Νέος Εξάντας - Φεβρουάριος 2018

Σέβου Ἅλα

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 59 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2018

Η Ορθόδοξη εκκλησία και το σχολείο του Αγίου Νικολάου στη Γκάνα, έργο του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου.

ΙΣΤΕΙ Ο Ν

ΡΙ

ΥΛ

ΤΕ Γ

Ο

ΝΩ Ν ΛΟ

Ο

Ε

ΛΗ

Γ • ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η

Λ

ΤΑ Λ ΛΙΟ

ΟΣ •

ΜΕ Χ ΝΩ Ν •

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Oil Marketing Trading International M A R I N E

F U E L S

ATHENS OFFICE

DUBAI OFFICE

SINGAPORE OFFICE

12 Kithiron str. 174 55 Alimos Athens Greece T: +30 210 96 09 860 F: +30 210 96 09 861 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Office 2001, Saba Tower 1, Jumeirah Lakes Towers, Dubai, United Arab Emirates T: +971 44350500 F: +971 44350505 E-mail: bunkers@oil-marketing.com

Oil Marketing & Trading International Pte. Ltd. 8 Eu Tong Sen Street, #18-83 The Central, Singapore 059818 T: +65 6222 4028 F: +65 6222 4027 Email: singapore@oil-marketing.com

www.oil-marketing.com

Ένα Ιστορικό Νηολόγιο στην Υπηρεσία της Ελληνικής Ναυτιλίας από το 1948

Eυχαριστούμε τους Έλληνες εφοπλιστές για την προτίμηση στη σημαία της Λιβερίας που αποδεικνύει ότι το Νηολόγιο που δημιουργήθηκε και υιοθετήθηκε από τους Έλληνες εφοπλιστές το 1948 εξακολουθεί τους ισχυρούς δεσμούς του και την προσφορά των υπηρεσιών του στην Ελληνική ναυτιλία. Η συνταγή της προσφοράς μας στην Ελληνική ναυτιλία είναι απλή και χαρακτηριστικά της είναι η συνέπεια, υπευθυνότητα, άμεση ανταπόκριση και ταχεία εξυπηρέτηση, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα μιάς και η ναυτιλία δεν έχει ωράριο και εργάζεται σε εικοσιτετράωρη βάση. Σήμερα, το Νηολόγιο της Λιβερίας αποτελεί μιά παγκόσμια δύναμη στη ναυτιλία αντιπροσωπεύοντας 12% της ολικής χωρητικότητας του παγκόσμιου στόλου (gtons). Οι Έλληνες εφοπλιστές μας έχουν τιμήσει με 1060 από τα πλοία τους, καθιστώντας μας πρώτη σημαία στις επιλογές τους. Τα γραφεία μας στον Πειραιά, στο κέντρο του λιμανιού, Ευπλοίας 2, παρέχουν όλες τις υπηρεσίες που απαιτούνται στην σημερινή απαιτητική ναυτιλιακή αγορά υπηρετώντας με αφοσίωση, υπευθυνότητα, συνέπεια, και επαγγελματισμό τις ανάγκες της Ελληνικής ναυτιλίας. Επιπροσθέτως, η επιλογή της Ελλάδας και του Πειραιά ως κέντρου εκπαίδευσης των επιθεωρητών του Νηολογίου της Λιβερίας συμβάλλει στην ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας καθώς από το 2010 τα επιμορφωτικά σεμινάρια των επιθεωρητών του Νηολογίου πραγματοποιούνται στο Πειραιά. Η στενή σχέση Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και Ελλάδα στη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου επεκτάθηκε και στη ναυτιλία με την ευεργετική συμφωνία παράδοσης 100 πλοίων τύπου LIBERTY σε Έλληνες πλοιοκτήτες στην προσπάθεια ανασυγκρότησης του σχεδόν κατεστραμμένου Ελληνικού Εμπορικού στόλου. Τότε

ξεκινά και η στενή σχέση του Νηολογίου της Λιβερίας με τους Έλληνες πλοιοκτήτες. Το Νηολόγιο της Λιβερίας που είχε ιδρυθεί το 1948 από τον Edward Stettinius, Γενικό Γραμματέα του Στεϊτ Ντηπάρτεντ των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ήταν έτοιμο να εγγράψει πλοία στις αρχές του 1949. Το πρώτο πλοίο που ύψωσε τη Λιβεριανή Σημαία ήταν το WORLD PEACE, ένα νεότευκτο δεξαμενόπλοιο, 10,892 GTONS, κατασκευασμένο στα ναυπηγεία της Bethlehem Steel Corporation στο Sparrows Point, Maryland, Η.Π.Α., συμφερόντων του αείμνηστου Σταύρου Νιάρχου, που εγγράφεται στις 11 Μαρτίου 1949 με αριθμό Νηολογίου 101. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 σχεδόν το 50% του Ελληνόκτητου στόλου ήταν εγγεγραμμένο στο Λιβεριανό Νηολόγιο. Η πλειοψηφία σχεδόν των γνωστών εφοπλιστικών εταιρειών είχε πλοία εγγεγραμμένα στο Λιβεριανό Νηολόγιο. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά του εφοπλιστές Σταύρο Νιάρχο, Αριστοτέλη Ωνάση, Ν. Γουλανδρή & υιοί, Σταύρο Λιβανό, Ιωάννη Χατζηπατέρα, Ν. & Δ. Πατέρα, Ι. Λιβανό, Κ. Ξυλά, Χανδρή, Ρεθύμνη & Κουλουκουντή, Σ. Γ., Μ.Α., και Μ. της οικογενείας Εμπειρίκου, Γ. Μαυρολέων, Γ. Λεμό, Π. Κουμάνταρο, Κούλουθρο, Βάττη, Δ. Κονδύλη, Α. Λούζη, Παπαγγελόπουλο, Α. Μάνθο, Π. Μ. Νομικό, Μοάτσο, Νεγροπόντη, Λικιαρδόπουλο, Λώς, Σιγάλα, Γεώργιο Λιβανό, Λύρα, Ρωσσόλιμο, Ε. Νομικό, Παπαδάκη, Μαργαρώνη, Ν. Ευσταθίου, Π. Μαρκεσίνη, Καρρά, Φαφαλιό, Γ. Βεργωτή, Σ. Ανδρεάδη, Α. Πεζά, Κ. Πρώϊο, Αφοί Τυπάλδου κ.α. Πολλά από τα τότε εφοπλιστικά γραφεία δραστηριοποιούνται και επί των ημερών μας ενώ κάποια άλλα έχουν σταματήσει τις δραστηριότητές τους. Παρά τις όποιες αυξομειώσεις στη δύναμη του Νηολογίου της Λιβερίας τις δεκαετίες του 80 και 90, η σχέση με τον Ελληνικό εφοπλισμό παραμένει στενή και η

O Μιχάλης Πανταζόπουλος, είναι Αντιπρόεδρος του Liberian International Ship & Corporate Registry (Νηολόγιο Λιβερίας) και Γενικός Διευθυντής του ελληνικού γραφείου του Νηολογίου.

συνεργασία αγαστή. Η σχέση αυτή πιστοποείται σήμερα με την ανάδειξη του Νηολογίου στη πρώτη θέση του ελληνόκτητου στόλου με 1060 πλοία ολικής χωρητικότητας 45 εκατ. gtons. Το Νηολόγιο της Λιβερίας εδρεύει στη πόλη Βιέννα, της πολιτείας Βιρτζίνια των ΗΠΑ (κοντά στην Ουάσιγκτον). Έχει περισσότερα από 220 άτομα προσωπικό διεθνώς και διατηρεί γραφεία στη Νέα Υόρκη, τον Πειραιά, το Αμβούργο, το Λονδίνο, τη Ζυρίχη, την Κωνσταντινούπολη, το Χονγκ Κονγκ, τη Σιγκαπούρη, το Τόκιο, τη Σεούλ, την Σαγκάη, την Ταιβάν, το Ντουμπάι, το Ρίο ντε Τζανέιρο και στη Μονρόβια. Το Νηολόγιο υποστηρίζεται επίσης από ένα παγκόσμιο δίκτυο με περισσότερους από 300 επιθεωρητές, 150 ειδικούς ελεγκτές στην προστασία και την ασφάλεια (ISM/ISPS) και στην Σύμβαση Ναυτικής Εργασίας (MLC 2006), οι οποίοι εκπαιδεύονται αποκλειστικά από τη Σημαία της Λιβερίας. Οι υψηλού επιπέδου υπηρεσίες και η υποστήριξη στα πλοία και στις διαχειρίστριες εταιρείες παρέχεται άμεσα, υπεύθυνα και αξιόπιστα επί 24ωρου/7 ημέρες.

Ν Η Ν Τ Η Τ ΙΑ Σ Α Σ ΤΤΑ ΙΛ Α Ι Ν Ν ΥΤΤΙΛ Ω Τ Ω Ε Τ Α Υ Ε Ρ Α Ν Ρ ΚΗ Η Ν 9 Η Π Η Π Ι Υ 4 ΙΙΑ Κ Α Τ Ι Υ ΗΝ Σ Τ Ι 9 Ν Σ Π Ι 1 Η ΙΙΟ Λ ΟΠ Ξ Λ Λ Ξ Α ΟΚΑΑΙΙ Α Ε

9 4 9 1 Ο Τ Ο Π Α ,, Κ Α Τ Α Η ΗΤ Τ Τ Ο Ν ΝΟ Υ ΥΘ Ε Π

Υ , Α ΕΙ

ΜΕ

ΕΠ Ν ΣΥ

www.liscr.com www.liscr.com

— A YCF GROUP MANAGED COMPANY — — A YCF GROUP LISCRMANAGED Hellas S.A.COMPANY — LISCR Hellas S.A. ΕΥΠΛΟΙΑΣ 2, ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΕΥΠΛΟΙΑΣ 2, ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΗΛ.: 210-4529670 ΤΗΛ.: 210-4529670 info@liscr.gr info@liscr.gr

1, Charilaou Trikoupi-185 36, Piraeus-Greece Tel.: +30 210 42 80 444, Fax: +30 210 42 80 443 E-mail: info@aegeancoatings.gr

www.friendscreative.gr

ανοίξτε νέους ορίζοντες

40 χρόνια εμπειρία στη ναυτιλία Πλοία φορτηγά και ψυγεία, άριστα συντηρημένα, συμβεβλημένα με το ΝΑΤ Σταθερή απασχόληση, ικανοποιητικοί μισθοί και επιδόματα Επιμορφωτικά σεμινάρια και προοπτική γρήγορης εξέλιξης Φροντίδα στα στελέχη μας και τις οικογένειές τους

Λεωφ. Ποσειδώνος & Ζησιμοπούλου 2, 16674 Γλυφάδα, Αθήνα Τηλ.: 210 8912000, Fax: 210 8912049, mail@chartworld.gr, www.chartworld.gr

Μην κοιτάς το µέλλον σου

Ταξίδεψε και κατάκτησέ το!

Σταδιοδρόµησε ταξιδεύοντας µε τους πρωτοπόρους της Ελληνικής Ναυτιλίας ως Αξιωµατικός του Εµπορικού Ναυτικού

51σύγχρονα φορτηγάπλοία Capes ταξιδεύουν την Ελληνική Σηµαία στις θάλασσες του κόσµου

AN A NG EL

MARITIME SERVICES INC.

Λεωφ. Συγγρού 354, Καλλιθέα, Αθήνα 176 74 τηλ. 210 94.67.200 E-mail mail@anangelmar.com

Σέβου Ἅλα

Νέος εξάντας

Τεύχος 59 | Φεβρουάριος 2018

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ | ΤΕΥΧΟΣ 59 | ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2018

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗ ΜΑΣ Καρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ιδία χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο. Η Ορθόδοξη εκκλησία και το σχολείο του Αγίου Νικολάου στη Γκάνα, έργο του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου.

ΙΣΤΕΙ Ο Ν

Ε

ΝΩ Ν ΛΟ

ΓΟ

ΟΣ •

ΤΕ ΛΗ

ΓΟ

Λ

ΤΑ Λ ΛΙΟ

• ΓΡΗ

• ΕΝ ΩΣ Η

Χ ΝΩ Ν •

ΜΕ

ΡΙ

ΥΛ

ΑΡ

ΟΣ

ΞΕΝΟ

ΠΟ

Στο εξώφυλλο: Η Ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Νικολάου και το ομώνυμο σχολείο στην πόλη Tema της Ghana, είναι ένα ακόμη μεγάλο φιλανθρωπικό έργο του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου.

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 42 94 236 / 237 Fax: 210 42 94 238 E-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www.portcaptainsclub.gr

Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟ Μ Ε Ν Α 13

Οι δραστηριότητές μας ενημερώνει ο Πρόεδρος καπτα-Μαρίνος Τσάμης

14

Εκδηλώσεις της Λέσχης

22

Άρθρα & Σχόλια του Φρίξου Δήμου

24

Βράβευση Λιμενικού-Ακτοφυλακής του Φρίξου Δήμου

24

Όρτσα

26

Το σχολείο του Αγίου Νικολάου στην Tema της Ghana Ένα ακόμη σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου

28

Ιστορίες της Βαρδιόλας. Μαρντί Γκρα του Φρίξου Δήμου

30

Εξελικτικός αγώνας παροχής ψήφου στις γυναίκες του Τάσου Ρήγα

40

Ο καρκίνος του Μαστού δεν είναι ανίκητος του Σταύρου Τσιριγωτάκη

45

Η ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο του Πέτρου Τζιά

54

Υδραϊκή Ναυτοσύνη του Βασίλειου Παπαγιάννη

55

Δίπλωμα Πλοιάρχου Γεώργιου Ιωάννου Βραχνού με ημερομηνία 22 Μαΐου 1844

57

Cassini του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

64

ΔΗΛΟΣ. Tο ιερό νησί του Απόλλωνα του Μαρίνου Τσάμη

68

My Home Town by Malcolm MacKenzie

70

Τερτίπια της μοίρας... του Κώστα Γ. Τσάμη

Νομικοί Σύμβουλοι Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 41 81 048 / 210 45 26 916 Ρέα Μητροπούλου Ακτή Μιαούλη 51, Πειραιάς Τηλ. 210 42 92 917 Κιν. 694 4915232 Ραλλία Π. Δρακουλάκου Κάρπου 60, Αθήνα Τηλ. 210 9021907-Κιν. 694 5778709

76

Πλάτων ο θεϊκός. Μέρος Β' της Άννας Βογιατζή

83

Ο πρώτος μήνας στο πλοίο του Ελευθέριου Ε. Ντούνη

84

Χριστούγεννα στην καρδιά της ζούγκλας της Μάρως Δήμου

86

Η ζωή του ναυτικού στο μπάρκο της Ρίας Στρίγκου

88

Η Φιλοσοφία των Αρχαίων Ελλήνων για τον Ένα Θεό του Άγγελου Ψιμόπουλου

93

Mafia του Πάνου Μηνόγιαννη

94

Η μπουμπουλίνα του Οίκου Ναύτου συνταξιοδοτήθηκε της Ζηνοβίας Κούβαρη -Παπακωνσταντίνου

Παραγωγή εντύπου ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥ Μον. ΙΚΕ Βουλιαγμένης 52, 166 73 Βούλα Τηλ.: 210 89 48 640 E-mail: mx_ster@otenet.gr

95

Η Ξάνθη μας τελείωσε της Βούλας Λαμπροπούλου

96

Λυρικά ταξίδια της Χ. Ρίζου, του Σ. Ραδίτσα, της Μ. Δήμου, της Ζ. Γερονυμάκη, του Μ. Χαλκιά & του Χ. Χρήστου

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟYΛΙΟ Μαρίνος Τσάμης Πρόεδρος Άγγελος Γαβιώτης Αντιπρόεδρος Διονύσιος Βουτσινάς Β΄ Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Δημοσθένης Παπαδόπουλος Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Σπύρος Ραδίτσας Μέλος Εκδότης-Διευθυντής κ. Λίνα Ποταμιάνου Κιν.: 693 7372665

Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του ΝΕΟΥ ΕΞΑΝΤΑ είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων

Share our Passion for Shipping

Capital Ship Management Corp. Ιάσωνος 3, Πειραιάς, 18537, Tηλ.: +30 210 4584900, Fax: +30 210 4285679 E-mail: capital@capitalship.gr, www.capitalship.gr

ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙ ΤΗΤΕΣ ΜΑΣ Ενημερώνει ο Πρόεδρος Καπτα Μαρίνος Τσάμης

K

άθε Φεβρουάριο εκδίδεται το πρώτο τεύχος της χρονιάς του Εξάντα. Καλή και δημιουργική χρονιά λοιπόν και από το περιοδικό μας. Πολλές και σπουδαίες εκδηλώσεις έγιναν στη Λέσχη μας την περασμένη χρονιά. Συνεχίζοντας την παράδοση προγραμματίζουμε και φέτος αξιόλογες εκδηλώσεις. Ήδη τα μέλη και οι φίλοι της Λέσχης έχουν ενημερωθεί για το πρόγραμμα του Α΄εξαμήνου, το οπoίο επίσης μπορούν να δουν και στο Ημερολόγιο της Ιστοσελίδας μας portcaptainsclub. gr. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι προετοιμασίες αποβλέπουν στη δημιουργία υψηλού επιπέδου εκδηλώσεων, αντάξιων του επιπέδου των Ελλήνων Αρχιπλοιάρχων. Αυτή τη στιγμή όλη η προσπάθειά μας είναι στραμμένη στη διοργάνωση της ετήσιας χοροεσπερίδας, ώστε να πραγματοποιηθεί μια επιτυχημένη εκδήλωση, όπου οι παρευρισκόμενοι θα απολαύσουν μια ευχάριστη βραδιά, αλλά και τα οικονομικά της Λέσχης θα ενισχυθούν ώστε να μπορέσει να συνεχίσει απρόσκοπτα τη λειτουργία της. Υπάρχει όμως ένα θέμα που από καιρό απασχολεί το Διοικητικό Συμβούλιο και εμένα προσωπικά. Είναι το πρόβλημα της διαδοχής. Είναι επιτακτική ανάγκη να ανανεωθεί το Διοικητικό Συμβούλιο. Να μπουν νέα μέλη, που θα συνεχίσουν την πορεία της Λέσχης και θα την ανεβάσουν ακόμα ψηλότερα. Προσωπικά, ανέλαβα την προεδρία του Διοικητικού Συμβουλίου μετά τον θάνατο του αείμνηστου προέδρου Γεράσιμου Πανά, τον Απρίλιο του 2006. Ήδη διανύουμε το δωδέκατο έτος και την Άνοιξη του 2020, που θα γίνουν οι επόμενες αρχαιρεσίες, θα είναι το δέκατο τέταρτο έτος της προεδρίας. Νομίζω ότι είναι περισσότερο από αρκετά. Περνώντας τα χρόνια δεν είναι μόνο η κούραση που εκ των πραγμάτων έρχεται, αλλά και η βαθειά πεποίθηση ότι η μακροχρό-

νια παρουσία κουράζει και ενοχλεί. Πράγματι, η παρουσία επί μακρόν στην προεδρία, ασχέτως επιτυχίας ή αποτυχίας στην εκτέλεση των καθηκόντων, κουράζει τα μέλη και τους φίλους που θα ήθελαν μια αλλαγή και πιστεύω ότι η αλλαγή αυτή θα αποβεί προς όφελος της Λέσχης.

Μέχρι τις επόμενες αρχαιρεσίες έχουμε δύο χρόνια. Είναι αρκετά για να προετοιμαστούμε. Η Λέσχη μας διαθέτει πολλά και αξιόλογα μέλη, αλλά μπορούμε να προσεγγίσουμε και άλλους αξιόλογους συναδέλφους, να τους εγγραφούν και στη συνέχεια να μπουν στο Διοικητικό Συμβούλιο. Τρία είναι τα κύρια προσόντα που πρέπει να διαθέτουν οι επιθυμούντες να εργαστούν για τη Λέσχη: Αξιοπιστία, ελεύθερος χρόνος και θέληση για προσφορά. Για την αξιοπιστία πιστεύω ότι υπάρχει ευρύτατο πεδίο επιλογής. Ο ελεύθερος χρόνος δυστυχώς μας αποκλείει τους περισσότερους νέους συναδέλφους που εργάζονται και ο διαθέσιμος χρόνος τους είναι ελάχιστος. Η θέληση για προσφορά, τέλος, είναι απόλυτα προσωπικό θέμα. Δεν αρκεί να μπει κάποιος στο Διοικητικό Συμβούλιο. Πρέπει να μπορεί και να θέλει να προσφέρει. Τα αναφέρω όλα αυτά γιατί το θέμα είναι ζωτικό και επιβάλλεται να δοθεί λύση. Νομίζω μια ειλικρινής ανταλλαγή απόψεων μεταξύ όλων μας θα αποφέρει καλά αποτελέσματα.

Τελετή βράβευσης Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής: Από αριστερά ο Γενικός Γραμματέας της Λέσχης Πάνος Μηνόγιαννης, ο υπασπιστής και εκπρόσωπος του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκοπίου Παυλοπούλου, Αντιπλοίαρχος Π.Ν. κ. Νικόλαος Πατσάκης και δεξιά ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος Αντιναύαρχος Λ.Σ. κ. Σταμάτιος Ράπτης.

13

1.-3. Φθινοπωρινός Αγιασμός της Λέσχης. Κατά παράδοση μετά τον Αγιασμό ακολουθεί Τρισάγιο για τις ψυχές των μελών και φίλων που έφυγαν από κοντά μας. 4.-6. Επίσκεψη στο Κέντρο Πολιτισμου «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος».

1

2

3

4

5

6

14

1.-2. Μετά την επίσκεψη στο Κέντρο Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος» ακολούθησε γεύμα σε ταβέρνα της περιοχής. 3.-6. Διάλεξη του Προέδρου της Λέσχης Μαρίνου Τσάμη στην Ελληνογαλλική Σχολή του Πειραιά «Jeanne d’ Arc», με θέμα «Η Αρχαία Ελληνική Θρησκεία».

1

3

5

2

4

6

15

1.-4. Στο πλαίσιο των εορτών για την 28η Οκτωβρίου, ο διακεκριμένος ιστορικός και συγγραφέας κ. Σαράντος Καργάκος ανέπτυξε το θέμα «Λίγο πριν το ΟΧΙ». 5.-6. Γεύμα στη Λέσχη προς τιμή του Δημάρχου του Πειραιά κ. Γιάννη Μώραλη.

1

2

3

4

5

6

16

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων βραβεύει τους άνδρες και τις γυναίκες που υπηρετούν στα πλοία της Ελληνικής Ακτοφυλακής, για τη μεγάλη ανθρωπιστική προσφορά τους στο προσφυγικό πρόβλημα.

1

1. Από αριστερά το μέλος του Δ.Σ. Σπύρος Ραδίτσας, ο Πρόεδρος Μαρίνος Τσάμης, ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχος Σταμάτιος Ράπτης, ο εκπρόσωπος του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Αντιπλοίαρχος Π.Ν. Νικόλαος Πατσάκης, ο Γενικός Γραμματέας της Λέσχης Πάνος Μηνόγιαννης.

2

3

2. Ο Γενικός Γραματέας της Λέσχης Πάνος Μηνόγιαννης παρουσιάζει τις δραστηριότητες της Ελληνικής Ακτοφυλακής. 3. Ο Αντιπρόεδρος της Λέσχης παραδίδει το βραβείο στον Αρχηγό του Λιμενικού Σώματος Αντιναύαρχο Σταμάτιο Ράπτη.

4

5

4. Ο Κοσμήτορας της Λέσχης Χρήστος Γερασίμου παρουσιαζει το βιογραφικό του Αντιναυάρχου Λ.Σ. Σταματίου Ράπτη, στον οποίο απονέμεται ο Τίτλος του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Σταμάτιος Ράπτης ξεκίνησε την καριέρα του από τις τάξεις του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού. 5 Το μέλος του Δ.Σ. Σπύρος Ραδίτσας απονέμει στον Αντιναύαρχο Λ.Σ. Σταμάτιο Ράπτη τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

17

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων βραβεύει τους άνδρες και τις γυναίκες που υπηρετούν στα πλοία της Ελληνικής Ακτοφυλακής, για τη μεγάλη ανθρωπιστική προσφορά τους στο προσφυγικό πρόβλημα.

1

2

1. Ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος Αντιναύαρχος Σταμάτιος Ράπτης παρουσιάζει τις δραστηριότητες του Λιμενικού Σώματος- Ελληνικής Ακτοφυλακής και ευχαριστεί τη Λέσχη για τη βράβευση. 2. Ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης απευθύνει χαιρετισμό.

3

4

3. Ο Πρόεδρος της Λέσχης απονέμει στον εκπρόσωπο του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Αντιπλοίαρχο Π.Ν. Νικόλαο Πατσάκη αναμνηστική περγαμηνή και βραβείο. 4. Ο εκπρόσωπος του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας υπογράφει το βιβλίο επισκεπτών της Λέσχης.

5

6

5. Ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Γιάννης Μώραλης υπογράφει το βιβλίο επισκεπτών της Λέσχης. 6. Ομαδική φωτογράφηση. Δίπλα στον Δήμαρχο Πειραιώς, ο Υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Νεκτάριος Σαντορινιός, στο κέντρο ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος και δεξιά ο Γενικός Επιθεωρητής Λ.Σ. Πλοίαρχος Αθανάσιος Ντούνης.

18

Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων βραβεύει τους άνδρες και τις γυναίκες που υπηρετούν στα πλοία της Ελληνικής Ακτοφυλακής, για τη μεγάλη ανθρωπιστική προσφορά τους στο προσφυγικό πρόβλημα.

1

2

1. Ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχος Σταμάτιος Ράπτης και ο Εκπρόσωπος του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Αντιπλοίαρχος Π.Ν. Νικόλαος Πατσάκης. 2. Από αριστερά ο Διευθυντής Κλάδου «Α» του Λιμενικού Σώματος Υποναύαρχος Ιωάννης Αργυρίου, ο κ. Νικόλαος Κατράδης, ο Πρόεδρος της Λέσχης, ο κ. Νικόλαος Αράπης και ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος.

3

4

3. Από αριστερά ο Πρόεδρος του Χατζηκυριακείου Ιδρύματος κ. Νικόλαος Γκίκας, η κ. Αναστασία Κατσιλιέρη και ο Διευθυντής των Ιδρυμάτων «Ιωάννης Διαμαντή Πατέρας», Στρατηγός (εα) Δημήτριος Ντζόϊδος. 4. Από Αριστερά ο Γενικός Γραμματέας της Λέσχης Πάνος Μηνόγιαννης, ο Δήμαρχος Πειραιά, το Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Νικόλαος Κούβαρης και ο χειρουργός-οδοντίατρος του Οίκου του Ναύτου κ. Χαράλαμπος Κοντός.

5

6

5. Ο Αντιπρόεδρος της Λέσχης Άγγελος Γαβιώτης, το Μέλος του Δ.Σ. Σπύρος Ραδίτσας και ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος. 6. Όλες οι μεγάλες τελετές της Λέσχης ξεκινούν με τις μελωδίες του νεαρού και ταλαντούχου πιανίστα Πύρρου Μαρματάκη.

19

1.-3. Ο συναδελφος Πλοίαρχος Μιχάλης Καρπαθάκης παρουσιάσε στη Λέσχη το νέο τουβιβλίο, με τίτλο «Δόκιμος Καταστρώματος».

4.-6. Στιγμιότυπα από την πολύ επιτυχημένη «Χριστουγεννιάτικη Βραδιά».

1

2

1. Από αριστερά ο πρώτος Πρόεδρος της Λέσχης Πρίαμος Τζίμητρας, ο διακεκριμένος δημοσιογράφος, ιστορικός και συγγραφέας Τίτος Αθανασιάδης, ο διαευθυντής του εκδοτικού Οίκου «Νέμερτης» και ο συγγραφέας Πλοίαρχος Μιχάλης Καρπαθάκης.

3

4

4. Τη γιορταστική Χριστουγεννιάτικη βραδιά τίμησαν με τη παρουσία τους ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος, Αντιναύαρχος Σταμάτιος Ράπτης (δεξιά) και ο Διευθυντής του Κλάδου «Α», Υποναύαρχος Ιωάννης Αργυρίου (αριστερά).

5

6

20

Η χαρούμενη αυτή βραδιά είναι κατά παράδοση η τελευταία εκδήλωση της χρονιάς. Εκτός από τα σπιτικά εδέσματα, προσφορά των συζύγων των μελών και φίλων μας, και το άφθονο κρασί, στο κέφι της βραδιάς συνέβαλε και το πλούσιο ρεπερτόριο του κιθαρωδού Αριστοτέλη Παναγόπουλου.

1

2

1. Η διωδία του καλλίφωνου καπετάν Σπύρου Ραδίτσα και του Αριστοτέλη Παναγόπουλου ενθουσίασαν τους παρευρισκομένους.

3

5

4

6

21

Αρθρα & Σχολια Του Φρίξου Δήμου | Πλοιάρχου Ε.Ν. Πρώην Καθηγητή και Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Πάλι Πρώτοι!!!

Σ

υγχαρητήρια στους δυο καλούς συνάδελφους και φίλους Δημήτρη Λαβδιώτη και Σπύρο Ραδίτσα που βραβευτήκανε με “Πρώτο Βραβείο Ολοκληρωμένου Έργου” από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών το βράδυ της 15ης Δεκεμβρίου 2017 στη φιλόξενη αίθουσα της Χ.Α.Ν. Αθήνας! O πρώτος για το τετράτομο έργο του “Κοσμοπλοΐα” που αποτελείται από χίλια περίπου δοκίμια-ποιήματα και ο δεύτερος για τις οκτώ ποιητικές συλλογές του.

Πάνω: Ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών βραβεύει τον Πλοίαρχο Σπύρο Ραδίτσα. Κάτω: Oι βραβευθέντες Πλοίαρχοι Σπύρος Ραδιτσας και Δημήτρης Λαβδιώτης.

22

Τριτοβάθμια ή Τριτοκοσμική Ναυτική Εκπαίδευση

Η

πρόσφατη εξαγγελία του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας πως η νεοσύστατη Ναυτική Ακαδημία Κύπρου θα χορηγηθεί στους αποφοίτους της πανεπιστημιακό πτυχίο (BACHELOR) αποδεικνύει περίτρανα την αδιαφορία των πολιτικών «μας» για την υποβαθμισμένη και καταρρακωμένη Ναυτική Εκπαίδευση με οδυνηρή συνέπεια τον αφελληνισμό της Ναυτιλίας μας! Η Ναυτική Παιδεία στην Ελλάδα έχει τις βαθιές ρίζες της από την ίδρυση και λειτουργία, το 1749, του σχολείου του Αγίου Βασιλείου που στη συνέχεια μετεξελίχθηκε στην περιώνυμη Ναυτική Σχολή της Ύδρας. Στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού λοιπόν που είναι διεσπαρμένες σε ολόκληρη την επικράτεια λειτουργούν 9 Σχολές Πλοιάρχων και 4 Μηχανικών. Οι παραγωγικές αυτές Σχολές λόγω κακής χρηματοδότησης αν κι οι εφοπλιστές (άσχετα της σημαίας που φέρουν τα πλοία τους) συνεισφέρουν γενναία με το Κεφάλαιο Ναυτικής εκπαίδευσης αλλά και με επισκευές των υποδομών και πολλές δωρεές, υπολειτουργούν σε ασυντήρητα κτίρια, παρωχημένης εποχής ή μη λειτουργούντα εποπτικά όργανα και τρομερής κυρίως έλλειψης εκπαιδευτικού προσωπικού που και το περισσότερο απαρτίζεται από ωρομίσθιους ή… εποχικούς! Αν και ο οργανισμός των Ακαδη-

μιών είναι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (νόμοι 2638/1998 και 3450/2006) οι διευθυντές τους δεν είναι «ναυτοδάσκαλοι» όπως απαιτείται και επιπλέον «καπελώνονται» από τους διοικητές, αξιωματικούς Λ.Σ. και διορίζονται από τον Υπουργό Ναυτιλίας! Ενώ επίσης οι Ακαδημίες ανήκουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι σπουδαστές εισάγονται μέσω των Πανελλαδικών Εξετάσεων και η διάρκεια των σπουδών τους είναι τετραετής (τρία χρόνια θεωρητική διδασκαλία στις Σχολές και ένα χρόνο πρακτική εξάσκηση στα πλοία) το «πτυχίο» τους δεν είναι πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά αποτελεί ένα «τυπικό προσόν εξέλιξης» και… «αναβαθμίζεται» σε ισάξιο των… Τ.Ε.Ι. όταν ο απόφοιτος λάβει το δίπλωμα Α’ τάξης Πλοιάρχου ή Μηχανικού μετά από μια ΔΕΚΑΕΤΙΑ δηλαδή! Και ερωτώνται οι κύριοι αρμόδιοι: Υπάρχει παρόμοιο σχολείο ή σχολή στην Ελλάδα ή σε άλλη τριτοκοσμική χώρα που να χορηγεί τέτοιου είδους «μεταχρονολογημένα» πτυχία και γιατί το Υπουργείο Ναυτιλίας που σκοπός του είναι η στήριξη της Ναυτιλίας αδικεί τόσο κατάφορα τα στελέχη της μεγαλύτερης βιομηχανίας της Χώρας και πρώτης ναυτιλιακής δύναμης στον κόσμο; Bέβαια «οι παροικούντες εις… Πειραιά «γνωρίζουν τα συμφέροντα που κρύβονται για την αδικία που οι εκάστοτε κυβερνώντες προσποιούνται πως δεν… γνωρίζουν…

Επετειακή Διάλεξη Σ. Καργάκου

Η

Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά και οι φίλοι της τιμήσανε την εθνική μας επέτειο της 28ης Οκτωβρίου με την ομιλία, όπως και κάθε χρόνο, του καθηγητού, ιστορικού συγγραφέα (101 βιβλία!!!) και επίτιμου μέλους της Λέσχης μας κ. Σαράντου Καργάκου! Το θέμα της εξαιρετικής αυτής διάλεξης ήταν “Λίγο πριν το ΟΧΙ”, παρμένο από το τελευταίο του βιβλίο για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και αφορούσε στα “προεόρτια” της έναρξης

του ελληνοϊταλικού πολέμου. Η ωραία και εθνική αυτή εκδήλωση έλαβε χώρα το βράδυ της 23/10/17 στη φιλόξενη αίθουσα “Καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου” της Λέσχης, στον Πειραιά. Θερμές ευχαριστίες και συγχαρητήρια στον “συνάδελφο” και καλό φίλο των Αρχιπλοιάρχων κ. Σ. Καργάκο για την περίφημη επετειακή διάλεξη του και στον Πρόεδρο της Λέσχης καπετάν Μαρίνο Τσάμη για την πετυχημένη οργάνωση της εκδήλωσης.

Κυλιόμενες κλίμακες

Τ

α ελληνικά λιμάνια,παρά την δυσκολία να ελλιμενίσουν τα σημερινά “μεγαθήρια” εξυπηρετούνται πολύ καλά (χάρη στη ναυτοσύνη των άξιων ναυτικών μας) από μεγάλα, μοντέρνα, καινούργια, γρήγορα, ασφαλή και με όλες τις ανέσεις ακτοπλοϊκά επιβατηγά πλοία! Τα τελευταία όμως χρόνια στο περισσότερα απ’ αυτά τα σύγχρονα καράβια έχει απαγορευτεί ,για λόγους ασφαλείας όπως δηλώνουν, η χρήση τωμ κυλιόμενων κλιμάκων στις αποβιβάσεις με αποτέλεσμα την ταλαιπωρία και γκρίνια των απερχόμενων επιβατών! Να υπογραμμιστεί όμως πως το επιβατηγό-οχηματαγωγό “Σουπερφέρυ”, που ταξίδεψε πρόσφατα ο υπογράφων, αποτελεί την ευχάριστη εξαίρεση του κανόνα να λειτουργεί την κυλιόμενη σχάλα και στις αποβιβάσεις υπό την επίβλεψη όμως όμως δυο/τριών μελών του πληρώματος που

από το κεφαλόσκαλο συμβουλεύουν και βοηθούν τους επιβάτες πως πρέπει να σταθούν με ασφάλεια στη σκάλα και πως να κρατήσουν τις αποσκευές τους. Έτσι οι ταξιδιώτες απ’ αυτό το πλοίο αποβιβάζονται , γρηγορότερα και κυρίως... χαμογελαστοί. Βέβαια όλα τα βαπόρια διαθέτουν και ανελκυστήρα για τα ΑΜΕΑ και τους οδηγούς, αλλά είναι συνήθως μικρής χωρητικότητας, βρίσκεται στο αντίθετο σημείο από την έξοδο και η διαδρομή δια μέσου των κινούμενων οχημάτων δεν είναι τόσο εύκολη. Και περαίντας υπενθυμίζεται πως για την ενημέρωση Ελλήνων και ξένων επιβατών θα ήταν χρήσιμη η ανάρτηση στα σαλόνια των επιβατηγών ενός ή δύο ναυτικών χαρτών με χαραραγμένη την ακολουθούμενη πορεία του πλοίου. Μήπως θα έπρεπε και τα αρμόδια υπουργεία, Εμπορικής Ναυτιλίας και Τουρισμού να επιληφθούν;

Πλωτό Μουσείο “ΑΒΕΡΩΦ”

Η

τιμητική παρουσία του θρυλικού θωρηκτού “Αβέρωφ” στη νύμφη του Θερμαϊκού αποτελεί μία σωστή (με κάποια “αλλά” βέβαια) εθνική ενέργεια, που στους Βαλκανικούς Πολέμους με την ηρωϊκή και σοφή ηγεσία του Αρχηγού του Στόλου του Αιγαίου Υποναύαρχου Παύλου Κουντουριώτη πλέοντας... “Μεθ’ ορμής ακαθέκτου με την πεποίθησιν της Νίκης εναντίον του εχθρου του Γένους“ διπλασίασε την έκταση της Ελλάδας!!! Αλλά αφού έμεινε άτρωτο από τα εχθρικά σφοδρά πυρά των επάκτιων πυροβολίων και αυτών του τουρκικού στόλου που τον μάντωσε στα Στενά, σώθηκε από τα γερμανικά στούκας στον κόλπο της Ελευσίνας το ‘41 ή και την ενδεχόμενη αυτοβύθισή του και τέλος γλίτωσε την τραβερσάδα για τα ινδικά διαλυτήρια θα είναι κρίμα αυτό το εθνικό και μοναδικό κειμήλιο να διακινδυνεύσει στους πιθανούς καραδοκούντες θαλάσσιους κινδύνους!

23

ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ-ΑΚΤΟΦΥΛΑΚΗΣ

Σ

υνεχίζοντας η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων Πειραιά το “κοινωνικοναυτικό” της έργο, το βράδυ της 9ης Νεμβρίου 2017, στην αίθουσα “Καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου” του εντευκτηρίου της στον Πειραιά, μετά από ομόφωνη απόφαση του διοικητικού της συμβουλίου, βράβευσε το “Λιμενικό Σώμα-Ελληνική Ακτοφυλακή” (Λ.Σ.-ΕΛΑΚ) και ανακήρυξε επίσης, τον Αρχηγό του Αντιναύαρχο κ. Σταμάτη Ράπτη και “καπετάν Σταμάτη” για τους Αρχιπλοιάρχους, αφού ξεκίνησε την πετυχημένη καριέρα του στο Σώμα από ανθυπλοίαρχος του Εμπορικού Ναυτικού, επίτιμο μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων.

To Λ.Σ.-ΕΛΑΚ που έχει βραβευθεί επίσης από πολλούς εθνικούς και διεθνείς φορείς, όπως η UNESCO, ευελπιστούμε να βραβευθεί σύντομα και από την Πολιτεία με την παρασημοφορία της σημαίας του! Η εκδήλωση της λιτής αυτής τελετής άρχισε με το χαιρετισμό και την παρουσίαση της ιστορίας της Λέσχης και τις δραστηριότητες αυτής από τον Πρόεδρο της καπετάν Μαρίνο Τσάμη. Στη συνέχεια ο Γενικός Γραμματέας καπετάν Πάνος Μηνόγιαννης εξιστόρισε τις δραστηριότητες και την ιστορία του Λ.Σ.-ΕΛΑΚ, καθώς και ο κοσμήτορας καπετάν Χρήστος Γερασίμου το βιογραφικό του Αρχηγού του Ναυάρχου Σ. Ράπτη. Το βραβείο στο Λ.Σ.-ΕΛΑΚ επέδωσε ο Αντιπρόεδρος της Λέσχης Άγγελος Γαβιώτης και την επίδοση του τίτλου του επίτιμου μέλους του Δ.Σ. της Λέσχης στον Αντιναύαρχο κ. Σ. Ράπτη το μέλος του Δ.Σ. των Αρχιπλοιάρχων καπετάν Σπύρος Ραδίτσας. Η ωραία αυτή εκδήλωση τελείωσε με μια ομαδική φωτογράφιση και μικρή δεξίωση. Την τελετή της βράβευσης τιμήσανε με την παρουσία τους ο εκπρόσωπος του εξοχότατου Προέδρου της Δημοκρατίας και υπασπιστής αυτού Αντιπλοίαρχος Π.Ν. κ. Νικόλαος Πατσάκης, ο Υφυπουργός Ναυτιλίας κ. Νεκτάριος Σαντορινιός, ο Δήμαρχος Πειραιά και καλός φίλος της Λέσχης κ. Γιάννης Μώραλης, ολόκληρη η ηγεσία του Λ.Σ.-ΕΛΑΚ, επίτιμα μέλη, καθώς και τα μέλη και φίλοι της Λέσχης που τους ευχαριστούμε θερμά. Ευχαριστίες επίσης για την άψογη οργάνωση αυτής της ωραίας βραδιάς στον καπετάν Μαρίνο Τσάμη Πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ. της Λέσχης. Ευχαριστίες ακόμη στους φίλους των Αρχιπλοιάρχων, αριστούχο πιανίστα κ. Πύρρο-Γεώργιο Μαρματάκη για τις μελωδίες του στο πιάνο που συνόδεψαν την εκδήλωση και την κα. Δέσποινα Βολικάλη για την υποδειγματική παρουσίαση του προγράμματος. Φρίξος Δήμου, Πλοίαρχος Ε.Ν.

