Νέος Εξάντας - Ιούνιος 2017

Σέβου Ἅλα

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 57 | IOYNIOΣ 2017

ΙΣΤΕΙ Ο Ν

ΡΙ

ΥΛ

ΤΕ Γ

Ο

ΝΩ Ν ΛΟ

ΓΟ

Ε

ΛΗ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η

Λ

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

ΜΕ Χ ΝΩ Ν •

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Oil Marketing Trading International M A R I N E

F U E L S

ATHENS OFFICE

DUBAI OFFICE

SINGAPORE OFFICE

12 Kithiron str. 174 55 Alimos Athens Greece T: +30 210 96 09 860 F: +30 210 96 09 861 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Office 2001, Saba Tower 1, Jumeirah Lakes Towers, Dubai, United Arab Emirates T: +971 44350500 F: +971 44350505 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Oil Marketing & Trading International Pte. Ltd. 8 Eu Tong Sen Street, #18-83 The Central, Singapore 059818 T: +65 6222 4028 F: +65 6222 4027 Email: singapore@oil-marketing.com

www.oil-marketing.com

Υπηρετώντας την Ελληνική Ναυτιλία με Συνέπεια και Υπευθυνότητα

Eυχαριστούμε τους Έλληνες εφοπλιστές για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Δουλειά μας είναι να βρίσκουμε λύσεις, να στηρίζουμε το πλοίο, τον εφοπλιστή και τον ναυτικό. Η πίστη μας στις δυνατότητες των Ελλήνων εφοπλιστών που ανεξαρτήτως συνθηκών ναυλαγοράς, όπως στη παρούσα δύσκολη φάση για πλοία ξηρού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων, συνεχίζουν να επενδύουν και να συμβάλλουν στην Ελληνική οικονομία μας δημιουργεί πρόσθετη υποχρέωση στήριξης και αλληλεγγύης στους Έλληνες εφοπλιστές. Σήμερα το Νηολόγιο της Λιβερίας, με 4,119 πλοία, ολικής χωρητικότητας 143 εκατ. GTONS, και μέσης ηλικίας 12 έτη, αποτελεί την πλέον ποιοτική και συμφέρουσα επιλογή του Ελληνικού εφοπλισμού. Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 950

από τα πλοία τους καθιστώντας μας το νηολόγιο πρώτης επιλογής στην Ελλάδα. Τα γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό την Ελληνική ναυτιλία και τις ανάγκες της όπως η εγγραφή πλοίου και υποθήκης, τεχνική υποστήριξη, επιθεωρήσεις, εγκρίσεις ναυτικών εγχειριδίων, έκδοση διπλωμάτων και ναυτικών φυλλαδίων κ.τ.λ. Το Νηολόγιο της Λιβερίας εδρεύει στη πόλη Βιέννα, της πολιτείας Βιρτζίνια των ΗΠΑ (κοντά στην Ουάσιγκτον). Έχει περισσότερα από 220 άτομα προσωπικό διεθνώς και διατηρεί γραφεία στη Νέα Υόρκη, τον Πειραιά, το Αμβούργο, το Λονδίνο, τη Ζυρίχη, την Κωνσταντινούπολη, το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη, το Τόκιο, τη Σεούλ, την Σαγκάη, το Ντουμπάι, το Ρίο ντε Τζανέιρο και στη Μονρόβια. Το Νηολόγιο υποστηρίζεται επίσης από ένα παγκόσμιο δίκτυο με περισσότερους από 300 επιθεωρητές, 150 ειδικούς ελεγκτές στην προστασία και την ασφάλεια (ISM/ISPS) και 150 επιθεωρητές ειδικούς στην MLC 2006, οι οποίοι εκπαιδεύονται αποκλειστικά από τη Σημαία της Λιβερίας, και είναι υπεύθυνοι για παροχή υποστήριξης και βοήθειας στα πλοία του Νηολογίου.

O Μιχάλης Πανταζόπουλος, είναι Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου.

Κλείνοντας, να αναφέρουμε ότι οι παρούσες ενδείξεις είναι ότι τόσο η ναυτιλία όσο και η παγκόσμια οικονομία θα αρχίσουν σιγά-σιγά να ανακάμπτουν μετά από μια παρατεταμένη κρίση. Υπάρχουν ελπίδες για συγκρατημένη ανάκαμψη των ναύλων, και πλοία «νέας τεχνολογίας» παραδίδονται και μπαίνουν στην αγορά. Υπολογίζεται ότι οι εμπορικές θαλάσσιες συναλλαγές θα υπερδιπλασιαστούν τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια. Αλλά ακόμη και εάν η ανάκαμψη καθυστερήσει διαβεβαιώνουμε τους Έλληνες εφοπλιστές ότι η Σημαία της Λιβερίας υπερήφανα στέκεται στο πλευρό τους με τις ποιοτικές και άμεσες υπηρεσίες της να την καθιστούν τον πιο αξιόπιστο συνεργάτη τους στο απαιτητικό περιβάλλον της σύγχρονης παγκόσμιας ναυτιλίας.

G N I V R S E R S E Y N L W D O U E P O C I I R V P EK SH R E S S E R G LAS

S

Y T I AL U Q

E C IN

N O I T A V O N N »I

www.LISCR.com

9 4 19

C T S IR F »

— A YCF GROUP MANAGED COMPANY —

1, Charilaou Trikoupi-185 36, Piraeus-Greece Tel.: +30 210 42 80 444, Fax: +30 210 42 80 443 E-mail: info@aegeancoatings.gr

www.friendscreative.gr

ανοίξτε νέους ορίζοντες

40 χρόνια εμπειρία στη ναυτιλία Πλοία φορτηγά και ψυγεία, άριστα συντηρημένα, συμβεβλημένα με το ΝΑΤ Σταθερή απασχόληση, ικανοποιητικοί μισθοί και επιδόματα Επιμορφωτικά σεμινάρια και προοπτική γρήγορης εξέλιξης Φροντίδα στα στελέχη μας και τις οικογένειές τους

Λεωφ. Ποσειδώνος & Ζησιμοπούλου 2, 16674 Γλυφάδα, Αθήνα Τηλ.: 210 8912000, Fax: 210 8912049, mail@chartworld.gr, www.chartworld.gr

Μην κοιτάς το µέλλον σου

Ταξίδεψε και κατάκτησέ το!

Σταδιοδρόµησε ταξιδεύοντας µε τους πρωτοπόρους της Ελληνικής Ναυτιλίας ως Αξιωµατικός του Εµπορικού Ναυτικού

51σύγχρονα φορτηγάπλοία Capes ταξιδεύουν την Ελληνική Σηµαία στις θάλασσες του κόσµου

AN A NG EL

MARITIME SERVICES INC.

Λεωφ. Συγγρού 354, Καλλιθέα, Αθήνα 176 74 τηλ. 210 94.67.200 E-mail mail@anangelmar.com

Νέος εξάντας

Σέβου Ἅλα

Τεύχος 57 | Ιούνιος 2017

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 57 | IOYNIOΣ 2017

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ Καρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ίδια χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο.

ΙΣΤΕΙ Ο Ν

ΤΕ

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

Χ ΝΩ Ν •

ΜΕ

Ε

ΓΟ

ΓΟ

ΝΩ Ν ΛΟ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η ΛΗ

ΡΙ

ΥΛ

ΑΡ

Λ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Σε αυτό το τεύχος: Φέτος η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων κλείνει αισίως τα 35 χρόνια ζωής ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236 / 237 Fax: 210 42 94 238 E-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www.portcaptainsclub.gr ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Μαρίνος Τσάμης Πρόεδρος Άγγελος Γαβιώτης Αντιπρόεδρος Διονύσιος Βουτσινάς Β΄ Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Δημοσθένης Παπαδόπουλος Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Σπύρος Ραδίτσας Μέλος Εκδότης-Διευθυντής κ. Λίνα Ποταμιάνου Κιν.: 693 7372665 Νομικοί Σύμβουλοι Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916 Χρήστος Τζάκος Ναβαρίνου 17, 106 81 Αθήνα Τηλ.: 210 3303700 Κιν.: 697 7898217 Ραλλία Π. Δρακουλάκου Κάρπου 60, Αθήνα Τηλ. 210 9021907-Κιν. 694 5778709 Παραγωγή εντύπου ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640 E-mail: mx_ster@otenet.gr

Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε Ν Α 13

Οι δραστηριότητές μας ενημερώνει ο Πρόεδρος καπτα-Μαρίνος Τσάμης

14

Εκδηλώσεις της Λέσχης

22

Άρθρα & Σχόλια του Φρίξου Δήμου

26

Ιστορίες της Βαρδιόλας. Αγηματάρχης του Φρίξου Δήμου

29

Φιλολογικό Μνημόσυνο. 20 Οκτωβρίου 2016 • Πλοίαρχος Νικόλας Κωστάρας. 1929-2014 • Ιωάννης Λεωνίδα Παπαδόπουλος. Πλοίαρχος-Λογοτέχνης. 1932-2013 • Αριστείδης Χρήστου Πετρόπουλος. 1929-2013

36

Γιώργος Σαρλής. Μια ξεχωριστή έκθεση ζωγραφικής

38

HELMEPA PRESS RELEASE Τα μέλη της Παιδικής HELMEPA ζωγραφίζουν για το θαλάσσιο κόσμο!

40

Το Εικονοστάσι του ΒΟΥΔΑ του Βασ. Παπαγιάννη Υποναυάρχου Λ.Σ. (ε.α)

43

Ορυκτά Καύσιμα, Παραγωγή Ενέργειας και Περιβάλλον του Πέτρου Τζιά

52

Η ενεργός συμμετοχή του κάθε συναδέλφου στην εν γένει ζωή του σωματείου αποτελεί την πεμπτουσία κάθε δικαιώματος & υποχρέωσής του του Προέδρου της Π.Ε.Σ.Π.Ε.Ν. cpt. Δημήτριου Μηνδρινού

53

Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Spitzer του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

60

ΔΗΛΟΣ. Ναοί και Ιερά στην Αρχαία Ελλάδα του Μαρίνου Τσάμη

63

Όρτσα

64

Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα της Ρίας Στρίγκου

70

2017 Έτος Νίκου Καζαντζάκη της Άννας Βογιατζή

82

Αποχαιρετισμός. Πλοίαρχος Στογιάννος Γιώργος. 1938-2017

83

Η απαγωγή του μωρού του Λίντμπεργκ του Τάσου Ρήγα

84

The loss of a Great Ship by Malcolm MacKenzie

88

Ο ήλιοs θα ανατείλει έτσι κι αλλιώs... του Κώστα Γ. Τσάμη

93

Agostino Seviglia της Βούλας Λαμπροπούλου

94

Η δεξίωση από το βιβλίο της Μάρως Δήμου, «Με τα μάτια της καπετάνισσας».

96

Λυρικά ταξίδια της Χ. Ρίζου, του Σ. Ραδίτσα, της Μ. Δήμου, της Ζ. Γερονυμάκη, του Πάνου Μηνόγιαννη, του Μ. Χαλκιά & του Χ. Χρήστου

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙ ΤΗΤΕΣ ΜΑΣ Ενημερώνει ο Πρόεδρος Καπτα Μαρίνος Τσάμης

Μ

πήκαμε ήδη στην 35η χρονιά λειτουργίας της Λέσχης και ήδη έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές και αξιόλογες εκδηλώσεις. Όπως κάθε χρόνο ξεκινήσαμε με την τελετή Κοπής της Πρωτοχρονιάτικης Πίτας, την οποία ευλόγησε ο αγαπητός σε όλους μας Πατήρ Γεώργιος. Ακολούθησε ο ετήσιος χορός, που λόγω γενεθλίων της Λέσχης στέφηκε με ξεχωριστή επιτυχία. Φέτος επελέγη η μεγάλη και πολύ άνετη αίθουσα του Metropolitan Hotel, επειδή ο χώρος του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος θεωρείται περιορισμένος και το Athens Ledra Hotel το οποίο τόσες χρονιές μας είχε με επιτυχία φιλοξενήσει, τώρα δεν λειτουργεί, λόγω επίσχεσης. Στο χορό εντύπωση έκανε η τούρτα γενεθλίων της Λέσχης, σε σχήμα πλοίου, με γαλανόλευκα χρώματα και δύο κεράκια που σχημάτηζαν τον αριθμό «35». Με την ευκαιρία της γιορτής της 25ης Μαρτίου ο αξιόλογος καθηγητής της Ιστορίας της Επιστήμης και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης μας κ. Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος μίλησε στη Λέσχη με θέμα «Η Χίος κατά την επανάσταση του 1821». Η προβολή διαφανειών και video με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς του ιστορικού νησιού, αλλά και η ευρυμάθεια και η αμεσότητα του λόγου του

κ. Γεωργακόπουλου, εντυπωσίασαν και ενθουσίασαν τους παρευρισκομένους. Η Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των Μελών προσδιόρισε ως ημερομηνία διεξαγωγής των Αρχαιρεσιών την 27η Απριλίου 2017. Οι Αρχαιρεσίες έγιναν κανονικά και ανάδειξαν το νέο Διοικητικό Συμβούλιο και την Νέα Εξελεγκτική Επιτροπή. Το αναθεωρημένο και επικυρωμένο από το Πρωτοδικείο Πειραιά Καταστατικό, προβλέπει ότι η διάρκεια λειτουργίας των δύο κορυφαίων οργάνων της Λέσχης είναι τρι-

Στιγμιότυπο από τις Αρχαιρεσίες για την ανάδειξη των δύο κορυφαίων οργάνων της Λέσχης.

ετής, επομένως οι επόμενες Αρχαιρεσίες θα γίνουν τον Απρίλιο του 2020. Το καλό του νέου διοικητικού Συμβουλίου είναι ότι για πρώτη φορά εξελέγη ο νεότατος καπετάν Διονύσης Βουτσινάς. Εύχομαι να γίνει ένα καλό παράδειγμα που θα το ακολουθήσουν και άλλοι συνομήλικοί του. Γνωρίζω ότι είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί, γιατί όλοι εργάζονται κσι ο χρόνος τους είναι περιορισμένος. Πρέπει όμως να γίνει συνείδηση σε όλους ότι είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρξει ανανέωση του Διοικητικού Συμβουλίου. Πρέπει να αναλάβουν νεότεροι που θα συνεχίσουν την παράδοση και θα δώσουν νέα ώθηση ώστε η Λέσχη μας να καταστεί ένας φωτεινός φάρος της Ναυτιλίας. Η δεύτερη σπουδαία καινοτομία που έχει επιφέρει το ισχύον Καταστατικό είναι η δημιουργία της νέας ομάδας των «Φίλων της Λέσχης». Όσοι αγαπούν τη Λέσχη, θέλουν να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις της και να λαβαίνουν τον «Εξάντα», αλλά δεν έχουν τα προβλεπόμενα προσόντα για να γίνουν Τακτικά Μέλη, μπορούν να εγγραφούν ως Φίλοι της Λέσχης. Οι Φίλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα Τακτικά Μέλη, εκτός από το δικαίωμα να εκλέγουν ή να εκλέγονται. Η συνδρομή είναι 25 ΕΥΡΩ το χρόνο. Καλόν είναι όλοι μας να ενθαρρύνουμε γνωστούς και φίλους να πλαισιώσουν τη Λέσχη ως Φίλοι. Εμείς με χαρά θα τους υποδεχθούμε και θα τους συμπεριλάβουμε στην κατάσταση των Φίλων, ώστε να ενημερώνονται για τα πάντα. Καλεσμένοι από τον Πρόεδρο του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού κ. Αντώνη Αυγερινό, παρευρεθήκαμε σε πανηγυρική εκδήλωση του κορυφαίου αυτού οργανισμού που έλαβε χώρα στο περιστύλιο του Ζαππείου Μεγάρου Αθηνών. Εκτός από τις σπουδαίες ομιλίες και παρουσιάσεις των δραστηριοτήτων ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός βράβευσε την κ. Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, για την πολύ σπουδαία κοινωνική της προσφορά. Περάσαμε μία απολαυστική βραδιά, γεμάτη λάμψη και πολύ κόσμο. Είναι άξιο αναφοράς ότι και οι δύο κύριες πρσωπικότητες της εκδήλωσης είναι Επίτιμα Μέλη της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

13

Τελετή κοπής της Πρωτοχρονιάτικης Πίτας της Λέσχης μας.

14

1.-3. Κοπή Πρωτοχρονιάτικης Πίτας της Λέσχης Αποφοίτων Ναυτικής Σχολής Ύδρα. 4.-6. Κοπή Πρωτοχρονιάτικης Πίτας της Π.Ε.Π.Ε.Ν.

1

2

3

5

4

6

15

Στο πλαίσιο του εορτασμού της 25ης Μαρτίου, ο καθηγητής και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης μας Κωνσταντίνος Γεωργακόπουλος ανέπτυξε το θέμα «Η Χίος κατά την επανάσταση του 1821».

16

Στιγμιότυπα από την ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης

17

Στιγμιότυπα από την ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης

18

1.-5. Στιγμιότυπα από την ετήσια χοροεσπερίδα της Λέσχης. Το πρόγραμμα της βραδιάς ξεκίνησε με χορευτική επίδειξη των μαθητών της πολύ σπουδαίας Πειραιώτικης Σχολής χορού «ΑΜΑΓΑΛΜΑ». 6.-9. Φέτος η Λέσχη συμπληρώνει 35 χρόνια ζωής και προσφοράς και τα γενέθλια γιορτάστηκαν κατά τη διάρκεια της χοροεσπερίδας. Η τούρτα των γεννεθλίων είχε σχήμα πλοίου, ενώ δύο κεράκια σχημάτιζαν τον αριθμό «35».

1

3

2

4

5

6

7

8

9

19

1. Αναμνηστική ομαδική φωτογραφία μελών και φίλων. Η ομαδική φωτογραφία κατά την ετήσια χοροεσπερίδα αποτελεί παράδοση, η οποία ξεκίνησε από την πρώτη χοροεσπερίδα της Λέσχης το 1983. 2.-5. Ο χορός και το κέφι κράτησε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.

1

2

3

4

5

20

Αρθρα & Σχολια Του Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν. Πρώην Καθηγητή και Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Η σημαία μας

Ο

ι γιορταστικές εκδηλώσεις για την εθνική μας επέτειο τελείωσαν, αλλά έμεινε η πικρία από το απογοητευτικό θέαμα των ελαχίστων, όπως και κάθε χρόνο, αναρτημένων σημαίων... Με μεγάλη έκπληξη παρατηρήθηκε επίσης, αυτή τη φορά, και αριθμός αντικανονικών σημαιών με... επτά μόνο λουρίδες αντί των εννιά!! Αδικαιολόγητο λάθος, αν πρόκειται περί λάθους, για τον προμηθευτή αλλά και για τον «Έλληνα» χρήστη! Μήπως όμως συμβαίνει κάτι άλλο; Οι κοντοί ή ιστοί επίσης των σημαιών, σύμφωνα με τον νόμο 851/1978, των δημόσιων υπηρεσιών (στις οποίες περιλαμβάνονται και τα πολεμικά αλλά και τα εμπορικά πλοία) πρέπει να φέρουν στην κορυφή τους σφαίρα και επ’ αυτής σταυρόν ενώ στους ιδιωτικούς χώρους κυλινδρικό τεμάχιο κάμπυλο κατά την άνω πλευρά αυτού διαμέτρου διπλάσιας αυτής του ιστού ή κοντού και ύψους το μισό της διαμέτρου. Από τα στηλίδια (σαντάρδα) όμως όλων των πλοίων, πολεμικών και εμπορικών λείπουν η σφαίρα και ο σταυρός. Για τα εμπορικά υπάρχει η δικαιολογία των μακράν της πατρίδας ταξιδιών τους, αλλά για τα πολεμικά γιατί;

Αν τώρα υψώσει κάποιος το βλέμμα του στα δημόσια κτήρια της πρωτεύουσας και του Πειραιά δεν θα δει τη σφαίρα και το σταυρό σε κανένα ιστό ή κόντο τους εκτός από του Προεδρικού Μεγάρου και της Βουλής των Ελλήνων που όμως κατά την χθεσινή τηλεοπτική μετάδοση της παρέλασης δεν φάνηκε η σφαίρα και ο σταυρός στην κορυφή του ιστού! Κακή λήψη ή αποκαθήλωση; Yπογραμμίζεται τέλος στους κ.κ. «αρμόδιους» πως η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού, ασχέτως κομματικής τοποθέτησης, είναι χριστιανοί και μάλιστα ορθόδοξοι!!!

Κλασική ή θρησκευτική μουσική;

Έ

χει καθιερωθεί στις παρελάσεις καθώς και στις εθνικές ή τοπικές γιορτές να ανακρούονται από τις φιλαρμονικές εμβατήρια και θούρια Ελλήνων μουσουργών ενώ στις θρησκευτικές έργα κλασικής μουσικής! Η πλούσια όμως θρησκευτική μουσική που διαθέτει η

22

ορθοδοξία μας, με κατάλληλη βέβαια ενορχήστρωση για τα στρατιωτικά αγήματα, θα μπορούσε να πλαισιώσει τις λιτανείες όπως και κάθε χριστιανική τελετή. Δεν θα ταίριαζε καλύτερα με την ιερότητα της εκδήλωσης, συμβάλλοντας μάλιστα και στην αγαλλίαση των πιστών, εάν η μπάντα παιάνιζε π.χ. τα «Εγκώμια» στην περιφορά του επιταφίου ή το «Απολυτίκιο του Αγίου» στη λιτανεία ή το «Μακαρία η οδός» κατά την τελετή της ταφής, παρά την άσχετη για αυτές τις περιστάσεις αλλά και βαρετή σε πολλούς κλασική μουσική. Υπάρχει μεγάλος πλούτος θαυμάσιων εκκλησιαστικών ύμνων που θα μπορούσαν να ακουστούν από τις φιλαρμονικές σε όλες, τις εκτός ναού, χριστιανικές εκδηλώσεις. Υ.Γ. Σημειώνεται πως παρόμοια πρόταση του υπογράφοντος είχε δημοσιευθεί παλαιότερα και κατά την περιφορά μάλιστα του επιτάφιου, εκείνης της χρονιάς, του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου ακούστηκαν τα «Εγκώμια» από τη φιλαρμονική!

Παρουσιάσεις Νέων Εκδόσεων Θηρασιάς ντοπιολαλιά

Κ

υκλοφόρησε αυτές τις μέρες το τέταρτο βιβλίο, με τίτλο «Θηρασιάς ντοπιολαλιά, Λαϊκή Σοφία κι Όροι Ναυτοσύνης» του γνωστού θηρασιώτη συγγραφέα και καλού... «εν θαλάσση» συναδέλφου Βάλσαμου Πιτσικάλη. Ο συγγραφέας μας λοιπόν στο πόνημα αυτό αποθησαύρισε όλο το γλωσσικό πλούτο του αγαπημένου νησιού, που τόσα χρόνια ακούραστα, αφιλοκερδώς και επάξια υπηρετεί. Και ήταν καιρός πια, γιατί με την αλματώδη εξάπλωση, αλλά και εξοικείωση των ηλεκτρονικών μέσων μαζικής ενημέρωσης κινδυνεύουν οι τοπικές διάλεκτοι με αποδυνάμωση ή και αφανισμό! Έτσι το έργο του καπετάν Β. Πιτσικάλη, καθώς και άλλων συγγραφέων που ενδιαφέρονται για την «ντοπιολαλιά» τους, θα αποτελέσουν αστείρευτη πηγή πολύτιμων πληροφοριών στους λεξικογράφους, λαογράφους και στο λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών.

Tετρακτύς

Κ

αλωσορίζουμε το δεκατοτρίτο βιβλίο «Κύκλιες Διαδρομές», που αποτελεί και τον τρίτο τόμο της τετραλογίας «Τετρακτύς» του γνωστού πλοιάρχου λογοτέχνη Κώστα Στεφανόπουλου. Είναι μια συλλογή 43 εκλεκτών ποιημάτων που ταξιδεύουν τον αναγνώστη στα πνευματικά πελάγη της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας μετά τις γυμνασιακές σπουδές του σπούδασε στην περιώνυμη Ναυτική Σχολή της Ύδρας (Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού σήμερα) και αργότερα στο UNIVERSITY ΟF ΤΕΝΝΕSSΕΕ. Ταξίδεψε, ως αξιωματικός και πλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού σε ολόκληρη την υδρόγειο, αργότερα δίδαξε στο Κέντρο Επιμορφώσεως Στελεχών Εμπορικού Ναυτικού και πάνω από 35 έτη ασχολείται με τη διεύθυνση ναυτιλιακών εταιρειών. Με τα γράμματα ασχολήθηκε τα σχολικά του χρόνια,στην Ύδρα πρώτα, εκδίδοντας και διευθύνοντας το περιοδικό «Ναυτίλος», αργότερα αρχισυντάκτης του «Ο Δρόμος» και από το 2008 εκδότης και διευθυντής του

αρχαιότερου (μετά τη Νέα Εστία) λογοτεχνικού περιοδικού «Νέα Σκέψη». Αρθογραφεί σε πολλά λογοτεχνικά και ναυτιλιακά έντυπα,εργασίες του έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες και έχει βραβευτεί από το Υπουρ.γείο Εμπορικής Ναυτιλίας για τον πεζό και ποιητικό του λόγο. Σύμβουλος της Ακαδημίας Κοινωνικών και Πολιτιστικών Σχέσεων και ιδρυτικό μέλος του Αριστοτελικού Φιλοσοφικού Ομίλου της Αθήνας. Έργα του ιδίου «Οικονομική και Τεχνική Διεύθυνση Πλοίων», «Αναζητώντας Εσένα» (ποίηση), «Ψίθυροι στην Πνοή του Ανέμου» (ποίηση), «Πέρα από τον Έρωτα και την Ελευθερία» (νουβέλες), «Αδιέξοδο» (Θεατρικό), «Οδός Αγάπης» (διηγήματα), «Λίγο Φως στην Έξοδο» (θεατρικό), «Ποντοπόρεια» (ποίηση), «Μικροί θεοί σε Απολλώνια Πελάγη» (δίγλωσση ποίηση), «Ναυτικές Διηγήσεις» (διηγάματα), «Τετρακτύς» (ποίηση σε 4 τόμους): α) «Επί των Υδάτων», β) «Επί των Πτερύγων Αγάπης», γ) «Σε κύκλιες Διαδρομές» και δ) «Ως επί πτερύγων Αετού». Με το τελευταίο

τετράστιχο από το ποήμα «Κυκλική Διαδρομή» ευχόμαστε να’ ναι καλοτάξιδο το καινούργιο αυτό βιβλίο: «Κι ως αειναύτης, έτοιμος για το καινούργιο μπάρκο του/μ’ ενα ουράνιο τόξο/σε κυκλική διαδρομή.

Πωλείται γραφείο επιπλωμένο 20 τ.μ., στην οδό Σωτήρος Διός 9, 4ος όροφος, Πειραιάς Τιμή 15.000 ΕΥΡΩ διαπραγματεύσιμη. Επικοινωνία: κ. Αντώνης Καραμήτσος 693 8004303

23

Του Φρίξου Δήμου Πλοιάρχου Ε.Ν. | Πρώην Καθηγητή & Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Τ

Αγηματάρχης

έλος Ιουνίου 1957. Όλος ο στόλος,όπως και κάθε χρόνο τέτοια εποχή μετά τις εορταστικές εκδηλώσεις της Ναυτικής Εβδομάδας, συγκεντρωνότανε στο Φαληρικό όρμο για την καθιερωμένη βασιλική επιθεώρηση. Το αρματαγωγό «Αλφειός», που υπηρετούσε ως ύπαρχος ο έφεδρος σημαιοφόρος της ιστορίας μας, ήταν αγκυροβολημένο κι αυτό στο καθορισμένο στίγμα μαζί με τα άλλα πέντε «αδέλφια» του «Αχελώος», «Αλιάκμων», «Πηνειός», «Στρυμών», «Αξειός» και τα... «ξαδέρφια» του «Λήμνος», «Χίος» και «Σάμος». Η εντατική κι αδιάκοπη εργασία του προσωπικού, για την άριστη έμφάνιση του σκάφους κατά την επιθεώρηση αλλά και η τήρηση φυλακών εν πλω λόγω της ιδιομορφίας αυτών των πλοίων (ογκώδη έξαλα και μικρό βύθισμα σε συνάρτηση με την κακή ποιότητα του βυθού) είχε σαν αποτέλεσμα την... αναστολή της εξόδου,συμπεριλαμβανομένης κι αυτής του υπάρχου για να δίνει το «καλό παράδειγμα», μέχρι... νεωτέρας. Όλοι οι αξιωματικοί, ανεξαρτήτως βαθμού και κλάδου, εκτός των κυρίων καθηκόντων τους, ήταν επιφορτισμένοι και σε κάποιο τομέα της προετοιμασίας του πλοίου στην επικείμενη επιθεώρηση. Εκείνες τις μέρες μάλιστα είχαν τοποθετηθεί στο καράβι, ως εκπαιδευόμενοι άλλα και για να βοηθήσουν στις ετοιμασίες και πέντε νεορκισθέντες μόνιμοι σημαιοφόροι. Στους τέσσερεις απ’ αυτούς, ανέθεσε ο κυβερνήτης,την εκπαίδευση του πληρώματος στον ειδικό χαιρετισμό στον βασιλέα ενώ ο πέμπτος και... ψηλότερος ορίστηκε επικεφαλής του αγήματος απονομής τιμών. Επειδή όμως το άγημά του αριθμούσε μόνον δέκα άνδρες αυτοβαπτίστηκε, χαριτολογώντας... δεκανέας! Όλα βάδιζαν σύμφωνα με το πρόγραμμα κι έτσι κι ο κυβερνήτης, πραγμα ασυνήθιστο, έδειχνε ευχαριστημένος απ’ την πρόοδο των εργασιών. Ένα σήμα όμως του Αρχηγείου Στόλου διατάραξε αυτή την... ευδαιμονία αφού διέταζε την μετάθεση και των πέντε νέων σημαιοφόρων σε ισάριθμα αντιτορπιλικά. Μόλις αποβιβαστήκανε, οι μετατιθέμενοι κι ιδιαίτερα ο «δεκανέας» άρχισαν να ζώνουν τα φίδια τον ύπαρχο. Που θα έβρισκε ξίφος και γκέτες για το νέο αγηματάρχη αφού όλοι οι σημαιοφόροι που υπηρετούσαν ήταν έφεδροι ή επίκουροι και δεν είχαν τέτοιες... πολυτέλειες. Παρουσιάστηκε λοιπόν στον κυβερνήτη και του ζήτησε οδηγίες. Η απάντηση όμως που πήρε τον μπέρδεψε ακόμη περισσότερο και ήταν: «Θα αναλάβεις εσύ ύπαρχε αγηματάρχης κι έτσι θα είμαι απόλυτα σίγουρος πως η εμφανισή σου θα είναι σύμ-

26

Οι δύο έφεδροι σημαιοφόροι (Φ. Δήμου και Δ. Κοσμετάτος και ο... επίκουρος. Ιούνιος 1958.

φωνη με τον κανονισμό στολών Β.Ν. Τελεία και παύλα». Έπρεπε επομένως να βρεί λύση. Δηλαδή σπαθί και γκέτες. Στο πλοίο υπηρετούσαν και τρείς μόνιμοι αξιωματικοί που τυπικά θα έπρεπε να διαθέτουν την εξάρτυση του αγηματάρχη. Ο κυβερνήτης πλωτάρχης Β.Ν. αλλά... απλησίαστος. Ο επόμενος ήταν ο πρώτος μηχανικός, ανθυποπλοίαρχος μηχανικός Π.Σ., πολύ φιλικός και συνεργάσιμος με τον ύπαρχο που μόλις άκουσε το πρόβλημά του του απαντησε: «Είσαι τυχερός γιατί την περασμένη εβδομάδα είχα πάει σε μια τελετή στο ναύσταθμο κι έχω ακόμη το ξίφος μαζί μου. Πάρτο! Αλλά για γκέτες πρέπει να υπάρχουν μα κάπου στο σπίτι». Επισκέφτηκε τότε τον τρίτο και τελευταίο μόνιμο αξιωματικό.Τον ταμία του πλοίου,ανθυποπλοίαρχο οικονομικό Β.Ν., που αλίμονο σου αν παρέλειπες να τον αποκαλέσεις ναυτικό επιμελητή! Του εξήγησε την κατάσταση και τον παρακάλεσε να του δανείσει, εάν είχε, τις γκέτες του. Η απάντηση του ήταν απρόσμενη: «Εσείς οι μάχιμοι κοροϊδεύε-

Ιστορίες της Βαρδιόλας τε εμάς τους οικονομικούς πως τις γκέτες αντί για τα πόδια τις φοράμε στα... χέρια» εννοώντας προφανώς εκείνα, τα μαύρα πρόσθετα μανίκια που φορούν στους λογιστές οι γελοιογράφοι... Ξαναγύρισε λοιπόν πάλι στο γραφείο μηχανής στο φίλο του το μηχανικό που χωρίς δεύτερη κουβέντα τον διαβεβαίωσε πως φροντίζει κάποιος δικός του να ψάξει μαζί με τη γυναίκα του να βρούνε τις γκέτες ώστε να είναι εντάξει στην αυριανή επιθεώρηση. Και συνέχισε μονολογώντας: «Ναι οι γκέτες υπάρχουν. Αλλά που είναι καταχωνιασμένες; Θυμάμαι όμως πολύ καλά πως τις είχε φορέσει πέρυσι στη γιορτή του ο Νικολάκης,ο Το άγημα απόδοσης τιμών στο Βασιλέα κατά τη Ναυτική Εβδομάδα τον Ιούνιο μικρός γιός του, για να μας παρατου 1958 με αγηματάρχη το σημαιοφόρο Φ. Δήμου. στήσει τον ... παπουτσωμένο γάτο!» Δυστυχώς όμως οι γκέτες προς μεγάλη απογοήτευση ρίξει στο χρώμα και αρκετό στεγνωτικό για να μην κολτου αγηματάρχη, και παρά τις επισταμένες έρευνες,δεν λάνε αύριο το πρωί και βερνίκι ξύλου για να γυαλίζουν. κατορθώθηκε να εντοπισθούν. Καθώς το πλοίο-βασιλέως «Πολεμιστής», παρέπλεε το Τότε ήρθε στο μυαλό του υπάρχου μια παρόμοια πε- «Αλφειός» με το βασιλικό σήμα επαρμένο και το βασιρίπτωση, όχι με γκέτες βέβαια αλλά με... κολάρο,που λέα Παύλο στη γέφυρά του, το άγημα παρουσίαζε όπλα συνέβη όταν υπηρετούσε στο «Αχελώος». Ο διοικητής ενώ από το παρατεταγμένο πλήρωμα στα καταστρώ(Δ.Π.Α.) είχε τη συνήθεια, για να διατηρεί προσωπική ματα απονεμότανε ο βασιλικός χαιρετισμός με τα καεπαφή και με τα επιτελεία των πλοίων της διοικησής πέλα και τις ζητωκραυγές. Με το πέρας της τελετής ο του, να συτρώγει μαζί τους. Έστελνε λοιπόν ένα σήμα κυβερνήτης κάλεσε τον αγηματάρχη στη γέφυρα. Τον στο καράβι, που υποτίθεται πως τον προσκαλούσε, κοίταξε ή μάλλον τον... επιθεώρησε με μια ματιά και... κι ευχαριστούσε τον κυβερνήτη για την ευγενική του χαμογελώντας είπε: «Εύγε ύπαρχε-όλα πήγανε καλά. «πρόσκληση» να φάνε αύριο το μεσημέρι μαζί και με Αλλά πες μου που τις βρήκες τις γκέτες; «Ενώ δινόντουτους αξιωματικούς του. Πολλές φορές μάλιστα ανέφε- σαν οι απαραίτητες εξηγήσεις ο κυβερνήτης ξαφνιαρε και το φαγητό που επιθυμούσε όπως: «Είμαι βέβαιος σμένος με στραμμένο το βλέμμα προς αυτές και χωρίς πως ο μουσακάς θα είναι γευστικότατος» ή «η συναγρί- ίχνος χαμόγελου παρατήρησε: «Κατάστρεψες δηλαδή δα άλα σπετσιώτα θα μυρίζει θάλασσα». Στολή στα γεύ- δυο ζευγάρια!! Πως θα τα δικαιολογήσεις τώρα στην ματα αυτά προβλεπότανε η νούμερο οκτώ αλλά με κο- απογραφή;» Όπως γνωρίζετε, απάντησε ο ύπαρχος, λάρο «μετ’ αναδιπλουμένων πτερυγίων» και οριζόντιο στην απογραφή αναφέρεται μόνο ο αριθμός κι όχι το φυσικά λαιμοδέτη. Σε μια απ’αυτές τις ... «διοικητικές» χρώμα. Στην αποθήκη υπάρχουν άσπρες και χακί.Τώρα συνεστιάσεις ένας νεοφερμένος επίκουρος σημαιοφό- θα έχουμε και μαύρες που μπορούμε να τις χρωματίρος γιατρός δεν είχε το... «φτερωτό» γιακά. Για να μην σουμε χακί ή άσπρες ή και να κάνουμε πρωτόκολλο μείνει νηστικός κατασκευάστηκε ένα κολάρο από γυα- καταδίκης ακόμη». Τότε ο καπετάνιος του «Αλφειός» λιστερό άσπρο χαρτόνι. Κατά τη διάρκεια του φαγητού χαμογέλασε επιτέλους και κατεβαίνοντας τη σκάλα της όμως ίσως από την αγωνία του μήπως γίνει αντιληπτό γεφύρας μουρμούρισε: «Βλέπω πως εφοδιάστηκες και το το τέχνασμα με το... χαρτογιακά ή ίσως επειδή ήταν με λευκά γάντια. Πάλι καλά, αλλιώς διόλου απίθανο, να και παχουλός, ο ιδρώτας που έτρεχε ασταμάτητα, νώτι- χρωμάτιζες και τα χέρια σου με στουπέτσι! Με τέτοιους σε το χαρτόνι που ελευθερώθηκε από το ξενόκουμπο εμπορακαπετάνιους, πικροχολη προσφώνηση για τους και πετάχτηκε σαν το... περιστέρι της ειρήνης. Οι συν- αξιωματικούς του Εμπορικού Ναυτικού, πως να μην δαιτυμόνες μείνανε άναυδοι αλλά χάρις στο γέλιο του κάνουν οι εφοπλιστές καράβια... Και προχωρώντας κι ο διοικήτη συνεχίστηκε ομαλά το γεύμα. Με το κολάρο ύπαρχος, με τη σειρά του, για την καμπίνα του να ελευόλα τελείωσαν καλά. Με τις γκέτες να δούμε τι θα... θερωθεί κι αυτός από τις περιβόητες γκέτες ήρθαν στο ξημερώσει... Γίνανε πολλές σκέψεις και συσκέψεις και μυαλό του τα λόγια του Βρονταδούση πλοιάρχου του τελικά βρέθηκε η λύση. Να ενώσει ο ναύκληρος, ράβο- «Μαίανδρος»: «Το δεν γίνεται πρέπει να διαγραφεί από ντας δύο γκέτες χακί απ’αυτές που φορούν οι ναύτες το λεξιλόγιο του καλού ναυτικού κι ιδιαίτερα όταν το και να τις χρωματίσει με μαύρη λαδομπογιά. Μόνο να βαπόρι βρισκεται στο πέλαγος».

