner - Nordstrom – de Sitter, η οποία προβλέπει μαύρες τρύπες ηλεκτρικά φορτισμένες, που, όμως, δεν περιστρέφονται. Έχουν δύο ξεχωριστούς ορίζοντες γεγονότων. Όσο μεγαλύτερο είναι το φορτίο της μαύρης τρύπας τόσο πλησιέστερα βρίσκονται μεταξύ τους οι ορίζοντες αυτοί. Συνέπεια της ύπαρξης 2 οριζόντων γεγονότων είναι ότι όταν τους διασχίσουμε ο χώρος και ο χρόνος εναλλάσσουν ρόλους δύο φορές. Στο εσωτερικό της που περικλείεται από τον εσωτερικό ορίζοντα (και που μερικές φορές ονομάζεται ορίζοντας Cauchy) ο χώρος και ο χρόνος επανέρχονται στην αρχική τους κατάσταση. Κατά συνέπεια είναι δυνατόν να αποφύγει κανείς την μοναδικότητα η οποία έχει πρόσκαιρο χαρακτήρα. Αν το φορτίο της μαύρης τρύπας είναι αρκετά μεγάλο, οι δύο ορίζοντες εξαφανίζονται και η μοναδικότητα απομένει γυμνή, πράγμα που κατά πολλούς είναι αδύνατον να συμβεί, λόγω της αρχής της «Κοσμικής Λογοκρισίας», που απαγορεύει τον σχηματισμό γυμνών μοναδικοτήτων. Αν και οι μαύρες τρύπες του είδους αυτού έχουν μελετηθεί θεωρητικά, είναι απίθανο να τις συναντήσουμε στη φύση. Στο πραγματικό σύμπαν οι μαύρες τρύπες είναι σχεδόν βέβαιο ότι περιστρέφονται και δεν έχουν φορτίο.

Μαύρη τρύπα Kerr: εσωτερικά είναι ο σφαιρικός ορίζοντας γεγονότων, ενώ η εξωτερική επιφάνεια είναι ένα πεπλατυσμένο ελλειψοειδές. Η εργόσφαιρα είναι ο χώρος μεταξύ των δύο αυτών επιφανειών.

Την 1η Σεπτεμβρίου 1939 (την ημέρα που άρχισε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος) δύο Αμερικανοί φυσικοί, ο Robert Oppenheimer και ο Hartland Snyder δημοσίευσαν μία εργασία στην οποία προέβλεπαν ότι η συνεχής συρρίκνωση ενός αστέρος κάτω από την επίδραση του δικού του βαρυτικού πεδίου μπορούσε να καταλήξει στη δημιουργία μιας μαύρης τρύπας. Ήταν η πρώτη εκδοχή της σύγχρονης αντίληψης για τις μαύρες τρύπες, ως σώματα με τόσο μεγάλη μάζα και τόσο μεγάλη πυκνότητα, που μπορούν να ανιχνευθούν μόνο μέσω της βαρυτικής έλξης που προκαλούν.

68

Στα 1963 ο Νεοζηλανδός Roy Kerr, ανακάλυψε μία λύση των εξισώσεων της γενικής σχετικότητας, η οποία περιέγραφε μαύρες τρύπες, χωρίς ηλεκτρικό φορτίο, που περιστρέφονται με σταθερή ταχύτητα, ενώ το μέγεθός τους και το σχήμα τους εξαρτάται μόνο από τη μάζα και την ταχύτητα περιστροφής τους. Αν η μαύρη τρύπα δεν περιστρέφεται, τότε έχουμε τη λύση του Schwarzschild. Αν η μαύρη τρύπα περιστρέφεται εξογκώνεται στον ισημερινό, όπως ακριβώς και η γη ή ο ήλιος, λόγω της περιστροφής της γύρω από τον άξονά της. Όσο ταχύτερα περιστρέφεται τόσο περισσότερο εξογκώνεται. Μία μαύρη τρύπα, κατά Kerr, έχει μόνο μάζα και στροφορμή. Τέτοιες μαύρες τρύπες είναι πιθανόν οι πιο συνηθισμένες στη φύση, αφού οι αστέρες με μεγάλη μάζα από τους οποίους τυπικά δημιουργούνται έχουν στροφορμή, αλλά όχι ηλεκτρικό φορτίο πριν καταρρεύσουν στο τέλος της ζωής τους. Η στροφορμή διατηρείται (αρχή διατήρησης της στροφορμής) και μεταφέρεται στην μαύρη τρύπα, που δημιουργείται μετά την τελική κατάρρευση του αστέρα. Σε μία τέτοια μαύρη τρύπα διακρίνουμε τη μοναδικότητα, το εσωτερικό και εξωτερικό ορίζοντα γεγονότων, την εργόσφαιρα και το στατικό όριο (το όριο μεταξύ της εργόσφαιρας και του συνήθους χώρου). Η εργόσφαιρα είναι μία ελλειψοειδής περιοχή γύρω από μία μαύρη τρύπα στην οποία η περιστροφή της μαύρης τρύπας παρασύρει το χωροχρονικό συνεχές, ένα φαινόμενο γνωστό ως «φαινόμενο Lense – Thirring». Η εργόσφαιρα, εξωτερικά, καθορίζεται από μια στατική ή σταθερή επιφάνεια και εσωτερικά από τον εξωτερικό ορίζοντα γεγονότων. Αν ένα αντικείμενο περάσει από τον συνήθη χώρο στην περιοχή της εργόσφαιρας είναι δυνατόν να εκτοξευθεί έξω από την μαύρη τρύπα παίρνοντας ενέργεια από την περιστροφή της τρύπας. Αν όμως ένα αντικείμενο περάσει τον ορίζοντα γεγονότων θα απορροφηθεί από την μαύρη τρύπα και δεν θα μπορεί να διαφύγει ποτέ. Σύμφωνα με την κλασική φυσική τίποτα δεν μπορεί να διαφύγει από μία μαύρη τρύπα. Όμως τα πράγματα διαφοροποιούνται αν λάβουμε υπόψη μας την κβαντομηχανική. Για να αντιληφθούμε καλύτερα τι συμβαίνει πρέπει να καταλάβουμε την έννοια του κενού στην κβαντομηχανική. Έτσι κατά την κβαντομηχανική ακόμα και αν προσπαθήσουμε να αφαιρέσουμε κάθε μορφή ύλης ή ενέργειας από μία συγκεκριμένη περιοχή, πάλι θα μείνει κάποια ενέργεια, αρκεί η μέτρηση αυτής της ενέργειας να διαρκέσει πεπερασμένο χρονικό διάστημα. Αυτό οφείλεται στην αρχή της αβεβαιότητας, σύμφωνα με την οποία δεν μπορούμε να μετρήσουμε μία ενέργεια με απόλυτη ακρίβεια σε πεπερασμένο χρόνο. Το κενό, επομένως, στη κβαντική φυσική δεν είναι το «τίποτα», αλλά η κατάσταση ελάχιστης ενέργειας ενός φυσικού συστήματος. Είναι δηλαδή αυτό που δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε με κανένα τρόπο, δεδομένων των συνόρων του κενού μας. Η ύλη, από την άλλη, στην κβαντική φυσική δεν μπορεί ποτέ να είναι απόλυτα εντοπισμένη ή να αποκλειστεί πλήρως από κάποια περιοχή. Δεν υπάρχει δηλαδή ξεκάθαρη διαχωριστική γραμμή μεταξύ ύλης και χώρου, ως συνέπεια και πάλι της αρχής της αβεβαιότητας. Ακόμα, σύμφωνα με την κβαντομηχανική κάθε σωματίδιο έχει και ένα αντισωματίδιο, ένα σωματίδιο, δηλαδή, το οποίο έχει την ίδια μάζα με το αρχικό αλλά αντίθετο ηλεκτρικό φορτίο. Η σχέ-

Μαύρες Τρύπες ση αβεβαιότητας μεταξύ ενέργειας και χρόνου δείχνει επίσης πως είναι δυνατόν να δημιουργηθούν βραχύβια ζεύγη σωματιδίου - αντισωματιδίου τα λεγόμενα «εικονικά σωματίδια» αντλώντας από την ενέργεια του κενού (δίδυμη γένεση). Ακόμα, δηλαδή, και σε άδειο χώρο μπορεί να εμφανιστεί αυθόρμητα ύλη ως αποτέλεσμα των διακυμάνσεων του κενού. Ένα φωτόνιο μπορεί για παράδειγμα να μετατραπεί σε ζεύγος εικονικού ηλεκτρονίου και εικονικού ποζιτρονίου. Σε μικρό χρονικό διάστημα, όμως, αυτά τα δύο σωμάτια εξαϋλώνονται για να σχηματίσουν ένα φωτόνιο. Αν, λοιπόν, λόγω των κβαντικών διακυμάνσεων του κενού, δημιουργηθεί ένα ζεύγος σωματιδίου - αντισωματιδίου ακριβώς στον ορίζοντα των γεγονότων μιας μαύρης τρύπας είναι πιθανόν το ένα από τα δύο σωματίδια να απορροφηθεί από την ίδια τη μαύρη τρύπα ενώ το άλλο να εκτιναχθεί πέρα από τον ορίζοντα των γεγονότων. Για να διατηρηθεί η συνολική ενέργεια, σύμφωνα με την αρχή διατήρησης της ενέργειας το σωματίδιο, που πέφτει μέσα στην μαύρη τρύπα πρέπει να έχει αρνητική ενέργεια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η μαύρη τρύπα να χάνει μάζα πράγμα που ένας απομακρυσμένος παρατηρητής θα αντιλαμβανόταν ως εκπομπή σωματιδίου. Εναλλακτικά το ένα από τα δύο σωματίδια του ζεύγους, που δημιουργείται, μπορεί να μεταφερθεί έξω από τον ορίζοντα των γεγονότων μέσω μιας κβαντικής σήραγγας. Η διαδικασία είναι παρόμοια με το κβαντικό «φαινόμενο σήραγγας». Έτσι ο ορίζοντας των γεγονότων μιας μαύρης τρύπας συρρικνώνεται και οι μαύρες τρύπες αποσυντίθεται, διαδικασία που απορρίπτεται από την κλασική μηχανική. Η ακτινοβολία αυτή, που είναι γνωστή ως «ακτινοβολία Hawking», μοιάζει με την θερμική ακτινοβολία ενός μαύρου σώματος με τη διαφορά ότι η ακτινοβολία του μαύρου σώματος μεταφέρει πληροφορία ενώ η ακτινοβολία Hawking όχι. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πληροφορία χάνεται στις μαύρες τρύπες, πράγμα που είναι αντίθετο στην αρχή της «διατήρησης της πληροφορίας». Θεωρητικά, είναι δυνατόν να δραπετεύσει κανείς από μία μαύρη τρύπα, όχι, όμως, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο μπήκε σ’ αυτήν. Εγκαταλείποντας μία μαύρη τρύπα βρίσκεται κανείς σε μία περιοχή αρνητικού χώρου, η φυσική σημασία του οποίου δεν είναι ξεκάθαρη, ή σε ένα τελείως διαφορετικό σύμπαν. Λόγω αυτού του γεγονότος οι μαύρες τρύπες θεωρούνται ότι είναι τα λίκνα νέων συμπάντων. Ύλη που απορροφάται από μια μαύρη τρύπα μεταφέρεται σ’ ένα άλλο σύμπαν μέσω μιας «λευκής τρύπας», που αντί να απορροφά εκπέμπει ύλη. Πάντως οι επιστήμονες έχουν πολλά ακόμη να μάθουν σχετικά με τον τρόπο που λειτουργούν οι μαύρες τρύπες και οι εξισώσεις που διέπουν τη λειτουργία τους με κανέναν τρόπο δεν μπορούν να θεωρηθούν τελικές. Υπάρχουν τρεις τύποι μαύρων τρυπών: αστρικές, υπερμεγέθεις και ενδιάμεσες.

Πως δημιουργείται μια Αστρική Μαύρη Τρύπα.

Μια αστρική μαύρη τρύπα δημιουργείται από ένα αστέρα με μάζα τουλάχιστον τριπλάσια από εκείνη του ήλιου. Κατά τη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους της ζωής του, ο αστέρας παράγει θερμότητα στο κέντρο του μετατρέποντας το υδρογόνο σε ήλιο. Η ενέργεια που απελευθερώνεται δημιουργεί μία πίεση αρκετή να αποτρέψει την κατάρρευση του αστέρα λόγω της δικής του βαρύτητας. Όταν ο αστέρας εξαντλήσει τα πυρηνικά του καύσιμα δεν θα υπάρχει τίποτα για να διατηρήσει την πίεση προς τα έξω, οπότε αρχίζει να καταρρέει εξαιτίας της ίδιας του της βαρύτητας. Καθώς συστέλλεται το πεδίο βαρύτητας στην επιφάνειά του γίνεται όλο και ισχυρότερο και η ταχύτητα διαφυγής αυξάνει. Από τη στιγμή που η ταχύτητα διαφυγής θα έχει γίνει 300 χιλιάδες χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, όση δηλαδή είναι η ταχύτητα του φωτός, το φως που εκπέμπεται από τον αστέρα δεν είναι σε θέση να διαφύγει στο άπειρο, αλλά επιστρέφει πίσω στον αστέρα και επειδή, σύμφωνα με την ειδική θεωρία της σχετικότητας, τίποτα δεν μπορεί να ταξιδέψει ταχύτερα από το φως, αν το φως δεν μπορεί να διαφύγει, τίποτα δεν είναι σε θέση να το επιτύχει. Το αποτέλεσμα είναι μία μαύρη τρύπα. Κατά τη φάση της συρρίκνωσης ο αστέρας αποβάλλει όλα τα χαρακτηριστικά του εκτός από τη μάζα, τη στροφορμή και το φορτίο (θεώρημα του Price, «οι μαύρες τρύπες είναι φαλακρές»).

Oι αστρικές μαύρες τρύπες είναι σχετικά μικρές αλλά έχουν απίστευτα μεγάλη πυκνότητα. Είναι δυνατόν να περικλείουν μάζα τρεις ή περισσότερες φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του ήλιου, σε μία σφαίρα με διάμετρο όσο περίπου μία πόλη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ισχυρότατης βαρυτικής δύναμης, μέσω της οποίας απορροφούν μεσοαστρικό αέριο και σκόνη, που βρίσκονται γύρω τους και συνεχώς αυξάνουν το μέγεθός τους. Υπολογίζεται ότι ο γαλαξίας μας περιέχει από 10 εκατομμύρια έως 1 δισεκατομμύριο μαύρες τρύπες με μάζα μεγαλύτερη από το τριπλάσιο της μάζας του ήλιου. Το 2015 οι αστρονόμοι χρησιμοποιώντας το Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory (LIGO) παρατήρησαν για πρώτη φορά βαρυτικά κύματα προερχόμενα από τη συγχώνευση αστρικών μαύρων τρυπών. Έτσι έχουμε μία επιπλέον επιβεβαίωση για την ύπαρξη αστρικών μαύρων τρυπών με μάζα μεγαλύτερη από 20 ηλιακές μάζες,

69

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

αντικείμενα άγνωστα προτού ανιχνευθούν από το LIGO. Οι μικρές μαύρες τρύπες μπορεί να γεμίζουν το σύμπαν, αλλά οι ξαδέρφες τους, οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες, κυριαρχούν. Έχουν μάζα εκατομμύρια ή ίσως και δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του ήλιου, αλλά, με ακτίνα περίπου ίση με εκείνη του ήλιου και θεωρούμε ότι βρίσκονται στο κέντρο σχεδόν κάθε γαλαξία συμπεριλαμβανομένου και του δικού μας. Δεν είναι σίγουρο το πώς δημιουργούνται οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες. Πιθανόν να προέρχονται από τη συνένωση εκατοντάδων χιλιάδων μικρών μαύρων τρυπών, ή να δημιουργούνται όταν καταρρέουν μεγάλα νέφη μεσοαστρικού αερίου. Μία τρίτη εκδοχή είναι να οφείλονται σε κατάρρευση ενός αστρικού σμήνους ή μιας ομάδας αστέρων τα οποία συνενώνονται κάτω από την επίδραση της βαρύτητας. Από τη στιγμή, όμως, που θα δημιουργηθούν απορροφούν μεσοαστρικό αέριο και σκόνη, που βρίσκεται γύρω τους σε αφθονία στο κέντρο των γαλαξιών και με τον τρόπο αυτό αποκτούν τεράστιο μέγεθος. Παλαιότερα πίστευαν ότι οι μαύρες τρύπες υπάρχουν μόνο σε μικρά ή πολύ μεγάλα μεγέθη, αλλά η πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε την πιθανότητα ύπαρξης μέσου μεγέθους ή «ενδιάμεσων» όπως ονομάζονται μαύρων τρυπών (ΙΜ-

70

ΒΗs). Τέτοια σώματα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από την σύγκρουση αστέρων σε ένα αστρικό σμήνος (ένα είδος αλυσωτής αντίδρασης). Πολλές τέτοιες μαύρες τρύπες που βρίσκονται στην ίδια περιοχή θα μπορούσαν τελικά να συνενωθούν στο κέντρο ενός Γαλαξία και να δημιουργήσουν μία υπερμεγέθη μαύρη τρύπα. Το 2014 ανακαλύφθηκε ένα αντικείμενο που ίσως είναι μία μαύρη τρύπα με ενδιάμεση μάζα στην σπείρα ενός σπειροειδούς Γαλαξία. Εκτός από τους τύπους αυτούς μικρές μαύρες τρύπες ίσως να έχουν σχηματιστεί αμέσως μετά τη μεγάλη έκρηξη. Όταν ο χώρος διαστέλλεται γρήγορα είναι δυνατόν να συμπιέσει μερικές περιοχές έτσι ώστε να σχηματιστούν μικρές μαύρες τρύπες με μεγάλη πυκνότητα και μάζα μικρότερη από τη μάζα του ήλιου. Το πόσο σημαντική είναι η αποκάλυψη της 10ης Απριλίου, δεν πιστοποιείται μόνο από το παγκόσμιο και εξαιρετικά ζωηρό ενδιαφέρον. Οι Μαύρες Τρύπες, η καταπληκτικότερη ίσως σύλληψη της ανθρώπινης διάνοιας, είναι ένα από τα δομικά στοιχεία του σύμπαντος και ενδεχομένως μέσα τους κρύβουν το μυστικό της προέλευσης του κόσμου. Οπότε, κάθε πληροφορία που αφορά στην αληθινή τους φύση και την όψη τους, φέρνει τον άνθρωπο πιο κοντά στην κατανόηση της δημιουργίας.