24

Οι ενεργούντες παραβατικά, ως επί το πλείστον αγνοούν την έννοια του δικαίου. Η άγνοια όμως του δικαίου αυτή καθ’ αυτήν συνιστά άδικο. Μαρίνος Τσάμης ................................................................................................... Ένας ειλικρινής λόγος μπορεί να σπάσει τόσα κόκκαλα, που η γλώσσα να μην βρίσκει άλλα να τσακίσει. Πάνος Μηνόγιαννης ................................................................................................... Οι Θεές… Μικρός πίστεψα στις γυναίκες Θεές. Όταν τις συνάντησα με συντρόφεψαν αόρατες μεταφυσικές. Όταν τις προσκύνησα με έσωσε το θαύμα τους…

Στις καθελκύσεις πλοίων οι Γερμανοί εύχονται στα νεότευκτα σκάφη να έχουν πάντα ένα ποδάρι νερό κάτω από την καρίνα (Immer ein fus wasser unter dem kiel).

Σπύρος Ραδίτσας Φρίξος Δήμου .................................................................................................. Δεν μπορείς να σταματήσεις την αστραπή ούτε τη βροχή να πέσουν πάνω στη βρεγμένη γη ο ουρανός είναι πολύ δυνατός. Μάρω Φρ. Δήμου ................................................................................................... Διανοούμενοι και προσωπικότητες διαφόρων εποχών με χαρακτηριστικές σύντομες εκφράσεις έδωσαν τον ορισμό της Ελλάδας. Εμείς εδώ θέλουμε να τονίσουμε τρία στοιχεία τα οποία έχουν συμβάλλει στην επιβίωση της χώρας μας δια μέσου των αιώνων «ελιά, καράβι, αμπέλι». Βασίλης Παπαγιάννης ...................................................................................................

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΤΗΝ TEMA ΤΗΣ GHANA Ένα ακόμη σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου Το 1978 ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος δημιούργησε το Ίδρυμα Μαρία Τσάκος στο Μοντεβίδεο της Ουρουγουάης, το οποίο έκτοτε διδάσει σε όλη την Λατινική Αμερική, Ελληνικό πολιτισμό και Ελληνική γλώσσα. Αργότερα το Ίδρυμα επεκτάθηκε στη Χίο όπου φιλοξενεί παιδιά απόρων οικογενειών και τα βοηθά να σπουδάσουν στα σχολεία της περιοχής και στις Ναυτικές Ακαδημίες που λειτουργούν στο πανέμορφο νησί. Τα φιλοξενούμενα παιδιά αυξήθηκαν με την ανέγερση του Σπιτιού της Μαρίας στα Καρδάμυλα της Χίου. Το φιλανθρωπικό όμως έργο του διακεκριμένου συναδέλφου μας δεν σταμάτησε εκεί. Προχώρησε στην ανέγερση του Ορθόδοξου Ναού του Αγίου Νικολάου και στη συνέχεια σχολείου για τα πάμπτωχα, παιδιά στην Tema της Ghana. Αυτό το πολύ σπουδαίο έργο παρουσιάζουμε σε αυτό το άρθρο.

Τ

ο 2006 η εταιρεία Tsakos Group έχτισε μια Ορθόδοξη εκκλησία στην παραλιακή πόλη Tema της Ghana. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2008 και ο ναός αφιερώθηκε στον προστάτη των ναυτικών, Άγιο Νικόλαο. Με την ανέγερση όμως του ναού, έγινε εμφανές ότι ένα σχολείο κοντά στην εκκλησία θα βοηθήσει τους κατοίκους της τοπικής κοινωνίας και θα υποστηρίξει τα παιδιά της περιοχής, που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και που σε κανονικές συνθήκες δεν θα λάβαιναν καμιά εκπαίδευση.

Το πρώτο σχολικό κτίριο.

Έκτοτε στο Σχολείο του Αγίου Νικολάου επικράτησε το ρητό: «κάθε παιδί έχει δικαίωμα στη μόρφωση». Η αρχική προσπάθεια ήταν να παράσχει προσχολική εκπαίδευση σε μειονεκτούντα παιδιά, μεταξύ 4 έως 6 ετών και ξεκίνησε με μόλις 28 μαθητές. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, ξεκίνησε μια εκστρατεία εξεύρεσης κεφαλαίων, αρχής γενομένης με δωρεά των εταιρειών του Ομίλου Tsakos Group, μέσω του Ιδρύματος εις μνήμη της κόρης του ιδρυτού Μαρίας Τσάκου.

Το 2015 άρχισε η ανέγερση του δευτέρου σχολικού κτιρίου.

26

Το πρώτο σχολιακό κτίριο χτίστηκε με χορηγία του Ιδρύματος Maria Tsakos και με τη δωρεά οικοπέδου από τον Όμιλο Tsakos Group. Είχε δύο αίθουσες διδασκαλίας

και άρχισε να λειτουργεί το 2012. Τρία χρόνια αργότερα, το 2015, άρχισε η οικοδόμηση νέου σχολικού παραρτήματος, που θα περιλαμβάνει 12 νέες αίθουσες διδασκαλίας. Είναι αξιοσημείωτο ότι το σχολείο χτίστηκε και λειτουργεί με εθελοντικές χορηγίες και δεν λαβαίνει καμία κρατική ενίσχυση. Με το άνοιγμα του σχολείου ξεκίνησε μια ραγδαία επέκταση προγραμμάτων με στόχο να καταφέρει να παρέχει πλήρη μόρφωση, σε παιδιά ηλικίας μέχρι 17 ετών. Τώρα έχουν εγγραφεί 90 παιδιά, ηλικίας 3 έως 9 ετών, ενώ ο αριθμός αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 15 παιδιά. Επιπλέον, το πρόγραμμα ανάπτυξης του σχολείου προβλέπει τη δημιουργία κάθε χρόνο μιας νέας τάξης καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και συγχρόνως ανεβαίνουν στην κλίμακα της εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση στο σχολείο του Αγίου Νικολάου ξεπερνά τους παραδοσιακούς εκπαιδευτικούς κανόνες της Γκάνας και τα παιδιά μαθαίνουν Γαλλικά και Ελληνικά. Επιπλέον στο σχολείο λειτουργεί ένα παιδικό τμήμα ναυτικών δοκίμων, όπου με την εκπαίδευση του ναυτικού της Γκάνας οι νεαροί μαθητές γαλουχούνται με το πνεύμα του ναυτικού και της πειθαρχίας. Το 2015 το σχολείο του Αγίου Νικολάου αναγνωρίστηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο ως φιλανθρωπικό Ίδρυμα (αρ. 1164193) και το έργο υποστηρίχθηκε πλήρως από ναυτιλομένους μας, καθώς και από μεγάλο αριθμό φίλων και συνεργατών του Tsakos Group και από πολλούς διεθνείς εθελοντές.

27

Του Φρίξου Δήμου Πλοιάρχου Ε.Ν. | Πρώην Καθηγητή & Διευθυντή Σπουδών Δημοσίας Σχολής Πλοιάρχων Σύρου

Ιστορίες της Βαρδιόλας

Μαρντί Γκρα T

ο “Αριστοτέλης” κυλούσε αργά στα ήρεμα αλλ’ όχι και... γαλανά νερά του Μισισιπί όταν, μετά το παράγγελμα του πιλότου “STEADY SHE GOES” (που ο ανθυποπλοίαρχος καπετάν Σεραφείμ αναμεταβίβασε στον τιμονιέρη “γραμμή όπως πας”), σταμάτησε να στρέφει το καράβι και πρόβαλε μπροστά στην πλώρη η προβλήτα της εκφόρτωσης. Όλοι επάνω στη γέφυρα ξαφνιαστήκανε ευχάριστα αντικρίζοντας τον τεράστιο καλλιτεχνικό πίνακα που δημιουργούσε το πλήθος των αυτοκινήτων από τις προηγούμενες εκφορτώσεις. Σε σχετική ερώτηση του καπετάνιου αν σ’ αυτή τη θέση, που θα ξεφορτώσει τα Volkswagen που έχει στα αμπάρια του, πρόκειται να φορτώσει και τους 3.000 τόνους γενικού φορτίου για τη Νέα Ζηλανδία, του απάντησε πως δεν γνωρίζει ακόμη. O καπετάν Σεραφείμ, με τη σειρά του τον παρακάλεσε να τον πληροφορήσει αν θα προλάβει το πλήρωμα τη μεγάλη παρέλαση του Μαρντί Γκρας κι εκείνος τον διόρθωσε λέγοντας πως οπωσδήποτε θα την προλάβουν, αλλά γαλλικά προφέρεται Μαρντί Γκρα κι όχι Γκρας και πως η πρώτη λέξη σημαίνει Τρίτη, ενώ η τελευταία λιπαρό ή παχύ.

Ο σκάπουλος στο μεταξύ, που παρακολουθούσε την κουβέντα χωρίς να καταλαβαίνει βέβαια τι λέγανε, μόλις πήρε το αυτί του “Μαρντί Γκρα” ζήτησε ψιθυριστά από τον ανθυποπλοίαρχο να μάθει αν θα προφτάσουν την αποκριάτικη παράτα κι όταν του έγνεφε καταφατικά πήρε δρόμο τρέχοντας να κατέβει από τη γέφυρα. Ο καπετάν Φοίβος ο πλοίαρχος έκανε νόημα με το χέρι “τι συμβαίνει” κι ο ανθυποπλοίαρχος χαμογελώντας απάντησε πως πάει την “είδηση”, της παραμονής δηλαδή του πλοίου στη Νέα Ορλεάνη κατά τη μεγάλη φιέστα, στο πλήρωμα που είναι και το θέμα της ημέρας ή καλύτερα των ημερών! Το βαπόρι αφού πλούτισε κι αυτό το ... χρωματολογικό πίνακα ξεφορτώνοντας τους 500 “σκαραβαίους” του άρχισε, στην ίδια θέση και τη φόρτωση του γενικού φορτίου. Έτσι έφτασε επιτέλους και η πολυπόθητη μέρα της μεγάλης αυτής αποκριάτικης γιορτής της Νέας Ορλεάνης που με τόση λαχτάρα και προσδοκία ανέμενε ολόκληρο το προσωπικό του ελληνικού πλοίου. Ο καπετάνιος και ο πρώτος μηχανικός με τις συζύγους τους και όσοι από τους αξιωματικούς και το πλήρωμα δεν είχαν βάρδια στήθηκαν στο πεζοδρόμιο της CANAL STRΕET, αρκετά κοντά στο "Ο χρωματολογικός... πίνακας στο λιμάνι της Ν. Ορλεάνης".

28

Ιστορίες της Βαρδιόλας καράβι, να παρακολουθήσουν αυτή τη φημισμένη καρναβαλική εκδήλωση. Και η μεγαλειώδης φιέστα του Μαρντί Γκρα, η μεγαλύτερη αποκριάτικη Παρέλαση μετά του Ριο, άρχισε και δεν εννοούσε να... τελειώσει. Κόσμος. Πολύς κόσμος. Φιλαρμονικές, μπάντες, μασκαράδες και παλι μασκαράδες, μαζορέτες, άρματα με και για όλα τα θέματα της επικαιρότητας κι όλα μέσα στον τρελό ρυθμό της Νεας Ορλεάνικης μουσικής. Κι ένα happening που θα μείνει ή μάλλον έμεινε αλησμόνητο σ’ όλους και κυρίως στους Έλληνες ναυτικούς μας που παρακολουθούσαν αυτή την παράτα. Κάποια στιγμή εμφανίστηκε στη μέση του δρόμου μια τετράδα από νεαρές καθολικές καλόγριες που το “φιλοθεάμον” κοινό τις κοίταγε με απορία όταν ερχόντου"...Φιλαρμονικές μπάντες, μασκαράδες, μαζορέτες, άρματα..." σαν και ούρλιαζε από ενθουσιασμό όταν προσπερνούσαν! Βλέπετε αυτά τα υπερκαλλίγραμμα Hand) ρούχα για τους δικούς τους, όπου αντιληφθήκανε κορίτσα ήταν ντυμένες με ράσο μόνο στο μπροστινό μέρος πως υπήρχαν στολές μουσικών κάποιας φιλαρμονικής πάμτου σώματός τους. Απο πίσω δεν φορούσαν όχι ράσο αλλά φθηνες! Έτσι ο τότε ανθυποπλοίαρχος καπετάν Φοίβος μαζί απολύτως τίποτα. Ούτε κάποιο, string τουλάχιστον! Έτσι και με τον μαρκονιστή πήγανε στο μαγαζί και με τέσσερα δολάοι φίλοι από το “Αριστοτέλης” συμφώνησαν ομοφώνα, εκτός ρια μόνο αγοράσανε ένα δέμα με έξι καλοσιδερομένες αλλά από τις κυρίες που φήφισαν “παρούσες”, πως το βραβείο πολυ... παρδαλές στολές αποτελούμενες από μπλε χιτώνια της καλλίτερης “καλλιτεχνικής” παρουσίας έπρεπε να δοθεί στολισμένα με κροσάτες επωμίδες και γαρνιριμένα με κόκσ’ αυτές τις τέσσερεις κοπέλες. κινα κορδόνια καθώς και... παντελόνια. Η πολύωρη όμως ορθοστασία τους κούρασε κι άρχισαν σιγά Τα ρούχα αυτά τα θεώρησαν ως ένα σπουδαίο “εργαλείο” σιγά να αραιώνουν. Πρώτος έκανε την αρχή ο τηλεγραφητής απαραίτητο στο καρναβάλι του Μαρντί Γκρα στη Νέα Ορπου μπουκάροντας σ’ ένα από τα γραφικά μπαράκια του λι- λεάνη που θα προσέγγιζε το καράβι μετά τη Νέα Υόρκη. μανιού και προχωρώντας ολοταχώς προς την τουαλέτα τον Δυστυχώς όμως ,όπως συμβαίνει συχνά με τα βαπόρια, σταμάτησε ο μπάρμαν “ενημερώνοντας” τον πως οι πελάτες η φόρτωση του ΑΜΜΟΝΙUΜ NITRATE τελείωσε νωρίτετου πρώτα ξεδιcάνε μ’ ένα τουλάχιστον μεγάλο ποτήρι μπύρα και το λίμπερτυ σαλπάριζε την ρα και μετά αν θέλουν χρησιμοποιπαραμονή της μεγάλης παράτας... ούν το W.C.! Έτσι αναγκάστηκε να Οι Second Hand στολές όμως δεν αδειάσει ένα μεγάλο ποτήρι πριν πήγαν χαμένες γιατί φορεθήκανε συνεχίσει για περαιτέρω. από το πλήρωμα της πλώρης που Αργότερα ο πλοίαρχος κι η παρέα όταν τους είδε από τη γέφυρα ο κατου στρογγυλοκαθήσανε στο πληπετάνιος παρατεταγμένους επάνω σιέστερο ρέστωραν που συναντήστο καμπούνι κατά το σαλπάρισμα σανε έτσι για να... καθήσουν επιτέκόντεψε να πάθει εγκεφαλικό!! λους) απ’ την τετράωρη ορθοστασία Συνήλθε όμως, απρόσμενα είναι η τσιμπολογώντας βέβαια και κάτι. αλήθεια από τα γέλια του αμερικαΜεχρι να σερβιριστούν όμως τα νού πλοηγού που ενθουσιασμένος φαγώσιμα ο καπετάν Φοίβος τους από το θέαμα των μασκαρεμένων διηγήθηκε την πρώτη του γνωριμία ναυτών τους χαιρετούσε τραγουμε το Μαρντί Γκρα: Στις αρχές της δώντας το “CΑΒΑRΕΤ “ και χτυδεκαετίας του ‘50, άρχισε ο πλοίαρπώντας ρυθμικά παλαμάκια. Και χος, υπηρετούσε ως ανθυποπλοίη παράσταση έληξε με το παράγαρχος στο λίμπερτυ του Σ. Λιβανού γελμα του πιλότου “LET GO” που “Μαίανδρος” που ξεφόρτωνε τσιαναμεταβίβασε ο συμμέτοχος στην μέντα στη Νέα Υόρκη. Μαθεύτηκε παράσταση καπετάν Φοίβος, αλλά όμως από το πλήρωμα, που λόγω μόνο με τη γνωστή συνθηματική της κακής οικονομικής κατάστασης κίνηση ανύψωσης των βραχιόνων ακόμη στην Πατρίδα, είχαν πάει του γιατί από τα γέλια αδυνατούκάποιοι σε ειδικό κατάστημα να σε να αρθρώσει το αναμενόμενο "Το φιλοθεάμον κοινό". ψωνίσουν μεταχειρισμένα (Second “μόλα όλα”.

29

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ Του Τάσου Ρήγα

Εξελικτικός αγώνας παροχής ψήφου στις γυναίκες

Κ

άνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή βλέπουμε ότι η κοινωνική θέση των γυναικών άρχισε να αναπτύσσεται κατά την περίοδο που οι ιδεολογικές αντιλήψεις περί ισότητας, ελευθερίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γέννησαν την Γαλλική επανάσταση (το 1789) με συνέπεια οι καθολικές αυτές ιδέες να επεκταθούν σε όλο το ανθρώπινο γένος, ανεξάρτητα από φύλο. Στη συνέχεια –σύμφωνα με όλα τα ιστορικά στοιχεία– οι περισσότερο βαθειές και αμετάκλητες αλλαγές στην κοινωνική θέση των γυναικών ήταν ο 19ος αιώνας κατά την διάρκεια του οποίου, οι τεχνολογικές και οικονομικές αναστατώσεις που προκλήθηκαν από την λεγόμενη βιομηχανική επανάσταση, άνοιξαν –με κάποιους ενδοιασμούς στην αρχή– τον δρόμο της μετατόπισης του γυναικείου ρόλου από το σπίτι στο εργοστάσιο.

30

Οι κοινωνικές προκαταλήψεις που ίσχυαν τότε, στο να διευθύνει ένα τέλειο νοικοκυριό και να είναι ένα κοινωνικό στολίδι στη ζωή του συζύγου της, ήρθαν σε σύγκρουση με την χωρίς βάθος εκπαίδευσή της και τις ανάγκες που απαιτούσαν οι κοινωνικές συνθήκες τόσο στην αποκατάστασή τους όσο και στην συμβολή τους στα οικογενειακά βάρη με συνέπεια να αλλάξουν με γοργό ρυθμό οι τότε ισχύουσες οικογενειακές αντιλήψεις. Πολύ σύντομα λοιπόν βλέπουμε γυναίκες με εξαιρετικές ικανότητες ν’ αγωνίζονται στην πάλη για νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σε όλα τα πεδία των κοινωνικών υπηρεσιών. Με χρονολογική σειρά αναφέρω τον σημαντικό εξελικτικό αγώνα της στην διεκδίκηση της ψήφου.

1900 στις 15 Μαρτίου, μετά από αγώνα των σουφραζέτων (έτσι αποκαλούσαν τις φεμινίστριες από το γαλλικό SUFFRAGETTE, γυναίκα που διεκδι-

κεί το δικαίωμα ψήφου και όχι μόνο), ο Υπουργός πολιτισμού της Σαξονίας (Γερμανία) Πάουλ Φον Σαίντεβιτς, στην δεύτερη Σαξονική βουλή, υποστήριξε χωρίς καμιά αμφισβήτηση την αναγκαιότητα δημιουργίας ενός αποκλειστικά γυναικείου Πανεπιστημίου ώστε να δοθεί και στις γυναίκες η ευκαιρία να μορφωθούν επιστημονικά και να διεκδικήσουν επιστημονικό επάγγελμα. Η πρότασή του οφείλετο στο ότι τα πανεπιστήμια απευθύνοντο μόνο στους νεαρούς φοιτητές ενώ στις γυναίκες επιτρέπετο να παρακολουθούν τα μαθήματα ως ακροάτριες και μόνο εφόσον το έκρινε το εκπαιδευτικό προσωπικό. Από τα συγκεντρωθέντα στοιχεία βλέπουμε ότι το γυναικείο κίνημα είχε ήδη ξεκινήσει προ πολλού στην Αμερική από την δυναμική πρωτοπόρο και αρχηγό στον αγώνα για την ψήφο των γυναικών σουφραζέτα Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον.

Εξελικτικός αγώνας παροχής ψήφου στις γυναίκες

Από αριστερά προς τα δεξιά: Elizabeth Cady Stanton, Lucretia Mott και Annie Kenney.

Γεννηθείσα το 1815 πέθανε στο σπίτι της στην Νέα Υόρκη το 1902 στις 26 Οκτωβρίου. Ήταν κόρη διάσημου δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου και αναμείχθηκε έντονα στην κίνηση κατά της δουλείας και με τον σύζυγό της Χένρυ Στάντον γνωρίστηκαν στο Λονδίνο με την εξίσου δυναμική σουφραζέτα Λουκρητία Μόρτ. Λίγο αργότερα από κοινού διοργάνωσαν το πρώτο συνέδριο στη Νέα Υόρκη για τα γυναικεία δικαιώματα, εγκαινιάζοντας ουσιαστικά πλέον τον αγώνα για την γυναικεία ψήφο.

1903 στις 16 Φεβρουαρίου, μια άλλη εξίσου δυναμική σουφραζέτα η μις Σούζαν Άντονυ, με την ευκαιρία της 83ης επετείου των γενεθλίων της δωρίζει στις Η.Π.Α. συλλογή βιβλίων με τους αγώνες της για τα δικαιώματα της γυναίκας. Η συλλογή από 4 βιβλία θα εκτεθεί στο περίπτερο της βιβλιοθήκης του Κογκρέσου ενώ παράλληλα δήλωσε ότι θα ακολουθήσουν και άλλα. Ανάμεσα στα βιβλία είναι και ένα της λαίδης Μόργκαν που γράφτηκε πριν από 50 χρόνια και περιγράφει τις πρώτες προσπάθειες των γυναικών για πολιτικά δικαιώματα, φύλλα της εφημερίδας που εξέδιδε η ίδια με τίτλο «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ» καθώς και της εφημερίδας του πρώην δούλου Φρέντερικ Ντάγκλας «Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ». Η μις Άντονυ γεννήθηκε στο Άνταμς της Μασαχουσέτης και ήταν κόρη Κουάκερου (QUAKERS=Τρέμοντες)* που αγωνίστηκε 50 ολόκληρα χρόνια για την παροχή δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες. Να σημειωθεί ότι το δικαίωμα των γυναικών σε ορισμένες μεμονωμένες πολιτείες π.χ. στο Ουαïόμινγκ είχε ήδη ψηφιστεί από το 1867. Ενώ αυτά συνέβαιναν στην Αμερική στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού

και συγκεκριμένα στην Αγγλία τον Ιανουάριο του 1906 μια άλλη σουφραζέτα η Έμελιν Πάνχερστ που ηγείτο από το 1903 της «Κοινωνικής και Πολιτικής Ένωσης Γυναικών (“WOMEN’S SOCIAL & POLITICAL UNION” και την οποία είχε ιδρύσει με την κόρη της Κρίσταμπελ καλούσε τις γυναίκες σε δυναμικές κινητοποιήσεις για την απόκτηση του δικαιώματος ψήφου. Οι κινητοποιήσεις με την δυναμικότητα που τις διακρίνει δεν αφήνουν ανεπηρέαστες και τις Γαλλίδες σουφραζέτες οι οποίες ξεσηκώνονται παράλληλα και απαιτούν να μειωθούν οι φόροι τους που προορίζονται για την αποζημίωση των βουλευτών που δεν είχαν το δικαίωμα να εκλέξουν. Τον ίδιο χρόνο (1906) στις 7 Μαρτίου η Φιλανδία γίνεται η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που δίνει δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες παραχωρώντας καθολική ψηφοφορία για ΟΛΟΥΣ τους πολίτες πάνω από τα 24, εκτός από τους δημοσίους υπαλλήλους.

Στον επόμενο χρόνο 1907 στις 13 Φεβρουαρίου πλήθος καλά οργανωμένων σουφραζετών με αίτημα την γυναικεία ψήφο εισέβαλε στο Αγγλικό κοινοβούλιο και συγκρούστηκε με την αστυνομία. Η διαδήλωση άρχισε νωρίς το πρωί και συνεχίστηκε έως αργά το βράδυ. Έγινε απόπειρα διείσδυσης στην βουλή με αποτέλεσμα πολλές να κακοποιηθούν από την σύγκρουσή τους με την έφιππη αστυνομία. Η αρχηγός τους Άννυ Κέννυ διαβεβαίωσε πως θα οδηγήσει 1000 γυναίκες να ξαπλώσουν στο δάπεδο της Βουλής των Κοινοτήτων σε περίπτωση που μέχρι το τέλος της παρούσας βουλευτικής περιόδου δεν λυθεί το θέμα της γυναικείας ψήφου. Τέσσερις μήνες αργότερα στις 14 Ιουνίου 1907 το κοινοβούλιο της Νορβηγίας ακολουθώντας την Φιλανδία με ψήφους 95 έναντι 26, ψήφισε την παραχώρηση ψήφου στις γυναίκες υπό την προϋπόθεση ότι το σχετικό δικαίωμα

31

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ Του Τάσου Ρήγα

Αριστερά: Η Inez Milholland, έφιππη, οδηγώντας την Διαμαρτυρία για το δικαίωμα της γυναίκας στην ψήφο στις 3 Μαρτίου 1913 στην Ουάσιγκτον. Δεξιά: Η Emmeline Pankhurst, ηγέτης της Κίνησης για τη γυναικεία ψήφο, συλλαμβάνεται έξω από το παλάτι του Μπάκιγχαμ σε μια προσπάθεια της να διαμαρτυρηθεί στο βασιλιά Γεώργιο τον Ε' τον Μάϊο του 1914.

θα το ασκεί εφ’ όσον αυτή ή ο άνδρας της πληρώνει κανονικά φόρους. Με βάση τα παραπάνω υπολογίσθηκε ότι το σύνολο των γυναικών που θα μπορεί να ψηφίσει θα ανέλθει στις 30.000. Η κοινή γνώμη έχει αλλάξει και το αίτημα της γυναικείας ψήφου εξελίσσεται με σημαντικές δραστηριότητες υπό την αρχηγία της Έμελιν Πάνχερστ και την συνδρομή της κόρης της Κρίσταμπελ. Στις 21 Ιουνίου 1908, μετά από έκκλησή τους πάνω από 250.000 άτομα συγκεντρώθηκαν στο Χάϊντ Πάρκ, υιοθετώντας πλέον την τακτική των μαζικών εκδηλώσεων με σκοπό την άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις. Η διαδήλωση αυτή δεν μετέβαλε βέβαια την επίσημη θέση της κυβέρνησης για το εκλογικό δικαίωμα των γυναικών. Η αποτυχία όμως κάνει τις σουφραζέτες να επανέλθουν σε θεαματικές πράξεις που συγκίνησαν την κοινή γνώμη. Η Έμελιν πιστή στις ιδέες της συνεχίζει τον αγώνα της και στις 19 Οκτωβρίου 1909 φθάνει στη Νέα Υόρκη όπου με ομιλία της γεμάτη θάρρος και αποφασιστικότητα στο Κάρνεγκι Χόλ, ξεσηκώνει και διακηρύσσει το δίκαιο του αγώνα της. Επίσης δηλώνει στον τύπο ότι πάρα πολύ σύντομα προβλέπει την παροχή ψήφου στις Bρετανίδες. Η πρωτοφανής για την εποχή έκρηξη άμεσης αλλαγής νοοτροπίας δεν ήταν κάτι που θα μπορούσε να γίνει από την μια ημέρα στην άλλη. Στις 22 Οκτωβρίου 1909, οι αρχές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, από προ-

32

κατάληψη για την μεικτή φοίτηση δεν έκαναν αποδεκτή την αίτηση εγγραφής της Ινές Μιλχόλαντ στη Νομική σχολή, παρόλο ότι η σχολή την είχε εγκρίνει. Η νεαρή φοιτήτρια ζήτησε τότε την συμπαράσταση του γυναικείου κινήματος. Στις 17 Ιουνίου 1911, μια ογκώδης διαδήλωση έγινε στο Λονδίνο στην οποία πήραν μέρος γύρω στις 60.000 γυναίκες οπαδοί της κίνησης για την γυναικεία ψήφο. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε το ντύσιμο των διαδηλωτριών οι οποίες φορούσαν ιστορικές ενδυμασίες που παρίσταναν μεγάλες μορφές του παρελθόντος όπως την Αικατερίνη της Αραγονίας και της Βασίλισσας Βικτωρίας. Με τον τρόπο αυτό υπενθύμισαν ότι η ιστορία έχει παρουσιάσει πολλές σπουδαίες γυναίκες που έγραψαν ένδοξες σελίδες και συνεπώς το αίτημά τους είναι δίκαιο και συνταιριάζεται ως προς την κοινωνική ισότητα με το ισχυρό φύλο. Μετά από αυτό το γεγονός, το φεμινιστικό κίνημα λαμβάνει διεθνή έκταση και αρχίζει να χρησιμοποιεί μεθόδους πολύ πρωτοπόρους για την εποχή με στόχο την δικαίωση του αγώνα του. Εμπρησμοί, τοποθετήσεις βομβών, τρομοκρατικές ενέργειες και προκλήσεις είχαν αποτέλεσμα η Έμελιν να αντιμετωπίσει πολλές φορές την ποινή φυλάκισης. Στις 19 Φεβρουαρίου 1913, η Έμελιν Πάνχερστ χωρίς διλήμματα που να

διχάζουν με παρορμητικά αισθήματα, δηλώνει ικανοποιημένη για το κατόρθωμα των συμπατριωτισσών της σουφραζετών που τοποθέτησαν βόμβα την πάρα πάνω ημερομηνία στο εξοχικό σπίτι του Λόϋδ Τζόρτζ αρχηγού του Φιλελεύθερου Βρετανικού κόμματος, ευτυχώς χωρίς θύματα. «Πρέπει ν’ αφυπνίσουμε τον κ. Λόϋδ» δήλωσε «η εκστρατεία των γυναικών για το δικαίωμα ψήφου είναι τόσο σοβαρή όσο και ο πόλεμος στο Μεξικό, οι γυναίκες είναι πιο μετριοπαθείς από τους άντρες». Η θαυμάσια αυτή βρετανίδα ριζοσπάστρια φεμινίστρια πέθανε στις 14 Ιουνίου 1928 σε ηλικία 69 χρόνων. Παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες που περιγράψαμε πιο πάνω, γενικά το φεμινιστικό κίνημα ήταν τόσο δυνατό που άρχισε βαθμιαία να αναγνωρίζεται. Στις 7 Νοεμβρίου 1916 στην Αμερική η ρεμπουπλικανίδα Ζανέτ Ράνκιν εκλέγεται με εξαιρετική επιτυχία πρώτη γυναίκα μέλους του Κογκρέσου. Η Ράνκιν στα 35 χρόνια της έγινε πολύ δημοφιλής καθώς στην προεκλογική της εκστρατεία διέσχιζε την πολιτεία πάνω σε άλογο. Αξιοπρόσεκτο επίσης είναι ότι παρόλο η Μοντάνα ψήφιζε υπέρ του δημοκρατικού υποψηφίου και του προέδρου Ουίλσον η Ράνκιν υπερψηφίστηκε με διαφορά από τον αντίπαλό της κατά 25.000 ψήφους. Εντωμεταξύ μεσολάβησε ο Μεγάλος Πόλεμος 1914-1918 (έτσι αποκαλείτο

Εξελικτικός αγώνας παροχής ψήφου στις γυναίκες

Το 1917, οι σουφραζέτες παρέλασαν στην πόλη της Νέας Υόρκης για να υποστηρίξουν το δικαίωμα των γυναικών στην ψήφο.

ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, αφού ήταν ο μόνος πόλεμος που είχε γνωρίσει η Ευρώπη μέχρι το 1940. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καθιερώθηκε η νέα ονομασία του) κατά την διάρκειά του έγινε μια νέα μεγάλη αλλαγή. Ενώ οι άνδρες πολεμούσαν στο μέτωπο οι γυναίκες ανέλαβαν πολλά από τα καθήκοντά τους. Ασχολήθηκαν με τα αγροκτήματα, δούλεψαν σε εργοστάσια, διεκπεραίωναν διοικητικές εργασίες και φρόντιζαν τις οικογένειές τους συχνά υπό ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Αποδείχτηκε πια, ότι ήσαν ικανές να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας και της δημόσιας ζωής. Ο πόλεμος έδειξε στις ίδιες τις γυναίκες ότι είχαν την δυνατότητα να συμμετέχουν στη δημόσια ζωή τους. Την 1η Αυγούστου 1918 διαπιστώνεται ότι ένα εκατομμύριο γυναίκες στις Η.Π.Α. δουλεύουν σε εργοστάσια. Εν τούτοις οι φεμινίστριες δεν είναι ικανοποιημένες από τον αριθμό των εργαζομένων γυναικών (ρεκόρ για την εποχή εκείνη) και μερικές αντιτίθενται στην προσπάθεια για προσφορά εργασίας και των δύο φύλων κατά την περίοδο του πολέμου. Οι φεμινίστριες ισχυρίζονται ότι στην πραγματικότητα μόνο λίγες γυναίκες προστίθενται στο εργατικό δυναμικό

ενώ οι περισσότερες εργατικές ενώσεις αρνούνται να δεχθούν γυναίκες. Διατυπώνονται πολλές σκέψεις όπως π.χ. το τι θα κάνουν αυτές οι γυναίκες όταν τελειώσει ο πόλεμος. Θεωρούν ότι το πατριωτικό καθήκον τους θα είναι να αφήσουν την εργασία τους όταν γυρίσουν οι άντρες στην πατρίδα. Στην Αγγλία τώρα, ένα χρόνο μετά την λήξη του Μεγάλου Πολέμου και συγκεκριμένα στις 28 Νοεμβρίου 1919, η λαίδη Άστορ του συντηρητικού κόμματος νίκησε τον αντίπαλό της του εργατικού κόμματος και έγινε η πρώτη γυναίκα με έδρα στο Βρετανικό κοινοβούλιο, κερδίζοντας τον γενικό σεβασμό για την σεμνότητα και την μαχητικότητά της. Έτσι είχαν τα πράγματα, οπότε φθάνουμε στις 26 Αυγούστου 1920, που αποτελεί ημερομηνία ορόσημο για τις Αμερικανίδες των οποίων η νίκη τους, παρόλο που αριθμούν πολλά χρόνια αγώνα απόκτησης δικαιώματος ψήφου δεν έχουν κατορθώσει ακόμη να αποκτήσουν το δικαίωμα ψήφου. Μετά από αγώνα 81 χρόνων το πρωί εκείνης της ημέρας υπεγράφη η διακήρυξη που δίνει πλέον στις Αμερικανίδες το δικαίωμα ψήφου. Το τραγικό της ιστορίας είναι ότι καμιά γυναίκα δεν ήταν παρούσα καθώς ο

Υπουργός των Εξωτερικών Μπέινριτζ Κόλμπυ, υπέγραψε τα έγγραφα που επικύρωναν την 19η τροποποίηση του συντάγματος των Η.Π.Α. Ακολούθησε έντονη διαμαρτυρία του Εθνικού Κόμματος των Γυναικών για τον αποκλεισμό από την τελετή που έγινε στην Ουάσιγκτον ενώ μια από τις ηγέτιδες του αγώνα η Άμπυ Σκότ Μπέϊκερ δήλωνε την λύπη της για αυτή την παράλειψη. Επίσης πολλές άλλες ηγέτιδες ξενύχτισαν, περιμένοντας την άφιξη του εγγράφου που πιστοποιούσε ότι το Τέννεσι είχε επικυρώσει την τροποποίηση δυο ημέρες πριν. Οι εξελίξεις στα άλλα κράτη τείνουν προς την ίδια κατεύθυνση και στην Ελλάδα. Ο αγώνας για πολιτική χειραφέτηση της Ελληνίδας ξεκινά σχεδόν από τις αρχές του αιώνα. Τα πρώτα δειλά βήματα έγιναν στις 9 Ιουλίου 1929, οπότε αποφασίστηκε η παροχή ψήφου στις γυναίκες για τις δημοτικές εκλογές στις οποίες δήμαρχος Αθηναίων εκλέγεται ο Σπ. Μερκούρης. Στη Θεσσαλονίκη ο Μάνος και στον Πειραιά ο Παναγιωτόπουλος. Ακολούθησαν πολλά χρόνια πολιτικής αντιπαράθεσης με την Ελλάδα να βρίσκεται διαιρεμένη τόσο στα εσωτερικά όσο και στα εξωτερικά θέματα.

33

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ Του Τάσου Ρήγα

Η Ελλάδα είναι διχασμένη ανάμεσα σε ψευδαισθήσεις και λάθη που δεν επέτρεψαν την προώθηση καμιάς βελτίωσης κοινωνικής ανάπτυξης. Ακολούθησαν χρόνια έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης και το φεμινιστικό κίνημα παραμένει στάσιμο και περιέρχεται σε λήθη. Οι ιδέες του άρχισαν να προωθούνται το 1934. Τον χρόνο εκείνο παραχωρήθηκε περιορισμένο δικαίωμα ψήφου για τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές σε εγγράμματες γυναίκες ηλικίας άνω των 30 ετών και εφόσον το ζητούσαν οι ίδιες. Η ρύθμιση αυτή δεν είχε καμιά σχεδόν ανταπόκριση και οι γυναίκες που αξιοποίησαν το δικαίωμα αυτό δεν ξεπέρασαν τις 2.000-3.000. Το καθεστώς αυτό διατηρήθηκε μέχρι το 1951, οπότε παραχωρήθηκε το γενικό δικαίωμα ψήφου για όλες ανεξαρτήτως τις ενήλικες γυναίκες (ανεξαρτήτως ηλικίας, μόρφωσης ή άλλων προϋποθέσεων) και πάλι όμως για τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές. Η μεγάλη τομή έγινε πριν από τις εκλογές του 1952, στις 16 Νοεμβρίου με την ψήφιση του νόμου εκείνου θεσπίστηκε επιτέλους το πλήρες δικαίωμα του «εκλέγειν & εκλέγεσθαι» για τις βουλευτικές εκλογές (Νόμος 2159). Εισηγητές της επαναστατικής αυτής ρύθμισης, ήσαν οι βουλευτές: Σπ. Μαρκεζίνης, Παν. Κανελλόπουλος, Λεων. Δερτιλής, Α. Στράτος, Κ. Καλλίας, Π. Λυκουρέζος, Δ. Μπαμπάκος, Στ. Στεφανόπουλος και Λ. Μακκάς. Με βάση τα πάρα πάνω τα αποτελέσματα εκείνων των εκλογών ανέδειξαν περιφανή νίκη 49,22 του ελληνικού Συναγερμού (Αλ. Παπάγου) στο ψηφοδέλτιο του οποίου υπήρχε γυναίκα υποψηφία η Ελένη Σκούρα. Αντίστοιχα και στο ψηφοδέλτιο του κόμματος Κέντρου (συνασπισμός κομμάτων, ΕΠΕΚ, ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ, ΣΚΕΛΔ κ.λπ.) υποψηφία ήταν η Ελένη Ζάννα. Στις 20 Ιανουαρίου 1953, σε επαναληπτικές εκλογές που διεξήχθησαν στη Θεσσαλονίκη -ελλείψει επιλαχόντος-

για την αντικατάσταση του αποθανόντος συναγερμικού βουλευτή Β. Μπακονίνα μεταξύ των δύο ανθυποψηφίων γυναικών της Ελένης Σκούρα και της Ελένης Ζάννα αναδείχθηκε νικήτρια η Ελένη Σκούρα με 33,62 έναντι 30,64%. Έτσι με την Ελένη Σκούρα το κοινοβούλιο απέκτησε την πρώτη γυναίκα βουλευτίνα για την οποία μάλιστα όταν ο πρόεδρος κατά την πρώτη εμφάνισή της σε συνεδρία προσφώνησε «κυρία βουλευτής», προκλήθηκε ειδική συζήτηση για την καθιέρωση του σωστού όρου για τις από εδώ και πέρα μέλη του σώματος. Κάποιοι πρότειναν «βουλευτίνα» ή/και «βουλεύτρια», το οποίο όμως δεν επικράτησε. Δύο χρόνια αργότερα στις 24 Μαρτίου 1955 με νομοσχέδιο που κατατέθηκε, επιτρέπεται ο διορισμός γυναικών σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες. Θα ασκούν όλα τα δημόσια λειτουργήματα. Η ισότητα πλέον της γυναικείας ψήφου στο δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, απέκτησε θεμελιώδη σημασία για την θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Τον Ιούνιο του 1946 ιδρύθηκε από τον Ο.Η.Ε. η Επιτροπή για την νομική θέση των Γυναικών με σκοπό να διευ-

ρύνει τα πολιτικά δικαιώματα σε όλο τον κόσμο. Τον Δεκέμβριο του 1952 η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. ενέκρινε την «Σύμβαση για τα Πολιτικά Δικαιώματα των Γυναικών» και αυτό είναι το πρώτο κείμενο διεθνούς δικαίου που σκοπεύει στην αναγνώριση και κατοχύρωση των δικαιωμάτων σε παγκόσμια κλίμακα. Το 1971 από τις 129 χώρες μέλη του Ο.Η.Ε., μόνο -8- δεν είχαν παραχωρήσει στις γυναίκες το δικαίωμα να ψηφίζουν και να εκλέγονται ισότιμα με τους άνδρες. Σε -3- από τις -8- αυτές χώρες (Πορτογαλία, Συρία και Άγιος Μαρίνος) το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι των γυναικών υπέκειτο σε κάποιους περιορισμούς. Σε -5- άλλες χώρες (Ιορδανία, Κουβέιτ, Σαουδική Αραβία, Υεμένη και Λιχτενστάιν) οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα ψήφου. Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε πάρα πολλές χώρες που σήμερα θεωρούνται προοδευτικές αναγνωρίσθηκε προοδευτικά. Ενδεικτικά αναφέρω: - Ολλανδία και Σοβιετική Ένωση το 1917 - Γερμανία και Λουξεμβούργο το 1919 - Αυστρία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία και Σουηδία το 1918 - Μεγάλη Βρετανία το 1928 - Η Ελβετία που είναι μια από τις παλαιότερες δημοκρατίες μόλις το 1971 παραχώρησε ψήφο στις γυναίκες. Ανεξήγητο βέβαια δεδομένου ότι οι γυναίκες έχουν συμβάλει σημαντικά στην οικονομία της χώρας. Ενώ ο φεμινισμός ανέδειξε την ανάγκη συμμετοχής των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων τόσον στην πολιτική όσον και σε όλες τις εκφάνσεις του δημόσιου βίου, εντούτοις σε πολλές χώρες αγωνίζονται ακόμη για την εξάλειψη του κώδικα ενδυματολογίας και της υποχρέωσης να έχει η γυναίκα την συγκατάθεση του συζύγου της για να συνάψει συμβόλαιο καθώς και της βάρβαρης συνήθειας της εξαγοράς της νύφης που συμβαίνει στις χώρες της Αφρικής.