27

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ 20 Οκτωβρίου 2016

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων σε συνεργασία με την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών διοργάνωσε μία λαμπρή τελετή για να τιμήσει για το σπουδαιο λογοτεχνικό τους έργο τρεις αγαπημένους φίλους που έφυγαν από κοντά μας. Οι μετά θάνατον τιμόμενοι είναι:

Αρχιπλοίαρχος Νικόλαος Κωστάρας

Αρχιπλοίαρχος Ιωάννης Παπαδόπουλος

Αρχιμηχανικός Αριστείδης Πετρόπουλος

Η

τελετή έλαβε χώρα στην αίθουσα «Καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος» της Λέσχης μας και ξεκίνησε με σύντομη εισαφωγή του προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών κ. Λευτέρη Τζόκα. Ακολούθησε περιγραφή της ζωής και του αξιόλογου λογοτεχνικού έργου ενός εκάστου των τιμομένων. Το πάνελ των εισισηγητών εντυπωσίασε κυριολεκτικά τους παρευρισκομένους. Στη φωτογραφία από δεξιά ο Πλοίαρχος Φρίξος Δήμου αναφέρθηκε στη ζωή και το έργο του Γιάννη Παπαδόπουλου, η λογοτέχνις κ. Άννα Μοσχονίδου στον Νικόλαο Κωστάρα, ο Πλοίαρχος Πάνος Μηνόγιαννης στον Αριστείδη Πετρόπουλο και η κ. Δέσποινα Βολικάκη διάβασε αποσπάσματα από έργα τους. Συγχρόνως στην οθόνη προβάλονταν φωτογραφίες από τη ζωή, το έργο και τις τιμητικές διακρίσεις που ο καθένας έλαβε στη ζωή του. Η συγκινητική τελετή τελείωσε με απονομή των μετά θάνατον βραβείων στις οικογένειες των αγαπημένων φίλων μας. Όλοι μας στη Λέσχη θα θυμώμαστε και θα τιμάμε πάντα τον Νικόλα Κωστάρα, τον Γιάννη Παπαδόπουλο και τον Αριστείδη Πετρόπουλο για το ήθος, τη δραστηριότητα και το αξιολογότατο φιλολογικό τους έργο που μας κληροδότησαν.

29

ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΩΣΤΑΡΑΣ 1929-2014

Εισηγήτρια η κ. Άννα Μισχονίδου Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών

Α

ξιότιμε Πρόεδρε της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Πειραιά κε Τσάμη, μέλη, και φίλοι αυτής αξιότιμε πρόεδρε της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών κε Τζόκα. Όταν μου ανατέθηκε αυτή η ομιλία το πρώτο που μου ήρθε στο νου δεν ήταν τι θα γράψω αλλά τι θα πρωτογράψω και πρωτοθυμηθώ για έναν άνθρωπο που στη δική μου ζωή ήταν ένας σημαντικός σταθμός εξέλιξης. Προς το τέλος της ζωής του, και μέσα στο νοσοκομείο κλινήρης, μου είπε: «Μπουμπουλίνα κάποτε θα μιλήσεις για μένα. Λίγα λόγια όχι πολλά». Και είναι δύσκολο διότι πάντα έγραφα σε πρώτο πρόσωπο για κείνον. Ο Πλοίαρχος Νικόλας Κωστάρας, ερευνητής, ιστορικός, δοκιμιογράφος και λαογράφος, γεννήθηκε στα Κακουρέικα Ηραίας. Γονείς του ο Ιωάννης Κωστάρας (Βαρυγιάννης) και η Διαμάντω Τσιτουρα από το Αγάλω. Ο γιός του Βαρυγιάννη που αντί για γιατρός έγινε ναυτικός. Ένας καπετάνιος που έκανε την πέτρα βότσαλο. Από προσωπική μου συζήτηση με τον ίδιο θα αναφερθώ στις συνθήκες που διάβαζε ως μαθητής. Με τη λάμπα, που κάποιες φορές τελείωνε το πετρέλαιο της και αντί για αυτό είχε για φως το ολόγιομο φεγγάρι όταν ήταν στη χάση του. Δεν έγινε γιατρός όπως λέει ο ίδιος γιατί καθυστέρησαν να του στείλουν το Απολυτήριο και εισήχθη στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή. Στο στρατό ήταν στρατολόγος και βοηθός υπασπιστή. Εκεί γνώρισε τον στρατιώτη Ηλία Λυγνό, ανιψιό του εφοπλιστή Κώστα Πατέρα και του Καπετάν Λέοντα Λαιμού. Ήταν η αιτία να προσληΦθεί στο ναυτιλιακό τους γραφείο και να τολμήσει να γίνει ναυτικός σε ποντοπόρα πλοία με πρώτο μπαργκο 52 μήνες, αποκτώντας το δίπλωμα Πλοιάρχου Α’ του Εμπορικού Ναυτικού και Αρχιπλοιάρχου στην Ναυτιλιακή Εταιρεία «ΕΥΠΛΟΙΑ» του Καπετάν Λέοντα Λαιμού. Ταξίδεψε με ποντοπόρα φορτηγά πλοία διασχίζοντας όλους τους ωκεανοὐς! Τα λιμάνια που αγκυροβόλησε ήταν στις Ινδίες, Φιλιππίνες, Βραζιλία, Καναδά, Κούβα, Ινδοκίνα, Πακιστάν, Περού, Μεξικό, Ιαπωνία, Αυστραλία. Ενδιαφερόμενος

30

για τον πολιτισμό τους εγνώρισε τα ήθη, τα έθιμα και την ιστορία τους. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του έγινε βιβλιοθηκάριος. Δημιούργησε βιβλιοθήκη και κατάφερε όλοι να διαβάζουν βιβλία και να αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Το ταξίδι έλεγε είναι μια απελευθέρωση μνήμης και μια σπουδαία αφορμή δημιουργίας. Ένα γράμμα από Γορτύνιους συμπατριώτες, που εξέδιδαν το περιοδικό «ΝΕΑ ΖΩΗ», ήταν αφορμή για τα πρώτα ταξιδιωτικά πρωτόλεια, «Ταξιδεύοντας στον Ατλαντικό», «Από τις Ινδίες», «Τα παιδιά του Βιζακαπαταμ» που πήρε το Α΄ πρώτο Βραβείο από το πνευματικό κέντρο του Αμαρουσίου. Συνεργάστηκε με την «Ναυτική Ελλάδα» και τα «Ναυτικά χρόνια», δημοσιεύοντας τη «Ναυτική Αρκαδία». Η συνεργασία με τον Θάνο Βαγενά και τον ποιητή Μήτσο Κατσίνη στα «Αρκαδικά» άνοιξαν τα φτερά στο χώρο της λογοτεχνίας και από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών λαμβάνει το Α’ Βραβείο Δοκιμίου και’Επαινο από τα Βραβεία Νίκου Καββαδία. Από το Γυμνάσιο ήταν αριστούχος στην Έκθεση και το τετράδιο του έγινε οδηγός σε νεότερους μαθητές. Τα γραφόμενα του αγαπήθηκαν και αναρτήθηκαν από πολλούς. Τους κέρδισε όλους με τη γραφή του και με το χαρακτήρα του. Ένας άνθρωπος με καλοσύνη, αγάπη, ανιδιοτέλεια, πατριωτισμό, κατανόηση, συμπαράσταση. Παντρεύτηκε τη Ζηνοβία Ιορδανίδου ποντιακής καταγωγής. Ὀπως έλεγε ο ίδιος ήταν η προσωποποίηση του καθήκοντος. Η σιωπηλή αρχόντισσα, η θυσία της μάνας, η αφοσίωση στην οικογένεια και τα τρία τους παιδιά. Μαζί γνώρισαν τις φουρτούνες του ωκεανού και δεν λιγοψύχησαν. Η ίδια ήθελε να γίνει δασκάλα και έγινε ασκάλα των παιδιών της. Η 40χρονη κοινή ζωή τους, αποτέλεσε για κείνον βήμα για πολλά κείμενα περί γάμου όπως «Ο γάμος είναι ένα οικοδόμημα που πρέπει καθημερινά να ξαναχτίζεται. Είναι ένας θεσμός που απαιτεί την καθημερινή φροντίδα. Ο γάμος είναι πέλαγος ανοικτό, που δεν έχει βρεί πυξίδα για να ταξιδέψει. Ο γάμος είναι το μεγαλύτερο εργαστήρι. Ένα γάζωμα που σε καμιά στιγμή δεν περνάει

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ 20 Οκτωβρίου 2016 από το νου το ξήλωμα. Γιατί τότε η συμβίωση θα γίνει παραβίωση. Ο γάμος είναι συμβιβασμός και θυσία. Συμπαράσταση και κατανόηση του άλλου και όχι πώς να ρίξουμε τον άλλο και πολλά άλλα για αυτό το θεσμό που ο ίδιος τίμησε. Εκατοντάδες κείμενα του καπετάνιου έχουν δημοσιευΘεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Έχοντας μέσα τους ΣΟΦΙΑ, ΔΥΝΑΜ Η, ΣΤΟΧΑΣΜΟ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. Με ύφος ποιητικό πολλές φορές, κατέγραψε με το δικό του μάτι και τη δική του μοναδική ποιότητα κείμενα όπως: Ο Αρκαδικός Οδυσσέας, Ο Κολοκοτρώνης ως πλοίαρχος, Κοντά στα παγόβουνα, Η καρδιά της μάνας, Μάνα παναγιά, Παύλος Μελάς, Εάλω η Πόλις και εκατοντάδες άλλα. Η αφύπνιση ήταν κάτι που επεδίωκε συνεχώς στα λογοτεχνικά του κείμενα. Κίνητρο του η αγάπη, το ενδιαφέρον για την Ελλάδα για τους τόπους της, για τη γενέτειρά του, για τον άνθρωπο, για τη μητέρα, τα παιδιά, τα κοινά. Σκοπός του η κοινωνική και πνευματική μόρφωση. Αγαπούσε τους νέους. Τους στήριζε με τα λόγια του με τη σοφία του. «Χρειαζόμαστε μία παιδεία ηρωισμού και θυσίας» έγραφε σε άρθρο του. «Οι νέοι διψούν για ιδανικά και μείς τους προσφέρουμε υλικά αγαθά, καλοπέραση και ανεργία». «Τα νιάτα είναι πλασμένα για ηρωισμό και δημιουργία». «Ας αγκαλιάσουμε τα παιδιά μας και ας σκύψουμε στους προβληματισμούς μας». Ένας καπετάνιος της ελευθερίας, της υπομονής, που με το λόγο του γραπτό και προφορικό άλλαξε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. «Η ζωή είναι αγώνας, όχι φυγή» συνήθιζε να λέει. Αυτή τη φράση με το βαθύ νόημα έχει γίνει πλέον θεσμός στα χείλη όλων. Συμπαραστεκόταν σε αυτούς που είχαν τα δικά τους ναυάγια στη ζωή. Τους έδινε κουράγιο και οι ίδιοι αντλούσαν δύναμη από τα λόγια του. Συνιστούσε υπομονή και πίστη στο Θεό. Το μέλημά του ήταν να υπάρχουν άνθρωποι ευτυχισμένοι με υπομονή, με ακεραιότητα, με σκέψη δυνατή. Τόσα πολλά συγγράμματα, τόσες πολλές επιστολές αγάπης, τόσοι έπαινοι από κάθε λογής άνθρωπο. Καθηγητές, ιστορικοί, ναυτικοί, απλοί νθρωποι. Κάθε ένας ήταν ξεχωριστός για τον Κάπτεν Νικόλα. Η συγκίνηση του ήταν μεγάλη. Έλεγε «Σκοπός μου δεν είναι να λαμβάνω συγχαρητήρια, απλά θέλω να με διαβάζει ο κόσμος και να γνωρίσει πράγματα για τον τόπο μας για τους θεσμούς μας». Τόσο αγαπητός γιατί ήταν αληθινός. Οι άνθρωποι που τον γνωρίσαμε νιώθουμε έναν ξεχωριστό πλούτο γνώσεων να μας περικλείει. Νιώθουμε περισσότερο ευγνώμονες για ότι έχει στη ζωή του ο καθένας. Για τα μικρά που άλλοτε δεν τα λαμβάναμε υπόψη. Είτε χαρούμενο είτε όχι. «Όλα έλεγε συμβαίνουν για να μας διδάξουν κάτι. Η στάση μας απέναντι σε όλες τις διακυμάνσεις της ζωής μας, είναι αυτή που θα μας δώσει το πράσινο ή το κόκκινο Φως - Επιλέξτε το πράσινο». Η συνέντευξή του στην Ζαχαρούλα Γαιτάνη ήταν μια συνέντευξη δυνατή γεμάτη φως. Δημοσιεύτηκε όχι μόνο στη Γορτυνία αλλά και στη «Ναυτική Ελλάδα», στο «Αρκαδικό Βήμα», το «Αθμόνιον Βήμα» κ.λπ.

Έτσι έγινε η αφορμή συγχαρητήριων επιστολών. Είτε τον γνώρισαν περισσότερο, είτε τον γνώρισαν για πρώτη φορά. Πραγματικά θα έπαιρνε πάρα πολύ χρόνο για να κατονομάσω τους ανθρώπους που κατάθεσαν την άποψη τους. Ὀλοι είχαν να γράψουν έναν λόγο θαυμασμού και να εξυμνήσουν την σοφία του και το μεγαλείο της ψυχής του. Οι απαντήσεις του απλές, συνάμα φιλοσοφικές. Ένας φιλόσοφος της ζωής ο Καπτεν Νικόλας Κωστάρας. Ο δικός μας Καπετάνιος. Ο άνθρωπος που αγάπησε όλους τους ανθρώπους. Έναν έναν ξεχωριστά. Εκτός από επιστολές για τον καπτεν μας έχουν γραφτεί και ποιήματα. Για την αγαπημένη του Ζηνοβία και τις εγγονές του. Ένα ποίημα του αγαπητού Χρήστου Στρατηγόπουλου «Ο υψηλόφρων» ξεκινά κάθε φράση με τα αρχικά του ονόματός του. «Ντόμπρος και υψηλόφρων, σπουδαίος πατριώτης Ιδεολόγος ταπεινός σε όλα του ιππότης. Καθαρόαιμος Αρκάς άνδρας σωστός και ωραίος Ολόχαρος, ευγενικός και πάντοτε ακμαίος. Σεπτός σε όλους φίλτατος και πολυδιαβασμένος. Καλοπροαίρετος, αγνός μα και πολιτισμένος. Ωραίζει με την πένα, δίνει σ’ όλους συμβουλές Σεισμογράφος του καιρού μας με καλές καταβολές. Τον καλούν στις εκδηλώσεις, κι είναι πάντοτε μπροστά, Αρωγός που η Αρκαδία, τίτλο Μέγα του χρωστά. Ρητώς του κάνω δηλωση, πως τον Θαυμάζω τόσο, Ανησυχώ μην και φανώ αναξιος ωστόσο, Σε ότι κάνει για εμέ, και δε ανταποδώσω». Μερικά από τα πολύτιμα αποφθέγματα του. «Όποιος δεν τολμά να καλημερίσει τη συνείδηση του κάθε πρωί, δεν είναι άξιος να χαιρετίσει με αξιοπρέπεια τους άλλους». Η αγάπη είναι ωκεανός και ο ωκεανός δεν χωράει στο ποτήρι της λογικής». «Τον ωκεανό δεν τον υποτάσσεις. Μόνο τον διαπλέεις». «Μια σταγόνα ζωής, στον ωκεανό της ζωής γίνεσαι ωκεανός». «Ο άνΘρωπος είναι αυτός που κοιμίζει την ανάμνηση της αιωνιότητας». «Το ταξίδι είναι μια απελευθέρωση μνήμης». «Μην φεύγεις από τον εαυτό σου. Μέσα σου είναι ο Θησαυρός σου. Εντός των τειχών σου ο μύλος της ζωής». «Εκτός των συνόρων κάθε ΄Ελληνας είναι ολόκληρη η Ελλάδα». «Δεν Θέλω να γίνομαι καλύτερος από κανέναν. Θέλω να γίνομαι καλύτερος από τον χθεσινό μου εαυτό». «Να μην συγκρίνεται τον εαυτό σας με τους άλλους, παρά μόνο με τον εαυτό σας». «Καλλιέργησε την δύναμη του πνεύματος σου για να προφυλαχτείς πίσω από την ασπίδα του, σε μια ξαφνική κακοτυχία». Όταν ανακάλυψα αυτό τον ωκεανό γνώσεων, του αφιέρωσα τον πρώτο μου έπαινο ποίησης. «Σ’ ευχαριστώ Άννα μου, μου είπε αλλά το ευχαριστώ ήταν από μέρους μου γιατί σε κάθε δυσκολία έχω πλέον να Θυμάμαι το «Η ζωή είναι αγώνας, όχι φυγή»

31

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ 20 Οκτωβρίου 2016 Ο αγαπημένος μας καπετάνιος ήταν μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών, του Δ.Σ. του κέντρου αρκαδικών μελετών, της Εταιρείας Αρκαδικών Γραμμάτων και Τεχνών, της Ελληνικής Ένωσης Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος, της Πανελλήνιας Ένωσης Συντακτών Δημοσιογράφων και Ανταποκριτών, της Λέσχης Αρχιπλοίαρχων φυσικά και του Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων και άλλων πολλών. Για το έργο του τιμήθηκε με βραβεία Δοκιμίου, Λογοτεχνίας, από Δήμους, από σωματεία ιστορικά και λογοτεχνικά. Του έχουν δοθεί αναμνηστικά διπλώματα έπαινοι και διπλώματα τιμής. Το Νοέμβρη του 2010 η Ένωση Αρχιπλοιάρχων τίμησε τον Νικόλα Κωστάρα με τιμητικό δίπλωμα. Πάντα μετά από μια βράβευση ήταν συγκινημένος και ευτυχισμένος. Οι ομιλίες του πολλές και σημαντικές. Έχουν συμβάλλει στην πνευματική καθοδήγηση, τη χριστιανική σκέψη που βάλλεται στην κλυδωνιζόμενη εποχή μας, στην απόκτηση πολύτιμων αξιών και ιδανικών, σε γνωμικά που με απλά λόγια κατανοητά, κουβαλούν έννοιες ση μαντικές για τη ζωή μας. Ο Νικόλας Κωστάρας είναι ένα λαμπρό παράδειγμα προς μίμηση. Ένας ωκεανός πείρας και σοφίας. Οφείλουμε να μεταγγίζουμε τα παιδιά και τα εγγόνια μας με τα γραφόμενα του. Να τονίζουμε όπως θα ήθελε και ο ίδιος τη συνέχιση της παράδοσης και των εθίμων μας. Το έργο του είναι μια μεγάλη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Η αγάπη, είναι

η αιτία όλων, η οποία είναι διάχυτη, Η αγάπη του για την πατρίδα. Ο αναγνώστης μαγεύεται από τη γλαφυρότητα, την ανάλυση σε κάθε θέμα. Μια δυνατή πένα με έναν δυνατό λόγο. Πρόσχαρος πάντα και χαμογελαστός. Πρόθυμος. Έτσι τον θυμόμαστε όλοι. Μεγάλη χαρά πήρε όταν τελικά υλοποιήθηκε η ιδέα του Πάνου Αϊβαλή από τις Εκδόσεις Ύφος να εκδοθεί ένα αφιέρωμα στο συγγραφικό του έργο. Έτσι μετά από έναν χρόνο το 2012 έφτασε στα χέρια του ολοκληρωμένο το Αφιέρωμα. Είναι από τους ανθρώπους που αγαπήσαμε πολύ και εκτιμήσαμε. Ένας ακραιφνής, γνήσιος Έλληνας ιστοριοδίφης, πατριδολάτρης, καπετάνιος των θαλασσών της λογοτεχνίας και της ιστορίας μα πάνω από όλα ένας υπέροχος, μαγικός άνθρωπος. Μεγάλη περηφάνια και ιστορία κουβαλούν πλέον οι γιοι του και οι εγγονές του Ζηνοβία και Κατερίνα. Ο Νικόλας Κωστάρας έφυγε από αυτή τη ζωή σε ηλικία 85 ετών στις 8 Ιανουαρίου 2014 για να αγκυροβολήσει και να συναντήσει το λιμάνι της ζωής του, την αγαπημένη του γυναίκα Ζηνοβία. Όπως γράφει σε ένα ποίημα του ο Λειβαδίτης «Γιατί απλά κάποιοι άνθρωποι είναι τόσο ξεχωριστοί που αξίζει να ζεις, μόνο και μόνο για να τους συναντήσεις» ΚΑΠΕΤΑΝ ΝΙΚΟΛΑΣ ΚΩΣΤΑΡΑΣ. ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΘΑ ΤΟΝ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΓΙΑ ΟΣΟ ΔΙΑΡΚΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΑΝΤΑ.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Πλοίαρχος-Λογοτέχνης. 1932-2013 Εισηγητής ο Πλοίαρχος Φρίξος Δήμου Μέλος της Εξελεγκτικής Επιτροπής της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων

Α

φορμή της γνωριμίας με τον Γιάννη, τον καπετάν Συγγραφέα, ήταν η φωτογραφία του λίμπερτυ «ILLENAΟ» που κοσμούσε το εξώφυλλο του βιβλίου του «Γραφές του Καπετάν Νικόλα»! Τo «ILLENAΟ» βλέπετε ήταν για μένα το καράβι που πρωτομπαρκάρισα και για τον Καπετάν Γιάννη το «ξεχωριστό» του, αφού δεν το έκανε μόνο εξώφυλλο, αλλά με πολλή υπομονή και απαράμιλλη δεξιοτεχνία κατασκεύασε και το μοντέλο του. Τον εκλεκτό Πλοίαρχο και δόκιμο συγγραφέα Ιωάννη Λεωνίδα Παπαδόπουλο μπορούσαμε χωρίς καμία αμφιβολία να τον χαρακτηρίσουμε θαλασσάνθρωπο. Ο καπετάν Γιάννης γεννήθηκε το 1932 και έζησε τα πρώτα νεανικά του χρόνια δίπλα

32

στη θάλασσα, στο λιμάνι της Χίου δηλαδή. Με την ιδιότητα του αξιωματικού και καπετάνιου «όργωσε» και τους πέντε ωκεανούς, αλλά και συνταξιούχος πια υπηρέτησε με ζήλο και λατρεία τη θαλασσινή λογοτεχνία. Ο συγγραφέας Γιάννης Παπαδόπουλος έγραψε και έκδωσε πέντε διαλεκτά βιβλία, ενώ άλλο ένα περιμένει τη σειρά να τυπωθεί. Από το πρώτο κιόλας έργο του, τις «Γραφές του Καπετάν Νικόλα», που περιγράφει τη ζηλεμένη αλλά σκληροτράχηλη ζωή του ναυτικού, κέρδισε το πρώτο βραβείο πεζογραφίας στον πανελλήνιο διαγωνισμό του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας «Νίκος Καββαδίας» το 1999! Τα «Περιπλανώμενα Περιστέρια», που είναι το δεύτερο κατά σειρά βιβλίο του, εξιστορεί την προσφυγική

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ 20 Οκτωβρίου 2016

1. Ο Ιωάννης Παπαδόπουλος με τη σύζυγο του την ημέρα του γάμου τους.

2. Από αριστερά ο Ιωάννης Παπαδόπουλος, ο Νικόλας Κωστάρας και ο Φρίξος Δήμου. 3. Το μοντέλο του Illenao που κατασκεύασε o Ιωάννης Παπαδόπουλος.

ζωή του πατέρα του κατά την Μικρασιατική καταστροφή και τι ρίζωμα της οικογένειάς του στη Χίο. Γι’ αυτό επίσης Βραβεύτηκε με έπαινο το 2003 από το Κοινωφελές Ίδρυμα «Πνευματική Εστία-Παναγιώτη Τράκουλη». Το επόμενο έργο του είναι το «Σαράντα Ποτήρια Θάλασσα» που αποτελείται από σαράντα διαλεχτές ναυτικές ιστορίες. Και τα δύο τελευταία βιβλία του «Με πλώρη το βάθος του ορίζοντα» και «Ανάμεσα σε Ουρανό και Θάλασσα» πλοηγούν τους αναγνώστες τους στις μπουνάτσες και τις φουρτούνες της ναυτικής ζωής. Συνεργάστηκε ακόμη με μεγάλο αριθμό ναυτικών, ναυτιλιακών και λογοτεχνικών περιοδικών και εφημερίδων, όπως Εξάντας της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, Πλοιαρχική Ηχώ, Ναυτική Ελλάς, Απόμαχος Πλοίαρχος Λο-

γοτεχνική Δημιουργία, Νέα Σκέψη, Φωνή Πειραιωτών κ.α. τοπικά έντυπα. Η γραφή του καπετάν Συγγραφέα είναι στρωτή, γλαφυρή και ρεαλιστική. Ήταν ενεργό μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων και έφορος στο προηγούμενο Διοικητικό Συμβούλιο της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών. Εκτός από πλοίαρχος και λογοτέχνης, ο καπετάν Γιάννης ήταν άριστος σύζυγος και στοργικός πατέρας, αληθινός φίλος, καλός συνάδελφος, ένθερμος πατριώτης και πιστός χριστιανός κι ίσως γι’ αυτό τον κάλεσε ο καλός Θεός ανήμερα του Πάσχα κοντά Του. Καλό σου ταξίδι φίλε Γιάννη.

33

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ 1929-2013

Εισηγητής ο Πλοίαρχος Πάνος Μηνόγιαννης Γενικός Γραμματέας της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων

Ο

Αριστείδης Χρ. Πετρόπουλος γεννήθηκε το 1929 στο χωριό Σκάρμιτσα Δομοκού, που σήμερα λέγεται Θαυμακός. Οι σπουδές του στο Γυμνάσιο Δομοκού σταμάτησαν απότομα όταν η μάνα του πήρε τη μεγάλη απόφαση να τον αποχωρισθεί για να τον γλιτώσει από τον εμφύλιο πόλεμο. Δεκάξι χρονών ξεκίνησε για το άγνωστο ανεβαίνοντας σ΄ ένα φορτηγό, αφήνοντας πίσω το χωριό που τόσο αγάπησε, την οικογένειά του και τη μάνα του να στέκεται καρφωμένη κι ανήμπορη παρακολουθώντας τον να χάνεται στη σκόνη που άφηνε πίσω του το φορτηγό κι ο πόλεμος. Πρώτος σταθμός οι παράγκες στο Δρουγούτι και το κασελάκι του λούστρου για όπλο σε έναν πόλεμο ακόμα χειρότερο. Γιατί ο πραγματικός πόλεμος μπορεί να άφηνε νεκρούς που ίσως και να γλίτωναν από αυτά που αργότερα θα ακολουθούσαν, όμως ο πόλεμος για να μπορέσεις να ζήσεις ήταν ακόμα πιο σκληρός. Γιατί πρέπει να ζήσεις. Γιατί το έχεις υποσχεθεί στη μάνα σου που σε περίμενε και σου είχε πει «μάθε γράμματα για να μου διηγείσαι», τότε που προσπαθούσες να τη μάθεις να διαβάζει. Κι ύστερα ο Πειραιάς, η σχολή Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» κι ο Ναύσταθμος της Σαλαμίνας μέχρι το 1951. Το πρωί δουλειά στο ναύσταθμο, το απόγευμα μάθημα στη σχολή και το βράδυ να τρέχει να προλάβει το καραβάκι για να γυρίσει πίσω στη Σαλαμίνα, έχοντας στο στομάχι τον κόμπο της αγωνίας για να προλάβει και μια σαρδέλα από την κονσέρβα που του έδωσαν για φαγητό. Όταν κατατάχθηκε στο Πολεμικό Ναυτικό όπου υπηρέτησε ως υπαξιωματικός μηχανικός περισσότερο από πέντε χρόνια τον ακολουθούσε ακόμα το πείραγμα: «Πετρόπουλε βάλε καμιά πέτρα στην τσέπη να μη σε πάρει ο αέρας». Το 1957 ξεκινά τη σταδιοδρομία του ως Γ μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού, εκπαιδεύεται και στην Αγγλία στο Newcastle για ένα χρόνο στις μηχανές πλοίων και το 1966 παίρνει το δίπλωμα του Α μηχανικού. Tαξίδεψε περισσότερο με τα καράβια του Ευγενίδη και του Εμπειρίκου. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 αλλάζει ρότα, σταματάει τα ποντοπόρα ταξίδια και πλησιάζει προς τη στεριά για να είναι πιο κοντά στην οικογένειά του. Είναι η εποχή που δουλεύει στην ακτοπλοΐα με το «ΈΛΛΗ» της εταιρείας Φραγκουδάκη και παρακολουθεί τη ναυπήγηση του «ΓΕΩΡΓΙΟΣ» της ίδιας εταιρείας το οποίο θα πραγματοποιεί αργότερα ταξίδια Πάτρα-Ιταλία. Εκεί συνεχίζει την καριέρα του ως πρώτος μηχανικός. Αργότερα τον καλούν οι Ναξιώτες που ίδρυσαν την εταιρεία λαϊκής βάσης «ΝΑΞΟΣ Α.Ε.» να παρακολουθήσει τη ναυπήγηση του πλοίου «ΝΑΞΟΣ» και να παραμείνει στην εταιρεία ως αρχιμηχανικός. Όταν βγήκε στη σύνταξη με πλήρη θαλάσσια υπηρεσία, δεν αποχωρίσθηκε τη θάλασσα και τα καράβια. Μπορεί να έλεγε ότι το αραξοβόλι της απομαχίας του ήταν το σπίτι του, αλλά

34

τουλάχιστον μέχρι περίπου τα 65 συνεργαζόταν με το ναυπηγικό γραφείο του κ. Κουϊμάνη και παρακολουθούσε τη ναυπήγηση μικρών πλοίων. Γύρισε τον κόσμο,αλλά μια γωνιά αυτού του κόσμου δεν την ξέχασε ποτέ. Ο Θαυμακός ήταν πάντα στην καρδιά του. Ήταν η αρχή του και τον φύλαγε όπως φύλαγε την αγάπη της μάνας του που του έστελνε τη μυρωδιά του με τα κολυβογράμματά της. Ως απόμαχος της θάλασσας πια θυμάται και γράφει για τη θάλασσα. Όχι μόνο για τη θάλασσα. Το χωριό του πάντα θα τρύπωνε μέσα στις σελίδες των βιβλίων του που πάντα ήθελε να τα μοιράζει. Σε κάθε βιβλίο να είναι μαζί οι στεριές και τα πέλαγα. Το 1988 ένα διήγημά του «Ένας Απόμαχος της Θάλασσας Θυμάται» διακρίνεται με το Α’ Βραβείο πεζού λόγου στο διαγωνισμό που διοργανώνει το Υ.Ε.Ν. προς τιμή του ποιητή της θάλασσας Νίκου Καββαδία. Από τότε χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Σκαρμιτσιώτης».

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ 20 Οκτωβρίου 2016

Διετέλεσε πρόεδρος στην Πανελλαδική Ομοσπονδία Σωματείων Συνταξιούχων Αξιωματικών Πλοιάρχων και Μηχανικών Ε.Ν., πρόεδρος της Ένωσης Συνταξιούχων Μηχανικών Ε.Ν. και αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Φθιώτιδας. Από τη συνταξιοδότησή του ήταν συνεργάτης του περιοδικού «Ηχώ της ΠΕΣΜΕΝ», δημοσιογραφικού οργάνου της Ένωσης Συνταξιούχων Μηχανικών Ε.Ν., του περιοδικού της Λέσχης Αρχιμηχανικών «Γνώση και Τέχνη», του περιοδικού της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων «Εξάντας», καθώς και της εφημερίδας «Θαυμακός» του Πολιτιστικού Συλλόγου των Απανταχού Θαυμακιωτών, αλλά και σε πλήθος άλλων τοπικών εφημερίδων και περιοδικών άλλων χώρων. Μέλος της Ένωσης Ελλήνω Λογοτεχνών, της Φιλολογικής Στέγης Πειραιά, του Ναυτικού Μουσείου Πειραιά, του Ομίλου Φθιωτών Λογοτεχνών και Συγγραφέων και της Πανελλήνιας Ένωσης Συντακτών Δημοσιογράφων-Διεθνών Ειδησεογραφικών Πρακτορείων. Τιμήθηκε με επαίνους, εύφημες μνείες και άλλες τιμητικές διακρίσεις για τα βιβλία του και το Υ.Ε.Ν. εισηγήθηκε ώστε να βιβλία του να προστεθούν στους πίνακες των βιβλίων στις βιβλιοθήκες των πλοίων. Πέρα όμως από τους επαίνους κι αυτά που απέκτησε με κόπο και ιδρώτα, η μεγαλύτερη περιουσία που άφησε κληρονομιά στα παιδιά του είναι η αγάπη των φίλων του. Δεν είναι λίγο να ακούς να παινεύουν τον πατέρα σου για την ευγένειά του και την κοινωνικότητά του, που δεν ήταν τίποτα παραπάνω από την αίσθηση της κοινότητας, όπως τη βίωσε στο χωριό. Την αλληλεγγύη και την έννοια για τον διπλανό. Στις 22 Ιουνίου 2013 έφυγε για το μεγάλο ταξίδι. Είχε ζητήσει όμως την άγκυρα που θα άφηνε στη γη όταν θα έσπαζε η αλυσίδα για να τραβήξει για το άπειρο να την αφήσει στο

Θαυμακό που λάτρεψε. Και δε γινόταν να του χαλάσεις το χατίρι, γιατί έτσι κι εσύ θα ακολουθείς το κουβάρι που θα σε οδηγεί στις ρίζες σου. Έργα του: • «Ένας Απόμαχος της Θάλασσας Θυμάται» Α βραβείο στο λογοτεχνικό διαγωνισμό Καββαδία 1988 • «Της Γης μου Στράτες και Θαλασσινές μου Μνήμες» 1989 • «Θαλασσινοί απόηχοι» 1990 • «Στεριές και Πέλαγα» 1992 • «Πέραμα-Καρνάγια. Συνεργεία και Καράβια 1992 • «Θαλασσόφρυδο». 1994 • «Θαλασσινές Περιπλανήσεις». 1996 • «Θαλασσινοί Ορίζοντες». 1999 • «Εικόνες της Θάλασσας». 2001 • «Θαλασσινές Ανταύγειες». 2003 • «Ταξιδιωτικές Σκιές και Χρώματα». 2005 • «Η Κίνηση των Πλοίων, παλινδρομική ατμομηχανή. Ο ατμολέβητας και η μηχανή ντίζελ του σήμερα». 2006 • «Σαν Όνειρο» 2008. Β’ Βραβείο του Υπουργείου Εμπορικής ναυτιλίας, στο λογοτεχνικό διαγωνισμό Καββαδία 2007 • «Σκόρπιες Σελίδες και Αποκόμματα». 2010 • «Τα θέλγητρα της θάλασσας». 2013 Ο Αριστείδης Πετρόπουλος υπήρξε ειλικρινής φίλος και ένθερμος υποστηρικτής της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, ο δε ήπιος και μηλίχιος χαρακτήρας του τον είχε κάνει αγαπητό σε όλους μας. Τα άρθρα του στον «Εξάντα» διακρίνονταν για την αμεσότητα του λόγου και για την ποικιλία των θεμάτων που ανέλυε. Είναι χαρακτηριστηκό ότι από το 1994 έως σήμερα έχουν δημοσιευθεί στο περιοδικό μας 94 άρθρα του, ενώ τα βιβλία του, 16 τον αριθμόν, κοσμούν τη βιβλιοθήκη της Λέσχης. Καλό σου ταξείδι φίλε Αριστείδη.

Μαθήματα Πιάνου Ο νεαρός Πύρρος-Γεώργιος Μαρματάκης κάτοχος, με άριστα, ανωτάτου διπλώματος πιάνου, παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα πιάνου.

210 64 68 628 35

36

Γιώργος Σαρλής Μια ξεχωριστή έκθεση ζωγραφικής

Ο

Γιώργιος Σαρλής είναι ένας αξιόλογος άνθρωπος, συνταξιούχος σήμερα, πρώην καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, με πλούσιο συγγραφικό έργο επιστημονικών ερευνών, μέλος πολλών ελληνικών και ξένων εταιρειών, ενώσεων, καθως και επιτροπών του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Από δε το 2012 που η Λέσχη μας του απένειμε τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους της, μας συνδέει μια αληθινή και ειλικρινής φιλία. Ευχάριστος στην παρέα και πολύ καλός συνομιλητής, χωρίς ποτέ να αναφέρει προσωπικές του επιτυχίες ή ασχολίες. Μας ξάφνιασε λοιπόν ευχάριστα όταν μας ανακοίνωσε ότι θα εκθέσει τα έργα του ζωγραφικής σε μία αίθουσα στην πλατεία Καρύτση στην Αθήνα. Τότε για πρώτη φορά μάθαμε ότι από τα μηθητικά του χρόνια ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, τέχνη την οποία λάτρευε, μελετούσε και ασκούσε σε όλη του τη ζωή. Επισκεφτήκαμε την έκθεσή του και με χαρά διαπιστώσαμε ότι ο Γεώργιος Σαρλής εκτός από επιτυχημένος επιστήμων είναι και έξοχος ζωγράφος. Η φαντασία και ο ρομαντισμός της παιδικής ηλικίας τον οδήγησαν να φιλοτεχνήσει τρία υπέροχα τοπία κάποιας φανταστικής Αφρικανικής χώρας. Τα έργα της ωριμότητας δείχνουν καλλιτέχνη με ιδιαίτερες εκφραστικές ικανότητες, έξοχο χειριστή σχημάτων και χρωμάτων, ευγενική φαντασία και μεγάλη αγάπη για την ωραία τέχνη της ζωγραφικής. Έξοχες οι δύο συνθέσεις με κάρβουνο, η κοπέλα που κοιμάται και οι τρεις γηραιές κυρίες. Αξίζει να σημειωθεί η φανταστική ευθεία γραμμή του ενώνει τα πόδια των τριών γηραιών κυριών, αποτελεί χρυσή τομή. Εντυπωσιακή είναι και η σύνθεση με τα δελφίνια που παρουσιάζονται σαν σκιές. Στο βάθος κυριαρχεί μια αναπαράσταση των λεπιών του ψαριού, που δίνει την εντύπωση δυχτιού, ενώ το γαλάζιο σβήνει σταδιακά προς το κέντρο, για να αντικατασταθεί με πιο απαλά χρώματα, που θα τονίσουν τις φιγούρες των δελφινιών. Να είσαι πάντα καλά φίλε Γιώργο, να έχεις υγεία και να συνεχίσεις να ασχολείσαι με την «ποίσην σιωπώσαν» όπως αποκαλεί τη ζωγραφική ο Σιμωνίδης ο Κείος.

PRESS RELEASE ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

HELMEPA PRESS RELEASE

Αθήνα, 2 Μαΐου 2017

38

Τα μέλη της Παιδικής HELMEPA

ζωγραφίζουν για το θαλάσσιο κόσμο! Ολοκληρώθηκε ο Πανελλήνιος Διαγωνισμός Ζωγραφικής της Παιδικής HELMEPA με θέμα: «Τι πλούσιος που είναι ο βυθός, θαλάσσιος κόσμος μαγικός!». Οι μικροί εθελοντές του Προγράμματος αποτύπωσαν στο χαρτί τη μαγεία του βυθού και του θαλάσσιου κόσμου και με τα έργα τους μας θύμισαν γιατί οφείλουμε να τους προστατεύουμε. Ο Διαγωνισμός πραγματοποιήθηκε σε 2 κατηγορίες: (α) παιδιά 5-7 ετών και Κέντρων Ειδικής Αγωγής και (β) μαθητές 8-12 ετών. Συνολικά έλαβαν μέρος 336 Ομάδες του Προγράμματος από 104 Νηπιαγωγεία και Δημοτικά Σχολεία της χώρας με 314 ζωγραφικά έργα. Οι Ομάδες και το Προεδρείο του Προγράμματος μέσω ψηφοφορίας επέλεξαν τα έργα που θέλουν να βραβευθούν, απονέμοντας τα Βραβεία σε κάθε κατηγορία ως εξής:

Κατηγορία 5-7 ετών και Κέντρων Ειδικής Αγωγής - Α' Βραβείο: Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Άμφισσας, Ομάδα 60(Κ), 9-15 ετών - Β' Βραβείο: Εκπαιδευτήρια «Ηλιάδη», Σαλαμίνα, Ομάδες 1932(Α)-1933(Α)-1934(Α)-1935(Α), 7 ετών - Γ' Βραβείο: Νηπιαγωγείο Μαυροθάλασσας Σερρών, Ομάδες 2278(Ν)-2279(Ν), 5 ετών

Κατηγορία 8-12 ετών - Α' Βραβείο: Εκπαιδευτήρια «Ηλιάδη», Σαλαμίνα, Ομάδες 2749(Β)-2750(Β)-2751(Β), 9 ετών - Β' Βραβείο: Δημοτικό Σχολείο Λουτροχωρίου Πέλλας, Ομάδα 388(Ε), 11-12 ετών - Γ' Βραβείο: 10ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξανδρούπολης, Ομάδα 1029(Δ), 12 ετών Τα Α’ Βραβεία εκτυπώθηκαν σε Αφίσες με τα ονόματα των μικρών δημιουργών και του Εθελοντή Εκπαιδευτικού, ελληνικά και αγγλικά, και διανέμονται σε Ελλάδα και εξωτερικό. Στα Μέλη των Ομάδων που κέρδισαν τα Β’ και Γ’ Βραβεία δίνονται Έπαινοι Συμμετοχής.