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος. ΔΙΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΠΕΙΡΟΥ ΑστροΗχοΦωτοΚύματα Βαρύτητας Σκιρτήματα ΔιαΓαλαξιακά Ποιήματα Συχνοτήτων ΠανΣυμμετρίες Εναρμόνιες Ακολουθίες Συμφωνικές ΑττοΑχτίδες Απανταχού Διέγερση Κενού Διαίσθηση Βαρύτητας Υπέρθεση Ψευδ’Αίσθηση η Ατομικότητα Παλιρροϊκή Ενότητα ΔιαΧαοτική Πληρότητα Εναρμόνιος Συσχετισμός ΑπειροΚυματισμός Ηλεκτρόνια, Φωτόνια, Φως Απειροστικά Δεδομένα Με Τη Βαρύτητα Δεμένα Τα Πάντα ΑπειροΣυσχετισμένα Κοσμική ΠανΣυμμετρία Βαρύτητας ΑπειροΓεωμετρία Υπαρξιακή Μου Ανατομία Βαρύτητας ΚοσμοΠλοκή ΑστροΠαλμοί ΚαρδιοΠαλμοί Κενού Και Χάους Ορμή ΑπειροΚοσμική Γεωμετρία Βαρύτητας Ολογραφία Εξ Αρμονίας Αρμονία !!! *ΑπειροΔιαισθητική 71

Αρχαίοι Ναοί και Ιερά

Χ Ι ΟΣ

Το νησί με τη μεγάλη ναυτική παράδοση Του Μαρίνου Τσάμη

Η

Χίος στην αρχαιότητα ήταν γνωστή ως Πιτυούσα, Οφιούσα, Αιθάλη, Μάκρις. Κατά τη μυθολογία, ο γιός του Διονύσου και της Αριάδνης, Οινοπίων ήταν ο πρώτος κάτοικος του νησιού. Έφτασε μαζί με τους Κρήτες και διέδωσε τον μινωικό πολιτισμό και την καλλιέργεια της αμπέλου. Παλαιότεροι κάτοικοι ήταν οι Πελασγοί, οι Λέλεγες και οι Κάρες και αργότερα ήρθαν οι Ίωνες από τη Εύβοια. Η θέση της, πολύ κοντά στο σημείο που η Μικρά Ασία εισχωρεί περισσότερο στο Αιγαίο, το μέγεθος και η ευφορία της γης, συνέβαλαν στη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της Χίου. Περίφημα ήταν τα αμπέλια και το κρασί της, το οποίο λόγω της άριστης ποιότητας έφτανε και στα πιό μακρινά μέρη του τότε κόσμου. Ανάλογη ήταν και η φήμη της μαστίχας, την οποίαν χρησιμοποιούσαν στην παρασκευή πλήθος προϊόντων. Στην οικονομική αυτάρκεια και την ευημερία του νησιού συνέβαλε και η πολύ καλά οργανωμένη, στα ορεινά μέρη, κτηνοτροφία. Στηριγμένη η χιακή κοινωνία σ΄ αυτή τη παραγωγή, εκμεταλλεύτηκε τη θέση του νησιού και ανέπτυξε ένα πολύ καλά οργανωμένο διαμετακομιστικό εμπόριο, από το οποίο αντλούσε ιδιαίτερο πλούτο. Τον 7ο π.Χ. αιώνα, η Χίος είχε αναπτύξει, πρώτη από όλες τις Ελληνικές πόλεις, ένα πλήρως οργανωμένο πολιτικό σύστημα, το οποίο συνέβαλε να καθιερωθεί ως σπουδαία οικονομική και πολιτική δύναμη. Επίσης εντυπωσιακό είναι ότι η Χίος ήταν από τις πρώτες πόλεις που προχώρησαν στο επαναστατικό βήμα της καθιέρωσης του νομίσματος στις συναλλαγές. Όπως δε δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, το νησί έγινε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα ανταλλαγής νομισμάτων διαφόρων πόλεων, δηλαδή, όπως θα λέγαμε σήμερα, ένα κέντρο ανταλλαγής συναλλάγματος. Συγχρόνως η Χίος ανάπτυξε έναν μεγάλο εμπορικό στόλο, με τον οποίο

72

Χάρτης της Χίου.

συνέδεε οικονομικά όλους τους λιμένες της Μεσογείου. Παράλληλα, για να προστατεύσει τον εμπορικό της στόλο, δημιούργησε έναν ισχυρότατο πολεμικό στόλο, ο οποίος της προσέδωσε κύρος και δύναμη μεταξύ των Ελλήνων. Η ίδρυση της πολύ σημαντικής για το εμπόριο όλων των Ελλήνων, βάσης της Ναυκράτειας στην Αίγυπτο, οφείλεται κυρίως στις πρωτοβουλίες της Χίου. Την ίδια εποχή ίδρυσε την αποικία της Μαρώνιας στις ακτές της Θράκης. Στην ανάπτυξη και την ευημερία της Χίου, εκτός από τις αποικίες της, σπουδαίο ρόλο έπαιξαν η οι στενές οικονομικές και πολιτικές σχέσεις της με τη Μίλητο. Οι σχέσεις αυτές επέτρεψαν στους Χίους να χρησιμοποιήσουν το ευρύτατο σύστημα αποικιών και συμμαχιών που η Μίλητος είχε αναπτύξει. Στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα ο στόλος της Χόυ βοήθησε την Μίλητο να αντιμετωπίσει την επιβουλή των Λυδών. Η συνεργασία αυτή των δύο πόλεων είχε κεφαλαιώδη σημασία για τη διαμόρφωση του Ελληνικού κόσμου. Αρχικά οδήγησε στη δημιουργία ενός προο-

δευτικού συνασπισμού περί την Μίλητο και την Ερέτρια, ο οποίος οδήγησε στη δημιουργία των πρώτων συνασπισμών πόλεων, που σταδιακά συμπαρέσυρε ολόκληρο τον τότε Ελληνικό κόσμο. Την επιβεβαίωση της οικονομικής δραστηριότητας της Χίου μαρτυρούν τα πάμπολλα χιακά αγγεία που βρέθηκαν σε πολλά μέρη της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Η οικονομική ευημερία συνδέεται άμεσα με το γεγονός ότι η Χίος, πρώτη από όλες τις Ελληνικές πόλεις, ανέπτυξε ένα δημοκρατικό τρόπο διακυβέρνησης. Μία επιγραφή που βρέθηκε στο Θολοποτάμι, χρονολογείται στο πρώτο μισό του 6ου π.Χ. αιώνα, περιέχει δημοκρατικές διατάξεις που ίσχυαν τότε, που ο Σόλων επιχειρούσε την πρώτη δημοκρατική μεταρρύθμιση των Αθηνών. Ανώτατος άρχων ήταν ο βασιλιάς, όμως την εξουσία ασκούσε ο δήμαρχος, δηλαδή ο άρχων του δήμου και η βουλή στην οποία κάθε φυλή έστελνε 50 άνδρες. Η βουλή συνεδρίαζε μια φορά κάθε μήνα και σε έκτακτες περιστάσεις. Ο δήμαρχος και η βουλή εκπροσωπούσαν τους πολίτες και η

ΧΙΟΣ Αρχαίοι Ναοί και Ιερά

Πάνω: Τα ερείπια του ναού του Φαναιού Απόλλωνα. Δεξιά: Η πόλη και το λιμάνι του Εμπορειού και η προϊστορική Ακρόπολη (Λόφος Προφήτη Ηλία).

εξουσία τους ήταν διοικητική και δικαστική. Η πρακτική αυτή μοιάζει δημοκρατικότερη από την αντίστοιχη βουλή των τετρακοσίων που ο Σόλων επέβαλε στην Αθήνα. Σε όλη την αρχαιότητα η Χίος διατήρησε την ελευθερία της και συνειδητά συμμαχούσε με τις δημοκρατικές δυνάμεις του Ελληνικού κόσμου. Στην επανάσταση των Ιώνων κατά της περσικής κυριαρχίας, το νησί προσέφερε όχι μόνο ένα μεγάλο μέρος του στόλου του, αλλά και την αφρόκρεμα του ανθρώπινου δυναμικού του. Στην ναυμαχία της Λάδης το 494 π.Χ. η Χίος συμμετείχε με 100 τριήρεις, η ισχυρότερη των ιωνικών πόλεων Μίλητος με 80, η Λέσβος με 70 και η Σάμος 60. Επιπλέον, όταν φάνηκε ότι η νίκη έγερνε προς το μέρος των Περσών, δεν εγκατέλειψαν τον αγώνα όπως έκαναν οι άλλοι σύμμαχοι, αλλά παρέμειναν στο πεδίο της μάχης φθείροντας τον εχθρό και υφιστάμενοι καταστροφική φθορά του στόλου τους. Πολύ χαρακτηριστικά ο Ηρόδοτος περιγράφει την γενναία αυτή στάση των Χίων: «υποδεικνύοντες έργα λομπρά και ουκ εθελοτυφλούντες». Μετά την ναυμαχία της Λάδης, η Πέρσες έπνιξαν την Ιωνική Επανάσταση, εισέβαλαν στη Χίο και προξένησαν βαρύτατες καταστροφές. Το νησί σύντομα ανάκαμψε και συνέχισε με αποφασιστικότητα τη συμμετοχή του στον αγώνα για την ελευθερία. Η Ιωνική Επανάσταση σφυρηλάτησε αποφασιστικά την εθνική συνείδηση των Ελλήνων και αποτέλεσε την απαρχή της ανάπτυξης και της προόδου. Η ναυμαχία της Μυκάλης το 479π.Χ., απάλλαξε τα νησιά του Ανατολικού

Αιγαίου από την περσική κηδεμονία. Αμέσως μετά η Αθήνα προχώρησε στην επόμενη Δηλιακή Συμμαχία στη οποία η Χίος εισήλθε με ιδιαίτερο κύρος και δύναμη. Στον δε κατάλογο των συμμάχων των Αθηνών κατά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου η Χίος αναφέρεται πρώτη, όπως πρώτη αναφέρεται από τα νησιά που δεν πλήρωναν φόρο στην Αθήνα, αλλά προσέφεραν πλοία για τον κοινό αγώνα. Η προσφορά της Χίου στις εικαστικές τέχνες και τον ελληνικό πολιτισμό είναι σπουδαία και χαρακτηριστική. Τα ερείπια δύο σημαντικών ναών, του Απόλλωνος στα Φανά και της Αθηνάς στο αρχαίο λιμάνι του Εμπορειού, μας αποκαλύπτουν μια πρωτοποριακή έκφραση της ιωνικής τέχνης στην αρχιτεκτονική. Η τεχνική αυτή εκφράζεται με την πλαστική ανάπτυξη μερών του οικοδομήματος, μεταμορφώνοντας τις αρχιτεκτονικές δομές σε ζωντανούς οργανισμούς. Στο ναό του Απόλλωνος στα Φανά η γωνία της επίστεψης στην πρόσοψη, μεταμορφώνεται σε ένα ωραιότατο πλαστικό Γοργόνειο, ενώ στον ναό της Αθηνάς η βάση της παραστάδας διαμορφώνεται με ένα στιβαρό πόδι λέοντος. Τα γνήσια αυτά χιακά γνωρίσματα επηρέασαν την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Η πλαστική αίσθηση της αρχιτεκτονικής μπορεί να εξηγηθεί από το ότι ο σημαντικότερος αρχιτέκτων της Χίου τον 6ο π.Χ. αιώνα, ο Βούπαλος ήταν γλύπτης και συγχρόνως αρχιτέκτων. Ο συνδυασμός αυτός συνεχίστηκε και στους κλασικούς χρόνους, με σπουδαίους γλύπτες και αρχιτέκτονες, όπως ο Σκόπας ο Πάριος.

Ναός Απόλλωνα στα Φανά (σημερινό Πυργί)

Τα Φανά ήταν ένας τόπος λατρείας του νησιού με τη μακρόχρονη παράδοση που άρχισε τον 9ο αιώνα π.Χ., συνεχίστηκε με τις λαμπρές φάσεις της αρχαϊκής εποχής, μετατράπηκε σε χριστιανικό κέντρο από τα πρωτοβυζαντινά χρόνια για να καταλήξει σήμερα σ` ένα μικρό εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων κτισμένο στον ίδιο ακριβώς χώρο, σ` ένα ύψωμα που λίγο απέχει από τον όρμο. Ο περίφημος ναός του Φαιναίου Απόλλωνα, οφείλει το όνομά του στο ότι εκεί φανερώθηκε στη Λητώ ότι ο τόπος γέννησης του γιου της Απόλλωνα, είναι η Δήλος «από του εκείθεν αναφανήναι τη Λητοί την Δήλον». Γι΄ αυτό και ο ναός θεωρείται ως το Δήλιον της Χίου. Από το ναό σώζονται λείψανα του τέλους του 6ου αι. π.Χ. καθώς και τμήματα του περιβόλου. Από τη παλαιότερη φάση τη γεωμετρική προέρχονται κομμάτια αγγείων και μικροαντικείμενα και σ` αυτήν πιθανόν ανήκουν δύο μικρά τμήματα κατεστραμμένου τοίχου περιβόλου στη Δυτική πλευρά, κτισμένα από ακανόνιστα κομμάτια ασβεστόλιθου. Σώθηκαν όμως και μεγαλύτερα τμήματα από τον πρώιμο αρχαϊκό περίβολο, που εντοπίστηκε σε μήκος 74 συνολικά μέτρων και πιθανότατα περιέβαλε καμπυλωτά τον ιερό λοφίσκο. Κτίστηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα από ακατέργαστες πέτρες μετρίου μεγέθους με ομαλή μόνο την εξωτερική όψη. Σύγχρονες με τον τοίχο είναι δύο σειρές από σκαλοπάτια πλάτους 1,6 μέτρα σε ένα σημείο της Βόρειας πλευράς για την πρόσβαση στο ιερό.

73

ΧΙΟΣ Αρχαίοι Ναοί και Ιερά Ναός Αθηνάς στην Ακρόπολη του Εμπορειού.

Η επόμενη φάση είναι μια γενική ανακαίνιση και σε αυτήν ανήκει ο μεγάλος εξωτερικός περίβολος που κτίστηκε στα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα με ευθείς δόμους από μαρμαροειδείς εγχώριους κυανόφαιους τιτανόλιθους. Η δυτική πλευρά, η ορατή από το δρόμο που έφερνε από το λιμάνι, ήταν προσεχτικότερα δουλεμένη. Σε μήκος 50 μέτρων ο τοίχος κάμπτεται στο βόρειο άκρο του σε ορθή γωνία και συνεχίζει βόρεια σε μήκος 53,50 μέτρα, όπου υπάρχει μια προεξοχή (20,6 μέτρα μήκους και 1,8 μέτρα πλάτους) με σειρά σκαλοπατιών στη κάθε άκρη της για τη πρόσβαση, όπως και στη προηγούμενη περίοδο. Η βόρεια πλευρά συνεχίζεται άλλα 8 μέτρα και στο ανατολικό άκρο, ο τοίχος κάμπτεται σε αμβλεία γωνία και προχωράει ανατολικά. Πιθανόν ο ναός να καταστράφηκε μετά την αποτυχία της Ιωνικής επανάστασης (494 π.Χ) και να ξαναχτίστηκε αργότερα. Ως οικοδομικό υλικό χρησιμοποιήθηκε γκρι – μπλε μάρμαρο από το Λατόμι της Χίου στους τοίχους και λευκό μάρμαρο στις κολώνες και στα διακοσμητικά μέλη της ανωδομής. Οι βάσεις των κιόνων είναι χαρακτηριστικού ασιατικού τύπου και μοιάζουν με το πρώτο δίπτερο ναό της Ήρας στη Σάμο. Αν και περιορισμένα τα αρχιτεκτονικά στοιχεία δείχνουν ότι ο ναός του Φαναιού Απόλλωνα ήταν μεγαλοπρεπής, εφάμιλλος των μεγάλων ναών της Ιωνίας. Η Χίος άλλωστε όπως και οι άλλοι Έλληνες της Ανατολής έρχονταν σε άμεση επαφή με τα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα των Ασιατικών βασιλείων, που το κύριο χαρακτηριστικό τους ήταν το υπερφυσικό μέγεθος. Οι ανασκαφές στην περιοχή του ιερού, εκτός από τα αρχιτεκτονικά, αποκά-

74

λυψαν πολλά σημαντικά ευρήματα: αγγεία, ειδώλια, νομίσματα, μεταλλικά μικροαντικείμενα και κοσμήματα. Από τον αρχαίο ναό λίγα λείψανα διατηρήθηκαν. Το οικοδομικό υλικό (κυβόλιθοι, κολώνες, διακοσμητικά τμήματα) χρησιμοποιήθηκε στις μεταγενέστερες χριστιανικές εκκλησίες που χτίστηκαν κατ` ευθείαν επάνω του ή διασκορπίστηκε σε πολύ μακρινές αποστάσεις από αυτόν. Στην αρχική του θέση αποκαλύφθηκε μόνο το θεμέλιο της Β.Α (η Ανατολική πλευρά 8,5 μέτρα και η Βόρεια σε 25,70 μέτρα) γωνίας κτισμένο από μεγάλες πλακοειδείς πέτρες, κυρίως πύρινες. Διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη συγκεντρώθηκαν από διάφορα σημεία αυτής της θέσης αλλά και από τη γύρω περιοχή.