* Σημ.: Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια του Εκδοτικού Οργανισμού «ΠΑΠΥΡΟΣ» πληροφορούμαστε ότι πρόκειται για διαφορετική ονομασία των μελών της Εταιρίας των Φίλων (SOCIETY OF FRIENDS) μιας χριστιανικής ομάδας που εμφανίστηκε τον 17ον αιώνα στην Αγγλία και στις αποικίες που είχε στην Αμερική. Διακηρύττει ότι η κατανόηση του Θεού είναι εσωτερική και άμεση από κάθε πιστό χωρίς δόγματα ή κλήρο ή άλλες εκκλησιαστικές μορφές. Στις συναθροίσεις τους ασκούνται σε σιωπηρή αναμονή για το «εσωτερικό φως» ή το «φως του Θεού» που ενυπάρχει σε κάθε άνθρωπο. Από μέρους τους καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες για κοινωνική μεταρρύθμιση όπως την κατάργηση της δουλείας, της θανατικής ποινή, για τα δικαιώματα της γυναίκας κατά του αλκοολισμού κ.ά.

34

Mylaki Shipping Agency Ltd Ship Agency • Ship-to-Ship Transfers • Protecting Agency • Canal and Straits Transits Electronic Customs Clearances • Ship Supply • Husbandry Services • Ship Lay-Up Change of Management / Ownership • Technical Support • Ship Repairs

43, Iroon Polytechniou Ave. 185 35 Piraeus, Greece T: +30 210 422 3355 F: +30 210 422 3356 ops@mylakiltd.gr www.mylakiltd.gr

Greece Ag. Theodoroi: 1, Spirou Meleti St., 200 03 Ag. Theodoroi T: +30 27410 62301 / F: +30 210 422 3356 Alexandroupolis: 6, M. Botsari St., 681 00 Alexandroupolis T: +30 21670 05952 / F: +30 23102 23932 Aliveri (Mylaki Port): 18, A. Nika St., 345 00 Aliveri T: +30 22230 23692 / F: +30 22230 23789 Chalkis: 10-12, Voudouri Ave., 341 00 Chalkis T: +30 22210 74810 / F: +30 22210 76760 Eleusis: 19, Kanellopoulou St., 192 00 Eleusis T: +30 210 556 1654 / F: +30 210 556 1655 Kavala: 1, Er. Stavrou St., 654 03 Kavala T: +30 2310 230577 / F: +30 2310 240391

Lavrion: Lavriou Sq., 195 00 Lavrion T: +30 21670 05953 / F: +30 210 422 8096 Patras: 124, Ag. Andrea St., 262 21 Patras T: +30 2610 422102 / F: +30 2610 434297 Thessaloniki: 8, El. Venizelou St., 546 24 Thessaloniki T: +30 2310 283375 / F: +30 2310 223932 Volos: 32, Argonafton St., 382 21 Volos T: +30 24210 23496, / F: +30 24210 39361 Yali (Island): Yali-Nissiros, 853 03 Dodecanese T: +30 22420 92086 / F: +30 22420 92086 Cyprus 7, Klimentos & Kleomenous St., CY 1061, Nicosia T: +357 22452080 / F: +357 22754801

Besides the ports/locations that we cover via our offices appearing on the relevant list, Mylaki Shipping Agency covers all Greek ports through our local correspondence.

“Seaven” is the new company name of “Evia Petrol Group”, which was established in 2003. Seaven features the width of the company’s scope and calls to its ships’ potential of travelling across the Seven Seas, all over the globe.

Even, steady and reliable, Seaven’s fleet comprises six (6) medium sized Greek flag modern oil/chemical tankers (M/T “EVIAPETROL I, II, III, IV, V & SEAVEN JOY”), double-hulled and being equipped with the most technologically advanced equipment.

The tankers are trading mainly between Mediterranean, Black Sea and North Europe ports, chartered by demanding and well respected companies in the market, with oil majors and known oil traders being among them.

Additionally Seaven has under its management two (2) pneumatic cement carrier vsls (M/V “EVIACEMENT III” & “SEAVEN LUCK””) which are mainly trading within Mediterranean ports and chartered by first class cement major companies and cement traders.

43, Iroon Polytechniou Ave.,185 35 Piraeus, Greece Tel: +30 210 422 8085 / Fax: +30 210 422 8076 Ε-mail: tankerops@seaven.gr / dryops@seaven.gr www.seaven.gr

Seaven is ISO 14001 rated. The company’s goal is clear and definite, following the notions of its name: “sea” and “even”. Seaven aims to continue its expansion and growth in the years to come, trying to offer the best quality service possible to deal quickly and efficiently in our demanding trade. The sea is our route, and corporate reliability has always been our even choice. This is what makes Seaven unique and globally appreciated.

38

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΙΡΙΓΩΤΑΚΗΣ Γενικός Χειρουργός, Μαστολόγος Τακτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας | Τακτικό μέλος της Ευρωπαικής Εταιρείας Μαστολογίας | Τακτικό μέλος της Παγκόσμιας Εταιρείας Μαστολογίας (S.I.S.)

Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΙΚΗΤΟΣ Η γνώση και η έγκαιρη Διάγνωση σώζουν ζωές!

Για τη λέξη μαστός, ετυμολογικά, θα συναντήσουμε το σανσκριτικό ΜΑ-, που αποτελεί «άναρθρη κραυγή νηπίων» όταν αυτά ζητάνε τροφή. Με αναδιπλασιασμό προκύπτει το λατινικό ΜΑΜ-ΜΑ (μαστός). Ο ιμπρεσσιονιστής ζωγράφος Ρενουάρ έλεγε ότι αν η γυναίκα δεν είχε στήθος δεν θα υπήρχε λόγος να ασχοληθεί με τη ζωγραφική.

Ο

ι μαστοί είναι τα κοσμήματα του σώματος της γυναίκας γι’ αυτό κι ο Πλάστης τα τοποθέτησε στο πιο εμφανές σημείο που είναι το στήθος της. Οι μαστοί είναι τα πιο αντιπροσωπευτικά όργανα της γυναίκας, αποτελούν σύμβολο και εκφράζουν τη θηλυκότητα, τη γονιμότητα, τη μητρότητα, την ομορφιά, τον ερωτισμό, τη σεξουαλικότητα της. Ακόμα είναι και πηγή έμπνευσης για τους δημιουργούς της μόδας. Είναι τα πιο "θηλυκά" όργανα οι μαστοί. Δυστυχώς όμως συχνά προσβάλεται από τον καρκίνο, ο οποίος στις μέρες μας αποτελεί μια μάστιγα, γι’ αυτό το λόγο τον αποκαλούμε και "φονιά" του γυναικείου φύλου. Κρύβει παγίδες για τη ζωή, εάν δεν τον σεβαστούμε και παραμελήσουμε την ετήσια εξέτασή του από Μαστολόγο. Στο δυτικό κόσμο 1 στις 8-9 γυναίκες θα νοσήσει, ενώ στην Ελλάδα 1 στις 12-13, στην Ιαπωνία 1 στις 16. Οι αριθμοί δεν είναι απλά νούμερα στατιστικών, είναι μητέρες, αδελφές, σύζυγοι, φίλες κι ενώ από τη μια φοβίζουν, από την άλλη τονίζουν τη τεράστια σημασία της πρόληψης. Το τραγικό είναι ότι ενώ στα ανεπτυγμένα κράτη οι γυναίκες που χειρουργούνται σε πρώιμο στάδιο αποτελούν το 65% των ασθενών, στην Ελλάδα το ποσοστό που χειρουργούνται σε αρχικό στάδιο φτάνει το 15%. Αυτό δείχνει πως υπάρχει

40

ανάγκη ενημέρωσης. Ο φόβος δεν έχει θέση εδώ. Ο φόβος είναι αποτέλεσμα της άγνοιας και γι' αυτό θέλουμε όλες οι γυναίκες να είσαστε ενημερωμένες. Σήμερα είναι εγκληματικό για μια γυναίκα: - να μην κάνει μαστολογικό έλεγχο κάθε χρόνο, αφού ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στις γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση, - να διαγιγνώσκεται με καρκίνο μαστού σε προχωρημένο στάδιο. Διαθέτουμε όπλα για την καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού, αυτού του "φονιά" του γυναικείου φύλου, τον οποίο βέβαια τίποτα δεν τον εμποδίζει να απειλήσει και τους άνδρες (σε πολύ μικροτερο ποσοστό), τα οποία είναι σύγχρονα και αποτελεσματικά. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν όλοι, άνδρες και γυναίκες ότι η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη αντιμετώπιση της κάθε περιπτώσεως ξεχωριστά, είναι αυτά που σώζουν ζωές. Η γνώση και η πρόληψη είναι αυτές που μπορούν να σε σώσουν από τον καρκίνο του μαστού. Η εμφάνιση ογκιδίων στο μαστό ξεκινά συνήθως από τη μέση ηλικία και η συχνότητα εμφάνισης τους αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας. Σε νεαρές γυναίκες τα ογκίδια στο μαστό είναι συνήθως καλοήθη. ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

Κάθε 19 δευτερόλεπτα μια γυναίκα διαγιγνώσκεται με καρκίνο μαστού

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΚΑΘΕ ΨΗΛΑΦΗΤΟ ΟΓΚΙΔΙΟ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ; ΟΧΙ Στην πλειοψηφία τους τα ψηλαφητό ογκίδια στο μαστό είναι καλοήθη, ένα ογκίδιο μπορεί να είναι ινοαδένωμα, ινολίπωμα, λίπωμα, κύστη, αιμάτωμα, αλλά και καρκίνος.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΜΑΣΤΟΔΥΝΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ; ΟΧΙ Μαστοδυνία είναι ο πόνος στο μαστό. Μπορεί να οφείλεται σε πάθηση του μαστού ή σε άλλη πάθηση, δεν σημαίνει αναγκαστικά κακοήθεια. Πάθηση του μαστού μπορεί να είναι η φλεγμονή, ο τραυματισμός μία διατεταμένη κύστη και σπάνια καρκίνος. Άλλη πάθηση μπορεί να είναι η αρθροπάθεια του ώμου κ.ά.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΔΕΝ ΨΗΛΑΦΩ ΚΑΤΙ ΣΤΟ ΣΤΗΘΟΣ ΜΟΥ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΩ ΚΑΡΚΙΝΟ; ΝΑΙ Για να μπορέσεις να ψηλαφήσεις ένα ογκίδιο ψηλαφητό πρέπει να έχει κάποιο συγκεκριμένο μέγεθος και θέση. Όταν λοιπόν ένας καρκίνος είναι σε αρχικό στάδιο ή βρίσκεται βαθιά σε ένα μεγάλο μαστό, μπορεί να διαγνωσθεί μόνο με τη μαστογραφία, όταν δηλαδή είναι σε μη ψηλαφητό στάδιο.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΡΥΣΗ ΘΗΛΗΣ? Είναι το υγρό που βγαίνει από τη θηλή του μαστού εκτός από την περίοδο της εμμήνου ρύσεως και του θηλασμού.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΟ ΑΙΜΑΤΗΡΟ ΕΚΚΡΙΜΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ; ΟΧΙ Αυτό μπορεί να οφείλεται σε κάποια καλοήθη πάθηση ή σε καρκίνο.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΖΩ ΤΟΥΣ ΜΑΣΤΟΥΣ ΜΟΥ; ΝΑΙ Κάθε γυναίκα πρέπει να εξετάζει και να ψηλαφά τους μαστούς της, μια φορά το μήνα ώστε να είναι εξοικιωμένη με όλα τα χαρακτηριστικά τους, οπότε να αντιληφθεί αμέσως την παραμικρή μεταβολή τους.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΨΑΧΝΩ ΣΤΟ ΜΑΣΤΟ ΜΟΥ; - Ένα ψηλαφητό ογκίδιο - Αλλαγή στο σχήμα του μαστού - Αλλαγή στην υφή του μαστού - Αλλαγή στο δέρμα - Αλλαγή στη θηλή - Έκκριμα ---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΟΤΕ ΠΑΩ ΣΤΟΝ ΕΙΔΙΚΟ; Κάθε χρόνο για έλεγχο μετά την ηλικία των 35 χρονών, εφόσον δεν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό. Κάθε φορά που υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο μαστό.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ; Μαστογραφία είναι μια ακτινογραφία του μαστού από ένα μηχάνημα που λέγεται μαστογράφος. Μπορεί να εντοπίσει ένα καρκίνο σε πολύ μικρό μέγεθος (πρώιμο στάδιο). Σύγχρονο όπλο είναι η μαστογραφία με τομοσύνθεση, η οποία μπορεί να ανακαλύψει μικρούς σε μέγεθος καρκίνους και τότε οι επιλογές θεραπείας είναι πολλές και η επιτυχία της θεραπείας είναι περίπου 95% ---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΑΙΖΕΙ ΡΟΛΟ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑΣ; ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΟΛΟ Η μαστογραφία πρέπει να έχει άριστη ποιότητα, να είναι τεχνικά άψογη και να διαβάζεται από εξειδικευμένο γιατρό. Δεν είναι ασυνήθιστο να εμφανίζεται μία ασθενής με προχωρημένο καρκίνο, η οποία λέει ‘’εγώ δεν είχα κάτι, πως μέσα σε ένα χρόνο προχώρησε τόσο?’’ για τον προηγούμενο έλεγχο που είχε κάνει πριν ένα χρόνο. Συνήθως συμβαίνει όταν η μαστογραφία είναι κακής τεχνικής ή σε πλημελή εμπειρία αυτού που την εξετάζει.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΥΠΕΡΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑ Η ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ; Η μία εξέταση δεν αντικαθιστά την άλλη, αλλά την συμπληρώνει. Το υπερηχογράφημα βοηθάει επίσης πολύ, όταν ο μαστός είναι “πυκνός”, αυτό συμβαίνει συνήθως σε νεαρές γυναίκες.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η FNA (Fine Needle Aspiration); Είναι η λήψη και η κυτταρολογική εξέταση υλικού που λαμβάνεται μέσω παρακέντησης με λεπτή βελόνα, από ένα ογκίδιο ή από μια βλάβη.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΒΙΟΨΙΑ; Είναι η ιστολογική εξέταση στο μικροσκόπιο, του ιστού που λαμβάνεται από μία βλάβη στο μαστό. Αυτή γίνεται με πολλούς τρόπους, πάντα με τοπική αναισθησία, για να μην πονέσει καθόλου η ασθενής και έχει πολύ μεγαλύτερη διαγνωστική αξία από την κυτταρολογική εξέταση. Σπάνια, τώρα πια, χρειάζεται χειρουργική επέμβαση για να γίνει η βιοψία.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΔΕΙΧΝΕΙ Η ΒΙΟΨΙΑ; Μπορεί να δείξει μία καλοήθη πάθηση, μία προκαρκινωματώδη ή οριακής κακοήθειας αλλοίωση, ή μια κακοήθη πάθηση.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ; Καρκίνος είναι ο άτυπος και ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός κυττάρων που καταστρέφουν τους υγιείς ιστούς του οργανισμού. Είναι τόσο μία τοπική νόσος που χρήζει εκκρίζωσης με χειρουργική επέμβαση από την περιοχή που βρίσκεται, αλλά και συστηματική νόσος που χρήζει εκκρίζωσης από τον οργανισμό.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ; - Χειρουργική επέμβαση είναι η κύρια θεραπεία, συμπληρώνεται με - Χημειοθεραπεία - Ακτινοθεραπεία - Ορμονοθεραπεία - Στοχευμένη θεραπεία (μονοκλωνικά αντισώματα)

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Διατήρησε σωστό σωματικό βάρος Κινήσου πιο πολύ Περιόρισε το αλκοόλ Θήλασε

Περισσότεροι Πόσοι από το 1/3 καρκίνοι μαστού δεν θα έπρεπε να εμφανιστούν;

41

Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ; ΟΧΙ Οι άνδρες προσβάλλονται από τον καρκίνο του μαστού, αλλά σε πολύ μικρότερο ποσοστό σε σχέση με τις γυναίκες. Η αντιστοιχία είναι περίπου 1 άνδρας σε κάθε 100-200 γυναίκες που έχουν προσβληθεί απο καρκίνο του μαστού.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ; ΝΑΙ Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 1 στις 12 γυναίκες έχει πιθανότητα να αναπτύξει καρκίνο στο μαστό στη διάρκεια της ζωής της, ενώ 1 στις 70 θα αναπτύξει καρκίνο στις ωοθήκες, στις ΗΠΑ το ποσοστό για τον καρκίνο του μαστού είναι 1 στις 8 με 9 γυναίκες. Μερικές γυναίκες έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μαστού ή των ωοθηκών. Έτσι λοιπόν βρέθηκε ότι ορισμένα γονίδια παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον κληρονομούμενο καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών. Αυτά τα γονίδια που ανιχνεύονται περισσότερο σήμερα είναι το BRCA1 και το BRCA2. Η γυναίκα με κληρονομικό ιστορικό είναι σημαντικό να υποβάλλεται σε γενετικό τέστ για να μάθει αν έχει αυτή τη προδιάθεση.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΓΟΝΙΔΙΑΚΟ ΕΛΕΓΧΟ Έχει τεράστια σημασία να είναι προετοιμασμένη η γυναίκα που θα κάνει τον έλεγχο, για το πώς θα διαχειριστεί την πληροφορία που θα πάρει. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με την ενημέρωση από εξειδικευμένους ιατρούς και εννοείται πριν υποβληθεί στην εξέταση.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΧΕΙ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΑΣΤΟΥ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ; ΟΧΙ Εδώ αναγνωρίζεται ακόμη περισσότερο η χρησιμότητα της έγκαιρης διάγνωσης.Υπάρχουν τώρα πια, πολλά είδη επεμβάσεων με διατήρηση του μαστού, ανάλογα βέβαια με το στάδιο και τον τύπο του καρκίνου, για τα οποία πρέπει να είσαστε ενημερωμένες πριν από το χειρουργείο. Το είδος της επέμβασης συναποφασίζεται με τον εξειδικευμένο γιατρό (μαστολόγος) και αυτό γίνεται πάντοτε πριν από την επέμβαση.

www.tsirigotakis.gr

42

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΑΣΤΟΥ; Είναι η ανάπλαση του μαστού που έχει αφαιρεθεί με μαστεκτομή. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι αποκατάστασης οι οποίοι μπορούν να γίνουν είτε κατά τη διάρκεια του χειρουργείου που γίνεται για τον καρκίνο ή σε δεύτερο χρόνο.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΛΕΜΦΑΔΕΝΑΣ ΦΡΟΥΡΟΣ; Παλαιότερα όταν μια γυναίκα είχε καρκίνο στο μαστό, έπρεπε να υποβληθεί σε μαστεκτομή και σε αφαίρεση των λεμφαδένων της μασχάλης. Η αφαίρεση των λεμφαδένων μερικές φορές είχε ως αποτέλεσμα το πρήξιμο του άνω άκρου (λεμφοίδημα) ή την δυσκινησία και τη δυσχρησία αυτού. Τώρα πια υπάρχει μια εξειδικευμένη εξέταση, η οποία γίνεται κατά τη διάρκεια του χειρουργείου και η οποία δείχνει αν έχει νόημα γίνει ο λεμφαδενικός καθαρισμός, αν δηλαδή θα την βοηθήσει να ζήσει περισσότερο, αυτή ονομάζεται βιοψία λεμφαδένα φρουρού. Έχει αποδειχθεί ότι στα 2/3 των περιπτώσεων μπορεί και να μην είναι απαραίτητος ο λεμφαδενικός καθαρισμός της μασχάλης, αφού δεν επηρεάζεται η πρόγνωση της ασθενούς.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΓΚΟΠΛΑΣΤΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ; Πολλές φορές όταν γίνεται μία επέμβαση διατήρησης του μαστού, για καρκίνο, το αποτέλεσμα αισθητικά δεν είναι καλό. Για παράδειγμα όταν ο όγκος είναι σε ορισμένες θέσεις, η αφαίρεση του παραμορφώνει πολύ τον εναπομείναντα μαστό ή όταν οι μαστοί είναι μικροί σε μέγεθοςκαι αφαιρεθεί μεγάλο τμήμα του ενός μαστού, θα υπάρχει στο τέλος μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο μαστών. Έτσι λοιπόν γίνονται πιά οι ογκοπλαστικές επεμβάσεις που έχουν σαν σκοπό το αισθητικό αποτέλεσμα να είναι άριστο, μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί παρέμβαση και στον άλλο μαστό αλλά δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι μαστοί μετά το χειρουργείο είναι κατά πολύ καλύτεροι αισθητικά απ’ ότι ήταν πρίν.

www.facebook.com/Stavros.M.Tsirigotakis/

info@tsirigotakis.gr

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

45

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

Η ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο

Η σημασία της θάλασσας για τον άνθρωπο

Η θάλασσα καταλαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό της επιφάνειας της γης και αποτελεί για τον άνθρωπο παράγοντα πρωταρχικής και ζωτικής σημασίας. Μεγάλο ποσοστό της διατροφής του ανθρώπου, όπως κατά κύριο λόγο τα διάφορα αλιεύματα αλλά και το αλάτι προέρχονται από την θάλασσα, επίσης από τους θαλάσσιους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς εξάγονται αρκετές πρώτες ύλες για την βιομηχανική παραγωγή χρήσιμων για τις ανθρώπινες ανάγκες προϊόντων. Το φυτοπλαγκτόν που επιπλέει στην θάλασσα είναι ο κύριος συντελεστής του φαινομένου της φωτοσύνθεσης βάσει της οποίας απορροφείται το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και παράγεται οξυγόνο με αποτέλεσμα την διατήρηση της σωστής σύστασης του ατμοσφαιρικού αέρα και την κατ’ αυτό τον τρόπο συντήρηση της ζωής στη γη. Η θάλασσα ως η κυρίως δεξαμενή του νερού αποτελεί τον βασικό συντελεστή του υδρολογικού κύκλου, με τον οποίο κυκλοφορεί το νερό στη γη, ρυθμίζονται οι κατά τόπους κλιματολογικές συνθήκες και διατηρείται η ζωή στον πλανήτη μας. Η θάλασσα παίζει σπουδαίο ρόλο για το εμπόριο και τις συγκοινωνίες αφού παρέχει τον πλέον φθηνό και απλό τρόπο μεταφοράς προϊόντων και ανθρώπων από τον ένα τόπο στον άλλο. Τέλος η θάλασσα με τις υπέροχες και μαγευτικές της ακτές είναι ένας από τους πιο ευχάριστους χώρους διακοπών και αναψυχής. Για να συνεχίζει όμως η θάλασσα να μας παρέχει όλα τα ανωτέρω αγαθά είναι απαραίτητη η προφύλαξή της από την μόλυνση και την ρύπανση. Η ρύπανση της θάλασσας μπορεί να προκληθεί από διάφορα αίτια σημαντικότερα των οποίων είναι απόρριψη σ’ αυτήν

46

ανεπεξέργαστων αστικών λυμάτων και υγρών βιομηχανικών αποβλήτων, στερεών αστικών και βιομηχανικών απορριμμάτων, πετρελαιοειδών αποβλήτων, τοξικής βροχής, και διαφόρων λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων που ξεπλένονται με τα νερά της βροχής και εισέρχονται στην θάλασσα είτε μέσω ποταμών και ρεμάτων είτε κατευθείαν από τις ακτές. Πολύ σημαντική απειλή για την χλωρίδα και την πανίδα της θάλασσας, τα θαλάσσια οικοσυστήματα, την ανθρώπινη υγεία, την οικονομία και την εν γένει κοινωνική ζωή των ανθρώπων συνιστά η θαλάσσια ρύπανση από τις διαρροές πετρελαίου, με την οποία θα ασχοληθούμε εν συντομία στη συνέχεια.

Αίτια πρόκλησης ρύπανσης της θάλασσας από πετρέλαιο

Το πετρέλαιο μπορεί να καταλήξει στην θάλασσα είτε κατά φυσικό τρόπο από διόδους διαφυγής των κοιτασμάτων πετρελαίου και σ’ αυτή την περίπτωση η ρύπανση είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί είτε εσκεμμένα από δολιοφθορές ή από ατυχήματα, τα οποία μπορεί να συμβούν είτε στην θάλασσα είτε στην ξηρά. Συνήθη αίτια ρύπανσης προερχόμενα από την ξηρά είναι διαρροές από ατυχήματα ή δολιοφθορές σε διυλιστήρια, πρατήρια καυσίμων, βυτιοφόρα, αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου και δεξαμενές καυσίμων της βιομηχανίας αλλά και από εσκεμμένη απόρριψη ανεπεξέργαστων καταλοίπων καυσίμων από τις προαναφερθείσες πηγές. Τα πετρελαιοειδή ανωτέρω απόβλητα μπορεί να καταλήξουν στην θάλασσα μέσω αγωγών αποχέτευσης, μέσω ποταμών και ρυακιών και επίσης όταν οι πηγές ρύπανσης είναι παραθαλάσσιες άμεσα από τις ακτές.

Η ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο

Σχετικά με τα αίτια ρύπανσης που συμβαίνουν στην θάλασσα μεταξύ των πιο συχνών συγκαταλέγονται τα ναυάγια πετρελαιοφόρων και λοιπών πλοίων ένεκα παλαιότητας, κακής συντήρησης, δολιοφθοράς, δυσμενών καιρικών συνθηκών αλλά και ανθρώπινων λαθών και λοιπών ατυχημάτων κατά την πλοήγηση. Παρομοίως ρύπανση μπορεί να συμβεί από διαρροές σε θαλάσσιες πλατφόρμες άντλησης ή υποθαλάσσιους αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου από ατυχήματα, κατασκευαστικά λάθη, ελλιπή συντήρηση ή από δολιοφθορές. Ρύπανση της θάλασσας συντελείται επίσης κατά την εσκεμμένη απόρριψη καταλοίπων πετρελαιοειδών από τις δεξαμενές των πλοίων στην θάλασσα, ενώ ευρίσκονται εν πλω, προς αποφυγή του κόστους της προβλεπόμενης επεξεργασίας τους από εξειδικευμένες για το σκοπό αυτό εταιρείες. Τέλος διαρροή πετρελαίου προκαλείται από την βύθιση και καταστροφή πολεμικών πλοίων κατά την διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων.

Εξέλιξη της ρύπανσης μετά την διαρροή πετρελαίου

Το πετρέλαιο που χύνεται στην επιφάνεια της θάλασσας υφίσταται με την πάροδο του χρόνου μία σειρά από φυσικές και χημικές αλλαγές, εκ των οποίων άλλες οδηγούν στην μείωση και την εξαφάνισή του και άλλες στην διατήρησή του. Οι ανωτέρω αλλαγές εξαρτώνται από τις επικρατούσες στην περιοχή καιρικές συνθήκες θερμοκρασίας, έντασης του ανέμου και του κυματισμού. Το πετρέλαιο επειδή έχει μικρότερο ειδικό βάρος από το νερό κατ’ αρχήν επιπλέει στην θάλασσα δημιουργώντας ένα επιφανειακό λεπτό στρώμα που ονομάζεται πετρελαιοκηλίδα. Με την πάροδο του χρόνου το πάχος της κηλίδας αυτής μειώνεται ενώ η επιφάνειά της αυξάνει και μάλιστα εκτείνεται προς την κατεύθυνση των θαλάσσιων ρευμάτων και του ανέμου που επικρατούν στην περιοχή της ρύπανσης, ορισμένες δε φορές σχηματίζει λεπτές παράλληλες λωρίδες πετρελαίου. Οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σε μία πετρελαιοκηλίδα κατά την διάρκεια του χρόνου είναι οι ακόλουθες: • Φυσικές αλλαγές Εξάπλωση, εξάτμιση, διασπορά, καταβύθιση/ καθίζηση, διάλυση, γαλακτωματοποίηση.

• Χημικές και βιολογικές αλλαγές Φωτοχημική οξείδωση, βιοδιάσπαση. Οι ανωτέρω αλλαγές παρουσιάζονται σχηματικά στο ακόλουθο σχήμα.

Πιο αναλυτικά οι ανωτέρω αλλαγές έχουν ως εξής:

Φυσικές αλλαγές

Εξάπλωση. Από την αρχή της δημιουργίας μίας πετρελαιοκηλίδας αρχίζει η μετακίνησή (μεταφορά) της κυρίως από τα θαλάσσια ρεύματα αλλά και από τον άνεμο. Η μετακίνηση αυτή είναι εντονότερη στις ανοικτές παρά στις κλειστές θάλασσες όπως οι κόλποι και οι λίμνες. Ταυτόχρονα αρχίζει και η εξάπλωσή της από το κέντρο της προς την περιφέρειά της και με μεγαλύτερη ταχύτητα προς την πλευρά του αέρα. Όσο η κηλίδα απλώνεται τόσο μεγαλώνει η έκτασή της αλλά παράλληλα μειώνεται το πάχος της, το οποίο μπορεί να φθάσει και το 1μm (1μm=10-6m). Από μία μικρή ποσότητα πετρελαίου μπορεί να προκύψει τελικά μία τεράστια πετρελαιοκηλίδα, πχ. όγκος ίσος με ένα τόνο πετρελαίου είναι δυνατόν να δημιουργήσει κηλίδα έκτασης ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου. Εξάτμιση. Το πετρέλαιο αποτελείται από ένα μείγμα πολλών οργανικών ενώσεων, κυρίως υδρογονανθράκων, με διαφορετικό μοριακό βάρος. Ορισμένες από τις ενώσεις αυτές, αυτές με το μικρότερο μοριακό βάρος είναι πτητικές και αρχίζουν να εξατμίζονται ήδη από την αρχή της δημιουργίας της κηλίδας. Ο ρυθμός εξάτμισης αυξάνει με την θερμοκρασία, την ένταση του ανέμου και τον κυματισμό αλλά επίσης και με την επιφάνεια της κηλίδας που αυξάνει όπως είδαμε με την πάροδο του χρόνου. Το ποσοστό του εξατμιζόμενου πετρελαίου εξαρτάται βέβαια και από το είδος του, εάν είναι δηλαδή ελαφρύ και περιέχει πολλές πτητικές ενώσεις ή εάν είναι βαρύ με μικρή ποσότητα πτητικών. Εκτιμάται ότι ανάλογα με το είδος του πετρελαίου ποσοστό 20-50% της πετρελαιοκηλίδας απομακρύνεται με εξάτμιση και μάλιστα το περισσότερο από αυτό κατά τις πρώτες ώρες του ατυχήματος. Διασπορά. Ανάλογα με τον κυματισμό οι πετρελαιοκηλίδες μπορεί να διαχωριστούν σε επί μέρους τμήματα, μικρού πάχους, τα οποία μπορεί ανάλογα και με την ένταση του ανέμου να απομακρυνθούν αρκετά το ένα από το άλλο. Επίσης το πετρέλαιο εξαιτίας του κυματισμού και της αναταραχής της θάλασσας σπάει σε μικρά σταγονίδια, τα οποία αναμιγνύονται με το νερό και περνάει από την επιφάνεια σε όλη την υγρή στήλη. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται και η διεπιφάνεια πετρελαίου-νερού με αποτέλεσμα την διευκόλυνση της διάλυσης κάποιων διαλυτών στο νερό συστατικών αλλά μειώνεται η δυνατότητα της εξάτμισης, η οποία λαμβάνει χώρα στην διεπιφάνεια πετρελαίου-αέρα. Εξαιτίας της διασποράς του πετρελαίου τόσο μέσα στο νερό όσο και σε μεγαλύτερη έκταση οι εργασίες αντιρύπανσης, συλλογής δηλαδή και επεξεργασίας των αποβλήτων γίνονται πιο δυσχερείς. Καταβύθιση/Καθίζηση. Το πετρέλαιο είναι υγρό του οποίου τα περισσότερο συστατικά είναι μη αναμείξιμα με το νερό και με μικρότερο ειδικό βάρος από αυτό άρα επιπλέει στο νερό σχηματίζοντας ένα επιφανειακό στρώμα. Όταν όμως υπάρχει κυματισμός και στην θάλασσα υπάρχουν αιωρούμενα βαριά σωματίδια οργανικά ή ανόργανα, με ειδικό βάρος μεγαλύτερο του νερού, ποσότητες πετρελαίου προσκολλώνται σε αυτά σχηματίζοντας συσσωματώματα βαρύτερα που καταβυθίζονται στον πυθμένα της θάλασσας δημιουργώντας τοξικά ιζήματα. Το φαινόμενο αυτό είναι συνηθέστερο πλησίον των ακτών όπου στο νερό αιωρείται άμμος και άλγη και ιδίως όταν η θάλασσα είναι ταραγμένη. Τα παχύρευστα πετρέλαια σχηματίζουν ευκολότερα ιζήματα από τα λεπτόρρευστα. Μία

47

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού άλλη μορφή ιζημάτων δημιουργείται στις ακτές από την μετακίνηση της ακτογραμμής εξαιτίας κυμάτων ή παλιρροιακών ρευμάτων. Όταν η θάλασσα αποσύρεται πετρελαϊκά κατάλοιπα παραμένουν στην ξηρά και προσκολλώνται σε βράχους ή αναμιγνύονται με την άμμο προκαλώντας εκτεταμένη ρύπανση. Διάλυση. Μέσα στο πετρέλαιο υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και συστατικά, τα οποία είναι διαλυτά στο νερό. Η διάλυση διευκολύνεται με την διασπορά του πετρελαίου και την αναταραχή του νερού, είναι δε πιο αποτελεσματική σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Τα συστατικά όμως αυτά, τα οποία είναι μικρού μοριακού βάρους, είναι και πτητικά, οπότε εξατμίζονται γρήγορα πριν περάσουν στην μάζα του νερού και τελικά η ποσότητα του πετρελαίου που διαλύεται στο νερό δεν είναι ιδιαίτερα σημαντική . Γαλακτωματοποίηση. Όταν υπάρχουν άνεμοι και βίαιη αναταραχή στη θάλασσα τότε ποσότητα νερού σε λεπτή διασπορά εισέρχεται μέσα στην μάζα του πετρελαίου και σχηματίζει μία ομοιογενή μάζα μεγάλου ιξώδους που μοιάζει με γαλάκτωμα, έχει χρώμα καφετί και ονομάζεται “mousse chocolate”(κρέμα σοκολάτας). Ο όγκος του γαλακτώματος αυτού μπορεί να γίνει έως και πέντε φορές μεγαλύτερος από τον όγκο του αρχικού πετρελαίου. Το σχηματιζόμενο γαλάκτωμα είναι σταθερό και σχηματίζεται ευκολότερα όταν η συγκέντρωση νικελίου και βαναδίου στο πετρέλαιο ξεπερνάει τα 15 ppm ή όταν το πετρέλαιο περιέχει ασφαλτένια σε ποσοστό μεγαλύτερο του 0,5%. Τα πετρέλαια με υψηλό ιξώδες σχηματίζουν δυσκολότερα γαλακτώματα από τα ρευστά πετρέλαια. Όσο πιο πολύ νερό περιέχει ένα γαλάκτωμα τόσο πιο πολύ η πυκνότητά του πλησιάζει την πυκνότητα του νερού και αρχίζει να αιωρείται εντός αυτού, όταν δε σε αυτό προσκολληθούν βαριά στερεά σωματίδια τότε σχηματίζει και ιζήματα. Η δημιουργία γαλακτωμάτων επιβραδύνει έως και σταματάει την περαιτέρω διαδικασία διάβρωσης της πετρελαιοκηλίδας με αποτέλεσμα την παραμονή της για πάρα πολύ χρονικό διάστημα στο νερό και την αποκόλληση από την κυρίως μάζα της με τον κυματισμό σφαιροειδών τεμαχίων γαλακτώματος, τα οποία ξεβράζονται στις ακτές, δημιουργώντας συσσωματώματα με την άμμο που απαιτούν μερικές φορές και χρόνια για να διασπαστούν.

Χημικές και Βιολογικές αλλαγές

Φωτοχημική οξείδωση. Οι υδρογονάνθρακες που περιέχονται στο πετρέλαιο με την βοήθεια του φωτός και του οξυγόνου της ατμόσφαιρας υφίστανται οξείδωση, η οποία καλείται φωτοοξείδωση ή φωτοχημική οξείδωση, από την οποία παράγονται ενώσεις σταθερές που καλύπτουν την επιφάνεια των πετρελαϊκών κηλίδων και εμποδίζουν την περαιτέρω διάβρωση του πετρελαίου. Η φωτοχημική οξείδωση συμβαίνει καθ’ όλη την διάρκεια ζωής της πετρελαιοκηλίδας αλλά είναι μία δράση πολύ αργή και σ’ αυτήν οφείλεται μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό της ολικής διάβρωσης του πετρελαίου. Τεμάχια πετρελαίου αποκοπτώμενα από τις πετρελαιοκηλίδες μετά από φωτοχημική οξείδωση καλύπτονται επιφανειακά με τις παραγόμενες από αυτή τη δράση ενώσεις, γίνονται ανθεκτικά στο χρόνο και τέλος ξεβράζονται στις ακτές σαν κομμάτια πίσσας προκαλώντας σοβαρή και ενοχλητική ρύπανση. Βιοδιάσπαση. Στο νερό υπάρχουν μικροοργανισμοί, οι οποίοι τρέφονται με τις οργανικές ενώσεις που υπάρχουν εντός αυτού. Η διεργασία αυτή λέγεται βιολογική διάσπαση/αποδόμηση ή βιοδιάσπαση. Το πετρέλαιο είναι μείγμα οργανικών ενώσεων άλλες εκ των οποίων είναι ευκολότερα και άλλες δυσκολότερα βιοδιασπάσιμες. Οι υδρογονάνθρακες με μόρια που σχηματίζουν ευθύγραμμη ή διακλαδιζόμενη αλυσίδα είναι από τις ευκολότερα βιολογικά διασπώμενες ενώσεις και μάλιστα οι μικρότερου μοριακού βάρους. Οι κυκλικοί υδρογονάνθρακες, οι αρωματικοί και οι μεγάλου μοριακού βάρους ευθύγραμμοι είναι ενώσεις δυσκολοδιάσπαστες. Οι μικροοργανισμοί για να διασπάσουν τις οργανικές ενώσεις χρειάζονται παράλληλα και οξυγόνο καθώς και ενώσεις αζώτου και φωσφόρου και χωρίς αυτές είναι αδύνατη η διάσπαση. Από την διάσπαση παράγονται διοξείδιο του άνθρακα και νερό παράλληλα δε αυξάνει και ο πληθυσμός των μικροοργανισμών. Εκ του γεγονότος αυτού είναι σαφές ότι όταν το πετρέλαιο επιπλέει στην επιφάνεια της θάλασσας, όπου υπάρχει άφθονο οξυγόνο είναι εύκολο να διασπαστεί από τους μικροοργανισμούς που υπάρχουν πλησίον της επιφάνειας, εφόσον βέβαια υπάρχουν επαρκείς ποσότητες αζώτου και φωσφόρου. Επίσης η διάσπαση διευκολύνεται όταν απλωθεί και το πάχος της κηλίδας ελαττωθεί. Όταν το πετρέλαιο όμως αρχίζει και αναμιγνύεται με το νερό και περάσει στο εσωτερικό του, τότε εξαιτίας της περιορισμένης ποσότητας οξυγόνου η βιοδιάσπαση δυσχεραίνεται και φυσικά πολύ περισσότερο στον πυθμένα, στα ιζήματα, ένεκα της χαμηλής συγκέντρωσης οξυγόνου. Αυτό σημαίνει ότι όταν το πετρέλαιο αρχίσει να αναμειγνύεται με το νερό και κυρίως όταν καθιζάνει ο αυτοκαθαρισμός της θάλασσας είναι βραδύς και η ρύπανση σοβαρή και μακροχρόνια.