Συγχαρητήρια σε όλους τους μικρούς καλλιτέχνες για τα υπέροχα έργα τους! Σημείωση: Όλα τα έργα ζωγραφικής των δύο κατηγοριών μπορείτε να τα δείτε στους παρακάτω συνδέσμους: http://www.helmepajunior.gr/pdf/DrawingCompetition2017-1.pdf http://www.helmepajunior.gr/pdf/DrawingCompetition2017-2.pdf

Α' Βραβείο

A' Βραβείο

Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Άμφισσας, Ομάδα 60(Κ), 9-15 ετών

Εκπαιδευτήρια «Ηλιάδη», Σαλαμίνα, Ομάδες 2749(Β)-2750(Β)-2751(Β), 9 ετών

B' Βραβείο

B' Βραβείο

Εκπαιδευτήρια «Ηλιάδη», Σαλαμίνα, Ομάδες 2749(Β)-2750(Β)-2751(Β), 9 ετών

Δημοτικό Σχολείο Λουτροχωρίου Πέλλας, Ομάδα 388(Ε), 11-12 ετών

Γ' Βραβείο

Γ' Βραβείο

Νηπιαγωγείο Μαυροθάλασσας Σερρών, Ομάδες 2278(Ν)-2279(Ν), 5 ετών

10ο Δημοτικό Σχολείο Αλεξανδρούπολης, Ομάδα 1029(Δ), 12 ετών

39

του Βασ. Παπαγιάννη Υποναυάρχου Λ.Σ. (ε.α)

Το Εικονοστάσι του ΒΟΥΔΑ

Σ

την αρχή της δεκαετίας του ’80 υπηρετούσα σαν Προξενικός Λιμενάρχης στην Ιαπωνία. Έφυγα από το ΤΟΚΥΟ για την περιοχή Ινοσίμας όπου θα γινόταν το «ντελίβερυ» ενός Ιαπωνικού πλοίου 12 ετών σε Έλληνες πλοιοκτήτες. Τελείωσε η διαδικασία υπογραφής όλων των πιστοποιητικών, ανοίχτηκε το ναυτολόγιο και επιβιβάσθηκε το ελληνικό πλήρωμα στο πλοίο. Την άλλη μέρα επισκέφθηκα το πλοίο και ο ίδιος και άρχισα να περιέρχομαι στους διάφορους χώρους, αρχίζοντας από την πλώρη. Μετά τη γέφυρα κάθισα στο τσαρτ ρουμ και συζητούσαμε με τον Πλοίαρχο. Σε μία γωνία υπήρχε ένα όμορφο ιαπωνικό εικονοστάσι, έμοιαζε με τα κομψά επιπλάκια, που οι Βουδιστές τοποθετούν τη στάχτη των νεκρών τους, και είχε μέσα ένα ξύλινο αγαλματίδιο του Βούδα, κάποιες άλλες θεότητες, λουλούδια κεριά και μυρωδικά. «Να λοιπόν, καπετάνιε είπα στον πλοίαρχο, εδώ θα εγκαταστήσεις το ελληνικό εικονοστάσι αφού βγάλεις όλα αυτά. «Αδύνατον κύριε Λιμενάρχα», φώναξε έντρομος ο πλοίαρχος. Το βουδιστικό εικονοστάσι θα το αφήσω εκεί όσο είμαι πλοίαρχος εγώ και το δικό μας θα το βάλω στην απέναντι γωνία».

-«Γιατί» τον ρώτησα. Κόντεψα να πνιγώ μου απάντησε και άρχισε να μου διηγείται την ακόλουθη ιστορία.

- Πριν λίγα χρόνια είχα παραλάβει ένα παρόμοιο βαπό-

40

ρι και υψώσαμε την ελληνική σημαία, καλή ώρα όπως τώρα. Στο τσαρτ ρουμ είχε ένα εικονοστάσι σαν αυτό. Ξεκινήσαμε και μόλις βγήκαμε από το ιαπωνικό λιμάνι πήραμε όπως ήταν το βουδιστικό εικονοστάσι και το ρίξαμε στη θάλασσα. Στη θέση του βάλαμε το Χριστιανικό. Δεν πέρασαν λίγες ώρες και να αρχίσει μια φουρτούνα, ένα κακό, χαλασμός κόσμου. Μποτσάραμε τα πάντα, αλλάξαμε πορεία, κόψαμε δρόμο, τίποτα. Φουρτούνα να πνιγούμε. Μαζευτήκαμε στη γέφυρα και κρατήμενοι από τους χειραγωγούς και με καλά στυλωμένα τα πόδια, περιμέναμε να περάσει η κακοκαιρία. Όλοι αναρωτιόμασταν κρυφά και φανερά. Πως ήταν δυνατό να ξεσπάει τέτοια φουρτούνα εντελώς ξαφνικά. Τι έφταιγε; Σε μια στιγμή αναφέραμε τους άγιους, θυμήθηκα τότε το εικονοστάσι του Βούδα. «Βρε παιδιά αυτό είναι, τους λέω». Το βρήκα. Είναι ο Βούδας. Κάνει φουρτούνα διότι τον πετάξαμε στη θάλασσα, τα έχασαν όσοι βρίσκονταν στη γέφυρα. «Γονατίσαμε και αρχίσαμε να παρακαλούμε. Να παρακαλούμε τον Βούδα, και η του θαύματος κύριε Λιμενάρχα. Μετά από μια ώρα άρχισε να πέφτει ο καιρός ώσπου σχεδόν μπουνατσαρίσαμε. Δεν μπορούσαμε να το πιστέψουμε. Ήταν ο Βούδας; Ένας Θεός ξέρει». Από τότε σέβομαι τα ιερά και άγια όλων των θρησκειών. Το εικονοστάσι του Βούδα, κύριε Λιμενάρχα, θα μείνει εκεί και ακριβώς απέναντι το Χριστιανικό μέχρι που εγώ να ξεμπαρκάρω. Ο αντικαταστάτης μου ας κάνει ότι θέλει.

High - Quality Marine and Industrial

Tubular Heat Exchangers since 1979

Air Coolers Oil Coolers Water Coolers Heaters Condensers/Evaporators MGO Cooling Units

• 12 point Quality Control Checks before delivery • Tight controls to raw materials • 2 years FARADs Warranty • Computerized production line • Integrated Management System Certification

Farad High Quality Products FARAD sa - Heat Exchangers, based in Piraeus, has been designing and manufacturing high–quality marine and industrial tubular heat exchangers since 1979 for both the domestic, as well as international markets.

Our technological innovations include: 3D modeling for the initial design, Computer Aided Design and Manufacture at all stages of production, Latest CNC technology which is used during the manufacturing process.

Technology

Materials

At FARAD we use upgraded technology in order to implement our unique quality.

At FARAD we feel that the key element that will ensure a Heat Exchanger’s long life is the specification of the raw materials used.

14, Alon Str. 185 40 Piraeus, Greece Tel.: +30 210 4227 410 (10 lines) Fax: +30 210 4227 303 e-mail: farad@farad.gr

www.mgocoolingunit.com

www.farad.gr

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ορυκτά Καύσιμα, Παραγωγή Ενέργειας & Περιβάλλον Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

43

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Ορυκτά Καύσιμα, Παραγωγή Ενέργειας και Περιβάλλον Ορυκτά καύσιμα Ορυκτά καύσιμα ονομάζονται τα υλικά, τα οποία εξάγονται από την γη είτε από την επιφάνειά της είτε από το εσωτερικό της κατόπιν εξορύξεως και τα οποία επειδή έχουν μεγάλη θερμογόνο δύναμη χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη για την παραγωγή ενέργειας. Τα ορυκτά καύσιμα αποτελούνται από ενώσεις κυρίως του άνθρακα και του υδρογόνου και ευρίσκονται στη φύση υπό στερεά μορφή (γαιάνθρακες), υπό υγρή μορφή (αργό πετρέλαιο) και σε αέρια φάση (φυσικό αέριο).

Ο

τρόπος σχηματισμού των ορυκτών καυσίμων αποτελεί μία διαδικασία της οποίας η διάρκεια κυμαίνεται από μερικά εκατομμύρια μέχρι μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια. Κατά την διαδικασία αυτή μεγάλες ποσότητες φυτών και δένδρων εγκλωβίστηκαν κάτω από την επιφάνεια της γης από διάφορες γεωλογικές μεταβολές και εκεί υπό την επίδραση υψηλών πιέσεων και θερμοκρασιών μετατράπηκαν σταδιακά με την πάροδο εκατομμυρίων ετών σε κοιτάσματα γαιανθράκων. Επίσης μεγάλες ποσότητες φυτών και ζωντανών οργανισμών στην ξηρά καθώς και φυτοπλαγκτόν και ζωοπλαγκτόν στην θάλασσα υπό ορισμένες συνθήκες σκεπάστηκαν με χώμα και λάσπη και στο εσωτερικό της γης με την πάροδο εκατομμυρίων ετών επίσης και υπό υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες μετατράπηκαν σταδιακά σε ενώσεις υδρογονανθράκων, οι οποίες συνιστούν τα κοιτάσματα του πετρελαίου. Στο εσωτερικό της γης με την απουσία αέρα πολλά οργανικά κοιτάσματα υπέστησαν αναερόβια ζύμωση με αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων μεθανίου που εγκλωβίστηκαν σε μεγάλες κοιλότητες στο εσωτερικό της γης και οι οποίες αποτελούν τα κοιτάσματα του φυσικού αερίου. Τα στερεά ορυκτά καύσιμα μπορεί να βρίσκονται είτε υπό την μορφή επιφανειακών κοιτασμάτων, δηλαδή σε μικρό βάθος κάτω από την επιφάνεια της γης, οπότε μετά την αποκάλυψή τους με την αφαίρεση του επιφανειακού στρώματος του εδάφους συλλέγονται με σκαπτικά μηχανήματα, είτε να βρίσκονται σε μεγαλύτερα βάθη οπότε γίνεται εξόρυξή τους

44

με την διάνοιξη υπόγειων στοών κατά μήκος των φλεβών των κοιτασμάτων. Τα ορυκτά αυτά υλικά μετά από επεξεργασία καθαρισμού που ονομάζεται εμπλουτισμός παραδίδονται για χρήση. Τα υγρά ορυκτά καύσιμα βρίσκονται συνήθως σε μεγαλύτερο βάθος από τα στερεά ορυκτά καύσιμα και για την εξόρυξή τους εκτελούνται γεωτρήσεις μέχρι το βάθος των κοιτασμάτων και στη συνέχεια στήνονται ειδικές μονάδες για την άντληση του υγρού κοιτάσματος μέχρι την επιφάνεια. Η εξέλιξη της τεχνολογίας επιτρέπει σήμερα την άντληση από πολύ μεγάλα βάθη στην ξηρά αλλά και με την βοήθεια θαλάσσιων εξεδρών άντλησης την εξαγωγή υγρών καυσίμων από υποθαλάσσια κοιτάσματα από επίσης μεγάλα βάθη. Το αντλούμενο υγρό ορυκτό ονομάζεται αργό πετρέλαιο, είναι μείγμα διαφόρων οργανικών ενώσεων και οδηγείται για διαχωρισμό και καθαρισμό σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις που ονομάζονται διυλιστήρια. Τα αέρια ορυκτά καύσιμα αποτελούν το λεγόμενο φυσικό αέριο, το οποίο βρίσκεται σε μεγάλες κοιλότητες στο εσωτερικό της γης είτε στην ξηρά είτε κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας, υπό μεγάλη πίεση και ορισμένες φορές πάνω από την επιφάνεια υγρών ορυκτών καυσίμων. Το φυσικό αέριο αντλείται με την βοήθεια εγκαταστάσεων παρόμοιων με αυτές της άντλησης των υγρών καυσίμων. Μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου βρίσκονται εγκλωβισμένες και στα διάκενα σχιστολιθικών πετρωμάτων. Αυτό το φυσικό αέριο ονομάζεται σχιστολιθικό φυσικό αέριο, η εκμετάλλευσή του προς

Ορυκτά Καύσιμα, Παραγωγή Ενέργειας και Περιβάλλον

το παρόν δεν έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις αλλά αποτελεί μία σημαντική μελλοντική πηγή παραγωγής ενέργειας. Το φυσικό αέριο οδηγείται προς κατανάλωση αφού υποστεί μετά την άντλησή του ειδικό καθαρισμό.

Είδη και ιδιότητες ορυκτών καυσίμων Στερεά ορυκτά καύσιμα (γαιάνθρακες)

Τα στερεά ορυκτά καύσιμα περιλαμβάνουν τους γαιάνθρακες, Εξέδρα άντλησης πετρελαίου οι οποίοι είναι κοιτάσματα βιογενούς προέλευσης που προήλθαν, όπως προαναφέρθηκε, από την κάλυψη κάτω από Παρατηρούμε ότι ο ανθρακίτης είναι η πιο πλούσια σε άντην γη μεγάλων ποσοτήτων φυτών και μετά από την επί- θρακα μορφή άρα και με τη μεγαλύτερη θερμογόνο δύναμη δραση, κατά την διάρκεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών, ενώ η τύρφη είναι η πιο φτωχή μορφή και αυτό οφείλεται υψηλών πιέσεων και θερμοκρασιών. Υπό τις ανωτέρω συν- στο γεγονός ότι είναι κοίτασμα νεότερο ηλικιακά που δεν θήκες αντέχουν και παραμένουν στο χρόνο συστατικά των έχει υποστεί επαρκή ανθρακοποίηση. Τα στερεά ορυκτά φυτών με υψηλή σκληρότητα όπως η λιγνίνη, μία πολυμερής καύσιμα χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο για την παραένωση με βάση τον άνθρακα. Με την πάροδο του χρόνου τα γωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε ατμοηλεκτρικούς σταθμούς εγκλωβισμένα φυτά υφίστανται μία διεργασία που ονομάζε- (ΑΗΣ). Δεδομένου ότι η μεταφορά των στερεών ορυκτών ται ανθρακοποίηση (coalification), κατά την οποία μειώνεται καυσίμων είναι δύσκολή και επειδή η θερμογόνος δύναμή η υγρασία των κοιτασμάτων και αυξάνεται η περιεκτικότητά τους είναι χαμηλή σε σχέση με τα άλλα ορυκτά καύσιμα οι τους σε άνθρακα. Ανάλογα με τον βαθμό ανθρακοποίησης ατμοηλεκτρικοί σταθμοί εγκαθίστανται πλησίον των ορυχείέχουν προκύψει ορυκτά όπως ο λιγνίτης, οι βιτουμενιούχοι ων εξόρυξης. άνθρακες και ο ανθρακίτης. Η θερμογόνος δύναμη, δηλαδή Στην Ελλάδα υπάρχουν εκτεταμένα κοιτάσματα λιγνίτη στην η αποδιδόμενη ενέργεια από την καύση ανά μονάδα βάρους Μεγαλόπολη, στην Πτολεμαΐδα και στο Αμύνταιο, τα οποία αυξάνει ανάλογα με την περιεκτικότητα του κοιτάσματος σε αν και είναι πολύ χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα, άνθρακα. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά, εκτός από την υψη- προκειμένου να μειωθεί η ποσότητα των εισαγομένων καυλή θερμογόνο δύναμη, που καθιστούν ένα στερεό ορυκτό σίμων, χρησιμοποιούνται στους αντίστοιχους ΑΗΣ όπου πακαύσιμο καταλληλότερο είναι η χαμηλή περιεκτικότητά του ράγεται το 75% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεσε υγρασία και τέφρα (ανόργανες ύλες) όπως εξορύσσεται, ται από το κράτος μας. η κατάλληλη κοκκομετρική του ανάλυση, η χαμηλή αντοχή του στη θραύση και την λειοτρίβηση (δείκτης Hardgrove), η ΑΗΣ Αμύνταιου επί τοις % περιεκτικότητά του σε πτητικά (volatiles %) και η χαμηλή περιεκτικότητά του σε S (θείο), Cl (χλώριο) και πτητικά μέταλλα (Ηg, Cd κλπ.). Στον ακόλουθο πίνακα δίνεται η περιεκτικότητα διαφόρων τύπων γαιανθράκων καθώς και η θερμογόνος τους δύναμις.

%C

Ανθρακίτης

92-95

Βιτουμενιούχος 75-92 άνθρακας

%H

3-4

%O

2-3

%N

0-2

Θερμογόνος δύναμη (kcal/kg)

Τύπος γαιάνθρακα

Υγρασία %

ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΓΑΙΑΝΘΡΑΚΩΝ

1-4 7500-8000

4-6 3-20 1-2 5-30 5000-8000

Λιγνίτης

60-75

4-6 17-35 1-2 30-50 3000-4500

Τύρφη

45-60

3-7 20-45 1-3 70-90

<3000

Υγρά ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο)

Τα υγρά ορυκτά καύσιμα χαρακτηρίζονται από τον γενικό όρο πετρέλαιο. Το πετρέλαιο έχει σχηματιστεί από ιζήματα φυτικών και ζωικών οργανισμών στην ξηρά και από φυτοπλαγκτόν και ζωοπλαγκτόν στη θάλασσα, τα οποία καταπλακώθηκαν και μετά υπό συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων κατά την διάρκεια εκατομμυρίων ετών μετατράπηκαν σε μείγμα διαφόρων υδρογονανθράκων όπως αλκάνια (παραφίνες), κυκλοεξάνια (ναφθένια) και αρωματικοί υδρογονάνθρακες και σε μικρότερες ποσότητες οξυγο-

45

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού νούχες, αζωτούχες και θειούχες ενώσεις. Τα κοιτάσματα του πετρελαίου ταξινομούνται με βάση την πυκνότητά τους σε ελαφριά, μέσα, βαριά, και εξαιρετικά βαριά, όταν η πυκνότητά τους είναι > 1000 Kg/m3. Μεγαλύτερο οικονομικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κοιτάσματα ελαφριών πετρελαίων, διότι αφενός μεν είναι ευκολότερη και οικονομικότερη η εξόρυξη και η μεταφορά τους, αφετέρου έχουν καλύτερη θερμογόνο δύναμη. Τα μεγέθη που χαρακτηρίζουν την καταλληλότητά τους και που εξετάζονται για τη χρήση τους ως καυσίμων είναι: Η υψηλή θερμογόνος δύναμη, το χαμηλό ιξώδες, η υψηλή πτητικότητά τους, το χαμηλό στερεό υπόλειμμα της καύσης και η χαμηλή περιεκτικότητά τους σε τέφρα, σε Η2Ο σε S (θείο) και σε ενώσεις μετάλλων (Pb, V, Ni, Cu). Η θερμογόνος δύναμη του αργού πετρελαίου είναι μεγαλύτερη από την θερμογόνο δύναμη των ορυκτών στερεών καυσίμων και ανέρχεται και στις 10000-11000 kcal/kg. Το αργό πετρέλαιο μεταφέρεται από τις πετρελαιοπηγές με αγωγούς και με ειδικά πλοία (tankers) μέχρι τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας, τα διυλιστήρια, όπου υφίσταται αποθείωση και κλασματική απόσταξη κατά την οποία διαχωρίζεται σε διάφορα κλάσματα ανάλογα με το σημείο εξάτμισης του καθενός και κατόπιν τα κλάσματα αυτά διατίθενται για χρήση. Τα παράγωγα του πετρελαίου από την κλασματική απόσταξη είναι από τα περισσότερο προς τα λιγότερο πτητικά η βενζίνη, η κηροζίνη, το πετρέλαιο κίνησης-θέρμανσης, το μαζούτ και άλλα βαριά πισσοειδή συστατικά. Η βενζίνη, η κηροζίνη και το πετρέλαιο κίνησης χρησιμοποιούνται για τις χερσαίες, αέριες και θαλάσσιες μεταφορές, το πετρέλαιο κίνησης-θέρμανσης καθώς και το μαζούτ χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την καύση τους σε ηλεκτρομηχανές και επίσης για την θέρμανση κτιρίων και οικιών, τα υπόλοιπα δε παράγωγα της απόσταξης αποτελούν τις πρώτες ύλες στην χημική βιομηχανία για την παραγωγή πλαστικών και άλλων υλικών.

υψηλές θερμοκρασίες και πιέσεις μετατράπηκε σε μείγματα υδρογονανθράκων και άλλων οργανικών ενώσεων, από την αναερόβια διάσπαση των οποίων προήλθαν αέριοι υδρογονάνθρακες μικρού μοριακού βάρους όπως το μεθάνιο (CH4), το αιθάνιο (C2H2) κλπ. Η σύσταση του φυσικού αερίου ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή και η ποιότητά του εξαρτάται από αυτή την σύσταση και κυρίως από την χαμηλή περιεκτικότητα του σε νερό και ακαθαρσίες όπως διοξείδιο του άνθρακα, υδρόθειο κλπ. Σε γενικές γραμμές η σύσταση του φυσικού αερίου είναι η ακόλουθη: Συστατικά φυσικού αερίου

% κατά όγκο σύσταση

Μεθάνιο (CH4)

70-90

Αιθάνιο (C2H6)

5-15

Προπάνιο (C3H8) και Βουτάνιο (C4H10) CO2, N2, H2S, κτλ.

<5 μικρότερες ποσότητες

Η Θερμογόνος Δύναμη του φυσικού αερίου είναι κατά μέσο όρο 12900 kcal/m3, δηλαδή ανώτερη από αυτή των γαιανθράκων αλλά και του πετρελαίου. Μετά την άντλησή του οδηγείται σε μονάδες φυσικοχημικού καθαρισμού και από εκεί στους τόπους κατανάλωσης. Η μεταφορά του γίνεται υπό υψηλή πίεση μέσω αγωγών που διασχίζουν μεγάλες εκτάσεις στην ξηρά αλλά και στον πυθμένα της θάλασσας, καθώς επίσης και με ειδικά πλοία υπό υγροποιημένη μορφή.

Διυλιστήριο αργού πετρελαίου

Πλοίο μεταφοράς υγρού φυσικού αερίου

Αέρια ορυκτά καύσιμα (φυσικό αέριο)

Το φυσικό αέριο είναι το ορυκτό καύσιμο, το οποίο ευρίσκεται υπό αέρια μορφή και υπό υψηλή πίεση μέσα σε μεγάλες κοιλότητες στο εσωτερικό της γης είτε κάτω από το έδαφος είτε κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας. Ο τρόπος σχηματισμού του είναι παρόμοιος με αυτό του πετρελαίου, δηλαδή προέρχεται από τον εγκλωβισμό μέσα στην γη μεγάλων ποσοτήτων ζωικής και φυτικής μάζας, η οποία υπό

46

Οι κύριες χρήσεις του φυσικού αερίου είναι η παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας από την καύση του σε μηχανές εσωτερικής καύσης τόσο από τις Δημόσιες επιχειρήσεις παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας όσο και από την βιομηχανία, η θέρμανση οικιών και άλλων κτιρίων καθώς και η κίνηση των αυτοκινήτων.

Σύγκριση των διαφόρων κατηγοριών ορυκτών καυσίμων

Ένα γενικό μειονέκτημα των ορυκτών καυσίμων είναι ότι δεν είναι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κατά συνέπεια συνεχώς μειώνονται οι διαθέσιμες ποσότητές των και κάποτε θα φθάσουν σε ένα τέλος. Με την πάροδο δε του χρόνου και την μείωση των πλούσιων και εύκολα εξορύξιμων αποθεμά-

Ορυκτά Καύσιμα, Παραγωγή Ενέργειας και Περιβάλλον Από το προηγούμενο διάγραμμα παρατηρούμε επίσης ότι, παρά τις προσπάθειες για την εξεύρεση εναλλακτικών προς τα ορυκτά καύσιμα και φιλικών προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας, τα ορυκτά καύσιμα κατέχουν ακόμη το μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ των πηγών παραγωγής ενέργειας. Είναι ενδιαφέρον επομένως αφού δεν μπορούμε άμεσα να απαλλαχθούμε από αυτά να εξετάσουμε ποια πηγή μεταξύ των γαιανθράκων, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική και περιβαλλοντική άποψη. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται κάποια τυπικά χαρακτηριστικά ορυκτών καυσίμων.

Φυσικό αέριο

Αργό πετρέλαιο

Βενζίνη

Λιγνίτης Πτολεμαΐδας

Υπο-ασφαλτούχος άνθρακας

Ασφαλτούχος άνθρακας

Ορυκτά καύσιμα: Τυπική σύσταση και θερμογόνος δύναμη Χαρακτηριστικά καυσίμων

των, γίνεται προσπάθεια εκμετάλλευσης και κοιτασμάτων, τα οποία είτε βρίσκονται σε μεγαλύτερα βάθη είτε είναι φτωχότερα σε θερμογόνο δύναμη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους εξόρυξης και καθαρισμού-εμπλουτισμού σε σημείο που να κάνει ορισμένες φορές οικονομικά ασύμφορη την εκμετάλλευσή τους. Εκτός των ανωτέρω ένα άλλο βασικό μειονέκτημα των ορυκτών καυσίμων είναι οι δυσμενείς περιβαλλοντικές τους επιπτώσεις. Από την καύση των ορυκτών καυσίμων παράγονται αέρια, τα οποία προκαλούν ρύπανση της ατμόσφαιρας. Το παραγόμενο διοξείδιο του άνθρακα επιτείνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου με αποτέλεσμα την υπερθέρμανση του πλανήτη. Από τα παραγόμενα οξείδια του αζώτου, του θείου και του άνθρακα και κυρίως από την καύση των στερεών και των υγρών ορυκτών καυσίμων προκαλείται όξινη βροχή, η οποία καταστρέφει την χλωρίδα και την πανίδα με αποτέλεσμα τον εξαφανισμό των οικοσυστημάτων, την καταστροφή του εδάφους, την ρύπανση των υπόγειων και των επιφανειακών νερών αλλά και την αλλοίωση και την καταστροφή των μαρμάρινων μνημείων. Ορισμένες φορές από την εξόρυξη αργού πετρελαίου ή από την μεταφορά του συμβαίνουν ατυχήματα με αποτέλεσμα την διαρροή καυσίμου που μπορεί να προκαλέσει τεράστιες οικολογικές καταστροφές στην ξηρά και την θάλασσα. Τέλος τα παραγόμενα καυσαέρια από την καύση των ορυκτών καυσίμων παράγουν το λεγόμενο φωτοχημικό νέφος που έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη μείωσης της χρήσης των ορυκτών καυσίμων και η αναζήτηση άλλων φιλικότερων προς το περιβάλλον πηγών ενέργειας. Η πολλά υποσχόμενη πυρηνική τεχνολογία για την παραγωγή ενέργειας, παρά τα τεράστια μέτρα ασφαλείας που λαμβάνει, μετά τα σοβαρά ατυχήματα των τελευταίων ετών κατέδειξε ότι δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη. Εκτός αυτού η ασφαλής διάθεση των πυρηνικών αποβλήτων παραμένει ακόμη ένα άλυτο πρόβλημα. Παρόλα αυτά κράτη που δεν διαθέτουν ενεργειακούς πόρους επιχειρούν ακόμη και σήμερα την κατασκευή πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν μία πολύ ικανοποιητική λύση στο εν λόγω θέμα, διότι αφενός μεν δεν εξαντλούνται αφετέρου δε δεν ρυπαίνουν το περιβάλλον. Μέχρι σήμερα στον τομέα αυτό έχει γίνει αρκετή πρόοδος, όπως δείχνει όμως ο κατωτέρω πίνακας η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να συνεχιστεί εκτενέστερα.

Θερμογόνος 28.400 19.400 8.455 42.500 42.500 54.400 δύναμη, KJ/Kg Σύσταση % Άνθρακας 67 48,2 14,5 87,2 85,6 74,1 Υδρογόνο 5 3,3 12,5 9,7 23,9 Θείο 1,5 0,4 0,5 0,3 2,3 0,0 Άζωτο 1,5 0,7 0,02 1,2 1,7 Οξυγόνο 8,7 11,9 (-) 0,8 0,3 Στάχτη 9,8 5,3 5,3 0,1 Υγρασία 6,7 30,2 62.0 0,3 -

Από τα στοιχεία του ανωτέρω πίνακα μπορούν να εξαχθούν οι ακόλουθες σημαντικές και χρήσιμες παρατηρήσεις: • Την μεγαλύτερη θερμογόνο δύναμη ανά Kg (ενεργειακά ανώτερο) την έχει το φυσικό αέριο μετά τα υγρά καύσιμα και μετά τα στερεά. Επίσης επειδή το υδρογόνο καιόμενο παράγει ενέργεια, από αυτή την άποψη πλεονεκτεί το φυσικό αέριο μετά τα υγρά και τέλος τα στερεά καύσιμα.

• Τον λιγότερο άνθρακα για την ίδια απόδοση ενέργειας τον έχει το φυσικό αέριο, μετά τα υγρά και τέλος τα στερεά καύσιμα. Αυτό σημαίνει ότι το φυσικό αέριο παράγει λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα, άρα συντελεί λιγότερο στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

• Η υγρασία είναι μειονέκτημα στα καύσιμα, διότι κατά την καύση καταναλώνει μέρος της ενέργειας για την εξάτμιση του νερού. Επίσης επειδή το οξυγόνο δεν καίγεται η παρουσία του στα καύσιμα είναι μειονέκτημα. Από αυτή την άποψη ενεργειακά πλεονεκτεί όπως φαίνεται από τον ανωτέρω πίνακα το φυσικό αέριο μετά τα υγρά και τελευταία τα στερεά καύσιμα.

• Όσο περισσότερο θείο, άζωτο και στάχτη περιέχουν τα καύσιμα τόσο περισσότερο προκαλούν όξινη βροχή, φωτοχημικό νέφος και γενικά ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα, άρα περιβαλλοντικά από αυτή την άποψη πλεονεκτεί το φυσικό αέριο, μετά έρχονται τα υγρά καύσιμα και την πιο δυσμενή επίδραση προκαλούν τα στερεά καύσιμα.

47

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού • Κατά την εξόρυξη και την μεταφορά μεγαλύτερη πιθανότητα ατυχήματος υπάρχει για τα υγρά καύσιμα και το φυσικό αέριο παρά για τα στερεά καύσιμα, η ρύπανση δε του περιβάλλοντος σε μία πιθανή διαρροή είναι πιο σοβαρή για τα υγρά από ότι για το φυσικό αέριο ενώ για τα στερεά καύσιμα δεν υφίσταται.

• Για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και για την θέρμανση χρησιμοποιούνται όλα τα είδη ορυκτών καυσίμων για την κίνηση όμως μόνο τα υγρά καύσιμα και το φυσικό αέριο.

• Οι εγκαταστάσεις τόσο για την θέρμανση όσο και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι πιο απλές για τα υγρά καύσιμα και για το φυσικό αέριο από τις αντίστοιχες των στερεών καυσίμων.

• Τέλος γενικά το φυσικό αέριο είναι φθηνότερο από το πετρέλαιο.

Από τις ανωτέρω παρατηρήσεις εξάγεται το συμπέρασμα ότι αν και τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ρυπαίνουν το περιβάλλον, εφόσον είναι απαραίτητα για την παραγωγή ενέργειας, προτιμότερη από τις τρεις κατηγορίες είναι η επιλογή του φυσικού αερίου τόσο από οικονομικής όσο και από περιβαλλοντικής απόψεως. Ανάλογα όμως με την ύπαρξη κοιτασμάτων πετρελαίου ή γαιανθράκων σε ένα κράτος μπορεί να χρησιμοποιούνται και τα εγχώρια κοιτάσματα για την παραγωγή ενέργειας προς αποφυγή εξαγωγής συναλλάγματος και εξάρτησης από ξένες χώρες. Τέλος σημειώνουμε ότι η επιλογή του πετρελαίου γίνεται και από το γεγονός ότι το αργό πετρέλαιο αποτελεί την πρώτη ύλη και για μεγάλο αριθμό χημικών βιομηχανιών, όπως της βιομηχανίας πλαστικών, ασφαλτικών προϊόντων κλπ.

Βιβλιογραφία: 1. el.wikipedia.org/wiki/Ορυκτά_καύσιμα, 2. www.orykta.gr/oryktes-protes-yles-tis-ellados/energeiaka-orykta 3. «Fossil Fuels.» Chemistry: Foundations and Applications. Encyclopedia.com.18 May. 2017 <http://www.encyclopedia.com>. 4. «Ορυκτά καύσιμα –upatras eclass – Πανεπιστήμιο Πατρών https://eclass.upatras.gr > GEO353 > ΓΠ3… 5. Παραγωγή ενέργειας από συμβατικά ορυκτά καύσιμα και εναλλακτικές πηγές ενέργειας. www.environ-develop.ntua.gr > uploads 6. Θερμογόνος δύναμη καυσίμων, steamlab.webs.com > FUEL-PART1 7. Πετρέλαιο –Σελίδες χρηστών Α.Π.Θ. Users.auth.tdk.gr > Teaching > BOOK_2. 8. Εισαγωγή στην Ενεργειακή Τεχνολογία – ΙΤΙΑ. Itia.ntua.gr > energy > ene_fossil10. 9. Φυσικό αέριο - Βικιπαίδεια. https://el.wikipedia.org/wiki/Φυσικό_αέριο. 10. Τεχνολογία Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου, Κεφάλαιο 2, Βασικά Χαρακτηριστικά Φυσικού Αερίου, Δ. Καρώνης, Ε. Λόης, Φ. Ζαννίκος. 11. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την χρήση ορυκτών καυσίμων. https://docs.google.com/presentation/d/1csnBmTOg9DVnKNJ...U/edit. 12. Παγκόσμια Κατανάλωση Ενέργειας. lap.physics.auth.gr/pms/upload/Slides%20(12-10-2009).pdf. 13. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. docplayer.gr/1140523-Pleonektimata-kai-meionektimata- petrelaioy-kai-fysikoy-aerio..

Sales & Service agents

· NOVA ELECTRONICS S.A , as a commercial and technical company, provides sales and services for Deep Sea Navigation and communication equipment. · Provides quality of services offered and what reflects this is the number of manufacturer representations, as well as all the classification societies, which recognize NOVA ELECTRONICS’ services for GMDSS Safety Radio Survey and VDR surveys. · Our company’s skilled staff provides installation, commissioning, repair, Shore-based maintenance and survey work 24 hours per day, 365 days per year both in Greece and abroad. · NOVA has invested in maintaining a significant number of various equipment, consumable and spare parts in our warehouse in Piraeus ready for instant delivery. · NOVA ELECTRONICS’ ISO 9001:2008 approved Quality System is the guarantee that we offer a high quality of services.

www.novaelectronics.gr 5, Aitolikou str. & Kastoros, 185 45 Piraeus, Greece Phone: +30 2104121578, +30 210 4131058, Fax: +30 210 4136667, E-mail: info@novaelectronics.gr

© Γ.Γιαννακής

© Γ.Γιαννακής

C ARBON FREE PRESS | SKIPPER ONDECK CRE ATIVE

We Will go further • MARINE WORKS AND SERVICES • SHIPYARD SERVICES : Salamis yard for new buildings & commercial vessels.

Perama yard dedicated to luxury mega yachts.

• OCEAN TOWAGE, HARBOUR-TERMINAL SERVICES • SALVAGE, EMERGENCY RESPONSE, WRECK REMOVAL

web www.spanopoulos-group.com e-mail info@spanopoulos-group.com

• MARINE ENVIRONMENT DEPOLLUTION SERVICES • UNDERWATER WORKS • SEA TRANSPORTATION & TRANSSHIPMENT • AGENCY, HUSBANDING SERVICES • DRY CARGO

Kato Pounda - ambelaKia, 18902, Salamina, attica, Greece tel. +30 210 467-4555, +30 210 467-0224, +30 210 467-7590 Fax: +30 210 462-0864

001 001

Η ΕΝΕΡΓΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥ ΣΤΗΝ ΕΝ ΓΕΝΕΙ ΖΩΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΕΙΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΗΝ ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ ΚΑΘΕ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ & ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΤΟΥ Του Προέδρου της Π.Ε.Σ.Π.Ε.Ν. cpt. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΗΝΔΡΙΝΟΥ

Οι

συνδικαλιστικές οργανώγραφείων του σωματείου που αδιαφοσεις από τις πρωτοβάθμιες ρούν για τις γενικές συνελεύσεις ακόμα «Πριν ρωτήσεις τι έκανε -σωματεία μέχρι και την και για τις αρχαιρεσίες, που αντιμετωη πατρίδα σου για σένα τριτοβάθμια- συνομοσπονδία, θεμελιώπίζουν αδιάφορα τις προσκλήσεις και ρώτησε τον εαυτό σου νουν την ίδια την ύπαρξή τους και πολύ εκκλήσεις του για να πάρουν ενεργό περισσότερο την κάθε δυνατότητα και μέρος στην ζωή και την δραστηριότητά τι έκανες εσύ γι' αυτήν». ισχύ τους αποκλειστικά και μόνο στην του, αλλά οι ίδιοι αυτοί δεν παύουν να είμαζική και ενεργό συμμετοχή τους. Η ναι σκληροί κριτές των αποφάσεων και Τζων Κένεντυ οποία, είναι αποτέλεσμα εντελώς ελεύενεργειών του. θερης επιλογής του και όχι επιβολής με Δυστυχώς, και οι δύο αυτές κατηγορίες νομοθετικά ή άλλα οποιαδήποτε μέτρα και μεθόδους. είναι μία πραγματικότητα για όλες τις συνδικαλιστικές οργαΑυτό είναι γνωστό σε όλους, σε βαθμό που να αποτελεί κοι- νώσεις. νοτυπία ή επανάληψή του, και επίσης είναι αποδεκτό από Έχω την άποψη ότι σε όλους αυτούς τους εργαζόμενους όλους χωρίς εξαίρεση, πρέπει να θυμίσουμε τους λόγους που είχε απευθύνει το Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν συνάδελφοι, όχι και λίγοι, οι 1960 ο Τζών Κένεντυ στους Αμερικανούς πολίτες και τους οποίοι σε αυτό το κοινά γνωστό και αποδεκτό δίνουν την δική οποίους αναφέρω στην αρχή, κάτω από τον τίτλο του θέματους εντελώς αυθαίρετη ερμηνεία και το χειρότερο, παίρ- τός μου. νουν θέσεις που αναιρούν και την γνώση και την αποδοχή. Όλοι αυτοί πριν κρίνουν και πριν επαινέσουν ή καταδικάσουν Υπάρχει, πρώτα - πρώτα, ένας αριθμός, μικρός ευτυχώς, οι το συνδικαλιστικό τους φορέα για την οποιαδήποτε απόφαση οποίοι θεωρούν μεν αναγκαία την ύπαρξη των συνδικαλι- ή ενέργειά του έχουν υποχρέωση να ελέγξουν κατά πρώτο στικών, θεωρούν ως θεμέλιο της ύπαρξης και της δύναμης λόγο αν είναι μέλη του και κατά δεύτερο λόγο αν συμμετέαυτών των φορέων την συμμετοχή σε αυτές όλων, αλλά από χουν ενεργά σε αυτήν ασκώντας όλα τα δικαιώματα και εκτην συμμετοχή εξαιρούν τον εαυτό τους. πληρώνοντας όλες τις υποχρεώσεις τους. Είναι οι ίδιοι αυτοί που ζητούν δύναμη, ισχύ και ικανότητα από Η ενεργός συμμετοχή τους στην εν γένει ζωή του σωματείου τους συνδικαλιστικούς φορείς που προστρέχουν σε αυτές τις αποτελεί την πεμπτουσία κάθε δικαιώματος και υποχρέωοργανώσεις για συμπαράσταση και βοήθεια όταν χρειασθούν, σής τους. που απαιτούν άμεση και πάνω από όλα αποτελεσματική συ- Η ενεργός αυτή συμμετοχή δεν έχει όριο και τόσο η έκταση μπαράσταση και βοήθεια από τον συνδικαλιστικό τους φορέα όσο και ο βαθμός της εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από στον οποίο όμως δεν είναι μέλη. Όχι γιατί αμέλησαν ή δεν την βούληση του κάθε μέλους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι γνώριζαν την ύπαρξή του, αλλά γιατί με δική τους ελεύθερη κατά την κρίση του μέλους μπορεί η ενεργός συμμετοχή να επιλογή και εντελώς αυθαίρετη ερμηνεία, όσων κοινά γνω- αρχίζει και να τελειώνει στην εκπλήρωση των οικονομικών στών αναφέρω στην αρχή, προτίμησαν να μείνουν έξω από υποχρεώσεων. Το εντελώς αντίθετο συμβαίνει. Από την εκτον φορέα θεατές και τις περισσότερες φορές κριτές των πλήρωση προς το σωματείο των οικονομικών υποχρεώσεόσων συμβαίνουν σε αυτή ή των όσων κάνει αυτός γι’ αυτούς. ων, αρχίζουν τα όρια της ενεργού συμμετοχής, η οποία φτάΠαραπέρα, υπάρχει ένας αριθμός, δυστυχώς μεγάλος, ο νει οπωσδήποτε στην συμμετοχή στις συνελεύσεις, στην έκοποίος δίνει την δική του (και πάλι αυθαίρετη) ερμηνεία στην φραση των απόψεων πάνω στα διάφορα προβλήματα, στην έννοια «συμμετοχή» στον συνδικαλιστικό φορέα. Είναι εκεί- συμμετοχή στις αρχαιρεσίες κ.λπ. νοι που θεωρούν αναγκαία την εγγραφή όλων. Σπεύδουν να Στο βαθμό που οι συνδικαλιστικοί φορείς επιτύχουν την συμεγγραφούν, απαιτούν και διεκδικούν κάθε τι που τους παρέχει μέτοχη όλων θα εξασφαλίσουν ικανότητα και δυνατότητες ή οφείλει να τους παρέχει ή απλά έχουν την άποψη ότι οφεί- πραγματικής υπεράσπισης των δικαιωμάτων και συμφερόλει να τους παρέχει, αλλά ταυτόχρονα εξαντλούν ή θεωρούν ντων τους. ότι εξαντλούν κάθε υποχρέωσή τους με την εγγραφή τους ή Και οι ίδιοι, στο βαθμό που συμμετέχουν ενεργά στον συνδικαι με την καταβολή των εισφορών τους, τις περισσότερες καλιστικό τους φορέα, θα εξασφαλίζουν και θα μπορούν να φορές και οι περισσότεροι όταν τους το θυμίσει το σωματείο. απαιτούν αποφασιστική υπεράσπιση των δικαιώματων και Είναι οι ίδιοι, που ίσως έχουν ξεχάσει και την διεύθυνση των των συμφερόντων τους.