Ο Ναός της Αθηνάς στο αρχαίο λιμάνι του Εμπορειού

Ο Εμπορειός ή Καμάρι είναι ένας ημικυκλικός ορμίσκος στη νοτιοανατολική πλευρά της Χίου που απέχει 6 χιλιόμετρα από το σημερινό Πυργί. Κατά τις συστηματικές ανασκαφές στο λόγο του Προφήτη Ηλία, που στην αρχαιότητα ήταν η Ακρόπολη του Εμπορειού, ήρθε στο φως αρχαϊκός οικισμός που περιλάμβανε μια τειχισμένη Ακρόπολη με ένα Μέγαρο και Ναό της Αθηνάς και τα σπίτια έξω από αυτή, καθώς και ιερό κοντά στο λιμάνι. Το όνομά της ίσως να ήταν το αρχαίο Λευκώνιο. Η Ακρόπολη ήταν οχυρωμένη και το τείχος, 800 μέτρα περίπου περιέκλειε μια περιοχή 25.000 τετραγωνικών μέτρων. Ένας δρόμος μέσα από την πλαγιά οδηγούσε στην είσοδο της Ακρόπολης, στη νότια άκρη της δυτική πλευράς κοντά στο Μέγαρο και το Ναό. Στο νότιο τμήμα της Ακρόπολης

υπήρχε το Ιερό, που άρχισε να λειτουργεί από τον 8ο αιώνα π.Χ. Από τον 7ο αιώνα π.Χ. σώθηκε ένας βωμός ακανόνιστης κατασκευής κτισμένος με ορθογώνιες πέτρες. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά και χτίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. Το σχήμα του ήταν απλό ορθογώνιο, διαστάσεων 10,13 Χ 6,23 μ., με κλειστό αβαθή πρόναο και τετράγωνο σχεδόν σηκό. Η στέγη του ήταν επίπεδη, κατασκευασμένη από ξύλα, καλάμια, φύκια και λάσπη. Μια σειρά από ορθογώνιες λίθινες πλάκες την προστάτευαν περιμετρικά από τους ανέμους. Βρέθηκαν τέσσερα ξύλινα υποστυλώματα, που στήριζαν τη στέγη. Η ανομοιογένεια του εδάφους, που παρουσιάζει ιδιαίτερη κλίση προς τα βόρεια, επέβαλε για το ναό υψηλότερο θεμέλιο και ευθυντηρία, από τα βόρεια προς τα ανατολικά, προκειμένου να εκμηδενιστεί η υψομετρική διαφορά. Οι τοίχοι, θεμελιωμένοι στο διαμορφωμένο βράχο, είναι χτισμένοι με το έμπλεκτο σύστημα δόμησης. Για την εξωτερική παρειά τους χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ορθογώνιοι πλίνθοι ενώ για την εσωτερική απλούστερες και μικρότερες. Το ενδιάμεσο κενό γεμίστηκε με μικρές πέτρες από τους βράχους του βουνού. Ο ναός καταστράφηκε, όπως όλα τα ιερά του νησιού, το 493 π.Χ. όταν η Χίος ακολουθώντας την τύχη των Ιωνίων πόλεων της Μικράς Ασίας, υποτάσσεται στους Πέρσες που λεηλάτησαν και κατέστρεψαν τα πάντα. Ξαναχτίστηκε στο τρίτο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. Ο νέος ναός αποτελεί ουσιαστικά την επισκευή του αρχαϊκού. Οι σημαντικότερες αλλαγές έγιναν στο εσωτερικό του. Το δάπεδο, κάτω από το οποίο βρέθηκαν αναθήματα της παλαιότερης φάσης, ψήλωσε κατά 0,20 μ. αντικαταστάθηκαν τα τέσσερα ξύλινα υποστυλώματα της στέγης, από ένα άλλο, σε ορθογώνια λίθινη βάση, στα ανατολικά του βωμού. Αντικαταστάθηκε το κατώφλι της κύριας εισόδου και προστέθηκαν δύο βαθμίδες στη είσοδο του πρόναου. Ο βωμός διευρύνθηκε με δύο τοίχους που περιέκλεισαν τον παλιότερο βωμό και τα αναθήματα της παλαιότερης φάσης. Οι λιγοστές κεραμίδες, που βρέθηκαν ανάμεσα στις πλίνθους του ναού, επιτρέπουν την υπόθεση ότι η στέγη, κατά τις επισκευές του 4ου αι. π.Χ., έγινε αμφικλινής με κεράμωση. Βορειοδυτικά του ναού βρίσκεται το Μέγαρο κτισμένο σε επιβλητική θέση να βλέπει τόσο το ναό της Αθηνάς, όσο και την είσοδο της Ακρόπολης και τον κύριο δρόμο που κατεβαίνει στην

ΧΙΟΣ Αρχαίοι Ναοί και Ιερά

Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χίου.

Άποψη του ιερού της Κυβέλης.

πλαγιά. Είναι μια πρώιμη κατασκευή που ανάγεται στον 8ο ή τον 7ο αιώνα π.Χ. και πιθανόν να ήταν κατοικία του άρχοντα. Έξω από την Ακρόπολη βρίσκεται η κύρια περιοχή του οικισμού με περισσότερα από 50 σπίτια, στα οποία κατοικούσαν 500 περίπου άνθρωποι. Άλλα σπίτια, που δεν εντοπίστηκαν, πιθανόν να υπήρχαν στην κοιλάδα ή κοντά στο λιμάνι. Στις ανασκαφές της Βρετανικής Σχολής εκτός από τα αρχιτεκτονικά μέλη και μερικά τμήματα από γλυπτά, βρέθηκαν πλήθος από αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα αλλά και μικροαντικείμενα, που κοσμούν το Αρχαιολογικό Μουσείο Χίου.

Η Δασκαλόπετρα Ο Ναός της Κυβέλης

Στη βορειότερη παραλία του Βροντάδου υπάρχει ένα από τα πιο γνωστά μνημεία του νησιού, το ιερό αφιερωμένο στη θεά Κυβέλη, γνωστό ως Δασκαλόπετρα ή βράχος του Ομήρου. Γραπτές μαρτυρίες που αναφέρουν ότι ο Όμηρος έζησε και δίδαξε στη Χίο, οδήγησαν λανθασμένα στην υπόθεση ότι ο βράχος αυτός αποτελούσε «τη σχολή» του Ομήρου, το γνωστό Ομήρειον. Πάνω στο διαβρωμένο βράχο έχει λαξευτεί ένα μονολιθικό άγαλμα-ναό της Κυβέλης, όμοιο με τους αρχαϊκούς λίθινους ναΐσκους της. Σήμερα, μόλις που διακρίνονται, μία ανάγλυφη γυναικεία μορφή που κάθεται σε θρόνο, καθώς και ίχνη από το σώμα και τα πόδια λιονταριών που κοσμούσαν τις υπόλοι-

πες τρεις πλευρές του. Η Κυβέλη, η Μήτηρ Θεών, λατρευόταν στην αρχαία Χίο και πρέπει να υπήρχε ναός της, πιθανόν στην περιοχή του Βροντάδου, όπου βρέθηκαν πολλά ανάγλυφα και αγάλματα καθώς και αναθηματική επιγραφή. Στα αρχαϊκά χρόνια η θεά παριστάνεται καθισμένη μέσα σε ναΐσκο, έτσι το άγαλμα-ναός χρονολογείται στα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα. Σήμερα είναι φοβερά καταστρεμμένο, λείπει εντελώς το επάνω μέρος του και είναι φθαρμένη η επιφάνεια του.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο

Η Χίος διαθέτει ένα πολύ σπουδαίο και καλά οργανωμένο αρχαιολογικό μουσείο. Τους εκθεσιακούς χώρους, οι οποίοι στεγάζονται σε τρεις ορόφους, αποτελούν πέντε αίθουσες για τη μόνιμη έκθεση και μία για την περιοδική. Στον πρώτο όροφο, ο οποίος περιλαμβάνει τρεις αίθουσες φιλοξενούνται: α) εκθέματα της προϊστορικής Χίου από την Τελική Νεολιθική Εποχή ως την μυκηναϊκή περίοδο β) δείγματα κεροπλαστικής και γλυπτά (αγάλματα, πορτραίτα, ανάγλυφα) από τον 8ο αι. π.χ ως και τη ρωμαϊκή περίοδο και γ) επιτύμβιες στήλες και επιγραφές. Στον δεύτερο όροφο, ο οποίος περιλαμβάνει δύο αίθουσες, φιλοξενούνται δείγματα κεραμικής και μεταλλοτεχνίας από την αρχαϊκή ως και τη ρωμαϊκή περίοδο και τα σημαντικότερα δείγματα της αρχιτεκτονικής.

Η σύγχρονη Χίος τιμά την πολύ σπουδαία ιστορία της διατηρώντας και προβάλλοντας τα ερείπια την αρχαίων ναών, αλλά και τα βυζαντινά κτίσματα, με κορυφαίο την Νέα Μονή. Συγχρόνως ακολουθώντας την πανάρχαιη ναυτική της παράδοση, συνεχίζει να θεωρείται το κατ΄ εξοχή νησί της ναυτοσύνης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι των κατοίκων του νησιού είναι ναυτικοί και μάλιστα υψηλού επιπέδου, σε κάθε ειδικότητα και βαθμό. Ως επιβράβευση της ναυτοσύνης των κατοίκων, θεωρείται η λειτουργία στο νησί του τμήματος Ναυτιλίας, της Σχολής Επιστημών και Διοίκησης του Πανεπιστημίου του Αιγαίου. Το νησί διαθέτει Ναυτικό Μουσείο, Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ) Μηχανικών, ενώ στις διπλανές Οινούσσες ΑΕΝ Πλοιάρχων. Στολίδι για τη Χίο είναι και το δημιούργημα του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου, «Ίδρυμα Μαρία Τσάκος», με το «Σπίτι της Μαρίας» το οποίο φιλοξενεί άπορους μαθητές, τους βοηθά να σπουδάσουν στα σχολεία του νησιού και να προετοιμαστούν για να εισαχθούν στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Πρόσφατα δε ιδρύθηκε και λειτουργεί το «Τσάκος Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Ναυτικών Σπουδών» ένα πλήρως εξοπλισμένο ιδιωτικό μη κερδοσκοπικό Λύκειο Ναυτικής Εκπαίδευσης. Επιπλέον σ΄ αυτό το νησί γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και ακολούθησαν το δρόμο της θάλασσας, πολλές σημερινές διακεκριμένες στον κόσμο της ναυτιλίας προσωπικότητες, με πρωταγωνιστικό ρόλο στα σημερινά παγκόσμια ναυτιλιακά δρώμενα, όπως ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, ο κ. Ιωάννης Αγγελικούσης, οι αδελφοί Παντελής και Γεώργιος Κολάκη, οι αδελφοί Ιωάννης και Μιχάλης Χανδρή, η εγγονή του αείμνηστου Ιωάννη Μ. Καρρά, κ. Τατιάννα Πεταλά, ο κ. Μιχάλης Λαιμός, ο κ. Σταύρος Λιβανός, ο κ. Ιωάννης Ξυλάς, κ.ά.

75

Γιορτή του πατέρα Του Ανδρέα Δημάκη Φιλόλογου-Ιστορικού

Γιορτή του πατέρα ή ημέρα του πατέρα ονομάζεται η ετήσια κινητή εορτή προς τιμήν του πατέρα, των πατρικών δεσμών και γενικά της επιρροής των πατέρων στην κοινωνία. Γιορτάζεται κάθε χρόνο την Τρίτη Κυριακή του Ιουνίου σε πολλές χώρες παγκοσμίως, αν και σε ορισμένες χώρες η ημερομηνία μπορεί να διαφέρει. Θεωρείται συμπληρωματική εορτή μαζί με την ημέρα της μητέρας.

Σ

την Ελλάδα, καθιέρωσαν τη γιορτή οι διαζευγμένοι πατεράδες μέσω του Συλλόγου για την Ανδρική και Πατρική αξιοπρέπεια (ΣΥ.Γ.Α.Π.Α) από τον ιδρυτή Νίκο Σπιτάλα, εξαιτίας της απαξίωσης του πατέρα από τη δικαιοσύνη, στα διαζύγια. Έτσι, μαζί με όλους τους Ευρωπαίους, γιορτάζουν κάθε δεύτερη Κυριακή του Ιουνίου, όταν μάλιστα τα σχολεία είναι ακόμα ανοικτά, για να διδάξουν οι διδάσκαλοι το ρόλο και τις αξίες του πατέρα στην οικογένεια. Ειδική σειρά γραμματοσήμων έχει επίσης εκτυπωθεί από τα ελληνικά Ταχυδρομεία. Ο πατέρας παλαιότερα εθεωρείτο ο στυλοβάτης της οικογένειας, αν και οι σύγχρονες αντιλήψεις έχουν διαλύσει την οικογένεια. Η έλλειψη του πατέρα δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα, ενώ αντιθέτως η παρουσία, η αγκαλιά και το χάδι του είναι εξίσου σημαντικά με την αγκαλιά της μητέρας για τη συναισθηματική ισορροπία του παιδιού. Ο πατέρας, που ήταν ο αρχηγός της οικογένειας, η κεφαλή της, αυτός που έπαιρνε τις αποφάσεις, έχασε τον παραδοσιακό του ρόλο. Σήμερα ο νέος του ρόλος είναι η ανάληψη ευθυνών εξίσου με τη σύζυγό του μέσα στην οικογένεια. Δεν είναι ο αυταρχικός, σκληρός και αυστηρός πατέρας, που με το φόβο και το ξύλο επιβαλλότανε στα παιδιά του, αλλά γίνεται φίλος με αυτά. Είναι γεγονός όμως ότι παρά την αυταρχική του συμπεριφορά στο παρελθόν παρουσιαζότανε ως πρότυπο στα παιδιά του και έχαιρε σεβασμού και εκτιμήσεως δείχνοντας διαφορετικά από σήμερα την πατρική στοργή του. Για το λόγο αυτό ο Μότσαρτ έλεγε: «Αμέσως ύστερα από το Θεό έρχεται ο πατέρας», ενώ ο φιλόσοφος Δημόκριτος από τα Άβδηρα τόνιζε: «πατρός σωφροσύνη μέγιστον τέκνοις παράγγελμα». Στις Ινδίες έχουν εικόνισμα τον πατέρα. Ακόμα και σήμερα ακούμε τους παλαιότερους, όταν θέλουν να δείξουν αγάπη και σεβασμό, να λένε: «Αυτό έλεγε ο πατέρας μου!», «εγώ ποτέ δεν τόλμησα να καπνίσω μπροστά στον πατέρα μου», «δεν διανοήθηκα ποτέ να του πω ψέματα» κ.λπ. Στα λόγια του δεν χωρούσε αμφισβήτηση. Τα παιδιά περιμένανε τον πατέρα με χαρά, τον βλέπανε σαν κάτι το πολύ εξαιρετικό, ήταν ο προστάτης τους, γιατί έτσι τους το παρουσίαζε και διετύπωνε η μητέρα τους.

76

Σήμερα με τις εργασιακές σχέσεις και την ισότητα των δύο φύλων δεν υπάρχει πια η πατριαρχική οικογένεια. Ο πατέρας ασχολείται ποικιλοτρόπως όπως η μητέρα μέσα στην οικογένεια αναλαμβάνοντας τη διατροφή, διδασκαλία, καθοδήγηση και νουθέτηση των τέκνων του. Σήμερα δεν υπάρχει το «χάσμα», που χώριζε στο παρελθόν τον πατέρα από τα παιδιά του, αν και ενδομύχως πιστεύει ότι αυτά, που κάνει και προσφέρει, είναι δουλειές της μητέρας. Αυτή, που συντελεί στη δημιουργία της πατρικής εικόνας στην ψυχή του παιδιού είναι η μάνα, ιδιαίτερα του ναυτικού και ξενιτεμένου πατέρα. Τότε, αν και απουσιάζει ο σύζυγος, η μητέρα κρατά ζωντανή την παρουσία του στα μάτια των παιδιών της. Ο πατέρας ως αυθεντία πια δεν υπάρχει. Είναι απλός άνθρωπος, ούτε τέλειος, ούτε αλάνθαστος. Ο πατέρας μέσα σε μια καταναλωτική κοινωνία με υποβαθμισμένες αξίες αναλαμβάνει την κοινωνικοποίηση του παιδιού, την εισαγωγή του στην κοινότητα. Τα παιδιά ζητούν από τον πατέρα αγάπη, ενδιαφέρον και λίγη κατανόηση και ο πατέρας σεβασμό και ιδιαίτερα να μην τον ξεχάσουν στα γηρατειά. Αλλά ο καλύτερος ρόλος του πατέρα, όπως του διδασκάλου, είναι το παράδειγμά του, με τον τρόπο της ζωής του, αυτό που θα εμπνεύσει σεβασμό και αγάπη στα παιδιά του. Από την αρχαία ιστορία μας παραδείγματα γνήσιας υικής αγάπης και σεβασμού προς τον πατέρα τους αποτελούν τα παιδιά του ρόδιου αθλητή της πυγμαχίας Διαγόρα στην αρχαία Ολυμπία, που στεφανωμένα με τον κότινο της ελιάς κρατούσαν στους ώμους τους το γέροντα πατέρα τους, όπως και ο Αινείας τον πατέρα του Αγχίση φεύγοντας από την Τροία. Και τώρα, που τα χρόνια έχουν περάσει και ένας-ένας έχουν φύγει για το αιώνιο ταξίδι, καταλαβαίνουμε τι θα πει πατέρας πραγματικός. Νιώθουμε τι θα πει έλλειψη και κλαίμε. Κλαίμε, γιατί πονέσαμε όλους τους πατεράδες, που στάθηκαν στο ύψος των δύσκολων περιστάσεων. Και σε όσους έχουν μείνει ευχόμαστε, όχι μόνο για τη δεύτερη Κυριακή του Ιουνίου, αλλά για πάντα, να ‘ναι καλά και κάθε μέρα να τους έχουμε κοντά μας. Ας τελειώσουμε με τους στίχους της δεύτερης στροφής από το ποίημα «Από κάπου τα ξέθαψα» (ΙΑΜΒΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΙΣΤΟΙ) του Κωστή Παλαμά, που φανερώνουν μέσω της αλληλογραφίας την τρυφερή αγάπη του πατέρα του ποιητή προς τη μέλλουσα σύζυγό του1. Του πατέρα μου γράμματα που αγάπης νέο βλαστάρι στην παιδούλα μητέρα μου τἄγραφε, πριν την πάρῃ.

