Νέος εξάντας - Φεβρουάριος 2014

ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2014

ΦΟ

ΡΑ ΣΤΗ ΝΑ ΥΤ

Ν

ΕΜ

ΕΑ

ΔΙΑ

Ν

ΙΛΙΑ

ΠΡΟ Σ

Αφιέρωμα στη βράβευση Σπουδαίων Κοινωφελών Ιδρυμάτων

Ε ΤΑ Ι Δ Ω

Ρ

74, Epaminondas Str., 176 74 Kallithea, Athens, Hellas Phones: 0030 210 940 9770 (10 lines) - Fax: 0030 210 -940 9771-2 - Tlx:214346 - 214347 COSM GR e-mail: mail@cosmosmarine.com

The best relationships are easy to picture

but hard to find

KATRADIS since 1936

KATRADIS GROUP 70 YEARS COMMITTED TO SERVICE For 70 years we are serving the marine world. We are valuing the customers and offering solutions to their procurement needs.

Knowing the market and consistently innovating.

Investing in private premises of 9000m2 at the local port of Piraeus.

Establishing in Europe an advanced production plant of 30.000m2, implementing state of tha art technology certified in accordance to the highest standards of quality control through all stages of production.

Expanding the Group’s activities and production to create a wide range of Marine products and services.

Setting an efficient network of worldwide agents and distributors.

70 YEARS COMMITTED TO YOU PROVIDING HORIZONTALS AUTOMATIC TESTING BENCH (CAPACITY 250 TONS AND FREE TEST LENGTH OF 32.5 M) APPROVED BY THE MAJOR CLASSIFICATION SOCIETIES AND OFFERING TECHNICAL SUPPORT TO ALL SHIPPING COMPANIES MEMBER OF INTERTANKO & US CORDATE INSTITUTE

Aegean Protective Coatings S.A. MARINE / YACHT COATINGS

71, Akti Miaouli – 185 37, Piraeus – Greece Tel: +30 210 42 80 444, Fax: +30 210 42 80 443 e-mail: aegeansa@otenet.gr Director: Capt. P. Monogioudis

“Sigma Coatings and Amercoat ® are trademarks of PPG Industries”

KYKNOS TRAVEL offers a highly professional service to take care of all travel and tourism arrangements including: - Outgoing Tourism - Hotel, Villa, Apartment Reservations - Air, Boat & Rail Tickets - Organized Tours - Business Travel & Service - Conferences - Cruises - Visa Passport Formalities

12, Skouze Str. 185 36 Piraeus - Greece Tel: + 30 2104514482 2104286356 Fax: +30 2104525883 E-mail: kyknos2@kyknostravel.officegate.gr

292, Kifissias Ave. 115 25 Psychiko, Athens - Greece Tel: +30 2106713266 2106723263 2106744151 Fax: +30 2106726041 E-mail: kyknos@kyknostravel.officegate.gr

Νεος Εξαντας Τευχος 47 Φεβρουαριοσ 2014

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΣΧΗΣ ΜΑΣ Kαρφίτσα πέτου, ολομέταξες γραβάτες και γυναικεία φουλάρια. Διατίθενται σε πολύ χαμηλή τιμή στα Μέλη και τους φίλους μας, για ιδία χρήση ή για να τα προσφέρουν σε τρίτους ως ένα εντυπωσιακό δώρο.

Η ΛΕΣΧΗ ΒΡΑΒΕΥΕΙ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΚΟΙΝΩΦΕΛΗ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

ΤΕΤΡΑΜΗΝΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ - ΕΚΔΟΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ PORT CAPTAINS CLUB Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς Τηλ.: 210 4294236/237 Fax: 210 4294238 e-mail: portcaptainsclub@otenet.gr www:

portcaptainsclub.gr ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Μαρίνος Τσάμης Πρόεδρος Άγγελος Γαβιώτης Αντιπρόεδρος Δημήτρης Μηνδρινός Β’ Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Μηνόγιαννης Γεν. Γραμματέας Δημοσθένης Παπαδόπουλος Ταμίας Χρήστος Γερασίμου Κοσμήτωρ Εκδότρια – Διευθύντρια Ευαγγελία Ποταμιάνου Κιν.: 693 7372665 Νομικοί Σύμβουλοι Μαρία Σωτηροπούλου Κολοκοτρώνη 153, Πειραιάς Τηλ.: 210 4181048 210 4526916 Χρήστος Τzάκος Ναυαρίνου 17 10681 Αθήνα Τηλ.: 210 3303700 Κιν.: 697 7898217 Ραλλία Π. Δρακουλάκου Κάρπου 60, Αθήνα Τηλ.: 210 9021907 Κιν.: 6945778709 Παραγωγή Εντύπου INTERCET HELLAS LTD