Ο Αρχιπλοίαρχος Δημήτρης Μηνδρινός είναι προβεβλημένο στέλεχος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, επί σειρά ετών εργάστηκε ως Β’ Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και πρόσφατα εξελέγη Πρόεδρος της Π.Ε.Σ.Π.Ε.Ν.

52

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Και είπεν ο Θεός • γεννηθήτω φως • και εγένετο φως. Και είδεν ο Θεός το φως, ότι καλόν. Γεν. 1:3,4 Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός-Αστροφυσικός Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια. Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο. Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

53

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Spitzer «Αναλογίσου την υλική ουσία του Σύμπαντος και πόσο ελάχιστο μέρος της είσαι εσύ˙ και απ’ όλη την αιωνιότητα, πόσο σύντομος και ακαριαίος ο χρόνος που σου αναλογεί˙ και τη μοίρα του κόσμου – τι απειροελάχιστο μέρος της είσαι εσύ». Μάρκος Αυρήλιος Τά εἰς ἑαυτόν, V 24.

Γ

ια να εξερευνήσουμε τα θαύματα που κρύβει ο Κόσμος και να κατανοήσουμε την άπειρη ποικιλία και ομορφιά του, πρέπει να συλλέξουμε και να αναλύσουμε το φως που προέρχεται από διάφορα φαινόμενα σε όλες τις συχνότητες του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Το Σύμπαν συνεχώς στέλνει στη Γη ένα πλήθος πληροφοριών με ηλεκτρομαγνητικά κύματα σε ένα ευρύ φάσμα συχνοτήτων. Όμως όλα αυτά τα μηνύματα δεν φθάνουν στο έδαφος. Η ατμόσφαιρα του πλανή-

54

τη μας φιλτράρει το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας που προέρχεται από το διάστημα. Έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να τοποθετήσουμε τηλεσκόπια έξω από την ατμόσφαιρα, ώστε να μπορέσουμε να συμπληρώσουμε την κοσμική εικόνα. Για το σκοπό αυτό η NASA υλοποίησε το πρόγραμμα Great Observatories (Μεγάλα Παρατηρητήρια), το οποίο προέβλεπε μια σειρά από τέσσερα αυτοματοποιημένα διαστημικά τηλεσκόπια σχεδιασμένα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να κάνουν παρα-

τηρήσεις σε πολλά διαφορετικά μέρη του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος (υπέρυθρο, ορατό, ακτίνες Χ, ακτίνες γ). Το χρονοδιάγραμμα του προγράμματος ήταν τέτοιο που επέτρεπε στους αστρονόμους να πραγματοποιούν παρατηρήσεις του ίδιου αντικειμένου σε διαφορετικά μέρη του φάσματος ταυτόχρονα. Τα τέσσερα αυτά τηλεσκόπια ήταν κατά χρονολογική σειρά εκτόξευσης: το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble (1990), το τηλεσκόπιο ακτίνων γ, Compton (1991), το τηλεσκόπιο

Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Spitzer ακτίνων Χ, Chandra (1999) και τέλος το διαστημικό τηλεσκόπιο υπερύθρου, Spitzer (2003) Το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer καλύπτει ένα σημαντικό κενό καταγράφοντας το μέρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, που αντιστοιχεί στην περιοχή της υπέρυθρης (θερμικής) ακτινοβολίας και το οποίο δεν είναι δυνατόν να παρατηρηθεί από την επιφάνεια της Γης, διότι απορροφάται από την ατμόσφαιρα. Κάθε σώμα στο Σύμπαν με θερμοκρασία μεγαλύτερη από το απόλυτο μηδέν (-273,16ο C) εκπέμπει ένα ποσό υπέρυθρης ακτινοβολίας (θερμότητα). Τα μήκη κύματος της υπέρυθρης ακτινοβολίας είναι μεγαλύτερα από εκείνα της ορατής και για το λόγο αυτό είναι αόρατη για το ανθρώπινο μάτι. Η ανίχνευση ασθενούς υπέρυθρης ακτινοβολίας είναι δύσκολη γιατί τα τηλεσκόπια εκπέμπουν και αυτά την δική τους θερμότητα, που είναι γνωστή ως «υπέρυθρος θόρυβος». Για τον λόγο αυτό οι αστρονόμοι πρέπει να ψύξουν τα τηλεσκόπιά τους σε θερμοκρασίες λίγων βαθμών πάνω από το απόλυτο μηδέν, ώστε να ανιχνεύεται μόνο η εξωτερική, εισερχόμενη ακτινοβολία. Το Spitzer είναι ένα τεχνολογικό θαύμα. Πρόκειται στην ουσία για ένα ρομποτικό διαστημικό παρατηρητήριο. Περιέ-

Τηλεσκόπιο

Κρυοστάτης Επιστημονικά Όργανα

Βάση

Ηλιακά Πάνελ

Τομή του διαστημικού τηλεσκοπίου Spitzer

Όπως βλέπει το Spitzer το νεφέλωμα του Ωρίωνα (Μ42).

χει πολλές καινοτομίες που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί μέχρι τότε σε διαστημικές αποστολές. Το ύψος του είναι 4 μέτρα και το βάρος του περίπου 865 κιλά. Επειδή το Spitzer σχεδιάστηκε για να κάνει παρατηρήσεις υπέρυθρης ακτινοβολίας (θερμότητα) οι αισθητήρες του και το τηλεσκόπιο πρέπει να ψυχθούν στους -268ο C. Για το λόγο αυτό η τροχιά του είναι ασυνήθιστη. Είναι ηλιοκεντρική και όχι γεωκεντρική, έτσι ώστε να αποφεύγεται η θερμότητα που εκπέμπει η Γη. Και ενώ ορισμένα τμήματα του Spitzer πρέπει να ψυχθούν για να λειτουργούν κανονικά, κάποια άλλα, χρειάζονται θερμοκρασία δωματίου για να λειτουργήσουν. Για να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία μεταξύ του θερμού και του ψυχρού το τηλεσκόπιο έχει χωρισθεί σε δύο τμήματα: το ψυχόμενο που στεγάζει το τηλεσκόπιο και τρία επιστημονικά όργανα και το υπόλοιπο όχημα που περιέχει τα τμήματα εκείνα που λειτουργούν σε σχετικά υψηλές θερμοκρασίες, όπως είναι οι συλλέκτες ηλιακής ακτινοβολίας, τα συστήματα ελέγχου του τηλεσκοπίου και τα όργανα επικοινωνίας με τη Γη. Το όχημα, που μεταφέρει το Spitzer, αποτελείται από τους ηλιακούς συλλέκτες, τη βάση και το περίβλημα. Οι ηλιακοί συλλέκτες εφοδιάζουν το τηλεσκόπιο με ηλεκτρική ενέργεια και ταυτόχρονα προφυλάσσουν το ψυχόμενο τμήμα του από την θερμότητα της ηλιακής ακτινοβολίας. Αποτελούνται από δύο πάνελ με συνολική ισχύ 427 W. Η μισή επιφάνεια σε κάθε πάνελ είναι καλυμμένη με φωτοβολταϊκά στοιχεία και η άλλη μισή ανακλά το ηλιακό φως ώστε να μην θερμαίνονται υπερ-

βολικά τα πάνελ. Τα δύο πάνελ είναι τοποθετημένα έτσι ώστε να σχηματίζουν ένα είδος στέγαστρου που προφυλάσσει το ψυχόμενο τμήμα του παρατηρητηρίου από την ηλιακή ακτινοβολία. Η βάση είναι μια οκταγωνική κατασκευή που περιέχει όλα τα όργανα που δεν χρειάζονται ψύξη και τα οποία τροφοδοτούν το παρατηρητήριο με ηλεκτρική ενέργεια, προσανατολίζουν και σταθεροποιούν το τηλεσκόπιο, αποθηκεύουν και συμπιέζουν τα δεδομένα που συλλέγει το τηλεσκόπιο για να αποσταλούν στην Γη, εκτελούν τις εντολές που δίδονται από τη Γη και επικοινωνούν γενικά με το κέντρο ελέγχου της αποστολής. Στο πίσω μέρος της βάσης είναι τοποθετημένη η κύρια κεραία επικοινωνίας με τη Γη, ενώ υπάρχει και μία εφεδρική κεραία τοποθετημένη στο πλάι της. Στη βάση επίσης υπάρχουν και τα ακροφύσια που είναι απαραίτητα για την εκτέλεση των διαφόρων ελιγμών. Τα όργανα του Spitzer που χρειάζονται ψύξη διατηρούνται σε ειδικό τμήμα, που ονομάζεται Cryogenic Telescope Assembly, και αποτελείται από τέσσερα μέρη: το τηλεσκόπιο, το θάλαμο των οργάνων, τον κρυοστάτη και το εξωτερικό περίβλημα. Ο κρυοστάτης είναι ένα δοχείο το οποίο περιέχει υγρό ήλιο. Λειτουργεί ως ψυκτικό υγρό και μειώνει τη θερμοκρασία όλων των οργάνων στους -268ο C περίπου. Αρχικά είχε υπολογισθεί να διαρκέσει για 2,5 χρόνια και εξαντλήθηκε τελικά τον Μάϊο του 2009. Το εξωτερικό περίβλημα του τηλεσκοπίου είναι κατασκευασμένο από αλουμίνιο. Περιβάλλει το τηλεσκόπιο και τον κρυοστάτη (με όλα τα όργα-

55

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Το νεφέλωμα NGC 2174 όπως το βλέπει το Spitzer: εκεί που γεννιούνται τ' άστρα.

να που περιέχει), προφυλάσσοντάς τα από την θερμότητα του Ήλιου. Το μέρος του που είναι αντίθετα από τον Ήλιο είναι βαμμένο μαύρο, ώστε να εκπέμπει όσο τον δυνατόν περισσότερη θερμότητα, ενώ αυτό που είναι στραμμένο προς τον Ήλιο έχει μεταλλική, στιλπνή όψη για να ανακλά την ηλιακή ακτινοβολία. Τα κύρια όργανα του παρατηρητηρίου είναι τέσσερα: το τηλεσκόπιο, η φωτογραφική μηχανή υπερύθρου (IRAC), ο φασματογράφος υπερύθρου και το φωτόμετρο απεικόνισης πολλαπλής ζώνης. Είναι τοποθετημένα σε ειδικό διαμέρισμα πάνω στον κρυοστάτη, έτσι ώστε η θερμοκρασία τους να διατηρείται χαμηλή. Το τηλεσκόπιο του Spitzer είναι τύπου Ritchey-Chrétien, κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από βηρύλλιο, για να μην υπάρχουν προβλήματα διαστολών και ταυτόχρονα να εξασφαλίζεται μια κατασκευή ελαφριά (ζυγίζει λιγότερο από 50 κιλά) και ιδιαίτερα ανθεκτική. Η διάμετρος του κύριου κατόπτρου του είναι 85 εκατοστά. Είναι τοποθετημένο κατευθείαν πάνω στον κρυοστάτη. Η φωτογραφική μηχανή υπερύθρου (IRAC), είναι μια φωτογραφική μηχανή ειδικά σχεδιασμένη για να φωτογραφίζει σε μήκη κύματος μεταξύ 3,6 μm και 8 μm (το 1 μm αντιστοιχεί στο ένα εκατομμυριοστό του μέτρου). Έχει τέσ-

56

σερις διαφορετικούς αισθητήρες (κανάλια) που παίρνουν φωτογραφίες σε μήκη κύματος 3,6 μm, 4,5 μm, 5,8 μm και 8,0 μm. Μετά την εξάντληση του ψυκτικού υγρού η IRAC είναι το μόνο όργανο που εξακολουθεί να λειτουργεί

με δύο από τα τέσσερα κανάλια (εκείνα των 3,6 μm και 4,5 μm). Ο φασματογράφος υπερύθρου λειτουργεί με μήκη κύματος από 5 μm-40 μm. Το φως που προέρχεται από ένα αντικείμενο περιέχει ηλεκτρομαγνητικά κύματα διαφόρων συχνοτήτων. Ο φασματογράφος αναλύει το φως που συλλέγει το τηλεσκόπιο από κάποιο αντικείμενο και δημιουργεί το «φάσμα» του αντικειμένου. Κάθε χημικό στοιχείο έχει ένα διαφορετικό φάσμα, χαρακτηριστικό του στοιχείου, το οποίο αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το «δαχτυλικό του αποτύπωμα». Μελετώντας τα φάσματα μακρινών αστέρων λοιπόν οι αστρονόμοι μπορούν να διακρίνουν ποια στοιχεία ή μόρια υπάρχουν στον αστέρα. Το φωτόμετρο απεικόνισης πολλαπλής ζώνης λειτουργεί σαν την φωτογραφική μηχανή υπερύθρου μόνο που είναι ευαίσθητο σε διαφορετικά μήκη κύματος (24, 70 και 160 μm) και επιπλέον είναι σε θέση να λειτουργήσει και ως απλός φασματογράφος. Το τηλεσκόπιο ονομάσθηκε προς τιμήν του Lyman Spitzer Jr., ενός αστροφυσικού με μεγάλη συμβολή σε τομείς όπως η δυναμική των αστέρων,

NGC 2024: Το νεφέλωμα της Φωτιάς, με τα μάτια του Spitzer

Το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Spitzer

NGC 6537: Το νεφέλωμα της κόκκινης αράχνης όπως το κατέγραψε το Spitzer.

η φυσική του πλάσματος, η θερμοπυρηνική σύντηξη κ.ά. Ο Spitzer ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα της τοποθέτησης ενός τηλεσκοπίου έξω από την ατμόσφαιρα, σε τροχιά γύρω από τη Γη και ήταν η ψυχή του σχεδιασμού και της ανάπτυξης του τροχιακού τηλεσκοπίου Hubble. Το τηλεσκόπιο πήρε το όνομά του, επίσημα, μόλις τέσσερις μήνες πριν από την εκτόξευσή του, όταν επιβεβαιώθηκε η καλή του λειτουργία. Με τη βοήθεια των υψηλής ευαισθησίας οργάνων του Spitzer το βλέμμα των αστρονόμων μπορεί να διεισδύσει σε κοσμικές περιοχές που είναι κρυμμένες από τα οπτικά τηλεσκόπια, όπως είναι οι περιοχές που νέα άστρα γεννιούνται από την μεσοαστρική σκόνη, τα κέντρα των γαλαξιών, όπου τεράστιες μαύρες τρύπες καταβροχθίζουν λαίμαργα οτιδήποτε βρεθεί κοντά τους και νεογέννητα πλανητικά συστήματα, που είναι ακόμα θαμμένα μέσα στα τεράστια νέφη από τα οποία δημιουργήθηκαν. Επίσης τα υπέρυθρα μάτια του Spitzer μπορούν να διακρίνουν ψυχρότερα αντικείμενα όπως αστέρες που δεν κατάφεραν να ακτινοβολήσουν κανονικά (καφέ νάνοι), γιγαντιαία μοριακά νέφη και οργανικά μόρια που ίσως κρύβουν το μυστικό της ζωής. Αν και το τηλεσκόπιο δεν ήταν σχεδιασμένο για την έρευνα εξωπλανητών, τελικά αποδείχθηκε ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο στην έρευνά μας σχετικά με τα πλανητικά συστήματα εκτός του δικού μας. Έτσι το Spitzer ήταν το πρώτο που κατέγραψε πλανήτη εκτός του ηλιακού συστήματος. Με τη βοήθειά του

οι αστρονόμοι μπόρεσαν να μελετήσουν τους εξωτικούς κόσμους των εξωπλανητών και να συγκεντρώσουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τη σύνθεση και την δυναμική των ατμοσφαιρών τους. Μεταξύ των επιτευγμάτων του Spitzer, περιλαμβάνονται μια

χαρτογράφηση των κλιματικών δομών ενός πλανήτη παρόμοιου με τη Γη, το 2016, και η επιβεβαίωση της ανακάλυψης ενός βραχώδους πλανήτη (όμοιου δηλαδή με τη Γη) σε απόσταση μόλις 21 ετών φωτός μακριά, δείχνοντας έτσι τις τεράστιες δυνατότητες του τηλεσκοπίου. Με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου Spitzer οι αστρονόμοι ξεκλείδωσαν μερικά από τα μυστικά του Σύμπαντος σε μεγάλη κλίμακα, όπως μια πλήρη απογραφή των αστέρων που γεννιούνται στα κοντινά μεσοαστρικά νέφη, νέα και βελτιωμένη απεικόνιση της δομής των βραχιόνων του γαλαξία μας και, σε συνδυασμό με το τηλεσκόπιο Hubble, έγιναν μελέτες των πιο απομακρυσμένων γνωστών γαλαξιών, που έδειξαν ότι έχουν μεγαλύτερη μάζα και μεγαλύτερη ηλικία απ’ ότι πιστεύαμε μέχρι τώρα. Το Spitzer, αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο και σε αποστολές πολύ κοντά στο

Μια εικόνα που συνδυάζει παρατηρήσεις από 5 διαφορετικά τηλεσκόπια, τα: VLA (ραδιοφωνικό) κόκκινο, Spitzer (υπέρυθρο) κίτρινο, Hubble (ορατό) πράσινο, XMM-NewtonΣύμπαν. (υπεριώδες) Το Παρατηρήσιμο γαλάζιο και Chandra (ακτίνες - Χ) μωβ.

57

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Αριστερά: Ανωνύμου - Camille Flammarion, L'Atmosphère: Météorologie Populaire (Paris, 1888), pp. 163. Δεξιά: Το διαστημικό τηλεσκόπιο Spitzer .

πλανήτη μας, μέσα στο ηλιακό μας σύστημα. Με τη βοήθειά του μελέτησαν οι αστρονόμοι τον κομήτη Tempel 1 με τον οποίο συγκρούστηκε το διαστημικό ρομποτικό όχημα της NASA με την κωδική ονομασία Deep Impact το 2005. Μετά την πρόσκρουση παρατηρήθηκε εκπομπή από την επιφάνεια του κομήτη αργίλου, ανθρακικών και κρυσταλλικών πυριτικών αλάτων. Οι εκπομπές αυτές προξένησαν πολλά ερωτηματικά, διότι αυτές οι ενώσεις σχηματίζονται σε θερμά περιβάλλοντα κοντά στον ήλιο και όχι στις παγωμένες άκρες του ηλιακού συστήματος απ’ όπου, όπως πιστεύεται, προέρχονται οι κομήτες. Μια απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι ίσως τα διάφορα υλικά στις πρώιμες φάσεις του ηλιακού συ-

58

στήματος αναμίχθηκαν πρώτα όλα μαζί και κατόπιν σχηματίσθηκαν τα διάφορα σώματα του ηλιακού συστήματος. Το Spitzer όμως μας επιφύλασσε εκπλήξεις ακόμα και για αρκετά γνωστά αντικείμενα του ηλιακού μας συστήματος. Με τη βοήθειά του, το 2009 ανακαλύφθηκε ένας άγνωστος μέχρι τότε δακτύλιος του Κρόνου. Εκτείνεται σε απόσταση από 6 έως 12 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον πλανήτη και μάλλον οφείλεται στο δορυφόρο του Φοίβη. Καρφώνοντας το βλέμμα τους στον ουρανό, τεράστια μάτια, τα τηλεσκόπια, συμβόλιζαν πάντα τον πόθο της ανθρωπότητας να μάθει τη θέση της στο Σύμπαν. Στην αναζήτηση αυτή πλέον έχει πολλά εργαλεία. Η έρευνα του Κόσμου, που κάποτε γινόταν μόνο

στο ορατό φως, διεξάγεται σχεδόν σε όλο το εύρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος και πλησιάζει τα όρια του χώρου και του χρόνου. Στην προσπάθειά τους να εξερευνήσουν άγνωστες γωνιές του Σύμπαντος οι αστρονόμοι έχουν αποδυθεί σ’ έναν αγώνα δρόμου, στον οποίο νικητές θα είναι αυτοί που θα μπορούν να εφαρμόσουν τις μεγάλες δυνατότητες που προσφέρει η ξέφρενη ανάπτυξη της τεχνολογίας εδώ στη Γη. Γιατί πάντα κάθε αστρονόμος όταν ατενίζει με θαυμασμό και απορία τον ουρανό έχει έναν προσωπικό στόχο και μια επιθυμία, που τον σπρώχνουν να φτάσει στα άκρα: να ανοίξει ένα παράθυρο στο Σύμπαν και να είναι ο πρώτος που θα αντικρύσει αυτό που δεν έχει δει κανείς άλλος.

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος. ΚΒΑΝΤΙΚΕΣ ΙΧΝΗΛΑΣΙΕΣ Χρόνος και ΑντιΧρονισμός Αρμονίας Απειρολογισμός ΓεωμετροΓένεσης Δεσμός Αέναη Περιοδικότητα Πάντων Ενότητα ΑπειροΣυνεκτικότητα ΔιαΧαοτικές Στροφορμές Μικρο-Σωματιδιακές Μακρο-ΔιαΓαλαξιακές ΚυματοΣυνάρτησης Ακολουθία Από την Απροσδιοριστία Διαισθητική Αιτιοκρατία Εναρμόνιος Ειρμός Απανταχού Ρυθμός Κοσμικός Παλμός Χρόνου Οντότητα ΑπειροΧαοτική Πολυπλοκότητα Συμπάντων Πληρότητα Απροσδιόριστο Τοπίο Δυνητικό Πεδίο Αναδυόμενο Μεγαλείο ΑπειροΚβαντική Πηγή ΚοσμοΧαοτική Ροή ΑττοΚυματική Διαισθητική Χρόνος και ΑντιΧρονισμός Beethoven Ηχοχρωματισμών Ερωτισμός Κενού και Χάους ΑυτοΠροσδιορισμός !!! *Αρμονίας Γίγνεσθαι.

59

Δήλος Το ιερό νησί του Απόλλωνα

ΔΗΛΟΣ

Ναοί και Ιερά στην Αρχαία Ελλάδα Εισαγωγή στο ιερό νησί του Απόλλωνα Του Μαρίνου Τσάμη

Η Δήλος, αν και είναι το μικρότερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων, στην αρχαιότητα θεωρείτο ιερό γιατί εκεί η γεννήθηκε ο Απόλλων-Ήλιος, θεός του ημερήσιου φωτός και η Άρτεμις-Σελήνη, θεά της Σελήνης, του νυχτερινού φωτός. Δηλαδή στη Δήλο γεννήθηκε το φως, που για τους Έλληνες ήταν πάντα το πολυτιμότερο αγαθό.

Τ

ο μήκος του μικρού νησιού από Βαρά προς Νότο είναι λιγότερο από 5 χιλιόμετρα και το πλάτος του από Ανατολή προς Δύση περίπου 1300 μέτρα. Έχει μερικά γρανιτικά υψώματα, το ψηλότερο των οποίων είναι ο Κύνθος, με ολικό ύψος 112,60 μέτρα. Από την ΝΑ’ πλαγιά του Κύνθου ξεκινά ένας χείμαρος με συνεχή ροή, ο Ίνωπος, στα αρχαία Ινωπός και διασχίζει μια απόσταξη 1200 περίπου μέτρων, μέχρι τη θάλασσα όπου εκβάλλει. Στα δυτικά υπάρχει το γρανιτικό ύψωμα Σκαρδανάς, ολικού ύψους

60

32,30 μέτρων. Ανατολικά του Σκαρδανά ήταν το χαμηλότερο σημείο του νησιού. Εκεί στην αρχαιότητα μαζεύονταν τα νερά της βροχής σχηματίζοντας αρχικά έλος που αργότερα με τα τεχνικά έργα διαμορφώθηκε σε λίμνη, την «Τροχοειδή, την οποία οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν και ως «Ιερά Λίμνη». Μετά την εγκατάλειψη της Δήλου και με το διάβα των αιώνων η λίμνη ξανάγινε έλος και το 1925 άρχισαν εργασίες αποξήρανσης. Εκτός από την Τροχοειδή λίμνη, στη Δήλο υπήρχαν πολλά πηγάδια που εξασφάλι-

ζαν άφθονο νερό στους κατοίκους και τους επισκέπτες. Ένα πορώδες στρώμα σκεπάζει σε ορισμένα μέρη τον γρανίτη ώστε να συγκατεί το νερό της βροχής σε μικρό βάθος. Δυτικά και πολύ κοντά υπάρχει η Ρήνεια, ένα πολύ μεγαλύτερο νησί, που αποτελείται από δύο τμήματα, συνδεόμενα με στενό ισθμό. Κατά την αρχαιότητα στο νησί υπήρχαν πόλη, ιερό του Ηρακλή και τα νεκροταφεία της Δήλου, μετά την κάθαρση του ιερού νησιού από τους Αθηναίους το 426/425 π.Χ. και ώς τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Η Ρήνεια

ΜΕΡΟΣ Α΄

Ο «κιθαρωδός» Απόλλωνας. Φρεσκογραφία στον Οίκο του Αυγούστου στην Ρώμη, περ. 20 π.Χ.

και η Δήλος ονομάζονται και Δήλες. Ο συναρπαστικός μύθος της γέννησης του Φοίβου περιγράφεται με γλαφυρό τρόπο στον Ομηρικό Ύμνο στον Απόλλωνα. Η τιτανίδα Λητώ, έγκυος από το Δία, περιπλανήθηκε από τη Θράκη τα νησιά του Αιγαίου και την Αττική, αναζητώντας απεγνωσμένα καταφύγιο για να γεννήσει. Η απατημένη όμως σύζυγος του Δία Ήρα δεν επέτρεπε σε κανένα να της δώσει καταφύγιο. Μόνο ένας άγνωστος και ασήμαντος βράχος, που είχε αποκολληθεί από τη Σικελία και περιπλανιόταν στο Αιγαίο, δέχτηκε. Η Λητώ ανακουφισμένη από τη μεγάλη ταλαιπωρία ορκίζεται ότι «εδώ θα είναι για πάντα το Ιερό και ο βωμός του Φοίβου και εσένα πιο πολύ από όλους τους τόπους θα τιμήσει». Ο Δίας ή ο Ποσειδώνας στερέωσε τον περιπλανώμενο βράχο στο βυθό της θάλασσας με διαμαντένιες κολόνες κι έτσι από άδηλος, έγινε Δήλος, δηλαδή φανερός, εμφανής, ορατός. Αυτή που οι θνητοί ονομάζουν Δήλο, αλλά οι μακάριοι ολύμπιοι θεοί, που βλέπουν τον κόσμο από ψηλά, «τη λένε της μαύρης γης

το φωτοβόλο αστέρι» (Πίνδαρος). Για την ετοιμόγενη όμως Λητώ δεν τελείωσαν οι ταλαιπωρίες, γιατί η Ήρα κρατούσε στον Όλυμπο τη θεά των τοκετών Ειλείθυια. Μετά από εννιά βασανιστικά μερόνυχτα παρεμβαίνουν οι άλλες θεές και στέλνουν στον Όλυμπο την Ίριδα η οποία, με ένα περιδέραιο μήκους εννέα πήχεων από χρυσό και ήλεκτρο, δωροδόκησε την Ειλείθυια και την έπεισε να μεταβεί στη Δήλο. Με την άφιξη της Ειλείθυιας στο νησί,

η εξαντλημένη Λητώ «με τα δυο της χέρια αγκάλιασε τον κορμό μιας φοινικιάς, γονάτισε στο μαλακό λιβάδι» και γέννησε πρώτα την Άρτεμη και μια ημέρα αργότερα τον Απόλλωνα. Μόλις γεννήθηκε ο Φοίβος «γέλασε η γη, η Δήλος πλημμύρισε χρυσό φως κιέγινε ένα ολάνθιστο λιβάδι, κύκνοι άρχισαν να τραγουδούν κι αλάλαξαν θαμπωμένες οι θεές». Η Θέμις, η Διώνη, η Ρέα, η Αμφιτρίτη κι άλλες θεές σπαργάνωσαν το θεϊκό βρέφος και το τάισαν με νέκταρ και αμβροσία, ενώ ο Δίας παρακολουθούσε από την κορυφή του Κύθνου τη γέννηση των παιδιών του. Αυτή η μεγάλη συγκέντρωση υπερκόσμιων δυνάμεων, που συνεργάζονται αρμονικά και συμπράττουν για να γεννηθεί το φως, φόρτισε για πάντα τη Δήλο με θετική ενέργεια. Ο μύθος της γέννησης του Απόλλωνα, μιας χαρακτηριστικά Ελληνικής θεότητας, είναι το επιστέγασμα της νέας τότε κοσμογονικής θεώρησης, όπως εκφραζόταν στην ομηρική ποίηση. Απεικονίζει τον νέο Ελληνικό κόσμο του Ολύμπου, που έρχεται να διώξει τις προελληνικές χθόνιες θεότητες, ως επισφράγισμα της νίκης του Δία στις παλαιότερες δυνάμεις του σκότους. Μία από τις πλέον αινιγματικές παραδόσεις τις μυθολογίας μας σχετίζεται με τους Υπερβορείους. Η μυθική χώρα των Υπερβορείων ήταν για τους προγόνους μας άγνωστος, μακρινός και μυστηριώδης τόπος, όπου κατοικούσαν ευσεβέστατοι

Χάρτης της Δήλου.

61

Δήλος Το ιερό νησί του Απόλλωνα

Αριστερά: H τιτάνιδα Λητώ, μητέρα της Άρτεμις και του Απόλλωνα. Δεξιά: H Άρτεμις. Κόρη του Δία και της Λητούς, δίδυμη αδερφή του Απόλλωνα, βασίλισσα των βουνών και των δασών, θεά του κυνηγιού, προστάτιδα των μικρών παιδιών και ζώων.

άνθρωποι, που ήλθαν πρώτοι να φέρουν προσφορές στον Απόλλωνα. Αυτό εξηγεί το ότι ο θεός περνούσε στον τόπο τους χειμερινούς μήνες. Κάθε φθινόπωρο αναχωρούσε για τη χώρα των Υπερβορείων με το ιπτάμενο άρμα του, το οποίο έσερναν Κύκνοι και επέστρεφε πάλι την άνοιξη στη Δήλο και στους Δελφούς. Ο γυρισμός του Απόλλωνα γιορτάζονταν στους Δελφούς κάθε εαρινή ισημερία, με τα «Θεοφάνια» ενώ υπήρχε και ο Αστραφτερός Κύκνος που συμβόλιζε το ιπτάμενο άρμα του θεού. Οι πρώτοι κάτοικοι της Δήλου πρέπει να ήταν Κάρες, που γύρω στο 2500 π.Χ. έκτισαν ελλειψοειδείς καλύβες στην κορυφή του Κύνθου από όπου μπορούσαν εύκολα να εποπτεύουν και να ελέγχουν τη μι-

62

κρή κοιλάδα και τη θάλασσα ολόγυρα. Περί το τέλος του 15ου π.Χ. αιώνα ήρθαν οι Μυκονιάτες και εγκαταστάθηκαν στην κοιλάδα. Η λατρεία του Απόλλωνα στη Δήλο πιστεύεται ότι ήλθε 5 αιώνες αργότερα, στο γύρισμα της 1ης χιλιετίας, από τους Ίωνες θαλασσοπόρους, οι οποίοι τον είχαν ήδη γνωρίσει στην Κλάρο και στα Δίδυμα, τα δύο μεγάλα μικρασιατικά ιερά της Μιλήτου. Γεννήθηκε στην Δήλο ως νέος θεός προστάτης παραμερίζοντας όλες τις παλαιότερες θεότητες που δεν υποχώρησαν χωρίς δυσκολία, όπως φαίνεται χαρακτηριστικά από τον μύθο της γέννησής του. Το Απολλώνιο Ιερό, αρχικά τελούσε υπό την κηδεμονία της Νάξου και έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του στους αρχαϊκούς χρόνους (7ος-

6ος αιώνες π.Χ.) και στην κλασική περίοδο (5ος – 4ος αι. Π.Χ.) Έλληνες από όλα τα μέρη της Ελλάδας έρχονται στη Δήλο για να λατρέψουν τον θεό του φωτός Απόλλωνα και θεά της Σελήνης Άρτεμη. Κατά τον 6ο π.Χ.αιώνα, η κυριαρχία της Νάξου άρχισε να υποχωρεί και οι σχέσεις της Δήλου με την «μητρόπολη της Ιωνίας», όπως άρεσε στους Αθηναίους να αποκαλούν τη πόλη τους, αναβαθμίστηκαν και πήραν συγκεκριμένη μορφή. Περίπου το 540 π.Χ., ο τύραννος Πεισίστρατος εγκαινιάζει την αθηναϊκή επιρροή με την πρώτη κάθαρση της Δήλου. Εκμεταλευόμενος έντεχνα έναν παλιό χρησμό που απαγόρευε την ταφή στη Δήλο, απομάκρυνε όλους τους τάφους που ήταν ορατοί από το Ιερό του Απόλλωνα.

ΜΕΡΟΣ Α΄ Το 478 π.Χ. οι Αθηναίοι συγκροτούν τη Συμμαχία της Δήλου και την Ιωνική Αμφικτιονία. Η συμμαχία ήταν μια πολιτική και στρατιωτική ένωση περίπου 150 αρχαίων ελληνικών, κυρίως ιωνικών πόλεων, υπό την κηδεμονία των Αθηνών. Με τις εισφορές όλων των μελών δημιουργήθηκε κοινό ταμείο το οποίο φυλασσόταν εντός του ιερού του Απόλλωνα στη Δήλο. Αθηναίοι και οι σύμμαχοί τους θεωρούσαν το Ιερό του Απόλλωνα το πλέον ασφαλές μέρος για να φυλάξουν το ταμείο τους. Και αυτό γιατί το Ιερό έχαιρε του σεβασμού όλων, ακόμα και των Περσών και κανένας δεν θα τολμούσε να το λεηλατήσει. Το 454 π.Χ. ο Περικλής μετέφερε το ταμείο της συμμαχίας στην Αθήνα. Έκτοτε και με ττην πάροδο του χρόνου η συμμαχία εξασθενεί και εμφανίζονται οι Μακεδόνες. Τριάντα χρόνια αργότερα, το 426 π.Χ. οι Αθηναίοι, με πρόσχημα έναν λοιμό, αποφασίζουν την δεύτερη κάθαρση της Δήλου. Απαγόρευσαν στους κατοίκους όχι μόνο να πεθαίνουν στο ιερό νησί, αλλά και να γεννιούνται. Συγχρόνως όλοι οι τάφοι ανοίχτηκαν και μεταφέρθηκαν, σε έναν κοινό τάφο, στη Ρήνεια. Σταθμός για την οικονομική ανάπτυξη της Δήλου ήταν το 166 π.Χ., όταν οι κυρίαρχοι Ρωμαίοι κήρυξαν ατέλεια για το λιμάνι της. Έμποροι, εφοπλιστές, τραπεζίτες από όλο τον τότε γνωστό κόσμο εγκαταστάθηκαν στο μικρό νησί προσελκύοντας τεχνίτες, οικοδόμους διακοσμητές, γλύπτες για να κτίσουν πολυτελείς κατοικίες, ώστε μέσα σε λίγες δεκαετίες η Δήλος έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της οικουμένης. Στο νησί εγκαθίστανται επίσης Αιγύπτιοι, Φοίνικες, Σύροι, που αφήνουν το αποτύπωμα των δικών τους θρησκειών. Υπολογίζεται ότι στις αρχές του 1ου αι. π.Χ. σ’ αυτό το μικρό νησί, κατοικούσαν περίπου 30.000 άνθρωποι και ότι στα λιμάνια του ήταν δυνατόν να διακινηθούν κάθε χρόνο 750.000 τόνοι εμπορευμάτων. Στην ευημερία της Δήλου συνέβαλλε και η θέση της στο κέντρο των Κυκλάδων, που την καθιέρωσε ως κέντρο διερχομένων ταξιδιωτών. Ήταν στο μέσο του ταξιδιού όσων ταξίδευαν από την ηπειρωτική Ελλάδα προς την Ιωνία, τα ανατολικά νησιά Χίο, Σάμο, Ρόδο και τη Κρήτη. Οι καλές και φιλικές σχέσεις των Δηλίων με τη Ρώμη ήταν η κύρια αιτία της καταστροφής της. Λεηλατήθηκε και καταστράφηκε δύο δυο φορές: το 88 π.Χ. από τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, που ήταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους και το 69 π.Χ. από τους πειρατές του Αθηνόδωρου, συμμάχου του Μιθριδάτη. Από τότε το νησί έπεσε σε παρακμή και σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

Η συνέχεια του αφιερώματος στο επόμενο τεύχος.

Η υπερφορολόγηση των ναυτικών θα φέρει τα αντίθετα των αναμενόμενων αποτελέσματα. Η Ελληνική Ναυτιλία θα χάσει άξια και έμπειρα στελέχη και πληρώματα, γεγονός που θα την υποχρεώσει να στραφεί προς άλλες σημαίες. Οι επιπτώσεις για την πολιτεία θα είναι άμεσες και δυσμενείς. Μαρίνος Τσάμης ................................................................................................... Αργά ή γρήγορα δεσπόζει το «απόλυτο μηδέν». Όσο πιο γρήγορα το «χωνέψουμε», τόσο πιο γρήγορα θα βγούμε από την μέγγενη που μας σφίγγει. Πάνος Μηνόγιαννης ................................................................................................... Οι Θεές… Μικρός πίστεψα στις γυναίκες Θεές. Όταν τις συνάντησα με συντρόφεψαν αόρατες μεταφυσικές. Όταν τις προσκύνησα με έσωσε το θαύμα τους…

Επίκαιροι στίχοι του Νίκου Γκάτσου: Πότε θ’ ανθίσουνε τούτοι οι τόποι πότε θα ‘ρθουνε καινούργιοι άνθρωποι να συνοδεύσουνε τη βλακεία στην τελευταία της κατοικία

Δημήτρης Μηνδρινός Σπύρος Ραδίτσας ................................................................................................... Για την αποφράδα επέτειο της 29ης Μαΐου 1453 υπογραμμίζονται οι τελευταίοι στίχοι από το ποίημα «Πήραν την Πόλη, πήραν την...», του καλού συνάδελφου Μάρκου Συνοδινού Θέλημα λέχθηκε Θεού Η Πόλη να τουρκέψει Και λάθη τα σκεπάσανε Μ’ αυτήν την τέτοια λέξη. Φρίξος Δήμου ...................................................................................................