1

ΠΑΝΤΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ, Κωστής Παλαμάς, Μπίρης, τόμος Α΄, Α Αθήναι 1972, σ.344.

ΟΛΙΓΑ ΠΕΡΙ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΩΝ ΙΤΑΛΙΑΣ Βούλα Λαμπροπούλου | Επίσημη απεσταλμένη του University Europeo Institute

Ε

ξαιτίας του γεγονότος ότι πολλοί Έλληνες και Ελληνίδες, που πηγαίνουν εκδρομή στην Ιταλία και περνούν από τα Ελληνόφωνα χωριά για 2-3 ώρες –άιντε ένα απόγευμα– επανερχόμενοι θέλουν τα πάντα γι’ αυτά και γράφουν άρθρα στις εφημερίδες και στα περιοδικά, έτσι χωρίς αιδώ. Απαντώ με λίγα λόγια: Επειδή το θέμα των Ελληνοφώνων της Καλαβρίας και Απουλίας είναι μεγάλο, ενδιαφέρον, ιδιαίτερο και ελκυστικό να το αγγίξεις κάνει πολλούς... ειδικούς χωρίς να έχουν μελετήσει τίποτε. Αφαιρώ ότι δεν τελειώνει με όγκους βιβλιογραφίας. Γι’ αυτό το θέμα έχουν γραφεί σειρά μελετών, συγγραμμάτων, λεξικών, διδακτορικών, άρθρων, εκθέσεων, σημειώσεων κ.λπ. Και δεν τελειώνει. Ελπίζω ότι δεν τελείωσε. Κατά πρώτον δεν είναι εθνική μειονότητα, όπως η Βόρειος Ήπειρος. Είναι μόνον γλωσσική. Για να μιλήσω για το θέμα χρειάζομαι πολλές-πολλές σελίδες. Με μια υποτροφία Jean Monnet υπό την Ε.Ε. πριν σαράντα χρόνια επισκέφθηκα τα χωριά αυτά πολλές-πολλές φορές και συνέταξα Έκθεση Περί της Καταγωγής τους, την οποία κατέθεσα στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Το ένα ιδίωμα το Greco ομιλείται στην Pouglia (Απουλία) και το άλλο το Grecanico στην Καλαβρία και είναι το αρχαιότερο. Δεν χρειάζονται δασκάλους νέας Ελληνικής, που οι κυβερνήσεις μας έστελναν πρότινος, κομματικούς αυλοκόλακες, ως επί το πλείστον, που, έπαιρναν διπλό μισθό και πήγαιναν 2 ή 3 φορές κατά τη διάρκεια του Σχολικού έτους, ούτε χρειάζονται την νέα Ελληνικήν, καλό θα ήταν να βρεθούν δάσκαλοι να διδάξουν αυτά τα ιδιώματα για να μην ξεψυχήσουν, αν και νομίζω ότι είναι αργά πλέον. Το Υπουργείο Πολιτισμού είναι να το κλαις. Για μπουζουκοτράγουδα νοιαζόμεθα μόνο ή για φίλους μας ενός γνωστού κόμματος. Μας μένει το φιλότιμο, το μόνον που όταν υπάρχει γίνονται θαύματα. Μόνον έτσι υπήρξαν ΓΙΓΑΝΤΕΣ εθελοντές, όπως ο Agostino και ο Salvatore Seνiglia, που έφυγαν από τη ζωή και το όνειρο να

Ο Ελληνόφωνος Agostino Sevighlia και η γυναίκα του Antonia Sevighlia στο σπίτι τους στο Νεο Ροχούδι είναι από τούς τελευταίους γίγαντες της Ελληνοφωνίας που το σπίτι τους ήταν το κέντρο Ελληνομάθειας.

κρατήσουν αναμμένη την φλόγα της Ελληνηφωνίας ίσως έσβησε, αν και κάποιοι νεαροί και νεαρές από τα μέρη αυτά προσπαθούν να διατηρήσουν άσβεστη αυτήν την φλόγα που τρεμοσβήνει αδυσώπητα. Αυτοί πρέπει να ενθαρρυνθούν. Ευτυχώς που υπάρχουν τα βιβλία του μεγάλου γλωσσολόγου Γκέρχαρντ Ρολφς, που έγραψε εκατοντάδες σελίδες σε δεκάδες τόμους και δεκάδες άρθρα για την ιστορία, κοινωνία και προπάντων για τη θαυμάσια γλώσσα αυτών των Ελλήνων απογόνων της Μεγάλης Ελλάδας και του Βυζαντίου. Το μόνον που συστήνω σε όποιον γράψει, είναι πρώτα να τους μελετήσει και μετά να τους αγαπήσει.

83

Του Κώστα Γ. Τσάμη

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν…

Η

φωνή του Νίκου ακουγόταν δυνατά από την είσοδο του σπιτιού. «Παιδιά, ο παππούς περιμένει και έχουμε αργήσει». Πρώτη εμφανίστηκε η κόρη του, η Νεφέλη, μετά ο γιος του ο Γιώργος και τελευταία η Μαίρη, η γυναίκα του, αναψοκοκκινισμένη. «Μας ξεκούφανες, με τις φωνές σου, μωρέ Νίκο. Εντάξει καθυστερήσαμε λίγο αλλά, μη φοβάσαι, μόλις φτάσουμε στο κότερο και η κόρη μας φιλήσει τον παππού της, όλα θα ξεχαστούν αμέσως». Όλοι γέλασαν γιατί ήξεραν την αδυναμία του πατέρα του Νίκου στην εγγονή του. Ο Νίκος και η Μαίρη Λεούση, παιδιά πολύ πλούσιων οικογενειών, είχαν παντρευτεί πριν από εννέα χρόνια και παρέμεναν ερωτευμένοι, όπως την πρώτη μέρα του γάμου τους. Ο γιος τους γεννήθηκε ένα χρόνο μετά ενώ, η κόρη τους ακολούθησε μετά από δύο χρόνια. Ο Νίκος εργαζόταν στο εφοπλιστικό γραφείο του πατέρα του, ενώ η Μαίρη είχε δικό της δικηγορικό γραφείο, συνεταιρικά με τη Νίκη Μαρκάκη, πρώην συμφοιτήτρια στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Με τις γνωριμίες τους, στην υψηλή κοινωνία,

84

οι δύο δικηγορίνες, κατάφεραν, σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, να ανεβάσουν τόσο πολύ τον κύκλο των εργασιών τους, που σκέφτονταν σοβαρά, να προσλάβουν και άλλον δικηγόρο για βοήθεια. Ο Νίκος, έχοντας σπουδάσει ναυπηγός, ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του στη ναυτιλία. Συμπτωματικά, και ο πεθερός του ήταν εφοπλιστής, αλλά η κόρη του προτίμησε την δικηγορία. Το ζευγάρι, με τη βοήθεια της υπηρεσίας, τακτοποίησε τις βαλίτσες της οικογένειας, στο πορτ μπαγκάζ της τεράστιας Mercedes, του Νίκου και ξεκίνησαν για τη Μαρίνα του Φλοίσβου όπου ήταν αραγμένο το κότερο των Λεούσηδων. Ο παππούς ήταν όντως εκνευρισμένος γιατί είχαν αργήσει περισσότερο από μία ώρα. «Ανησύχησα πολύ γιατί είπαμε να είσαστε εδώ στις δέκα και είναι περασμένες έντεκα. Ξέρετε ότι δεν σας παίρνω στο κινητό, όταν βρίσκεστε στο δρόμο. Έπρεπε Νίκο να με πάρεις εσύ». Μιλώντας φτιαχνόταν όλο και περισσότερο, όταν μια γλυκιά φωνούλα του έκοψε την όρεξη να πει και άλλα! «Παππού, άκουσα τη μαμά και το μπαμπά να λένε, ότι

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

άμα σε φιλήσω δύο φορές, θα πάψεις να στεναχωριέσαι. Αλήθεια παππού;» Άντε τώρα ο παππούς να συνεχίσει τις παρατηρήσεις, όταν γλύκανε η καρδιά του, λες και την περιέχυσαν με σιρόπι. Ο κάπτα Γιώργης, αυτός ο θαλασσόλυκος έλιωνε από αγάπη για τα εγγόνια του, ο εγγονός του είχε και το όνομά του, αλλά η Νεφέλη, αυτό το υπέροχο πλάσμα, του είχε κλέψει κυριολεκτικά την καρδιά. «Αλήθεια είναι μωράκι μου! Αλήθεια, δεν λες τίποτα!» Πήρε τη μικρή στην αγκαλιά του και δέχτηκε με ικανοποίηση το ‘’φάρμακο’’ της ηρεμίας, που του πρόσφερε το αγαπημένο του εγγόνι. Μετά από αυτά, δύο ναύτες από το πλήρωμα του κότερου, πήραν τις βαλίτσες από το αυτοκίνητο και τις μετάφεραν στις καμπίνες των παιδιών και της μαμάς τους. Ο Νίκος φίλησε τα παιδιά και τη γυναίκα του, γιατί δεν θα τους έβλεπε μέχρι το επόμενο Σαββατοκύριακο, που θα πήγαινε και ο ίδιος στην Πάρο, που βρισκόταν το αρχοντικό των γονιών του. Θα του έλειπαν πολύ αυτές τις πέντε μέρες, που θα έκανε να τους δει. Οι δουλειές στο γραφείο, απαιτούσαν ή τη δική του παρουσία, ή του πατέρα του. Έμεινε εκείνος, με προοπτική να τον αντικαταστήσει ο πατέρας του, για να καθίσει και εκείνος μια δύο εβδομάδες. Αυτή η προσμονή ήταν που έκανε πιο εύκολο το χωρισμό από την οικογένειά του, που στην κυριολεξία, λάτρευε. Κάθισε στον προβλήτα και χάζεψε το υπέροχο σκαρί, που βγαίνοντας από το λιμάνι ανέπτυξε ταχύτητα και έσκιζε την ακύμαντη θάλασσα σαν δελφίνι, που νιώθει υπερηφάνεια, ότι ο χώρος, το περιβάλλον, του ανήκει. Αμέσως μετά μπήκε στο αυτοκίνητο και κατευθύνθηκε προς το γραφείο του… Η Μαίρη χάζεψε για λίγο, στο πιλοτήριο, βλέποντας το γιο της να κρατά σοβαρά το τιμόνι μαζί με τον καπετάνιο, ενώ η κόρη της καθισμένη στα γόνατα του παππού, στο υπερυψωμένο κάθισμα του καπετάνιου, να χειρίζεται τα διάφορα κουμπιά στο καντράν, μπροστά της, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του παππού. Τους άφησε στην ησυχία τους και βγήκε στη δεξιά πλευρά του καταστρώματος. Άπλωσε τη ματιά της στο απέραντο γαλάζιο, στη θάλασσα που σήμερα είχε βάλει τα καλά της. Ούτε ένα κυματάκι δεν τάραζε τη γαλήνη της. Μερικά δελφίνια, στην προσπάθειά τους να προσπεράσουν την ταχύτητα του σκάφους, τάραζαν για λίγο τα νερά, όπως και τα απόνερα του σκάφους. Άφησε το μυαλό της να σκεφτεί τον άντρα της, που έμεινε μόνος, ενώ εκείνη διασκέδαζε. Τύψεις την τύλιξαν. Έβγαλε το κινητό της και τον πήρε στο γραφείο. «Ήθελα να σ’ ακούσω!» του είπε. Εκείνος γέλασε, της είπε ότι την αγαπάει και έκλεισαν. Ακόμα δεν ξεκίνησαν και της έλειπε. Ο Νίκος ξανάπεσε στο κυκεώνα της δουλειάς, μια δουλειά που ήθελε απόλυτη προσοχή και γρήγορες αποφάσεις. Ναύλοι, φορτία, τροφοδοσίες, όλα περνούσαν από τα χέρια του, με αποτέλεσμα, αργά το απόγευμα που έφευγε για το σπίτι να είναι, μερικές φορές, τόσο κουρασμένος, που δεν είχε όρεξη ούτε να φάει. Σήμερα ιδιαίτερα, που θα πήγαινε στο σπίτι και θα έλειπαν όλοι, η κούραση θα ήταν πολύ πιο έντονη. Όμως δεν είχε παράπονο, δεν έπρεπε να έχει παράπονο. Έβλεπε τι γινόταν γύρω του. Έβλεπε τη ζούγκλα που επικρατούσε παντού, από την κατάργηση των εργατικών και εργασιακών δικαιωμάτων, μέχρι το κλείσιμο των μαγαζιών και από τη στρατιά των

ανέργων, μέχρι τους απογοητευμένους που αυτοκτονούσαν. Η δουλειά του πήγαινε καλά και είχε μια υπέροχη οικογένεια. Αυτά τον γέμιζαν και, για εκείνον ήταν υπεραρκετά. Αυτές οι σκέψεις ήταν σαν διάλλειμα, για το μυαλό του, που ήταν συνεχώς σε εγρήγορση. Κατά τις επτά το απόγευμα τον πήρε στο τηλέφωνο ο φίλος του ο Μενέλαος. Μαζί είχαν σπουδάσει, εκείνος οικονομικά βέβαια, αλλά ήταν μαζί από τα μαθητικά τους χρόνια. «Νικόλα δεν πιστεύω να ξέχασες το μπάτσελορ πάρτι του Γιάννη, αύριο βράδυ. Θα πάμε μαζί, έτσι;» «Μπορείς να μου πεις, ρε Μενέλαε, τι δουλειά έχουμε εμείς, παντρεμένοι άνθρωποι, σε μπάτσελορ πάρτι;» Ο άλλος γέλασε με εκείνο το πομπώδες γέλιο του. «Νικόλα μου, δεν θα πάμε να βγάλουμε τα μάτια μας στο πάρτι. Θα πιούμε κάνα δυο ποτά παραπάνω και μετά θα πάμε ήσυχα -ήσυχα στα κρεβατάκια μας. Μπήκες;» «Ο Γιάννης είναι πολύ γυναικάς και το ξέρεις. Αποκλείεται αυτός, να μην έχει γυναίκες στο τελευταίο του πάρτι σαν ελεύθερος άνθρωπος». «Αυτό πιστεύω και εγώ Νίκο αλλά, τι σημασία έχει αυτό; Σάμπως θα τις παντρευτούμε;» «Άντε ρε σαχλαμάρα!» ήταν η απάντηση πριν κλείσουν. Η άλλη μέρα ήταν αρκετά βασανιστική για το Νίκο που, ενώ τηλεφωνήθηκαν πέντε έξι φορές με τη Μαίρη, απέφυγε να της πει για το μπάτσελορ πάρτι, που θα πήγαιναν με το φίλο του, που ήταν και οικογενειακός φίλος. Αργά το βράδυ, την ώρα που έφευγε από το γραφείο, της είπε, στο τελευταίο τους τηλεφώνημα, ότι θα πήγαινε με το Μενέλαο για κανένα ποτάκι. «Να πας Νίκο μου. Χρειάζεσαι και λίγη ανάπαυλα. Χαιρετίσματα στο Μενέλαο». Του είπε και έκλεισαν. Την ίδια στιγμή χτύπησε το κινητό του. Ο Μενέλαος. «Τελείωσες μάγκα μου; Αν όχι, πες το μου για να σε περιμένω. Θέλω να πάμε μαζί». «Τελείωσα και φεύγω. Που θα γίνει το πάρτι;» «Στο σπίτι του Γιάννη. Δεν στο είπα; Συγνώμη για την παράλειψη». «Το είδες πως είσαι σαχλαμάρας; Αν μου το είχες πει, θα είχα αρνηθεί στο Γιάννη, που με πήρε σήμερα να μου το υπενθυμίσει. Θα εύρισκα κάποια δικαιολογία, αλλά τελοσπάντων, θύμισέ μου τη διεύθυνση, του σπιτιού του, στη Βάρκιζα που μένει, γιατί δεν τη θυμάμαι». Έγραψε τη διεύθυνση σε κάποιο χαρτί και ξεκίνησε, με βαριά καρδιά, να πάει σε μία διασκέδαση, που μόνο διασκέδαση δεν ήταν για τον ίδιο. Πήγαινε σε μία αγγαρεία, για να βγάλει μια υποχρέωση. Ο φίλος του ο Γιάννης, είχε έρθει στο δικό του μπάτσελορ πάρτι, άρα έπρεπε να πάει και εκείνος στο δικό του. Ο Γιάννης όμως δεν είχε αναστολές. Όντας ομορφάντρας και λεφτάς, μπορούσε να κάνει όλα του τα κέφια. Όλοι οι γνωστοί απορούσαν με την απόφαση του Γιάννη να παντρευτεί τώρα, στα τριάντα πέντε του, που είχε ακόμα περιθώριο για πολλά –πολλά γλέντια, από αυτά που του άρεσαν. Φαίνεται, ότι η κοπέλα που αποφάσισε να τον παντρευτεί, άγνωστη στο Νίκο αλλά και στο Μενέλαο, ήταν, ή φοβερά ερωτευμένη με το Γιάννη, ή τελείως αθώα, για να μη βλέπει τι συνέβαινε γύρω από τον αυριανό σύζυγό της. Τραβούσε το γυναικόκοσμο όπως το μέλι τις μέλισσες. Αλλά αυτά ήταν δικά της προβλήματα, που δεν αφορούσαν τους δύο φίλους, που πήγαν εκεί για να διασκεδάσουν. Το τεράστιο σπίτι βρισκόταν αρκετά μακριά από το κέντρο της Βάρκιζας, απομονωμένο και κατάφωτο. Όταν μπήκαν και