Επιπτώσεις από την διαρροή πετρελαίου στην θάλασσα

Πετρέλαιο και νερό

48

Γαλάκτωμα πετρελαίου και νερού

Από την διαρροή πετρελαιοειδών στην θάλασσα προκαλούνται επιπτώσεις περιβαλλοντικές που έχουν σχέση με την χλωρίδα, την πανίδα και γενικά τα οικοσυστήματα της θάλασσας αλλά και όλους τους οργανισμούς που ζουν πλησίον αυτής και έχουν σχέση με αυτήν, επίσης επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, την οικονομία και γενικότερα στην κοινωνία. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Το πετρέλαιο και κυρίως οι αρωματικοί και οι κυκλικοί υδρογονάνθρακες που περι-

Η ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο

έχει είναι ενώσεις τοξικές για όλους τους θαλάσσιους οργανισμούς αλλά κυρίως για τα αυγά, τις προνύμφες και τα νεογέννητα ψάρια, τα οποία είναι πολύ πιο ευαίσθητα στην επίδραση των ανωτέρω τοξικών συστατικών και πεθαίνουν άμεσα. Οι μεγαλύτεροι οργανισμοί είναι πιο ανθεκτικοί αλλά το πετρέλαιο εισερχόμενο εντός αυτών συσσωρεύεται στα βράγχια τους και στους ιστούς τους και μειώνει την κινητικότητά τους και την δυνατότητα λήψης τροφής, τον χρόνο ζωής τους και την ικανότητά τους για αναπαραγωγή άρα προκαλεί και μείωση του πληθυσμού τους. Επίσης ιδιαίτερα ευάλωτα είναι τα οστρακοειδή, τα οποία δεν μπορούν να μετακινηθούν και σωρεύουν εντός αυτών μεγάλες ποσότητες πετρελαίου. Δια της τροφικής αλυσίδας οι τοξικές ενώσεις συσσωρεύονται στους ανώτερους οργανισμούς που τρέφονται με μικρότερους. Έχουν παρατηρηθεί επίσης και μεταλλάξεις σε θαλάσσιους οργανισμούς από τα ανωτέρω αίτια. Η εξάπλωση της πετρελαιοκηλίδας εμποδίζει την είσοδο το φωτός στην θάλασσα και επομένως επηρεάζει αρνητικά το φαινόμενο της φωτοσύνθεσης στους θαλάσσιους φυτικούς οργανισμούς άρα και την παραγωγή οξυγόνου. Από την έλλειψη οξυγόνου πολλοί ζωικοί και φυτικοί οργανισμοί πεθαίνουν με αποτέλεσμα την μείωση του πληθυσμού πολλών φυτών και λοιπών θαλάσσιων οργανισμών. Το φυτοπλαγκτόν, βασικός παράγοντας της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας αλλά και υπεύθυνος για την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα και την παραγωγή οξυγόνου είναι πολύ ευαίσθητο στην ύπαρξη πετρελαίου και καταστρέφεται κατά την επαφή του με αυτό. Από τις ανωτέρω βλάβες των φυτικών και ζωικών οργανισμών της θάλασσας είναι προφανές ότι δημιουργείται και διατάραξη στα θαλάσσια οικοσυστήματα και ρήξη και εξαφάνιση αυτών.

ακτές και σε θάλασσες που έχουν ρυπανθεί από πετρέλαιο μέχρι την εξυγίανσή τους και η κατανάλωση θαλασσινών που έχουν αλιευθεί από τις περιοχές αυτές. Εμπορικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Κατ’ αρχήν το κόστος για την εξυγίανση της θάλασσας και των ακτών από την διαρροή πετρελαίου είναι πολύ μεγάλο και επιφέρει δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις σ’ αυτόν που πρόκειται να επωμιστεί την ευθύνη της αποκατάστασης της ρύπανσης. Σε περιοχές που έχει προκληθεί η ρύπανση μειώνεται ο αριθμός των αλιευμάτων και μεγάλο ποσοστό από αυτά κρίνεται ακατάλληλο προς κατανάλωση, άρα προς πώληση με αποτέλεσμα να πλήττεται οικονομικά η τάξη των ψαράδων και των εμπόρων θαλασσινών. Προκαλούνται φθορές στον εξοπλισμό των ιχθυοτροφείων και επίσης μολύνονται τα ψάρια που εκτρέφονται στις εγκαταστάσεις αυτές γιατί είναι παγιδευμένα εντός των ιχθυοκλωβών και δεν μπορούν να διαφύγουν σε καθαρότερα νερά. Παρόμοιες φθορές συμβαίνουν και στα εκτροφεία μυδιών. Από το πετρέλαιο που επιπλέει προκαλούνται επίσης φθορές στα δίχτυα και τον εξοπλισμό των αλιευτικών σκαφών και στα διερχόμενα τουριστικά κλπ. σκάφη. Η ρύπανση της θάλασσας και των ακτών από διαρροή πετρελαίου επιφέρει μείωση στις εμπορικές και τουριστικές δραστηριότητες των περιοχών που έχουν πληγεί καθώς και κοινωνικές επιπτώσεις, διότι στερεί τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής από την δυνατότητα αναψυχής με την

Τέλος πολλοί αμφίβιοι ή παράκτιοι οργανισμοί που είναι εξαρτημένοι από την θάλασσα, όπως χελώνες, θαλασσοπούλια κλπ. στην προσπάθειά τους να εισέλθουν στην θάλασσα ή να αναζητήσουν τροφή από αυτήν καλύπτονται με πετρέλαιο, το οποίο τους προκαλεί δυσκινησία, απώλεια θερμομόνωσης, δυσκολία λήψης της απαραίτητης τροφής, εισπνοή και κατάποση τοξικών ενώσεων και στο τέλος καταδικάζονται να πεθάνουν. Επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Το πετρέλαιο όπως προαναφέρθηκε περιέχει τοξικές ενώσεις, ορισμένες εκ των οποίων έχει αποδειχθεί ότι είναι καρκινογόνες, όπως πχ. οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες. Η ανθρώπινη υγεία μπορεί να προσβληθεί είτε άμεσα με την επαφή του ανθρώπου με το πετρέλαιο και την εισπνοή των πτητικών του συστατικών είτε έμμεσα με την κατανάλωση θαλασσινών από περιοχές που έχουν ρυπανθεί με πετρελαιοειδή. Θα πρέπει επομένως να αποφεύγεται η κολύμβηση ή άλλες δραστηριότητες σε

κολύμβηση, τα διάφορα άλλα θαλάσσια σπορ αλλά και την παραμονή στις ακτές εξαιτίας της δυσάρεστης οσμής και της αντιαισθητικής θέας της ρύπανσης.

Αποκατάσταση της ρύπανσης

Εξυγίανση της θάλασσας Οι κυριότερες μέθοδοι εξυγίανσης της θάλασσας από διαρροές πετρελαίου είναι οι ακόλουθοι: Πλωτά φράγματα και διατάξεις άντλησης. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται όταν η πετρελαιοκηλίδα δεν έχει απλωθεί αρκετά. Τα φράγματα αυτά περικλείουν την κηλίδα και δεν την αφήνουν να απλωθεί περισσότερο. Στην αρχή το φράγμα είναι ανοικτό και σύρεται από πλοία παρασύροντας το πετρέλαιο προς ένα σημείο μειώνοντας την επιφάνειά της κηλίδας και αυξάνοντας το πάχος της και σιγά-σιγά κλείνει προς ένα κλειστό βρόγχο παγιδεύοντας το πετρέλαιο εντός αυτού. Στην συνέχεια αρχίζει η άντληση μείγματος πετρελαί-

49

Του Πέτρου Τζιά | Δρ. Χημικού Μηχανικού

ου και νερού μέσα από το φράγμα προς μονάδες φυγοκέντρησης όπου γίνεται διαχωρισμός του πετρελαίου από το νερό και το μεν νερό επιστρέφει στην θάλασσα ενώ το πετρέλαιο μετά από περαιτέρω επεξεργασία δίδεται προς χρήση. Για να έχει αποτελεσματικότητα η μέθοδος αυτή θα πρέπει η θάλασσα να είναι κατά το δυνατόν ήρεμη. Ο κυματισμός προκαλεί διασπορά του πετρελαίου προς το εσωτερικό του νερού και υπερχείλιση του πετρελαίου εκτός του φράγματος επομένως μείωση της απόδοσης συλλογής και καθαρισμού του αντλούμενου πετρελαίου. Χρήση χημικών για διασκορπισμό. Όταν η πετρελαιοκηλίδα έχει απλωθεί και δεν είναι εφικτή η χρήση φραγμάτων χρησιμοποιείται η ρίψη ειδικών χημικών ενώσεων, τα μόρια των οποίων έχουν την ιδιότητα να προσκολλώνται αφενός στο πετρέλαιο αφετέρου να το διαχωρίζουν σε μικρές ποσότητες. Το πετρέλαιο έτσι ανακατεύεται με το νερό, δημιουργείται μεγάλη διεπιφάνεια νερού-πετρελαίου, διευκολύνεται η διάλυση του πετρελαίου στο νερό καθώς και η βιολογική διάσπαση του. Η μέθοδος αυτή επίσης πρέπει να χρησιμοποιηθεί έγκαιρα πριν εξατμιστούν οι πτητικές ενώσεις του πετρελαίου και πριν σχηματιστεί γαλάκτωμα, διότι τότε η χρήση των διασκορπιστικών γίνεται αναποτελεσματική. Πάντως η εξυγίανση με αυτή την μέθοδο απαιτεί μεγάλο χρόνο για να συντελεστεί η βιολογική διάσπαση και οπωσδήποτε κάποια κατάλοιπα θα παραμείνουν για αρκετά χρόνια με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις. Χρήση χημικών για καθίζηση. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται χημικές ενώσεις που δεσμεύονται από το πετρέλαιο, το καθιστούν βαρύ και το κατακρημνίζουν στον πυθμένα της θάλασσας. Με την μέθοδο αυτή καθαρίζεται η θάλασσα αλλά ρυπαίνεται ο πυθμένας με αποτέλεσμα την πρόκληση βλάβης στους βενθικούς οργανισμούς. Για την εξυγίανση του πυθμένα που γίνεται με βιολογικό τρόπο θα πρέπει να περάσουν αρκετά χρόνια. Επί τόπου καύση. Όταν το πετρέλαιο συλλεχθεί μέσα σε φράγματα, μπορεί να αναφλεχθεί επί τόπου. Για να είναι δυνατή η ανάφλεξη θα πρέπει να μην έχουν περάσει πολλές ώρες από την δημιουργία της κηλίδας ώστε το πάχος της να είναι τουλάχιστον 2-3 mm και να μην έχει εξατμιστεί περισσότερο από το 30% των πτητικών ενώσεων του πετρελαίου ώστε να είναι δυνατή η ανάφλεξη. Επίσης οι δυνατοί άνεμοι εμποδίζουν την διατήρηση της φωτιάς. Μειονεκτήματα της μεθόδου αυτής είναι η ρύπανση της ατμόσφαιρας, η δυσκολία της όλης επιχείρησης και η παραμονή βαριών καταλοίπων μετά την καύση που καθιζάνουν και ρυπαίνουν τον πυθμένα.

50

Βιοδιάσπαση. Η Θάλασσα όπως προείπαμε περιέχει βακτηρίδια που διασπούν το πετρέλαιο. Για να είναι δυνατή η λειτουργία αυτή των βακτηριδίων απαιτείται οξυγόνο και ενώσεις αζώτου και φωσφόρου, τα λεγόμενα θρεπτικά. Είναι δυνατή η ρίψη επιπλέον βακτηριδίων και θρεπτικών για την επιτάχυνση της βιοδιάσπασης. Ο κυματισμός αυξάνει την πρόσληψη οξυγόνου της θάλασσα από την ατμόσφαιρα και διευκολύνει την βιοδιάσπαση. Πάντως κάποια κατάλοιπα δύσκολα διασπώμενα παραμένουν για αρκετό χρόνο στην περιοχή της ρύπανσης. Χρήση υλικών απορρόφησης. Τα υλικά αυτά φυτικής προέλευσης ή από ειδικά ορυκτά ή συνθετικά υλικά είναι ελαιόφιλα και υδρόφοβα. Ρίπτονται στην περιοχή της ρύπανσης απορροφούν τε πετρέλαιο και όχι το νερό και στην συνέχεια συλλέγονται και οδηγούνται σε μονάδες συλλογής και επεξεργασίας στερεών αποβλήτων.

Εξυγίανση ακτών

Οι ακτές στις οποίες έχουν ξεβραστεί πετρελαιοειδή μπορεί να αποτελούνται από πέτρες, βράχους ή άμμο. Η συλλογή του πετρελαίου από τα ρηχά στις ακτές γίνεται με μία από τις προαναφερθείσες μεθόδους. Όσον αφορά στις ακτές η αφαίρεση του πετρελαίου από τους βράχους και τις πέτρες γίνεται με την χρήση χλιαρού νερού υπό πίεση τα δε παραγόμενα υγρά απόβλητα αφαιρούνται με την χρήση απορροφητικών υλικών. Η αφαίρεση του πετρελαίου από την άμμο όμως είναι δυσκολότερη και μάλιστα όταν η ρύπανση έχει προχωρήσει σε βάθος. Στην περίπτωση αυτή αφού συλλεχθούν ότι κομμάτια πίσσας υπάρχουν στην επιφάνεια αφαιρείται με μηχανήματα η άμμος και ανάλογα με την ποσότητα της είτε οδηγείται σε χώρους συλλογής στερεών αποβλήτων είτε πλένεται με την χρήση απορρυπαντικών και καθαρή επανατοποθετείται στην ακτή τα δε υγρά απόβλητα από την πλύση οδηγούνται σε χώρους επεξεργασίας υγρών βιομηχανικών αποβλήτων. Πάντως μακροχρόνια οι ακτές αυτοκαθαρίζονται, αφού όμως έχουν υποστεί μαζί με τις οικολογικές βλάβες και όλες τις προαναφερθείσες επιπτώσεις από την ρύπανση.

Πρόληψη

Από ότι προαναφέραμε είναι σαφές ότι η ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα από πολλές πλευρές και θα πρέπει με κάθε τρόπο να αποφεύγεται. Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη να λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη τέτοιων ατυχημάτων. Τα σημαντικότερα μέτρα πρόληψης είναι τα ακόλουθα: Σε όλες τις πιθανές πηγές ρύπανσης, όπως τα πετρελαιοφόρα ή λοιπά πλοία, στις πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου, τα διυλιστήρια, και τα λοιπά εργοστάσια που διαθέτουν δεξαμενές καυσίμων, τους αγωγούς μεταφοράς, τα βυτιοφόρα κλπ. θα πρέπει να γίνεται ανελλιπής και σωστή συντήρηση του εξοπλισμού, να υπάρχουν τα ενδεδειγμένα μέτρα ασφαλείας και το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό λειτουργίας και συντήρησης. Επίσης από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες να γίνονται τακτικοί έλεγχοι και να προβλέπονται αυστηρές ποινές για να απογοητεύονται όσοι θέλουν να κερδοσκοπήσουν εις βάρος του περιβάλλοντος. Σε περίπτωση που συμβαίνει κάποιο ατύχημα διαρροής πετρελαίου θα πρέπει να γίνεται έγκαιρος εντοπισμός της πετρελαιοκηλίδας. Η σημερινή τεχνολογία δίνει την δυνατότητα

Η ρύπανση της θάλασσας από το πετρέλαιο εντοπισμού των πετρελαιοκηλίδων μέσω δορυφόρων εξοπλισμένων με ραντάρ τύπου SAR (Synthetic Aperture Radar) και εκτός από το στίγμα της περιοχής και τον χρόνο του ατυχήματος από τον κατάλογο των νηολογίων είναι δυνατόν να εντοπιστεί το πλοίο που προκάλεσε την ρύπανση. Μετά τον εντοπισμό και την εκτίμηση της ρύπανσης θα πρέπει να γίνει άμεση επιλογή της κατάλληλης κατά περίπτωση μεθόδου επέμβασης και στην συνέχεια ταχεία έναρξη των εργασιών αποκατάστασης. Θα πρέπει λοιπόν να υπάρχει η κατάλληλη προς τούτο εμπειρία και οργάνωση. Καλόν είναι οι ανωτέρω ενέργειες να γίνονται το περισσότερο εντός μίας ημέρας. Η καθυστέρηση δυσχεραίνει το έργο της εξυγίανσης, διότι όπως προαναφέρθηκε με την πάροδο του χρόνου οι πετρελαιοκηλίδες απλώνονται σε μεγάλη έκταση και από τον κυματισμό της θάλασσας μπορεί να δημιουργηθεί γαλάκτωμα, το οποίο είναι δύσκολο έως αδύνατο να συλλεχθεί και να υποστεί επεξεργασία. Οι άνθρωποι εξαρτώνται ποικιλοτρόπως από την θάλασσα

και είδαμε τις σοβαρές και δυσμενείς επιπτώσεις που έχει η ρύπανση στο περιβάλλον και στην ζωή μας, ας καταβάλλουμε λοιπόν ο καθένας από την θέση του στην κοινωνία κάθε δυνατή προσπάθεια για την αποφυγή της ρύπανσης της θάλασσας και γενικά της ρύπανσης του περιβάλλοντος.

Βιβλιογραφία: 1. Ο Κόσμος της Θάλασσας... Ακτές - Βυθός.. 5dim-pyrgou.ilei.sch.gr/sea_web/htm/polution2.html 2. Ωκεανοί και πετρέλαιο -Θαλάσσια ρύπανση | Η ΡΟΔΙΑΚΗ www.rodiaki.gr/article/158521 3. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Η ρύπανση της θάλασσας: Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ... perivallon2015.blogspot.com/2015/02/normal-0-false-false-false-el 4. Όλες οι απορίες για την μόλυνση στο Σαρωνικό από την Greenpeace... www.athina984.gr/.../oles-i-apories-gia-tin-molynsi-sto-saroniko- 5. Τσουνάμι πίσσας στις ακτές της Αττικής: Η πετρελαιοκηλίδα έφτασε στη... www.protothema.gr/greece/article/713231/sti-glufada-eftase-i-petrelaiokilida/ 6. Η θαλάσσια Ρύπανση-(SEOS) Project www. seos-project.eu/modules/marinepollution/marinepollution-c02-s17-p01.gr.htm 7. Η διάβρωση του πετρελαίου, (SEOS), Marine Pollution Supplement 2.5, Weathering of Oil on the Water Surface - Overview 8. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΡΥΠΑΝΣΗ ΑΠΟ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/5479/3/02_chapter_2.pdf 9. Oil spill - Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Oil_spill 10.

Effects of Oil Spills | Love To Know greenliving.lovetoknow.com › ... › Environmental Issues 11. Oil Spills: Impact on the Ocean - sea, effects, temperature, percentage www.waterencyclopedia.com › Oc-Po 12. Oil Spills: Severity and Consequences to Our Ecosystem dujs. dartmouth.edu/.../oil-spills-severity-and-consequen

Sales & Service agents

· NOVA ELECTRONICS S.A , as a commercial and technical company, provides sales and services for Deep Sea Navigation and communication equipment. · Provides quality of services offered and what reflects this is the number of manufacturer representations, as well as all the classification societies, which recognize NOVA ELECTRONICS’ services for GMDSS Safety Radio Survey and VDR surveys. · Our company’s skilled staff provides installation, commissioning, repair, Shore-based maintenance and survey work 24 hours per day, 365 days per year both in Greece and abroad. · NOVA has invested in maintaining a significant number of various equipment, consumable and spare parts in our warehouse in Piraeus ready for instant delivery. · NOVA ELECTRONICS’ ISO 9001:2008 approved Quality System is the guarantee that we offer a high quality of services.

www.novaelectronics.gr 5, Aitolikou str. & Kastoros, 185 45 Piraeus, Greece Phone: +30 2104121578, +30 210 4131058, Fax: +30 210 4136667, E-mail: info@novaelectronics.gr

© Herbert Ortner

Του Υπoναυάρχου Λ.Σ. (ε.α.) Βασ. Παπαγιάννη

ΥΔΡΑΪΚΗ ΝΑΥΤΟΣΥΝΗ Στο τέλος της δεκαετίας του ’70 υπηρετούσα σαν Διοικητής στη Σχολή Εμποροπλοιάρχων Ύδρας. Η θέση αυτή ήταν πάντα ιδιαίτερα τιμητική αφού και μέσα στον Μητροπολιτικό Ναό της Ύδρας (Μοναστήρι) δίπλα στον δεσποτικό θρόνο υπάρχει επιγραφή από πορσελάνη «Διοικητής Σχολής».

Π

αράλληλα με τα κύρια καθήκοντά μου ήμουν και Πρόεδρος της τοπικής Εξεταστικής Επιτροπής για χορήγηση διπλωμάτων οδήγησης ταχυπλόων σκαφών. Μια Υδραία δεσποινίς ήταν ιδιοκτήτρια ιδιωτικού ταχύπλοου σκάφους και το χρησιμοποιούσε κυρίως σε θαλασσινές διαδρομές Καμίνι- Μανδράκι. Νομίζω ότι είναι τιμητικό να αναφέρω το όνομά της. Ήταν η γνωστή Σωσώ. Ήρθε λοιπόν η αναφερόμενη «Μπουμπουλίνα» να εξετασθεί από την επιτροπή για απόκτηση διπλώματος ταχυπλόου σκάφους (κρις κραφτ). Πρώτος ρώτησα εγώ.. «Δεσποινίς ένα βαπόρι μπαίνει στο λιμάνι της Ύδρας και εσείς κινείσθε με το σκάφος σας στη γνωστή διαδρομή. Θα περάσετε από την πλώρη ή από την πρύμη του βαποριού;». «Α! κύριε Διοικητά δεν ξέρετε ότι πρέπει να φυλάγεσαι από πισινά μουλαριού και μπροστινά βαποριού». Στην Ύδρα όπως είναι γνωστό δεν υπάρχουν αυτοκίνητα και οι μεταφορές στο νησί επιβατών, υλικών και εμπορευμάτων γίνονται με ζώα και κυρίως με μουλάρια. Τα μέλη της επιτροπής εντυπωσιάστηκαν από την απάντηση της δεσποινίδας παρά ταύτα όμως ζήτησαν να κάνουν και εκείνοι ερωτήσεις. «Κύριοι δεν χρειάζονται άλλες ερωτήσεις» τους απάντησα. «Θερμά συγχαρητήρια δεσποινίς περάσατε». Δηλαδή η κοπέλα γνώριζε πολύ καλά το «μη διέλθετε πρωραθέν μου». Σε μια άλλη περίπτωση το μοναδικό μικρό απορριμματοφόρο αυτοκίνητο του δήμου έπεσε στην θάλασσα μπροστά από το κτίριο του λιμεναρχείου. Μεγάλη απώλεια για το νησί. Άρχισαν λοιπόν συζητήσεις και συσκέψεις για το πώς θα ανελκυστεί το όχημα. Πρόεδρος της Επιτροπής «Εμπει-

54

ρογνωμόνων» ορίσθηκα εγώ. Μια από τις γνώμες ήταν να έρθει πλωτός γερανός του ΟΛΠ από τον Πειραιά για να ανασύρει το όχημα. Λύση πανάκριβη. Διατυπώθηκαν και άλλες ιδέες. Στο νησί υπήρχε το υδροφόρο δεξαμενόπλοιο ΥΔΡΑ ιδιοκτησίας του δήμου που μετέφερε νερό από την απέναντι ακτή στη ΥΔΡΑ. Υπηρετούσε τότε σαν κυβερνήτης της υδροφόρου με ανάλογο για το μέγεθός του πλοία δίπλωμα πλοιάρχου ο καπετάν Δημήτρης, παλαιός και πολύ καλός ναυτικός. Κάποια στιγμή παρουσιάσθηκε στην επιτροπή «Εμπειρογνωμόνων» ο καπεταν Δημήτρης και με πολύ σεβασμό ζήτησε να πει την γνώμη του για την ανέλκυση του αυτοκινήτου χωρίς έξοδα. Η γνώμη του ήταν η εξής. Θα περνούσε ένα γερό συρματόσχοινο «μπεντένι» κάτω από το αυτοκίνητο, από πάνω του θα βρισκόταν η υδροφόρα φορτωμένη. Στις δύο τις πλευρές θα έδεναν το συρματόσχοινο καλά τεντωμένο. Η υδροφόρα θα έριχνε το καθαρό νερό στη θάλασσα δηλαδή θα ξεφόρτωνε ως συνήθως. Με τη δύναμη της άντωσης που μεγάλωνε καθώς το πλοίο άδειαζε το όχημα θα ξεκολλούσε από τον βυθό και θα έπλεε λίγο πάνω από τον βυθό της θάλασσας. Στη συνέχεια η υδροφόρος θα άρχιζε σιγά σιγά να πλέει προς το σημείο που συνήθως ξεφόρτωνε. Εκεί υπάρχει κεκλιμένο επίπεδο και θα ήταν πλέον πάρα πολύ εύκολο με σχοινιά από την στεριά να συρθεί το όχημα στην ράμπα και στη συνέχεια στην ξηρά. Έτσι ακριβώς και έγινε χωρίς να υπάρξουν έξοδα. Συγχαρήκαμε όλοι μας αλλά και όλο το νησί τον καπεταν Δημήτρη που πιστεύω να εξακολουθεί να καπνίζει το τσιμπούκι του με τον χαρακτηριστικό δικό του τρόπο.

Η Λέσχη μας απέκτησε και φυλάσσει ως πολύτιμο κειμήλιο ένα από τα αρχαιότερα διπλώματα Πλοιάρχου που απoνεμήθηκε στον «Γεώργιο Ιωάννου Βραχνό, εκ Χίου», την 29η Μαϊου 1834.

ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Και είπεν ο Θεός • γεννηθήτω φως • και εγένετο φως. Και είδεν ο Θεός το φως, ότι καλόν. Γεν. 1:3,4 Χαράλαμπος Π. Βαρυμπόπης | Φυσικός-Αστροφυσικός Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι οι πρώτες επιστημονικές σκέψεις που πέρασαν από το μυαλό του πρωτόγονου ανθρώπου είναι αστρονομικές και το σπουδαιότερο εργαλείο που η φύση έβαλε στην διάθεσή του είναι τα μάτια. Με τα μάτια ανιχνεύει το ΦΩΣ (ηλεκτρομαγνητικά κύματα) και με την βοήθεια του εγκεφάλου του κυριολεκτικά «κατασκευάζει» τον κόσμο. Με το ΦΩΣ ταξίδεψε στις εσχατιές του Σύμπαντος και στις απαρχές του χρόνου. Όμως έκανε ένα σοβαρό λάθος. Έδωσε υπερβολική εμπιστοσύνη στις εικόνες με αποτέλεσμα να τις ταυτίσει με τον ίδιο κόσμο. Μέγα σφάλμα. Μόνο με την ΝΟΗΣΗ μπορεί να ανιχνεύσει την πραγματικότητα που ξεδιπλώνει μπροστά του το Σύμπαν.

57

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

C a s s i n i Ὅταν διά τῶν τηλεσκοπίων τόν Κρόνον παρατηρεί τίς, τότε οὐ μόνον ὑποπλανήτας περί αὐτόν βλέπει κινουμένους, ἀλλά καί δακτύλιόν τι φωτεινόν, αὐτόν περικυκλούν, καί διαφόρως μεταβαλλόμενον. Θεόφιλος Καΐρης, Αστρονομία

Σ

τις 8 Σεπτεμβρίου 2017, ένας πραγματικός θρύλος του διαστήματος, το διαστημικό όχημα της NASA Cassini (Κασσίνι) μετά από 13 χρόνια περιπλάνησης στο σύστημα του Κρόνου, έμπαινε στην τελική ευθεία της αποστολής του. Υπακούοντας στις εντολές των χειριστών του, ξεκίνησε μια τολμηρή βουτιά θανάτου στο κενό μεταξύ του Κρόνου και του πλησιέστερου δακτυλίου του. Στις 14 Σεπτεμβρίου έστειλε την τελευταία, αποχαιρετιστήρια φωτογραφία από το σύστημα του Κρόνου και νωρίς το πρωί της 15ης Σεπτεμβρίου διαλύθηκε στην κόλαση της ατμόσφαιρας του Κρόνου, κόβοντας το νήμα της πολύχρονης διαδρομής του μέσα στα χειροκροτήματα της επιστημονικής ομάδας που το παρακολουθούσε. Όλα αυτά τα χρόνια λειτούργησε υποδειγματικά και τα δεδομένα που συνέλεξε, μαζί με τις εικόνες που έστειλε, άλλαξαν εκ βάθρων τις απόψεις των επιστημόνων για τον πλανήτη με τους δακτυλίους και τους εξήντα δύο δορυφόρους, ενώ παράλληλα αποκάλυψαν την μυστηριώδη ομορ-

58

φιά του Κρόνου σε όλο της το μεγαλείο. Η αποστολή Cassini – Huygens (Κασσίνι – Χόιχενς), όπως είναι το πλήρες όνομά της, ήταν μια συνεργασία μεταξύ των NASA, ESA (Ευρωπαϊκός Διαστημικός Οργανισμός) και ISA (Ιταλικός Διαστημικός Οργανισμός). Κόστισε περίπου 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια και στόχος της ήταν η αποστολή ενός ρομποτικού διαστημικού οχήματος στον πλανήτη Κρόνο, με σκοπό τη μελέτη του ίδιου του πλανήτη, των δακτυλίων του και του συστήματος των φυσικών του δορυφόρων. Αποτελείτο από δύο ξεχωριστά διαστημικά οχήματα: το Cassini, το κυρίως όχημα της αποστολής, που επρόκειτο κα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο και το Huygens, ένα μικρότερο ρομποτικό όχημα με αποστολή να προσεδαφιστεί στον δορυφόρο του Κρόνου Τιτάνα. Το Cassini πήρε το όνομά του από δύο μεγάλους ευρωπαίους αστρονόμους του παρελθόντος, τον Ιταλό Giovanni Cassini (8 Ιουνίου 1625 - 14 Σεπτεμβρίου 1712) και τον Ολλανδό Christiaan Huygens (14 Απριλίου 1629 - 8 Ιουλίου 1695).

Cassini Ο Κρόνος είναι ο δεύτερος σε μέγεθος πλανήτης του ηλιακού συστήματος και ο πιο απομακρυσμένος που μπορεί να παρατηρηθεί από τη Γη με γυμνό μάτι. Είναι γνωστός από την αρχαιότητα οπότε και του δόθηκε από τους αρχαίους Έλληνες το όνομα του πατέρα του Δία. Το λατινικό του όνομα είναι Saturn, το όνομα του θεού της γεωργίας και της αφθονίας, αντίστοιχου του Κρόνου. Ο Κρόνος σχηματίσθηκε πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, από ένα περιστρεφόμενο νέφος μεσοαστρικού αερίου και σκόνης σε απόσταση 1,4 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ήλιο. Όπως και ο Δίας αποτελείται κυρίως από υδρογόνο και δευτερευόντως από ήλιο, τα δύο αέρια από τα οποία αποτελείται και ο Ήλιος.

ατμόσφαιράς του, όπου επικρατούν άνεμοι με ταχύτητα 500 μέτρα ανά δευτερόλεπτο (οι ισχυρότεροι τυφώνες που έχουν καταγραφεί στη Γη έχουν ταχύτητες ανέμων μόνο 110 μέτρα ανά δευτερόλεπτο). Η ατμοσφαιρική πίεση στον Κρόνο είναι τόσο μεγάλη, που το υδρογόνο και τα άλλα αέρια της ατμόσφαιράς του υγροποιούνται. Ο Κρόνος περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του από δυτικά προς τα ανατολικά όπως και η Γη, αλλά πολύ γρηγορότερα, συμπληρώνοντας μια περιστροφή σε 10,7 ώρες. Αυτή η γρήγορη περιστροφή έχει ως αποτέλεσμα το σχήμα του να είναι συμπιεσμένο στους πόλους και εξογκωμένο στον ισημερινό. Η ισημερινή του ακτίνα είναι 10% μεγαλύτερη από την πολική.

Ο Κρόνος και οι Δακτύλιοί του.

Στο κέντρο του Κρόνου υπάρχει ένας πυκνός πυρήνας, από πετρώματα, πάγο, νερό και άλλα συστατικά. Ο πυρήνας αυτός περιβάλλεται από μεταλλικό υδρογόνο που βρίσκεται μέσα σ’ ένα στρώμα υγρού υδρογόνου. Ο Κρόνος είναι ο μόνος πλανήτης του ηλιακού συστήματος με πυκνότητα μικρότερη από εκείνη του νερού. Όπως συμβαίνει και με τους άλλους αεριώδεις γίγαντες του ηλιακού μας συστήματος, ο Κρόνος δεν έχει μια διακριτή επιφάνεια. Είναι μια περιστρεφόμενη σφαίρα που αποτελείται από αέρια και υγρά σώματα. Ο Κρόνος καλύπτεται από νέφη, στα οποία διακρίνονται ταινιοειδείς σχηματισμοί και καταιγίδες. Συνολικά φαίνεται να έχει ένα ανοιχτό καφέ χρώμα, που οφείλεται στο μίγμα των κρυστάλλων αμμωνίας που κυριαρχεί στα ανώτερα στρώματα της

Ο άξονάς του παρουσιάζει σε σχέση με το επίπεδο της τροχιάς του κλίση 26,73° μοιρών, που είναι περίπου όσο και της Γης (23,5°). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο Κρόνος να παρουσιάζει εποχές, όπως ακριβώς και η Γη. Ενώ οι μέρες του Κρόνου είναι μικρότερες από τις Γήινες, η διάρκεια του έτους του είναι πολύ μεγαλύτερη. Συμπληρώνει μια περιστροφή γύρω από τον Ήλιο σε 29 Γήινα χρόνια ή 10.756 Γήινες ημέρες. Το περιβάλλον του Κρόνου δεν είναι ευνοϊκό για τη ζωή με την μορφή που τη γνωρίζουμε στη Γη. Οι θερμοκρασίες, οι πιέσεις, τα επίπεδα της ακτινοβολίας και τα υλικά που χαρακτηρίζουν αυτόν τον πλανήτη, κατά πάσα πιθανότητα είναι τόσο ακραία και ευμετάβλητα, ώστε οι ζωντανοί οργανισμοί δεν μπορούν να προσαρμοσθούν σ’ αυτά.

Γύρω από τον Κρόνο βρίσκεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός παράξενων και μοναδικών κόσμων. Από τον νεφοσκεπή Τιτάνα ως την γεμάτη κρατήρες Φοίβη καθένας από τους δορυφόρους έχει να διηγηθεί το δικό του κομμάτι από την ιστορία του συστήματος του Κρόνου. Μέχρι τώρα έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη 53 δορυφόρων, ενώ άλλοι 9 είναι υπό εξέταση. Ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου, ο Τιτάνας, είναι λίγο μεγαλύτερος από τον πλανήτη Ερμή. Ο Τιτάνας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος δορυφόρος στο ηλιακό σύστημα. Μόνο ο δορυφόρος του Δία Γανυμήδης είναι μεγαλύτερος. Αν και είναι πολύ απίθανο να επικρατεί ζωή στον ίδιο τον Κρόνο δεν ισχύει το ίδιο για κάποιους από τους δορυφόρους του. Δορυφόροι όπως ο Εγκέλαδος και ο Τιτάνας, οι οποίοι έχουν υπόγειους ωκεανούς είναι πιθανό να έχουν ζωντανούς οργανισμούς. Ο Κρόνος κατέχει μια μοναδική θέση μεταξύ των πλανητών. Κανένας άλλος πλανήτης δεν έχει τόσους πολλούς και τόσο πολύπλοκους δακτυλίους όσο αυτός. Οι δακτύλιοι του Κρόνου πιστεύεται ότι είναι κομμάτια από κομήτες, αστεροειδείς ή και δορυφόρους, που θρυμματίστηκαν πριν φτάσουν στον πλανήτη, από την ισχυρή βαρύτητά του. Αποτελούνται από δισεκατομμύρια μικρά κομμάτια πάγου και βράχων, με μέγεθος από μερικά χιλιοστά έως κάποια μέτρα. Πάντως υπάρχουν και κομμάτια που έχουν το μέγεθος ενός βουνού. Το σύστημα των δακτυλίων του Κρόνου εκτείνεται σε απόσταση 282.000 χιλιομέτρων από τον πλανήτη ενώ το πάχος τους δεν ξεπερνάει τα 10 μέτρα. Μεταξύ των δακτυλίων σχηματίζονται κενά, σπουδαιότερα από τα οποία είναι το χάσμα Cassini με πλάτος 4.700 χιλιόμετρα, και τα χάσματα Encke και Keeler. Το σύστημα του Κρόνου, με τους δορυφόρους και τους δακτυλίους αποτελούσε πάντα ένα από τους πιο γοητευτικούς και συναρπαστικούς στόχους των αστρονόμων. Για το λόγο αυτό αμέσως σχεδόν με την έναρξη της διαστημικής εποχής προγραμματίστηκαν αποστολές με σκοπό την αποκάλυψη των μυστικών του. Το Cassini ήταν το τέταρτο κατά σειρά διαστημικό όχημα που επισκέφτηκε το Κρόνο και το πρώτο που μπήκε σε τροχιά γύρω απ’ αυτόν.

59

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Το Διαστημικό Όχημα Cassini Κεραίες

Κεραία μαγνητόμετρου Κλίμακα Ραντάρ

Ύψος: 6,7 m. Βάρος: 2,125 τόνοι

Όργανα πεδίων & σωματιδίων Φωτ. Μηχανές & αισθητήρες

Όχημα Huygens

Κεραίες Πλάσματος (3)

Πυρηνικές Γεννήτριες τύπου RTG (3)

Πυραυλοκινητήρες Εκτοξεύθηκε στις 15 Οκτωβρίου 1997 και χρειάσθηκε σχεδόν επτά χρόνια να φθάσει στον Κρόνο, την 1η Ιουλίου 2004, όπου και μπήκε σε τροχιά. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού του, ωστόσο, δεν παρέμεινε αδρανές, αλλά συνέλεξε πολλά στοιχεία, περνώντας, δύο φορές κοντά από την Αφροδίτη (τον Απρίλιο το 1998 και τον Ιούλιο του 1999), τον αστεροειδή 2685 Masusrky και τον Δία (Δεκέμβριος 2000). Ο αρχικός σχεδιασμός ήταν να παραμείνει για τέσσερα χρόνια σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο, από τον Ιούνιο του 2004 έως τον Μάιο του 2008. Όμως η επιτυχία της αρχικής αποστολής και η πολύ καλή κατάσταση στην οποία βρισκόταν το όχημα επέτρεψαν δύο διαδοχικές παρατάσεις: η πρώτη για δύο χρόνια, μέχρι το Σεπτέμβριο του 2010 και η δεύτερη μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2017. Στις 25 Δεκεμβρίου 2004, το διαστημικό όχημα Huygens, αποσπάστηκε από το μητρικό όχημα και άρχισε την σπειροειδή κάθοδό του προς την

60

επιφάνεια του τεράστιου δορυφόρου του Κρόνου, Τιτάνα. Τρείς εβδομάδες αργότερα τα αλεξίπτωτα του Huygens άνοιξαν στην πυκνή ομιχλώδη ατμόσφαιρα του Τιτάνα και το Huygens προσεδαφίστηκε ομαλά στην επιφάνειά του. Ήταν το πρώτο όχημα που προσεδαφίστηκε ομαλά στην επιφάνεια ενός άλλου κόσμου, στο εξωτερικό ηλιακό σύστημα. Οι γνώσεις μας για τον Τιτάνα, πριν από την κάθοδο του Huygens ήταν ελάχιστες. Οι φωτογραφίες του Τιτάνα από τα δύο διαστημικά οχήματα Voyager δεν έδειχναν παρά μια θολή πορτοκαλιά ομίχλη, που έκρυβε οτιδήποτε ήταν πίσω της. Το Huygens διαπέρασε αυτή την ομίχλη και βρήκε έναν δορυφόρο με στερεή επιφάνεια που σημαδεύεται από ποταμούς, λίμνες και ωκεανούς που αποτελούνται από υδρογονάνθρακες (κυρίως μεθάνιο και αιθάνιο), ενώ στην ατμόσφαιρά του εντοπίσθηκαν πολυμερή όπως το πολυπροπυλένιο. Έκπληκτοι οι επιστήμονες συνειδητοποίησαν ότι παρά την εξαιρετικά χαμηλή επιφανειακή

θερμοκρασία του (-197 ℃) ο Τιτάνας έχει κάτι κοινό με τη Γη. Και στα δύο σώματα υπάρχουν βροχές, ποτάμια, λίμνες και θάλασσες. Μόνο που στη περίπτωση του Τιτάνα είναι από υγρό μεθάνιο και όχι νερό. Το Huygens συνέλεξε στοιχεία στην επιφάνεια του Τιτάνα μόνο για λίγες ώρες (συνολικά τράβηξε 700 φωτογραφίες από τις οποίες έφτασαν στη Γη μόνο οι μισές, λόγω μιας βλάβης στο λογισμικό των υπολογιστών του Cassini). Η μεγαλύτερη όμως ανακάλυψή του ήταν ότι στην επιφάνεια του Τιτάνα υπάρχουν οι χημικές ενώσεις από τις οποίες, θεωρητικά, θα μπορούσε να προκύψει ζωή. Ίσως οι λίμνες και οι θάλασσες του Τιτάνα να κρύβουν παράξενες εξωτικές μορφές ζωής, πολύ διαφορετικές από αυτές που βασίζονται στο νερό και γνωρίζουμε στη Γη. Το Cassini, όμως, παρέμεινε στο σύστημα του Κρόνου για περισσότερο από μια δεκαετία μελετώντας τόσο τις εποχιακές αλλαγές στις λίμνες και τις θάλασσες του Τιτάνα, όσο και

Cassini

Το Huygens στον Τιτάνα αποκάλυψε λίμνες, ποταμούς και θάλασσες από πάγο και υδρογονάνθρακες.

την εμφάνιση και εξαφάνιση μυστηριωδών νησιών σ’ αυτές, που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι τεράστιες φυσαλίδες. Ακόμα το Huygens έδωσε στους επιστήμονες πολύτιμες πληροφορίες, από την κατεύθυνση και την ταχύτητα των ανέμων στην ανώτερη ατμόσφαιρα του Τιτάνα μέχρι τις θίνες που σχηματίζονται στην επιφάνειά του από ένα μυστηριώδες, άγνωστο υλικό. Οι ανακαλύψεις του άλλαξαν εντελώς τις απόψεις μας για το σύστημα του Κρόνου και τη δυνατότητα ύπαρξης ζωής στους ωκεανούς που κρύβουν οι παγωμένοι δορυφόροι του. Μια άλλη πολύ σπουδαία ανακάλυψη του Cassini είναι οι πίδακες νερού (τουλάχιστον 101) που εκτοξεύονται στο διάστημα από ρωγμές στην παγωμένη επιφάνεια ενός άλλου δορυφόρου του Κρόνου του Εγκέλαδου. Από το γεγονός αυτό, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι κάτω από ένα στρώμα πάγου πάχους 30-40 χιλιομέτρων, που καλύπτει την επιφάνεια του Τιτάνα, υπάρχει νερό σε υγρή μορφή, που είναι και η πηγή των πιδάκων. Οι πίδακες αυτοί περιέχουν υδρογόνο, που είναι ένδειξη ότι στους ωκεανούς που κρύβονται κάτω από την επιφάνεια του Εγκέλαδου υπάρχουν υδροθερμικά ρεύματα δημιουργώντας έτσι ένα περιβάλλον θερμό, κατάλληλο για την εμφάνιση ζωής όπως τη γνωρίζουμε στη Γη. Τέλος αποδείχθηκε ότι ο Εγκέλαδος παρουσιάζει τεκτονική δραστηριότητα, έχει δηλαδή τεκτονικές πλά-

Πίδακες νερού και πάγου στην επιφάνεια του Εγκέλαδου.