Από τα γραφόμενα στους τοίχους: «Με το τάξιμο κερδίζεις, με το δόσιμο πάντα χάνεις» Βασίλειος Παπαγιάννης

Είμαστε νέοι μ’ όνειρα πολλά κι ανοιξιάτικες ελπίδες το ποτάμι της ζωής ακολουθήσαμε και προχωρήσαμε άλλοι εδώ βρεθήκαμε κι άλλοι παραπέρα

Μάρω Δήμου ...................................................................................................

ΤΑ ΕΠΤΑ ΘΑΝΑΣΙΜΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ Της Ρίας Στρίγκου

Όταν ήμουν μικρός ήθελα να πετάξω ψηλά, όμως μου έλειπαν τα φτερά. Ωστόσο με βοήθησε να το επιχειρήσω ένας άνθρωπος που ούτε και εκείνος είχε φτερά, είχε όμως περίσσευμα ψυχής και αγάπης για μένα, ο παππούς μου.

Οι

γονείς μου ήταν καλλιτέχνες, ο πατέρας μου ζωγράφος και η μητέρα μου γλύπτρια. Όταν τους έβλεπα αναρωτιόμουν πως νοιώθει κάποιος όταν είναι τόσο όμορφος και διάσημος. Ο πατέρας μου έμοιαζε σαν μεγαλόσωμος Απόλλωνας και η μητέρα μου σαν την Αφροδίτη. Έμοιαζαν σαν μόλις να είχαν βγει από το εργαστήρι του Φειδία. Θεούς τους έβλεπα. Ήταν ψηλοί και όμορφοι και έμοιαζαν πολύ με τα αγάλματα που είχαμε στον κήπο μας, όλα έργα της μητέρας, ο πατέρας τους είχε μεγάλη αδυναμία και αρκετά είχαμε και μέσα στο σπίτι μας. Ένα σπίτι στην Κηφισιά μεγαλόπρεπο σαν παλάτι, εκεί ζούσα με τους γονείς μου τον παππού και το υπηρετικό προσωπικό. Καμάρωνα πολύ με το σπίτι μας, με τους γονείς μου και με τα πλούτη μας. Ήδη είχα ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα την ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ. Ο παππούς ήταν ναυτικός μάγειρας, τώρα είναι συνταξιούχος. Η ιστορία της οικογένειας μου δεν είναι με οικόσημο ούτε και από τζάκι, ειδικά της μητέρας ήταν αρκετά φτωχή κάτι ανάλογο και του πατέρα. Γνωρίστηκαν στην σχολή καλών τεχνών και πριν καλά- καλά τελειώσουν βρέθηκα εγώ να βιάζομαι να βγω στον κόσμο. Τι να έκαναν παντρεύτηκαν. Πέτυχαν στις δουλείες τους και η αλήθεια είναι ότι δούλευαν πολύ σκληρά, μα είχαν και ταλέντο μεγάλο και μαζί με όλα αυτά είχαν και το όνειρο για μένα να γίνω και εγώ κάτι μεγάλο και ξεχωριστό. Ήμουν το

64

Τα Επτα Θανασιμα Αμαρτηματα μοναχοπαίδι τους, ήθελαν να γίνω κάτι σαν αυτούς κάτι μεγάλο και τρανό, έλα όμως που εγώ είχα άλλα σχέδια. Δεν ήθελα σπουδές και τέχνες εμένα με τραβούσε η θάλασσα, άσε που δεν είχα και κανένα ταλέντο για τίποτα. Όμως είχα το χάρισμα να καταλαβαίνω αν κάποιος είχε ταλέντο για κάτι η όχι. Σπουδές λοιπόν πέρα από το λύκειο δεν έκανα. Όπως είπα και ποιο πριν μικρός πίστευα ότι ο πατέρας ήταν Θεός. Λίγο μεγαλύτερος όμως γύρω στα πέντε μου διαπίστωσα ότι ήταν άνθρωπος και έμεινα έκπληκτος. Ο πατέρας μου ήτανε πότης, μέχρι τότε όμως δεν καταλάβαινα τίποτα, Σε κάποια φάση σε έναν καυγά με την μητέρα μου το διαπίστωσα, άκουγα χωρίς εκείνοι να το ξέρουν, έπεσα από τα σύννεφα που βρισκόμουν, ευτυχώς που ήμουν ξαπλωμένος στο κρεβάτι μου. Και την μητέρα μου Θεά την είχα, μα αυτή ήταν Θεά, σαν την Ήρα καλή και κακιά μαζί, όπως ακριβώς η Ήρα. Μεγαλώνοντας άκουσα και άλλους πολλούς καυγάδες, άρχισα τότε να κλείνω προς τον παππού και να του λέω τις σκέψεις μου και τα όνειρα μου. Του είπα πόσο αγαπούσα την θάλασσα, του έλεγα πόσο έντονα ένοιωθα την λαχτάρα μου για αυτό το υγρό στοιχειό πόσο ήθελα να μπαρκάρω και να μην σπουδάσω τίποτα. Να γίνω ναυτικός ήθελα έτσι απλά ναύτης. Εκτός από το σπίτι στην Κηφισιά είχαμε κάνει σε κάποιο νησί και το εξοχικό μας. Πρώτοι εγώ και ο παππούς μόλις έκλειναν τα σχολεία πηγαίναμε για το νησί. Εγώ σε όλο το ταξίδι στην πλώρη βρισκόμουν, τρέλα μεγάλη είχα, ταξίδευα στην πλώρη κοιτώντας εμπρός μου μόνο την θάλασσα. Την έβλεπα πριν ξεκινήσει το καράβι πολλές φορές οργισμένη να δέρνει το ακρογιάλι με αφρούς και να προσπαθεί να φτάσει στην καρδιά της γης για να σβήσει τις φωτιές της. Παρακολουθούσα τους ναύτες και το υπόλοιπο πλήρωμα να τρέχουν ο καθένας για την δουλειά του, έβλεπα το καράβι να σηκώνει άγκυρα να βγαίνει από το λιμάνι και να αρμενίζει στα ανοιχτά, τότε η καρδιά μου φτερούγιζε σαν θλιβερό πουλάκι, πότε-πότε επιτέλους θα έλθει και εμένα η σειρά μου; Όλα με έκραζαν να πάω μαζί της, η ψυχή μου κατάντησε άλλον πόθο να μην έχει παρά μόνο το ταξίδι. Στο νησί είχα και την παιδική μου αγάπη την Κατινίτσα άλλα όνειρα και για το Κατινάκι, ο παππούς μου γνώριζε τους δύο μεγάλους πόθους μου, δεν ήξερα τι να διαλέξω να μείνω να σπουδάσω για το Κατινάκι, ή να φύγω για την θάλασσα; Ο παππούς μου έλεγε πες θάλασσα πες γυναίκα το ίδιο κάνει. Όταν κατέβαινα στα καφενεία στο νησί άκουγα πολλούς ναυτικούς να λένε. Αχ και να είχα έστω και ένα μικρό αμπελάκι στην στεριά και θα έφευγα μακριά της. Ήξερα ότι πολλοί από αυτούς δεν είχαν μόνο ένα μικρό αμπελάκι, είχαν πολύ περισσότερα ,αλλά και αν δεν είχαν θα μπορούσαν να πάρουν. Τους άκουγα και ήθελα πολύ να μάθω το μυστήριο που έκρυβε αυτή η αγάπη τους για την θάλασσα, αλλά και αυτή η επιθυμία τους να φύγουν και να την αφήσουν και όμως δεν έφευγαν. Λίγο λοιπόν από τον παππού που τον έβαζα να μου διηγείται διάφορα από τα ταξίδια του, λίγο από αυτά που άκουγα αντί να πάρω τα βουνά όπως λένε πήρα τις θάλασσες. Ούτε σπουδές ούτε τέχνες, μόλις τέλειωσα λοιπόν το Λύκειο δρόμο για φυλλάδιο και ψάξιμο για μπάρκο. Ναύτης, μούτσος δεν με ένοιαζε, αρκεί να έβρισκα. Όταν το ανακοίνωσα στους γονείς μου έμειναν άναυδοι, η Σμαραγδή η μητέρα μου τραβούσε τα μαλλιά της, ο πατέρας μου τα γένια του (όντας καλλιτέχνης βλέπεις). Ο παππούς όταν άκουγε τους καυγάδες μας γελούσαν και τα μουστάκια του από την χαρά του ότι είχα πάρει από αυτόν. Οι γονείς μου τα έβαλαν και μαζί του, ότι τάχα μου ξεσήκωνε το μυαλό με τις ιστορίες του. Εκείνος πάλι έλεγε. Αφήστε το παι-

δί να κάνει αυτό πού θέλει μόνο τότε θα είναι ευτυχισμένο, και άμα δει πως δεν τα καταφέρνει θα ψάξει και θα τον εύρη τον δρόμο του. Πέρασε το δικό μου. Όταν μπαρκάρισα πέταξα στα ουράνια, δεν έβλεπα την ώρα να πατήσω στην κουβέρτα. Ρίχτηκα με τα μούτρα στην δουλεία έκανα παιχνίδι την ανεμόσκαλα και όσο ποιο ψηλά ανέβαινα τόσο ποιο καλά ένοιωθα. Δεν με ένοιαζε τίποτα έφτανε που ανέβαινα ψηλά και έβλεπα την θάλασσα κάτω να σχίζεται στο πλου του καραβιού και την ένοιωθα υποτακτική μου. Άρχισα να βλέπω τους στεριανούς με θλίψη, και έλεγα με την αλαζονεία που με χαρακτήριζε (και από αυτήν είχα μπόλικη) μα τώρα αυτοί ζουν; Ταξίδευσα δύο χρόνια περίπου, όταν επέστρεψα σπίτι ήμουν άφραγκος, και πάντα στο μέλλον έτσι επέστρεφα. Μαθημένος στην άνετη ζωή και στα πλούτη μας δεν λογάριαζα και πολύ τα χρήματα. Σε κάθε λιμάνι ότι έβγαζα τα έτρωγα, Γλέντια, γυναίκες, ποτά. Είχα βλέπεις και το δεύτερο θανάσιμο αμάρτημα την ΛΑΓΝΕΙΑ, αλλά ούτε και αυτό το είχα καταλάβει. Σε ένα μου μπάρκο που κράτησε κοντά δύο χρόνια πήρα ένα γράμμα από την μητέρα μου. Νικόλα μου πάει ο πατέρας σου, έμειναν μόνο οι δόξες του και τα έργα του και το καντήλι που του ανάβει ο παππούς σου για την ψυχή του καθώς λέει, εγώ όπως ξέρεις δεν το κάνω γιατί δεν τα πολύ πιστεύω. Νοιώθω όμως παρηγοριά όταν βλέπω το καντήλι αναμμένο μπροστά στην φωτογραφία του. Μόλις μπορέσω θα του κάνω την προτομή του και το καντήλι του θα το ανάβει εκεί ο παππούς σου. Μια φορά που καθόμουν ένα σούρουπο και ρέμβαζα την θάλασσα τον ένοιωσα δίπλα μου. Εκεί μιλήσαμε μόνοι οι δύο μας στην μέση της θάλασσας. Εγώ καθισμένος στην πλώρη και εκείνος να πετάει δίπλα μου με απλωμένα τα φτερά σαν άγγελος, και κουβεντιάζαμε και είπαμε όσα δεν είχαμε πει σε όλη μας την ζωή. Μέσα σε όλα μου είπε. Γιατί παιδί μου το έκανες αυτό; Τι έπαθες, το σκέφθηκες καλά να γίνεις ναύτης; Εσύ το παιδί μου, με τόσα αγαθά, τόσα πλούτη, τόσους ορίζοντες που ανοίγονταν εμπρός σου, για να κάνεις ότι ήθελες; Γιατί να σε πάρει η θάλασσα μακριά μας; Πρώτη φορά άκουγα τόση γλύκα στην φωνή του πατέρα. Ναι το σκέφθηκα του είπα, μπορεί να σας φάνηκε κακό και ψυχρό αυτό που έκανα αλλά δεν δύναμαι να κάνω διαφορετικά. Δεν μπορώ να ζήσω αλλιώτικα. Με έκραζε η θάλασσα, μη μου βάζεις ενοχές ότι εγώ φταίω για τον θάνατό σου, και τα μάτια μου έτρεχαν ποτάμι. Καλά παιδί μου είπε κάνε όπως θες, άλλωστε το έχεις κάνει κιόλας. Εγώ έκανα ότι μπορούσα για να μη σε πάρει η θάλασσα, ξέρεις πως ούτε έξοδα λυπόμουν ούτε λόγια για να σε πείσω να μην πας. Θυμήσου μόνο όταν σε κουράσει η θάλασσα να μην με αναθεματίσεις, Έχε μόνο την ευχή μου και την αγάπη μου. Ήταν η πρώτη ευχή που μου έδινε και εμένα η πρώτη μου θλίψη. Στα λιμάνια συνέχιζα ότι δούλευα να τα τρώγω, σε όλα τα ήθελα όλα, ήμουν ΛΑΙΜΑΡΓΟΣ. Νάτο και το τρίτο θανάσιμο αμάρτημα, μα ούτε και αυτό το είχα καταλάβει (κακομαθημένος με τα πολλά που μου πρόσφερε η οικογένεια μου) γύρναγα πάντα δίχως φράγκο. Καλά σκεφτόμουν που είχαμε μεγάλη περιουσία, αλλά από τον καιρό που πέθανε ο πατέρας τα διαχειρίζονταν όλα η κυρία Σμαραγδή άλλωστε σε εκείνη τα είχε αφήσει ο πατέρας. Ο Θεός μου ,ο πατέρας τίποτα σε εμένα το μοναχοπαίδι του, μόνο την ευχή του και την αγάπη του. Με έπιασε ΟΡΓΗ τέταρτο θανάσιμο αμάρτημα, αλλά ούτε και αυτό το είχα σκεφθεί. Οργή για τον πατέρα που δεν μου άφησε τίποτα, οργή για την μητέρα που όταν επέστρεφα κάτι λίγα ψίχουλα μου έδινε για κανένα καφέ και καμιά βόλτα. Πέρασα περίπου πέντε χρόνια στα καράβια και άρχισα να

65

Τα Επτα Θανασιμα Αμαρτηματα

βαριέμαι όχι την θάλασσα την δουλειά. Άρχισα να σκέπτομαι και εγώ, να είχα ένα αμπελάκι στην στεριά μαύρη πέτρα θα έριχνα πίσω μου, αλλά αυτά δεν τα έλεγα για την θάλασσα που εξακολουθούσα να την λατρεύω τα έλεγα για τη δουλειά, αυτή με κούραζε. Όχι που δεν θα είχα και το πέμπτο θανάσιμο αμάρτημα την ΟΚΝΗΡΙΑ. Ύπνο βαθύ εγώ. Σκεπτόμουν τον αμπελάκι στην στεριά κάπου ψηλά κιόλας για να έβλεπα και την θάλασσα, μα που λεφτά για το αμπελάκι και για το κάθε τι που επιθυμούσα. Η κυρία Σμαραγδή η μεγάλη γλύπτρια η γυναίκα του ξακουστού ζωγράφου φράγκο δεν έδινε, ούτε για τις ανάγκες μου και πολύ περισσότερο για τις επιθυμίες μου. Άρχισα να τα σκέφτομαι και να τα θέλω όλα. Έκτο θανάσιμο αμάρτημα η ΑΠΛΗΣΤΙΑ. Όταν γύρναγα από μπάρκο και της ζήταγα κάτι παραπάνω μου έλεγε, θάλασσα δεν ήθελες; Θάλασσα φάε, ή μάλλον πιες την γιατί δεν τρώγεται. Ξανά στα καράβια από πείσμα αυτή την φορά, από εταιρεία σε εταιρεία και από καράβι σε καράβι, καταλάβαιναν την τεμπελιά μου και με έστελναν από εκεί που ερχόμουν. Αυτό κράτησε άλλα τρία χρόνια. Όταν έμαθα για τον θάνατο του παππού, αποφάσισα να γυρίσω στην πατρίδα, τότε ένοιωσα για δεύτερη φορά θλίψη, ήταν το δεύτερο αγαπημένο πρόσωπο που έχανα μετά τον πατέρα, τόσα πλούτη και εγώ στα καράβια ναύτης; Πήρα λοιπόν την απόφαση και γύρισα. Μου άρεσε η θάλασσα και ήξερα ότι θα μου λείψει, έλα όμως που τα ήθελα όλα και τον σκύλο χορτάτο και την πίτα αφάγωτη, ήταν και η κυρά Σμαραγδή που την σκεπτόμουν και μόνη της και με πονούσε πολύ. Σε μια περισυλλογή μου ήρθαν έτσι ξαφνικά στο μυαλό μου τα θανάσιμα αμαρτήματα που είχα. ΑΛΑΖΟΝΕΙΑ, ΛΑΓΝΕΙΑ, ΛΑΙΜΑΡΓΙΑ, ΑΠΛΗΣΤΙΑ, ΟΡΓΗ, ΟΚΝΗΡΙΑ. Έμεινα εκεί όσο και να έσπαγα το κεφάλι μου να θυμηθώ ποιο ήταν το έβδομο δεν τα κατά-

66

φερνα, αυτό μου έδινε μια μικρή παρηγοριά. Ξεμπαρκάρισα λοιπόν και παίρνοντας ένα ταξί δρόμο προς την Κηφισιά στο πατρικό μου. Είχα μαζέψει και μερικά χρήματα γιατί δεν ήξερα τι με περίμενε. Στο αρχοντικό μας, έτσι το σκεφτόμουν και ας ήξερα ότι έκανα πάλι το αμάρτημα της αλαζονείας. Όταν έφτασα το βρήκα κλειστό ο κήπος εγκαταλειμμένος. Μπήκα διστακτικά με τα κλειδιά μου, το σπίτι άδειο όλα τα έπιπλα σκεπασμένα με σεντόνια και με καλύμματα, έρημο το σπίτι. Όταν μπήκα στο σαλόνι έμεινα άφωνος, η προτομή του πατέρα πάνω σε βάθρο ξέσκεπη δέσποζε στο χώρο. Από τους γείτονες έμαθα ότι όταν πέθανε και ο παππούς έφυγε και η μάνα πήγε στο νησί μόνιμα. Έμεινα λίγες μέρες και σκεπτόμουν τι να κάνω. Περνούσαν και τα λόγια του πατέρα όταν ανταμώσαμε τελευταία φορά εγώ στην πλώρη και εκείνος άγγελος να ακολουθεί το καράβι. Άμα την βαρεθείς και μετανιώσεις μη με αναθεματίσεις, έκανα ότι μπορούσα, ούτε έξοδα λογάριαζα ούτε λόγια μα εσύ δεν άκουγες. Έχε λοιπόν την ευχή μου και την αγάπη μου. Τότε σαν αστραπή πέρασε από το μυαλό μου ότι δεν μιλούσε για την θάλασσα αλλά για την δουλειά. Πόσο καλά έπρεπε να με ήξερε, Θα γνώριζε οπωσδήποτε όλα τα ελαττώματα μου, έτσι λοιπόν τα άφησε όλα στην μητέρα και την άφησε εκείνη να πράξει όπως ήθελε. Από τότε πού τα είπαμε στην πλώρη του καραβιού δεν τον είχα ξανά δει ποτέ μου ούτε στα όνειρα μου ούτε στην φαντασία μου και τώρα τον έβλεπα να είναι μέσα στο σαλόνι και όταν κοίταζα την προτομή του, νόμιζα ότι τα μάτια του μου κρυφογελούσαν. Αποφάσισα να πάω στο νησί στην μητέρα μου. Πήρα λοιπόν το πρώτο καράβι για το νησί και κατευθείαν στην πλώρη. Έβλεπα την θάλασσα και νόμιζα ότι με άρπαξε η τύχη στα φτερά της με έκανε σβούρα και με πέταξε στην γη. (Με έπιασε πάλι οργή). Έφυγα

Της Ρίας Στρίγκου και πήγα και κάθισα σε μια γωνιά στο σαλόνι της τρίτης θέσης. (Που λεφτά για πρώτη θέση και μεγαλεία).Ούτε για καφέ δεν ξόδευα ,κράταγα μερικά χρήματα γιατί δεν ήξερα πως θα με αντιμετώπιζε η Μάνα. Από τότε που μπήκα στην θάλασσα είχα κόψει το μητέρα και την έλεγα μάνα και στην σκέψη μου ακόμα. Κάποια στιγμή έφτασα, κατέβηκα από το καράβι κρατώντας την βαλίτσα μου και πήρα τον δρόμο για το εξοχικό μας . Αρχοντικό και αυτό, αχ αυτή η αλαζονεία μου. Είχε πάρει να σουρουπώνει όταν έφτασα. Έμεινα ξαφνιασμένος να κοιτάζω το σπίτι. Τα παράθυρα ανοιχτά, οι κουρτίνες να ανεμίζουν στο ελαφρύ αεράκι και ήταν ολόφωτο, από την είσοδο τον κήπο μέχρι τον δεύτερο όροφο. Προχώρησα σαστισμένος, πήγα να χτυπήσω το κουδούνι αν και είχα κλειδιά, δεν ήθελα να ανοίξω δεν ήξερα τι με περίμενε και με έπιασε φόβος, μα η πόρτα ήταν μισάνοιχτη. Έσπρωξα δειλά και στάθηκα ακίνητος στο κατώφλι, τότε έτρεξε επάνω μου η κυρά Σμαραγδή (Έτσι την έλεγα πια Μάνα και κυρά Σμαραγδή) με πήρε αγκαλιά και με έπνιξε στα φιλιά. Όταν ύστερα από αρκετή ώρα συνήλθαμε και οι δύο ,καθισμένοι στον καναπέ κρατιόμαστε από τα χέρια και τα λέγαμε. Σε περίμενα γιέ μου έμαθα από τον γείτονα μας ότι είχες έλθει, του είχα πει μόλις έλθεις να με ειδοποιήσει, και από τότε μέρες έχω το σπίτι ανοιχτό και ολόφωτο. Σε αποθύμησα γιε μου, και εγώ Μάνα και εγώ σε αποθύμησα κυρά Σμαραγδή. Τραβήχτηκε λίγο από την αγκαλιά μου και με κοίταξε περίεργα, μετά έσκασε στα γέλια. Καλώς ήρθες στο σπιτικό σου γιε μου, χρόνια είχα να ακούσω το Μάνα και το κυρά από τον καιρό που ήταν και ο παππούς σου στην θάλασσα, μου έγινες λοιπόν ναυτικός; Δεν το περίμενα η κυρία Σμαραγδή η μεγάλη γλύπτρια να με δεχτεί έτσι, μάνα όμως βλέπεις απαρνιέται το παιδί της; Ο μόνος άνθρωπος που δεν σε απαρνιέται και σε αγαπά ότι και να είσαι. Από την άλλη κιόλας μέρα πήρα την κυρά Σμαραγδή από το χέρι και βόλτες στο νησί κάθε Ηλιοβασίλεμα. Ανεβαίναμε στο χωριό αλλάζαμε χαιρετισμούς με τους συντοπίτες μας. Καλησπέρα εμείς, καλή σου εσπέρα εκείνοι, καλή νύχτα εμείς, καλό ξημέρωμα εκείνοι. Μαθαίναμε σιγά-σιγά με την κυρά Σμαραγδή τον τρόπο που μιλούσαν στο νησί. Κάποιο πρωινό κατέβηκα μόνος μου στο χωριό, εκεί στο διάβα μου συνάντησα το Κατινάκι την παλιά μου αγάπη, σταματήσαμε κοιταχτήκαμε και μιλήσαμε. Είχε γίνει μια ανδρό-γυναίκα κοντά 1,80 ύψος με έφθανε σχεδόν. Έμαθα πως είχε παντρευτεί ,είχε δύο παιδιά και την φώναζαν πλέον Κατίνα. Είχε και δύο γάμπες μέσα στην τρίχα, και ένα μουστάκι αν αξύριστο έμοιαζε. Την χαιρέτισα και έφυγα για το σπίτι. Άραγε αν άκουγα τον πατέρα και είχα μείνει στην στεριά, ίσως να είχα πάρει την Κατίνα ,τον μεγάλο μου έρωτα, έτσι νόμιζα τότε, δηλαδή την σημερινή Κατίνα με το 1,80 ύψος τις τριχωτές γάμπες και το αξύριστο μουστάκι, και τα παιδιά της να ήτα δικά μου παιδιά. Είχα τότε έρωτα με την Κατίνα πήγαινα σπίτι της τακτικά, ναυτικός ο πατέρας της καπετάνιος και με δικό του καράβι. Είχε γυρίσει του κόσμου τις θάλασσες και είχε βγάλει πολλά χρήματα, μετά πούλησε το καράβι αγόρασε κτήματα, χωράφια, αμπελάκια και περιβόλια μούντζωσε την θάλασσα για πάντα. Ζήλεψα. Σταμάτησα απότομα νάτο και το έβδομο θανάσιμο αμάρτημα η ΖΗΛΙΑ. Σκέφθηκα και συνειδητοποίησα ότι είχα πλέον και τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Δεν είχα αφήσει κανένα αμάρτημα παραπονεμένο, όλα επάνω μου τα είχα. Νάτο λοιπόν και το έβδομο αμάρτημα που έσπαγα το κεφάλι μου τόσο καιρό να το βρω. Ζήλεψα τον πατέρα της Κατίνας που μούντζωσε την θάλασσα και έκανε το καράβι του χωράφια και αμπέλια. Ζήλεψα τη Κατίνα (και ας έφυγα τρέχοντας

όταν είδα πως έγινε) την ζήλεψα για την ξενοιασιά της, να μην την νοιάζει αν οι γάμπες της είχαν τρίχες, αν είχε μουστάκι. Ζήλεψα που παντρεύτηκε και έκανε παιδιά και ας μην την ήθελα. Γύρισα βιαστικός στο σπίτι, Μύριζε φαγητό και μια άλλη γνώριμη μυρωδιά, πυλό και γύψο. Η Μάνα ήταν στην κουζίνα και μαγείρευε η ίδια και δίπλα στο μεγάλο τραπέζι δούλευε τον πυλό για κάτι που έφτιαχνε. Μητέρα φώναξα γύρισα, γύρισε και εκείνη ξαφνιασμένη, πήγα κοντά της την φίλησα και τότε είδα ότι έφτιαχνε ένα καράβι. Το φτιάχνω για εσένα μου είπε, εσύ αγαπάς μόνο την θάλασσα, όχι την δουλεία της έτσι το καράβι που σου φτιάχνω είναι πήλινο και τα πήλινα καράβια δεν ταξιδεύουν. Ξέρεις της είπα, θέλω να μιλήσουμε. Της είπα τότε για τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα που είχα, αν ήταν γιε μου θανάσιμα θα είχες πεθάνει είναι ανθρώπινα συναισθήματα, πολέμησε αυτά τα πάθη σου, γιατί και για πάθη αναφέρονται και κοίταξε να προχωρήσεις στην ζωή σου. Σκέψου τι θέλεις να κάνεις και εγώ θα είμαι από κοντά σου για ότι χρειαστείς. Εμείς, δηλαδή εγώ και ο πατέρας σου ξέραμε, όμως σε αφήσαμε να κάνεις αυτό που νόμιζες πως ήθελες. Σκέφθηκα καλά τα λόγια της μητέρας, δίχως να το καταλάβω άρχισα πάλι να την φωνάζω μητέρα, πήρα την απόφαση να μείνω στο νησί και να ασχοληθώ με τα κτήματα μας. Έβαλα εργάτες να δουλεύουν και όλη μέρα ήμουν και εγώ από κοντά και πολύ με γέμιζε αυτή η δουλειά. Κάποια στιγμή επιτέλους κατάλαβα ότι αυτό ήθελα να κάνω, όμως πάντα φρόντιζα από εκεί που δούλευα να βλέπω την θάλασσα, και συχνά κατέβαινα στον γιαλό και έπιανα κουβέντα μαζί της και της έλεγα ότι δεν μπορούσα να πω στην μητέρα μου. Είχα βάλει όμως και ένα σκοπό. Με την συμφωνία της μητέρας έκανα ένα κτήριο στο χωριό και στέγασα όλα τα έργα του πατέρα όσα βέβαια ήταν απούλητα και όλα τα γλυπτά της μητέρας και μια μεγάλη βιβλιοθήκη για τα παιδιά, αλλά δεν έλλειπαν και έργα και για τους μεγαλύτερους. Ζήτησα την άδεια και την βοήθεια του Νομάρχη και έγινε αυτό το κτήριο το πολιτιστικό κέντρο του νησιού. Στον προθάλαμο μπήκε το άγαλμα, η προτομή του πατέρα μου, και αφιερώθηκε στην μνήμη του, η δωρεά έγινε από την μητέρα και γράφτηκε και το όνομα της. Σιγά-σιγά νόμιζα, ότι απέβαλα μερικά από τα θανάσιμα αμαρτήματα μου, που η μητέρα τα έλεγε ανθρώπινα συναισθήματα και μπορεί να είχε και δίκιο. Ένα βράδυ το έφερε η κουβέντα και αναφερθήκαμε στον παππού, τον πατέρα της. Ξέρεις μου είπε έχεις πάρει και λίγο από τον παππού σου, έτσι και εκείνος πίστευε σε μερικά πράγματα που ήταν μόνο μέσα στο μυαλό του. Σκέψου ότι είχε πάρει μια γυναίκα, την γιαγιά σου που την έλεγαν Αδαμαντία, μετά έκανε έξη κόρες, τότε με πρώτη εμένα άρχισε να μας βγάζει ονόματα πού είχαν σχέση με τα πλούτη. Αδαμαντία την γυναίκα του και μετά οι κόρες. Σμαραγδή, Ζαφειρένια, Ρουμπίνι, Μαργαριταρένια, Χρύσα και Ασημίνα. Εγώ τόσα χρόνια δεν είχα σκεφθεί καθόλου τα ονόματα που είχαν οι θείες μου, κοίταζα την μητέρα μου σαστισμένος, εκείνη σκασμένη στα γέλια μου είπε πως ο παππούς έλεγε τις επτά γυναίκες που είχε στο σπίτι του ,τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα του. Γέλασα και εγώ χαρούμενα και σκέφθηκα την τελευταία συνάντηση με τον πατέρα στο καράβι, ναύτης εγώ άγγελος εκείνος και τα λόγια του τα τελευταία. Την αγάπη μου και τη ευχή μου γιε μου. Έτσι που λες συνέχισε η μητέρα, κανένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα του δεν του έδωσε τίποτε, ούτε διαμάντια, ούτε σμαράγδια, ούτε ζαφείρια, ούτε ρουμπίνια, ούτε μαργαριτάρια, ούτε χρυσάφια, ούτε ασήμι. Μόνο αγάπη εισέπραξε από αυτά τα θανάσιμα αμαρτήματα του.

67

Τα δύο ανώτατα διοικητικά όργανα της Λέσχης, όπως προέκυψαν από τις αρχαιρεσίες της 27ης Απριλίου 2017

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

1. Τσάμης Μαρίνος 2. Γαβιώτης Άγγελος 3. Βουτσινάς Διονύσιος

4. Μηνόγιαννης Παναγιώτης 5. Παπαδόπουλος Δημοσθένης 6. Γερασίμου Χρήστος 7. Ραδίτσας Σπύρος

Πρόεδρος Αντιπρόεδρος Β΄ Αντιπρόεδρος Γενικός Γραμματέας Ταμίας Κοσμήτωρ Μέλος

ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΙ 1. Αθανασάκος Νικόλαος 2. Στεργιαλής Γεώργιος 3. Καραντώνης Γεώργιος

ΕΞΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 1. Σπαθάρης Αλέκος 2. Δήμου Φρίξος 3. Μονογιούδης Παντελής

ΑΝΑΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟΣ 1. Φιλιππίδης Αντώνης

Η κατά το Καταστατικό διάρκεια του Διοικητικού Συμβουλίου και της Εξελεγκτικής Επιτροπής είναι τριετής. Οι επόμενες αρχαιρεσίες που θα αναδείξουν τα νέα ανώτατα διοικητικά όργανα της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, θα πραγματοποιηθούν τον Απρίλιο του 2020.

1982-2017 Τριάντα πέντε χρόνια προόδου και προσφοράς στην Ελληνική Ναυτιλία και το κοινωνικό σύνολο

Της Άννας Βογιατζή

2017 Έτος ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ Στο Ηράκλειο της τουρκοπατημένης από το 1645 Κρήτης, μέρα Παρασκευή της 28ης Φεβρουαρίου 1883, είδε το φως της ζωής ο Ν. ΚΑ ένας από τους μεγαλύτερους, συναρπαστικότερους και πολυγραφότερους συγγραφείς του καιρού του.

Η

βιβλιογραφία για τον ίδιο της, που όμως κρατά μέσα της «το και για το έργο του είναι μίσος της ποδοπατημένης υποταγής πλουσιοπάροχη. Εκτός της». Στο τελευταίο του έργο Ανααπό σχόλια και κριτικές φορά στο Γκρέκο (=στο μεγάλο ζωπου γράφτηκαν εξαρχής, έχουμε γράφο-συμπατριώτη του Δομίνικο πολλές πληροφορίες για τη νεαΘεοτοκόπουλο), γράφει: «Η μάνα νική ζωή, το έργο, και τον πρώτο μου ήταν μια άγια γυναίκα… Είχε του γάμο με τη Γαλάτεια Αλεξίου, την υπομονή, την αντοχή και τη από το βιβλίο της Λιλής Ζωγράγλύκα της γης». Μετά το Νίκο ακοφου: Ένας Τραγικός. Επίσης από το λούθησαν οι αδελφές του: Ανασταογκώδες βιβλίο της δεύτερης συσία και Ελένη και ένας αδελφός που ζύγου του Ελένης Σαμίου: Ο Ασυμπέθανε βρέφος. Έτσι ο ΝΙ, ως μοναβίβαστος, όπου, εκθειάζοντάς τον, χογιός, είχε χρέος να πολεμήσει κι περιγράφει αυτόν, την κοινή ζωή Πορτρέτο του Νίκου Καζαντζάκη από τον Πα- αυτός με τους ομόθρησκούς του και τα ατέλειωτα ταξίδια τους, πα- ντελή Ζωγράφο. Συλλογή Ελλης Αλεξίου (πηγή: για τη λευτεριά της πατρίδας του. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδ. Αθηνών). ραθέτει αποσπάσματα τρυφερών Στο 1897, τελευταίος ξεσηκωμός επιστολών του προς την ίδια καθώς και επιστολές σε της Κρήτης, η οικογένεια καταφεύγει στη Νάξο όπου φίλους και σε προσωπικότητες της εποχής, αλλά και εκεί, ως προσφυγόπουλο, σπουδάζει από τα 14 έως τα από τις βιογραφικές περιλήψεις του Παντελή Πρεβελά- 16 χρόνια του στο Γαλλικό Κολλέγιο του Καθολικού μοκη, του επί 50 χρόνια μαθητή και φίλου του ο οποίος ναστηριού«Τίμιος Σταυρός». Παρά την τεράστια αλλατον θεωρεί πάνω απ’ όλα Ποιητή, στις οποίες περιλαμ- γή προσαρμόζεται, μαθαίνει την γαλλική και ιταλική βάνονται τα τετρακόσια γράμματα του ΚΑ προς αυτόν, γλώσσα και ενστερνίζεται στοιχεία του δυτικού πολιτιμέσα από τα οποία αντικατοπτρίζεται η πολυσχιδής σμού. Ο ίδιος, στην: Αναφορά στον Γκρέκο λέει: «Ως τότε του προσωπικότητα και ο πνευματικός του μόχθος. δυο-τρία μονάχα πάθη με κυβερνούσαν, ο φόβος, ο Πατέρας του ήταν ο Μιχάλης Καζαντζάκης, έμπορος αγώνας να νικήσω το φόβο, κι η λαχτάρα της λευτεριάς. κρασιού και γεωργικών αγαθών από το χωριό Βαρβά- Μα τώρα άναψαν μέσα μου δυο άλλα πάθη καινούρια: η ροι (σημερινή Μυρτιά, όπου υπάρχει και το Μουσείο Ν. ομορφιά κι η δίψα της μάθησης». Το 1899 ο νεαρός ΝΙ ΚΑ), ο φοβερός και σκληροτράχηλος που δε μιλά ούτε έχοντας γνωρίσει την ευδαιμονία της λευτεριάς της Δύκαι δέχεται κουβέντα κανενός˙ όπως τον απεικάζει στο σης επιστρέφει οικογενειακώς στο Ηράκλειο για να συέργο του: Καπεταν Μιχάλης, ο ταγμένος φύλακας της νεχίσει το γυμνάσιο και νιώθοντας την ασίγαστη δίψα ηθικής και των ιερών και οσίων της πατρίδας του. Στο των Χριστιανών συμπατριωτών του για λευτεριά, κυριμυθιστόρημά του: Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, ομο- εύεται από την πεθυμιά να βοηθήσει την Κρήτη! Η Κρήλογεί: «Όπως φοβόμουν τον πατέρα μου, άλλον άνθρω- τη η ίδια, τον καλεί να πολεμήσει. Και θα πολεμήσει γι πο στη ζωή μου δεν φοβήθηκα». Και στο ίδιο έργο: «… αυτήν, με την πένα του! Στην«Αναφορά στο Γκρέκο» τον φοβόμουν και πήγαινα ταχτικά στο σχολειό κι γράφει: «Βλέποντας (η Κρήτη) πως δεν μπορώ να τη βοήμουν ο καλύτερος μαθητής, όχι από αγάπη, παρά από ηθήσω πολεμώντας, μου έβαλε άλλα άρματα στο χέρι». φόβο»˙ πιο κάτω αναρωτιέται: «Ο κάθε γιος έτσι είναι Στα 1902 ετοιμάζεται για το Πανεπιστήμιο, όμως ο Παγραμμένο να σιχαίνεται στο τέλος τον άνθρωπο που τον τέρας του έχει ήδη αποφασίσει ότι ο γιος του θα σπουγέννησε;» Αυτό το βίωμα του φόβου προς τον πατέρα δάσει στην Αθήνα Νομικά! Ο ΝΙ τα απεχθάνεται, αλλά τα του υπάρχει σε όλους τους ήρωες των έργων του. Μάνα σπουδάζει χωρίς αντίρρηση. Στις 29/11/1902 γράφει του, η Μαριγώ ΚA το γένος Χριστοδουλάκη, υπόδειγμα στο φίλο του Αντ. Ανεμογιάννη: «… και προσπαθώ ν΄αηθικής, αφοσίωσης και υποταγής στον άντρα–αφέντη γαπήσω τα Νομικά… νιώθω μέσα μου τόση φιλοδοξία