85

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

τον χαιρέτησαν, οι δύο φίλοι παραδέχθηκαν, ότι, ο αυριανός γαμπρός, είχε κάνει πολύ καλή δουλειά. Φώτα διαφόρων χρωμάτων, έδιναν μία εξωτική πινελιά στο χώρο, ενώ στο βάθος, μετά την πισίνα, ένας DJ φρόντιζε ώστε η μουσική να ικανοποιεί όλα τα γούστα. Συνάντησαν και άλλους φίλους που είχαν αρχίσει να πίνουν από νωρίς και βρίσκονταν ήδη σε κατάσταση προχωρημένης ευθυμίας. Από γυναίκες άλλο τίποτα! Ήταν νωρίς ακόμα και, κατά τα φαινόμενα, η νύχτα θα ήταν μεγάλη για όλους εκεί μέσα. Πήραν τα ποτά τους και ανακατεύτηκαν με μία παρέα φίλων. Ο Γιάννης, τους πλησίασε αγκαλιά με δύο καλλονές, που τις σύστησε σε όλους. Αφού έγιναν οι συστάσεις, ο οικοδεσπότης τους άφησε λέγοντας. «Πάω να φέρω κάνα δύο μωρά ακόμα να σας κρατήσουν συντροφιά». Τους άφησε και πήγε να φέρει και άλλα “μωρά”, όπως αποκαλούσε τις, πραγματικά πολύ όμορφες, γυναίκες που κοσμούσαν το πάρτι του. Η μία από τις δύο, που έφερε ο Γιάννης, μόλις έγιναν οι συστάσεις, έβγαλε το κινητό της και έστειλε ένα μήνυμα. «Κάθεται δίπλα μου!» Καθόταν δίπλα στο Νίκο και άρχισε σιγά –σιγά να δείχνει το ενδιαφέρον της, ενώ απέναντί τους ο Μενέλαος τα έριχνε κανονικά σε μια καινούργια ξανθιά που προστέθηκε στην παρέα τους. Η απάντηση, της ήρθε αμέσως. «Σε μισή ώρα θα είμαι εκεί. Μην κάνεις τίποτα αν δεν έρθω». Εκείνη έκλεισε το κινητό και συνέχισε τη συζήτηση με το Νίκο, που είχαν αφήσει στη μέση επειδή προστέθηκαν και άλλα άτομα στην παρέα. «Ωραία μουσική βάζεi ο DJ, δεν νομίζεις;» Ο Νίκος χαμογέλασε συγκαταβατικά, βλέποντας την προσπάθεια της κοπέλας να κρατήσει ζωντανή μία συζήτηση, που δεν είχε κανένα νόημα και, κανένα ενδιαφέρον. «Ναι, είναι καλός». Αυτό μόνο και κλείστηκε στον εαυτό του. Είχε μετανιώσει ήδη, για τη βλακεία που έκανε να ακολουθήσει τον Μενέλαο, που σαλιάριζε, απέναντί του, με την ξανθιά, αδιαφορώντας για ό,τι συνέβαινε γύρω του. Σε λίγο εμφανίστηκε, από το πουθενά, ένα τραπέζι κατάφορτο με όλων των ειδών τους μεζέδες. Τρεις σερβιτόροι εξυπηρετούσαν τους πεινασμένους συνδαιτυμόνες. Ο Νίκος σηκώθηκε γιατί δεν είχε φάει τίποτα, εκτός από το πρωινό, που του είχε ετοιμάσει η μαγείρισσα στο σπίτι. Αυτά που έβλεπε, στον στημένο μπουφέ, ήταν πολύ προκλητικά για να τον αφήσουν αδιάφορο. «Νίκο, θα μου φέρεις και εμένα ένα πιάτο;» Ήταν η καλλονή δίπλα του. «Πολύ ευχαρίστως! Τι θα ήθελες;» «Δεν έχω ιδιαίτερη προτίμηση. Ότι νάναι!» Γύρισε προς το φίλο του για να του ζητήσει να πάνε μαζί στο μπουφέ αλλά, εκείνος ήταν στον κόσμο του. Χασκογελούσε με την ξανθιά, που ανταποκρινόταν άνετα στο στενό του φλερτάρισμα. Τον άφησε στην ησυχία του και πήγε μόνος του, έδωσε εντολή στους σερβιτόρους να του ετοιμάσουν δύο πιάτα με το ίδιο περιεχόμενο και επέστρεψε στη θέση του, δίνοντας το ένα στην ‘’φίλη’’ του, που περίμενε. «Σε ευχαριστώ πολύ Νίκο μου. Είναι ακριβώς αυτά που μου αρέσουν». Της χαμογέλασε χωρίς να δώσει συνέχεια. Από ποτά, άλλο τίποτα! Ό,τι τραβούσε η ψυχή τους βρισκόταν εκεί, στη διάθεσή τους. Ένας μπάρμαν σερβίριζε και πραγματικά δεν προλάβαινε τη ζήτηση. Η ατμόσφαιρα είχε ‘’ζεσταθεί’’, ενώ ορισμένοι το είχαν ρίξει στο χορό. Δύο τρεις κοπελιές, με θαυμάσια κορμιά, πλατσούριζαν στην πισίνα, πειράζοντας τους απ’ έξω, με αστεία και πετάγματα νερού. Ο Νίκος είχε

86

χαλαρώσει. Παρακολουθούσε το όλο σκηνικό σαν να μην ήταν εκεί, σαν να έβλεπε βίντεο. Κάποια στιγμή η κοπέλα δίπλα του, του είπε. «Με συγχωρείς ένα λεπτό». Την είδε που σηκώθηκε και πήγε προς το σπίτι. Τώρα, γιατί του ζήτησε συγνώμη, ήταν κάτι που τον έκανε να σηκώσει τους ώμους του αδιάφορα. Η νεαρά, εν τω μεταξύ, συνάντησε, μέσα στο σπίτι, έναν άντρα που την περίμενε. «Λέγε, πως τα πας με το φίλο μας;» Του χαμογέλασε με νόημα. «Με έχει γραμμένη κανονικά! Με το ζόρι απαντάει, μονολεκτικά, όποια προσπάθεια και αν κάνω να πιάσω κουβέντα μαζί του». «Δεν πειράζει! Πρόσεξε τώρα! Μετά από μία ώρα και αφού έχει πιει κάνα δύο ουισκάκια, στο τρίτο θα του ρίξεις δυο τρεις σταγόνες απ’ αυτό το μπουκαλάκι. Μην ανησυχείς, διαλύεται αμέσως και είναι άγευστο. Προκαλεί μια ελαφρά υπνηλία και πολύ έντονο ερωτισμό». «Ρε Μάκη, μήπως τον σκοτώσουμε τον άνθρωπο;» «Τρελή είσαι μωρή; Θα σκότωνα ποτέ την κότα με τα χρυσά αυγά;. Εσύ πρόσεξε μόνο, μη σου φύγει. Δεν πρόκειται να βρούμε άλλη ευκαιρία σαν κι αυτή». Του υποσχέθηκε ότι θα πρόσεχε, πήρε το μπουκαλάκι με το ‘’θαυματουργό’’ υγρό και ξαναγύρισε στη θέση της, δίπλα στο υποψήφιο θύμα. Ο Νίκος, εν τω μεταξύ, πίνοντας το ουισκάκι της αρεσκείας του, είχε αρχίσει να γελάει με τις πιτσιρίκες, που πλατσούριζαν στην πισίνα και κατάβρεχαν όποιον πλησίαζε. «Βλέπω με χαρά ότι βρήκες το κέφι σου». Είχε καθίσει δίπλα του και δεν την είχε πάρει χαμπάρι. «Ναι! Είδες; Αλήθεια πως σε λένε;» «Το όνομά μου είναι Μαριάνα και ειλικρινά χαίρομαι που με ρώτησες. Προς στιγμή, σκέφτηκα ότι δεν σου αρέσει η παρέα μου και πραγματικά στεναχωρήθηκα». Της χαμογέλασε με καλοσύνη, καταλαβαίνοντας ότι η στάση του ήταν όντως απογοητευτική. «Με συγχωρείς μωρέ Μαριάνα, αλλά είμαι τόσο κουρασμένος που τώρα, αυτή τη στιγμή, άρχισα να χαλαρώνω. Σου υπόσχομαι ότι θα είμαι πιο προσεκτικός, από εδώ και στο εξής». Του χαμογέλασε και τότε ο Νίκος συνειδητοποίησε πόσο όμορφη ήταν. Ανέμελα και αυθόρμητα της το είπε. «Το ξέρεις ότι είσαι πολύ όμορφη;» Στα μάτια του βέβαια, η Μαίρη του, ήταν δέκα κλάσεις ανώτερη. Το σχέδιο της Μαριάνας εξελισσόταν καλύτερα από ότι υπολόγιζε. Όταν ο Νίκος σηκώθηκε να πάει στο μπαρ για ποτό, του ζήτησε να της φέρει και εκείνης ένα ουίσκι, πράγμα που έγινε αποδεκτό. Στην επόμενη δόση, μετά από μία ώρα και ατέλειωτο κουβεντολόϊ, ο Νίκος σηκώθηκε να ξαναπάει στο μπαρ αλλά τον σταμάτησε. «Α, όχι Νίκο! Τώρα είναι η σειρά μου». Του χαμογέλασε, ενώ εκείνος της έκανε μία χειρονομία αποδοχής της πρότασής της. Ήταν η ευκαιρία που ζητούσε. Έκανε ακριβώς αυτά που της είχε πει ο ερωμένος της και επέστρεψε με τα ποτά. Η ώρα ήταν περασμένα μεσάνυχτα, ο Μενέλαος είχε χαθεί, εδώ και αρκετή ώρα μαζί με την ξανθιά όταν, ο Νίκος άρχισε να αισθάνεται άβολα. Φαίνεται ότι, η σχεδόν εβδομάδα, που είχε να κάνει έρωτα με τη Μαίρη ήταν καταλυτική για την ερωτική του διάθεση, αλλά και η κούραση βάρυνε τα μάτια του, με αποτέλεσμα να αρχίσει να χασμουριέται μέχρι δακρύων. Αυτό που έβαλε στο ποτό του η κοπελιά, βρήκε παρθένο οργανισμό και έδρασε ανάλογα. Εκείνη του πρότεινε να τον βοηθήσει να βρει ένα κρεβάτι για να ξεκουραστεί λιγάκι. «Είσαι πολύ κουρασμένος Νίκο…» Δεν πρόλαβε να συνεχίσει γιατί ο Νίκος μπροστά

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

της, είχε χαθεί. Εκείνη τότε, έκανε νόημα στο φίλο της, που περίμενε υπομονετικά και εκείνος ανταποκρίθηκε άμεσα. Ο Νίκος, βρέθηκε στην κρεβατοκάμαρα του οικοδεσπότη, κατόπιν δικής του εντολής, όταν είδε και πίστεψε, ότι ο φίλος του ήταν ‘’λιώμα’’. Ο φίλος της, έκανε έναν έλεγχο στο δωμάτιο για κρυφές κάμερες. Βρήκε μία στο ρολόϊ του τοίχου και την σκέπασε με ένα μαξιλάρι. Όσο και αν έψαξε δεν βρήκε άλλη. Υπήρχαν άλλες δύο ! Το πρωί ξύπνησε με ελαφρύ πονοκέφαλο. Το κινητό τον ξύπνησε για τα καλά. Ήταν ο δικηγόρος της εταιρείας του. «Που είσαι ρε Νίκο; Ξέχασες το ραντεβού με τον Πέτρου για τα ρυμουλκά;» Κοίταξε γύρω του και τότε κατάλαβε που βρισκόταν. Φαίνεται ότι κοιμήθηκε και κάποιοι τον έφεραν σ’ αυτή την κρεβατοκάμαρα. «Άλλαξε το ραντεβού των εννέα, για τις δώδεκα. Πάω μέχρι το σπίτι να φέρω κάτι χαρτιά, που ξέχασα και έρχομαι». Ο άλλος συμφώνησε και έκλεισαν. Τότε ο Νίκος συνειδητοποίησε ότι είχε κοιμηθεί σε ξένο κρεβάτι και το χειρότερο, ότι ήταν ατημέλητος, η μία κάλτσα του φορεμένη, η άλλη στο πάτωμα, αξύριστος και άπλυτος. Αλλά αυτά διορθώνονταν. Αυτό που δεν διορθωνόταν, ήταν ότι δεν θυμόταν τίποτα. Το τελευταίο που θυμόταν ήταν, η κοπελιά, η Μαριάνα να του φέρνει το ουίσκι του και εκείνος να πίνει. Από εκεί και πέρα, σκοτάδι! Έβαλε τη δεύτερη κάλτσα, το μπλουζάκι και το παντελόνι του, που ήταν και αυτά πεσμένα στο πάτωμα. Βγήκε στον κήπο και ο χώρος έμοιαζε με βομβαρδισμένο τοπίο. Ημίγυμνα κοιμισμένα κορμιά, σκορπισμένα παντού, θύμιζαν πρωινό, μετά από ρωμαϊκό όργιο. Ο φίλος του ο Γιάννης είχε κάνει το θαύμα του. Έκανε αηδιαστική ακόμα και την τελευταία μέρα της ελευθερίας του. Ευτυχώς δεν τον συνάντησε φεύγοντας, ούτε τον Μενέλαο, που τον είχε χάσει από χτες το βράδυ. Χαμογέλασε στη σκέψη πως ο φίλος του θα είχε πραγματικά “βγάλει τα μάτια του” με την ξανθιά που τον συντρόφευε. “Να δω ρε μπαγάσα τι θα κάνεις άμα μάθει η Ελενίτσα τα κατορθώματά σου”. Η Ελενίτσα ήταν η γυναίκα του Μενέλαου και πολύ φίλη του Νίκου και της Μαίρης. Πήρε το αμάξι του και ξεκίνησε για το σπίτι στην Εκάλη. Όταν μπήκε στην Αττική οδό, χτύπησε το κινητό του. Η Μαίρη. «Καλημέρα Νίκο μου! Που βρίσκεσαι;» «Επιστρέφω στο σπίτι μωρό μου. Ξέχασα ένα χαρτί, που είναι απαραίτητο για τη συνάντηση, την πρωινή, που την ανέβαλα για το μεσημέρι λόγω αυτού του χαρτιού». Το είχε ξαναπάθει όμως, την προηγούμενη φορά ήταν πραγματικό, ενώ σήμερα ήταν ψέμα και αυτό τον ενόχλησε, γιατί ήταν η δεύτερη φορά που της έλεγε ψέματα μέσα σε δύο μέρες. Εκείνη γέλασε με το πάθημά του. «Άμα δεν έχεις μυαλό, έχεις πόδια Νικολάκη μου!» Συνέχισε να γελάει ανέμελα, ακουμπισμένη με εμπιστοσύνη επάνω του, ενώ εκείνος της έλεγε ψέματα. Αυτή η σκέψη, δεν ήταν και ό,τι καλύτερο, για τον ψυχικό του κόσμο που κολυμπούσε στις τύψεις. Μίλησε λίγο ακόμα μαζί της και έκλεισαν. Στο σπίτι έφαγε στα γρήγορα πρωινό, αφού ξυρίστηκε και έκανε μπάνιο. Σε μία ώρα βρισκόταν στο γραφείο και κάλεσε το δικηγόρο. «Με συγχωρείς ρε Γιάννη για το πρωινό, αλλά μπλέξαμε κάπου με το Μενέλαο και κοιμηθήκαμε αργά. Πες μου τώρα τι κανόνισες με τον Πέτρου;» «Θα έρθουν στις δώδεκα, σε μία ώρα δηλαδή…». Του εξήγησε, με απλά λό-

για, πού βρισκόταν η υπόθεση. Με δύο λόγια, τον κατατόπισε πλήρως, όπως έκανε πάντα αυτός ο θαυμάσιος συνεργάτης, που είχε εξελιχθεί σε φίλο, ώστε να αντιμετωπίσει με άνεση οποιαδήποτε δυσκολία θα παρουσιαζόταν στη συνάντηση. Ήρθαν στην ώρα τους και κυριολεκτικά έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά. Όταν τελείωσαν ήταν περασμένες επτά το απόγευμα. Κάλεσε το δικηγόρο και του έκανε το τραπέζι στο ναυτικό όμιλο στον Πειραιά. Γελούσαν συνέχεια γιατί η δουλειά είχε πάει πολύ καλά και ήταν κατενθουσιασμένοι και οι δύο. Σήμερα θα ξεκουραζόταν, το χρωστούσε στον εαυτό του, μετά το ηλίθιο χτεσινό μεθύσι και το πιο ηλίθιο ξενύχτι. Πέρασε από την Καλλιθέα όπου άφησε το Γιάννη, που έμενε εκεί και συνέχισε για την Εκάλη. Ονειρευόταν το κρεβάτι του και απολάμβανε προκαταβολικά την ξεκούραση που θα του προσέφερε. Αυτά για σήμερα, γιατί αγνοούσε ότι από αύριο θα άρχιζαν τα δύσκολα … Η μέρα ξεκίνησε κανονικά για το Νίκο. Στο γραφείο όλα πήγαιναν ρολόϊ μέχρι που στις έντεκα η ώρα, η γραμματέας, του έφερε ένα κλειστό φάκελο που είχε το όνομά του, απ’ έξω, με κεφαλαία. Ώσπου να ανοίξει το φάκελο, η γραμματέας είχε φύγει. Είδε ότι περιείχε φωτογραφίες και άδειασε το περιεχόμενό, του, πάνω στο γραφείο. Έμεινε άγαλμά! Είδε τον εαυτό του σε ερωτικές περιπτύξεις, με μία άγνωστη γυναίκα και μάλιστα να το απολαμβάνει με κλειστά μάτια. Επαγγελματική δουλειά! Είχε δοθεί έμφαση σε ένα σημάδι στο μηρό του, ένα σημάδι που το είχε εκ γενε-