κες οι οποίες μάλιστα μετακινούνται. Οι ανακαλύψεις του Cassini σχετικά με την δυνατότητα ζωής στους δορυφόρους του Κρόνου ήταν και ο λόγος που αποφασίστηκε η καταστροφή του μέσα στην ατμόσφαιρα του Κρόνου. Με τον τρόπο αυτό, όπως ανάφεραν οι υπεύθυνοι της αποστολής, συγκεντρώθηκε ο μέγιστος δυνατός όγκος επιστημονικών δεδομένων, ενώ παράλληλα αποφεύχθηκε ο κίνδυνος επιμόλυνσης του συστήματος του Κρόνου και των δορυφόρων του με γήινες μορφές ζωής. Όμως οι ανακαλύψεις του Cassini δεν σταματούν εδώ. Για περισσότερα από 300 χρόνια οι αστρονόμοι ήξεραν ότι ένας άλλος δορυφόρος του Κρόνου, ο Ιαπετός, έχει μια από τις πιο παράξενες επιφάνειες. Το ένα ημισφαίριό του είναι κατάμαυρο, ενώ το άλλο κατάλευκο. Οι παρατηρήσεις του Cassini έριξαν φως στο μυστήριο αυτό και έδειξαν ότι ο Ιαπετός καθώς περιστρέ-

φεται γύρω από τον Κρόνο περνάει μέσα από μια σκούρα καστανοκόκκινη σκόνη που επικάθεται στο έδαφος του «μπροστινού» σκοτεινού του ημισφαιρίου. Αυτό το ημισφαίριο, επειδή είναι πιο σκούρο, απορροφά περισσότερο την ηλιακή ακτινοβολία και θερμαίνεται σε αντίθεση με αυτό που «ακολουθεί» και το οποίο είναι ψυχρότερο. Το Cassini εντόπισε παράξενα κύματα και ελικοειδείς δομές στους δακτυλίους του Κρόνου. Πριν από την αποστολή του Cassini οι αστρονόμοι πίστευαν ότι οι δακτύλιοι είχαν σχηματισθεί σχεδόν ταυτόχρονα με τον τεράστιο αεριώδη πλανήτη πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Τα στοιχεία όμως που έστειλε το Cassini δείχνουν ότι οι δακτύλιοι έχουν ηλικία λίγων εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών. Το Cassini αποκάλυψε ότι το σύστημα των δακτυλίων του Κρόνου δεν είναι καθόλου μια νεκρή συγκέντρωση

61

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη

Aριστερά: Ο Ιαπετός όπως τον φωτογράφησε το Cassini. Δεξιά: Ο αεροχείμαρρος του Β. Πόλου του Κρόνου

ογκολίθων. Αντίθετα είναι ένα χαοτικό σύστημα, που αλλάζει διαρκώς και από τους επιστήμονες θεωρείται ως ένα εργαστήριο μελέτης σχηματισμού δορυφόρων μέσω συγκρούσεων μικρότερων σωμάτων. Το Cassini επίσης κατέγραψε τα αποτελέσματα των συγκρούσεων των δακτυλίων με μετεωρίτες ή άλλα μικρά σώματα που προέρχονταν από το σύστημα του Κρόνου. Η μελέτη αυτών των συγκρούσεων έδειξε ότι ο ρυθμός αυτών των συγκρούσεων είναι περίπου ίδιος με τον αντίστοιχο της Γης, παρά την τεράστια απόσταση που χωρίζει τους δύο πλανήτες. Τον Απρίλιο του 2017 το Cassini πέρασε ανάμεσα από τους δακτυλίους του Κρόνου σε μια τολμηρή αποστολή, που μας επέτρεψε να μελετήσουμε τους εσωτερικούς δακτυλίους και τις κατακόρυφες δομές που εμφανίζουν. Αν και είναι πολύ νωρίς για να έχου-

62

με τελειωτικά αποτελέσματα από την μελέτη των στοιχείων που έστειλε, τα δεδομένα αυτά σίγουρα θα δείξουν τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται οι δακτύλιοι με το πέρασμα του χρόνου. Το Cassini μελέτησε επίσης τις καταιγίδες και διάφορα άλλα ατμοσφαιρικά φαινόμενα του Κρόνου που πάντα γοήτευαν τους επιστήμονες. Στον Κρόνο κάθε τριάντα χρόνια εμφανίζεται μία μεγάλη καταιγίδα, γνωστή με το όνομα Μεγάλη Λευκή Κηλίδα, που καλύπτει ένα μέρος της επιφάνειάς του. Στον βόρειο πόλο του Κρόνου παρατηρήθηκε από τα Voyager ένας μόνιμος εξαγωνικός αεροχείμαρρος, χαρακτηριστικό που επιβεβαιώθηκε και μελετήθηκε από το Cassini. Όπως προέκυψε από τη μελέτη των στοιχείων, που έστειλε το Cassini, αυτός ο εξαγωνικός αεροχείμαρρος διατηρείται λόγω ενός συστήματος ανέμων που πνέουν κάτω απ’ αυτόν σε μικρό σχετικά βά-

θος. Αντίθετα, στον νότιο πόλο ανακαλύφθηκε το 2006 από το Cassini μία καταιγίδα με τη μορφή κυκλώνα, στην οποία διαγράφεται καθαρά το «μάτι του κυκλώνα». Αυτό το γεγονός είναι αξιοσημείωτο διότι εκτός από τη Γη, το μάτι του κυκλώνα δεν είχε παρατηρηθεί σε κανένα άλλο πλανήτη. Τα παραπάνω δεν είναι παρά ένα μικρό μόνο δείγμα της απίστευτης επιστημονικής δουλειάς που έκανε το Cassini στα δεκατρία και πλέον χρόνια που περιφερόταν στο σύστημα του Κρόνου. Όμως εκτός από τα επιστημονικά στοιχεία υπάρχουν και οι φωτογραφίες. Χιλιάδες θαυμάσιες φωτογραφίες, που καθημερινά μετέδιδε στη Γη και οι οποίες μετέφεραν στα έκπληκτα μάτια των κατοίκων της το μυστήριο και την εξωτική ομορφιά ενός αλλόκοτου κόσμου στις άκρες του ηλιακού μας συστήματος. Έχε γειά Cassini. Θα μας λείψεις!

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την Επιστημονική Έρευνα οι στίχοι μου αποτελούν «Δοκίμια και όχι Ποιήματα». Είναι μια «Ιδιόρρυθμη Έκφραση» στο δέος απέναντι στη Φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος. ΑΠΕΙΡΟΧΑΟΤΙΚΗ ΜΟΥ ΟΛΟΓΡΑΦΙΑ O Άλλος Μου Εαυτός Απείρου Κβαντοκυματισμός Ροή Από το Φως !!!

O Άλλος Μου Εαυτός Διαπλανητικός Παλμός Στα Σωθικά Οργασμός O Άλλος Μου Εαυτός Ενέργειας ΑυτοΠροσδιορισμός ΑπειροΣωματιδιακός !!! Ο Άλλος Μου Εαυτός Χαοτικός ΥπερΣχετικιστικός Με To Άπειρο Δεσμός !!!

O Άλλος Μου Εαυτός ΕνεργοΠεδίων Ουρανός Ρίζες O Κεραυνός O Άλλος Μου Εαυτός Κοσμικός Αχός Ψυχής Ολισμός !!!

O Άλλος Μου Εαυτός ΑπειροΒαρυτικός Συμπάντων Αδερφός !!!

O Άλλος Μου Εαυτός Αέναος Διαχρονικός Γεωμετρίας Ειρμός !!!

O Άλλος Μου Εαυτός Απείρου Πλατωνισμός Μαθηματικά Πέρα από το Φως !!! *Γνώθι Σαυτόν Στο Χάος.

63

Ερείπια της οικίας της Κλεοπάτρας.

ΔΗΛΟΣ

Tο ιερό νησί του Απόλλωνα

Σ

τη αρχαία Δήλο υπήρχαν τρεις αγορές, όλες εκτός του ιερού του Απόλλωνα: • Η Αγορά των Δηλίων: Ήταν μια πλατεία περίπου τραπεζοειδούς σχήματος, με στοές στην ανατολική, βόρεια και νότια πλευρά. Μια απλή στοά στη νότια πλευρά χτίστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. Στην υπαίθρια πλατεία υπήρχαν βάσεις και εξέδρες με αγάλματα και ένας δρόος οδηγούσε στη νότια πλευρά.

• Το πρώτο δείγμα της ακμής της Δήλου επί ρωμαϊκής εποχής που συναντά ο σύγχρονος επισκέπτης της Δήλου, είνα τα ερείπια της λεγομένης Αγοράς των Κομπεταλιαστών, έργο του 2ου π.Χ. αιώνα. Οι Κομπεταλιαστές ήταν ένωση Ρωμαίων απε-

64

Του Μαρίνου Τσάμη λεύθερων και δούλων. Στο χώρο αυτό είχαν εγκατασταθεί έμποροι από την Ιταλία, οργανωμένοι σε συλλόγους υπό την προστασία κάποιου θεού. Η αγορά των Κπμπεταλιστών ήταν μια μεγάλη πλατεία περιτριγυρισμένη από μικρούς ναούς, και κάθε λογής καταστήματα, μερικά από τα οποία έχουν αναστηλωθεί.

• Η Αγορά των Ιταλών: Χτίστηκε κοντά στο Λητώο, περί το τέλος του 2ου αιώνα π.Χ., την ίδια εποχή με την Αγορά των Κομπεταλιαστών. Εϊχε σχήμα τετράγωνο, με διαστάσεις 48 Χ 60 μέτρων. Η αγορά περιβάλλεται σε όλες τις πλευρές από διάφορες κατασκευές που προς τον εσωτερικό χώρο απολύγουν σε κιονοστοιχία. Το σχηματιζόμενο περιστύλιο οριοθε-

τεί ένα μεγάλo υπαίθριο χώρο. Επάνω από την κιονοστοιχία υπήρχε και δεύτερη με τετράγωνες παραστάδες., ώστε όλα τα δωμάτια του δεύτερου ορόφου έβλεπαν σε εξόστη. Στις δύο πλευρές υπήρχαν καταστήματα με είσοδο από τον δρόμο. Στη βορειοδυτική γωνία υπήρχαν λουτρά. Ο ναός της Ήρας χτίστηκε νοτιοανατολικά του ιερού του Απόλλωνα, στις παρυφές του Κύνθου. Ο ναός χτίστηκε σε άνδηρο που στηρίζεται σε μακρύ πολυγωνικό τοίχο στη δυτική πλευρά. Είχε περίβολο και βωμό εκτός περιβόλου, προς τα ανατολικά. Ο ναός, που χτίστηκε περί το 500 π.Χ. αποτελείται από σηκό και πρόναο με δύο δωρικούς κίωνες μεταξύ των παραστάδων.

ΜΕΡΟΣ Γ΄ Ένα σπουδαίο ανάθημα των Ναξίων, τον 7ο π.Χ.αιώνα, είναι τα λιοντάρια, από ναξιώτικο μάρμαρο, που στέκονται στη σειρά δυτικά της Ιερής Λίμνης. Πρέπει να ήταν συνολικά 16 ή 17 λέοντες, στημένοι σε ισοπεδομένο άνδηρο. Είναι μισοκαθισμένοι στα πίσω σκέλη και φαίνεται να ατενίζουν προς τον τόπο που η Λητώ γέννησε τον Απόλλωνα. Με την πάροδο των αιώνων ο άνεμος και η υγρασία της θάλασσας ήταν οι αιτίες που το μάρμαρο διαβρόθηκε. Επιπλέον υπήρξαν και λεηλασίες, μία των οποίων ήταν του Μοροζίνη, που πήρε ένα λιοντάρι ακέφαλο και το μετέφερε στη Βενετία, για να κοσμεί τον ναύσταθμό της, μαζί με το Λεοντέρι του Πειραιά. Σήμερα έχουν διασωθεί 5 λέοντες, που κοσμούν το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Τα μαρμαρινα λιοντάρια που σήμερα βλέπουμε στο δρόμο των λεόντων είναι απομιμήσεις. Με την επέκταση της πόλης κατά την ελληνιστική περίοδο, δημιουργήθηκαν διάφοροι ναοί και οικοδομές μακριά από ιερό του Απόλλωνα. Χαρακτηριστηκό είναι τo Ιερό του Ηρακλή, στη δυτική πλευρά του Κύνθου, γνωστό ως «άντρο». Το ιερό διαμορφώνε-

ται σε μια μορφή του βράχου και έχει δίριχτη στέγη από γρανιτένιες πλάκες. Στη μέση της σπηλιάς δέσποζε το άγαλμα του Ηρακλή, μπροστά από τη σπηλιά υπήρχε βωμός και στην είσοδο του ιερού βόθρος για τις θυσίες.

ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΙΕΡΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ

Στη δυτική πλαγιά του Κύνθου υπάρχουν ταα μεγαλύτερα ιερά των ξένων θεών, που εισάγονται στη Δήλο από ξένους που κατακλίζουν το νησί. Στο πλάτεμα του Ηραίου υπάρχει τι ιερό του Σεραπίου Γ’ και , ο ναός του Σεράπιδος που αποτελείται από με σηκό και πρόναο, με 4 κίονες στη πρόσοψη. Ανατολικά του βρίσκεται ο ναός της Ίσιδος, που σήμερα έχει αναστηλωθεί. Είναι δωρικός με δύο κίονες ανάμεσα στις παρστάδες, τον οποίο οι Αθηναίοι επισκεύασαν το 135 π.Χ. και έγραψαν στο εποιστύλιο «Ο ΔΗΜΟΣ Ο ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΙΣΙΔΙ». Στο αέτωμα του ναού υπάρχει ακέφαλη προτομή που πιθανότατα να συμβολίζει τον Ήλιο. Αργότερα τοποθετήθηκε στο βάθος του σηκού τοποθετήθηκε το άγαλμα της Ίσιδος, το οποίο έχει διασωθεί ακροτηριασμένο. Πλησίον του ναού της Ίσιδος υπήρ-

χε μικρός ναός με πρόναο, αφιερωμένος στους Άνουβι, Σέραπι και Ίσιδα. Βορειότερα σε μεγάλης έκτασης ιερό λατρευόταν θεότητες της Συρίας, Ατάργατις και Άδαδος. Από το δυτικό πρόπυλο του ιερού των Συρίων ένας κλιμακωτός δρόμος οδηγούσε στον Ινωπό. Σε σημείο όπου ο χείμαρος ακολουθώντας τη διαμόρφωση του εδάφους, κυλάει μεταξύ δύο λόφων σε μια χαράδρα που πλαταίνει ώστε να σχηματίζεται μια μικρή λήμνη. Εκεί, τον 3ο π.Χ.αιώνα κατασκευάστηκε μια δεξαμενή, διαστάσεων 43 Χ 10 μέτρω, με 22 μαρμάρινα σκαλιά για την άντληση νερού. Πλησίον της δεξαμενής υπήρχαν 2 παλαιότερα Σεραπεία: το Σεραπείο Β’ και το Σεραπείο Α’. Σε ένα μικρό κίονα βρέθηκε επιγραφή με το ιστορικο της εισαγωγής της λατρείας του Σεράπιδος στη Δήλο. Το Σαμοθρακείο βρησκόταν απέναντι από τη δεξαμενή του Ινωπού. Ήταν ο ναός των Καβείρων, των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης, που ταυτίστηκαν με τους Διόσκουρους. Είχε πρόσοψη στα ανατολικά κα 4 δωρικούς κίονες στον πρόδομο και ο σηκός είχε περισσότερο πλάτος παρά μήκος.

Αναπαράσταση της οικίας της Κλεοπάτρας.

65

Δήλος Το ιερό νησί του Απόλλωνα Ερείπια του ναού της Ίσιδος.

Στην ανατολική παραλία του νησιού υπήρχε η Συναγωγή. Ένα μεγάλο κτήριο, με πολλές αίθουσες, σε μια από τις οποίες υπήρχε στη μέση θρόνος και θρανία γύρω του. Περί τα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα, η Ιουδαϊκή κοινότητα πρέπει να ήλθε στη Δήλο, η συναγωγή να κτίστηκε έναν αιώνα αργότερα και να παρέμεινε σε λειτουργία μέχρι τον 2ο μ.Χ. αιώνα.

ΟΙ ΠΑΛΑΙΣΤΡΕΣ

Για την εξυπηρέτηση αθλητικπών σκοπών υπήρχαν κοντά στην Ιερή Λίμνη δύο παλαίστρες. Παλαιότερη είναι η Παλαίστρα της Λίμνης, στην οποία έγιναν πολλές μετασκευές, αλλά η τελική μορφή της περιλαμβάνει πολλές αίθουσες στις πλευρές και στο κέντρο μια αυλή με δεξαμενή στη μέση. Η νεότερη παλαίστρα κτίστηκε τον 2ο π.Χ. αιώνα και ήταν ένα μεγάλο τετράγωνο οικοδόμημα με είσοδο στα δυτικά. Στη μέση υπήρχε τετράγωνη υπαίθρια αυλή, περιβαλόμενη από στοές με γρανιτένιους κίονες και με υπόγεια δεξαμενή στο κέντρο της.

ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΑΔΙΟ

Το Γυμνάσιο και το Στάδιο συμπλήρωναν τα αθλητικά οικοδομήματα. Και τα δύο βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά του νησιού. Το γυμνάσιο κτίστηκε στις αρχές του 3οι π.Χ. αιώνα και ήταν μια μεγάλη τετράγωνη υπαίθρια αυλή με περιστύλιο 13 κιόνων σε κάθε πλευρά,

66

στο βάθος του οποίου στις 3 πλευρές σχηματίζονταν δωμάτια, εκτός της δυτικής πλευράς που υπήρχε μόνο τοίχος. Στην είσοδο που ήταν από τη νότια πλευρά υπήρχε προθάλαμος με θρανία. Ήταν τόπος συνάντησης των αθλητών, το Εφηβείο ή η Εξέδρα. Στη βορειοανατολική γωνία του Γυμνασίου. Αρχίζει ο Ξυστός, μια μακρόστενη στοά που καταλήγει σε αψίδα. Ο μακρύς τοίχος του Ξυστού στηριζόταν στο Στάδιο, το οποίο είχε μήκος 182 μέτρα και είχε κτιστεί το 274 π.Χ. Για τους κριτές υπήρχε εξέδρα με 4 σκαλιά, στην ανατολική πλευρά του Σταδίου. Καθίσματα των θεατών σώζονται στη δυτική πλευρά.

ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Με την ανάπτυξη της Δήλου αναπτύχθηκαν στο νησί πολλές συνοικίες που καταλάμβαναν τον γύρω από το ιερό χώρο και ακόμα μακρύτρα. Οι πιο γνωστές, με τα σημερινά συμβατικά τους ονόματα ήταν οι συνοικία του Λόφου, του Ινωπού, του Θεάτρου, του Σταδίου, της Λίμνης. Στη συνοικία του Θεάτρου δεσπόζει το Θέατρο, χτισμένο στη δυτική πλαγιά του Κύνθου, πριν το τέλος του 3ου π.Χ. αιώνα. Το κοίλον του θεάτρου χωριζόταν οριζόντια σε δύο μέρη με ένα διάδρομο, το διάζωμα. Το κατώτερο είχε 26 βαθμιδωτά καθίσματα και το ανώτερο 17, όλο δε το θέαυτρο μπορούσε να περιλάβει 5.500 θεατές. Μετά την κυκλική ορχίστρα

υπήρχε η σκηνή, ένα ορθογώνιο κτήσμα, διαστάσεων 15,35x6,22 μέτρων στν ανατολική πλευρά της σκηνής υπήρχε το προσκήνιο, στο οποίο κατά την ελληνιστική περίοδο έπαιζαν οι ηθοποιοί. Υπήρχε και δεύτερος όροφος με εξόστη, το λογείον και στο οποίο εμφανίζονταν ηθοποιοί. Πιθανόν να υπύρχε και τρίτος όροφος, το θεολογείο, για να εμφανίζονται οι θεοί. Δυτικά του θεάτρου είχε δημιουργηθεί, επίσης τον 3ο π.Χ. αιώνα, μια δεξαμενή, εσωτερικών διαστάσεων 22,50χ2 μέτρων, για τη συγκέντρωση του νερού της βροχής από την ορχήστρα του θεάτρου. Ήταν χωρισμένη σε 9 τμήματα και μεγάλα τόξα στήριζαν τη στέγη, η οποία δεν έχει διασωθεί. Στο αρχαίο θέατρο γνώρισε ημέρες δόξας επί τέσσερις περίπου αιώνες, με αξιολογότατες παραστάσεις, αλλά και με μουσικούς αγώνες κάθε τέσσερα χρόνια, στο πλαίσιο των Δηλίων. Ηταν αναπόφευκτο να ακολουθήσει τη μοιραία παρακμή όλου του νησιού. Στα χρόνια που ακολούθησαν λεηλατήθηκε άγρια, όχι μόνο από τους επισκέπτες της Δήλου, αλλά και από τους ίδιους τους κατοίκους, που μετέφεραν κομμάτια του, ακόμη και τους πέτρινους θρόνους των επισήμων, στα σπίτια τους.

ΟΙ ΛΑΜΠΡΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Η αρχιτεκτονική των κατοικιών και των ιδιωτικών κτισμάτων είναι από τις ωραιότερες της Ελληνιστικής περιόδου. Οι κατοικίες στη Δήλο αναπτύχθηκαν τον 2ο και 1ο π.Χ.αιώνα. Το κέντρο της κατοικίας ήταν η αυλή, γύρω από τον οποίο αναπτήσσονταν οι διάφοροι χώροι. Το σπίτι είχε μία ή περισσότερες πόρτες, κανένα όμως παράθυρο στους εξωτερικούς τοίχους. Γενικά όλες οι ιδιωτικές οικοδομές ήταν ισόγειες με λίγες μόνο εξαιρέσεις όπως το σπίτι του Ερμή που σώζεται σε τρεις ορόφους. Γύρω από αυτό το σχέδιο παρατηρούνται πολλές παραλλαγές. Αντικρίζοντας σήμερα τα ερείπια πολλών κατοικιών της Δήλου, μπορούμε να κανανοήσουμε τον ολούτο και πολιτισμό που υπήρχε στην περίοδο ακμής της νήσου. Αξίζει να αναφερθούμε σε μερικές χαρακτηριστικές κατοικίες. Στη συνοικία του Θεάτρου συναντάμε την οικία του Διονύσου, του

ΜΕΡΟΣ Γ΄ 2ου π.Χ. αιώνα. Εντυποσιάζει το μεγάλο ψηφιδωτό, ελληνιστικής περιόδου, που καλύπτει την υπόγεια στέρνα, ένα μωσαϊκό με μια εκπληκτική απεικόνιση του θεού Διόνυσου, εξ ου και το όνομα της κατοικίας, που παριστάνεται με φτερά, στεφανωμένος με κισσό, με τσαμπιά σταφύλια να κρέμονται από τον λαιμό του, καθισμένος στην πλάτη άγριου πάνθηρα και κρατώντας στο δεξί του χέρι ένα δόρυ. Γύρω από το ψηφιδωτό υψώνονται κίονες που φτάνουν τα πεντέμισι περίπου μέτρα. Απέναντι ακριβώς από την οικία του Διονύσου υπάρχει η οικία της Κλεοπάτρας ή της Κλεοπάτρας και του Διοσκουρίδη. Ήταν η κατοικία δύο πλούσιων Αθηναίων που ονομάστηκε έτσι από τα δύο ακέφαλα αγάλματα του ζευγαριού που βρέθηκαν εδώ (138/7 π.Χ.). Κοντά στο θέατρο, υπάρχει η Οικία της Τρίαινας, ένα εντυπωσιακό συγκρότημα με ανισοϋψείς στοές που στηρίζονται σε μια σειρά από κίονες και επιστύλια. Τα επιστύλια στολίζουν ανάγλυφες κεφαλές ταύρων και λεόντων (οι περισσότερες, μάλιστα, είναι και πολύ καλά διατηρημένες). Στο δάπεδο ενός από τα δωμάτια βρίσκεται ένα μωσαϊκό που αναπαριστά τρίαινα, από την οποία πήρε το όνομά της η κατοικία. Προς τη νότια πλευρά του Κύνθου, υπάρχουν άλλες δύο οικίες με περίτεχνα ψηφιδωτά. Η πρώτη είναι η οικία των Προσωπείων, που πιθανότατα ανήκε σε κάποιον θεατρικό επιχειρηματία της εποχής, και η δεύτερη η οικία των Δελφινιών, μάλλον ιδιοκτησίας κάποιου πλοιοκτήτη, αν κρίνει κανείς από τα δελφίνια που στολίζουν τα ψηφιδωτά των δαπέδων.. Άλλεςς αξιόλογες κατοικίες είναι στο δρόμο προς τον Κύνθο η οικία του Ερμή, στη συνοικία του Ινωπού η οικία του Ινωπού και στη συνοικία του λόφου η οικία του Λόφου και η οικία του Διαδούμενου.

ΤΑ ΔΗΛΙΑ

Τα Δήλια είναι η επίσημη γιορτή των κατολικωνβτης Δήλου, που διοργανώνονταν κάθε 5 χρόνια, προς τιμήν του Δηλίου Απόλλωνα, αλλά και της Λητούς και Αρτέμιιδος. Ο Θουκυδίδης γράφει ότι στη Δήλο γινόταν αρχικά μεγάλο πανηγύρι με γυμνικούς και μουσικούς αγώνες.

Σύμπλεγμα Αφροδίτης και Πανός.

Αργότερα οι γυμνικοί και οι μουσικοί αγώνες καταργήθηκαν μαζί με τιςάλλες εκδηλώσεις. Διατηρήθηκαν όμως οι χοροί, που έστελναν εκεί οι νησιώτες και οι Αθηναίοι. Μετά την κάθαρση του νησιού, το 426 π. Χ., οι Αθηναίοι αναδιοργάνωσαν τη γιορτή, δίνοντάς της καινούργια λαμπρότητα. Τότε καθιερώθηκαν και ιππικοί αγώνες. Εποχή διεξαγογής των Δηλίων ήταν ο ιερός μήνας του δηλιακού ημερολογίου, ο οποίος πιθανόν να αντιστοιχούσε με τον Αττικό μήνα «Ανθεστηριώνα» (μέσα Ιανουαρίου-μέσα Φεβρουαρίου). Τότε έφταναν στο ιερό νησί και οι θεωρίες (πρεσβίες) των ξένων πόλεων που προσέδιδαν μεγαλοπρέπεια στη γιορτή. Στον Απόλλωνα είχαν αποδοθεί τόσες ιδιότητες, όσες κανένας άλλος θεός δεν διέθετε. Ήταν ο θεός του φωτός, της παγκόσμιας αρμονίας, της μουσικής, της μαντικής και το ιερό του στη Δήλο, μαζί με το ιερό

των Δελφών αποτέλεσε σημείο αναφοράς και συνάντησης όλων των Ελληνικών φυλών. Ο Δήλιος Απόλλωνας ήταν κατ’ εξοχήν ιωνικός θεός και οι ιωνικές πόλεις αναγνώριζαν τη Δήλο για θρησκευτικό τους κέντρο και ο Πύθιος κατ’εξοχήν δωρικός Μια θεότητα που ένωνε σε κοινή πίστη όλους τους Έλληνες. Σήμερα ολόκληρο το ιερό νησί θεωρείται αρχαιλογικός χώρος και μάλιστα από τους σπουδαιότερους παγκοσμίως. H παραμονή στο νησί απαγορεύεται μετά τη δύση του ήλιου. Ακόμα και οι εργαζόμενοι στον αρχαιολογικό χώρο τον εγκαταλείπουν και διανυκτερεύουν στη Μύκονο. Η Δήλος και η Ρήνεια ανήκουν στον Δήμο Μυκόνου. Οι Μυκονιάτες ξεχωρίζουν τις δύο Δήλες, σε «Μικρές», την ιερή Δήλο και τις «Μεγάλες», τη Ρήνεια. Η πρόσβαση στο νησί του Απόλλωνα γίνεται με καϊκι από τη Μύκονο.

67

By Captain Malcolm MacKenzie

My Home Town I was raised in the port town of Holyhead on Holy Island – off the coast of the Welsh Isle of Anglesey in the Irish Sea. Long ago, a Welsh poet wrote with feeling ‘Cursed is the man who loves not the land that raised him’. As I get older my appreciation for my childhood on Holy Island increases. It really was a splendid place in which to have been raised. I lived there as a foreigner for my father came from the Isle of Tiree in the Scottish Hebrides and my mother was a South Australian farmer’s daughter – a man who described himself as being a “pasturlist and grazier”. There was nothing of Anglesey in my family background. Our family only lived there as my father had been appointed by the head office of the London Midland and Scottish Railway Company (the LMS) as the port’s harbour master and superintendent of shipping – for the port and its ferries were owned and managed by the LMS.

A

nglesey was a Welsh county and a parliamentary electorate. The county comprised two adjacent islands – the Isle of Anglesey and Holy Island; Whilst Anglesey is very much the bigger, Holyhead is on Holy Island: with a population of about twelve thousand, it was much the biggest town in the county. Anglesey is known by the Welsh as being the “Mother of Wales” for it is so strongly connected with the Welsh culture and tradition.

Even today over a half the school

68

age children of Holyhead are fluent in Welsh and use the language as their mother tongue with great pride. Whilst Anglesey is intensely and well farmed, it was best known as being the home of seamen. So many Holyhead men sailed for Holt’s Blue Funnel Line out of Liverpool, once one of Britain’s greatest shipping lines, that it was called the ‘North Wales Navy’. Many ships went to sea with every man aboard named Williams or Jones – the commonest surnames in the county

A few years ago I was attending an Athens meeting of the Institute of Chartered Shipbrokers. It was an international meeting called to address the Institute’s worldwide development; all the Institute’s main branches, from right around the world, were represented. The Australian and New Zealand delegate was quite vociferous so that, at our coffee break, I asked him if he had been born in the Antipodes or if he was another ‘blown away’ Brit who had emigrated. He gave

My Home Town me a smile as he told me he’d come from Rhosneigr – believing the thought would reduce me to silence as it is such a small village on the southern coast of Anglesey. So he was amused when I told him that I too was from Anglesey but from Holyheasd – where he’d had his schooling. The delegate from South Africa was listening to this exchange carefully and took the opportunity to intervene by telling us that he was from “Four Mile Bridge” a small village on the old road from Holyhead to Rhosneigr and he too had attended the Holyhead school.

Anglesey was a great place for breeding seamen for world trade. It also had its ship-owners. My bed room window looked across a small field on to a mansion set on a knoll. It had been built by the local ship owner Sir Percy Thomas; though he still lived nearby, he was of a great age. This mansion had been built as the head office of the Cambrian Steamship Company with liner services from Britain to South America and South Africa.

And just a few houses down our road is the home of Captain Meade – once senior master of the Irish Sea railway ferries. His son John developed a business in Holyhead as a ship chandler for local yachtsmen into what must, by now, be numerically Britain’s biggest shipping line –Holyhead Towing. It has some 50 deep sea vessels, mostly tugs, at work around Britain, in Europe and Africa, in the Falklands and in the Caspian Sea. One of Holyhead’s tugs, the Anglesey named ‘AFON CEFNI’, attended the righting, refloating and towage of the wrecked ‘COSTA CONCORDIA’.

A clergyman visiting Holyhead in 1870 wrote to his home in England to complain that he had not been able to find a Holyhead man who could tell him how to get from Holyhead to Rhosneigr – just twelve miles away.

The local men had never made that long journey and simply had no idea.

Yet every man he had asked could readily identify the main lighthouses and headlands all the way from Liverpool to Yokohama.

A curious claim made for Holyhead is that in World War I (1914-1918), the men of the town were awarded more medals for gallantry, in the face of the enemy, per head of population than

any other town in the entire British Empire, One of them, a local doctor, was even awarded a Victoria Cross, Britain’ highest award for bravery, for attending injured men between the front lines in Flanders of the warring armies. And still more curiously, having been so recognized in WWI, the town repeated the performance in World War II (1939-1945) when another Holyhead man was also awarded a VC for being in action whilst sailing aboard one of the Royal Navy’s decoy ships against the U-Boats that

any letter box in London before 6PM would be hand-delivered at any address in Dublin by 8AM the following day and vice versa. Not even modern airlines and courier mail services can match that standard of service. All this mail was sorted for hand distribution aboard the night express trains en route. The ships sailed at night in all weathers frequently using their full power to achieve 25 knots, burning a ton of coal for every mile steamed. This need for speed was recently marked by the scrapping of the ‘STENA EXPLORER’ –

were deliberately exposed to being sunk by the enemy submarines in the hope they could sink them by gunfire even as their own ship sank.

Holyhead is most famous for its ferry services to Ireland. The town is on the direct route from London to Dublin and when Dublin was the second city, after London, of the old British Empire this route was of significance to the British economy.

Eventually Dublin was supplanted in this economic importance by Bombay but the importance of the route remained a national priority. Holyhead port developed and, by 1880, it was ready to meet this demand. Since then Holyhead has usually been the home port of some of the fastest and biggest ferries in service – worldwide.

As a boy I can well remember sailing aboard the express ferries ‘CAMBRIA’ and ‘HIBERNIA’. They has been commissioned in 1921 to serve the route so that any letter posted at

a 40 knot passenger and heavy vehicle ferry especially built for the service. To obtain employment, as just a 3rd Officer in the LMS service, all applicants had to be under 27 years of age and hold a foreign-going master’s certificate.

It was only with the introduction of the ferry “ST COLUMBA” (1970-1991), subsequently well known in Piraeus as the “AGIA APHRODITE” (1997-2007), that her master took the decision of refusing to sail one night into a whole gale as it would shake up the passengers to no good purpose, might damage the cargo of vehicles and expose the ship to needless danger.

It was the first missed sailing since the advent of the paddle wheelers.

Whilst his decision was upheld by the management, Holyhead was aghast at the reality that one of their ferries should stay in port owning to the weather. Whatever next? What was the town coming to? Were these Holyhead men real seamen?

69

Του Κώστα Γ. Τσάμη

Τερτίπια της μοίρας...

Τ

ο διεθνές αεροδρόμιο Ελ Βενιζέλος έσφυζε από ζωή. Χιλιάδες άνθρωποι αναχωρούσαν ενώ πολύ περισσότεροι έφταναν, με συνεχείς πτήσεις από όλες τις χώρες της Ευρώπης και ολόκληρου του κόσμου. Οι πτήσεις τσάρτερ “κουβαλούσαν” το ανθρώπινο φορτίο τους, χωρίς σταματημό. Μέσα Ιουλίου και η Ελλάδα βρισκόταν στο κέντρο της τουριστικής της περιόδου, πράγμα που αποτελούσε ισχυρό μαγνήτη για τους τουρίστες της υφηλίου. Τα υπέροχα νησιά της, αλλά και η ενδοχώρα ήταν όλα πολυδιαφημισμένα από τους επαγγελματίες του τουρισμού, αλλά και από τους ίδιους τους επισκέπτες που είχαν την τύχη να την επισκεφτούν τα προηγούμενα χρόνια. Ο Νίκος παρέλαβε το βαλιτσάκι του από τον κυλιόμενο διάδρομο και προχώρησε προς το πάρκινγκ να πάρει το αυτοκίνητό του. Επαγγελματικές υποχρεώσεις τον υποχρέωσαν να κάνει ένα ταξίδι τριών ημερών στο Λονδίνο, γι αυτό είχε παρκάρει το αυτοκίνητό του στο γκαράζ του αεροδρομίου. Πλήρωσε στο κιόσκι της εισόδου και πήρε την μαύρη τετρακίνητη BMW του από το μέρος που την είχε παρκάρει. Ήταν κατενθουσιασμένος. Είχε πετύχει μια συμφωνία για την

70

αγορά τριών καραβιών σε τιμή ευκαιρίας, μια συμφωνία που θα απέφερε πολλά κέρδη στην εταιρεία του πατέρα του που, σαν μοναχογιός ήταν και συνεταίρος. Μία βαθύπλουτη οικογένεια πολύ χαμηλού προφίλ, που αντλούσε τα τεράστια πλούτη της από τα καράβια που ταξίδευαν, για λογαριασμό της, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Ο Νίκος είχε τελειώσει οικονομικά στο Λονδίνο και ήταν ο διαχειριστής των οικονομικών της εταιρείας. Είκοσι οκτώ, μόλις, ετών ήταν περιζήτητος γαμπρός σε όλη την εφοπλιστική οικογένεια, όχι μόνο για την περιουσία του, που ήταν αμέτρητη, αλλά και για τη σοβαρότητα στη δουλειά του και την παντελή απουσία σκανδάλων στη ζωή του. Οι γυναίκες του κύκλου του τον κυνηγούσαν επειδή γνώριζαν ποιος ήταν, τι κουβαλούσε πίσω του, αλλά και για το παρουσιαστικό του. Ψηλός, γύρω στο ένα και ενενήντα, μελαχρινός με άψογο κορμί, ήταν το όνειρο για κάθε γυναίκα σε ηλικία γάμου. Στο σπίτι τους στην Εκάλη τον περίμεναν οι δικοί του. Πεινούσε σαν λύκος και ήταν αφάνταστα κουρασμένος. Όταν έφτασε, ή ώρα ήταν οκτώ και μισή και ήταν μέρα ακόμα. «Θα κάνω ένα μπάνιο και θα τα πούμε στο τραπέζι». Είπε

στον πατέρα του και χάθηκε στην κρεβατοκάμαρά του που είχε το δικό της λουτρό. Οι γονείς του, ο Χρήστος και η Μαρία Μαράτου, λίγο πάνω από τα πενήντα και οι δύο, διατηρούσαν ακόμα τη φόρμα που είχαν στα τριάντα. Η συχνή ενασχόλησή τους με το τένις, τους διατηρούσε σε φόρμα, με τη μητέρα του να παραμένει όμορφη και με κορμί που θα μπορούσε να παίξει ρόλο μανεκέν σε επίδειξη γυναικείων ρούχων. Όταν επέστρεψε φρεσκαρισμένος από το μπάνιο, το φαγητό είχε μόλις σερβιριστεί. Κατά τη διάρκεια του δείπνου εξήγησε τα πάντα στον πατέρα του, που τον άκουγε και τον χαιρόταν. Με την κουβέντα δεν κατάλαβαν για πότε πέρασε η ώρα και πήγε δώδεκα. Ο Νίκος σηκώθηκε με ένα μεγάλο χασμουρητό. «Εμένα με συγχωρείτε, αλλά θα πάω για ύπνο. Είμαι πτώμα στην κούραση!» «Θα έρθεις αύριο μαζί μας στο νησί Νίκο;» Ήταν η μητέρα του που τον ρώτησε. Σκέφτηκε για λίγο. «Εντάξει μαμά. Θα έρθω μαζί σας. Μόνο μη με ξυπνήσετε νωρίς. Θέλω να κοιμηθώ λίγο περισσότερο». Δεν είχαν κανένα λόγο να βιαστούν αφού θα πήγαιναν με το δικό τους κότερο, το καμάρι του πατέρα του, το, εξήντα μέτρων, ταχύπλοο που είχε αγοραστεί πριν από δύο

Τερτίπια της μοίρας… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

χρόνια. Το “σπίτι” τους στην Πάρο, τους περίμενε πλήρως εξοπλισμένο και με το προσωπικό πάντα σε ετοιμότητα, χειμώνα καλοκαίρι, να εξυπηρετήσει την οποιαδήποτε ξαφνική άφιξη οποιουδήποτε μέλους της οικογένειας. Όταν λέμε σπίτι, βέβαια, εννοούμε ένα οικοδόμημα με έξι κρεβατοκάμαρες, η κάθε μία με το μπάνιο της, με τεράστια σαλόνια και χώρους υποδοχής, ενώ στο οικόπεδο των δέκα στρεμμάτων υπήρχαν, η πισίνα και δύο τερέν τένις όπου οι γονείς του Νίκου, αλλά και ο ίδιος συμμετείχαν σε φιλικά τουρνουά με τους καλεσμένους τους. Στο χτίσιμο του ‘’σπιτιού’’ δόθηκε εντολή, από τον πατέρα του Νίκου στους μηχανικούς, να μην πειραχτεί ο χώρος, με δύο λόγια να φροντίσουν ώστε το ακίνητο που έχτιζαν να μην αποτελεί παραφωνία στο περιβάλλον. Πράγματι, όταν τελείωσαν με το χτίσιμο, αυτό που έφτιαξαν αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του νησιού. Είχαν ήδη τρεις μέρες στο νησί όταν ο Νίκος διαπίστωσε κάποιο ελάττωμα στον χειρισμό του κινητού του. Δεν ανησύχησε. Μία επίσκεψη στην αντιπροσωπεία που είχε προμηθευτεί το κινητό θα ήταν αρκετή για να διορθωθεί η βλάβη. Πήρε το μηχανάκι που