70

2017 ΕΤΟΣ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ που ’ναι ανάγκη αδυσώπητη να τ’ αγαπήσω, και προσπαθώ να διώξω τους ποιητές από το γραφείο μου και την ποίηση από την καρδιά μου». Κατά τη διάρκεια των νομικών σπουδών του διαβάζει με μανία Nietzsche και διαπνέεται πολύ από τις ιδέες του. Tο 1906 παίρνει το πτυχίο του Διδάκτορα Νομικής με άριστα, υπογεγραμμένο από τον Κ. Παλαμά. Την ίδια χρονιά δημοσιεύει το δοκίμιό του: Η Αρρώστια του αιώνος καθώς και το πρώτο του μυθιστόρημα: Όφις και κρίνο, με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή, μια νουβέλα την οποία του είχε εμπνεύσει, στο Ηράκλειο, η δασκάλα του των αγγλικών που ίσως ήταν ο πρώτος του έρωτας. Ακολούθησαν τα θεατρικά έργα: Ξημερώνει που παίχτηκε στην Αθήνα και τον έκανε γνωστό και αποδεκτό απ’ όλο τον πνευματικό κόσμο, έν μιά νυκτί, για το εύρωστο ταλέντο του, το: Έως πότε, που πήρε έπαινο και το: Φασγά. Παράλληλα δημοσιογραφεί και μυείται στον τεκτονισμό(=μασονία). Τον Οκτώβριο του 1907 φεύγει για μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι όπου αφοσιώνεται στη μελέτη και στη συγγραφή. Παρακολουθεί τις διαλέξεις του Henri Bergson, εξακολουθεί να διαβάζει Νίτσε και επιστρέφοντας στην Ελλάδα, μετά ενάμισι χρόνο, δημοσιεύει τη διατριβή του επί υφηγεσία*: Ο Νίτσε εν τη φιλοσοφία του δικαίου και της Πολιτείας, επίσης το πρώτο του μυθιστόρημα: Σπασμένες ψυχές, ένα ψυχολογικό ρομάντζο με νεαρούς ήρωες, και την τραγωδία: Πρωτομάστορας με βάση το δημοτικό τραγούδι: Το γιοφύρι της Άρτας, που πήρε Α΄βραβείο στον Λασσάνειο διαγωνισμό, μελοποιήθηκε κι έγινε όπερα από τον Μ. Καλομοίρη. Στην Αθήνα συζεί επί ένα χρόνο με τη Γαλάτεια Αλεξίου συγγραφέα-ποιήτρια, δυνατή, σπάνια προσωπικότητα του καιρού της, και το 1911, κατ’ απαίτησή της πια, την παντρεύεται, κρυφά, στην εκκλησία του νεκροταφείου Ηρακλείου, γιατί, λέει, φοβόταν τον πατέρα του που δεν την ήθελε για νύφη. Η Λιλή Ζωγράφου γράφει: «Από τότε η ζωή τους θα γεμίσει κενά και απουσίες του άντρα, που δε θα καταλαγιάζει πουθενά. Εννέα χρόνια μετά το γάμο τους ο ΚΑ θα ζει στη Γερμανία -Αυστρία, πάλι μακριά από τη γυναίκα του και θα την αγαπά ακόμη πολύ… Αυτή η απωθημένη δίψα για τρυφερότητα, που σαν είναι μπροστά στη γυναίκα δεν τολμά να εκδηλωθεί ξεχύνεται άφοβα στα γράμματά του…». Της γράφει: «… Ποτέ δεν Σ΄ αγάπησα τόσο, ποτέ δεν ένιωσα βαθύτερα την ενοχή μου που γυρίζω μακριά Σου. Μόνο η αγωνία μου εδώ μπορεί να μ’εξαγνίσει». Η Λ. Ζωγράφου απορεί!… Το 1926 πήραν διαζύγιο. Η ΓΑΛ

κράτησε το επίθετό του και στο δεύτερο γάμο της. Πολύ αργότερα, το 1977, η δεύτερη γυναίκα του Ελένη, γράφει: «Απ΄όλη την αλληλογραφία Νίκου-Γαλάτειας δεν σώθηκαν, απ’ όσο ξέρουμε, παρά 83 γράμματα (και κάρτες) του Νίκου… από το Νοε του 1920 ίσαμε το 1924 κι ό, τι είχαμε μαντέψει, βγαίνει απ’ αυτά τα γράμματα πεντακάθαρα. Δηλαδή ότι ο ΚΑ διατηρούσε ακόμα ένα αίσθημα αγάπης και θαυμασμού για τη γυναίκα του κι ιδίως για τις επαναστατικές της ιδέες. Ότι η συζυγική τους ζωή είχε καταντήσει αφόρητη και για τους δύο. Πως όλες οι προφάσεις ήταν καλές, για ν’ αργοπορήσει η γυναίκα του να πάει να τον συναντήσει …». Και πιο κάτω: «Μου ’ρχεται να γελάσω, όταν θυμάμαι τις διάφορες ανοησίες που λεν ή γράφουν για τον σύντροφό μου και ό, τι αφορά τις σχέσεις του με τις γυναίκες…» Το 1912 κατατάσσεται εθελοντής στον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, σύντομα όμως, διορίζεται στο γραφείο του Πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου. Το 1914, πρωτοστατώντας στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου, συνήψε φιλία με τον Αγγ. Σικελιανό, επισκέπτονται το Άγιο όρος, και μένουν σε διάφορα μοναστήρια επί 40 ημέρες αναζητώντας«τη συνείδηση της γης και της φυλής τους». Στο μεταξύ διαβάζει Βούδα, τα Ευαγγέλια και Δάντη, τον οποίο θεωρεί δάσκαλό του μαζί με τον Όμηρο και τον Bergson. Κατά τον «αδελφό» του, τον Π. Πρεβελάκη, το ταξίδι αυτό θα του ’δωσε το έναυσμα να γράψει τη δική του, ίσως την προσωπική του, «Οδύσεια». Μαζί με τη Γαλάτεια, συγγράφουν παιδικά βιβλία για βιοπορισμό. Στα 1915 μια αποτυχημένη προσπάθεια με το Ι. Σκορδίλη να κατεβάσουν ξυλεία από το Άγιο Όρος και μια δεύτερη το 1917 με τον εργάτη Γιώργη Ζορμπά για να εκμεταλλευτούν ένα μεταλλείο στη Πραστοβά Μάνης, τον εμπνέει, ίσως τα βράδια που κοιμούνταν σε μιαν εξέδρα πάνω από τα κύματα, που ’χε φτιάξει μαζί με το Σικελιανό, να γράψει το: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, έργο μοναδικό που απεικονίζει δύο εντελώς αταίριαστους φίλους, ένα διανοούμενο κι έναν άξεστο εργάτη, που όμως, από τις μοναδικές κι απίστευτες εμπειρίες του, ο πρώτος, γοητεύεται. Το 1919 διορίζεται από τον Ελ. Βενιζέλο Γεν. Δ/ντής Υπουργείου Περιθάλψεως, με σκοπό τον επαναπατρισμό των Ελλήνων του Καυκάσου. Η ΕΛ. ΚΑ, περήφανη, γράφει:«. . . Αγγελάκης και Κωνστανταράκης με βεβαίωσαν πως η αποστολή στον Καύκασο είχε εκτελεσθεί σύμφωνα με τα σχέδια του Νίκου. Κράτησε κάπου 15 μήνες κι έσωσε πολλές χιλιάδες Έλληνες, 150.

000 περίπου». Και αυτές οι εμπειρίες του αποτυπώθηκαν

71

Της Άννας Βογιατζή

στο έργο του: Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, όπου θέτει τα θέματα της προσφυγιάς και του δίκαιου κόντρα στο άδικο. Το 1921 παραιτείται από το Υπουργείο, μαζί με την Κυβέρνηση Βενιζέλου, και αρχίζει να ταξιδεύει πολύ, ανά την Ευρώπη. Το 1922, Στη Βιέννη, μελετά το έργο του Φρόυντ καθώς και τις γραφές του Βούδα, για τη ζωή του οποίου γράφει ένα θεατρικό έργο, και ξεκινά το φιλοσοφικό του έργο: Ασκητική. Το 1923, στο Βερολίνο, τελειώνει τα έργα: Συμπόσιο και Ασκητική. Συγχρόνως αλληλογραφεί με το Γεώργη Ζορμπά. Η ΕΛ. ΚΑ αναφέρει:«…τα γράμματα του Νίκου στο Ζορμπά χάθηκαν… ». Στο Βερολίνο γνωρίζει κι άλλες γυναίκες. Κατά την Ε. ΚΑ:«… Χάρη στη Ραχήλ άγγιξε το Εβραϊκό πάθος. Ζωγραφική, θέατρο, ποίηση, μουσική, όσες τέχνες, άλλες τόσες γυναικείες μορφές που αγάπησε…. Η Ίτκα, η Λέα, η Ρόζα… Με την Έλσα γνωρίστηκαν τον Μάιο του 1923 και την πήρε μαζί του στη Ραβέννα και Ασίζη (Ιταλίας)να προσκυνήσουν τον αγαπημένο του Άγιο (Φραγκίσκο) και έμειναν τρεις μήνες. Εκεί θα τελειώσει και ο ερωτικός δεσμός τους, που θα εξελιχθεί ίσαμε το τέλος σε βαθειά φιλία». Μέχρι το 1926, ως ανταποκριτής των εφημερίδων: Ακρόπολις, Ελεύθερος Τύπος, Καθημερινή κ. ά. , έκανε πολλά ταξίδια σε: Σοβιετική Ένωση, Καύκασο, Παλαιστίνη, Κύπρο και Ισπανία όπου πήρε συνέντευξη από τον δικτάτορα Primo de Rivera. Τον Οκτώβριο του 1926, στη Ρώμη, πήρε συνέντευξη από τον Ben. Moussolini. Το 1927, πάλι ως ανταποκριτής εφημερίδων, επισκέπτεται Αίγυπτο και Σινά. Στο μεταξύ είχε γνωρίσει την Ελένη Σαμίου από το 1924. Συζούσαν μέχρι το 1945 και, στις 11 Νοε. , ο Άγγελος και η Άννα Σικελιανού τους πάντρεψαν στον Άγιο Γιώργη-Καρύτση. Η ίδια γράφει:«…Ο Σοφούλης, όταν έγινε πρωθυπουργός, πρότεινε στο Νίκο να

72

μπει στην Κυβέρνηση ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου με σκοπό να τον στείλει: Αμερική, Αγγλία και συνεργάτη το Σικελιανό, που ήταν ικανός να ενθουσιάζει όποιον τον άκουγε. Για να μπορέσω να τους συντροφεύσω και να βοηθήσω …, ύστερα από 18 χρόνια λεύτερη ζωή, αποφασίσαμε να παντρευτούμε. . ». Έζησαν μαζί 33 ευτυχισμένα χρόνια. Τον συνόδευσε, εξαρχής, σε πάρα πολλά ταξίδια του και γνώρισαν πολλές μεγάλες προσωπικότητες. Στον Αλέξη Ζορμπά του, γράφει: «Στη ζωή μου οι πιο μεγάλοι μου ευεργέτες στάθηκαν τα ταξίδια και τα ονείρατα». Το Μάιο του 1927 αποσύρεται στην Αίγινα για να αφοσιωθεί στη γραφή της περιώνυμης «Οδύσειάς» του, ποίημα επικό εμπνευσμένο από την Ομήρου Οδύσσεια, της οποίας θεωρείται ως η συνέχεια, αλλά εντελώς διαφορετικό και πρωτότυπο, όπου αφηγείται τις περιπέτειες και τα ταξίδια του Οδυσσέα μετά το γυρισμό του στην Ιθάκη, απ΄ όπου έφυγε πάλι, ώσπου πέθανε στο νότιο παγωμένο Ωκεανό . Κατ’ αυτόν είναι το σπουδαιότερο έργο του, μέσα από τους στίχους του οποίου διαφαίνεται η ψυχική του βάσανος. Γράφει: «…ξημερώματα σκύβω στο χαρτί και μάχουμαι να σώσω την ψυχή μου. Όση προφτάσω. Όχι για να μάθουν οι ανθρώποι πως μέσα στη μαύρη τούτη κεφαλή μου υπάρχει ένα όραμα θερμό και παλλόμενο, μα, αληθινά για να σώσω την ψυχή μου μετά την εξαφάνιση του κορμιού του εφήμερου». Και πιο κάτω: «…η καρδιά μου λιώνει, Ο Οδυσέας, η Ελένη, η Νεφερτετέ, ο Θεός μου…Είναι το βιβλίο, που θα κρατώ μαζί μου στον τάφο». Το έργο αυτό, που είχε φθάσει τους 42. 500 στίχους το αναθεώρησε επτά φορές. Το ολοκληρώνει την 8η φορά, το 1938 (Α΄ αυτοέκδοση, με χρήματα της Αμερικανίδας Joe McLeod), σε 33. 333 17σύλλαβους στίχους (ο αρθ. ΤΡΙΑ τον έθελγε),

2017 ΕΤΟΣ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ χωρισμένους σε 24 ραψωδίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο έργο του αυτό εμπεριέχονται 7. 500 περίπου αθησαύριστες λέξεις (δηλ. δεν υπάρχουν σε κανένα λεξικό). Το 1927 εκδίδεται και ο πρώτος τόμος, του: Ταξιδεύοντας, στο δε περιοδικό Αναγέννηση δημοσιεύεται το έργο του: Ασκητική. Τον ίδιο χρόνο γνωρίζεται στη Μόσχα με τον ομοϊδεάτη του, αριστερό Ελληνορουμάνο λογοτέχνη Παναϊτ Ιστράτη. Επιστρέφουν Αθήνα και το 1928 σε μια διάλεξή τους στο θέατρο «Αλάμπρα», όπου εγκωμιάζουν τη Σοβιετική Ένωση, ξεσπά έξω μεγάλη διαδήλωση. Ο ΚΑ και ο συνδιοργανωτής του Δ. Γληνός διώκονται δικαστικά, αλλά η δίκη αναβλήθηκε˙ τελικά δεν έγινε. Τον ίδιο χρόνο ο ΚΑ ξαναπήγε στη Μόσχα κι έγραψε για το Ρωσικό κινηματογράφο το: Το κόκκινο μαντήλι σχετικό με την Ελλην. Επανάσταση του 1821. Το Μάϊο του 1929, σ’ ένα αγρόκτημα στην Τσεχοσλοβακία, προσπαθώντας να γίνει γνωστός στο εξωτερικό, αποτελειώνει τα μυθιστορήματά του: Toda Ramba εμπνευσμένο από τη γνωριμία του με τη Σοβιετ. Ένωση, και Capetan Ηelias, ένας από τους πολλούς προάγγελους του Καπεταν Μιχάλη, γραμμένα στα γαλλικά με το ψευδώνυμο Νικολάϊ Καζάν. Το 1930 διώκεται ως άθεος για την Ασκητική του, αλλά και πάλι ματαιώθηκε η δίκη. Το 1931 φιλοξενείται, με την Ελένη, στην Αίγινα από το φίλο του Ι. Αγγελάκη (το δικό τους σπίτι χτίστηκε εκεί το 1937), όπου και συγγράφει ένα γαλλοεληνικό λεξικό˙ παράλληλα μεταφράζει τη «Θεία Κωμωδία του Δάντη και ωδές που τις ονόμασε Κάντα που ενσωματώθηκαν σε τόμο με τίτλο: Τερτσίνες. Μετέφρασε και έργα Ισπανών ποιητών. Το 1935 ο διευθυντής της «Ακρόπολης» τον στέλλει Ιαπωνία-Κίνα για πέντε μήνες, χωρίς την Ελένη επειδή ήταν σοβαρά άρρωστη. Της λέει: «Θα κοιτάξω τα πάντα με δυο ζευγάρια μάτια… Σας υπόσχομαι (μιλούσαν στον πληθυντικό) πως μια μέρα θα δούμε μαζί την Κίνα και την Ιαπωνία». Το Νοε. 1936, στην εμπόλεμη Ισπανία, πήρε συνέντευξη από τον Φράνκο. Στην πορεία δημοσιεύονταν ασταμάτητα σε περιοδικά κι εφημερίδες κείμενά του. Το μυθιστόρημά του Ο Βραχόκηπος, όπου «ιχνογραφεί τη σύγκρουση νου-σάρκας», γραμμένο στα Γαλλικά, εκδόθηκε σε Ολλανδία και Χιλή. Το 1943, μέσα στην κατοχική ανέχεια, ολοκληρώνει τη β΄ γραφή του Βούδα καθώς και το: Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. -Το έργο μεταφράστηκε στα γαλλικά το 1947 από το διανοούμενο φίλο του Borje Knos(αλλά και σε άλλες γλώσσες σε Ευρώπη και ΗΠΑ), το 1954 βραβεύτηκε στο Παρίσι ως το καλύτερο ξένο βιβλίο. Το 1965 έγινε ταινία από τον Μιχ. Κακογιάννη και κέρδισε τρία OSCAR-. Τον ίδιο χρόνο (1943) γράφει μια νέα τριλογία: Προμηθέας, παραλλαγή αυτής του Αισχύλου, και, όπως λέει ο ίδιος, μαζί με τον Γιάννη Κακριδή, «βυθίζεται», στη μετάφραση της, Ομήρου, Ιλιάδας(και της Οδύσσειας) κι επειδή κανένας εκδότης δεν τη δεχόταν, τη χρηματοδότησαν οι ίδιοι. Πολύ αργότερα, 9. 11.

1955, του γράφει από την Antibes: « …ανέβηκε η Ελένη στο γραφείο μου πηδώντας δυο-δυο τα σκαλιά… «Κλείσε τα μάτια σου!» . . φώναξε. Κι εγώ ευτύς κατάλα-

Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Άγγελο Σικελιανό.

βα: Η «Ιλιάδα»! …τι χαρά λοιπόν ν’ αγωνίζεσαι χρόνια και χρόνια κι αργά να δένει ο καρπός του αγώνα σου και να τον κρατάς στο χέρι… ο Θεός να σ’ έχει καλά. . . χωρίς εσένα τίποτα δε θα γινόταν˙ …η τιμή ολόκληρη Σου ανήκει». Το 1944 , στην Αθήνα, μετά την αποχώρηση των Γερμανών ζει τα Δεκεμβριανά, γράφει τα θεατρικά έργα: Κων/νος Παλαιολόγος και Καποδίστριας και το 1945, για δύο ψήφους, δεν εκλέγεται στην Ακαδημία Αθηνών, παντρεύεται, είπαμε, την πιστή του σύντροφο Ελένη, μπαίνει ενεργά στην πολιτική, διατελεί πρόεδρος της Σοσιαλ. Εργατ. Κίνησης και υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου, αλλά, στις 10/1/1946, μετά την ένωση των σοσιαλδημοκρατικών, κομμάτων, παραιτείται. Υπήρξε και μέλος του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου. Την ίδια χρονιά (25/3/ 1945), ανεβαίνει στο Βασιλικό θέατρο το έργο του Καποδίστριας˙ όμως έξω γίνονται ταραχές κι ένας ακροδεξιός απειλεί να κάψει το θέατρο. Η εταιρία Ελλ. Λογοτεχνών τον προτείνει για το ΝΟMΠΕΛ. Η ΕΛ ΚΑ γράφει: «...αλλά μαζί με το Σικελιανό... − γιατί έτσι το ήθελε ο Νίκος− ...ποτέ δε θα δεχθεί να πάρει μόνος του το Νομπελ... Όμως, τόσο ο Σικελιανός όσο κι ο Καζαντζάκης ήταν εκείνο το χρόνο εκπρόθεσμοι». Συνολικά προτάθηκε για το Νόμπελ εννέα φορές, αλλά καμία από την Ακαδημία Αθηνών. Το 1946 στην Αγγλία προσπαθεί, μάταια, να πείσει το Βρετανικό Συμβούλιο να συμμετάσχουν στην ίδρυση μιας Διεθνούς του Πνεύματος. Του παραχωρούν όμως δωμάτιο στο Καίμπριτζ, όπου γράφει το μυθιστόρημα: Ο Ανήφορος, προάγγελος κι αυτό του Καπετάν Μιχάλης. Λόγω της πολιτικής κατάστασης παραμένει στο εξωτερικό και φροντίζει για τη γαλλική μετάφραση του Ζορμπά. Το 1947 διορίζεται στην UNESCO, με σκοπό τη μετάφραση και διάδοση παγκοσμίως μεγάλων κλασσικών λογοτεχνικών έργων, ώστε να έρχονται σε επαφή διαφορετικοί πολιτισμοί. Το 1948 παραιτείται από την UNESCO και αφοσιώνεται στο λογοτεχνικό του έργο. Τα θεατρικά του έργα συνεχίζουν να μεταφράζονται. Ο Ιουλιανός του παίζεται σε μια και μόνη παράσταση στο Παρίσι και τον ίδιο χρόνο, με την Ελένη, μετακομίζουν στην Antibes (=ΑντίποληΑρχ.

73

Της Άννας Βογιατζή Ελλ. αποικία) στην Κυανή Ακτή, όπου έμειναν εννέα χρόνια. Αμέσως γράφει το θεατρικό έργο: Σόδομα και Γόμορρα και μέσα σε 5 μήνες το μυθιστ. : Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται. Όλο σχεδόν το πεζογραφικό του έργο ολοκληρώνεται εκεί. Στην Ελλάδα δεν του ’μελλε πια να επιστρέψει. Το 1953 γράφει το μυθιστ. : Ο Φτωχούλης του θεού˙ «το υπερβατικό πορτραίτο του φλογερού φυσιολάτρη Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης», και, το 1954, γράφει, με παράπονο, από την Αντίπολη στο φίλο του B. Knοs: «…Ένα βιβλίο (εννοεί τον Τελευτ. Πειρασμό) που το έγραψα με βαθειά θρησκευτική έξαρση με φλογερή αγάπη για το Χριστό κι ο αντιπρόσωπός του ο Πάπας… δε νιώθει το χριστιανικό έρωτα που γράφτηκε και το καταδικάζει…» . Του ξαναγράφει: «Ο Καπετάν Μιχάλης» τρικυμίζει ακόμα τα αίματα των Ελλήνων. Ο Μητροπολίτης Χίου το κατάγγειλε ως αισχρό, προδοτικό…και πως βρίζει την Κρήτη… Κι η Ορθόδοξη εκκλησία της Αμερικής ως αισχρότατο, ως άθεο και προδοτικό τον «Τελευταίο Πειρασμό» κι ομολογεί πως δε τον διάβασε παρά στηρίχθηκε στ’ άρθρα της «Εστίας»! Κι εγώ . . στη μοναξιά. . αφοσιωμένος στο χρέος μου…δουλεύω την ελληνική γλώσσα και το ελληνικό αιώνιο πνέμα! «Στο δικαστήριό σου, Κύριε, κάνω έφεση!». Η Ε. ΚΑ γράφει: «… τη φράση τούτη του Τερτυλλιανού* ο ΝΙ την τηλεγράφησε στην Επιτροπή του Index*. Για την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, (η οποία είχε ζητήσει την απαγόρευση των βιβλίων του και συζητούσε για αφορισμό του) πρόσθεσε: «Με καταραστήκατε Άγιοι Πατέρες, εγώ σας δίνω την ευχή μου. Εύχομαι η συνείδησή σας να είναι τόσο καθαρή όσο και η δική μου και να είστε τόσο ηθικοί και τόσο θρησκευόμενοι όσο είμαι εγώ». Ωστόσο ο Πατριάρχης Αθηναγόρας δε συμφωνούσε για τα περί αφορισμού του. Η ΕΛ. Κ. γράφει: «Ποιος εμπόδισε την Ελλ. Ορθόδ. Εκκλησία να πέσει στο σφάλμα, ν’ αναθεματίσει τον Καζαντζάκη και το έργο του… Αν οι πληροφορίες μας είναι σωστές, η ίδια η βασίλισσα της Ελλάδας, μια Γερμανίδα! (εννοεί τη Φρειδερίκη)». Στην Αθήνα ο εκδότης Ιω. Γουδέλης αναλαμβάνει να εκδώσει τα άπαντά του. Το 1955, επιτέλους, κυκλοφορεί στην Ελλάδα ο παραλίγο αίτιος του αφορισμού του: ο Τελευταίος Πειρασμός, όπου: ο Χριστός, στις τελευταίες στιγμές του πάνω στο Σταυρό μπαίνει, με την ανθρώπινή του φύση, στον πειρασμό κι αναλογίζεται πώς θα ήταν η ζωή του αν δεν είχε ακολουθήσει το θέλημα του Θεού… Και ξεψυχά χάριν της ανθρωπότητας. Το 1980 ο Μάρτιν Σκορτσέζε σκηνοθέτησε αυτό το έργο, για το οποίο οι Χριστιανικές εκκλησίες άρχισαν να διαμαρτύρονται προτού καν να ξεκινήσουν τα γυρίσματα της ταινίας. Τον ίδιο χρόνο(1955) γράφει τους: Αδερφοφάδες, έργο που αναφέρεται στον αδελφοκτόνο εμφύλιο αλληλοσπαραγμό (1946-49), και, στο Lugano Ελβετίας, όπου ξεκουράζονταν με την Ελένη, αρχίζει να γράφει την πνευματική του αυτοβιογραφία:

Αναφορά στον Γκρέκο. Tον Αύγουστο επισκέπτονται, στο Γκούνσμπαχ Αλσατίας, τον Άλμπερτ Σβάϊτσερ «το σύγχρονό του Άγ. Φραγκίσκο», όπως τον αποκαλούσε. Το 1956 τιμάται στη Βιέννη, απ’ όλα τα τότε Σοσιαλιστικά κράτη με το βραβείο Ειρήνης˙ χάνει όμως πάλι το Βραβείο Νόμπελ από τον Juan Ramon Jimenez. To 1957 δίνει σειρά συνεντεύξεων στον Παρισινό Ραδιοφωνικό Σταθμό, παρευρίσκεται στις Κάννες στην προβολή του: Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, ο Παρισινός εκδοτικός οίκος Plon αναλαμβάνει την έκδοση των«Απάντων»του στα γαλλικά, και με την ΕΛ αναχωρούν για την Κίνα (της το είχε υποσχεθεί άλλωστε), προσκεκλημένοι της κινεζικής κυβέρνησης. Στην επιστροφή τους, μέσω Ιαπωνίας, στην Canton, εμβολιάζεται αναγκαστικά˙ όμως, κατά την πτήση πάνω από τον Β. Πόλο, το εμβόλιο υποτροπιάζει. Το χέρι του παρουσιάζει οίδημα˙ παθαίνει γάγγραινα και μεταφέρεται αρχικά στην Κοπεγχάγη και μετά στο νοσοκομείο: Freiburg Γερμανίας. Γλυτώνει τον ακρωτηριασμό, διαγιγνώσκεται όμως λευχαιμία˙ η κρίση περνά, αλλά, μια επιδημία ασιατικής γρίπης τον αποτελειώνει. Ο Ν. Καζαντζάκης, ο Πρωτομάστορας του λόγου που κάλυψε όλα τα είδη της Ελλην. Λογοτεχνίας: Αρχαίας, Βυζαντινής και νεώτερης Ελλάδας, ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος, μεταφραστής και πολιτικός, ο άνθρωπος που σε όλη τη ζωή του έψαχνε να βρει το Θεό, αφήνει, στις 26 Οκτ. 1957, στα 74 χρόνια του, την τελευταία πνοή του στη Γερμανία. Η σορός του μεταφέρθηκε για προσκύνημα στον Άγιο Μηνά Ηρακλείου και, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου και 17 ιερέων, θάφτηκε στην ντάπια Μαρτινέγκο, πάνω στα βενετσιάνικα τείχη. Στον τάφο του υπάρχει, κατά παραγγελία του, η ίδια επιγραφή που αναφέρεται και στο έργο του: Ασκητική.

«Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος»

Επιστημονική μελέτη που υποβάλλεται σε Πανεπιστήμιο, προς απόκτηση Πανεπιστημιακού τίτλου. 155-240 μ. Χ., Χριστιανός, Πρεσβύτερος-συγγραφέας. Πολέμιος των χριστιανικών αιρέσεων. Ο κατάλογος των απαγορευμένων βιβλίων του Βατικανού.

74

Πλοίαρχος

Στογιάννος Γιώργος 1938-2017

Έ

νας ακόμη αγαπημένος φίλος έφυγε από κοντά μας. Ο καπετάν Γιώργης Στογιάννος υπήρξε από τα αρχαιότερα και πλέον διακεκριμένα τακτικά μέλη της Λέσχης μας. Η εργατικότητά του, η επαγγελματική του δραστηριότητα και ο μειλίχιος χαρακτήρας του τον έκανε αγαπητό σε όλους μας. Θα σε θυμόμαστε και θα σε τιμούμε πάντα όπως όλους τους αγαπημένους φίλους που τώρα βρίσκονται με τους αγγέλους. Καλό παράδεισο φίλε... Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων εκφράζει τα ειλικρινή συλλυπητήρια της στην οικογένεια του εκλιπόντος. Να είναι πάντα καλά και να θυμούνται τον αγαπημένο τους καπετάνιο.

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ Του Τάσου Ρήγα

Η ΑΠΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΜΩΡΟΥ

ΤΟΥ ΛΙΝΤΜΠΕΡΓΚ Ο ι απαγωγές παιδιών και γενικά τα εγκλήματα κατ’ αυτών θεωρούνται ιδιαίτερα ειδεχθή από όλο τον κόσμο και έχουν καταβληθεί έντονες προσπάθειες προστασίας των παιδιών σε όλους τους τομείς. Η απέχθεια του κόσμου για τους απαγωγείς και γενικά τους δράστες παιδικών εγκλημάτων τους συνοδεύει και στην παραμονή τους στη φυλακή όπου εκεί −όχι λίγες φορές− οι συγκρατούμενοι τους δημιουργούν συνθήκες κόλασης με απρόβλεπτες συνέπειες. Τραγική ειρωνεία ότι σ’ αυτή την εξαιρετικά δυσάρεστη κατάσταση απαγωγής... του παιδιού του −που δεν είναι ευρύτερα γνωστό− βρέθηκε και ο τολμηρός Αμερικανός αεροπόρος Τσαρλς Λίντμπεργκ (Charles Augustus Lindbergh) ο πρώτος που είχε διασχίσει στις 21 Μαΐου 1927 τον Νέο Κόσμο από την ανατολή έως τη δυτική ακτή και ένωσε την Αμερική με την Ευρώπη, πετώντας μόνος του πάνω από τον Ατλαντικό με το αεροπλάνο του τύπου Ράιαν και κινητήρα Ράιτ 220 ίππων. Ο ενθουσιασμός του κόσμου έγινε πυρετός, φρενίτιδα θα λέγαμε, και το μικρό αεροδρόμιο Μπουρζέ κοντά στο Παρίσι κατακλύστηκε από μεγάλο πλήθος Παριζιάνων που έφθασαν εκεί με ιδιωτικά αυτοκίνητα, με ταξί, με ποδήλατα, ακόμη και με τα πόδια προκειμένου να τον υποδεχθούν και να δουν από κοντά το αεροπλάνο του (το είχε ονομάσει «SΡΙRΙΤΕ ΟF SAINT LΟUIS» δηλ. πνεύμα του Σαιντ Λούις), με το οποίο τελικά είχε πετάξει χωρίς διακοπή επί 33 ώρες. Η τότε Κυβέρνηση της Γαλλίας δύο ημέρες αργότερα στις 23 Μαΐου 1927, ημέρα

Δευτέρα, τον βράβευσε με το παράσημο της Λεγεώνος της τιμής. Δυστυχώς η φήμη, η αίγλη και γενικά η δόξα που απέκτησε από το κατόρθωμά του τερμάτισαν αιφνιδίως. Η μοίρα, δηλαδή, η δύναμη που κυβερνά του κόσμο και ΟΛΑ υποτάσσονται σ’ αυτή επιφύλαξε σ’ αυτόν του υπέροχο και τολμηρό άνθρωπο την πιο σκληρή πλευρά της. Στις αρχές Μαρτίου του 1932 απήγαγαν τον γιό του, μωρό, ηλικίας ενάμισι έτους από το σπίτι του κοντά στο Νιού Τζέρσεϊ. Παρά το γεγονός ότι οι γονείς πληρώνουν στους απαγωγείς τα λύτρα που ζητήθηκαν και η αστυνομία κινείται αμέσως σε μια μεγάλη επιχείρηση με την σύλληψη των απαγωγέων τους οποίους και επικήρυξε, δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα. Μερικές εβδομάδες αργότερα, βρίσκουν το μωρό δολοφονημένο. Η απαγωγή και η δολοφονία του μωρού αναστατώνουν το κοινό το οποίο συμπάσχει με τους γονεις του. Το F.B.I. ευαισθητοποιημένο τόσο από την ουσία της υπόθεσης όσο και από άποψη γοήτρου, ενόψει ότι η υπόθεση σχετιζόταν με μια τέτοια προσωπικότητα, συνέχισε με ένταση τις έρευνές του που κατέληξαν στη σύλληψη του Γερμανού Μπρούνο Ρίχαρντ. Ακολούθησε η δίκη του στην οποία −σύμφωνα με πληροφορίες από τον τύπο της εποχή− αν και παρουσιάσθηκαν αμφίβολα αποδεικτικά στοιχεία, εντούτοις κρίθηκε ένοχος ως ο κύριος ύποπτος για την απαγωγή και δολοφονία του μωρού και εκτελέστηκε το 1936. Η δίκη αυτή προβλήθηκε έντονα από τις εφημερίδες και δημιούργησε φρίκη και φόβο στους πολίτες για την

Γερμανία και γενικότερα για τους ξένους. Η δημοσιότητα είναι τόσο δυσάρεστη και κάπως κακόγουστη που αναγκάζει τους Λίντμπεργκ να καταφύγουν στην Ευρώπη. Εκεί επισκέφθηκε πολλά Γερμανικά αεροπορικά κέντρα και το 1938 παρασημοφορήθηκε από την Γερμανική Κυβέρνηση. Το 1940 επέστρεψε στις ΗΠΑ και έκανε γνωστό την αυξανόμενη αεροπορική ισχύ της Ναζιστικής Γερμανίας συστήνοντας ουδετερότητα που θα έπρεπε να τηρήσει η χώρα του στον επερχόμενο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Για τις ομιλίες και τις απόψεις του δέχθηκε έντονες επικρίσεις και δημόσιες δηλώσεις από τον Πρόεδρο Φρανκλίνο Ρούζβελτ που τον ανάγκασαν σε παραίτηση τον Απρίλιο του 1941 από την θέση του στο Εφεδρικό Αεροπορικό Σώμα.

83

THE LOSS OF A GREAT SHIP

By Malcolm MacKenzie

I write of the dangers of cutting the number of deck officers serving aboard merchant ships.

That crew sizes will continue to be cut is beyond doubt. Already we have seen major changes with many significant ranks eliminated – ranks of just the deck crew to have been eliminated in recent years include those of radio officer, doctor, 2nd cook, baker, carpenter and lamp trimmer. These changes have been accepted but seamen are, of necessity, inclined towards a traditional approach and eliminating ranks is not without its threat.

"Runic".

W

hen I made my first voyage to sea I sailed aboard the nearly new refrigerated and general cargo liner m/v ‘CYMRIC’ on 15th August 1955. We had an all British crew of 73 aboard our 11,000 dwt liner for our voyage from London to Australia and back; it took us 4 months and 25 days without any delays for strikes or breakdowns. Of course this voyage time was from sailing London till our return to London; it excludes the times taken to load in London and then to discharge in London on our return. Such ships no longer exist but a modern ship of that

84

size would be an 800 TEU container ship with a crew of about 12. Thus in the 61 years since I sailed on the ‘CYMRIC’, crew sizes have fallen by 61 men, from 73 to 12; that is by a man a year.

We must expect this rate of decline in crew numbers to continue till we have fully automated ships with no crews at all. Of course it will take time to achieve. Meanwhile the crew reductions can be justified by improvements in the design and outfit of modern ships. However the work load of modern crews has increased to partly offset these improvements – especially with regard to the papers

Thus many modern tankers carry a master, a chief officer on day work for cargo handling and maintenance and three bridge watch 2nd officers. On the ‘CYMRIC’ we’d had a similar bridge manning scheme with a master, chief officer – usually on day work, 2nd officer, 3rd officer and 4th officer; all were qualified with official watchkeeping certificates. However our company was having a problem finding officers.

By December 1960, I’d made seven round voyages to Australasia and back during my three-year apprenticeship, then I’d made a round voyage as a 4th officer followed by three

around voyages as a 3rd officer aboard a rather larger passenger / cargo liner. Then I’d completed 5 months naval training in the reserve as a sub lieutenant. In December 1960, I was promoted, at the age of 22, as 2nd officer of the ‘RUNIC’ she was a fine semi-reefer cargo liner of some 13,000 dwt. We believed she was the largest reefer ship in the world and the biggest British liner without a passenger certificate. Having been built just after WWII, when machinery was still quite difficult to obtain, she had been fitted with steam turbines and twin screws; we regularly steamed at 19 knots. We had every reason to be proud of our great ship.

The ‘RUNIC’ sailed from Liverpool on her 22nd Australasian voyage on 16th December 1960 with 9,034 long tons of general cargo. She sailed without a 4th officer on the bridge and three engineer officers short of her normal engine room team. And then four of her engineer officers were on their first voyages to sea.

I had been specifically embarked to make the voyage to Australia aboard the ‘RUNIC’ for once there I was to be transferred, for two year’s of continuous service as 2nd officer aboard the company’s small reefer ship ‘CRUSADER’ on the NZ / Japan trade route and her 2nd officer was to be transferred to ‘RUNIC’. This transfer was actually made at Sydney early in February 1961. Then the ‘RUNIC’ sailed up to Brisbane to complete her discharge before ballasting across the Tasman to be loaded in New Zealand for England. But she never made it as, whilst crossing the Tasman Sea, she ran onto the Middleton Reef at full speed some 360 miles out of Brisbane at 0118 on 19th February 1961. She was a total loss. It was almost two weeks since I’d left the ship.

The loss of the ‘RUNIC’ was a stunning blow to our company. With over a hundred years’ experience in the Northern Europe / Australia / New Zealand trades such an accident to a company’s liner was really quite unimaginable. Our company had not lost a ship since the Second World War and even, during the war, losses were confined to enemy action. As no one had been lost or even hurt in the stranding of the ‘RUNIC’ and as

she had no cargo on board, the loss was one for the owner’s underwriters.

Even the pollution of the Middleton Reef, by the ship’s fuel, was not considered to be of much relevance as the reef was so remote. There was a preliminary inquiry in Sydney but no other official inquiry or formal investigation so no one really ever quite knew what had gone wrong. There was no formal accident investigation board; the loss remained shrouded in mystery – how could it have happened?

On 23rd June 1961, the 2nd officer, who’d relieved me on the ship and who had been on watch at the time of her loss, came aboard my ship in Wellington to visit me, whilst serving as 2nd officer of the company’s ‘ATHENIC’ – also in the port. He admitted to having been in the chart room at the time of the stranding but said he was doing unavoidable paperwork.

Then I met the bridge watch apprentice who had shared my 12-4 watch.

Naturally I knew this apprentice quite well. I’d re-met him quite by chance some months later whilst I was walking along Queens Street in Auckland.

We were both serving aboard company’s ships lying in the port. I asked him how he’d managed to put the ‘RUNIC’ aground in what had been ‘our watch’.

Having been on good terms – we were about the same age, he suggested we sit down over a cup of coffee and this we did. He explained that my behaviour was sharply different from

that of the 2nd officer who’d replaced me. Before I took a sea watch, I always had a glass of warm water in my room so that, on taking the watch, I never took any further refreshment. Instead I would ask the 3rd officer to hand over and then in a matter of a minute or two, I would take the watch allowing the 3rd officer to make his rounds of the ship before going to bed. By contrast my successor liked to have a cup of tea and a chat in the chart room on changing the watch. The two officers would sit down, one on the settee and the other on the chart table and while away their time in conversation.

So it was that when the apprentice, keeping the bridge watch lookout, saw the unfamiliar sight of something white right ahead, he was mystified.

What could it be? He asked the bridge stand by sailor but he was equally confused. There was something there but what can be white and right ahead? The apprentice went into the chart room and reported this unknown ‘white’ ahead when the 2ndofficer told him ‘It is your granny’s night shirt – now go and keep a lookout’ And, a few short minutes later, up she went into the surf around the reef to remain there till the ocean swell broke her up over the succeeding years.

Now who was to fault? Probably, no one person. Probably, the loss was due to an accumulation of factors, initially reflecting on the management. Thus the ship was un-

85

der-manned as she was without a critical bridge watch officer – the 4th.

This probably reflected that in 1960, few with a bridge watch keeper’s certificate wanted to sail as a 4th officer.

The company had recently abolished the ranks of 5th and 6th officers for licenced watch keepers on their bigger passenger ships. Now the time was probably overdue for rebranding the 4th as the ‘Junior 3rd’ officer. This change was made shortly after.

Beyond doubt the master was at fault.

On writing up his night orders, he should routinely have asked himself when he would return to the bridge and how far the ship would steam in his time below. Then he should have considered this distance and measured it off with the arc of a circle on the chart in use with the chart table’s compasses to identify any dangers that could threaten the ship whilst he was below. Then he should have reconsidered his night orders and his orders for being called – in an effort to ensure that his standing and night orders and the bridge watch procedures were being handled correctly during his absence.