87

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

τής. Ένα σημείωμα συνόδευε την συζυγική του καταδίκη, τη χαμένη ευτυχία του. “Η γυναίκα σου έχει πάρει, προς το παρών, μόνο ένα σημείωμα με το ερώτημα. «ΕΙΝΑΙ ΠΙΣΤΟΣ Ο ΑΝΤΡΑΣ ΣΟΥ;» Ποια θα είναι η απάντησή της, άμα δει τις επιδόσεις σου στον έρωτα; Περίμενε ειδοποίηση… Τον έπιασε λύσσα! Αυτός ο τόσο πετυχημένος εφοπλιστής, να πέσει σε τέτοια παγίδα σαν ηλίθιος; Ο Μενέλαος τουλάχιστον, “έβγαλε τα μάτια του” με την ξανθιά, αλλά το έκανε συνειδητά, το ήθελε, ενώ ο ίδιος δεν το ήθελε, δεν συμμετείχε σ’ αυτή τη βρωμιά. Άντε τώρα να πείσει τη Μαίρη ότι ήταν αθώος, μπροστά σ’ αυτή την οφθαλμοφανή απόδειξη, τη Μαίρη που ήταν άτεγκτη σε θέματα ηθικής και δικαίου. Ήταν άπιστος! Πάει και τελείωσε! Τελείωσε ο γάμος του, θα έχανε τα παιδιά του, θα έπαυε να είναι το λιοντάρι του σπιτιού του. “Σκέψου Νίκο και μην κάνεις βεβιασμένες κινήσεις! Σκέψου, σκέψου, σκέψου…” Αυτά σκεφτόταν ώσπου το μυαλό του ξαστέρωσε και αμέσως κάλεσε το δικηγόρο τους. Είχε αποφασίσει ότι, μόνος του, δεν θα κατάφερνε να βγεί αλώβητος από αυτή την περιπέτεια. Αμέσως φάνηκε στην πόρτα ο Γιάννης, λες και ήταν απ’ έξω όταν τον κάλεσε. «Με ζήτησες Νίκο;». «Έλα μέσα Γιάννη και κλείσε σε παρακαλώ την πόρτα». Ο δικηγόρος έκανε όπως του είπε, ενώ ο Νίκος έδωσε ρητή εντολή στην γραμματέα του, να μην τον ενοχλήσει κανείς και για κανένα λόγο. «Κάθισε Γιάννη. Αυτά που θα σου πω και θα σου δείξω, είναι μυστικά που αφορούν εμένα προσωπικά και την οικογένειά μου». «Κάτι στο ύφος σου Νίκο, μου λέει ότι είσαι πολύ προβληματισμένος. Πάμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε, μαζί, αυτό που σε τυραννάει». Τον συγκίνησε ο φίλος, που τόσο άμεσα και αυθόρμητα, του πρότεινε τον ώμο του για να στηριχθεί. «Άκου τώρα Γιάννη πως έχουν τα πράγματα…». Του τα είπε όλα, το πώς τον έπεισε ο Μενέλαος να πάνε στο πάρτι, μέχρι τη Μαριάνα [θυμόταν το όνομά της] να του φέρνει το ποτό, να πίνει και μετά σκοτάδι. Απόλυτο σκοτάδι, μέχρι το πρωί που ξύπνησε σε ξένη κρεβατοκάμαρα, με τα ρούχα του στο πάτωμα. Ο Γιάννης τον κοίταζε παραξενεμένος. «Μέχρι τώρα δεν μου είπες τίποτα κακό. Δεν βλέπω κάτι επιλήψιμο για σένα, κάτι που να είναι κολάσιμο». Ο Νίκος χαμογέλασε θλιμμένα. «Για κοίταξε τώρα και το πεσκέσι που μου έστειλαν σήμερα το πρωί». Του έδειξε τις φωτογραφίες που τον έδειχναν πεντακάθαρα. Η αντίδραση του δικηγόρου, αφού είδε τις φωτογραφίες και διάβασε το σημείωμα που τις συνόδευε, ήταν ένα «Αμάν!» Μετά από λίγο συνέχισε. «Εδώ έχουμε κολάσιμη πράξη Νίκο. Η μοιχεία, βέβαια, δεν διώκεται ποινικά, αλλά είναι αιτία διαζυγίου. Αυτά όσον αφορά την οικογένειά σου. Όπου νάναι περίμενε να σε ενημερώσουν πόσα θέλουν, για να μην στείλουν και στη Μαίρη αντίγραφα των φωτογραφιών. Τι σκέφτεσαι να κάνεις;» «Σκέφτομαι να τους στείλω στο διάολο Γιάννη. Δεν την αντέχω αυτή την αδικία. Δεν φταίω, δεν έκανα τίποτα συνειδητά. Αν είχα συμπράξει, σου ορκίζομαι, θα πλήρωνα όσα ζητούσαν, αλλά τώρα όχι. Ελπίζω μόνο να με πιστέψει η Μαίρη». «Αν μιλάς σοβαρά μπράβο σου, όμως με τέτοιο φωτογραφικό υλικό, είναι πολύ άδικο να απαιτείς από μία γυναίκα να σε πιστέψει, όσο μορφωμένη και αν είναι. Άσε με λοιπόν να μιλήσω στον αδελφό μου τον Αντρέα, που είναι αξιωματικός, στη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος στη ΓΑΔΑ να βοηθήσει». «Ωραία!

88

Πάρτον από το δικό σου κινητό, γιατί φοβάμαι ότι τα δικά μου μπορεί να παρακολουθούνται, Όσον αφορά τη Μαίρη, έχεις δίκιο αλλά, είμαι διατεθειμένος να κάνω τα πάντα για να μη την χάσω». Εκείνη την ώρα η Μαίρη έπαιρνε ένα παράξενο τηλεφώνημα από τη συνεταίρο της στην Αθήνα. «Μαίρη, μόλις ήρθε ένας φάκελος με το όνομά σου απ’ έξω, χωρίς άλλο διακριτικό. Σκέφτηκα μήπως είναι τίποτα επείγον, γι αυτό σε πήρα». «Καλά έκανες Νίκη μου! Άνοιξέ τον και πες μου τι έχει μέσα». Εκείνη έκανε όπως της είπε η φίλη της, αλλά άργησε να μιλήσει. «Έλα Νίκη, τι έγινε; Γιατί αργείς;» Η Νίκη δίσταζε να μιλήσει για κάτι, που ήταν προσωπικό δεδομένο της φίλης της. «Τι έγινε μωρέ Νίκη; Θα περιμένω πολύ ακόμα;» «Εντάξει θα στο πω. Στο φάκελο υπάρχει μόνο ένα χαρτί που ρωτάει, με γράμματα βγαλμένα από περιοδικά, αν σου είναι πιστός ο Νίκος. Τίποτε άλλο». «Πέταξέ το! Αλλά όχι, μη το πετάς. Τα γράμματα που μου είπες ότι είναι γραμμένο, μυρίζουν εκβιασμό. Φύλαξέ μου το λοιπόν. Θα ασχοληθώ μαζί του μόλις επιστρέψω». Ασχολήθηκε πολύ νωρίτερα από ότι πίστευε… Στις δύο μετά το μεσημέρι χτύπησε το κινητό του. Άγνωστο νούμερο. Ο Νίκος δεν ήταν μόνος. Μαζί του ο δικηγόρος με τον αδελφό του, τον αστυνομικό, που μόλις είχε φτάσει και είχαν συστηθεί. Το σήκωσε και το έβαλε σε ανοιχτή ακρόαση. «Ορίστε!» «Λίγο πριν πήρες ένα φάκελο. Ένας ίδιος φάκελος είναι έτοιμος να ταξιδέψει για το γραφείο της γυναίκας σου, εκτός εάν…». «Λέγε κάθαρμα, πόσα θέλεις για να μην ταξιδέψει αυτός ο φάκελος;» «Νομίζω ότι πενήντα χιλιάρικα είναι μια λογική τιμή, για τη μπόμπα που έχω στα χέρια μου, τη μπόμπα που θα σου ανατινάξει το σπίτι». «Έχεις δίκιο, η τιμή είναι λογική, αλλά εσύ δεν θα πάρεις φράγκο. Αυτά τα λεφτά βρωμιάρη, θα πάνε σε κάποιο ίδρυμα, εκεί που θα πιάσουν τόπο, όσο για σένα, σε έχει αναλάβει η αστυνομία και καλά ξεμπερδέματα». Ο άλλος είδε ότι χάνει το παιχνίδι και βιάστηκε να φωνάξει. «Κάηκες! Δεν θα υπάρξει άλλη επικοινωνία!» «Κάνε ό,τι θέλεις κτήνος. Πολύ λίγο με ενδιαφέρει!» Του έκλεισε το τηλέφωνο στα μούτρα. Ο αστυνομικός, του έδωσε συγχαρητήρια συμπληρώνοντας. «Ελπίζω να είσαστε έτοιμος να εισπράξετε τα “επινίκια” της πράξης σας». Μία παράξενη ηρεμία, τον έκανε να βλέπει τα πράγματα, με μεγαλύτερη αισιοδοξία τώρα. Ο αστυνομικός συνέχισε. «Μπορείτε να με κατατοπίσετε τι ακριβώς σας συνέβη, για να βγάλουμε μία άκρη; Μου τα είπε ο Γιάννης, μέσες άκρες βέβαια, αλλά από εσάς περιμένω να μου πείτε και την παραμικρή λεπτομέρεια. Μόνον έτσι θα μπορέσω να βοηθήσω». Του τα είπε όλα, με κάθε λεπτομέρεια μέχρι τη στιγμή που έχασε τον κόσμο. «Από εκεί και πέρα δεν θυμάμαι τίποτα, Ό,τι έγινε κατά τη διάρκεια της νύχτας, μου είναι άγνωστο. Τώρα πως βγήκαν αυτές οι φωτογραφίες δεν το γνωρίζω». «Είναι απλούστατο κύριε Λεούση. Σας ντοπάρισαν και έκαναν τη δουλειά τους με άνεση. Πέστε μου τώρα, μπορούμε να επισκεφτούμε αυτό το σπίτι;» «Θα το μάθουμε αμέσως». Πήρε τηλέφωνο το γραφείο του Γιάννη και έμαθε ότι ο φίλος του είχε φύγει γαμήλιο ταξίδι και θα επέστρεφε στο τέλος της επόμενης εβδομάδας. Το σπίτι στη Βάρκιζα ήταν κλειστό μιας και ο Γιάννης έδωσε άδεια στο προσωπικό. «Εντάξει κύριε Λεούση. Θα δώσω την υπόθεσή σας στην

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

υπηρεσία και αν έχω νεότερα θα σας ειδοποιήσω. Πάντως, επειδή δεν θυμάμαι άλλη τέτοια υπόθεση, θα σας συμβούλευα να μιλήσετε με τη γυναίκα σας, πριν πάρει στα χέρια της τις φωτογραφίες, γιατί θα τις πάρει οπωσδήποτε. Όλες αυτές οι υποθέσεις έχουν την ίδια εξέλιξη, οι εκβιασμοί να μην σταματούν στην πρώτη πληρωμή, αλλά να συνεχίζονται μέχρις οικονομικής εξάντλησης των θυμάτων τους. Το τέλος δε είναι πάντα τα ίδιο. Το θύμα του εκβιασμού, διαπιστώνει ότι πλήρωσε τσάμπα, γιατί η ιστορία, για την οποία πλήρωσε τόσα λεφτά, γίνεται γνωστή, σε όλο τον κόσμο». Ευχαρίστησε τον αστυνομικό για τη βοήθειά του και όταν έμεινε μόνος, πήρε το κινητό και κάλεσε τη γυναίκα της ζωής του. Το σήκωσε στο δεύτερο χτύπημα. «Έλα Νίκο μου! Είσαι καλά;» Η φωνή της ήταν κανονική, άρα δεν το είχε μάθει ακόμα. «Καλά είμαι Μαίρη και θέλω να σε παρακαλέσω για κάτι. Πρώτα όμως πες μου αν τα παιδιά είναι καλά και αν περνάνε ωραία». «Τα παιδιά είναι μια χαρά Νίκο μου, αλλά πες μου τι είναι αυτό που θέλεις να με παρακαλέσεις;» Πήρε βαθιά ανάσα και ξεκίνησε. «Το βράδυ που βγήκα με το Μενέλαο, αντί για ποτάκι που σου είπα, βρεθήκαμε στο μπάτσελορ πάρτι του, φίλου μας, του Γιάννη…». «Είναι αυτός ο Γιάννης που τόσα και τόσα κυκλοφορούν γι’ αυτόν;» «Ακριβώς Μαίρη μου! Ήπιαμε λίγο παραπάνω, αλλά αυτό δεν έχει τόση σημασία όσο…». Σταμάτησε δειλιάζοντας να αποκαλύψει όλη τη σκευωρία που παίχτηκε σε βάρος του. «Νίκο τι συμβαίνει; Τι θέλεις να μου πεις και δειλιάζεις;» «Δεν δειλιάζω μωρό μου. Απλά θέλω να σου ζητήσω, να μην πάψεις να μου έχεις εμπιστοσύνη, ό,τι και αν δεις, ό,τι και αν ακούσεις! Γίνεται;» «Ασφαλώς γίνεται Νίκο, αλλά με τρομάζεις. Δεν συνεχίζω γιατί έρχεται η μητέρα σου. Θα σε πάρω αργότερα». Ο Νίκος έκλεισε το τηλέφωνο προβληματισμένος. Είχε πάρει φόρα και εκεί που θα τα έλεγε όλα και θα ξαλάφρωνε, παρουσιάστηκε η μητέρα του και τον διέκοψε. Είχε προλάβει όμως και άνοιξε το διακόπτη της περιέργειας της γυναίκας του. Θα περίμενε να τον πάρει η ίδια. Μετά από μία ώρα αναμονής, την πήρε ο ίδιος. Το είχε κλειστό. Στη διάρκεια αυτής της ώρας η Μαίρη δέχτηκε και άλλο τηλεφώνημα, από τη συνεταίρο της, αυτή τη φορά. «Έχω στα χέρια μου άλλον ένα φάκελο, ίδιο με τον προηγούμενο, με το όνομά σου Μαίρη». «Άνοιξέ τον Νίκη». «Όχι Μαίρη, δεν τον ανοίγω! Κάτι δεν μου αρέσει σ’ αυτή την ιστορία, γι αυτό ή θα έρθεις εσύ να τον ανοίξεις και να πράξεις αναλόγως, ή θα στον στείλω με κούριερ». Δεν το σκέφτηκε καθόλου. «Θα έρθω εγώ Νίκη». ‘Όταν έχεις λεφτά δεν υπάρχουν εμπόδια. Δικαιολογήθηκε στα πεθερικά της, ότι συνέλαβαν ένα, πολύ καλό, πελάτη της και έπρεπε να λείψει, μια δυο μέρες, μέχρι να τον απελευθερώσει. Νοίκιασε ένα ελικόπτερο, που την έφερε στο Ελ. Βενιζέλος και σε τρεις ώρες ήταν στο γραφείο της. Η Νίκη, της παρέδωσε το φάκελο ρωτώντας. «Μπορείς να μου πεις γιατί ξεσηκώθηκες και ήρθες; Τι μπορεί να περιέχει αυτός ο φάκελος που σε αναστάτωσε τόσο;» «Δεν ξέρω Νίκη, όμως κρίνοντας από τον προηγούμενο φάκελο και από κάτι παράξενα που μου είπε ό Νίκος, έκρινα ότι έπρεπε να έρθω». Μιλώντας, είχε ανοίξει το φάκελο. Μέσα υπήρχε ένας φάκελος αλληλογραφίας, που στο πίσω μέρος του έγραφε. “Θαύμασε ποιον έχεις παντρευτεί”. Όταν είδε το περιεχόμενο του μικρού φακέλου έβαλε τα κλάματα. Όλος