είχε στο νησί για τέτοιες δουλειές και σε λίγο βρισκόταν στο μαγαζί. Ντυμένος με σορτσάκι και ένα μπλουζάκι μακό ανακατεύτηκε με τον κόσμο που ήταν εκείνη την ώρα στον ίδιο χώρο με εκείνον. Περνούσε απαρατήρητος, πράγμα που δεν του ήταν δυσάρεστο. Περίμενε υπομονετικά στη σειρά του μέχρι να ελευθερωθεί κάποιος υπάλληλος για να τον εξυπηρετήσει. Μπροστά του μια νέα γυναίκα περίμενε και εκείνη, όταν έχοντας βγάλει το πορτοφολάκι της με τα ψιλά, της έπεσαν μερικά κέρματα στο πάτωμα. Ο Νίκος έσκυψε αμέσως για να την βοηθήσει. Εκείνη έσκυψε μαζί του και τότε, εκείνος, είδε τα ωραιότερα γαλάζια μάτια που είχε δει ποτέ στη ζωή του. Εν τω μεταξύ η κοπελιά είχε κοκκινίσει ενώ προσπάθησε να ψελλίσει ένα συγνώμη που μόλις ακούστηκε. Το κοκκίνισμα, μαζί με τα υπέροχα μάτια, έκαναν ακόμα πιο όμορφο αυτό το υπέροχο πλάσμα που βρισκόταν μπροστά του. Δεν πρέπει να ήταν μεγαλύτερη από είκοσι ετών. «Σας ευχαριστώ πολύ κύριε». Η φωνή της καρφώθηκε κατευθείαν στην καρδιά του. Έπαθε “πλάκα” που λένε οι πιτσιρικάδες. Δεν περίμενε ποτέ να εντυπωσιαστεί τόσο πολύ από μία γυναίκα και μάλιστα σε τόσο λίγο χρόνο. Το Γαλλικό coup de foudre, πήγαινε γάντι στην περίπτωσή του, δηλαδή κατακούτελο χτύπημα. Χαμογέλασε με την αστεία σκέψη του όσο παρέδιδε τα ψιλά που είχε μαζέψει στην κοπέλα που, ενώ δεν έδειχνε τίποτα, είχε εντυπωσιαστεί και εκείνη με το Νίκο. Την είχαν εντυπωσιάσει το παρουσιαστικό, αλλά και η ευγένειά του. Σεμνή από τη φύση της, τον ευχαρίστησε ευχόμενη από μέσα της να προχωρούσε εκείνος τη γνωριμία τους. Ο Νίκος δεν ήταν από τους ανθρώπους που τα “έριχναν” στις γυναίκες. Εδώ όμως το πράγμα διέφερε. Η απόσταση που τους χώριζε ήταν ελάχιστη και έτσι η ευωδιά που τον τύλιγε, από το άρωμά της, ήρθε να προστεθεί στην ομορφιά της με αποτέλεσμα να τον αποτελειώσει. Την κοίταξε σοβαρά και ρώτησε αυτό που του ήρθε στο μυαλό εκείνη τη στιγμή. «Πιστεύετε στη μοίρα δεσποινίς;» Του χαμογέλασε θλιμμένα πριν του απαντήσει. «Αν πιστεύω στη μοίρα; Πιστεύω και πολύ μάλιστα». Ο Νίκος δεν δίστασε καθόλου. «Αφού πιστεύετε και εσείς σαν και μένα τότε, η μοίρα προκάλεσε αυτή τη συνάντηση, τουλάχιστον για μένα. Αυτό πιστεύω». Της έδωσε το χέρι του. «Με λένε Νίκο Μαράτο και χάρηκα πολύ, πάρα πολύ που σας γνώρισα». Του ανταπέδωσε

την χειραψία με το ίδιο θλιμμένο χαμόγελο. «Η μοίρα που πιστεύουμε και οι δύο, καμιά φορά κάνει ανεπίτρεπτο χιούμορ, με αποτέλεσμα να απορρίπτει η ίδια την ύπαρξή της. Το όνομά μου είναι Κατερίνα Χριστοδούλου και ειλικρινά χάρηκα και εγώ που σας γνώρισα». Εν τω μεταξύ είχε έρθει η σειρά της και αναγκαστικά του γύρισε την πλάτη για να συνεννοηθεί με τον υπάλληλο. Τα πολύ παράξενα λόγια της, κέντρισαν αφάνταστα το ενδιαφέρον του. Πρώτη φορά στη ζωή του, αισθανόταν έτσι. Δεν κάθισε να εξυπηρετηθεί όταν τελείωσε η κοπέλα, αλλά την ακολούθησε στην έξοδο. Βγήκαν μαζί στο δρομάκι. Προσπάθησε να την κρατήσει όσο γινόταν περισσότερο κοντά του. «Ξέρω πολύ καλά ότι η μοίρα βοηθάει τους πιστούς της. Είμαι σίγουρος ότι θα βοηθήσει και εμάς να ξανασυναντηθούμε». Το ίδιο θλιμμένο χαμόγελο. «Δεν γίνεται κύριε Μαράτο. Φεύγω αύριο το πρωί γιατί τελείωσε η άδειά μου, όσο για σήμερα είμαι καλεσμένη στο σπίτι της φίλης που με φιλοξενεί. Χάρηκα όμως, πολύ για τη γνωριμία μας». Του γύρισε την πλάτη έτοιμη να φύγει. Καταράστηκε τον εαυτό του που, έτσι όπως ήταν ντυμένος δεν είχε ούτε μία κάρτα μαζί του. Δεν ήθελε να την χάσει γι αυτό τόλμησε να την κρατήσει απαλά από το χέρι. «Πιστεύω ότι η καλή μοίρα που μας έφερε κοντά να σας φωτίσει να μου δώσετε το τηλέφωνό σας». Του χαμογέλασε πάλι, με εκείνο το αινιγματικό χαμόγελο, και απομακρύνθηκε αμίλητη. Έμεινε εκεί να την κοιτάζει μέχρι που έστριψε τη γωνία και εξαφανίστηκε από τα μάτια του. Επέστρεψε στο μαγαζί και ζήτησε να μάθει το τηλέφωνό της από τον υπάλληλο που την εξυπηρέτησε. Όπως ήταν φυσικό δεν πήρε την πληροφορία που ήθελε, του έδωσαν όμως τον πενταψήφιο αριθμό της εταιρείας που έδινε αυτού του είδους τις πληροφορίες. Η βλάβη του κινητού οφειλόταν σε δικό του λάθος χειρισμό και αποκαταστάθηκε αμέσως. Βγήκε από το μαγαζί σκεφτικός. Στο τέλος το πήρε απόφαση και σχημάτισε στο κινητό τον πενταψήφιο αριθμό. Του απάντησαν σχεδόν αμέσως. Τους είπε το όνομα και το επίθετο της “Κατερίνας” και ζήτησε το νούμερο του τηλεφώνου της. Του έδωσαν το νούμερο αλλά εκείνος, θέλοντας να σιγουρευτεί ρώτησε. «Είσαστε σίγουρη δεσποινίς;» «Υπάρχουν και άλλοι Χριστοδούλου κύριέ μου, όμως δεν βρίσκω άλλη Αικατερίνη». Την ευχαρίστησε και σκέφτηκε να την πάρει αμέσως. Αυτό που τον κράτησε

71

ήταν η σκέψη ότι αυτό το τηλεφώνημα θα της ήταν ενόχληση και αυτό δεν το ήθελε καθόλου. Η βιασύνη σ’ αυτή την περίπτωση μπορούσε να αποβεί “μοιραία” για το σκοπό που επεδίωκε. Έβαλε το κινητό στην τσέπη του, καβάλησε το μηχανάκι και κατηφόρισε για την πλατεία. Όλο και κάποιους φιλαράκους θα συναντούσε, για καφέ, ποτό ή οτιδήποτε άλλο έφερνε η νύχτα. Το υπέροχο νησί της προσέφερε περίπου δέκα μέρες διακοπών, τις καλύτερες ίσως διακοπές της ζωής της. Είχε επιστρέψει όμως πριν από τρεις μέρες και μπήκε πάλι στους ρυθμούς της δουλειάς στην τράπεζα. Η Κατερίνα είχε τελειώσει τη Nομική Αθηνών με άριστα. Προχώρησε μέχρι που πήρε και το διδακτορικό της. Όταν τελείωσαν όλες αυτές οι υποχρεώσεις, βρέθηκε να ψάχνει για δουλειά σε ένα εργασιακό περιβάλλον που θύμιζε μεσαίωνα. Τελικά έδωσε εξετάσεις και μέσω ΑΣΕΠ προσλήφθηκε στην Τράπεζα. Ο μισθός της ήταν αστείος για τα δεδομένα της εποχής, αλλά και για το επίπεδο της μόρφωσής της. Έμενε με τους δικούς της και τον αδελφό της που ήταν φοιτητής στο πολυτεχνείο. Τα οικονομικά της οικογένειας, αλλά και τα δικά της, δεν της επέτρεπαν να φύγει από το σπίτι. Ο πατέρας της, είχε μία μικρή βιοτεχνία ετοίμων ενδυμάτων και βρισκόταν, κυριολεκτικά με το “λουκέτο” στο χέρι. Στις καλές εποχές είχε δέκα υπαλλήλους. Σήμερα δούλευαν μόνον αυτός και η γυναίκα του και τους είχαν πνίξει τα χρέη. Ένα μικρό κομπόδεμα που είχαν φυλάξει, εξαφανιζόταν σιγά σιγά. Οι φόροι και τα φέσια στην αγορά φρόντιζαν γι αυτό. Ο μισθός της, μόλις πληρωνόταν, εξαφανιζόταν σχεδόν όλος στο

72

σούπερ μάρκετ για να γεμίσει το σπίτι με τις προμήθειες του μήνα. Αυτές οι σκέψεις τριγύριζαν στο μυαλό της όταν χτύπησε το κινητό της. Στο καντράν, άγνωστο νούμερο. «Ορίστε!» Μικρή παύση και μετά. «Καλημέρα… [δισταγμός] ελπίζω πως δεν ενοχλώ!» Κατά ένα περίεργο τρόπο τον είχε καταλάβει πριν μιλήσει. Η “μοίρα” σκέφτηκε πριν απαντήσει. «Καλημέρα κύριε Μαράτο και δεν ενοχλείτε καθόλου. Είσαστε ακόμα στο νησί;» Η ικανοποίηση που αισθάνθηκε τον αποζημίωσε για την αγωνία που πέρασε μέχρι που άκουσε το ενδιαφέρον της, αν ήταν στο νησί, πράγμα που έδειχνε ότι ήθελε να συνεχιστεί η συνομιλία τους. «Είμαι στην Αθήνα. Με κάλεσαν από το γραφείο για κάτι επείγον και ήρθα αμέσως». Σκέφτηκε ότι δεν έπρεπε να την τρομάξει με τις δραστηριότητές του και συνέχισε. «Μου ανακάλεσαν την άδεια γιατί τα μπλέξανε λιγάκι, και έτσι θα μείνω αρκετές μέρες στην Αθήνα». «Ποιο είναι το αντικείμενό σας κύριε Μαράτο;» Εδώ ήθελε προσοχή! Δεν χρειαζόταν ακόμα να μάθει ποιος είναι. Σίγουρα θα τρόμαζε και θα την έχανε. Απόδιωξε αυτή την άσχημη σκέψη και απάντησε λέγοντας μερικώς την αλήθεια. «Είμαι οικονομολόγος και εργάζομαι σε ένα γραφείο που κάνει οικονομολογικές μελέτες. Εσείς; Αλλά κάνε μου τη χάρη να μιλάμε στον ενικό! Είμαι ο Νίκος και είσαι η Κατερίνα! Γίνεται;» Χαμογέλασε με τον αυθορμητισμό του. «Γίνεται Νίκο, και… εγώ είμαι δικηγόρος και εργάζομαι στην τράπεζα». Συνέχισαν την κουβέντα τους δείχνοντας, ότι το μόνο που δεν περνούσε από το μυαλό τους ήταν, να κλείσουν το τηλέφωνο. Κάθε κουβέντα που αντάλλασαν τους έφερνε

πιο κοντά. Η μοίρα είχε παίξει άριστα το παιχνίδι της. Αυτή η συνομιλία ήταν όαση και για τους δύο, αλλά πολύ περισσότερο για την Κατερίνα που, χτες το βράδυ ο πατέρας της, της εξομολογήθηκε ότι ένας από τους καλύτερους πελάτες του έκλεισε το μαγαζί του, με αποτέλεσμα να μειωθεί και άλλο το εισόδημα της οικογένειας. Αυτή η δυστυχία που απλώθηκε στην Ελλάδα σαν ακρίδα, σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, ήταν ακατανόητη. Γι αυτό η Κατερίνα, μιλώντας μαζί του, αισθάνθηκε σαν να έπαιρνε ανάσα μετά από ασφυξία. Μίλησαν για πολλά αλλά περισσότερο επικεντρώθηκαν στο νησί που εκείνη φιλοξενήθηκε από τη φίλη της. Όπως μιλούσε μαζί του, πέρασαν από το μυαλό της τα φλερτ, αλλά και κάνα δύο περιπετειούλες που είχε ζήσει μέχρι σήμερα και της φάνηκαν παιδιαρίσματα. Εδώ όμως, το αισθανόταν ότι κάτι διαφορετικό παιζόταν, κάτι που δεν γνώριζε μεν αλλά το δέχτηκε, το πίστεψε από την πρώτη ματιά που του έριξε, χωρίς να ξέρει αν θα τον ξαναδεί. Δεν φαντάστηκε ότι μπορεί εκείνος να κυνηγούσε την “οπτασία” που είδε και γνώρισε σε τόσο αντίξοες συνθήκες, γι’ αυτό η έκπληξη και, ας μην κρυβόταν, η χαρά όταν τον άκουσε, γι αυτό και το “ναι” που είπε όταν της ζήτησε να συναντηθούν. Αρνήθηκε την προσφορά του να περάσει να την πάρει από το σπίτι, γι αυτό έδωσαν ραντεβού σε μία καφετέρια, στον Φλοίσβο, στο Παλαιό Φάληρο και μετά από αυτό έκλεισαν, με βαριά καρδιά και οι δύο. Η μοίρα έπλεκε, με το δικό της τρόπο, έναν ερωτικό ιστό γύρω τους. Αυτή η σκέψη, της χάρισε ένα χαμόγελο, την ώρα που ακουμπούσε το κινητό στο γραφείο της. Για

Τερτίπια της μοίρας… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

πρώτη φορά, μέσα στα πέτρινα χρόνια της κρίσης, αισθάνθηκε κάποιαν ανάταση, κάποιο ανθρώπινο αίσθημα. Η καθημερινή αγωνία των γονιών της να ανταπεξέλθουν στις παράλογες απαιτήσεις ενός κράτους υπό κατάρρευση, η δική της αγωνία να τους βοηθάει με ένα μισθό της πλάκας, η κουραστική δουλειά στο νομικό τμήμα της τράπεζας, όλα αυτά απορροφούσαν όλο της το είναι, μέχρι τη στιγμή που τον είδε… Ο Νίκος αποφάσισε να μην πάρει αυτοκίνητο. Τα αυτοκίνητα του σπιτιού ήταν απαγορευτικά για την πρώτη τους συνάντηση. Όλο το απόγευμα βρισκόταν στο γραφείο και διεκπεραίωνε τις δουλειές του. Το ραντεβού τους ήταν για τις οκτώ και μισή. Ένα ταξί τον έφερε στον προορισμό του ένα τέταρτο νωρίτερα. Βρήκε την καφετέρια που του είχε πει, κάθισε σε ένα άδειο τραπέζι και την περίμενε. Περιέφερε το βλέμμα του στην πλατεία ανυπομονώντας να την δει. Όταν εμφανίστηκε μπροστά του τάχασε! Ήταν η ομορφιά προσωποποιημένη, ήταν η ίδια η άνοιξη, ήταν η γυναίκα με κεφαλαία! Οι πελάτες του μαγαζιού, ιδίως οι άντρες, είχαν χαζέψει. Σηκώθηκε και έβαλε τα δύο της χέρια στα δικά του. Το σφίξιμο και των δύο φανέρωσε τη λαχτάρα τους γι αυτή τη συνάντηση. Κοιτάχτηκαν στα μάτια αρκετά πριν ο Νίκος ακουμπήσει απαλά τα χείλη του στα δικά της. Η σκηνή είχε κάτι το εξωπραγματικό. Όλα γίνονταν τελείως φυσιολογικά, λες και έτσι έπρεπε να γίνουν, ακόμα και το φιλί που της έδωσε της φάνηκε τελείως φυσικό. Κάθισαν αμίλητοι. Ο Νίκος δεν είχε πάψει να την κοιτάζει. «Θέλω να σε ρωτήσω πολλά πράγματα και δεν ξέρω από πού να αρχίσω». «Δεν χρειάζεται να ρωτήσεις τίποτα Νίκο. Θα προσπαθήσω να σου πω τα πάντα για μένα και μετά θα ακούσω και τα δικά σου». Και του είπε τελείως επιδερμικά όσα αφορούσαν την ίδια, τίποτα για την οικογένειά της. Το πώς τελείωσε τις σπουδές της, τις εξετάσεις στο ΑΣΕΠ και μετά την πρόσληψή της στην τράπεζα. Έπειτα, πιστεύοντας ότι και εκείνος τραβούσε το ίδιο κουπί με όλους τους Έλληνες, του εκμυστηρεύτηκε την αμοιβή της στην τράπεζα. «Το πιστεύεις ότι παίρνω οκτακόσια ευρώ και θεωρούμαι υψηλόμισθη;» Γέλασαν και οι δύο με την παρατήρησή της. «Εσύ Νίκο, πως τα πας με την εργοδοσία σου;» Τι της λένε τώρα για να μην τρομάξει; «Εγώ Κατερίνα μου έχω πέσει σε πολύ καλό εργοδότη και αμείβομαι πολύ καλά». Τίποτα ουσιαστικό, αλλά συνάμα και μισή αλήθεια, αφού

υποτίθεται ότι ο πατέρας του ήταν ο εργοδότης του. Δεν ξαναμίλησαν γι αυτό το θέμα που ήταν εκτός πραγματικότητας, αυτή ειδικά τη στιγμή που πετούσαν κυριολεκτικά στα σύννεφα, που δεν είχαν μάτια παρά μόνο ο ένας για τον άλλον. Έσφιξε πάλι το χέρι της σε μία κίνηση επιβεβαίωσης, ότι δηλαδή ήταν εκεί μαζί του και θα έμενε. Ένα άϋλο πλέγμα τυλιγόταν σιγά σιγά γύρω τους, γύρω από αυτούς που και οι δύο πίστευαν ότι το να ερωτευτείς, είναι αναχρονιστικό, είναι ουτοπία και το αποτέλεσμα ήταν να ερωτευτούν ο ένας τον άλλον με εκείνο τον έρωτα που… δεν πίστευαν και πολλές φορές ειρωνεύονταν. Του ανταπέδωσε το σφίξιμο στο χέρι και του είπε δύο μόνο κουβέντες. «Εδώ είμαι…». Ο μήνας που πέρασε από την πρώ-

που γνώρισε στην αγκαλιά του ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Τα πάντα πλέον ήρθαν σε δεύτερη μοίρα. Ο Νίκος είχε την αποκλειστικότητα στη σκέψη της. Εκείνος εν τω μεταξύ, είχε ξεσκαλίσει όλα τα της οικογενείας της. Ο πατέρας της βρισκόταν σε πολύ άσχημη θέση οικονομικά. Το σπίτι που έμεναν στο Παλαιό Φάληρο κινδύνευε να βγει σε πλειστηριασμό. Η βιοτεχνία τους βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού. Κάτι έπρεπε να κάνει! Έπρεπε, από τη μία να σώσει την αγαπημένη του από μια τέτοια στενοχώρια και από την άλλη να μη τον πάρουν χαμπάρι. Μετά από πολύ σκέψη κατέληξε σε ένα φίλο της οικογένειάς του που ασχολείτο με εισαγωγές εξαγωγές. Ο ίδιος ο Νίκος τον είχε βοηθήσει να γίνει εφοπλιστής. Του εξήγησε τι τον ήθελε και εκείνος έβαλε

τη τους συνάντηση ήταν ο καλύτερος μήνας της ζωής τους. Ο Νίκος δεν επέστρεψε στο νησί. Έμεινε στην Αθήνα κοντά στην αγαπημένη του πια, αφού του ήταν αδύνατο να την αποχωριστεί έστω και για λίγο και ήταν αμοιβαίο. Η Κατερίνα δεν έβλεπε την ώρα να τον συναντήσει και αυτή η ανυπομονησία της, έγινε αντιληπτή από τη μητέρα της, που ζήτησε εξηγήσεις. Της μίλησε ειλικρινά όπως έκανε πάντα στη ζωή της. «Είμαι ερωτευμένη μαμά και πίστεψέ με αξίζει πολύ αυτός ο άνθρωπος». Και της τα είπε όλα, ότι έβγαιναν ένα μήνα τώρα και ότι την έκανε πολύ ευτυχισμένη. «Αφού σε κάνει τόσο ευτυχισμένη, κοριτσάκι μου, δεν μας τον φέρνεις να τον γνωρίσουμε και εμείς;» Ανατρίχιασε και μόνο στην ιδέα να του κάνει τέτοια πρόταση. «Αυτό ξέχασέ το μαμά. Που βρισκόμαστε; Στα μέσα της δεκαετίας του πενήντα;» Απομακρύνθηκε από τη μητέρα της γελώντας με τις αναχρονιστικές της ιδέες. Η ευτυχία

τα γέλια. «Τι έγινε Νικολάκη: Ερωτεύτηκες επιτέλους και εσύ; Άντε να φάμε και κουφέτα». «Σοβαρέψου ρε σαχλαμάρα και πες τι μπορείς να κάνεις». «Είπες βιοτεχνία ετοίμων ενδυμάτων; Χμ… Ενδιαφέρον! Άστο να το κοιτάξω και θα σε ειδοποιήσω». Τον ειδοποίησε σε μία εβδομάδα. «Νίκο έψαξα πολύ και έμαθα ότι ο μέλλον πεθερός σου έχει πολύ καλό όνομα στην αγορά. Θα κάνω δουλειές μαζί του, νάσαι βέβαιος». Τον ευχαρίστησε γελώντας και του είπε να βιαστεί γιατί τα πράγματα δεν ήταν καθόλου καλά για τον ‘’πεθερό’’ του. Τόνισε ιδιαίτερα το ‘’πεθερός’’ αστειευόμενος μεν, όμως γνώριζε πολύ καλά ότι τα πράγματα σκούραιναν επικίνδυνα για τον πατέρα της. Τα ευχάριστα τα έμαθε από την ίδια σε λίγες μέρες. «Νίκο μου δεν θα το πιστέψεις! Ήρθε σε επαφή με τον πατέρα μου ένας μεγάλος εξαγωγέας και τον έφερε σε επαφή με ένα ραπτικό οίκο στην Ιταλία. Του ζήτησαν δείγματα της δουλειάς

73

Η εκδίκηση δεν είναι λύση… | Tου Κώστα Γ. Τσάμη

του και εκείνος τα έστειλε αμέσως. Αν τα εγκρίνουν θα προχωρήσουν αμέσως σε παραγγελία. Το πιστεύεις Νίκο μου;» Την αγαπούσε τόσο που, εκείνη τη στιγμή, θα μπορούσε να της χαρίσει τον κόσμο ολόκληρο. Είχε την δυνατότητα! Τέρμα πια τα ψέματα, θα της τα έλεγε όλα σήμερα και ας γινόταν ότι ήθελε. Του τα έλεγε στο τηλέφωνο και κάποια στιγμή την διέκοψε. «Άκου μωράκι! Το βράδυ θα περάσω στις εννέα να σε πάρω από το σπίτι. Να είσαι έτοιμη. Θα βγούμε με κάτι φίλους. Θα χαρείς πολύ να τους γνωρίσεις. Εκείνοι πάντως ανυπομονούν να σε γνωρίσουν. Εντάξει μωρό μου;» Συμφώνησε χωρίς να ξέρει τι την περίμενε αυτό το βράδυ. Ούτε στα πιο τρελά της όνειρα δεν φανταζόταν τον κόσμο που ετοιμαζόταν να την βάλει ο αγαπημένος της. Είχε ήδη μιλήσει στους δικούς του, που ήταν ακόμα στο νησί, και το μόνο που του είπαν ήταν ότι δεν έβλεπαν την ώρα να την γνωρίσουν. Μέχρι τώρα δεν είχε εμφανιστεί με κανένα από τα αυτοκίνητα της οικογένειας. Όπου πήγαιναν χρησιμοποιούσαν ταξί, με την Κατερίνα να του γκρινιάζει, για τα έξοδα που έκανε, και εκείνος να την καθησυχάζει ότι βγάζει αρκετά και αντέχει η τσέπη του. Σήμερα όμως θα περνούσε να την πάρει με την τετρακίνητη ΒMW και στο δρόμο για τον ναυτικό όμιλο του Πειραιά, που είχε κλείσει τραπέζι, θα της εξομολογείτο ποιος είναι και τι δουλειά κάνει. Το μόνο που ευχόταν ήταν να μην πάρει στραβά η Κατερίνα το ψέμα του. Να καταλάβει πως ό,τι έκανε το έκανε για να μη την χάσει. Άφησε το αμάξι λίγο πιο πέρα από το σπίτι και της έστειλε μήνυμα να κατέβει. Την περίμενε μπροστά από την εξώπορτα και όταν την είδε του κόπηκε η ανάσα για άλλη μια φορά. Τη φίλησε απαλά στα χείλη, της έπιασε το χέρι και ξεκίνησε ήρεμα προς το αυτοκίνητο.

74

Όταν πλησίασαν εκεί που είχε παρκάρει της είπε. «Μωράκι μου, θέλω να σου ζητήσω μία χάρη». «Σε ακούω Νίκο μου». Μικρός δισταγμός. «Θέλω να μην κάνεις κανένα σχόλιο για όσα θα δεις και θα ακούσεις σήμερα. Ο λόγος που στο ζητάω αυτό είναι γιατί σε λατρεύω και σε θέλω δίπλα μου». «Ειλικρινά με τρομάζεις αγάπη μου». «Δεν θέλω να σε τρομάξω κοριτσάκι μου. Αυτό που θέλω είναι, να μου έχεις εμπιστοσύνη». «Σου έχω απεριόριστη εμπιστοσύνη!» «Ωραία μωρό μου…». Και της άνοιξε την πόρτα της BMW με ένα αφοπλιστικό χαμόγελο. «Αφού μου έχεις εμπιστοσύνη πέρασε μέσα και φόρεσε, σε παρακαλώ, τη ζώνη ασφαλείας». Τον κοίταξε στα μάτια σταθερά. «Δικό σου είναι;» «Είπαμε κανένα σχόλιο. Μου έδωσες το λόγο σου! Και ναι! Δικό μου είναι». Μπήκαν και οι δύο με την Κατερίνα να κάθεται λες και το κάθισμα την έκαιγε. Εκείνος έβαλε μπροστά και ξεκίνησε για το ναυτικό όμιλο που τους περίμεναν. «Μπορείς τουλάχιστον να μου πεις τι δουλειά κάνεις;» «Θα τα

μάθεις όλα, έχεις το λόγο μου, αλλά όχι τώρα, γιατί τώρα το μόνο που έχει σημασία είναι ότι σε λατρεύω, γι αυτό σου ζήτησα να μην ακούς και να μη βλέπεις τίποτα σήμερα, να ακουμπήσεις επάνω μου με εμπιστοσύνη. Μπορείς;» Κούνησε αδιόρατα το κεφάλι της, ενώ δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια της. «Με ρωτάς αν μπορώ να ακουμπήσω πάνω σου και εγώ σε ρωτάω. Μπορώ; Τι έκανες ένα μήνα τώρα Νίκο; Με δοκίμαζες; Να σου πω εγώ τι έκανες. Με έκανες να σε αγαπήσω τόσο που να μην μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα. Με άφησες να ζω σε ένα ψέμα και ξαφνικά παρουσιάζεσαι ανεξάρτητος οικονομικά, δηλαδή πλούσιος και θέλεις να σου έχω εμπιστοσύνη». Σταμάτησε για λίγο όμως φαινόταν ότι θα συνέχιζε. Ο Νίκος πάρκαρε το αυτοκίνητο δεξιά, έλυσε τη ζώνη του και την αγκάλιασε. «Ο μόνος λόγος που δεν σου είπα τίποτα είναι ο φόβος μη σε τρομάξω και μου φύγεις. Σε αγάπησα από την πρώτη ματιά και τρέμω στην ιδέα ότι μπορεί να σε χάσω. Αυτή είναι η αλήθεια και γι αυτή την αλήθεια ζητώ την εμπιστοσύνη σου». Τον κοίταξε και είδε στα μάτια του την ειλικρίνεια αλλά και την αγωνία του μην του φύγει. Ήταν τόσο φορτισμένη συναισθηματικά που του ανταπέδωσε το αγκάλιασμα και τον φίλησε παθιασμένα. Μετά γύρισε στο κάθισμά της κανονικά, σκούπισε τα μάτια της και του είπε. «Πάμε Νίκο μου! Οι φίλοι σου θα μας περιμένουν». Εκείνος έβαλε μπροστά με ένα χαμόγελο στο πρόσωπό του, ένα χαμόγελο ανακούφισης. Η μπόρα είχε περάσει. Το πανάκριβο δαχτυλίδι στην τσέπη του, περίμενε υπομονετικά να περαστεί στο δάχτυλό της, γιατί σήμερα το βράδυ είχε σκοπό να της ζητήσει να γίνει γυναίκα του…

ΑΚΤΟΠΛΟΪΚΑ & ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΑ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ

Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμά τον κ. Κώστα Γαβιώτη για την ωραία φιλοξενία που πρόσφερε σε μένα και την οικογένειά μου κατά την τριήμερη επίσκεψή μας στην Ερμούπολη της Σύρου. Ο κ. Κώστας Γαβιώτης διατηρεί στο ωραίο νησί των Κυκλάδων Γραφείο Ταξιδίων, το Gaviotis Travel, γραφείo ενοικίασης αυτοκινήτων και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Πάνος Μηνόγιαννης

Ακτή Παπάγου 24, Ερμούπολη, Σύρος • E-mail: info@gaviotis.gr ✆ 22810 86644 ✆ 22810 86611 Fax: 22810 88755

Της Άννας Βογιατζή

ΠΛΑΤΩΝ

Ο ΘΕΪΚΟΣ (428/427-348/347) Β Μέρος

Σ

το τεύχος του Οκτωβρίου 2017, κατά την αναφορά μας στον Πλάτωνα, μιλήσαμε για την αριστοκρατική καταγωγή του και από τους δύο γονείς του και για την αμφιπαγή (=με γερές βάσεις) μόρφωση που πήρε από τους δασκάλους του. Αναφερθήκαμε επίσης στη μεγάλη πολιτική αναταραχή που κυριαρχούσε στην Αθήνα των νεανικών του χρόνων μετά την καταστροφική έκβαση του Πελοποννησιακού πολέμου, στην πτώση της Δημοκρατίας και στην τυραννίδα των Τριάκοντα. Ιδιαίτερα αναφερθήκαμε στη μεγάλη επιρροή που άσκησε στη διανόηση και στον ψυχισμό του εικοσάχρονου ΠΛ η γνωριμία του με τον εξηκονταετή Σωκράτη. Η προσωπικότητα και ο ηθικός ηρωισμός που χαρακτήριζε τις απόψεις του ΣΩ, ήταν οι αξίες που έδωσαν το έναυσμα στο νεαρό ΠΛ να αφοσιωθεί στη φιλοσοφία, η οποία και έγινε το αποκλειστικό και κύριο ενδιαφέρον στη ζωή του. Δίπλα στον ΣΩ ο ΠΛ μαθήτευσε περί τα εννέα χρόνια˙ η διδασκαλία του επέδρασε πάνω του ως τα βαθιά του γηρατειά. Μετά τη θανάτωση του ΣΩ (399 π.Χ), ο ΠΛ, είπαμε, μαζί με άλλους Σωκρατικούς, πηγαίνει στα Μέγαρα όπου ο φίλος του Ευκλείδης έχει ιδρύσει τη Μεγαρική σχολή του. Μετά από λίγο επιστρέφει στην Αθήνα όπου διδάσκει σε στενό κύκλο. Μέσα στη δεκαετία από το θάνατο του ΣΩ, γύρω στο 391390 ξεκινά τα ταξίδια του, για να γνωρίσει ξένα μέρη κι άλ-

76

λους πολιτισμούς, για τα οποία όμως θρυλούνται πολλά και οι γνώμες ως προς την πραγμάτωση και τη χρονολογική τους σειρά, διχάζονται. «Ωστόσο ό,τι κι αν πήρε ο Πλάτων από τα ταξίδια αυτά, ήσαν γνώσεις που δεν επηρέασαν καθοριστικά την πνευματική δομή του» (Σ. Καργάκου: Γ’ τόμ. Ιστορ. Αρχ. Αθηνών, σελ.185-196). Το σίγουρο είναι ότι περί το 389 π.Χ. πήγε στην Κάτω Ιταλία και Σικελία όπου γνώρισε τη Θεωρία των Πυθαγορείων και τα των Ορφικών καθώς και στον Τάραντα όπου γνώρισε τον σπουδαίο στοχαστή και πολιτικό Αρχύτα, με τη βοήθεια του οποίου προσκλήθηκε στις Συρακούσες στην αυλή του ξακουστού τυράννου Διονύσου. Εκεί, ο ΠΛ, γνωρίστηκε και συνδέθηκε στενά με το Δίωνα, νεαρό ευγενών, υψηλών φρονημάτων και σχεδίων γυναικάδελφο του τυράννου Διονύσου, ο οποίος και τον έφερε σε επαφή μαζί του. Ο ΠΛ προσπάθησε να εμφυσήσει στον τύραννο τις πολιτικές του ιδέες˙ εκείνος όμως δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον γι’ αυτές και η συνάντησή τους απέτυχε εντελώς. Ίσως να τον εξερέθισε και ο σύνδεσμος του ΠΛ με το Δίωνα ο οποίος (Δίωνας) στάθηκε έκτοτε κι ως το θάνατό του αφοσιωμένος οπαδός του ΠΛ. Έτσι ο ΔΙΟΝ τον επιβίβασε σκαιά σε σπαρτιατικό πλοίο το οποίο προσέγγισε στην Αίγινα που ήταν σε πόλεμο με την Αθήνα. Ο ΠΛ κινδύνευσε εκεί, ως αιχμάλωτος πολέμου, να πωληθεί δούλος. Ευτυχώς ο πλούσιος Κυρη-

ΠΛΑΤΩΝ Ο ΘΕΪΚΟΣ

ναίος Αννίκερις γνώριζε το όνομά του και τον εξαγόρασε, πληρώνοντας 3.000 δρχ., χωρίς να δεχθεί επιστροφή των λύτρων, τα οποία οι φίλοι του ΠΛ είχαν ήδη συγκεντρώσει. Όταν λοιπόν ο ΠΛ επέστρεψε από τη Σικελία στην Αθήνα ύστερα από το πρώτο του ταξίδι, επηρεασμένος από τους Πυθαγόρειους κύκλους, αγόρασε με τα χρήματα που δεν δέχθηκε πίσω ο Αννίκερις, γύρω στο 387 π.Χ., όπως λέει ο Πλούταρχος, ένα γυμναστήριο βορειοδυτικά του Δίπυλου που λεγόταν Ακαδήμεια, όνομα του προστάτη και ήρωα της περιοχής, Ακάδημου. Στον τόπο αυτό που λεγόταν και Καθήμεια, που διασκευάστηκε κατάλληλα με κατοικίες και αίθουσες διδασκαλίας, ίδρυσε ο σαραντάχρονος ΠΛ την, οικονομικά εξασφαλισμένη, Ακαδημία του στην οποία και αφοσιώθηκε επί είκοσι χρόνια. Κατά την περίοδο αυτή της πλήρους ωριμότητάς του έγραψε τους σπουδαιότερους διαλόγους του: Μενέξενος, Ευθύδημος, Μένων, Κρατύλος, Συμπόσιον, Φαίδων, Πολιτεία, Παρμενίδης, Θεαίτητος. Το ίδρυμά του αυτό ήταν επιστημονικός φορέας με θρησκευτικό χαρακτήρα αφιερωμένο στη λατρεία των Μουσών και είχε ως σκοπό την προφορική επικοινωνία δασκάλου-μαθητού. Ο ΠΛ πίστευε πως μόνο με τη ζωντανή συνομιλία αποκαλύπτεται η αλήθεια. Ο γραπτός λόγος είναι μόνο «είδωλον του ζωντανού και έμψυχου λόγου». Ωστόσο το έργο της Ακαδημίας δεν περιοριζόταν στις διαλέξεις και τη φιλοσοφική διδασκαλία. Τα μέλη που αποτελούσαν το Σύλλογό της δηλ. οι εσωτερικοί μαθητές και φίλοι του ΠΛ, οι Ακαδημικοί, ζούσαν σε οικίσκους στον κήπο της Ακαδημίας. Η σχολή δεν ήταν ιδιοκτησία του ΠΛ˙ λειτουργούσε ως «ιερό και κοινό κτήμα». Έτρωγαν μαζί, παρευρίσκονταν στα επίσημα δείπνα, σε γιορτές και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις, πάντοτε με άψογη εμφάνιση, και πλήρωναν κάποια εισφορά ανάλογη με το βαλλάντιό τους. Κατά τη διδασκαλία του ο ΠΛ χρησιμοποιούσε πότε τη διαλογική μορφή σε συνδυασμό με την επαγωγική μέθοδο «από τα γνωστά επί τα άγνωστα» και πότε την περιγραφική και ερμηνευτική. Στην μεγαλύτερη ηλικία του η περιγραφική μέθοδος στο λόγο του υπερίσχυσε της διαλογικής. Τα κύρια μαθήματα ήταν: Η Ηθική, η Διαλεκτική, η Θεολογία και τα Μαθηματικά που ο ΠΛ τα θεωρούσε ως βασική προϋπόθεση για

τις φιλοσοφικές διερευνήσεις. Δευτερεύοντα μαθήματα ήταν η ζωολογία, η βοτανική, η ανθρωπολογία κ.ά. Γίνονταν και φροντιστηριακά μαθήματα˙ υπήρχε και βιβλιοθήκη καθώς και επιστημονικά διδακτικά όργανα. Στην Ακαδημία φοίτησαν Έλληνες από όλη την Ελλάδα και από τις αποικίες, όπως: Ο Δίωνας ο Συρακούσιος, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (=από τον Πόντο), ο Ερμόδωρος ο Συρακούσιος, ο Λέοντας ο Βυζαντινός κ.ά., αλλά και γυναίκες όπως η Αξιοθέα η Φλιασία (Το Φλιάσιο ήταν στη νότια Κορινθία) και κάποια Λασθένεια από τη Μαντινεία. Μετά το θάνατο του ΠΛ , σύμφωνα με την διαθήκη του, η Σχολή μεταβιβάστηκε στον Σπεύσιππο, γιό της αδελφής του. Η Ακαδημία λειτούργησε επί 916 χρόνια. Την έκλεισε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός το 529 μ.Χ. Όταν, το 367 π.Χ., ανέβηκε στο θρόνο ο Διονύσιος ο νεώτερος , η ελπίδα του ΠΛ για την πραγμάτωση των πολιτικών του ιδεών αναπτερώθηκε και, μέσω του Δίωνα πάλι, προσκλήθηκε ξανά στις Συρακούσες. Όμως οι μεταρρυθμίσεις που πρότεινε ο ΠΛ (τις οποίες εξέθεσε αργότερα στους Νόμους του) προκάλεσαν πολλές διαβολές και εσωτερικές αντιδράσεις˙ έτσι ο νέος Τύραννος άλλαξε στάση. Ο Δίωνας εξορίστηκε στην ΑΘήνα και ο ΠΛ, που κινδύνεψε σοβαρά, επέστρεψε με τη βοήθεια του Αρχύτα. Λίγα χρόνια μετά, ύστερα από μια τρίτη πρόσκληση, ο ΠΛ , ελπίζοντας και πάλι ότι θα εισακουσθούν οι πολιτικές του πεποιθήσεις και μεταρρυθμίσεις πηγαίνει στις Συρακούσες συνοδευόμενος από τους επιφανείς μαθητές του: Σπεύσιππο, Ξενοκράτη και Ηρακλείδη τον Ποντικό, αλλά και πάλι οι ελπίδες του διαψεύστηκαν. Ο Δίωνας δεν ανακλήθηκε και ο ΠΛ διέφυγε πάλι με τη βοήθεια του Αρχύτα. Το 357π.Χ., ο Δίωνας επιχειρεί εκστρατεία κατά του τυράννου ΔΙΟΝ αλλά, το 354, χάνει τη ζωή του από τον φίλο του Κάλλιππο, που ήταν κι αυτός μαθητής και συνεργάτης του ΠΛ , ο οποίος απηύθυνε την πασίγνωστη έβδομη επιστολή του προς τους φίλους του Δίωνα. Μετά την παταγώδη αυτή αποτυχία του ο φιλόσοφος αφοσιώθηκε πια στην έρευνα και στην σχολή του. Λέγεται ότι μέχρι την τελευταία πνοή του επεξεργαζόταν τους Νόμους του. Η συνέχεια στο επόμενο τεύχος.

ANNA TΡΙΚΟΥΛΗ - ΒΟΓΙΑΤΖΗ

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΤΤΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ

Μ

ία εμπεριστατωμένη μελέτη σε απλή, κατανοητή και πιστή απόδοση των ένδεκα σωσμένων κωμωδιών του κυριότερου εκπροσώπου της Αρχαίας Αττικής Κωμωδίας, του ανεπανάληπτου Αριστοφάνη. Το μεγαλειώδες αυτό έργο του, που λάμπει ανά τους αιώνες παγκοσμίως, έτερψε και δίδαξε τους καταταλαιπωρημένους Αθηναίους μέσα στη δίνη του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.). Για τον πόλεμο αυτό γίνονται στο βιβλίο εκτενείς αναφορές. Την εργασία αυτή προλογίζει ο συγγραφέας, ποιητής και φιλόλογος κ. Σ. Ι. Καργάκος. Εκδόσεις: ΠΕΡΙΤΕΧΝΩΝ.