Then the chief officer was to blame as he had only rarely kept his 4-8 bridge watch since leaving Liverpool. He had insisted that the company’s chief officers were not ship’s bridge watch keepers but day workers; he believed the watch officer for the 4-8 was routinely the 4th officer.

So he would not take the bridge watch of the 4-8 at 1600 or at 0400 despite the ship lacking the usual 4th officer.

Instead he had the senior apprentice (3rd year) take the watch when he would remain below. He would come to the bridge before supper every evening and before breakfast in the mornings when he knew that master would visit the bridge. But I suppose the master was unaware that the 4-8 was being kept, for much of every watch, by the senior apprentice. At the least, the chief officer should have taken the star sights as the watch officer and supervised the work of the bridge watch, at least until he was satisfied that the apprentice had the necessary experience and ability to handle the watch.

Then as 2nd officer I was partly to blame as I’d regularly handed the

86

bridge watch over to an unlicenced apprentice at 0400 and 1600 against my inclination. I’d discussed it with the chief officer who insisted I hand over to the apprentice. On reflection, I now believe I should have refused and called the master. As it was, this chief officer had been the third officer – with the responsibility for apprentices’ training when I’d made my first voyage to sea. Then again, as a senior apprentice on the company’s passenger ships, I’d regularly kept the bridge watch and lookout whilst the watch officer had slept. As the Indian and Pacific Oceans are so sparsely populated by ships, this neglect didn’t seem to be quite so critical.

This senior apprentice of the watch had completed four years of presea training as a mariner cadet at a dedicated full time nautical training school from the ages of 13 to 17 and graduated well. Our company only ever accepted cadets with ‘extra first class leaving certificates’ from the best of the training schools. Then the senior apprentice was on his last voyage before taking his bridge watch keepers certificate having completed 2½ years of his 3-year apprenticeship.

So he was much more experienced as a mariner and as a bridge watch keeper than many certificated 2nd officers are today. However, he was still unable to take star sights. Sometimes he would come to me at 0800, when I was on the bridge to take my routine morning sun sight – as the ship’s navigation officer, when he would caution me that his star sights from that morning had not ‘worked out’ so he had used his DR as a ‘fix’ and recorded it in the deck log and given his DR to the master as being a ‘fix by stars’.

Thus I suspect that, after leaving Brisbane and on the evening before her loss, the apprentice’s stars had not quite ‘worked out’ and thus the master and navigator were unaware that their ship was being set well to the southward of her intended course.

Certainly, I should have reported to the master whenever the apprentice told me that his stars had not worked out and that he had used his ‘DR’ as a ‘Fix’. But then masters are aware that one bridge watch officer is unlikely to report to the master on the oversight or neglect or weakness of another

bridge watch officer. Instead, masters should make their own unannounced and irregular visits to their ship’s bridges to satisfy themselves that their ships’ bridge routine is being meticulously followed.

Then the ship’s 2nd and 3rd officers were to blame for sitting in the chart room long after the change of the watch. The 2nd officer should have kept his lookout with the radar in use, owing to the proximity of the reef, and the 3rd officer should have been below to avoid being a distraction.

Finally, the company should have had their superintendents sail aboard their ships to verify that their masters did not stay in bed all night every night but that they paid unscheduled visits to their bridges to satisfy themselves that their bridge watch officers were obeying their standing orders and these superintendents should have checked that, from time to time, their masters were taking celestial sights with their bridge officers to satisfy themselves that this work was entrusted to experienced officers with the required due care and competence.

After this loss, the ship’s master left the company’s service to become the harbour master at a minor New Zealand port. The chief officer moved on to become a well established and well respected Thames estuary pilot.

The 2nd officer remained in the company’s service till he had his sea time to sit for his master’s certificate but he could never pass the master’s oral exam. The examiners always failed him in what was probably an unofficial sanction by the regulators against people who have made mistakes. Instead he served out his career as a stevedore in Australia. And the 3rd officer also became a master stevedore and, in time, the manager of a large cargo handling business in Liverpool where he suffered ill health and died at an early age. And as for me – I became your scribe!

A feature of the ship was the unpleasant relationship between her master and chief engineer. They were senior and very long term employees of the company. And this was the first voyage by a company’s ship when the master and chief engineer had been accompanied by their wives. Whilst in Melbourne, before calling at Sydney,

TSSS Runic was wrecked on Middleton Reef 19 February 1961.

I’d written to my family to suggest that if ever a ship was due for an accident, it was this one as her shipboard discipline was lax.

There was a sequel to the loss of this great ship in my career. On 27th June 1963, I went up for my master’s orals.

I was to be examined by the senior examiner of masters and mates in London – Captain Douthwaite. It was only 5 days after my 25th birthday. I had already sat and passed the written and signals exams. A little over an hour was allowed for each candidate’s orals when he had to stand before the examiner, in private, to answer any question the examiner cared to ask to justify the award of the certificate as a master mariner – to take charge of any British merchant ship regardless of her trade, size, design or cargo.

There were four candidates for Captain Douthwaite that afternoon – an unusually large number if he was to catch his regular train home. By 2.45 PM we’d done the deviascope test to his satisfaction; then he started the orals. I knew something must be amiss as he couldn’t examine all four of us in the time available. I was first in; he started off by reminding me

that I had been the navigation officer of the London ship ‘RUNIC’ and had been her watch officer when she’d run aground and been lost. ‘No, Sir!’ I exclaimed forcibly. I had my discharge book with me; I quickly showed him that I’d signed off the ship in Sydney almost two weeks before her loss. He gave me a long hard stare and told me to go into the waiting room. I did.

After ten minutes, he called me back to his exam room with the remark, after he’d sat down, ‘I will examine you’.

And by 3.30 PM, I’d passed. All I can remember of his questions was that I’d had to demonstrate, with a table model, how I would berth a small ship starboard side to at Butler’s Wharf on the Thames’ South Bank just below the Tower Bridge during a full flood tide. Having passed the exam –one of the youngest to have done so– I went to Butler’s Wharf to check it out in more detail. In the evening I had dinner with my girlfriend at Scott’s Restaurant and then went to the theater to see ‘Boeing Boeing’.

As for my purpose in writing – it is probably as a comment that marine losses can usually be traced to a set of misjudgements by the ship’s man-

agers, master, watch officers and crew and that sailing a ship with a deck officer or two short might create resentment and neglect with consequences. It also drew my attention to the need for masters to be aware that all might not be well with the discipline on their ship’s bridge and that every master has a duty to visit his bridge at irregular times, as a matter of duty, to ensure that his requirements are understood and are being obeyed and that his watch keepers have the necessary experience and competence.

Had any of the errors, leading to this loss, been avoided, she’d quite probably have never been lost.

In writing in this detail I might comment that I kept a private voyage journal during my years under training to be a master with entries made every three of four days of anything of interest in our ships’ operation. I also kept a private daily diary, started on my first voyage to sea; I still keep it up-to-date. Both records are complete and have been referred to in the preparation of this script.

The loss of the ship is well recorded on the internet under the reference ‘RUNIC Middleton Reef’.

87

Του Κώστα Γ. Τσάμη

Ο ήλιοs θα ανατείλει έτσι κι αλλιώs...

Τ

ο μαγαζί, με τον κλιματισμό να δουλεύει στο φουλ, ήταν μια όαση στο κέντρο της Αθήνας, αυτό το Σάββατο του Ιουλίου που το θερμόμετρο χτύπαγε τους σαράντα βαθμούς “υπό σκιάν”. Ο Γιώργος, πίσω από το μπαρ, ταχτοποιούσε τις τελευταίες λεπτομέρειες που θα έκαναν πιο εύκολη τη δουλειά του. Σήμερα έκλεινε δύο χρόνια από τότε που τον δέχτηκαν να δουλέψει εκεί, δοκιμαστικά στην αρχή, με προοπτική να τον κρατήσουν μόνιμα αν η απόδοσή του τους ικανοποιούσε. Αυτή η δουλειά δεν είχε καμία σχέση με τις σπουδές του, ήταν μηχανικός στα κομπιούτερ με διδακτορικό από το πολυτεχνείο Αθηνών. Μιλούσε άριστα τα Αγγλικά και αρκετά καλά τα Γαλλικά, αλλά αυτό που κέρδισε την εμπιστοσύνη του “αφεντικού” ήταν η ευγένειά του που, μαζί με το παρουσιαστικό του, έδιναν άλλη αίγλη στο μπαρ του μαγαζιού του. Λίγο καιρό μετά την πρόσληψή του το μπαρ, έγινε στέκι, μεσημέρι βράδυ. Όπως τηλεφωνούσαν οι πελάτες για να κλείσουν τραπέζι για φαγητό, έτσι ακριβώς τηλεφωνούσαν και

88

οι πελάτες του μπαρ για να κρατήσουν θέση ή θέσεις στο μπαρ για φαγητό, γιατί ο Γιώργος, από την πρώτη στιγμή εγκαινίασε αυτή την καινοτομία, να σερβίρει και φαγητό στο ξεχωριστό αυτό μέρος του εστιατορίου. Δίπλα του βρισκόταν η Μαίρη, η όμορφη καθηγήτρια Αγγλικών που έγινε φίλη από την πρώτη μέρα της γνωριμίας τους. Σαν και εκείνον, μέσα στην κρίση που μαστίζει την Ελλάδα, έκανε αυτή τη δουλειά γιατί δεν εύρισκε τίποτα στο αντικείμενό της. Τον βοηθούσε στο μπαρ και εκείνος εκτιμώντας τη βοήθειά της, μοίραζε στα ίσια τα φιλοδωρήματα που δεν ήταν ευκαταφρόνητα. Εκείνη εκτιμούσε πολύ αυτή τη συναδελφική στάση και έπνιγε μέσα της τον έρωτα που αισθανόταν γι αυτόν, αφήνοντάς τον να κάνει εκείνος το πρώτο βήμα αν ποτέ το αισθανόταν. Το μαγαζί ήταν στο Κολωνάκι και η φήμη που είχε αποκτήσει δεν ήταν καθόλου άδικη. Είχε εξαιρετική κουζίνα και άριστο προσωπικό στη σάλα, δύο συστατικά που συνέβαλαν πολύ στην επιτυχία του. Κάποια στιγμή άκουσε το “αφεντικό” να τον φωνάζει. «Γιώργο, κράτησέ

μου δύο θέσεις για τις τέσσερις και μισή. Δύο κυρίες από το “Intercontinental” ζήτησαν να φάνε στο μπαρ. Εντάξει;» «Εντάξει κύριε Μάνο. Θα το έχω υπ’ όψη μου». Όλα τα μεγάλα ξενοδοχεία, τους έστελναν πελάτες γιατί απλούστατα, το μαγαζί, τους έβγαζε ασπροπρόσωπους. Σε λίγο έπεσε πολύ δουλειά και ο Γιώργος ξεχάστηκε. Αυτό ακριβώς ήταν το φάρμακό του. Με τη δουλειά ξεχνούσε το τεράστιο πρόβλημα της μητέρας του. Ήταν μοναχογιός και ζούσε μαζί της, αφού, πριν πέντε χρόνια, είχε χάσει τον πατέρα του σε αυτοκινητιστικό ατύχημα σε ώρα εργασίας. Ήταν εργοδηγός στη ΔΕΗ και σκοτώθηκε πηγαίνοντας, με το υπηρεσιακό αυτοκίνητο, να αποκαταστήσει μια βλάβη σε κάποιον υποσταθμό. Η ΔΕΗ, της έβγαλε μια μικρή σύνταξη ενώ κατόπιν συμβιβασμού πήρε και μία μικρή αποζημίωση από την ασφάλεια του άλλου οδηγού που έφταιγε για το ατύχημα. Η μητέρα του, όταν έχασε τον άντρα της, κυριολεκτικά πελάγωσε. Ο Γιώργος δεν είχε τελειώσει ακόμα τις σπουδές του και εκείνη κόντευε τα πενήντα, αρκετά νέα ακόμα αλλά αρκετά

Ο ήλιος θα ανατείλει έτσι κι αλλιώς … | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

μεγάλη να βρει απασχόληση, που θα ενίσχυε το εισόδημά της, για να μπορέσει ο γιος της να τελειώσει τις σπουδές του. Τελικά δικτυώθηκε στη γειτονιά και άρχισε να φιλάει μωράκια που όλα ανεξαιρέτως την λάτρεψαν. Απέκτησε καλό όνομα και συνέχισε ακόμα και όταν ο Γιώργος βρήκε δουλειά και δεν υπήρχε πλέον ανάγκη να δουλεύει και εκείνη. Όλα αυτά μέχρι που, η γυναίκα, αισθάνθηκε μερικά περίεργα πονάκια στην κοιλιακή χώρα. Δεν έδωσε σημασία στην αρχή, όμως όταν εκείνα επέμειναν αποφάσισε να επισκεφθεί ένα παθολόγο της γειτονιάς. Αφού την εξέτασε την έστειλε να κάνει μερικές εξετάσεις ρουτίνας, όπως της είπε. Ο Γιώργος πήρε τις εξετάσεις και συνόδευσε τη μητέρα του στον παθολόγο για να μάθει, και εκείνος, τι ήταν αυτά τα πονάκια που την τυραννούσαν. Εκείνος, αφού κοίταξε τα αποτελέσματα των εξετάσεων, πρότεινε νοσοκομείο. Η μητέρα του θορυβήθηκε. «Γιατί νοσοκομείο γιατρέ μου; Τι δείχνουν οι εξετάσεις μου που πρέπει να νοσηλευτώ;» Τους μίλησε για ειδικές εξετάσεις που μόνο στο νοσοκομείο γί-

νονταν και μάλιστα έπρεπε να βιαστούν γιατί τον ανησύχησαν κάνα δύο τιμές στις εξετάσεις που έκανε η μητέρα του ήδη. Από εκεί και πέρα η ζωή τους άλλαξε. Όσα λεφτά είχαν μαζέψει έκαναν φτερά σε χρόνο ρεκόρ. Εν τω μεταξύ η γυναίκα έλιωνε σιγά σιγά, έχοντας υποστεί ήδη δύο εγχειρήσεις χωρίς αποτέλεσμα. Κάποιος γιατρός, φίλος του, του μίλησε για το Memorial, ένα νοσοκομείο στη Νέα Υόρκη όπου γίνονταν θαύματα σε περιπτώσεις σαν τη δική τους. Το έψαξε και απογοητεύτηκε! Χρειάζονταν τουλάχιστον εκατό χιλιάδες δολάρια για μια τέτοια νοσηλεία με όλα τα παρεπόμενά της. Για σκέψου! Έχεις λεφτά; Ζείς! Δεν έχεις; Άντε γειά ! Γι αυτό το λόγο, η δουλειά τον ηρεμούσε, έδινε την ευκαιρία στο μυαλό του να σκεφτεί και κάτι έξω από το δράμα που ζούσε... Το μπαρ ήταν γεμάτο, όπως και το μαγαζί. Οι σερβιτόροι δεν προλάβαιναν τις παραγγελίες, ενώ ο Γιώργος με τη Μαίρη ίδρωναν για να προλάβουν να σερβίρουν τους πελάτες του μπαρ. Ούτε που κατάλαβαν πότε έφτασε η ώρα τέσσερις και μισή. Ευτυχώς ένα ζευγάρι πλήρωσε και άφησε δύο καθίσματα του μπαρ ελεύθερα, για τις δύο γυναίκες που περίμεναν να έρθουν από το ξενοδοχείο. Το μέρος που καθόταν το ζευγάρι καθαρίστηκε και τοποθετήθηκαν δύο sous- plat που επάνω τους μπήκαν τα σερβίτσια. Οι υπόλοιποι πελάτες του μπαρ ζητούσαν την προσοχή του Γιώργου αλλά και της Μαίρης, για κουβεντούλα περισσότερο, γιατί είχαν ήδη σερβιριστεί. Δεν τους χαλούσαν το χατίρι και μάλιστα συμμετείχαν στις κουβέντες ή στα αστεία τους. Σε λίγο εμφανίστηκαν δύο νεράϊδες και ζήτησαν το ‘’ρεζερβέ’’ τους στο μπαρ. Δεν πρέπει να ήταν μεγαλύτερες από είκοσι χρονών, αλλά ήταν πολύ όμορφες και οι δύο. Ο Γιώργος τις έβαλε στα καθίσματα που είχαν γι αυτές και μιλώντας Αγγλικά, γιατί ήταν Αμερικανίδες, τους εξήγησε τι υπήρχε για φαγητό. Η μία από τις δύο δεν έπαιρνε τα μάτια της από πάνω του, μόνο τον άκουγε με προσοχή δείχνοντας ενδιαφέρον στα όσα τους πρότεινε για φαγητό. Το βλέμμα της δεν ήταν πρόστυχο, απλά έδειχνε θαυμασμό για τον άντρα πίσω από το μπαρ που στα μάτια της φαινόταν υπέροχος. Η αλήθεια είναι ότι και ο Γιώργος είχε ‘’πάθει πλάκα’’ από την ομορφιά της, όμως μαθημένος από βλέμματα θαυμασμού πολλών πελατισσών του στο μπαρ, κράτησε την ψυχραιμία του και τους είπε. «Επιτρέψτε μου να σας σερβίρω Ελληνικά. Θα σας φέρω δύο τρία διαφορετικά πιάτα που θα σας μείνουν αξέχαστα». Συμφώνησαν γελώντας με τον τρόπο του. Όταν έφυγε για την κουζίνα η Μαίρη τις άκουσε να μιλούν πολύ σιγά μεταξύ τους. «Πως σου φάνηκε ο μπάρμαν Τόνια;» «Εξαιρετικός! Αυτά που μας είπε η ρεσεψιονίστ του ξενοδοχείου Έλεν, είναι λίγα μπροστά στην

πραγματικότητα». Η Μαίρη χαμογέλασε με κατανόηση και απομακρύνθηκε από κοντά τους. Σε λίγο εμφανίστηκε πάλι ο Γιώργος για να τις σερβίρει. Του ζήτησαν ένα καλό κρασί για να συνοδεύσουν το φαγητό τους και εκείνος τους άνοιξε ένα Ελληνικό μοσχοφίλερο, από τα καλύτερα της αγοράς. Ακολούθησε όλη τη διαδικασία ενός εξαιρετικού σερβιρίσματος γιατί, κακά τα ψέματα, η μία από τις δύο τον είχε εντυπωσιάσει. Aυτή που η φίλη της την αποκάλεσε Τόνια. H Μαίρη εν τω μεταξύ, ασχολιόταν με τους υπόλοιπους πελάτες που είχαν τελειώσει και έπιναν καφέ. Ένα αγκάθι στην καρδιά της, μεγάλωνε συνέχεια όσο έβλεπε το φανερό ενδιαφέρον του ανθρώπου που αγαπούσε, για την Αμερικάνα. Το φαγητό που σέρβιρε ο Γιώργος στις δύο Αμερικανίδες τις είχε ενθουσιάσει τόσο που δεν σταματούσαν να εκθειάζουν την Ελληνική κουζίνα, καθώς και εκείνον που τις περιποιόταν τόσο καλά. Γελάκια και αστεία διαδέχονταν το ένα το άλλο ενώ η Τόνια δεν έπαυε να δείχνει φανερά πλέον το ενδιαφέρον της για το Γιώργο. Το μαγαζί αλλά και το μπαρ άδειαζαν σιγά σιγά μιας και η ώρα κόντευε επτά. Η Μαίρη είχε φύγει νωρίτερα, γιατί θα ερχόταν και το βράδυ και έτσι ο Γιώργος έμεινε μόνος, να περιποιείται τις δύο Αμερικανίδες που ήταν οι μόνες πελάτισσες στο μαγαζί. Σε λίγο ζήτησαν λογαριασμό και αυτές. Τους πήγε το χαρτάκι και η Τόνια του έδωσε μία πλατινένια κάρτα. Ο Γιώργος δεν έδωσε σημασία και πήγε το χαρτί και την κάρτα στο ταμείο. Όταν επέστρεψε της έδωσε το χαρτί να υπογράψει και την κάρτα της. Ο λογαριασμός ήταν 60 ευρώ και εκείνη είχε προσθέσει άλλα 40 και στρογγύλεψε το λογαριασμό στα 100 ευρώ. Την ευχαρίστησε και, την ώρα που σηκώθηκαν να φύγουν, ο Γιώργος έδωσε στην Τόνια, ένα χαρτί με το κινητό του. «Εδώ είναι γραμμένο το κινητό μου για την περίπτωση που θα θελήσετε να μας έρθετε ξανά». Εκείνη χαμογέλασε και το έβαλε στην τσάντα της. Βγαίνοντας από το μαγαζί εκμυστηρεύτηκε στη φίλη της. «Είμαι ερωτευμένη! Πάει και τελείωσε! Έχεις δει πιο εντυπωσιακό άντρα Έλεν μου;» Η άλλη γέλασε συγκαταβατικά. «Ακόμα δεν τον γνώρισες και τον ερωτεύτηκες Τόνια μου; Είναι εντυπωσιακός, δεν λέω, είναι όμορφος και δεν σου κρύβω ότι θα τον ήθελα στο κρεβάτι μου αλλά, το να τον ερωτευτείς με την πρώτη φαντάζει απίθανο». ΟΙ δύο κοπέλες ήταν φίλες από παιδιά. Οι πατεράδες τους είχαν ίδια συμφέροντα. Ασχολούνταν με πετρέλαια και πετρελαιοπηγές στο Τέξας. Δισεκατομμύρια δολάρια οι καταθέσεις τους, λεφτά που αυξάνονταν συνέχεια και έκαναν τις δύο οικογένειες πιο πλούσιες κάθε μέρα. Στην Ελλάδα έφτασαν χτες, με το ιδιωτικό τζετ του πατέρα της Τόνιας και θα έμεναν δέκα μέρες, τρεις στην Αθήνα και τις υπόλοιπες στην Μύκονο

89

Ο ήλιος θα ανατείλει έτσι κι αλλιώς … | Tου Κώστα Γ. Τσάμη όπου είχε νοικιαστεί μία καταπληκτική βίλα για τις υπόλοιπες επτά. Το υπερπολυτελές αυτοκίνητο του ξενοδοχείου τις περίμενε υπομονετικά απ’ έξω από το μαγαζί. Μπήκαν και ζήτησαν να επιστρέψουν στο ξενοδοχείο. Η Έλεν παρατηρούσε τη φίλη της, σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής. Δεν έβγαλε άχνα, κοίταζε έξω μόνο, με απλανές βλέμμα, σαν άνθρωπος που βρίσκεται σε μεγάλες σκέψεις. Την σκούντησε ελαφρά. «Ξύπνα! Φτάσαμε!» Η αντίδρασή της ήταν σαν να ξύπνησε πραγματικά εκείνη τη στιγμή… Ο Γιώργος τακτοποίησε το μπαρ για να το βρει έτοιμο η Μαίρη που θα ερχόταν στις οκτώ. Εκείνος ανυπομονούσε να πάει στο σπίτι να δει πως ήταν η μητέρα του. Δεν του είχε τηλεφωνήσει ούτε μία φορά και αυτό ήταν παρήγορο για το Γιώργο που αγωνιούσε επειδή έμενε πολλές ώρες μόνη στο σπίτι. Αρκετές ώρες την επισκεπτόταν η αδελφή της. Το σπίτι της ήταν δύο δρόμους πιο πάνω. Κατά τη διάρκεια αυτών των επισκέψεων, ο Γιώργος, αισθανόταν ήσυχος μιας και την πρόσεχε η θεία του. Έτσι κυλούσε η ζωή τους μέχρι που σήμερα εμφανίστηκε αυτή η "νεράϊδα" και του έκλεψε τη σκέψη. Φτάνοντας στο σπίτι την απόδιωξε από τη σκέψη του και αφοσιώθηκε στα δικά του προβλήματα. Η Τόνια, εν τω μεταξύ, συζητούσε έντονα με τη φίλη της. Η αιτία του ‘’τσακωμού’’ τους ήταν η απροθυμία της Τόνιας να την ακολουθήσει στη Μύκονο. Προτιμούσε να μείνει στην Αθήνα όλες τις μέρες που θα έμεναν στην Ελλάδα. «Έχουμε κλείσει σπίτι Τόνια. Δεν γίνεται να το ακυρώσουμε την τελευταία μέρα». «Γίνεται Έλεν, Θα τους πληρώσω εγώ το ενοίκιο σαν να πήγαμε! Αλλά για στάσου. Γιατί δεν πας εσύ και να έρθω να σε βρω σε τέσσερις μέρες; Ζητάω τέσσερις μέρες Έλεν. Δεν είναι πολλές, κάνε μου τη χάρη σε παρακαλώ. Φύγε αύριο το πρωί και άσε με εμένα να ξεδιαλύνω τι είναι αυτό που τυραννάει το είναι μου, από τη στιγμή που τον είδα». «Το κατάλαβα κορίτσι μου ότι έμπλεξες σε δίχτυα πολύ πιο ισχυρά από τη θέλησή σου. Εντάξει θα σου αφήσω ελεύθερο το πεδίο να δράσεις όπως νομίζεις. Ελπίζω μόνο να μην απογοητευτείς. Αύριο το πρωί ξεκινάω για Μύκονο με μία προϋπόθεση Τόνια. Αν περάσουν οι τέσσερις μέρες και δεν εμφανιστείς, θα μιλήσω στον πατέρα σου». Η Τόνια αγκάλιασε τη φίλη της. «Σε ευχαριστώ Έλεν. Θα το θυμάμαι αυτό!» Ούτε που φανταζόταν ο Γιώργος, τη συζήτηση που έκαναν οι δύο φιλενάδες. Είχε άλλα στο μυαλό του. Η Θεία του τον υποδέχθηκε αρκετά προβληματισμένη. «Είναι τρεις ώρες τώρα που έχει πέσει σε λήθαργο. Προσπάθησα να την ξυπνήσω αλλά δεν ακούει και δεν ανοίγει τα μάτια της». «Εντάξει Θεία! Θα την φροντίσω εγώ τώρα. Πήγαινε εσύ στα παιδιά σου, που τα έχεις εγκαταλείψει τελευταία με το πρόβλημα της αδελφής

90

σου». Την έσπρωξε απαλά στην εξώπορτα και έμεινε μόνος με την άρρωστη. Τότε εκείνη άνοιξε τα μάτια της με ένα πονηρό χαμόγελο στα χείλη. «Δεν την αντέχω άλλο Γιώργο μου. Την αισθάνομαι σαν μπαμπούλα πάνω από το κεφάλι μου, φάε εκείνο, πιες νερό, πάρε το χάπι σου, σκεπάσου και άλλα που δεν θυμάμαι. Γι αυτό έκανα την ψόφια και με άφησε ήσυχη». Τον έπιασε ένα νευρικό γέλιο που δεν έλεγε να σταματήσει, ιδίως όταν είδε και τη μάνα του να γελάει μαζί του. Αυτή η ιλαρότητα ελάφρυνε πολύ το περιβάλλον που ‘’μύριζε’’ ασθένεια. Του θύμισε πως ήταν η ζωή τους πριν αρρωστήσει η κολώνα του σπιτιού, η μάνα του… Το μπαρ ήταν πεντακάθαρο. Το είχε φροντίσει η Μαίρη από χτες το βράδυ. Όλα ήταν στη θέση τους. Ο Γιώργος γέμισε τα ψυγεία, έγραψε την παραγγελία του και την άφησε στο ταμείο να την φροντίσει το ‘’αφεντικό’’ όπως γινόταν

για όποιο λόγο θέλεις, μόνο έλα και αυτό είναι αρκετό. Σε περιμένω! Οποιαδήποτε ώρα και αν έρθεις θα υπάρχει μία θέση για σένα στο μπαρ». Έκλεισαν με το Γιώργο να αισθάνεται πάλι το σκίρτημα στο στομάχι, το σκίρτημα που προκαλεί η αναμονή της απρόσμενης συνάντησης με πρόσωπο αγαπημένο. Η Μαίρη, σήμερα Κυριακή, είχε ρεπό ενώ ο Γιώργος θα έκανε το ρεπό του αύριο. Ήταν τρεις και μισή όταν εμφανίστηκε η ‘’οπτασία’’ ξαφνικά μπροστά στα μάτια του. Το χαμόγελό της, πέρασε μέσα σε όλο του το είναι, σαν υπόσχεση άνοιξης, λουλουδιών, έρωτα. Της είχε κρατήσει την καλύτερη θέση για να την βλέπει συνέχεια. Το σφίξιμο των χεριών τους, αόρατη υπόσχεση δέσμευσης, κράτησε πολύ περισσότερο από μία χειραψία. Είχαν συνεννοηθεί! Οι άλλοι πελάτες, φίλοι οι περισσότεροι του μαγαζιού, έπιασαν με συμπάθεια τι παιζόταν με αυτούς τους δύο μιας και ο Γιώργος

κάθε μέρα, ακόμα και τις Κυριακές. Το κινητό του, που χτύπησε, τον έβγαλε για λίγο από τη ρουτίνα του. Στο καντράν, άγνωστο νούμερο από σταθερό τηλέφωνο. «Ορίστε». «Καλή μέρα Γιώργο». Δεν χρειαζόταν να πει ποια είναι. Η γλύκα της φωνής της τον τύλιξε αμέσως. «Καλημέρα Τόνια. Θέλεις να σου κρατήσω δύο θέσεις στο μπαρ, σαν και χτες;» «Όχι Γιώργο! Θέλω να μου κρατήσεις μία θέση γιατί θα είμαι μόνη». Κάτι σκίρτησε μέσα του. Κάτι πρωτόγνωρο που του προκάλεσε χαμόγελο ικανοποίησης σαν να κέρδισε κάτι ανέλπιστο. «Πολύ χαίρομαι που θα έρθεις πάλι στο μαγαζί. Αυτό δείχνει ότι σε ικανοποίησε το φαγητό αλλά και το σέρβις του μαγαζιού». Έπαιζε μαζί της αλλά εκείνη δεν τσίμπησε ή δεν κατάλαβε το παιχνίδι του και απάντησε λακωνικά. «Δεν έρχομαι γι αυτό Γιώργο!» Τέρμα τα αστεία! Η κυρία το σοβάρεψε δείχνοντάς του, τις διαθέσεις της. «Έλα

ήταν πολύ συμπαθής. Δεν έγινε κανένα σχόλιο και ο Γιώργος ασχολήθηκε πάλι με τη δουλειά του. Άρχισε να σερβίρει την Τόνια. «Μου επιτρέπεις να σου σερβίρω χωρίς να ξέρεις τι θα σου φέρω;» Του χαμογέλασε. «Κάνε ότι θέλεις Γιώργο. Θα φάω ό,τι και αν φέρεις». Από εκεί και πέρα ο Γιώργος δεν κατάλαβε πως πέρασε η ώρα, πότε έφυγαν όλοι οι πελάτες, πότε έκλεισαν το μαγαζί, γιατί Κυριακή βράδυ έκλειναν, και τελικά πότε βρέθηκε στο δρόμο έχοντας την Τόνια δίπλα του. Το αυτοκίνητο του ξενοδοχείου την περίμενε υπομονετικά απ’ έξω. Της είπε να το διώξει γιατί θα την πήγαινε ο ίδιος με ταξί αργότερα. Εκείνη κάτι έδωσε στον οδηγό, κάτι του ψιθύρισε και εκείνος με ένα χαμόγελο μέχρι τ’ αυτιά τους άφησε μόνους. Περπάτησαν χέρι -χέρι μέχρι την πλατεία Κολωνακίου, ήπιαν καφέ όρθιοι, στο Da Capo, ενώ η ώρα πλησίαζε εννιά και άρχισε να σουρουπώνει. «Τι θα ήθε-

Ο ήλιος θα ανατείλει έτσι κι αλλιώς … | Tου Κώστα Γ. Τσάμη λες να κάνουμε τώρα κοριτσάκι;» Του έκλεισε τα χείλη με το χέρι της. «Θέλω να με πας στο ξενοδοχείο». Στο πρόσωπό της καθρεφτιζόταν όλη η αλήθεια αυτού του ‘’θέλω’’ και ήταν τόσο αξιολάτρευτη, που με πολύ κόπο κρατήθηκε να μη την αρχίσει στα φιλιά, εκεί στη μέση της πλατείας Κολωνακίου. Σήκωσε το χέρι στο πρώτο ταξί και μπήκαν αμέσως. Κάτι τρομερό τους έσπρωχνε να βρεθούν μόνοι, κάτι πολύ πιο πάνω από τις δυνάμεις τους. Τηλεφώνησε στη μητέρα του ότι θα αργήσει και εκείνη του είπε ότι ήταν καλά και να μην ανησυχεί, αν χρειαζόταν κάτι θα τον έπαιρνε στο κινητό. Εξήγησε στην Τόνια σε ποιαν μιλούσε και την πήρε στην αγκαλιά του. Εκείνη κούρνιασε παραδομένη ολοκληρωτικά στις υπέροχες στιγμές που ζούσε δίπλα του. Κάποια στιγμή έφτασαν και χωρίς να το καταλάβουν βρέθηκαν στη σουίτα της, στο ρετιρέ του υπέροχου ξενοδοχείου. Η Θέα της ακρόπολης ήταν μοναδική. Το πρώτο τους φιλί τους έκοψε την ανάσα. Η Τόνια είχε μερικές περιπέτειες στη ζωή της, όμως εδώ ήταν κάτι διαφορετικό, εδώ η καρδιά της χτυπούσε στους ρυθμούς της δικής του καρδιάς, το κορμί της αποζητούσε απεγνωσμένα να ενωθεί μαζί του. Ο Γιώργος, έχοντας ακριβώς τα ίδια αισθήματα, άφησε τον εαυτό του ελεύθερο, να αυτοσχεδιάσει στον έρωτά τους. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό για την Τόνια. Ένιωσε το σώμα της άλλοτε να φλέγεται, άλλοτε να αιωρείται, άλλοτε να βρίσκεται εκεί, δίπλα του, δίπλα στον αγαπημένο άντρα που ήρθε τόσο απρόσμενα στη ζωή της. Μετά από πολλή ώρα, αποκαμωμένοι από τον έρωτα έμειναν ξαπλωμένοι, εκείνη χωμένη στην αγκαλιά του, με όλες τις αισθήσεις της στο κόκκινο να χαζεύει μαζί του, την ακρόπολη απέναντί τους που βρισκόταν εκεί, όχι μόνο για να ευφραίνει τα μάτια δύο ερωτευμένων, αλλά για να διδάσκει τι εστί δημοκρατία στους απανταχού βαρβάρους. Η Τόνια θαμπωμένη από τη θέα του υπέροχου μνημείου και χορτασμένη από έρωτα γύρισε προς το μέρος του. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου, αυτή τη βραδιά Γιώργο. Μέσα μου πιστεύω ότι γεννήθηκα για να την ζήσω. Σ’ αγαπώ αγόρι μου και αυτό δεν αλλάζει με τίποτα». Την έσφιξε πάνω του σαν κάτι πολύτιμο, κάτι που φοβόταν ότι θα του το πάρουν. Η Τόνια, μέσα στην ευτυχία που ζούσε, ξέχασε και την Έλεν και τη Μύκονο. Την έκτη μέρα, της τηλεφώνησε η φίλη της. «Τόνια, τι έπαθες; Ξέχασες το ραντεβού μας, στη Μύκονο;» Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησε ότι πράγματι τα είχε ξεχάσει όλα. Με το Γιώργο ζούσαν παραμυθένιες ώρες. Που μυαλό για οποιαδήποτε άλλη σκέψη. «Σου ζητώ συγνώμη Έλεν μου, αλλά μου είναι αδύνατον να τον αποχωριστώ, τουλάχιστον προς το παρόν». «Μίλησα προχτές με τον πατέρα σου Τόνια, και μου είπε ότι θα αναλάβει ο ίδιος

την κατάσταση. Σου το λέω απλά για να προσέχεις». Έσκυψε το κεφάλι προβληματισμένη. Ήξερε καλά τις μεθόδους του Κροίσου πατέρα της και, για πρώτη φορά από τότε που γνώρισε το Γιώργο, άρχισε να φοβάται ότι θα τον χάσει. «Εντάξει Έλεν! Άστο σε μένα. Ξέρω καλά πώς να κουμαντάρω τον μπαμπάκα μου!» Η άλλη δεν ανάφερε ότι ο πατέρας της γνώριζε από την ίδια, την περιπέτειά της με το Γιώργο. Πέρασαν ακόμα τρεις μέρες απόλυτης ευτυχίας για τους δύο νέους όταν ξαφνικά, ένα βράδυ η μητέρα του Γιώργου παρουσίασε ξαφνική επιδείνωση της ασθένειάς της με αποτέλεσμα, η αδελφή της να την πάει στο νοσοκομείο αφού πρώτα τηλεφώνησε στο Γιώργο, που τα παράτησε όλα και σε πολύ λίγο, βρέθηκε στο προσκέφαλο της μητέρας του. Οι γιατροί ήταν πολύ προβληματισμένοι. «Η κατάστασή της είναι πολύ σοβαρή. Σε δύο τρεις μέρες θα ξέρουμε τι αποτέλεσμα θα έχει η αγωγή που αρχίσαμε αμέσως μόλις τη φέρατε». Και άρχισε η υπομονή! Την έβαλαν στη μονάδα εντατικής θεραπείας και όλοι περίμεναν να αντιδράσει ο οργανισμός της στην καινούργια θεραπεία. Ο Γιώργος, για πρώτη φορά στη ζωή του, αισθανόταν πελαγωμένος. Στο μαγαζί έβγαζε καλό μεροκάματο, ένα μεροκάματο που μαζί με τη σύνταξη της μητέρας του, ήταν αρκετά για να ζούν ευπρεπώς. Αυτή όμως η ασθένεια τους έφαγε ό,τι είχαν στη άκρη, πολύ γρήγορα. Το όνειρο να πάει τη μητέρα του στο Memorial θα έμενε όνειρο και μαζί μ’ αυτό κάθε ελπίδα να γίνει καλά. Αν την έχανε θα έφευγε η μισή του ζωή. Αυτά σκεφτόταν ένα πρωί που έπιασε δουλειά όταν κάθισαν στο μπαρ δύο κύριοι, άψογα ντυμένοι και με πολύ καλή διάθεση. Η Μαίρη τους ρώτησε τι θα ήθελαν και εκείνοι της ζήτησαν το Γιώργο. Ο Γιώργος, παραδίπλα τους άκουσε και πλησίασε ενώ η Μαίρη δεν απομακρύνθηκε. «Εγώ είμαι ο Γιώργος. Τι θα μπορούσα να κάνω για σας κύριοι;» Μίλησε ο μεγαλύτερος από τους δύο αφού πρώτα ακούμπησε μια κάρτα του στον πάγκο του μπαρ. «Το όνομά μου είναι Διαμαντής, φίλε μου, και είμαι δικηγόρος. Βρίσκομαι εδώ εξ ονόματος του κυρίου Μάξουελ, που είναι Αμερικανός και με επιφόρτισε να σας κάνω μία πρόταση». Το όνομα Μάξουελ ήταν το όνομα της Τόνιας. Άρχισαν να τον ζώνουν φίδια. «Σας ακούω!» «Ξέρουμε ότι βγαίνετε με την κόρη του κυρίου Μάξουελ. Η πρότασή του λοιπόν είναι η εξής. Πόσα θέλετε για να πάψετε να βγαίνετε με την κόρη του;» «Γιατί ρε λεβέντες; Τι είμαι; Κανένας λεχρίτης; Και εσείς ολόκληροι δικηγόροι δεν είναι κρίμα να ασχολείστε με γκομενοδουλειές; Πάρτε δρόμο λοιπόν και πέστε του να με αφήσει ήσυχο». Έφυγαν χωρίς άλλη κουβέντα, αλλά ήταν περισσότερο από βέβαιο ότι θα ξανάρχονταν. Η Μαίρη τον πλησίασε. «Μη τους αφήσεις να σου πάρουν τον αέρα Γιώργο. Καλά