ο κόσμος της, γκρεμίστηκε. Αισθανόταν προδομένη, αισθανόταν βρώμικη, αισθανόταν αηδιασμένη. Όλα αυτά τα συναισθήματα όρμισαν μέσα της και την έπνιξαν. Λιποθύμισε. Η φίλη της έτρεξε κοντά της και κατάφερε να την συνεφέρει. «Θα καλέσω το 166 να πάμε στο Yγεία να σε εξετάσει κάποιος γιατρός». «Δεν θα καλέσεις κανέναν. Θα κάνεις μόνο αυτά που θα σου πω». Η Νίκη δεν είχε ξαναδεί τη φίλη της τόσο αποφασιστική. Εκείνη της έδειξε τις φωτογραφίες κλαίγοντας. «Δες και εσύ ποιον αλήτη έχω για άντρα μου. Είχε το θράσος να με παρακαλέσει να μην πιστέψω ό,τι και αν δω, ό,τι και αν ακούσω». Η Νίκη έβαλε τις φωτογραφίες αναποδογυρισμένες στο τζάμι του γραφείου πριν μιλήσει σοβαρά. «Δεν περίμενα από εσένα να βγάλεις τόσο βιαστικά συμπεράσματα. Τον καταδίκασες πριν ακούσεις τη δική του εκδοχή; Που είναι το τεκμήριο αθωότητας που δικαιούται ό κάθε κατηγορούμενος Μαίρη; Το διεκδικείς για τον οποιονδήποτε και το στερείς από τον άντρα σου; Τον πατέρα των παιδιών σου;» Δεν ήταν η Νίκη, η φίλη και συνεταίρος της, ήταν η Νέμεσις η ίδια. Μαζεύτηκε στο κάθισμά της και μίλησε παραπονεμένα. «Για ποια αθωότητα μου μιλάς Νίκη; Δεν είδες τις φωτογραφίες; Πως θα ξαπλώσω στο ίδιο κρεβάτι μ’ αυτό τον άντρα, μου λές; Πως θα κάνω έρωτα μ’ αυτό τον άγνωστο;» «Δεν θα κάνεις τίποτα που δεν θέλεις, όμως έχεις υποχρέωση να τον ακούσεις. Ο Νίκος είναι.. πρότυπο συζύγου και σε λατρεύει. Προς Θεού, δώσε του το δικαίωμα να απολογηθεί και αν οι εξηγήσεις του δεν σε ικανοποιήσουν, τότε πράξε ανάλογα». Αντί να απαντήσει, η Μαίρη, έπιασε το κινητό και σχημάτισε τον αριθμό του… Η αστυνομία κινήθηκε με τη συνηθισμένη της μεθοδικότητα. Την επόμενη μέρα ανακοίνωσαν, στην εταιρεία του Γιάννη, ότι ήταν μεγάλη ανάγκη να ελέγξουν τη βίλα του, στη Βάρκιζα. Υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις ότι την παραμονή του γάμου του, σ’ αυτή τη βίλα, έγιναν ορισμένες έκνομες ενέργειες εις βάρος του κυρίου Νίκου Λεούση. Η κατηγορία ήταν πολύ σοβαρή, ακόμα και για το Γιάννη, που μπορεί να ήταν μποέμ, γυναικάς και γλεντζές, αλλά ποτέ στη ζωή του, δεν είχε νταραβέρια με την αστυνομία. Φαίνεται ότι τον ειδοποίησαν από το γραφείο του και, θορυβημένος, πήρε αμέσως τηλέφωνο το Νίκο. «Τι έγινε μωρέ Νίκο; Τι σου έκαναν και ανακάτεψες την αστυνομία; Δεν θα μπορούσαμε να τακτοποιήσουμε την υπόθεση οι δύο μας;» «Όχι Γιάννη! Αυτά δεν τακτοποιούνται μεταξύ φίλων. Κάποιος ή κάποιοι με νάρκωσαν και…». Του τα είπε όλα και κατέληξε. «Μου ζήτησαν πενήντα χιλιάρικα, για να μη στείλουν αντίγραφα στη γυναίκα μου. Φυσικά αρνήθηκα να ενδώσω στον εκβιασμό και αυτοί προχώρησαν στην απειλή τους. Ζω έναν εφιάλτη Γιάννη γιατί, όσο και αν προσπαθώ, δεν μπορώ να θυμηθώ τίποτα από εκείνη τη βραδιά. Η δε οικογένειά μου είναι στα πρόθυρα κατάρρευσης». «Ρε Νίκο με συγχωρείς! Ποτέ δεν φανταζόμουνα … αλλά για στάσου! Θυμάμαι ότι σε είδα λιώμα στο μεθύσι και έδωσα εντολή, σ’ αυτούς που σε κουβαλούσαν, να σε πάνε στην κρεβατοκάμαρά μου». «Μπράβο ρε Γιάννη! Θυμάσαι τίποτε άλλο;» Εκείνος απάντησε αμέσως. «Άκου Νίκο τι θα κάνουμε. Εγώ θα πάρω το γραφείο και θα δώσω εντολή να πάει αύριο στη Βάρκιζα ο ηλεκτρονικός του γραφείου. Εσύ θα πας μαζί με την αστυνομία να ψάξετε στην

89

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

κρεβατοκάμαρά μου. Έχω εγκαταστήσει τρεις κάμερες που λειτουργούν αυτόματα. Μόλις ανάψει φως στην κρεβατοκάμαρα, αρχίζουν να γράφουν. Η μία είναι εύκολο να βρεθεί, οι άλλες δύο όμως είναι αδύνατον να βρεθούν, γι αυτό θα στείλω τον ηλεκτρονικό. Ο φύλακας θα έχει εντολή να σας ανοίξει. Καλή τύχη φίλε μου!» Ευχαρίστησε το Γιάννη. Του άνοιξε μία πόρτα με λίγο φως, στο απόλυτο σκοτάδι, που τον είχε τυλίξει, μετά και από τη συνάντηση, που είχε χτες το βράδυ με τη γυναίκα του, σε μία καφετέρια στο Κολωνάκι. Του είχε τηλεφωνήσει για να του πει που να συναντηθούν. Είδε στα μάτια της την απέχθεια που αισθανόταν γι αυτόν, που λάτρευε πριν από λίγες μέρες. Τα μάτια της ήταν πρησμένα από το κλάμα. «Σε παρακαλώ αγάπη μου, πάμε στο σπίτι μας να συζητήσουμε σαν πολιτισμένοι άνθρωποι». «Θα σου πω μόνο δύο κουβέντες και θα φύγω. Έβαλα τη Νίκη να μου ετοιμάσει τα χαρτιά του διαζυγίου. Στο σπίτι δεν θα ξαναέρθεις, γιατί εσύ τουλάχιστον, δεν είσαι πολιτισμένος. Οι φωτογραφίες το αποδεικνύουν. Είσαι ένας άγνωστος. Το μόνο που θα τακτοποιήσουμε πολιτισμένα είναι το θέμα των παιδιών. Τίποτε άλλο. Προς το παρόν, πήγαινε, αν θέλεις, στο σπίτι και μάζεψε μερικά πράγματά σου, γιατί όταν επιστρέψω με τα παιδιά, δεν θα έχεις καμία θέση ανάμεσά μας. Εγώ θα κοιμηθώ στους γονείς μου, στο Ψυχικό». «Καλά, εγώ δεν έχω δικαίωμα να απολογηθώ, να υπερασπιστώ τον εαυτό μου;» «Όχι, γιατί ό,τι και αν πεις, η απόφαση είναι ειλημμένη, γι αυτό μην κουράζεσαι. Καληνύχτα». Σηκώθηκε να φύγει. Την κράτησε από το χέρι. «Είναι πολύ άδικο αυτό που κάνεις. Ξέρεις, πολύ καλά, ότι εγώ δεν θα έκανα ποτέ

90

κάτι τέτοιο στην οικογένειά μου. Με γνωρίζεις άλλωστε!» «Σε γνωρίζω; Ασφαλώς όχι! Είσαι ένας άγνωστος!» Αυτά τα τελευταία, τα είπε φεύγοντας, αφήνοντάς τον μόνο, να σκέφτεται το μέγεθος της βλακείας, που τον έσπρωξε να ακολουθήσει το Μενέλαο. Θυμήθηκε ότι απέφυγε σκόπιμα, να αναφέρει στη Μαίρη, πού θα πήγαιναν, με το φίλο του, εκείνο το βράδυ. Οι τύψεις και οι ενοχές έκαναν, πιο μαύρη, τη νύχτα που είχε να περάσει… Το Σαββατοκύριακο ο Νίκος έμεινε στο σπίτι, δεν πήγε στην Πάρο να επισκεφτεί την οικογένειά του, που είχε πάψει πλέον να είναι οικογένεια. Την Παρασκευή το πρωί επισκέφτηκε, μαζί με την αστυνομία, το σπίτι του Γιάννη, στη Βάρκιζα. Εκεί τους περίμενε ο φύλακας, που τους άνοιξε και ο ηλεκτρονικός. Βρήκαν το κρυφό δωμάτιο που έκρυβε τα μηχανήματα ακριβείας ο, νιόπαντρος, φίλος του Νίκου. Παρά του ότι παντρεύτηκε, δεν ξήλωσε την εγκατάσταση. Αδιόρθωτος ο μπαγάσας! Ο ηλεκτρονικός έβαλε δύο στικάκια σε ανάλογες υποδοχές, πάτησε μερικά πλήκτρα στους υπολογιστές και σε πέντε λεπτά ήταν έτοιμοι. Παρέδωσε στην αστυνομία τα στικάκια και εκείνη θα έκανε τα δέοντα. Είπαν στο Νίκο ότι, το αργότερο, τη Δευτέρα το πρωί θα είχαν νέα να του πουν. Για να σκοτώσει την ώρα του πήγε στο γραφείο και το Σάββατο και την Κυριακή το πρωί. Αργά την Κυριακή το βράδυ τον πήρε ο αδελφός του δικηγόρου του, ο αστυνομικός. «Κύριε Λεούση, θα σας έλεγα να έρθετε τώρα στη ΓΑΔΑ για να δείτε τα αποτελέσματα των ερευνών μας, αλλά είναι προτιμότερο να έρθετε το πρωί που θα σας έχουμε πολύ ευχάριστα νέα». Ευχαρίστησε τον αστυνομικό

Δίκαιο και άδικο δεν συμβαδίζουν… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

για το ενδιαφέρον του, αλλά δεν του είπε, ότι δεν είχε πια κανένα ενδιαφέρον για την υπόθεση, αφού η διάλυση της οικογένειάς του ήταν γεγονός. Στις εννέα το πρωί της Δευτέρας, ήταν στη ΓΑΔΑ. Εκεί, έκπληκτος, είδε τη Νίκη, τη συνεταίρο της γυναίκας του. «Τι κάνεις εδώ πρωί-πρωί; Ξέρεις γιατί είμαι εδώ;» «Τα ξέρω όλα Νίκο, είδα και τις φωτογραφίες, απλά με ειδοποίησε κάποιος φίλος, ότι αυτή την ώρα θα παιχτεί το φινάλε της περιπέτειάς σου». «Δεν έχει πια καμία σημασία Νίκη. Όλα τελείωσαν με μένα και τη Μαίρη και αυτό είναι αποκλειστικά δικό μου λάθος, αλλά ας τα αφήσουμε αυτά τώρα, γιατί μας φωνάζουν από το γραφείο του αξιωματικού υπηρεσίας». Πριν μπουν στο γραφείο η Νίκη πρόλαβε να του πει. «Σκέψου μόνο το σοκ που τράβηξε η γυναίκα σου και δικαιολόγησε τη στάση της, αν σου φέρθηκε άσχημα». «Αυτό ακριβώς σου είπα Νίκη». Μπήκαν μαζί, μετά από παράκληση του Νίκου, να είναι και η κυρία, μαζί με το δικηγόρο του, που ήταν και αυτός παρών. Η δουλειά της αστυνομίας ήταν εξαιρετική. Τους έδειξαν τα βίντεο από τις δύο κρυφές κάμερες. Ο Νίκος αναγνώρισε την κοπέλα που του έφερε το ποτό. Ο άντρας, της έκανε παρατήρηση ότι είχε ρίξει πολύ φάρμακο στο ποτό του ‘’κορόϊδου’’ όπως τον αποκαλούσε, με αποτέλεσμα να είναι αναίσθητος. «Σου είπα να του ρίξεις τρεις σταγόνες μόνο». «Δεν θυμάμαι, ίσως μου πέσανε μερικές παραπάνω, τι να σου πω;» Ο Νίκος ήταν αμέτοχος σε όλη τη διαδικασία, ενώ είχε πανιάσει βλέποντας το βίντεο. Ήταν αναίσθητος, στα χέρια αδίστακτων καθαρμάτων, που έπαιζαν με το σώμα του και αυτή τη στιγμή με την ψυχή του. Το επόμενο βήμα ήταν να αναγνωρίσει ο Νίκος τα καθάρματα που είχαν ήδη συλληφθεί. Ήταν σεσημασμένοι και αυτός και αυτή. Όταν έγινε και αυτό ο Νίκος έδωσε συγχαρητήρια στην αστυνομία για την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητά της. Αργότερα, την ίδια μέρα, οι δύο σεσημασμένοι, προφυλακίστηκαν με πολύ βαριές κατηγορίες, μετά από τη σύμφωνη γνώμη του ανακριτή και του εισαγγελέα. Η Νίκη τους αποχαιρέτησε στην έξοδο της ΓΑΔΑ. «Νίκο δεν μπορείς να φανταστείς πόσο ανακουφισμένη αισθάνομαι, μετά από αυτά που είδα και άκουσα σήμερα, εκεί μέσα». «Σου είπα Νίκη, η Μαίρη και εγώ τελειώσαμε». Εκείνη του χαμογέλασε με σημασία και απομακρύνθηκε… Η Μαίρη επέστρεψε την Κυριακή στην Πάρο, με τον ίδιο τρόπο που είχε φύγει. Αισθανόταν δυστυχισμένη και, αυθόρμητη όπως ήταν, δεν μπορούσε να κρυφτεί και αντιμετώπιζε θαρραλέα το ερευνητικό βλέμμα της πεθεράς της, που δεν γνώριζε τίποτα. Ο πατέρας του Νίκου ήταν ουδέτερος. Τουλάχιστον έδειχνε ότι δεν καταλάβαινε. Όμως ήξερε τα πάντα. Τον είχε κατατοπίσει ο δικηγόρος της εταιρείας του, και βρισκόταν σε αμηχανία για το πώς έπρεπε να φερθεί. Γνώριζε ότι ο γιος του δεν έφταιγε, όμως δεν έφταιγε ούτε η νύφη του. Θα μπορούσε να τους συμβουλεύσει, αλλά ήταν πάρα πολύ λεπτή η θέση του, σαν πατέρας. Δεν επιτρεπόταν να μπει σε τέτοια χωράφια, σε χωράφια που άγγιζαν πολύ προσωπικά δεδομένα και σίγησε. Τη Δευτέρα κοντά στο μεσημέρι, η Μαίρη δέχτηκε τηλεφώνημα από τη Νίκη, που της τα εξιστόρησε όλα. «Είδα και τα δύο βίντεο Μαίρη. Ο

Νίκος δεν είχε καμία συμμετοχή στην παγίδα που του στήσανε, αφού ήταν συνέχεια αναίσθητος. Η αστυνομία, εκτός από τα στοιχεία των βίντεο, έχει συλλάβει και τους ίδιους τους εκβιαστές. Το απόγευμα θα καθοριστεί η ημερομηνία της δίκης τους. Πως σου φαίνονται όλα αυτά;» «Αυτό που ξέρω Νίκη είναι, ότι ο άντρας μου, δεν έπρεπε να πάει σε εκείνο το σπίτι». «Δηλαδή, αν καταλαβαίνω καλά, τον έχεις καταδικάσει ήδη, έτσι δεν είναι;» «Είναι πολύ δύσκολο να χωνέψω κάτι τέτοιο Νίκη». Η φίλη της αναστέναξε πριν συνεχίσει εκνευρισμένη. «Ρε Μαίρη έλα στα συγκαλά σου! Πες ότι σε καλούσα ένα βράδυ στο σπίτι μου και κάποιος σε ντοπάριζε, σε έριχνε αναίσθητη, σε πήγαινε σε κάποιο δωμάτιο και σε βίαζε, θα ήθελες ο Νίκος, αντί να σε αγκαλιάσει, να σου ζητήσει διαζύγιο επειδή τον κεράτωσες; Γιατί αυτό ακριβώς κάνεις εσύ Μαίρη, ζητάς διαζύγιο για μοιχεία, από έναν άνθρωπο, που ήταν αμέτοχος σε όλη τη διαδικασία». «Ε, όχι και να τον αγκαλιάσω ρε Νίκη!» «Το θέμα τώρα Μαίρη είναι, αν τον αγαπάς, ή όχι, γιατί αν τον αγαπάς πρέπει να σταθείς στο ύψος σου και να ξαναφτιάξεις την οικογένειά σας από την αρχή. Αν δεν τον αγαπάς τότε, σε παρακαλώ, να ξεχάσεις ό,τι σου είπα και, πάμε για άλλα». Εκεί έκλεισε η κουβέντα τους. Η Μαίρη άρχισε να σκέφτεται πιο λογικά, μετά από το παράδειγμα της φίλης της. Είδε ότι είχε δίκιο η Νίκη. Δεν έπρεπε, με κανένα τρόπο, εκείνη να χαλάσει το σπίτι τους. Πήρε το κινητό και του έστειλε ένα μήνυμα. «Θέλω να μιλήσουμε». Η απάντηση ήρθε αμέσως. «Πες μου που και πότε και θα είμαι εκεί». Η συνάντησή τους έγινε, τρεις μέρες μετά, στο γραφείο της Μαίρης στην Αθήνα. Η Νίκη, που δεν ήξερε τη συμφωνία τους, να συναντηθούν, για να μιλήσουν, όταν είδε το Νίκο να μπαίνει, μισή ώρα μετά από τη Μαίρη, χαμογέλασε πλατιά. «Επιτέλους, σας βλέπω πάλι μαζί. Εγώ τώρα θα σας αφήσω μόνους. Έχω ένα εφετείο σε μία ώρα και ο πελάτης θα με περιμένει, για να ξεκαθαρίσουμε ορισμένα πράγματα, πριν μπούμε στη διαδικασία». Έφυγε και έμειναν μόνοι. Η Μαίρη σηκώθηκε και του έδωσε το χέρι της. Ο Νίκος την ακολούθησε. «Έλα να συστηθούμε. Είμαι η Μαίρη Λεούση και είμαι πολύ σοβαρά προβληματισμένη, επειδή έδειξα παντελή έλλειψη ψυχραιμίας εκεί που έπρεπε να δείξω θάρρος. Το ελαφρυντικό μου είναι η μεγάλη αγάπη που είχα στον άντρα μου και το σοκ που έπαθα, όταν βρέθηκα ξαφνικά να κολυμπάω σε ταραγμένα και βρώμικα νερά». Εκείνος έσφιγγε το χέρι της μέσα στα δύο του χέρια. «Είμαι ο Νίκος Λεούσης και οφείλω μία συγνώμη, γιατί δεν ειδοποίησα την αγαπημένη μου πού θα πήγαινα, εκείνο το βράδυ και μία δεύτερη συγνώμη γιατί δεν έπρεπε να πάω! Κατά τα άλλα, θα έλεγα να περπατήσουμε πάλι μαζί, δειλά στην αρχή, αλλά με προοπτική να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για το καλό των παιδιών μας. Ζήσαμε έναν εφιάλτη, που ευτυχώς έμεινε εφιάλτης και δεν άφησε απώλειες πίσω του, μόνο τραυματίες. Πιστεύω ότι αυτά τα τραύματα θα γιατρευτούν γρήγορα και θα είμαστε πάλι όπως πριν. Τι λες; Συμφωνείς;» Όσο μιλούσε, εκείνη έκλαιγε βουβά. Όταν τελείωσε, σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών της και τον φίλησε απαλά στο στόμα. «Συμφωνώ Νίκο μου! Συμφωνώ απόλυτα!» Την έσφιξε στην αγκαλιά του, σίγουρος πια, ότι η φουρτούνα πέρασε οριστικά από τη ζωή τους….