77

design + τεχνολογία + τεχνογνωσία + αισθητική

Αναλαµβάνουµε το σύνολο της εταιρικής σας επικοινωνίας στο διαδίκτυο παρέχοντας υψηλές υπηρεσίες σχεδιασµού, κατασκευής και τεχνικής υποστήριξης λειτουργικών ιστοσελίδων και online καταστηµάτων. Ο σχεδιασµός ή ανασχεδιασµός της εταιρικής σας ταυτότητας, οι υπηρεσίες cloud computing, η φιλοξενία ιστότοπων σε αξιόπιστους servers, η after sales τεχνική υποστήριξη, η σωστή προβολή στα social media και η συµβουλευτική διαδικτύου είναι οι υπηρεσίες που παρέχουµε µε επαγγελµατισµό και συνέπεια. Συνδυάζουµε την άµεση επικοινωνία και τεχνογνωσία µας, µε τη φιλική εξυπηρέτηση χτίζοντας µακροχρόνιες σχέσεις εµπιστοσύνης µε τους πελάτες µας. Μαζί θα ανεβάσουµε την εταιρεία ή το project σας στο επόµενο επίπεδο. Just dclick.gr

www.dclick.gr | info@dclick.gr | m.: +30 6976 430 246 | t.: +30 213227 492

Ο πρώτος μήνας στο πλοίο Του ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ Ε. ΝΤΟΥΝΗ. Από το βιβλίο «Το Πέραμα πριν και μέσ' την κρίση» Ο πρώτος μήνας μες το πλοίο δεν ήταν δα και τόσο μεγαλείο, από τη μια ήταν οι συνομήλικοί μού νέοι αξιωματικοί, μάχιμοι και μηχανικοί, πού είχαν τη νοοτροπία, ότι όσοι δεν είναι της Σχολής, πρέπει να στέκουνε μπροστά τους σε θέση προσοχής, κι απ’ τη δική μου την πλευρά ήμουν ο γιατρός που δεν ήθελε και τόσο να το παίζει αξιωματικός, γι΄αυτο κι απέφευγα τα πρωινά να στέκω στο κατάστρωμα, στην πρωινή αναφορά. Ένα άλλο πρόβλημα μ’ αυτούς τους νέους και φιλόδοξους αξιωματέους ήταν ότι δεν ήταν υπεύθυνοι επιστασίας, ενώ εγώ ο νεώτερός τους αξιωματικός μπορούσα ακόμη και τον απόπλου του πλοίου ν’ αναστείλω, αν π.χ. ένας ναύτης με το πιρούνι είχε τρυπηθεί και να διατείνεται ότι από ποντικό είχε δαγκωθεί, ποιός θα μπορούσε τότε να εγγυηθεί ότι από λύσσα δεν είχε μολυνθεί; Ήταν όμως και να τους θαυμάζεις τόσο νέους, να έχουν τόση επιβολή στου πλοίου τους ναυτέους, όταν προετοίμαζαν άγημα για κάποια αποστολή, με το ξίφος και τις μπότες στη στολή, με τη περπατησιά τους τη βαριά, γεμάτοι σιγουριά με τη φωνή τη δυνατή και την αυστηρή τους τη ματιά, αλλοίμονο σ’ αυτόν που δεν θα εκτελούσε, τα παραγγέλματα σωστά. Απ’ την άλλη, οι αρμοδιότητές μου σαν γιατρός δεν περιορίζονταν μόνο για να περιθάλπω κάποιον, όταν τον πιάνει κολικός, ή μετά από αδιαθεσία να τον απαλλάσσω από την υπηρεσία. Ήταν και τον πλοίου η υγειονομική υπηρεσία, από τα μαγειρεία, τη μυοκτονία, ως και στα γυμνάσια

η μεταφορά εν πλω του τραυματία, ήταν στις δεξαμενές το νερό να είναι καθαρό, ήταν στα ταξίδια να υπάρχει επάρκεια, σε φάρμακα και υλικό. Δε φτάναν όλα αυτά, έπρεπε πριν φύγουμε για το ταξίδι με το λεωφορείο να πάω στο Βοτανικό που είχε τις αποθήκες του το Ναυτικό, ποντικοφάρμακο για να προμηθευτώ, και το βράδυ στα περάσματα του πλοίου τα δολώματα για τα ποντίκια να τοποθετώ. Όλα αυτά όμως ήταν άγνωστα για ’μένα γιατί ποτέ δεν τα ’χα διδαγμένα, για την υπηρεσία ήταν δεδομένα και τα περίμεναν από ’μένα. Οι σκέψεις μου αυτές τριβελίζαν το μυαλό μου μέσα στο τραινάκι που όλες όμως είχαν φύγει μέχρι το βραδάκι, αφού η δεύτερη σκέψη πάντα είναι η καλή «ότι στο καράβι είχα ειδική αποστολή» που δεν ήταν μόνο του «έφεδρου αξιωματικού» αλλά και του γιατρού, στο καράβι του μοναδικού, οπότε με τον εαυτό μου ισορροπούσα «ελέγχοντας συνειδητά τη θέλησή μου και υπακούοντας στην ειδική αποστολή μου». Στη διάρκεια αυτού του μήνα στο Ναύσταθμο στη Σαλαμίνα, η υπηρεσία ήτανε πολύ ελαστική με ‘μένα και μου επιτρεπόταν, μετά τις υποχρεώσεις μου στο πλοίο, να πηγαίνω στο Ναυτικό Νοσοκομείο, όπου συζητούσα με παλιούς συμφοιτητές και συναδέλφους από τις άλλες τις Σχολές, να κάνω και εφημερίες για ν’ αποκτήσω εμπειρίες, αφού ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα ασθενείς με δικαίωμα υπογραφής.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ στην καρδιά της ζούγκλας

Ό

Της Μάρως Δήμου

λο το σπίτι γιορτινό κεριά, λουλούδια, στρωμένο το τραπέζι με άσπρο τραπεζομάντηλο από νωρίς και ένα πικάπ που έπαιζε συνέχεια ένα δίσκο με τη λειτουργία των Χριστουγέννων ‘Χριστός γεννάται σήμερον...’. Και μυρωδιές πολλές, ψωμί ζεστό Χριστόψωμο το έλεγαν και κουλουράκια, κουραμπιέδες και μελομακάρονα. Μυρωδιές που έφθαναν μέχρι την ακτή του μεγάλου ποταμού Μπενίν, στη μέση του ποταμού είχε ρίξει τις άγκυρες του το Sielt Logger ακριβώς απέναντι από το χωριό Sapele που βρισκόταν στα βάθη της Νιγηριανής ζούγκλας. Οι μυρωδιές έφθαναν και πάνω στο καράβι και όλο το πλήρωμα χαμογελούσε, ήταν παραμονή Χριστουγέννων του 1966. Σ’ αυτή την άκρη του κόσμου υπήρχαν πέντε οικογένειες ελληνικές Ορθόδοξες όλες κι όλες, φυσικά δεν υπήρχε εκκλησία, έτσι το πικάπ έπαιζε συνέχεια εκκλησιαστικούς ύμνους και τα κάλαντα των Χριστουγέννων... για ώρες, για μέρες! Και οι πέντε οικογένειες ασχολούνταν με την καλλι-

έργεια και το εμπόριο του καουτσούκ. Τα καουτσουκόδεντρα ήταν αυτοφυή δέντρα μέσα στην ζούγκλα εκεί κοντά είχαν κτίσει τα σπίτια τους οι πέντε οικογένειες κοντά το ένα με τ’ άλλο, φυσικά ήταν σπίτια φρούρια ικανά να τους προστατεύσουν από τα άγρια θηρία της παρθένου Νιγηριανής ζούγκλας. Ο κύριος Νίκος ήταν ο πιο παλιός επιχειρηματίας, ήταν πρώην ναυτικός, πρώτος μηχανικός στα καράβια και είχαν γίνει φίλοι με τον καπετάνιο, στο σπίτι του γινόταν όλα τα καλέσματα και τα κεράσματα.. Όταν το Sielt Logger αγκυροβολούσε στη μέση του ποταμού Μπενίν ο κύριος Νίκος στην ακτή του χωριού Sapele μαζί με τον λιμενάρχη και τον γιατρό, ήταν οι πρώτοι που θα ανέβαιναν επάνω στο καράβι. Ο κύριος Νίκος ήταν ένας καλός φίλος, ένας αδελφικός φίλος, στο δικό του σπίτι γινόταν όλες οι συγκεντρώσεις στην σαλοτραπεζαρία του καθόταν όλοι γύρω-γύρω και το τραπέζι της τραπεζαρίας του δίπλα τους δεν άδειαζε ποτέ, υπήρχαν όλα τα καλούδια του κόσμου.

Στη φωτογραφία: Ο καπετάνιος και η καπετάνισσα Φρίξος και Μάρω Δήμου στο Sapele της Νιγηρίας, το 1966.

Σ’ αυτό το μεγάλο δωμάτιο γίνονταν και οι μεγάλες συζητήσεις, ότι μπορούσες να φανταστείς εκεί το συζητούσαν, για επιχειρήσεις, καράβια, ταξίδια, για την πολιτική, τους πολιτικούς, ώρες ατέλειωτες... ακόμα και το ανατολικό ζήτημα εκεί το... έλυναν... τρώγοντας, πίνοντας, τραγουδώντας και χορεύοντας... καλαματιανό. Ήταν όλοι τους νέοι και τ’ άντεχαν όλα με γέλια και πειράγματα. Σ’ ένα από τα ταξίδια του Sielt Logger στο Sapele στη Νιγηρία, το βραδάκι εκεί που έτρωγαν όλοι οι φίλοι μαζί, φυσικά στο σπίτι του κύριου Νίκου, ο καπετάνιος είπε, ‘‘Φίλοι μου, υπολογίζω ότι το επόμενο ταξίδι μας εδώ στο Sapele θα είναι περίπου παραμονές Χριστουγέννων. Λοιπόν να μας πείτε τι δώρο θέλετε να σας φέρουμε από την Genova από εκεί θα ξεκινήσουμε το ταξίδι μας. Εσείς κάθε φορά που ερχόμαστε μας φέρεστε σαν... βασιλιάδες. Θέλουμε κι’ εμείς να σας κάνουμε ένα δώρο... από καρδιάς’’. Ο κύριος Νίκος ενθουσιάστηκε και είπε ‘‘Η παρουσία σας και μόνο είναι δώρο Θεού για εμάς που ζούμε σ’ αυτήν εδώ την άκρη του κόσμου’’. Ο καπετάνιος επέμενε ‘‘Ίσως για τα παιδιά κάτι να φέρουμε κι’ εμείς από την Ιταλία. Δεν μπορεί κάτι θα σας λείπει’’. Ξαφνικά ο κύριος Νίκος σκοτείνιασε και ψιθύρισε λυπημένα ‘‘ Μας λείπει η Πατρίδα μας, η μάνα μας και ο πατέρας μας!’’ Η ατμόσφαιρα είχε φορτιστεί, η κυρία Ερασμία, η γυναίκα του κυρίου Νίκου είχε δακρύσει, ευτυχώς εκείνη τη στιγμή πετάχτηκε όρθια η μικρή κόρη του φίλου μας, η Μαρκέλλα, ένα κοριτσάκι δώδεκα χρονών και έτρεξε στην καπετάνισσα και της είπε ‘‘Δεν έχω δει ποτέ στη ζωή μου χριστουγεννιάτικο δέντρο, σε παρακαλώ πες μου, πως είναι; Θέλω να το περιγράψεις!’’ Η γυναίκα του καπετάνιου αγκάλιασε και φίλησε το χαριτωμένο κορίτσι και της είπε ‘‘ Γλυκιά μου δεν θα σου πω τίποτα, τα Χριστούγεννα που θα έρθουμε θα το...δεις!’’ Είχαμε σκοπό να σας κάνουμε έκπληξη, να σας φέρουμε για Χριστουγεννιάτικο δώρο ένα αληθινό δέντρο, ένα έλατο και μάλιστα στολισμένο χριστουγεννιάτικα. Έτσι δεν είναι καπετάνιε;’’ Μετά ξαναγύρισε στην Μαρκέλλα και της είπε ‘‘Πονηρούλα με κατάφερες και στα είπα όλα!’’ Όλοι έμειναν έκπληκτοι και ενθουσιασμένοι και οι μικροί και οι μεγάλοι. Από κείνη τη στιγμή και μετά έκαναν σαν τρελοί να μας ευχαριστήσουν ακόμα περισσότερο. Σε δύο μέρες το Sielt Logger έφυγε από το Sapele ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής. Πρώτα πέρασε από το Λάγος, είναι η πρωτεύουσα της Νιγηρίας, εκεί τελείωσε την φόρτωση των περίφημων logs των πανάκριβων κορμών δέντρων έβενο, ομπότσε, μαόνι και ιρόκο. Το καράβι συνέχισε την θαλάσσια πορεία του προς τη Genova στην Ιταλία. Το Sielt Logger ήταν τυχερό καράβι παρ’ όλο που ήταν χειμώνας, συνάντησε καλές θάλασσες, έκανε βέβαια πολύ κρύο. Η Genova στολισμένη χριστουγεννιάτικα, πολύχρωμα φώτα στους δρόμους άνθρωποι χαρούμενοι να πηγαινοέρχονται... όμορφη Ευρώπη, όλα όμορφα, όλα λαμπερά, μόνο που έκανε πολύ

κρύο, συνέχεια συννεφιά και ο ουρανός έτοιμος να χιονίσει.. Σε λιγότερο από είκοσι μέρες θα είχαμε Χριστούγεννα. Στη Genova οι μέρες πέρασαν πολύ γρήγορα και πολύ δουλειά για τον καπετάνιο. Τη παραμονή του ταξιδιού μας για τη Νιγηρία πήγαμε και αγοράσαμε το χριστουγεννιάτικο έλατο που είχαμε υποσχεθεί στους εκεί φίλους μας. Ήταν ένα έλατο μεγάλο,περισσότερο από δύο μέτρα, πήραμε και μπάλες να το στολίσουμε μπλε, άσπρες, ασημί και χρυσαφί, τα χρώματα ήταν παραγγελία της μικρής Μαρκέλλας, πήραμε και πολλές πολύχρωμες κορδέλες, για να ομορφύνουμε ακόμα περισσότερο το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Στο καράβι ο καμαρότος ο Γιάννης και ο λοστρόμος τοποθέτησαν το έλατο με προσοχή μέσα στο ψυγείο...των λαχανικών για να διατηρηθεί φρέσκο. Εξάλλου μόνο μία εβδομάδα θα διαρκούσε το ταξίδι για την Νιγηρία. Σ’ αυτό το ταξίδι όλα μας ήρθαν πολύ καλά, ο καιρός ήταν ανέλπιστα καλός και το καράβι αγκυροβόλησε αργά το απογευματάκι στη μέση του ποταμού Μπένιν, ακριβώς απέναντι από το Sapele, η ζέστη ήταν αφόρητη, έφθανε τους 48 βαθμούς Κελσίου, ήταν παραμονή Χριστουγέννων του 1966! Φυσικά είχε αρχίσει η αργία των Χριστουγέννων, κανονίστηκαν οι βάρδιες και όλοι οι άλλοι από το πλήρωμα ήταν ελεύθεροι να κάνουν ότι θέλουν... Κανένας δεν έφυγε, μαζεύτηκαν στο μεγάλο κατάστρωμα και περίμεναν να βγάλουν από το ψυγείο των λαχανικών το χριστουγεννιάτικο δέντρο, ήθελαν και οι ναύτες να βοηθήσουν στο στόλισμα. Λοιπόν έβγαλαν με μεγάλη προσοχή το έλατο από το ψυγείο και το ανέβασαν στο κατάστρωμα που περίμενε όλο το πλήρωμα και αμέσως άρχισε ο στολισμός του δέντρου, περιττό να σας πω ότι το έλατο ήταν έτοιμο και στολισμένο και φωτισμένο σε λιγότερο από μία ώρα. Οι μηχανικοί είχαν βάλει στη βάση του ένα μικρό μηχανισμό με μπαταρίες και αναβόσβηναν φωτάκια, ήταν πανέμορφο. Αξιωματικοί και ναύτες έκαναν σαν μικρά παιδιά. Τότε ήρθε ο καπετάνιος και τους είπε ότι ο κύριος Νίκος παρήγγειλε ότι θα στείλει ένα.... φορτηγάκι κι’ ένα τζιπ για το δέντρο το χριστουγεννιάτικο και για όλους όσους ήθελαν να γιορτάσουν μαζί τους. Η αναχώρηση ήταν για τις οκτώ η ώρα το βραδάκι, ξεκίνησαν στην ώρα τους, μπροστά τους πήγαινε το φορτηγάκι με το χριστουγεννιάτικο έλατο, φωτισμένο, λαμπερό, πανέμορφο. Το κρατούσε με προσοχή το πλήρωμα και ακολουθούσε το τζιπ με τον καπετάνιο και την γυναίκα του και άλλους πέντε αξιωματικούς από το Sielt Logger. Η διαδρομή ήταν το λιγότερο... παράξενη. Μέσα στην παρθένη Νιγηριανή ζούγκλα... ένα τσούρμο ναυτικών μετέφερε ένα χριστουγεννιάτικο έλατο για πέντε Ελληνικές Ορθόδοξες οικογένειες. Ήταν Χριστούγεννα το 1966. Αξιωματικοί και ναύτες του Sielt Logger ένοιωσαν ότι δεν είναι μόνοι τις Άγιες αυτές μέρες, ένοιωσαν πως η αγάπη ήταν δίπλα τους. Η καπετάνισσα δεν θα ξεχάσει ποτέ τα μάτια της μικρής Μαρκέλας. Η χαρά και η ευτυχία ήταν ζωγραφισμένες μέσα σ’ αυτά.

85

Η ζωή του ναυτικού στο μπάρκο Της Ρίας Στρίγκου

Τ

ο τοπίο απλώνονταν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και γινόταν ένα με την απεραντοσύνη του ουρανού. Είχα καθίσει σε ένα καφέ κοντά στην θάλασσα σ’ ένα παραλιακό χωριό που τυχαίνει να έχω το εξοχικό μου. Η ευρύτερη περιοχή και ειδικά η μικρή κωμόπολη που δεσπόζει στο τοπίο θεωρείται κατά την ντοπιολαλιά “ναυτούπολης”. Την απόλαυση της ησυχίας μου ήλθε και την καταπάτησε μια παρέα από πέντε-έξη νεαρούς άνδρες. Από την οικειότητα που είχαν με το γκαρσόν και από τις κουβέντες τους κατάλαβα ότι ήταν ντόπιοι. Παράγγειλαν τα ουζάκια τους και κάποιος είπε ότι σε λίγο θα ερχόταν και ο Νικόλας που μόλις πριν δύο ημέρες είχε ξεμπαρκάρει. Περίμε-

86

ναν λοιπόν και τον φίλο τους. Ήμουν έτοιμη να σηκωθώ να φύγω υπολογίζοντας ότι με τα καλωσορίσματα του φίλου τους θα έκανε οριστικό περίπατο η ησυχία μου, αλλά αυτά που άκουσα με έκαναν να αμφιβάλω αν ήταν φίλος τους. Κάθισα λοιπόν πάλι στην θέση μου. Ω! γυναίκα περίεργη! Η περιέργεια μου σε λίγο άρχισε να γίνεται οργή, όχι μόνο για αυτά που έλεγαν για τον Νικόλα, μα και γενικά για τους ναυτικούς. Εκείνη την στιγμή ακούστηκε το σφύριγμα του πλοίου που έμπαινε στο λιμάνι. Ήταν ένα μικρό ποστάλι που έκανε την γραμμή στα απέναντι νησιά. Η παρέα δίπλα άρχισε να τσουγκρίζει τα ποτήρια και να φωνασκεί, πάλι είπα να φύγω αλλά με κράτησε μια φράση που είπε ένας της παρέας. Ρε παιδιά κάθε

φορά που το βλέπω να μπαινοβγαίνει στο λιμάνι σκέφτομαι ότι θα ήθελα να ήμουν ναυτικός. Όχι βέβαια σε μια τέτοια σκούνα «αυτό το είπε κάπως ειρωνικά», αλλά σε ένα καράβι μεγάλο που να ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Μακαρίζω τους ναυτικούς και μερικές φορές ζηλεύω, πολύ θα ήθελα να δω όλες αυτές τις γοργόνες και τις νεράιδες που συναντάνε και τις χαίρονται. Κάποιος από την παρέα πετάχτηκε και του είπε, καλά τόση ώρα τι λέγαμε, δεν άκουγες; Που θα αφήσεις την οικογένειά σου, θα αφήσεις πίσω την γυναίκα σου μόνη της να αλωνίζει να τρώει τα λεφτά σου και να μην ξέρεις που πάει και τι κάνει, αυτό που το βάζεις; Όλοι βάλανε τα γέλια. Αυτό δεν το σκέφθηκα απάντησε ο ονειροπόλος.

Ήθελα να γυρίσω και να τους πω, ότι μια παροιμία λέει πως αν το έχει η κούτρα σου θα την κατεβάσει την ψείρα όποια και αν είναι στεριανού ή ναυτικού. Τους άκουγα και με είχε κυριεύσει η οργή. Ήθελα να γυρίσω και να τους πω για τις νεράιδες και τις γοργόνες των ναυτικών. Θα ήθελα να τους πω, ότι ο ναυτικός μόλις τελειώσει την δουλειά του και πάει για την καμπίνα του η πρώτη γοργόνα που θα τον υποδεχτεί θα είναι η “ΣΙΩΠΗ” και αμέσως θα πέσει στην αγκαλιά του. Δεν μιλά τον κοιτάζει μόνο, «αν μπορεί να κοιτάξει η σιωπή». Αμέσως μετά τον πασάρει στην αγκαλιά της άλλης γοργόνας που τον περιμένει της “ΜΟΝΑΞΙΑΣ” μα και αυτή δεν του μιλά, «αν μπορεί να μιλήσει η μοναξιά», όποιος όμως την έχει ζήσει ίσως μπορεί να ακούσει την μιλιά της. Τότε αισθάνεται το άγγιγμα της άλλης γοργόνας της “ΝΟΣΤΑΛΓΙΑΣ”. Ρίχνει το βλέμμα του στις φωτογραφίες των δικών του και τον αρπάζει στα δίχτια της η γοργόνα που έχει πάντα στην καρδιά του η “ΑΓΩΝΙΑ”. Με αυτήν λέει και καμιά κουβέντα ρωτάει τι να κάνουν τώρα οι δικοί του και περιμένει απάντηση, αμ έλα που και αυτή είναι μουγκή. Πέφτει να κοιμηθεί συντροφιά με τις γοργόνες του και αυτές τον νανουρίζουν με τα χάδια τους. Αυτά είναι τα χάδια και οι αγκαλιές του ναυτικού στο πέλαγος. Και μέσα σε όλα έχει και το κίνδυνο της θάλασσας, τι λέει το δελτίο καιρού; Τώρα ήλθε και η σειρά να πούμε και για τις νεράιδες. Εδώ είμαστε, να και τα καλά, μόνο που αυτά είναι του λιμανιού, και στο λιμάνι ο χρόνος είναι πολύ λιγότερος από της θάλασσας. Μόλις λοιπόν το καράβι πιάσει λιμάνι εκεί να δεις χαρές!!! Αφήνουν τις γοργόνες και τρέχουν να ανταμώσουν τις νεράιδες. Και τον αρπάζουν οι νεράιδες, τα κόκκινα φανάρια, τα μπαρ σε ένα ποτό να πνίξουν τις γοργόνες του καραβιού και σε πληρωμένες αγκαλιές να ξεχαστούν και να ξεχάσουν τον πόνο της νοσταλγίας. Λίγη ψεύτικη στοργή αναζητούν σε αυτές τις πληρωμένες αγκαλιές που μόλις φύγουν από κοντά τους τις ξέχασαν και αυτοί και αυτές. Ξανά πίσω στις συντροφιές του καραβιού, στις γοργόνες τους, πιστές αυτές ακούνητες στις θέσεις τους τον περιμένουν, γνωστές

και οίκειες, κοιτάζουν ξανά και ξανά τις φωτογραφίες των δικών τους και νοσταλγούν. Τώρα θα μου πεις τι μας τα λες όλα αυτά; Μόνοι τους διάλεξαν την θάλασσα, αυτήν την πλανεύτρα. Αυτή τους ξεμυάλισε, τους πλάνεψε και την ερωτεύτηκαν, άκουγαν και από άλλους για τις γοργόνες για τις νεράιδες και τόσα άλλα που λένε για τα λιμάνια για τα εξωτικά μέρη. Το έχουν αυτό το κουσούρι οι ναυτικοί να λένε διάφορα και ας μην είναι και αλήθεια, μέχρι την γοργόνα την αδελφή του Μέγα-Αλέξανδρου έχουν δει!!!! Και έτσι κάνουν τους στεριανούς να ζηλεύουν και να τους μακαρίζουν. Αν έλεγαν την πραγματικότητα θα έτρεχαν όλοι να κρυφτούν και δεν θα τους μακάριζαν, αλλά από περηφάνια δεν τα λένε. Όποιος έχει ζήσει την ζωή του ναυτικού και όποιος την καταλαβαίνει

τότε θα πρέπει να ξέρει, ότι ο ναυτικός παλεύει με όλα αυτά στην θάλασσα, και η θάλασσα είναι η κονίστρα της παλικαριάς. Μέχρι να κάνω όλες αυτές τις σκέψεις έφτασε και ο φίλος τους!!! Ο Νικόλας. Σηκώθηκαν όλοι, αγκαλιές, χαιρετούρες, κεράσματα. Αφού κόπασαν όλα αυτά ησυχία. Κάποιος σε λίγο είπε, άντε ρε Νικόλα λέγε πως ήταν το μπάρκο; Και ο Νικόλας άρχισε όχι από το μπάρκο, ούτε από τους κυκλώνες και δεν είπε λέξη για τις γοργόνες που είχε συντροφιά στην θάλασσα. Άρχισε από τις νεράιδες με τις χιλιοπληρωμένες αγκαλιές, και όλοι κρέμονταν από τα χείλη του και ονειρέυονταν. Ο Νικόλας όσο μιλούσε κοίταζε μια αυτούς και μια το ρολόι του, πότε να φύγει να πάει σπίτι του στην οικογένειά του να ζήσει λίγο σαν στεριανός. Κονίστρα=παλαίστρα

87

Άγγελος Περ. Ψιμόπουλος

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΝΑ ΘΕΟ

Ό

λοι οι άνθρωποι που ζούμε τώρα, καθώς και όλοι οι πριν από εμάς, που έζησαν πάντως μετά την επί της γης έλευση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ευνοηθήκαμε από τον Κύριο και ευτυχίσαμε, να γνωρίσουμε την αλήθεια. Μας δόθηκε εξ αποκαλύψεως η δυνατότητα, να γνωρίσουμε τον Κύριο και Θεό μας και να διαλέξουμε με τη θέλησή μας το δρόμο του φωτός, της αλήθειας, της δικαιοσύνης και αρετής ή να παραμείνουμε στην πλάνη, το σκότος, την αμάθεια και την αδικία. Όμως εάν σήμερα ο άνθρωπος έχει την ευτυχία, να γνωρίσει το Χριστιανισμό και μάλιστα την Ορθοδοξία και δύναται να πιστέψει στη θρησκεία αυτή και να μεγαλουργήσει στον ηθικό και κοινωνικό τομέα, στον αρχαίο κόσμο, όπως όλοι μας γνωρίζουμε, η κατάσταση ήταν τελείως διαφορετική. Η ανθρωπότητα ζούσε στον σκοταδισμό και την αμάθεια, την πλάνη και την ειδωλολατρία και πίστευε σε πολυθεϊκή θρησκεία, όπου οι Θεοί αναμιγνύονταν στα έργα και τις διαμάχες των ανθρώπων. Από το ξεκίνημα της ιστορίας της ανθρωπότητας, φωτισμένα πνεύματα και σε στιγμές ανατάσεως της ανθρώπινης διάνοιας, οδηγούσαν τους προγόνους μας δειλά-δειλά στα πρώτα βήματα του πολιτισμού και με την πάροδο του χρόνου τους εξύψωσαν πνευματικά σε τρόπο, ώστε να σκέπτονται και να προσβλέπουν στην ύπαρξη του Θεού. Η λέξη άνθρωπος ετυμολογικά προέρχεται από το «άνω-θρόσκω», κοιτάζω προς τα επάνω, κοιτάζω προς το Θεό. Ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον που προσβλέπει και πιστεύει στο Θεό, άσχετα με ποια μορφή τον βλέπει.

88

Οι διάφοροι λαοί κατά τη διάρκεια της ιστορίας είδαν το Θεό με ποικίλες μορφές και σχήματα και λάτρευαν, ως Θεούς διάφορα αντικείμενα, βουνά και θάλασσες, φυσικά φαινόμενα και ουράνια σώματα. Από όλους τους λαούς, κατ’ εξοχήν ο Ελληνικός λαός, πολύ ενωρίς θεοποίησε αντί των αντικειμένων, διάφορες φιλοσοφικές έννοιες και μεταξύ αυτών εξέχουσα θέση κατέλαβε η Σοφία. Κάτω από την προστασία αυτής αναπτύχθηκαν οι τέχνες και τα γράμματα και πληθώρα ανθρώπων διέπρεψε στις εικαστικές τέχνες και τη φιλοσοφία. Ο απαράμιλλος κλασσικός Ελληνικός πολιτισμός έγινε πραγματικότητα. Φωτισμένοι Έλληνες σοφοί σποραδικά άρχισαν να μιλούν για τον ένα πραγματικό Θεό και ο Σωκράτης έχασε τη ζωή του, γιατί «ούς η πόλις Θεούς νομίζει, ου νομίζων». Μερικές εκατονταετίες αργότερα ο Απόστολος Παύλος, αφορμή λαβών από το βωμό τον αφιερωμένο «τω αγνώστω Θεώ», άνοιξε διάπλατα τις πύλες του Χριστιανισμού σε ολόκληρο τον Ελληνικό λαό. Αξίζει νομίζω, να αναφέρουμε μερικές από τις ιδέες των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων περί μονοθεϊσμού, καθώς και τις διάφορες αλληγορικές παραστάσεις περί απολύτων ιδεών, που έπλαθαν και αυτό σαν έναυσμα, το τονίζω αυτό, σαν έναυσμα για προβληματισμό και αφορμή για πνευματική ανάταση με στόχο αφ’ ενός την ψυχική και ηθική τόνωση και αφ’ ετέρου την ενδυνάμωση του θρησκευτικού μας συναισθήματος και προσήλωση στην Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη. Από τις πρώτες περικοπές που έρχονται στο νου μου μία είναι του Πλούταρχου: «έστι Θεός, και έστι, κατ’ ουδένα

Η Φιλοσοφία των Αρχαίων Ελλήνων για τον Ένα Θεό χρόνον, αλλά κατά τον αιώνα τον ακίνητον και άχρονον και η οποία είναι η μόνη ικανή, να αποκαλύψει την αλήθεια. Δίανέγκλητων και ου πρότερον, ουδ’ ύστερον, ουδέ μέλλον, δασκε, ότι το Όν είναι ένα και συνεχές, χωρίς αρχή και τέλος ουδέ παρωχημένων, ουδέ πρεσβύτερον, ουδέ νεώτερον, και ότι το Όν αντιστοιχεί στη νόηση2. Ο Μέλισσος συνδυάζει το «Εν» του Παρμενίδη με το αλλ’ εις ων, δια του νυν, το αεί πεπλήρωκε .... το όντος όν, άπειρο του Αναξίμανδρου και εμμένει στην αντίληψη, ότι το ου γεγονός, ουδ’ εσόμενον, ουδ’ αρξάμενον, ουδέ παυσόΌν είναι ενιαίο και ποσοτικά και ποιοτικά μένει αμετάβλητο. μενον»1. Δηλαδή, υπάρχει Θεός και είναι ανεξάρτητος από το Στον κόσμο υπάρχει μία ακίνητος και θεία αρχή και ότι οι χρόνο, αλλά κατά την αιωνιότητα την ακίνητο, άχρονο και μεταβολές που διαπιστώνουμε σ’αυτό με τις ανθρώπινες αιαμετάβλητο, χωρίς προηγούμενο, ούτε επόμενο, ούτε μέλσθήσεις μας, ανήκουν στην περιοχή της φαινομενικότητας. λον, ούτε παρελθόν, ούτε μεγαλύτερο, ούτε νεότερο, αλλά Ο Ξενοφάνης καταπολέμησε το μυθολογικό ανθρωποένας υπάρχων, με το τώρα συμπλήρωσε το παντοτινό ... , το μορφισμό και δίδασκε, ότι υπάρχει ένας και μέγιστος Θεός, πραγματικό Ον, που δεν έγινε, ούτε θα γίνει, ούτε άρχισε, ο οποίος μένει σε ηρεμία [είναι δηλαδή αμετάβλητος και ούτε θα παύσει. Με τον τρόπο αυτόν ο Πλούταρχος περιαμετακίνητος στο χώρο και το χρόνο] και ότι ο Θεός είναι εξ γράφει το Θεό στην πραγματεία του «Περί του Έψιλον του ολοκλήρου όραση, ακοή και νόηση [δηλαδή πνεύμα], ο δε εν Δελφοίς». κόσμος είναι ενιαίος και θείος. Ο Ζήνων είπε, ότι το ένα είναι Η περικοπή αυτή παρουσιάζει έξοχο ενδιαφέρον και όλως αόριστο, δεν υπάρχει ούτε πολώτητα [δηλαδή αρχή πρέπει να αναλογιστούμε, ότι ο συγγραφέας ήταν πρωθικαι τέλος], ούτε χώρος, ούτε κίνηση. ερέας του Μαντείου των Δελφών, του Πρόσθετα ο Πλάτων στην «Πολιτεία» μεγαλύτερου άντρου της ειδωλολατρίτου σαφώς και κατ’ επανάληψη αναφέας κατά την αρχαιότητα, τη θέση του δε ρεται στο Όν, το υπέρτατο Όν, «ως του αυτή διατήρησε μέχρι το τέλος του βίου αεί όντος γνώσεως, αλλ’ ου του ποτέ τι του. Γράφηκαν πολλά για την πραγματεία γιγνομένου και απολλυμένου»3. Στο ότι αποβλέπει στη γνώση του αιωνίου όντος αυτή και συχνά οι πατέρες της εκκλησίκαι όχι εκείνου που γίνεται [γεννιέται] κάας αναφέρουν το κείμενο αυτό. Κατά τον ποτε και καταστρέφεται [χάνεται]. ΠροσFlaceliere [έγκυρο μεταφραστή και σχοδιορίζει ο Πλάτωνας , ότι Θεός είναι η παλιαστή του Πλούταρχου], «ποτέ άλλοτε γκόσμιος αρμονία και παγκόσμιος λογιο Πλούταρχος δεν είχε εκφραστεί για το κή, που είναι υπεράνω χρόνου και τόπου. Θεό με λόγους τόσο θερμούς και τόσο Ο Αριστοτέλης θεωρούσε τον ένα υψηλούς». Θεό, «ως το πρώτον κινούν ακίνητον». Την πραγματεία αυτή, για το Έψιλον Τον ένα Θεό δίδασκε επίσης και ο Πυθατων Δελφών, ο Πλούταρχος έγραψε γόρας και θεωρούσε τον αριθμό ένα, ότι γύρο στο 120-130 μΧ. υπό τύπον αφηΠάνω: Το Έψιλον των Δελφών. εκφράζει την έννοια του Θεού. Ταυτόγηματικού διαλόγου σε τρίτο πρόσωπο. Κάτω: Το Αστέρι του Ισραήλ. χρονα την ίδια έννοια απέδιδε και στους Αρχικά τα διάφορα πρόσωπα της πραγαριθμούς τρία και δώδεκα. Θεωρούσε ο ματείας αναφέρουν διάφορες εκδοχές Πυθαγόρας τη μονάδα, ως αυτό τούτο κυρίως αρμονίας αριθμών και τέλος το άναρχο Όν. Απέδιδε μεγάλη σημασία παίρνει το λόγο ο Αμμώνιος, ο φιλόσοστην αρμονία των αριθμών και των γεφος της σχολής των Αθηνών και δάωμετρικών σχημάτων και πίστευε, ότι σκαλος του Πλούταρχου και αναπτύσσει εκφράζουν την αρμονία του Θείου. Με ιδέες, τις οποίες όμως πρέπει να αποτην προσθήκη της θείας μονάδας στον δώσουμε στον ίδιο το συγγραφέα. πρώτο άρτιο αριθμό, το δύο, σχηματίΟ Αμμώνιος λέγει περίπου τα εξής: ζεται ο ιερότατος αριθμός τρία, ο οποίούτε τάξεις, ούτε μόρια συμβολίζει το Ε ος εκφράζει την αρμονία του κόσμου στους Δελφούς, είναι κάτι το πολύ υψη[Αρχή, Μέσον και Τέλος ή Γέννηση, Ζωή λότερο και βαρυσήμαντο είναι η τελεία και Θάνατος]. Η απλούστατη μορφή των προσαγόρευση και προσφώνηση προς όντων εκφράζονταν με το τρίγωνο και στην τέλεια μορφή το Θεό. Ο κάθε προσκυνητής ερχόμενος στο Μαντείο, γίαυτού το ισόπλευρο τρίγωνο εξέφραζε τη Θεία αρμονία. Το νεται δεκτός από το Θεό με τη φράση «γνώθι σ’αυτόν», αντί ισόπλευρο τρίγωνο έχει ίσες μεταξύ των πλευρές, γωνίες, του «χαίρε». Ο προσκυνητής απαντά «ει», δηλαδή είσαι ή με ύψη, διχοτόμους και διαμέσους οι οποίες χωρίζουν αυτό εις τη φράση «συ ει ο Θεός», αλλά συγχρόνως και «συ ει εν», δύο ίσα μεταξύ των ορθογώνια τρίγωνα. Η τρίτη ημέρα του δηλαδή συ είσαι ο ένας, ο μοναδικός Θεός. μήνα ήταν αποφράδα ημέρα για τους αρχαίους και η πρόθεΑνάλογα για το Θεό εκφράστηκαν και άλλοι σοφοί κατά ση του αριθμού τρία στις λέξεις δημιουργεί επίταση, όπως την αρχαιότητα, όπως: τρικυμία, τριγυρνώ, τρισμέγιστος και άλλες. Ο Παρμενίδης [540-470 πΧ.] ομιλεί περί του «Όντος» και Ο Πυθαγόρας θεωρούσε το ισόπλευρο τρίγωνο, ως τον ο Βέρνερ Γαίγκερ παρατηρεί: «πρώτος αυτός αισθάνθηκε το ηγεμόνα των ευθυγράμμων σχημάτων και εκφραστή της ειμυστήριο του Όντος και έθεσε το ερώτημα το αναφερόμεκόνας της πρώτης ψυχής [μέρος της θείας ουσίας]. νο εις τον καθορισμό της μεταφυσικής ουσίας του σύμπαΣτο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι το ντος». Ο Παρμενίδης εξ άλλου θέλει, να αντικαταστήσει τη μυθολογική θεογονική παράδοση, που είχε δημιουργήσει ο Ησίοδος με τη θεογονία, διά της φιλοσοφικής θεωρήσεως, 2 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος, Α έκδοση, 6,590 - Ελεατική 1 Πλούταρχος: Περί του Έψιλον του εν Δελφοίς, 393 Α-Β.

Σχολή.

3 Πλάτωνος Πολιτεία 7 Ζ 9 Β 527.

89

Άγγελος Περ. Ψιμόπουλος - Η Φιλοσοφία των Αρχαίων Ελλήνων για τον Ένα Θεό ιερό σύμβολο του Δαυίδ, «Ο Αστέρας του Ισραήλ» σχηματίζεται από δύο επάλληλο ισόπλευρα και αντίστροφα τρίγωνα. Για τον κύκλο ο Πυθαγόρας πίστευε ότι έχει κριμένα τρία στοιχεία [κέντρο, ακτίνα, περιφέρεια]. Για το τετράγωνο πίστευε ότι προσομοιάζει προς το Θείο, διότι έχει ίσες πλευρές και ίσες και ορθές γωνίες. Με το τετράγωνο παριστάνονταν οι άχρονες τάξεις [ισότητα και ορθότητα] και η μόνιμος δύναμη, διότι η κίνηση προέρχεται από την ανισότητα και η ακινησία από την ισότητα. Ο κύκλος και η σφαίρα κατά την αρχαία ελληνική φιλοσοφία παρίστανε τις επουράνιες και θείες δυνάμεις. Γενικά η γνώμη των Πυθαγόρειων για το Θεό, δηλώνεται πολύ καθαρά με τη διδασκαλία του Φιλόλαου, ο οποίος έλεγε, ότι «εν αρχά πάντων και έστιν ηγεμών και άρχων απάντων Θεός, εις αεί εών, μόνιμος, ακίνητος, αυτός εαυτώ όμοιος, έτερος των άλλων»4. Ένα άρχει όλων και είναι ηγεμόνας και άρχοντας όλων ο Θεός, ένας υπάρχει πάντοτε, μόνιμος και ακίνητος, όμοιος με τον εαυτό του και διάφορος όλων των άλλων. Πέραν όμως από τους καθ’ αυτό φιλοσόφους ή σοφούς και οι επικοί ποιητές, οι οποίοι θεωρούνταν κατά κάποιο τρόπο εκπρόσωποι της θρησκείας, γιατί στις θεογονίες αυτών περιγράφονται τα των θεών, ανάλογα περί θεού κατά καιρούς διακήρυξαν. Για παράδειγμα τα Ορφικά, τα οποία θεωρούνται εξόχως ειδωλολατρικά κείμενα, σε πάρα πολλά σημεία αναφέρουν για τον ένα Θεό5. Αξίζει νομίζω, να αναφέρω μερικούς από τους χαρακτηρισμούς, που χρησιμοποιεί ο Ορφέας για το Θείον Όν: «παγγενέτωρ», «αρχή πάντων, πάντων τε τελευτή», «κοσμοκράτωρ», «επουράνιος» κλπ.6 Ο Ηράκλειτος ο Μικρός [όχι ο σκοτεινός] στην ερμηνεία του περί Ομήρου7 για τον ένα Θεό μας μιλάει και ότι τελικά οι θεότητες ήταν αλληγορικές εκφράσεις φιλοσοφικών μηνυμάτων και ιδεών. «Αργειφάντην τε γαρ ονομάζει [ο Όμηρος] τον Θεόν», υπονοεί τον ένα Θεό και συνεχίζει, «αλλ’επειδή μία παντός λόγου φύσις εκφαίνει εναργώς το νοούμενον».8 Επειδή από όλους τους λόγους [περιγραφές-ερμηνείες] μία μορφή εκφράζει καθαρά αυτό που εννοούμε. Ο Ιουστίνος ο Μάρτυς [110-167 μΧ.] εις τον παραινετικό του λόγο λέγει: «Ορφεύς, ο της πολυθεότητος υμών, ως αν είποι τις πρώτος διδάσκαλος γεγονός, οία προς τον υιό Μουσαίο και τους λοιπούς ακροατάς ύστερον περί του μόνου Θεού κηρύττει λέγων...».9 Ο Ορφέας υπήρξε, καθώς θα μπορούσε να πει κανείς, ο πρώτος διδάσκαλός σας περί της πολυθεΐας, αλλά τώρα εγώ θεωρώ αναγκαίο, να σας υπενθυμίσω ποιο κήρυγμα έκανε αργότερα ο Ορφέας προς τον υιό του Μουσαίο και τους άλλους ακροατές περί του ενός και μόνου Θεού, κήρυττε λοιπόν λέγοντας ...10 Στη συνέχεια ο Ιουστίνος ο Μάρτυς παραθέτει σειρά αποσπασμάτων, στα οποία ο Ορφέας μιλάει για τον ένα Θεό και μεταξύ των άλ4 Εμμ. Γ. Παντελάκης -Πυθαγόρου Χρυσά Έπη, σελ. 63.