έκανες και τους έστειλες, αλλά καλά θα κάνεις να προσέχεις από εδώ και στο εξής. Μπορεί οι επόμενοι που θα σου ζητήσουν τα ίδια με αυτούς, να μην είναι τόσο ευγενικοί». «Εντάξει Μαίρη, θα προσέχω! Είχα ένα πρόβλημα με τη μητέρα μου, τώρα έχω δύο. Θα τα αντιμετωπίσω και τα δύο». «Αν χρειαστείς οτιδήποτε Γιώργο, εγώ είμαι εδώ». «Σε ευχαριστώ Μαιρούλα μου. Σε ευχαριστώ πολύ!» Δεν συζήτησαν άλλο το θέμα ενώ ο Γιώργος αποφάσισε να μην το αναφέρει στην Τόνια μέχρι τουλάχιστον την επανεμφάνιση καινούργιας ‘’προσφοράς’’ από τον Αμερικάνο, αν γινόταν ποτέ. Έγινε μετά από δύο μέρες. Ο Γιώργος μόλις επέστρεψε από το νοσοκομείο όπου τα νέα ήταν ακόμα στάσιμα, όταν φάνηκε πάλι το ντουέτο των δικηγόρων. Τους κοίταγε με μισό μάτι μέχρι που μίλησε πάλι ο μεγαλύτερος. «Ξέρουμε ότι η μητέρα σου είναι άρρωστη. Ξέρουμε επίσης ότι στην Νέα Υόρκη και μάλιστα στο νοσοκομείο Memorial υπάρχει ένα τμήμα για τις περιπτώσεις σαν της μητέρας σου». Η καρδιά του Γιώργου χτυπούσε σαν ταμπούρλο. Αισθανόταν τη δυστυχία να έρχεται. Έβλεπε το δίλημμα που θα τον έριχναν τα κτήνη. Το στομάχι του έγινε άνω κάτω, άκουσε όμως τη συνέχεια. «Ο κύριος Μάξουελ αναλαμβάνει όλα τα έξοδα για σένα και τη μητέρα σου, το νοσοκομείο, τα εισιτήρια πήγαινε έλα, τα ξενοδοχεία καθώς και ό,τι άλλο χρειαστεί αρκεί να δεχθείς να μην ξαναδείς την κόρη του». «Γιατί το κάνετε αυτό ρε άνθρωποι; Τι σας έφταιξε η μάνα μου, ή εγώ; Δηλαδή αν δεν δεχθώ η μάνα μου θα πεθάνει, έτσι δεν είναι; Πως λέγεται αυτό το πράγμα ρε φίλοι; Η λέξη εκβιασμός είναι πολύ λίγη μπροστά σ’ αυτό το έγκλημα που κάνετε στην ψυχή μου! Σας παρακαλώ φύγετε, να μην σας ξαναδώ. Θα σας τηλεφωνήσω την απάντησή μου μεθαύριο. Εντάξει;» Έφυγαν αθόρυβα όπως είχαν έρθει, μόνο που τώρα άφησαν ένα ράκος πίσω τους. Ο Γιώργος πήγε γρήγορα στην αποθήκη. Δεν ήθελε να τον δει κανείς να κλαίει. Έκλαψε γιατί έβλεπε τον τοίχο που ύψωναν ανάμεσα σε εκείνον και την αγαπημένη του. Αν αρνιόταν, η μητέρα του θα πέθαινε. Πως θα ήταν η ζωή μετά με τόσες τύψεις; Αν δεχόταν θα έχανε την Τόνια. Πως θα ζούσε χωρίς την αγάπη της; Δεν εύρισκε λύση. Για κανένα λόγο δεν έπρεπε να το μάθει εκείνη. Ό,τι και αν αποφάσιζε έπρεπε να κάνει εκείνον δυστυχισμένο, όχι εκείνη που δεν έφταιγε σε τίποτα. Απλά έτυχε ο πατέρας της να είναι ανελέητος. Η Μαίρη εμφανίστηκε και τον πήρε από το χέρι. «Πάμε μέσα Γιώργο. Θα τα συζητήσουμε και θα βρούμε μια άκρη. Θα έρθει η Τόνια;» «Όχι Μαίρη. Θα την συναντήσω το βράδυ». «Έλα λοιπόν. Σκούπισε τα μάτια σου και πάμε μέσα, μας περιμένουν». Την ακολούθησε ενώ ένα τεράστιο βάρος είχε καθίσει στην ψυχή του και ήταν ασήκωτο το άτιμο. Η Τόνια ανυπομονούσε να έρθει η

91

Ο ήλιος θα ανατείλει έτσι κι αλλιώς … | Tου Κώστα Γ. Τσάμη ώρα οκτώ που είχε ραντεβού με τον αγαπημένο της. Δεν την είχε παραξενέψει καθόλου η σιωπή του πατέρα της. Ούτε τηλέφωνο δεν την πήρε, αντίθετα η Έλεν της τηλεφωνούσε δύο φορές την ημέρα και ζητούσε να μάθει νεώτερα τα οποία μεταβίβαζε στον πατέρα της φίλης της. Έτσι εξηγείτο η σιωπή του γέρο Μάξουελ. Η ώρα ήταν επτά και ενώ η Τόνια ετοιμαζόταν να κατέβει στην καφετέρια, χτύπησε το τηλέφωνο του δωματίου. Το σήκωσε και μια γυναικεία φωνή της μίλησε σε τέλεια αγγλικά. «Τόνια καλησπέρα, είμαι η Μαίρη, η βοηθός του Γιώργου, στο μπαρ που γνωριστήκατε». «Καλησπέρα Μαίρη. Ξέρω ποια είσαι αλλά δεν καταλαβαίνω το λόγο του τηλεφωνήματός σου». Η Μαίρη αναστέναξε πριν συνεχίσει. «Αν είσαι όρθια, κάθισε σε παρακαλώ, θα το χρειαστείς, μετά από αυτά που θα σου πω». Ασυναίσθητα κάθισε στο κρεβάτι, έχοντας αντιληφθεί ότι αυτά που θα άκουγε δεν θα ήταν ευχάριστα. «Σε ακούω Μαίρη». «Σήμερα το πρωί ήρθαν στο μαγαζί δύο δικηγόροι, σταλμένοι από τον πατέρα σου και έκαναν μία πρόταση στο Γιώργο, μία εκβιαστική πρόταση που κυριολεκτικά τον σκοτώνει…». Και της τα είπε όλα. Τι συνέβαινε με τη μητέρα του και ποια ήταν η πρόταση του πατέρα της για να πάψει ο Γιώργος να βγαίνει μαζί της. Η Μαίρη έκλαιγε συνέχεια μιλώντας, σε μία Τόνια που είχε μείνει με το στόμα ανοιχτό. Ο πατέρας της να κάνει τέτοιο εκβιασμό! Τα τελευταία λόγια της Μαίρης της έδωσαν να καταλάβει πολλά. «Σε παρακαλώ κάνε κάτι να τον γλυτώσεις από αυτό το μαρτύριο. Θα σου το χρωστάω!» Αυτό το τελευταίο ξεχείλισε το ποτήρι και η Τόνια έβαλε τα κλάματα. Κατάλαβε το πόσο αγαπούσε η Μαίρη το Γιώργο της, αλλά θυσίαζε την αγάπη της, για να τον γλυτώσει από το κτηνώδες δίλημμα. Ήταν φοβερές οι στιγμές που πρωταγωνιστούσε. «Θα το κάνω Μαίρη! Τώρα αμέσως θα πάρω τον πατέρα μου και θα το λύσω. Όσο για σένα, δεν έχω λόγια να σε ευχαριστήσω για όλα αυτά που μου είπες. Να σε ευχαριστήσω επίσης για τη θυσία που κάνεις για να γλυτώσεις το Γιώργο. Την καταλαβαίνω πολύ καλά αυτή τη θυσία Μαίρη μου γιατί είμαι ερωτευμένη όπως και εσύ. Ξέρω ότι τον αγαπάς, το βλέπω καθαρά, κάθε φορά που έρχομαι στο μαγαζί. Τον αγαπάς, έτσι δεν είναι Μαίρη;» «Πολύ!... Καληνύχτα Τόνια!» Το επόμενό της βήμα ήταν να ζητήσει από το τηλεφωνικό κέντρο, του ξενοδοχείου, να την συνδέσουν με τον πατέρα της στο Τέξας. «Καλημέρα κοριτσάκι μου. Πως τα περνάς στην Ελλάδα;» Δεν θυμόταν να έχει ποτέ τσακωθεί με τον πατέρα της, που την είχε πολύ χαϊδεμένη μιας και ήταν το μοναδικό του παιδί. Αυτή τη στιγμή όμως ήταν οργισμένη από τον τρόπο που χειριζόταν τους ανθρώπους. «Τα περνούσα πολύ καλά μέχρι που ανακάλυψα ότι εκ-

92

βιάζεις τον άνθρωπο που αγαπώ, ναι τον αγαπώ, [αυτό το τόνισε] και τον εκβιάζεις με το χειρότερο τρόπο. Τι προσπαθείς να πετύχεις; Να με εγκαταλείψει με αντίτιμο τη ζωή της μάνας του; Δεν ντράπηκες; Ποιος νομίζεις ότι είναι ο Γιώργος; Ένας απλός μπάρμαν; Κάνεις λάθος. Είναι επιστήμονας. Έχει διδακτορικό μηχανικού στα κομπιούτερ αλλά κάνει αυτή τη δουλειά γιατί στη χώρα του υπάρχει οικονομική κρίση και έρχεσαι εσύ, ο μεγάλος λεφτάς και τον ισοπεδώνεις. Ντρέπομαι που θα τον αντικρύσω σε λίγο. Από εδώ και πέρα αναλαμβάνω εγώ και ελπίζω να μην είναι αργά για εκείνον αλλά και για μένα». Όλα αυτά τα είπε μονορούφι κλαίγοντας, ενώ ο πατέρας της έκπληκτος από την αποφασιστικότητά της, προσπάθησε να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. «Όλες μου οι ενέργειες είναι για καλό σου. Προσπάθησα να σε προστατέψω από έναν απατεώνα που έπεσε δίπλα σου για τα λεφτά σου!» Τώρα η Τόνια έκλαιγε με λυγμούς. «Είδες τι σου κάνει αυτός ο... [έψαχνε χαρακτηρισμό, τον βρήκε και συνέχισε] άφραγκος, σε κάνει και κλαις». «Δεν με κάνει να κλαίω ο Γιώργος μπαμπά, εσύ με κάνεις. Ώστε αυτή είναι η γνώμη σου για μένα; Ότι δεν αξίζω σαν γυναίκα αλλά όποιος με πλησιάζει έρχεται για τα λεφτά μου; Μπράβο μπαμπά! Που πήγε η πριγκίπισσα που με έλεγες; Χάθηκε; Χάθηκε επειδή το πριγκιπόπουλο που βρήκε είναι άφραγκο; Σε ευχαριστώ για τη γνώμη που έχεις για την κόρη σου, και σε παρακαλώ μην ανακατευτείς άλλο. Θα φροντίσω εγώ τη μητέρα του πρίγκιπά μου. Μου έχει αφήσει αρκετά ο παππούς που, αν ζούσε, θα μου είχε περισσότερη εμπιστοσύνη από σένα. Σε αφήνω τώρα γιατί κουράστηκα». Έκλεισε χωρίς να περιμένει απάντηση. Αυτό ήταν το εύκολο κομμάτι της ιστορίας. Έπρεπε τώρα να αντιμετωπίσει έναν ερωτευμένο Γιώργο αλλά συνάμα και φοβερά απογοητευμένο που έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα σε δύο γυναίκες που ήταν, η μία το Άλφα και η άλλη το Ωμέγα της ζωής του. Κοιτάχτηκε στον καθρέφτη του μπάνιου. Τα μάτια της την έβλεπαν κατακόκκινα. Το τηλέφωνο την έβγαλε από το μπάνιο. Έλπιζε ότι θα ήταν η αγαπημένη φωνή. Έκανε λάθος. Ήταν η μητέρα της. Της είπε πέντε κουβέντες βάλσαμο στην ψυχή της. «Αγάπη μου προχώρα! Εγώ είμαι εδώ!» Τίποτε άλλο! Αυτή η υποστήριξη όμως της ανέβασε πολύ το ηθικό για να ξεκινήσει με άλλον αέρα τη συνάντηση με τον αγαπημένο της. Στις οκτώ ακριβώς ήταν έξω από το μαγαζί και τον περίμενε. Όταν βγήκε πήγε κοντά της χαμογελώντας. Ακόμα και εκείνη κατάλαβε την προσπάθεια που κατέβαλε για να χαμογελάει. «Περίμενες πολύ κοριτσάκι μου;» Την αγκάλιασε και εκείνη αφέθηκε να ακούει την καρδιά του. Αχ, πόσο όμορφα αισθανόταν σ’ αυτή την αγκαλιά! Και τώρα τα δύσκολα!

«Γιώργο πάμε σε παρακαλώ κάπου να μιλήσουμε. Τι θα έλεγες να πάμε στο ξενοδοχείο. Θα ζητήσω να μας σερβίρουν στο δωμάτιό μου». Δεν είχε αντίρρηση και την ακολούθησε πειθήνια. Όταν έφτασαν, εκείνη παράγγειλε στην κουζίνα και κάθισαν στο καθιστικό. «Πριν μου πεις οτιδήποτε, μωράκι μου, έχω να σου πω κάτι ευχάριστο». Η Τόνια περίμενε να ακούσει ότι η μητέρα του έγινε καλά. Αυτό θα ήταν πραγματικά ευχάριστο. «Πριν από μερικούς μήνες έστειλα βιογραφικό μου στην ΝΑΣΑ και στην Google. Φαίνεται ότι τους εντυπωσίασαν οι βαθμοί μου γιατί με ζήτησαν και οι δύο. Ζητούν επίσης να μάθουν πότε θα παρουσιαστώ για να πιάσω δουλειά. Πως σου φαίνεται;» Ήταν συγκινητική η προσπάθειά του να δείξει χαρούμενος, να την αποπροσανατολίσει ώστε να μη φανεί ο πόνος του. «Είναι πολύ ωραίο Γιώργο μου, όμως εγώ είχα άλλα στο μυαλό μου όταν σου είπα ότι θέλω να μιλήσουμε. Πρώτον θέλω να σε μαλώσω που μου έκρυψες ότι η μητέρα σου είναι άρρωστη… όχι σε παρακαλώ μη με διακόψεις μέχρι να τελειώσω». «Αυτό είναι δικό μου πρόβλημα Τόνια. Η μητέρα είναι άρρωστη περισσότερο από δύο χρόνια». Τον σταμάτησε με το δικό της τρόπο. Το χέρι της απαλά να ακουμπάει τα χείλη του. «Μου ζητάς να χαρώ για την αναγνώριση από τις δύο θεόρατες επιχειρήσεις, αλλά δεν μου επιτρέπεις να στεναχωρηθώ για τη μητέρα σου. Δεν τα ζυγίζεις καλά τα πράγματα Γιώργο μου. Ξέρεις μίλησα με τον πατέρα μου….». Του τα είπε όλα χωρίς να αναφέρει καθόλου τη Μαίρη και το ρόλο που έπαιξε στην ιστορία. «Όπως καταλαβαίνεις η αγαπημένη σου μητέρα θα πάει στη Νέα Υόρκη και θα γίνει καλά. Όσο για σένα προτείνω να δεχθείς μία από τις δύο θέσεις για να αλλάξει η ζωή σου, η ζωή μας. Είσαι πολύ καλός σαν μπάρμαν αλλά θα είσαι τέλειος στην επιστήμη σου». Ο Γιώργος έκλαιγε με ένα βουβό κλάμα και μονολογούσε. «Δεν το ήθελα έτσι Τόνια! Δεν το ήθελα έτσι! Δεν ήθελα να μάθεις για τη μητέρα μου, σε ήθελα έξω από τα προβλήματά μου, ενώ τώρα πρέπει να δεχτώ την προσφορά σου για να ζήσει η κακομοίρα που δεν ξέρει τίποτα». Εκείνη κατάλαβε απόλυτα τι ήθελε να της πει και με δύο κουβέντες του απέδειξε το μεγαλείο της. «Είμαι πλούσια Γιώργο, και αυτό δεν αλλάζει με τίποτα. Έτυχε εσύ να μην έχεις λεφτά αυτή τη στιγμή. Τι λες; Αποφύγαμε ένα δίλημμα για να πέσουμε σε άλλο; Η μητέρα σου θα πάει στο Memorial, χωρίς εκβιασμούς αλλά με όλη μας την αγάπη! Έχεις αντίρρηση;» Την κοίταξε και είδε στα μάτια της το μεγαλείο της αγάπης της αλλά και το βάθος της ψυχής της. «Όχι αγάπη μου! Σε ευχαριστώ πάντως για όλα όσα κάνεις, αλλά πολύ περισσότερο γιατί υπάρχεις και ομορφαίνεις τη ζωή μου». Φιλήθηκαν παράφορα και αυτό το φιλί ήταν ό,τι καλύτερο είχαν δοκιμάσει μέχρι τώρα…

Agostino Seviglia

Από τους τελευταίους των... Γιγάντων Βούλα Λαμπροπούλου | Επίσημη απεσταλμένη του University Europeo Institute

Στις 8 Φεβρουαρίου 2016 έφυγε για το μακρινό ταξίδι σε ηλικία 82 ετών ο καλύτερος –τολμώ να πω– και γνησιότερος Ελληνόφωνος της Καλαβρίας, ο Agostino Seviglia από την Bova Superiore. Η απώλειά του σημαίνει ίσως και το τέλος της Ελληνοφωνίας ή καλύτερα της τελευταίας γενιάς που μιλούσαν το Grecanico ιδίωμα της Καλαβρίας.

Δ

εν ξέρω αν μπορώ να περιγράψω την σπουδαιότητα και μοναδικότητα του Agostino. Μια ψυχή, μια kardia, ένα σπίτι πάντα ανοιχτό και πρόθυμο να φιλοξενήσει, να βοηθήσει πάνω από τις δυνάμεις του κάθε Έλληνα ή ξένο που επισκεπτόταν τα μέρη εκείνα για να μελετήσει ή να καταγράψει ή να γνωρίσει ή έστω να περάσει ως τουρίστας τους τελευταίους εναπομείναντες της Μεγάλης Ελλάδας. Μιλούσε με καμάρι το Grecanico, δίδασκε αφιλοκερδώς την γλώσσα αυτή, το θαυμάσιο αυτό Ελληνικό ιδίωμα. Τώρα όσοι έχουν απομείνει μιλούν τη Νέα Ελληνική γλώσσα. Ο Agostino έγραφε ποιήματα, διηγόταν ιστορίες, παραμύθια, παροιμίες, παραδόσεις κι έθιμα. Ξεναγούσε σε μέρη με Ελληνικά τοπωνύμια, όσα έχουν διασωθεί ανά τους αιώνες που παρήλθαν. Προσωπικά φιλοξενήθηκα απ’ αυτόν και την μακαρίτισσα την Μαρία, τη γυναίκα του, μοιράστηκα το ψωμί του, όταν έφθασα άγνωστη στη Bova ως επίσημη απεσταλμένη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πήρα όσες πληροφορίες έπρεπε να μάθω για να αποδείξω την Ελληνικότητα των ανθρώπων αυτών και να συντάξω έκθεση που υπέβαλα στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας και έτσι αναγνωρίστηκαν ως γλωσσική μειονότητα. Ο Agostino χωρίς ιδιοτέλεια, χωρίς να περιμένει ή να αποβλέπει σε κάτι, χωρίς συμφέρον άνοιξε το σπίτι του και την καρδιά του και μου παρείχε κάθε βοήθεια. Δεν γνώριζε κόπο, δεν σκεφτόταν τον χρόνο, δεν υπήρχε αυτός και η οικογένειά του. Υπήρχε μόνον ο πόθος ο βαθύς, ο καϋμός και η λαχτάρα να μην ξεχαστεί η γλώσσα. Να μην σβήσει το grecanico, τα έθιμα και η ελληνική παράδοση. Απλός αγρότης, αλλά τόσο μεγάλος. Φλεγόταν από κάθε τι το Ελληνικό, υπερηφανευόταν, συγκλονιζόταν για την mania glossa (= μεγάλη, λαμπρή γλώσσα) και την grande cultura (= τον σπου-

δαίο πολιτισμό) που έδωσε σε όλες τις επιστήμες Ελληνικά ονόματα. Θυμόταν όταν ήταν μικρός που ντρέπονταν να μιλούν τα Ελληνικά, που έτρωγαν ξύλο από τους δασκάλους και οι Ιταλοί τους έβριζαν γύφτους, ληστές, καφόνι (κάφρους). Καμάρωνε που σήμερα είχαν αναγνωριστεί ως γλωσσική Ελληνική μειονότητα και η μητέρα Ελλάδα τους τιμούσε.

Agostino, φίλε μου σπουδαίε, αγνέ, πιστέ, άδολε, θα έπρεπε η πατρίδα Ελλάδα να κάνει την κηδεία σου δημοσία δαπάνη, γιατί έχασε έναν αγνότατο, φλογερότατο Ελληνο-Ιταλό. Δεν πρόκειται να σε ξεχάσω ποτέ. Σε ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου για όσα μου πρόσφερες αφιλοκερδώς. Ήσουν ένας τζέντλεμαν. Πού να ήξερες ότι εδώ στην Ελλάδα δεν αγαπούν τόσο τον πολιτισμό, την ιστορία, την παιδεία και τη θρησκεία μας. Καλό ταξίδι, αγαπημένε μου φίλε...

93

Η δεξίωση

Από το βιβλίο της Μάρως Δήμου, «Με τα μάτια της καπετάνισσας».

Ε

κεί που το μάτι του ανθρώπου φτάνει, εκεί βρίσκεται ο γαλάζιος ορίζοντας. Η θάλασσα ενώνεται με τον ουρανό και έχεις την εντύπωση πως ανοίγεται μια πόρτα, μια πόρτα γαλανή που σε οδηγεί σε άλλους κόσμους άγνωστους και μακρινούς. Το μεγάλο εμπορικό καράβι στο λιμάνι ήταν αραγμένο και φόρτωνε γενικό φορτίο. Απάνω ανεβήκαμε και τ’ ακολουθήσαμε. Είμαστε νέοι μ’ όνειρα πολλά και ανοιξιάτικες ελπίδες. Τη βαθιά θάλασσα αντικρίσαμε και συνεχίσαμε να ταξιδεύουμε, τα μάτια μας ανοιχτά κρατούσαμε θέλαμε πολλά να δούμε, θέλαμε τη θάλασσα να γνωρίσουμε, να την μάθουμε, να τη ζήσουμε. Θέλαμε όλο τον κό-

94

σμο να γυρίσουμε. Το καράβι ταξίδευε στον Ειρηνικό ωκεανό, πλησίαζε τη Σιγκαπούρη, την έφτασε, πέρασε το στενό της Σιγκαπούρης και βγήκε στον Ινδικό ωκεανό. Το καράβι είχε προορισμό την Rangoon το μεγαλύτερο λιμάνι και πρωτεύουσα της Βιρμανίας, της σημερινής Myanmar. Ο Ινδικός ωκεανός υποδέχτηκε το καλοτάξιδο καράβι με καλό καιρό, ένας ευχάριστος αέρας ακουμπούσε τα πρόσωπα του πληρώματος και η καπετάνισσα ανέβηκε στη γέφυρα να μάθει τα τελευταία νέα. Το επόμενο πρωί το καράβι έδεσε τους κάβους του στο λιμάνι στη Rangoon. Το λιμάνι δεν είχε μεγάλη κίνηση έβλεπες μόνο τους εργάτες που θα ξεφόρτωναν το γενικό φορτίο. Η πόλη ήταν

Η ΔΕΞΙΩΣΗ της Μάρως Δήμου απλωμένη, στο βάθος μπορούσες να δεις ένα καταπράσινο λόφο. Απάνω στο λόφο αλλά και παντού τριγύρω όπου έφθανε το μάτι σου, μπορούσες να διακρίνεις τους χρυσούς τρούλους απ’ τις παγόδες δηλαδή τους δικούς τους Βουδιστικούς ναούς. Σε λίγο απ’ τη γέφυρα κατέβηκε στο γραφείο του ο καπετάνιος, περίμενε τον πράκτορα του καραβιού και τις αρχές του τόπου. Η καπετάνισσα δεν έχασε την ευκαιρία και τον ρώτησε «Καπετάνιε πώς τα βλέπεις τα πράγματα, θα πάμε καμιά βόλτα στη πόλη να την περπατήσουμε;» «Και βέβαια θα πάμε, όπως βλέπεις εδώ τα πράγματα είναι ήρεμα. Τ’ απόγευμα μετά το βραδινό φαγητό των πέντε και τριάντα θα πάμε να περπατήσουμε και να επισκεφτούμε την μεγαλύτερη παγόδα της Rangoon» απάντησε ο καπετάνιος. Τ’ απογευματάκι λοιπόν ο καπετάνιος με την γυναίκα του ξεκίνησαν με τα πόδια για μια βόλτα στη πόλη. Το λιμάνι ήταν αρκετά κοντά, περπατώντας έφθασαν στην μεγάλη παγόδα, δεν περίμεναν να δουν τόσο πολύ κόσμο έξω από μια παγόδα. Η εξωτερική πόρτα της παγόδας ήταν τεράστια, ίσως και πέντε μέτρα ύψος. Ο κόσμος προχωρούσε μέσα ξυπόλητοι, λίγοι, λίγοι και με τάξη. Το ίδιος έκαναν και ο καπετάνιος με τη γυναίκα του, συνέχισαν να περπατούν κρατώντας τα παπούτσια στο χέρι. Μέσα στη παγόδα ήταν ήσυχα, ένιωθες μια ηρεμία. Στη μέση ενός τεράστιου χώρου σαν πλατεία, υπήρχε η μεγάλη παγόδα, ο Βούδας με υψωμένο το δεξιό του χέρι ευλογούσε όλο τον κόσμο. Γύρω, γύρω υπήρχαν κι άλλες μικρότερες παγόδες, έβλεπες τον Βούδα να προσεύχεται, να κοιμάται να κλαίει, να τρώει, να σκέπτεται... Οι περισσότεροι πιστοί που πήγαιναν να προσευχηθούν στο Βούδα, κρατούσαν στο χέρι τους ένα μικρό φύλλο, πανομοιότυπο με το φύλλο από το δέντρο του Βούδα, ήταν πολύ λεπτό αλλά... χρυσό. Οι πιστοί κρατώντας το φύλλο στο χέρι τους πήγαιναν στον Βούδα που ήθελαν να προσευχηθούν και κολλούσαν το χρυσό φύλλο πάνω στον Βούδα. Φαίνεται ότι το φύλλο από τη μια μεριά του είχε κάποια κόλλα γιατί κολλούσε γερά στον Βούδα. Ήταν μια εκδήλωση σεβασμού και αγάπης, όπως εμείς οι χριστιανοί ανάβουμε στην εκκλησία το κεράκι. Η ώρα είχε περάσει χωρίς να το καταλάβουμε, ο ήλιος ήταν στη δύση του και το λυκόφως είχε απλωθεί παντού γύρω μας. «Είναι καιρός να επιστρέψουμε στο καράβι μας», είπε ο καπετάνιος. Μόλις περάσαμε την μεγάλη εξώπορτα της παγόδας, προσέξαμε ότι υπήρχε ένας πάγκος με πολλά βιβλία, «πάμε να πάρούμε ένα βιβλίο για τον βουδισμό» είπε ο καπετάνιος αλλά ο ντόπιος που είχε τον πάγκο με τα βιβλία δεν ήξερε ούτε λέξη Αγγλική, το μυαλό του δεν έπαιρνε στροφές ούτε από νοήματα. Ο καπετάνιος απεφάσισε να φύγουν, ακριβώς εκείνη τη στιγμή ακούστηκε μια φωνή με βαριά προφορά να λέει, «Μήπως χρειάζεστε την βοήθειά μου;» στα Αγγλικά φυσικά. Γύρισαν και είδαν ένα υψηλό-

σωμο άντρα φορούσε ρούχα Βιρμανέζου μοναχού αλλά δεν έμοιαζε για Βιρμανέζος. Αμέσως βρήκε ένα βιβλίο για τον Βουδισμό, στα Αγγλικά φυσικά και μετά μας συστήθηκε. ‘Ηταν Βουδιστής ... Αρχιεπίσκοπος της Latvia ένα μικρό κράτος στη βόρεια θάλασσα, δίπλα στη Ρωσία. Στη Rangoon πήγαινε κάθε χρόνο και έμενε έξι μήνες και μελετούσε τον Βουδισμό. Η καπετάνισσα του είπε ότι ήταν τυχεροί που τον γνώρισαν τότε εκείνος έβγαλε ένα μικρό βιβλίο από τον κόρφο του και είπε, «είναι μια μικρή συλλογή δικών μου ποιημάτων, σας τα χαρίζω για να με θυμόμαστε!» Ο καπετάνιος έβγαλε ένα στυλό και τον είπε, «θα είναι τιμή μας να μας το υπογράψετε και το στυλό δώρο για να μην μας ξεχάσετε!» Ο καπετάνιος με την γυναίκα του τον χαιρέτησαν ευγενικά και μετά ξεκίνησαν για το καράβι. Επέστρεψαν στο λιμάνι και πάλι με τα πόδια, κάθισαν στο μπαμπού σαλονάκι στο κατάστρωμα για να ξεκουραστούν και ν’ αλλάξουν εντυπώσεις. Ο Γιάννης ο καμαρότος μόλις τους είδε έτρεξε και τους έφερε από ένα ποτήρι μπύρα και ξηρούς καρπούς. Σε λίγο δεν είχαμε προλάβει ούτε την μπύρα μας να πιούμε, ήρθε ο υποπλοίαρχος και είπε, «καπετάνιε αυτή τη στιγμή ανεβαίνουν την Accommodation lader δηλαδή την εξωτερική σκάλα του καραβιού, ο πράκτορας μαζί με άλλους δύο, μου φαίνονται ... στρατιωτικοί με πολιτικά». «Οδήγησέ τους στο γραφείο μου και κάθισε και συ μαζί τους. Εκεί πηγαίνω και γω σε πέντε λεπτά». Είπε ο καπετάνιος και σηκώθηκε. Ο πράκτορας σύστησε τους αξιωματούχους στον καπετάνιο λέγοντας ότι είναι εκπρόσωποι της κυβέρνησης. Σας φέρνουν προσκλήσεις για σένα καπετάνιο, την σύζυγό σας και για όλους τους αξιωματικούς του πλοίου σας. Αύριο έχουμε εθνική εορτή, την εορτή της ελευθερίας. Ο πρόεδρος της κυβέρνησης Θα δώσει μεγάλη δεξίωση στο κυβερνητικό μέγαρο, στις οκτώ η ώρα ακριβώς. Θα παραβρίσκονται όλοι οι επίσημοι της πόλης, πρέσβεις ξένων κρατών και γενικά η αφρόκρεμα της πόλης μας. όμως καπετάνιε μου η πρόσκληση συνοδεύεται κι από μια παράκληση ... να προσφερθούν στην κυβέρνηση από το πλοίο σας ... την εταιρεία σας, μερικά υλικά αγαθά ... γουρουνόπουλα, κότες, λίγο μοσχάρι ... ο μάγειράς σας θα ξέρει καλύτερα. Ο καπετάνιος .. χαμογέλασε και είπε, «πολύ καλά, αύριο το πρωί να μας στείλετε ένα μεταφορικό μέσο να τα φορτώσουμε». Ο πράκτορας πετάχτηκε απάνω και φώναξε «καπετάνιο μου, όχι αύριο .. απόψε ... τώρα το αυτοκίνητο περιμένει κάτω στο λιμάνι». Φυσικά καταλάβατε ότι οι κυβερνώντες ήταν δικτάτορες. Οι δύο αξιωματικοί σηκώθηκαν με τουπέ χαιρέτησαν τον καπετάνιο μόνο και έφυγαν. Ο πράκτορας έμεινε να προσέχει την φόρτωση των ... υλικών αγαθών. Στη δεξίωση πήγαν όλοι, ο καπετάνιος με την γυναίκα του μαζί με όλους τους αξιωματικούς του πλοίου. Στη δεξίωση ήταν όλα όμορφα, φανταχτερά και περίεργα...

95

Ανάφη Της Ζιζής Γερονυμάκη Μιαν Ανάφη ζητώ στην ζωή μου σαν τους ταλαιπωρημένους της Κολχίδος Ναυτικούς. Που την βοήθεια του Απόλλωνα λιμάνι να τους βρει γυρεύουν. Λιμάνι αναζητώ τόσο καιρό από τα χτυπήματα της μοίρας να ανασάνω. Κι άλλη χαρά ποτέ μου να μη δω. Την Ανάφη μόνο την…Ανάφη κι ας πεθάνω!

Η θυσία… Του Σπύρου Ραδίτσα Αν είναι να σταυρωθείς με χρυσά καρφιά να θυσιαστείς σαν μονομάχος. Ν’ αγγίξεις πέρα από το εφικτό τον ουρανό. Να φτάσει η ψυχή σου μέχρι το τέλος. Αν είναι να σταυρωθείς με χρυσά καρφιά αξίζει να θυσιαστείς…

Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ Της Μάρω Δήμου

Από το βιβλίο της «ΑΠΟ ΚΑΡΔΙΑΣ» Στο σπίτι του το ζεστό, ο ναυτικός έριξε μια τελευταία ματιά καλοτάξιδο καράβι στο λιμάνι τον περιμένει. Γονείς, αδέλφια και φίλοι είναι εκεί καλές θάλασσες φωνάζουν τα κύματα δίπλα σας να είναι καλή συντροφιά. Την ώρα του χωρισμού η καρδιά του ναύτη ραγίζει δεν βλέπει, δεν ακούει, δεν μιλάει, χωρισμός ο ναύτης ξέρει καλά τι σημαίνει. Κι ο ναυτικός περιμένει ο χρόνος γρήγορα να περάσει μόνο έτσι ο χωρισμός θα τελειώσει τι σπίτι του το ζεστό τον περιμένει.

ΕΤΟΥΤΟ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ

(σελ. 13)

Του Μιχάλη Γ. Χαλκιά Γρέγος το αυγουστιάτικο μελτέμι, δυνατό σε κουπαστάρει στη στροφή από το Μερσινίδι, ξαφρίζει η πλώρη σου στητή επάνω στον καιρό, επιστροφή στις ρίζες σου ετούτο το ταξίδι Αριστερά τη μάσκα σου ραντίζουν οι αφροί, τη ρόδα την εγύρισες δεξιά και αλαπάντα, γραμμή στο Ποντικόνησο από την Εψηλή κρατάς τη ρότα κλέβοντας απ’ το βοριά βουτιές Σφιγμένη την αναπνοή έχεις με τον καιρό, σαν ξανακούσεις καθαρά λες κ’ ήταν πάλι χθες στη μνήμη σου ν’ αντηχεί απ’ το καμπαναριό τ’ Άη – Νικόλα ο Εσπερινός και των γονιών οι ευχές.

ΟΜΙΧΛΗ ΣΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΑ Του Πάνου Μηνόγιαννη Σκοτάδι πλάκωσε βαρύ πηκτό δεν βλέπεις την πλώρη σου ούτε το ξάρτι το πούσι έπεσε παντού φυτευτό το μόνο που φαίνεται ειν’ το κατάρτι. Η πιο μεγάλη φουρτούνα είναι η ομίχλη ότι χειρότερο μπορεί να σου τύχει αντάρα σε σκέπασε και σε τυλίγει νέφος σ’ αγκάλιασε χονδρό και σε σφίγγει. Με όλο το είναι σου στο καθήκον σου σκύβεις μπροστά στο ραντάρ κοιτάς κάθε ίχνος υπολογίζεις, σκέφτεσαι, μετράς και ζυγίζεις και είναι σαν να ‘σαι μπροστά σε ένα τείχος. Στην γέφυρα όλοι είναι σταντ μπάϊ καθένας νοιώθει της ευθύνης το βάρος προσοχή και έντασην ταβάνι κτυπάει και συ είσαι σκοπιά γιατί είσαι φαντάρος Η καμπάνα κτυπά, εδώ είναι η πλώρη η μπουρού σφυρίζει σαν να δίνει το στίγμα το γκονγκ που βογγά δηλώνει τη πρύμη και ο σκάπουλος φέρνει καφέ πριν να φύγει. Παιδιά κουράγιο πέταξε μάτι θα φύγει από πάνω μας σε λίγο θα φέξει τα μάτια σου ψάχνουν να δούνε κομμάτι γιατί φύσηξε κάπως και όπου να’ ναι θα ανοίξει. Ξάφνου βλέπεις τον κάβο δεξιά σου να η τσαμαδούρα να το φανάρι στέκεται αγέρωχο γεμάτο καμάρι δόξα σοι ο Θεός μεγάλη Σου η χάρη.

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΥ Του Χρήστου Χρήστου Μαίστροι με ταξίδευαν σε ήρεμα πελάγη Γαρμπήδες κύματα βουνά, το πέλαγο βογκούσε οι πελαγίσιες ροδαύγες μέρευαν τα όνειρά μου μα η ερωτιάρα θάλασσα πάντοτε μ’ αγαπούσε Τη μια, γοργόνα όμορφη, την πλώρη μου φλερτάρει την άλλη, μάγισσα κακιά, πάει να με καταπιεί με το βουβό το κύμα της λες και χαδιολογιέται η θύελλα στέλνει κύματα πάνω απ’ την κουπαστή Η όστρια με παίδευε λερή και μουσκεμένη καί ο λεβάντες μου ‘φερνε ανάκατες χαρές στεριές φεύγανε κι’ έρχονταν θαμποχρωματισμένες κι’ οι φάροι μου μηνούσανε με τις αναλαμπές Μα όταν ο τηλέγραφος χτυπούσε το stand by και οι στροφές της μηχανής άτονες μπαλαρίνες το πράτιγο ερχότανε, φτάναμε στο λιμάνι ανάσα άλλη, ήρεμη, έξω απ’ τις λαμαρίνες Οι κάβοι λύνουν γρήγορα, καί η στεριά τελειώνει ο μπούσουλας ζυγιάστηκε γι’ άλλο προορισμό πέλαγο , θάλασσα , ουρανός κι’ έρωτας το τιμόνι ο Πολικός κι’ ο Αλντεμπαράν στον ίδιο ουρανό Ο καπετάνιος το νογά πώς να το τραγουδήσει κι’ οι θύμησες τονε κρατούν βουβό και μαγεμένο απόμαχος κι’ ανήμπορος, σ’ εκείνη να γυρίσει απόμεινε να την θωρεί με μάτι ερωτευμένο.

Κλυδωνισμοί Της Χαράς Ρίζου Λόγια καρφιά σε τοιχώματα στήθους Η επικοινωνία πλοίο ακυβέρνητο Μπαλώνεις τα σωσίβια να περισώσεις κάτι Ανάποδος ήλιος ανατέλλει στις ταραγμένες λίμνες των ματιών μας

97

ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΠΟΠΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΙΚΟΥ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΥ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥ ΠΛΟΙΑΡΧΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ (Π.Ο.Σ.Π.Ε.Ν.) Οι εκλεγέντες κατά τις αρχαιρεσίες της 1ης Μαρτίου 2017, συνεδρίασαν και συγκροτήθηκαν σε σώμα ως εξής: ΤΟ ΝΕΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΤΑΜΙΑΣ: ΜΕΛΗ:

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Λιγνός Νικόλαος του Αργυρίου Δημητρίου Εμμανουήλ του Ιωάννου Μπελούσης Ιωάννης του Ιωάννου Λουκάκη Ευρυδίκη του Περικλή Αλατζά Δέσποινα του Παντελή Καραγιαννόπουλος Αθανάσιος του Ιάσωνος Παυλίδης Γρήγοριος του Αθανασίου

ΤΟ ΝΕΟ ΕΠΟΠΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΟΣ: Παπαμιχαήλ Παναγιώτης του Δημήτριου ΤΑΚΤΙΚΑ ΜΕΛΗ: Τριμίντζιος Νικόλαος του Ηλία

Πέτυκα Αναστασία του Χαραλάμπους Η θητεία των ανωτέρω συμβουλίων ισχύει για τρία έτη (2017-2020) Κολοκοτρώνη 100 (1ος όροφος), 185 35 Πειραιάς • Τηλ.: 210 41 35 785 • Fax: 210 41 35 784 E-mail: pospen@otenet.gr • Website: www.pospen.gr

Shipping Solutions Ship Management â&#x20AC;˘ Shipping Projects

Navigating to the Future

53-55 Akti Miaouli str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 6 Skouze str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511 tel.: (+30) 210 42 95 500 - fax: (+30) 210 42 95 511 email: econav@econav.co - www.econav.co email: econav@econav.co - www.econav.com