91

ΣΤΟΛΗ ΠΛΟΙΑΡΧΩΝ και ΛΟΓΙΣΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ το 1858

Τ

Του Ηλία Μεταξά

ο “νεαρόν” Βασίλειον της Ελλάδος ήταν καθημαγμένο από την Επανάσταση του 1821 και αντιμετώπιζε κολοσσιαία προβλήματα. Ως γνωστόν, σχεδόν αμέσως στις 03/11/1833 εξέδωσε Β.Δ. περί Στολών τον Βασιλικού Ναυτικού, ποτέ όμως δεν ξέχασε και το Εμπορικό Ναυτικό το οποίον είχε μετατραπεί σε Πολεμικό. Με τις θυσίες του είχε συμβάλλει τα μέγιστα στον Ιερό Αγώνα υπέρ της Αναστάσεως του Γένους και της δημιουργίας του νεωτέρου Ελληνικού Κράτους, έστω και μικρού στην αρχή. Είναι παγκόσμιο φαινόμενο μία επαγγελματική τάξις, απλών ανθρώπων της θαλάσσης, ναυτικών, αλλιέων, βαρκάρηδων κ.ο.κ. εν μια νυκτί να συγκροτήσουν Πολεμικό Ναυτικό και να καταναυμαχήσουν την μεγαλυτέραν Αυτοκρατορία της Μεσογείου. Ο Ιμπραήμ είχε καταπνίξει την Επανάσταση στην ξηρά. Μόνον τα “καραβάκια” μας είχαν απομείνει και πολεμούσαν με αυταπάρνηση και ηρωισμό. Κατόπιν στο Ελεύθερο Κράτος υπήρχαν αναρίθμητες δυσκολίες και προβλήματα τα οποία έχρηζαν αμέσου επιλύσεως. Επίσης έπρεπε να συντάξει και να ψηφίσει πληθώρα Νόμων, παρ’ όλα αυτά κατάφερε μόλις 25 χρόνια αργότερα να εκδόσει και άλλο Β.Δ. στις 29-121858 “Περί Στολής Πλοιάρχων, Υποπλοιάρχων και Λογιστών των Ατμοκινήτων”. Εδημοσιεύθη με το Φ.Ε.Κ. υπ’ αριθ. 47 της 14ης Οκτωβρίου 1858. Το υποβάλλουμε αυτούσιον. Την εποχήν εκείνη το Εμπορικό Ναυτικό μας αριθμούσε περί τους 30.000 άνδρες, σήμερα, το 2018, έχει λιγώτερους από τους μισούς. Η σημασία αυτού είναι μεγάλη εάν λάβουμε υπ’ όψιν ότι ο Αθανάσιος ΜΙΑΟΥΛΗΣ (1815-67), υιός του ήρωος Ναυάρχου, ήταν Πρωθυπουργός ταυτοχρόνως και Υπουργός επί των Ναυτικών. Συναρμόδιος ήταν και ο Υπουργός επί των Εσωτερικών Κωνσταντίνος ΠΡΟΒΕΛΕΓΓΙΟΣ (1800-80). Ο Αθανάσιος ΜΙΑΟΥΛΗΣ και ο Αλέξανδρος ΚΟΥΜΕΛΑΣ (1818-79), ήσαν από τους λίγους Έλληνες Δοκίμους που είχαν αποσταλεί διά να φοιτήσουν σε Ναυτικές Σχολές της Αλλοδαπής. Συγκεκριμένα αυτοί οι δύο μαζί και με άλλους συναδέλφους τους είχαν πάει στην Βρετανία. Όμως, εν συνεχεία πάλι αυτοί οι δύο μαζί μετέβησαν και εφοίτησαν και στην Στρατιωτική Ακαδημία του Μονάχου. Το προσυπογράφει η Βασίλισσα ΑΜΑΛΙΑ, ασκούσα την Αντιβασιλεία, προφανώς ο ΟΘΩΝ θα απουσίαζε στο Εξωτερικό. Ενδεχομένως, αυτός να είναι ο πρώτος Κανονισμός Στολών Εμπορικού Ναυτικού σε όλο τον κόσμο, εξ όσων

92

γνωρίζουμε. Μέχρι τώρα, δεν έχούμε ανακαλύψει κανέναν Κανονισμό Στολών Εμπορικού Ναυτικού, σε καμμίαν άλλη από τις γνωστές Χώρες με ναυτική παράδοση. Ίσως ουδεμία άλλη Κυβέρνηση τις εποχές εκείνες έδινε την πρέπουσα σημασία στο Εμπορικό Ναυτικό της. Όσον αφορά το Ηνωμένον Βασίλειον, παρά την μελέτη τόσων πηγών, η μόνη σχετική αναφορά γίνεται πολύ αργά, μόλις το 1918. Τότε το “Board οf Trade” καθιέρωσε επίσημη στολή διά τους Διπλωματούχους Αξιωματικούς του “Merchant Marine’. Αυτή εβασίζετο σε εκείνην του Royal Navy. Ειρήσθω εν παρόδω, ότι η Κυβέρνηση τους διά να τιμήσει τις μεγάλες απώλειες του Εμπορικού τους Ναυτικού, κατά τον Α’ Π.Π. ήλλαξε τον προσδιορισμό “ΜΑRΙΝΕ” και το έκανε και αυτό “ΝΑVΥ” (επί το πολεμικώτερον). Εφ’ όσον η Θαλασσοκράτειρα Μεγάλη Βρετανία, η μοναδική Παγκόσμια Υπερδύναμη των καιρών εκείνων, δεν είχε ενδιαφερθεί νωρίτερα να συντάξει Κανονισμό Στολών διά το Εμπορικό Ναυτικό της, το οποίον ήταν ο βασικώτερος παράγων διά την συσσώρευση τόσου πλούτου στο πτωχό νησί της Αγγλίας και την εν συνεχεία δημιουργία της Αυτοκρατορίας της, κατά ποιαν λογική να είχαν ενδιαφερθεί να ενδύσουν τα Εμπορικά Ναυτικά τους τα άλλα Κράτη; Παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε κάνει (ακόμη) παρομοίαν ενδελεχήν έρευνα και στα Αρχεία των άλλων Χωρών με μακροχρόνια Ναυτική Παράδοση, όπως την Ισπανία, Πορτογαλία, Ολλανδία, Γαλλία, Ιταλία, Αμερική, Σκανδιναβικές, είναι μάλλον απίθανο να είχαν προηγηθεί της Βρετανίας και να είχαν καθιερώσει τους δικούς τους Κανονισμούς Στολών Ε.Ν. Επομένως θέλουμε να ελπίζουμε και να είμεθα υπερήφανοι ότι η ΕΛΛΑΣ ως πανάρχαιη Ναυτική Δύναμη εξέδωσε και τον πρώτο Κανονισμό Στολών Εμπορικού Ναυτικού. Μη έχοντας άλλα στοιχεία είχαμε αρχίσει να νομίζουμε ότι το θέμα είχε τελειώσει εκεί. Παρ’ όλα αυτά συνεχίσαμε την έρευνα μέσα σε σκονισμένες βιβλιοθήκες και ξεχασμένα αρχεία, με την ελπίδα μήπως δούμε κάποιο μεταγενέστερο στοιχείο. Έτσι εισήλθαμε στον 20ο αιώνα και “ανακαλύψαμε” σε έναν παμπάλαιο τόμο του εγκρίτου περιοδικού “Ναυτικά Χρονικά” το τεύχος Νο 154 της 15/05/1937. Περιείχε ένα άρθρο υπό τον τίτλο: “Ενιαίαι στολαί διά το Εμπορικόν Ναυτικόν”. Επειδή το θέμα είναι σημαντικό και ενιαίο δεν εκρίθη σωστό να το διαχωρίσουμε, οπότε το καταγράφουμε και το συνυποβάλλουμε εδώ, ως συνέχεια τον προηγουμένου Διατάγματος του 1858.

93

Ο αλίκμητος Της Μάρως Δήμου Τη θάλασσα κοιτάζει τη ζωή του διαβάζει στη μέση του ωκεανού παρέα με τα φεγγάρια και τ’ αστέρια τα λαμπερά το πνεύμα του σκλαβώθηκε και ο τρομερός βοριάς που παντοτινά φυσάει τον έπεισε να συνεχίσει τον έπεισε να ταξιδεύει. Τ’ άγριο κύμα το σκληρό τον ταξιδεύει πότε εδώ πότε μακρύτερα σε τόπους αλαργινούς σ’ άγνωστες θάλασσες ο αλίκμητος θαλασσοδέρνει αγωνίζεται, βασανίζεται στου καραβιού τη γέφυρα ξενυχτά τρέχει ασταμάτητα στην αιωνιότητα...ίσως!

Όρντεν Της Ζιζής Γερονυμάκη Πάντερμο στα βόρεια πλάτη τ’ άσπλαχνου Πασιφικού, κείτεται το « Όρντεν» τώρα στη γραμμή ενός τροπικού. Κι όπως βάρδια δεν είχα και στα ρέλια ήμουν σκυφτός, φάνηκε το « Όρντεν» πέρα, μαύρος όγκος φοβερός! Μέσα στις σπηλιές του έως τώρα δεν σαλάγεψε ερπετό και από τους δυο του κάβους ένα πλεούμενο δεν έχει δέσει. Μήτε λούλουδα φυτρώνουν μήτε τα πουλιά φωλιάζουν, λες και είναι καταραμένο να περνούν και να το κράζουν! Ξέρα είναι, ξέρα μένει. Κύματα άπονα το ζώνουν και αφροί ανταριασμένοι μέσα τους το παραχώνουν. Κι όπως αδικιές και πόνοι μ’ έχουν τώρα κατακλύσει κι η ελπίδα έχει λείψει στην καρδιά μου τώρα πια, αχ πως θα ’θελα του « Όρντεν» να ’μουν η μόνη συντροφιά!!

94

Κατευόδιο Του Σπύρου Ραδίτσα Καλή τύχη λοιπόν στο καραβάνι των ονείρων σας. Προσοχή μόνο στο δρόμο. Οι ληστές παραμονεύουν. Α, να μην ξεχάσετε. τα πλεονεκτήματα για να μην ξοδεύονται άσκοπα, πηγαίνουν στις ωραίες ψυχές.

Δημιουργία Της Σταματούλας Ψαρροπούλου-Γκίκα Το χέρι άγριο τραχυό Εκείνου του εργάτη Μαζώχνει γη, παίρνει νερό, σκαρώνει γνήσια λάσπη Με τα χοντρά του δάχτυλα ζυμώνει τον πηλό Και καλλιτέχνημα ευθύς ορθώνεται λαμπρό. Κοιτάζει τότε στα δεξιά, θωρεί το άσπρο τώρα Κι από ζερβά του φαίνεται μαύρο ωσάν την μπόρα Εμπρός κάνει σαν κόκκινο, κίτρινο απ’ την πλάτη Ειν’ όμως Δημιούργημα ενός και μόνο Ε ρ γ ά τ η.

Ματαιοπονία Της Χαράς Ρίζου Στα βαθιά του ουρανού θα ήθελα να ψαρέψω προσπαθώ να καρφώσω την άγκυρα στα σύννεφα τυφλώθηκα στη λάμψη των αστεριών Απαγορευμένα όνειρα Μια παράλογη πυξίδα Γλιστρώ στο μάτι του κυκλώνα Ο βράχος του Σίσυφου συντρίβει το καράβι Στη μελανή ακτή χτίζω πυργόσπιτα με κόκκους... ματαιότητας

Χριστόφορος Κολόμβος Του Μίμη Γιωτσόπουλου Στη Θάλασσα των Σαργασσών πλέουν τρεις καραβέλες. Τρίζουν τα ξύλα απ' τα σκαριά σα νάναι στοιχειωμένα. Άγκυρες που σκουριάσανε σφιχτά μποτσαρισμένες, σαλπάραν για την Άβυσσο, για μέρη ξορκισμένα. Οπτήρες μες στις κόφες τους επάνω στα κατάρτια, κιαλάρουνε για νάβρουνε κάποιου Ινδού τη χώρα. Τρεις δικασμένοι κρέμονται ανάποδα απ' τα ξάρτια, μ' ένα σχοινί που δέθηκε κόμπο διπλό στην πλώρα. Πλήρωμα απ' τα κάτεργα, στρατιώτες, καλαφάτες. Μέρες τριάντα απ' τη στεριά, αν αρρωστήσουν πάνε, σε σάκους που τους έραψαν με βαρδαμά οι ναύτες να θρέψουν τα σκυλόψαρα που εκεί κοντά γυρνάνε. Εκείνος μένει ξάγρυπνος, αργά περνά η ώρα. Φαί, μπουκιά δεν του περνά, προτού μήτε και τώρα. Με μάτια κατακόκκινα, μ΄άσπρη γραμμή στα χείλια, μετράει με το κουμπάσο του χίλιες φορές τα μίλια. Ο αστρολάβος έψαξε τον Πολικό Αστέρα. Στρώνει πορεία Δυτική, πλεύση επί παραλλήλου. Χήνας φτερό σχεδίασε τη Γη σαν μία σφαίρα κι' έγραψε ημερολόγιο του ανέμου και του ονείρου.

Της ξενιτιάς Του Γιώργου Μανέτα Το λένε τ’ αχαμνά νερά της θάλασσας, τα στέρφα, το διαλαλούνε τα πουλιά με τον κελαϊδισμό τους, το λένε τ’ άστρα τ’ ουρανού και το χλωμό φεγγάρι: Χαρά δεν έχει η ξενιτιά, δεν έχει παρηγόρια. Το λένε στ’ άπταιστα οι μικρές του κάμπου πεταλούδες, του ανέμου οι ψάλτες διαλαλούν στ’ ανάμεσα κλωνάρια, το κράζουνε, κει που ξεσπούν οι γλώσσες των κυμάτων: Να μην τολμήσεις ξενιτιά, μ΄ ασταύρωτο το στέρνο. Τα χαμομήλια της πλαγιάς το μολογούν στα σπάρτα, το λένε τ’ άγρια τα θεριά στα γκρέμια και στα βύθια, το λεν οι αοιδοί της Κέρκυρας σε μοιρολόι αρχαίο: Σαν θες να πας στην ξενιτιά, μαύρη να βρω πλερέζα καθώς, δεν έχει εκεί χαρά, δεν έχει ν’ αποστάσεις, ίσκιο δεν έχει απ’ αγριλιά και χώμα να πλαγιάσεις. Με δίχως μύρτους, γιασεμιά, πώς η ψυχή σου, πλέρια; Πώς σαν πεθάνεις, ξενικό θα σε δεχτούν τ’ αστέρια; (Ο δαίμων του πληκτρολογίου έβαλε το χέρι του και στο προηγούμενο τεύχος του Φεβρουαρίου 2019, τυπώθηκε λάθος ποίημα με την υπογραφή του ποιητή Γιώργου Μανέτα. Ζητάμε συγνώμη και επανορθώνουμε δημοσιεύοντας το σωστό ποίημα)

Στο Αιγαίο με πανί

Το πατρικό μου

Του Χρήστου Χρήστου

Του Μιχάλη Γ. Χαλκιά

Μελτέμι έπιασε γερό και αφροάσπρισεν το κύμα μάϊνα μαϊστρα στο μισό, παρ’ τον καιρό πιο πρύμα στον κάβο, μάσκα αριστερά, δες το φανάρι πρώτα σαν έρθει στην παράλλαξη τότε ν’ αλλάξεις ρότα Σαν βρεις σπιλιάδες δυνατές και ο καιρός μπατάρει μουδάρισε όλα τα πανιά και μην τονε ορτσάρεις ταξίδεψέ τον μαλακά, καλύτερα σοφράνα μα τον νοτιά λογάριαζε, όχι την τραμοντάνα Τη νύχτα είναι αλλιώτικα, πιο δύσκολη η πορεία σαν είναι μπονάτσα, όλα καλά, μα όταν τρικυμία; γύρεψε ήρεμο γιαλό, να πας και να φουντάρεις πρόσμενε το ξημέρωμα πάλι για να σαλπάρεις

Σαν νυσταγμένος γύρω σου προσμέτρησες του Φοίνικα το ύψος και ξεχνιέσαι μεσ’ στις αμυγδαλιές που μόνο φύτεψες μεσ’ στις ροδιές και στις συκιές ν’ αποκοιμιέσαι Στα βλέφαρά σου ο ύπνος εβασΊλεψε και τ’ όνειρο που ξυπνητός αναπολούσες βαθιά στον ύπνο σου το βλέπεις και αν η σκέψη στείρεψε αληθινά σε ροδαυγή σε αφύπνισε όταν τα μάτια σου αντίκρισαν το πατρικό σου..

98

Shipping Solutions Ship Management • Shipping Projects

Navigating to the Future

53-55 Akti Miaouli str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 6 Skouze str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511 tel.: (+30) 210 42 95 500 - fax: (+30) 210 42 95 511 email: econav@econav.co - www.econav.co email: econav@econav.co - www.econav.com