5 Αποσπάσματα 2,3,4,6,18,36,39 και ανέκδοτα αποσπασμάτια Ορφέως 1 και 15. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος [1981] ΚΔ 359. Οι Ύμνοι του Ορφέως - Γενική Εισαγωγή.

6 α] Ορφέως Ύμνοι 4 και 15, Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος [1981], ΚΔ 431 και 433. β] Ορφέως Αποσπασμάτια 2, Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος [1981], ΚΔ 474.

7 Ηράκλειτος, Ομηρικά Προβλήματα 72.

8 Ηράκλειτος Ομηρικά Προβλήματα 72,10.

9 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος ΚΔ 473 - Ορφέως Αποσπασμάτια Ι.

10 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος ΚΔ 484.

90

λων λέγει τα εξής: «μούνον δέςόρα κόσμοιο άνακτα, εις εστ’ αυτογενής, ενός έκγονα πάντα τέτηκται».11 Το οποίο σε μετάφραση έχει ως εξής: Ένας πράγματι άναξ κύριος υπάρχει, αυτογέννητος και όλα όσα έχουν δημιουργηθεί είναι τέκνα αυτού του ενός. Για τον Πρόκλο που αναφέρεται στον Τίμαιο του Πλάτωνα, μας πληροφορεί: «ο γαρ παρ’ αυτώ Ζευς,... ούτος εστιν ο των όλων δημιουργός».12 Διότι ο υπ’ αυτού καλούμενος Ζευς... αυτός είναι δημιουργός όλων. Ο ίδιος πάλι για τον Πρόκλο στην Πολιτεία του Πλάτωνα λέγει: «Οι θεοί πολλάς εαυτών προτείνουσι μορφάς, πολλά δε σχήματα εξαλλάττοντες φαίνονται... και όσα τούτοις εφεξής τα λόγια προςτίθησιν, ούτε αλλοίωσιν, ούτε ποικιλίαν, αλλά τας μεθέξεις αυτού [ενν. θεού] διαφόρους επιδεικνύοντα».13 Οι θεοί προσφέρουν πολλές μορφές των εαυτών των [φαίνονται με πολλές μορφές] και φαίνονται να αλλάσσουν πολλά σχήματα [πολλές εμφανίσεις] και όσα στη συνέχεια προς αυτά προσθέτουν οι χρησμοί, τα οποία ούτε αλλοίωση, ούτε ποικιλία επιδεικνύουν, αλλά τις διάφορες συμμετοχές αυτού [του θεού]. Οι διάφοροι σοφοί της τότε εποχής στην προσπάθειά τους να διδάξουν τους ανθρώπους, πολύ συχνά χρησιμοποιούν την αλληγορική έκφραση και παράσταση των διαφόρων ιδεών, η οποία οδηγεί στην προσωποποίηση. Με τον τρόπο αυτόν αποτείνονταν εις το επιθυμητικό και το θυμοειδές της ψυχής του ανθρώπου και διά της εικασίας δημιουργούνταν η πίστη. Η χρησιμοποίηση της μεθόδου αυτής οδήγησε στην ανάπτυξη της ποιήσεως και των άλλων εικαστικών τεχνών και στην δημιουργία της πολυθεϊκής θρησκείας. Η αλληγορική παράσταση των απόλυτων ιδεών φθάνει μέχρι του σημείου της χρησιμοποιήσεως για τις θεότητες διαφόρων ονομάτων από την πλουσιότατη και πολύ πλαστική Ελληνική γλώσσα, ώστε και μόνο το όνομα πολύ παραστατικά και εμφατικά τονίζει το αρχικό φιλοσοφικό νόημα της αλληγορικής παραστάσεως. Για παράδειγμα το όνομα του Δία [Ζευς, Διός], αλληγορικά παριστάνει το αποδιδόμενο σ’ αυτόν φιλοσοφικό νόημα. Κατά τα αποσπασμάτια του Ορφέα, ο Δίας οφείλει το όνομά του εις το «ΖΗΝ» δίδων και «ΔΙΑ» αιτία πάντων. «Έστιν δη πάντων αρχή Ζευς, Ζευς γαρ έδωκε, ζώα τ’ εγέννησεν, και ΖΗΝ’ αυτόν καλέουσι, και ΔΙΑ τ’ηδ’, ότι δη διά τούτον άπαντα τέτυκται, εις δε πατήρ ούτος πάντων θηρών τε βροτών τε».14 Είναι βεβαίως ο Ζευς η αρχή πάντων, διότι ο Ζευς έδωκε [ζωή] και γέννησε τα ζώα, και ονομάζουν αυτόν ΖΗΝΑ και ακόμη και ΔΙΑ, διότι πράγματι εξ αιτίας αυτού δημιουργήθηκαν τα πάντα. Ένας δε είναι αυτός πατέρας πάντων και των ζώων και των ανθρώπων. Το όνομα του Κρόνου επίσης, όπως μας λέγει ο Ηράκλειτος: «Κρόνον μεν γαρ ονομάζει τον χρόνον κατά μετάληψιν ενός στοιχείου, πατήρ δε των όλων ο χρόνος και τελέως αμήχανόν τι γενέσθαι των όντων δίχα χρόνου, διό δη ρίζα των τεττάρων στοιχείων ούτός εστιν. Μητέρα δ’αυτοίς 11 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος ΚΔ 473 - Ορφέως αποσπασμάτια, Στιχ. 7-8.

12 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος ΚΔ 474 -Αποσπασμάτια Ορφέως VΙ, Proclus in Platonis. Timeum 2 P 95,34.

13 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος ΚΔ 477,488 - Αποσπασμάτια Ορφέως ΧΧΙΙΙ Proclus in Platonis Polit. P 380 6.

14 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος ΚΔ 480,491 - Απόσπασμα Ορφέως 39, Ioannes Diac. Αλληγορίαι εις την Θεογονίαν του Ησιόδου 278 Β Med.

Άγγελος Περ. Ψιμόπουλος - Η Φιλοσοφία των Αρχαίων Ελλήνων για τον Ένα Θεό ένημεν είναι την Ρέαν, επειδή ρύσει τινί και αεννάω κινήσει το παν οικονομείται».15 Διότι Κρόνον μεν ονομάζει το χρόνο διά μεταλήψεως ενός γράμματος, πατέρας δε όλων είναι ο χρόνος και είναι τελείως αδύνατο να γίνει κάτι δίχως χρόνου, για τούτο λοιπόν ρίζα των τεσσάρων στοιχείων είναι αυτός. Μητέρα δε αυτών νομοθέτησε τη Ρέα, επειδή με κάποια ροή και αέναο κίνηση εξοικονομείται -γίνεται- το κάθε τι. Κατά τον Ηράκλειτο στις θεογονίες και τα έπη του Ομήρου παριστάνονται αλληγορικά οι διάφορες δυνάμεις, καταστάσεις και ιδέες περί του απολύτου, τέλος δε πολύ εμφατικά παριστάνεται η δημιουργία του κόσμου, υλικού και ζώντος διά της βαθμιαίας εξελίξεως. «Διά τούτο μία το πριν ών φύσις, ο Πρωτεύς εις πολλάς εμερίζετο μορφάς υπό της προνοίας διαπλαττόμενος... ώστ’εύλογον την μεν άμορφον ύλην Πρωτέα καλείσθαι, την δ’ειδωλοπλαστήσασαν έκαστον πρόνοιαν Ειδοθέα,...»16 Για τούτο η μία μορφή που υπήρχε αρχικά, ο Πρωτέας διαμοιράζονταν σε πολλές μορφές διαπλασσόμενος από την πρόνοια... ώστε είναι εύλογο τη μεν άμορφο ύλη να καλεί Πρωτέα, τη δε πρόνοια που πλάθει τις διάφορες μορφές Ειδοθέα. Κάτι ανάλογο αναπτύσσει και ο Πλάτωνας με τη θεωρία των προτύπων [καλουπιών]. Οι ιδέες του Ομήρου δεν απέχουν και πολύ των ιδεών του Ορφέα. Ο Ιωάν. Τζέτζης στην εξήγηση Ομηρικού χειρογράφου μας λέγει: «Ο Όμηρος μετέφερε εξ ολοκλήρου εις τα ειδικά του ποιήματα μερικά από τα ποιήματα του Ορφέα και άλλα απέσπασε κατά το ήμισυ».17 Τα ίδια για την αλληγορική παράσταση των ιδεών λέγουν και άλλοι αρχαίοι σοφοί για τον Ησίοδο, τον Ορφέα, τον Όμηρο και άλλους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Ο Ηράκλειτος μάλιστα μας πληροφορεί, ότι και ο ίδιος ο Πλάτων στο «Φαίδρος»18 ομιλεί αλληγορικά.19 Εάν μάλιστα ρίξουμε μία ματιά στην Πολιτεία του Πλάτωνος20, θα δούμε, ότι πολύ λεπτομερειακά μας εξηγεί ο Πλάτων το μηχανισμό βάσει του οποίου πλάθονται οι μύθοι για τα πολυκέφαλα και άλλα τέρατα, τη Χίμαιρα, την Σκύλλα, τον Κέρβερο και το σπουδαιότερο, ο ίδιος ο Σωκράτης [Πλάτων] ζητά από τους ακροατές του, να πλάσουν με τη φαντασία των μία εικόνα τέρατος για να καταλάβουν την έννοια της ψυχής, τη διαίρεση αυτής καθώς και τη δύναμη και επίδραση των διαφόρων τμημάτων αυτής στη διαμόρφωση των πολιτευμάτων. Με την αλληγορική παράσταση των διαφόρων δυνάμεων, καταστάσεων και ιδεών από τους επικούς κυρίως ποιητές και ελάχιστα από τους φιλοσόφους δημιουργήθηκαν οι διάφορες προσωποποιήσεις και το Πάνθεο των αρχαίων Έλλήνων. «Ει δε εισί τε [οι θεοί] και επιμελούνται, ουκ άλλοθέν τοι αυτούς ίσμεν ή ακηκόαμεν ή εκ τε των λόγων και των γενεαλογησάντων ποιητών ... «.21 Αν όμως οι θεοί υπάρχουν και φροντίζουν από πουθενά αλλού δεν τους γνωρίσαμε ή ακούσαμε γι’ αυτούς παρά μονάχα από τις παραδόσεις και από τους ποιητές, που έγραψαν τη γενεαλογία..., μας λέγει ο Πλάτων στην Πολιτεία του, ο οποίος μας πληροφορεί επίσης, ότι η ποίηση σαν μιμητική τέχνη δε 15 Ηράκλειτος Ομηρικά Προβλήματα 41, 6-7.

16 Ηράκλειτος Ομηρικά Προβλήματα 66, 1 και 7.

17 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος ΚΔ 494 - Ορφέως ανέκδοτα αποσπασμάτια 33.

18 Πλάτωνος Φαίδρος 253 D. 19 Ηράκλειτος Ομηρικά Προβλήματα 17,9 .

20 Πλάτωνος Πολιτεία 9 Θ 12 [586].

21 Πλάτωνος Πολιτεία 2 Β VIII Ε 366.

δίνει ακριβή εικόνα του θέματος, διότι αποτείνεται διά της εικασίας στα κατώτερα τμήματα της ψυχής [επιθυμητικό κυρίως και θυμοειδές]. Σε αντίθεση με τους επικούς ποιητές, οι φιλόσοφοι με αντιπροσωπευτικό τύπο τον Πλάτωνα, στην διδασκαλία τους χρησιμοποιούν τη γνώση και επιστήμη απευθυνόμενοι κατ’ευθείαν στο λογικό του ανθρώπου με συλλογιστική μέθοδο. Αποφεύγουν κατά το δυνατό τη χρησιμοποίηση της αλληγορίας και με καθαρά παραγωγική λογική μέθοδο καταλήγουν στο συμπέρασμα της υπάρξεως ενός και μοναδικού θεού ή θείου όντος ή θείας ουσίας, υπεράνω τόπου και χρόνου. Κατακρίνει ο Πλάτωνας έντονα την αλληγορική παράσταση από τους ποιητές, η οποία απευθυνόμενη στα κατώτερα τμήματα της ψυχής οδηγεί στη δημιουργία του Πανθέου, και λέγει: «αλλ’ εάν τις ποιή εν οις ταύτα τα ιαμβεία ένεστι... ή ου θεού έργα εατέον αυτά λέγειν ή ει θεού εξευρετέον αυτοίς.... λόγον».22 Αλλά εάν κάποιος ποιητής φτιάσει ποιήματα που έχουν τέτοιους στίχους,... τότε ή δεν πρέπει να τους επιτρέπουμε να λένε, ότι αυτά είναι έργα θεού ή εάν είναι [έργα] θεού πρέπει να εξετάζουν σ’αυτά τα ποιήματα τη λογική αιτία.... Ζητούσε λοιπόν ο Πλάτωνας από τους ποιητές την πλήρη και λογική ερμηνεία των ιδεών και φαινομένων με αποδεικτική λογική μέθοδο, ώστε με τη γνώση και επιστήμη, να αποκτούμε την αλήθεια και όχι μέσω της εικασίας την πίστη. Στο σημείο αυτό θα αναφέρω μία περικοπή από τον Ορφέα, η οποία προκαλεί έκπληξη. Απευθυνόμενος ο Ορφέας στον πνευματικό του υιό Μουσαίο του λέγει εμπιστευτικά: «Φθέγξομαι οις θέμις εστί, θύρας δ’ επίθεσθε βεβήλοις ... Μουσαί’, εξερέω γαρ τ’αληθέα, .... μούνον δ’ εςόρα κόσμοιο τυπωτήν αθάνατον».23 Θα απευθύνω τους λόγους μου προς εκείνους, προς τους οποίους είναι θεμιτό, να ομιλήσω, αλλά εις τους αμύητους κλείστε τις πόρτες... συ δε Μουσαίε, άκουσέ με διότι θα σου πω την αλήθεια... και παρατήρησε τον ένα και μόνον πλάστη του κόσμου που είναι αθάνατος. Βλέπουμε λοιπόν, ότι όταν ο Ορφέας ήθελε να μυήσει στην αλήθεια τον πνευματικό του υιό και συνεχιστή του πνευματικού του έργου, ως δασκάλου, αφήνει κατά μέρος την αλληγορική παράσταση και τις προσωποποιήσεις και ομιλεί ευθέως την αλήθεια αποτεινόμενος εις το λογικό. Την αλήθεια αυτή χαρακτηρίζει ακατάλληλο για τους «βέβηλους», δηλαδή το ευρύ κοινό, προφανώς λόγω αδυναμίας κατανοήσεως αυτής. Παρατηρούμε επίσης, ότι όταν ο ποιητής χρησιμοποίησε τη γνώση και απευθύνθηκε εις το λογικό χωρίς αλληγορικές προσωποποιήσεις, οι απόψεις του ταυτίστηκαν με αυτές των φιλοσόφων για την ύπαρξη ενός και μόνον θεού, υπεράνω τόπου και χρόνου. Γενικά υπάρχουν άφθονες αναφορές των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων για τον ένα και μόνον θεό. Όπως λέγει ο Μιχ. Στασινόπουλος [ακαδημαϊκός]: «Η διανόηση των αρχαίων Ελλήνων και η Ελληνική φιλοσοφία σε ορισμένα σημεία της είχε προσεγγίσει σ’ένα ευσεβή μονοθεϊσμό, καθώς και την έννοια της αθανασίας της ψυχής, ανοίγοντας έτσι εμμέσους διόδους προς το Χριστιανισμό». Κατά δε την έκφραση του Λεωνίδα Φιλιππίδη «είχε ψαύσει τα κράσπεδα του Χριστιανισμού».

22 Π λάτωνος Πολιτεία 2 Β XIX 380.

23 Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος [1981] ΚΔ 473 -Ορφέως αποσπασμάτια ΙΙ-2- στιχ. 1,4, και 8-9 και ΚΔ 484-5.

91

Άγγελος Περ. Ψιμόπουλος - Η Φιλοσοφία των Αρχαίων Ελλήνων για τον Ένα Θεό Εμείς απλώς παρατηρούμε, ότι οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί είχαν προσεγγίσει σημαντικά την αλήθεια, δεν είδαν όμως το φως. Βέβαια η Ορθόδοξος Χριστιανική Θρησκεία συγκριτικά με την αρχαία ελληνική θρησκεία έχει συγκεκριμένες και βασικές διαφορές. Η αρχαία Ελληνική θρησκεία επίσημα εις το λαό εμφανιζόταν με πολυθεϊκή μορφή και ο λαός πίστευε και λάτρευε τον πολυθεϊσμό. Οι Πατέρες της εκκλησίας είχαν ταχθεί σαφώς κατά της μορφής αυτής του μονοθεϊσμού των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, ως μη εκφράζουσα την περί θεού αντίληψη του Χριστιανισμού. Η Χριστιανική αντίληψη περί Θεού διαφέρει αυτής των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στα εξής βασικά σημεία: Κατά τη Χριστιανική πίστη ο Θεός είναι Τρισυπόστατος και Ομοούσιος. Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα, Τριάδα Ομοούσιος και Αχώριστος. Η Τρισυπόστατος ενότητα υπερβαίνει απείρως τη μονάδα ή το «Ον» των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Κατά καιρούς διάφοροι λαοί λάτρευαν μία μορφή τριών θεών, όπως σήμερα στην περιοχή των Ινδιών λατρεύεται μία μορφή από τρεις θεούς. Στην Αρχαία Ελλάδα αναφέρεται αμυδρά κάπου στα Ορφικά μία τριπλή θεότητα αποτελούμενη από τους θεούς Δία, Απόλλωνα και Αθηνά. Στην Αίγυπτο λάτρευαν τους θεούς Όσιρι [ανάλογο προς το Δία], τον Ώρο [θεό του σκότους και προφανώς ανάλογο προς τον Απόλλωνα] και τη Νιήθ [ανάλογο προς την Αθηνά]. Στην Ασσυροβαβυλωνία είχαν τους θεούς Ανού [παρόμοιο με το Δία], τον Μπέλ και τον Έα [παρόμοιους προς τον Ποσειδώνα και θεό της σοφίας].24 Παράλληλα βέβαια με τη λατρεία αυτή, υπήρχε το δωδεκάθεο και πληθώρα άλλων θεοτήτων. Όλοι αυτοί οι λαοί λάτρευαν τους τρεις αυτούς θεούς σαν τρεις διαφορετικές οντότητες και αυτό αποτελεί ουσιαστική και μεγάλη διαφορά σε σύγκριση με την Ομοούσιο και Αχώριστο Αγία Τριάδα του Χριστιανισμού.

2. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι διά μόνης της σκέψεως και φιλοσοφικής διερευνήσεως προσπαθούσαν, να βρουν και να διατυπώσουν τη μορφή του θεού. Στον Χριστιανισμό ο ίδιος ο Θεός αποκαλύφθηκε στον άνθρωπο.

3. Στην αρχαία Ελληνική θρησκεία οι θεοί είχαν πάρει τη μορφή του ανθρώπου, κατέβηκαν στο επίπεδο αυτού και αναμιγνύονταν εις τα έργα και τις διαμάχες των ανθρώπων. Στο Χριστιανισμό ο Υιός του Θεού πήρε τη μορφή του ανθρώπου για να εξυψώσει τον άνθρωπο στο επίπεδο του Θεού και έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα της Θέωσης.

4. Στη Χριστιανική πίστη [και ομιλούμε πάντοτε για την 24 Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Παύλου Δρανδάκη - Ασσυρία. Θρησκεία - Ε 870 και Εγκυκλ. Λεξικό Ήλιος Α έκδοση Α 730.

Ορθόδοξη απεικόνιση της Αγίας Τριάδας με τη μορφή τριών αγγέλων στη "φιλοξενία του Αβραάμ". Ρωσική εικόνα του Αντρέι Ρουμπλιώφ.

Ορθόδοξο Χριστιανική Πίστη], η παράσταση ή απεικόνιση της Αγίας Τριάδας γίνεται μόνον με τη σχεδίαση τριών ομόκεντρων κύκλων ή με την απεικόνιση τριών αγγέλων και ποτέ διαφορετικά.25 «Πνεύμα εστιν ο Θεός» και «Θεόν ουδείς πόποτε εόρακε». Αντίθετα στην αρχαία Ελληνική θρησκεία η παράσταση και απεικόνιση του Θεού [ή Θεών], ήταν ελεύθερη και με τη μορφή ανθρώπων, ζώων ή ακόμη και ανθρωπομόρφων ζώων. Κατά τη Χριστιανική Ορθόδοξο Πίστη, λοιπόν: Ο Θεός είναι Τρισυπόστατος, Ομοούσιος και Αχώριστος, διάφορος του «Εν» των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και απείρως μεγαλύτερος αυτού. Γνωστός εξ αποκαλύψεως. Εξυψώνει και θεοποιεί τον άνθρωπο και είναι αδύνατο, να παρασταθεί γλυπτά ή ζωγραφιστά, παρά μόνον με την παράσταση με τρεις ομόκεντρους κύκλους ή με τη μορφή τριών Αγγέλων.

25 Τον τελευταίο καιρό σε όλες σχεδόν τις Ορθόδοξες εκκλησίες υπάρχει εικόνα τις Αγίας Τριάδος με τη μορφή τριών γερόντων, τούτο όμως είναι προϊόν επηρεασμού από την καθολική εκκλησία.

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α 1. Ηράκλειτος, Ομηρικά Προβλήματα εις α περί θεών Όμηρος ηλληγόρησεν. Felix Buffiere Societe d’Edition LES BELLES LETTRES, PARIS 1962. 2. Πλάτωνος Πολιτεία. Α. Παπαθεοδώρου -Φ. Παππά. Πάπυρος Γραφικαί Τέχναι Α Ε, ΑΘΗΝΑ 1975. 3. Πλάτωνος Τίμαιος. Α. Παπαθεοδώρου. Πάπυρος Γραφικαί Τέχναι ΑΕ, ΑΘΗΝΑ 1975.

4. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος [1981], Τόμος ΚΔ. ΑΘΗΝΑ. Οι Ύμνοι του Ορφέως. 5. Μιχ. Στασινόπουλος [ακαδημαϊκός-τέως πρόεδρος Δημοκρατίας]. Το γράμμα Έψιλον ως έμβλημα του Μαντείου των Δελφών. Περιοδικό: ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ, ΑΘΗΝΑ, Απρίλιος 1982, τεύχος 148, σελ. 254-6. 6. Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ήλιος, Α έκδοση, τόμος Α και ΣΤ. ΑΘΗΝΑ. 7. Πυθαγόρου Χρυσά Επη. Εμμ. Γ. Παντελάκης. Πάπυρος Γραφικαί Τέχναι ΑΕ, ΑΘΗΝΑ. 1975.

92

Του Πάνου Μηνόγιαννη

Mafia Ό

Όλοι έχουμε διερωτηθεί κατά καιρούς τι άραγε να σημαίνει η λέξη “ΜΑΦΙΑ” την όποια μπορεί να την έχουμε εκστομίσει και εμείς οι ίδιοι κάποια στιγμή. Θα σας παραθέσω μια ερμηνεία η οποία δεν ορκίζομαι ότι είναι έτσι αλλά είναι πολύ πιθανό και να είναι. Πάντως την ερμηνεία αυτή δεν την έχω ξανακούσει γι’ αυτό και λέω ότι μπορεί να είναι και σωστή.

ταν λοιπόν, σαν νεαρός Πλοίαρχος ταξίδευα πολύ συχνά στην Ιταλία με Τζενεραλάδικα πλοία παραμέναμε αρκετά στα λιμάνια (General cargoes vessels) είχα και εξακολουθώ να έχω πολλούς φίλους Ιταλούς, γνωρίζοντας δε αρκετά καλά και την γλώσσα τους, η οποία με κάλυπτε σε όλους τους τομείς. Βασικά εκείνο που θέλω να τονίσω είναι ότι είμαστε όντως “UNA FACCIA-UNA RAZZA” και αν τους φερθείς σωστά μια φορά εσύ θα στο ανταποδώσουν δυο φορές εκείνοι. Αυτά σαν πρόλογος και σαν επιστέγασμα μετά από πολλά ταξίδια σε όλα περίπου τα Ιταλικά λιμάνια και πιο πολύ στην βόρειο Αδριατική που είχα πολιτογραφηθεί σαν “CITTADINO CHIOGGIOTTO” (Πολίτης της Κιοτζια-CHIOGGIA) ένα λιμάνι ανάμεσα σε Βενετία και Ραβέννα. Ερωτούσα λοιπόν να μου εξηγήσουν από που προήλθε η λέξη ΜΑΦΙΑ για την οποία όμως κανένας ποτέ δεν μου έδωσε μια πειστική απάντηση. Όλοι τριγύριζαν γύρω από την γνωστή ερμηνεία “Ιταλική Μαφία” αλλά κανείς δεν έβαζε το χέρι του στο σωστό σημείο. Κάποτε όμως ένας Τριεστίνος φίλος μου έδωσε την εξής ερμηνεία για την οποία δεν παίρνω όρκο ότι είναι έτσι αλλά

τουλάχιστον μοιάζει να είναι πιο αληθοφανής και την οποία παραθέτω όπως ακριβώς μου την είπε. Περί το τέλος περίπου του 1800, όταν η Σαρδηνία ήταν υπό την κατοχή των Γάλλων του Οίκου της Σαβοϊας, κάποιοι Σαρδήνιοι δημιούργησαν μια αντιστασιακή ομάδα για να αποτινάξουν τον ζυγό των κατακτητών, κάτι σαν αντάρτικο ας πούμε και την ονόμασαν “M A F I A” που θεωρείτο ότι προέρχεται από τις συντμήσεις των λέξεων: M: Morte Α: Αi F: Francesi I: Italia A: Aperta Δηλαδή: ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΓΑΛΛΟΥΣ, ΙΤΑΛΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ. Ποιος ξέρει μπορεί να είναι και έτσι! Από εκεί, μου είπε, την μετέτρεψαν οι Σιτσιλιάνοι στην ερμηνεία που τουλάχιστον έχουμε διαβάσει όλοι και έχουμε δει σε ταινίες κ.τ.λ. σαν ΜΑΦΙΑ, ΜΑΦΙΟΖΙΚΟ κ.τ.λ.

93

Η ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ ΝΑΥΤΟΥ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΗΘΗΚΕ...

Ο

λοκληρώνοντας την 35ετή θητεία μου ως υγειονομική υπάλληλος στον Οίκο Ναυτου, λόγω συνταξιοδότησης, θα ήθελα να σας παραθέσω σ’αυτό το σύντομο άρθρο όλα όσα έζησα διπλά στους ναυτικούς που κλήθηκα από την θέση μου να υπηρετήσω. Προερχομένη και εγώ η ιδιά από οικογένεια ναυτικών έχοντας το ρολό της κόρης, της αδερφής και της συζύγου ναυτικού ένιωσα αναπάντεχη χαρά όταν το 1980 διορίστηκα στο Οίκο Ναύτου. Δεν ξέρω αν το επέλεξε η μοίρα ή ο Θεός αλλά πουθενά αλλού δεν θα ένιωθα πιο κατάλληλη προσφέρω τις υπηρεσίες μου από τον Οίκο Ναυτου και τους ναυτικούς. Οι ναυτικοι αποτελούν μια ιδιαίτερη ομάδα ασφαλισμένων οι οποίοι ήταν πάντα ευγενικοί και πρόσχαροι απέναντι στο προσωπικό του ασφαλιστικού Ταμείου. Αλλά τι είναι οι ναυτικοί? Αν ρωτήσεις ένα περαστικό στο δρόμο θα σου πει αυτό που έχει καθιερωθεί στην συνείδηση όλων ότι είναι οι επαγγελματίες που πληρώνονται και έχουν οικονομική ευμάρεια. Η αλήθεια όμως απέχει... Οι ναυτικοί αποτελούν τους επαγγελματίες εκείνους που για κάθε μέρα εργασίας έχουν θυσιάσει πολλά. Ο μέσος ορός των ναυτικών έλειπε από το σπίτι τους από 12 έως 18 μήνες λόγω των πολύμηνων ταξιδιών . Ήταν μακριά από τα παιδιά τους, την σύζυγο τους τα αδέρφια και τους γονείς τους. Ακόμη κατά την διάρκεια των ταξιδιών τους αρρωσταίναν ή πάθαιναν ατυχήματα τα οποία πολλές φορές αφήναν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στο σώμα και την ψυχή τους. Στην υπηρεσία προσερχόντουσαν πλήθος ναυτικών οι οποίοι μετά από την πολύμηνη παρουσία τους στη

θάλασσα ζητούσαν περίθαλψη και φροντίδα. Ανυπομονούσαν να έρθουν στην υπηρεσία και να μου διηγηθούν όσα έζησαν και όσα είδαν και εγώ ταξίδευα μαζί τους μέσα από τις αφηγήσεις τους. Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ ήταν ένας ηλικιωμένος ναυτικός που μια μέρα βρέθηκε στην υπηρεσία για να σφραγίσει το βιβλιάριο του. Ήταν καταβεβλημένος και σκεφτικός τον ρώτησα τι έχει και μου απάντησε του λείπουν τα ταξίδια, η θάλασσα και άνθρωποι που γνώρισε στα λιμάνια όλου του κόσμου. Η επίσκεψη του στο ασφαλιστικό ταμείο ήταν καθημερινή τόσο του ιδίου όσο και των υπολοίπων παλαίμαχων ναυτικών, όχι μόνο για τις παρεχόμενες υγειονομικές υπηρεσίες, αλλά για να δουν παλιούς συνάδελφους τους και να μιλήσουν για τη θάλασσα. Είδα ανθρώπους που είχαν αποκτήσει αναπηρίες από την θάλασσα είτε είχαν τραυματιστεί είτε είχαν βγει στη σύνταξη νωρίτερα για λογούς υγείας . Όμως κανένας από αυτούς δεν είχε να διηγηθεί κάτι άσχημο λάτρευαν την θάλασσα και την αποζητούσαν. Και αυτό ήταν μια απορία για την οποία δεν βρήκα απάντηση ποτέ... Θα ήθελα να εκφράσω τον ειλικρινή θαυμασμό μου στην λέσχη Αρχιπλοίαρχων, καθώς αποτελείτε μια λέσχη με επιφανή στελέχη που υπήρξαν υποδειγματικοί ναυτικοί και πάνω από όλα άνθρωποι με ναυτοσύνη. Εύχομαι η λέσχη μέσα από την δράση της να αναδείξει το ιδιαίτερο αυτό επάγγελμα του ναυτικού, μεταλαμπαδεύοντας τις αξίες του στην νέα γενιά ναυτικών. ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΟΛΑ….. Με εκτίμηση Ζηνοβία Κούβαρη -Παπακωνσταντίνου

Δ

Η ΞΑΝΘΗ ΜΑΣ ΤΕΛΕΙΩΣΕ!

Πρώτον, πολλαπλασιάζονται ύο προσκλήσεις Χογρήγορα (ένα μελλοντικό δηρευτικών Συλλόγων μοψήφισμα θα μας πείσει), στη στην Ξάνθη με έφεσυνέχεια οι Ελληνικές κυβερνήραν κοντά σε μια σεις είναι μακριά και οι εκπρόκατάσταση που ποτέ δεν ήθεσωποί τους σίγουρα λιβανίζουν λα να ζήσω. Τρελλάθηκα όταν τους μουσουλμάνους (απροκάδιαπίστωσα ότι η ωραιότατη λυπτα Τούρκους), επισκέπτονται αυτή παραδοσιακή πόλη εάλω. τα σχολεία τους και τα κέντρα Το λεγόμενο μουσουλμανικό τους, δίνουν πλουσιοπάροχες στοιχείο που ήταν τόσο μικρό παροχές και άλλες διευκολύνκαι ασήμαντο κατά την Συνθήσεις, αλλά αδιαφορούν κυριοκη της Λωζάνης έγινε Τούρκικο Της Βούλας Λαμπροπούλου λεκτικά για τα Ελληνικά. Προκαι τεράστιο. πάντων μη θίξουμε τα αδέρφια Αεράτες, καλλοντυμένες, εύμας. Και λένε η λέξη ΦΙΛΟΤΙΜΟ είναι μόνον Ελληνική. πορες Τουρκάλες είχαν κατακλύσει την πλατεία, τους Διαθέτουν ΦΙΛΟΤΙΜΟ αυτοί που ψήφισαν την Τουρκιδρόμους και τα μαγαζιά στο κέντρον της πόλεως, που κή Ένωση και δεν τους «κόπηκε το χέρι»; Τώρα ετοιείχε ζαχαροπλαστεία, καφενεία, εστιατόρια, καταστήμάζονται να κάνουν Τουρκική Ένωση Εκπαιδευτικών, ματα Τούρκικα και κάποια σπάνια Ελληνικά. Τουρκική Επιστημονική Ένωση και δεν συμμαζεύεται. Βέβαια οι Ελληνίδες το…έπαιζαν υπεράνω και κάθοΠας μουσουλμάνος είναι Τούρκος, έτσι πιστεύουν. νταν ή ψώνιζαν από τα Τούρκικα, κάτι που η μανδηλοΠοιος μας εκπροσώπησε στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια; δεμένες Τουρκάλες δεν έκαναν και δεν πήγαιναν στα Κα τι υποστήριξε; Μήπως έστειλαν την Ρεπούση ή την ελάχιστα Ελληνικά καφέ ή μαγαζιά. Αναγνωστοπούλου; Ας πλήρωναν και το πρόστιμο Περισσότερο σοκαρίστηκα από τον αέρα και την αυφτάνει να μην ψήφιζαν. Ας επισκεφθούν τους ελάχιτοπεποίθηση των Τούρκων και από την μοιρολατρεία στους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης ή ας μάθουν και την ανεκτικότητα των νεαρών Ελλήνων και των Ελγια τους εγκλωβισμένους της κατεχόμενης Κύπρου ή ληνίδων, που είχαν υποστεί, νομίζω, και πλύση εγκεας βοηθήσουν τους Χειμαρριώτες και θα νοιώσουν φάλου για τα αδέρφια μας που πρέπει να τους αγκατη διαφορά. Το ανάθεμα πολύ γρήγορα οι ψηφίσαλιάζουμε. Βέβαια που να σκεφτούν ότι αύριο αυτά τα αδέρφια μας, οι συμμαθητές τους θα τους πνίξουν ντες εθνοπατέρες της Βουλής θα το εισπράξουν από στο αγκάλιασμα! τους μέλλοντες Ξανθιώτες και Έλληνες πατριώτες.

95

Με το Ηλιόγερμα Του Χρήστου Χρήστου Καί σάν ο ήλιος μέρεψε στό γέρμα της ημέρας Και σάν η κάψα λάγιασε κι’ ήρθεν δροσάτο αγέρι Εφάνεις αλαφρόσκιωτη να πορπατάς στόν άμμο. Γυμνές πατούσες άφηναν τα χνάρια σου υγραμένα Να τα φιλεί απαλά ο γιαλός τ’αγέρι να τα σβήνει ήσουν πάντα όνειρο , κι’ όνειρο έχεις μήνει. Στού πέλαου την απλωσιά στού ωκεανού το βάθος Σ’αγάπησα μα απόμηνε τής μοναξιάς το κλάμα Κι’ έμεινες ίσκιος μακρινός στή δρόσο και στό κάμμα Τo χάδι σου τα πήρανε οι γλάροι γιά παιχνίδι μάτια υγρά , χείλια στεγνά , σού ‘παν καλό ταξίδι, καθώς χανόσουν στά βουβά π’αργοσαλεύουν νέφια.

Aιδηψός - 20 /9/2016

Ο μίτος της ποίησης Της Χαράς Ρίζου Στο μελάνι ξεκλειδώνω τη σιωπή μεταφράζω τη φλυαρία της θάλασσας Τα μουσικά πατήματα της βροχής ιχνογραφώ Στην πένα φτερό νυχτερίδας Σε ραγίσματα μοναξιάς ανθίζουν οι αναιμικοί μου στίχοι τσακισμένες λέξεις στα τραύματα του έρωτα Με άπειρα πειράματα οι συνθέσεις μου στον ίσκιο της φωτιάς στοιχειώνουν τα δαισδαλώδη όνειρα Η μούσα περιφρονεί το δικό μου λαβύρινθο.

Το πέτρινο καράβι Της Μάρως Δήμου Μπροστά σ’ ένα ταραγμένο πέλαγος μέσα στη βαθιά απεραντοσύνη στην αγκαλιά της θάλασσας ένα καράβι ταξιδεύει. Τα θυμωμένα κύματα τ’ ακολουθάνε κι ο καπετάνιος στη γέφυρα πάνω τον μαύρο ουρανό κοιτά. Όχι δεν σκέφτομαι τίποτα στη θολή γραμμή του ορίζοντα τα μάτια μου είναι καρφωμένα. Τ’ αχαλίνωτα κύματα τραχή κάνουν κι εμένα της θάμασσας τα μπλε μάτια από πολύ κοντά, με κοιτούν. Πικρό είναι της θάλασσας το νερό και το πέλαγος είναι απέραντο όπως και η σιωπή. Το πέτρινο καράβι με τα όνειρα τα πολλά ταξιδεύει ακίνητο και κ θάλασσα βογγάει πόνο ζωής κι αλμύρα. Από το βιβλίο «Ναυτικό φυλλάδιο»

96

Αντιμάμαλο Της Ζιζής Γερονυμάκη Ο Αγέρας άφηνε πίσω του βόγγους και αναφιλητά που δεν καταλάβαινε εάν έρχονταν από το κύμμα. Κρεμόταν απ’ τα ρέλια και το αντιμάμαλο του μπέρδευε τις σκέψεις και τα όνειρά του. Χανόταν στο πούσι της νύχτας τα γυρίσματα ένα δάκρυ αλατισμένο κύλησε από τις σεντίνες των ματιών του. Σε λιμάνι προσπαθεί το Καράβι να ποδίσει το ίδιο κι εκείνος εκεί να μείνει ρίζες να βγάλει σκουριά να πιάσει, χωρίς χρώμα εκεί να τον αφήσει. Αλλάζεις εύκολα τη ρότα του Καραβιού του πεπρωμένου σου όμως ποτέ! Πάντα σε γαλάζιους πόντους θα ταξειδεύει θα χάνεται στο πούσι και στο νανούρισμα του αντιμάμαλου.

Η ζωή ξαναρχίζει Του Μιχάλη Χαλκιά Χρυσάφι στου πελάγου τη γαλήνη οι αχτίδες του την αυγουστιάτικη τη νύχτα η πανσέληνος ροδίζει του μελτεμιού που κόπασε και οι ρανίδες του δρόσισαν στο στερέωμα και μέρα πάλι ξαναρχίζει Της ψαροπούλας πρωινό ξεκίνημα του κυνηγού τα βήματα στον κάμπο αντηχούνε βουνόκαι θάλασσα σε σύνθεση, σαν ποίημα οι ουρανοί σε σένα μελωδούνε Μόνη η ομορφιά της φύσης η πλανεύτρα δεν την γέμισε πόθος καυτός τα μύχια της ψυχής σου ερεθίζει κι αναζητάς κάποιας πατρίδας το συμπλήρωμα που θέλησε να σε γεμίσει τώρα που κοντά της η ζωή σου ξαναρχίζει.

Το μακρύ ταξίδι… Του Σπύρου Ραδίτσα Μακρύ είναι το ταξίδι της ψυχής και πώς να το κοντύνεις πώς να το προλάβεις. Να φωνάζεις δυνατά με την φωνή της καρδιάς να αποτυπώνεται ο ήχος της φωνής στα αυτιά της ψυχής σου. Έτσι είπε κάποιος ταξιδευτής που σεργιάνισε στους δρόμους της ψυχής. Να μένει έλεγε η φωνή σου στην ψυχή σαν να την ετοιμάζεις να μάθει την γλώσσα σου σαν να προσμένεις να ξαναγεννηθεί με τα δικές σου επιθυμίες. Αυτά κατάλαβα από τα λόγια εκείνου που περιπλανήθηκε στη ψυχή του και πρόλαβε να γυρίσει…

97

98

Shipping Solutions Ship Management • Shipping Projects

Navigating to the Future

53-55 Akti Miaouli str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 6 Skouze str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511 tel.: (+30) 210 42 95 500 - fax: (+30) 210 42 95 511 email: econav@econav.co - www.econav.co email: econav@econav.co - www.econav.com