Τηλ.: 210 4124058 e-mail: intercet@otenet.gr

Περιεχόμενα 11. Οι Δραστηριότητές μας, ενημερώνει ο Πρόεδρος καπτα-Μαρίνος Τσάμης 12. Άρθρα - Σχόλια, του Φρίξου Δήμου 15. Στη μνήμη Καπετάν Νικόλα Κωστάρα, του Φρίξου Δήμου 16. Η Διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσας, του Νικόλα Κωστάρα 18. Από τα Κύκλω αεί Φαιρόμενα των Ναυτικών, του Μ. Συνοδινού 19. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΣΠΟΥΔΑΙΩΝ ΚΟΙΝΩΦΕΛΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ 43. Μονάδες Βιαερίου, του Πέτρου Τζιά 58. Τα Φυτικά είδη στις Ευχές και στις Κατάρες, του Γεωργίου Π. Σαρλή 61. Ροζέττα: Ραντεβού μ’έναν Κομήτη, του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη 67. Κοσμοπλοϊα, του Δ. Λαβδιώτη 70. Λεύκανση Δοντιών, της Φλωράνθης Μπαχά 72. Καταρράκτης: Σύγχρονη Αντιμετώπιση, του Σταύρου Αθηναίου 74. Μενάνδρου - Επιτρέποντες, της Άννας Βογιατζή 77. Μία αναδρομή στις Μεγαλύτερες Κρατικές Πτωχεύσεις, του Πάτροκλου Χ’ Αθανασίου 84. Λυρικά Ταξίδια: ποιήματα της Μάρως Δήμου και του Σπύρου Ραδίτσα 86. Ιστορίες της Βαρδιόλας, του Φρίξου Δήμου 87. Προλήψεις και Δοξασμοί του Ναυτόκοσμου, του Αριστ. Χρ. Πετρόπουλου-Σκαρμιτσιώτη 88. Περίπλους Cape Horn, του Δημήτρη Μηνδρινού 89. Στους Ανθρώπους της Θάλασσας με Σεβασμό και Αγάπη, του Τάκη Παπαδημητρίου 90. Η Άνοιξη, του Νικόλα Κωστάρα 91. Κύριε απάλλαξέ με από τον Μανδύα της Απιστίας, της Ειρήνης - Φάνιας Παπιδά 92. Τα Φαντάσματα, του Βάλσαμου Πιτσικάλη 93. Απόψεις και Αλήθεια με Απλά Λόγια, του Μ. Συνοδινού 94. Ένα σκύλος που τον έλεγαν Φοίβο, της Λίνας Ποταμιάνου 95. Ανεξήγητη Επέμβαση στο Σκοτάδι, του Κωνσταντίνου Τσάμη 97. It smells like Garlic (Μυρίζει Σκόρδο), της Λούλας Παπαζώη Οι απόψεις που εκφράζονται στα άρθρα του Νέου Εξάντα είναι προσωπικές των συγγραφέων και δεν ερμηνεύουν ούτε δεσμεύουν τη Λέσχη Αρχιπλοιάρχων.

Ενημερώνει ο Πρόεδρος, Καπτα Μαρίνος Τσάμης

Οι δραστηριότητές μας Πόσο γρήγορα φίλοι μου περνά ο καιρός! Με τον καινούργιο χρόνο συμπληρώνονται 10 χρόνια που ηΛέσχη μας απέκτησε ιδιόκτητη στέγη. Ήταν 22 Φεβρουαρίου 2004, όταν ο αείμνηστος Πρόεδρος Καπετάν Γεράσιμος Πανάς υπέγραφε την αγορά της αίθουσας, που έκτοτε στεγάζει τη Λέσχη μας, προσφορά του επίσης αείμνηστου και αγαπημένου μας Καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου. Θα χρειαζόντουσαν πολλές σελίδες για ν’ απαριθμήσει κανείς την εξέλιξη της Λέσχης κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, αυτό όμως είναι ανέφικτο στον περιορισμένο χώρο του περιοδικού. Ας δούμε όμως που βρισκόμαστε τώρα. Σήμερα η Λέσχη είναι περισσότερο οργανωμένη και διαθέτει το καλύτερο Διοικητικό Συμούλιο της δεκαετίας, καθώς και μια πολύ καλή Εξελεγτική Επιτροπή η οποία ελέγχει τα πάντα με επιμέλεια και σχολαστηκότητα. Τα οικονομικά μας χωρίς να είναι ανθηρά μας επιτρέπουν να διοργανώνουμε μεγάλες εκδηλώσεις. Τα Μελη μας είναι ή υπήρξαν κορυφαία στελέχη της Ναυτιλίας και συμμετέχουν ενεργά σε όλα τα δρώμενα της Λέσχης. Εκτός όμως από τα πολύ άξια Μέλη μας, τη Λέσχη σήμερα πλαισιώνουν και 45 Επίτιμα Μέλη, όλοι αξιολογότατες προσωπικότητες της Ναυτιλίας, αλλά και καθηγητές Πανεπιστημίων, Ναυάρχους του Πολεμικοί Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος, καθηγητή μαθηματικών, γιατρό χειρουργό, αστροφυσικό, επιχειρηματίες, κ.α. Και πάλι ο χώρος δεν μου επιτρέπει να αναφέρω λίγες γραμμές για τον καθένα, αισθάνομαι όμως την ανάγκη να αναφέρωσω τα ονόματα των αξιολογότατων κυριών με τεράστια κοινωνική προσφορά, που κοσμούν τον κατάλογο

των Επιτίμων Μελών της Λέσχης μας: είναι οι κ.κ. Νίκη Γουλανδρή, Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, Μαριλένα Λασκαρίδη, Δέσποινα Καρνέση-Βλασάκη, Δέσποινα Παπαστελιανού. Εκείνο που εντυπωσιάζει δεν είναι μόνο η απονομή από τη Λέσχη μας του Τίτλου του Επιτίμου Μέλους, αλλά η χαρά με την οποία όλοι τον απεδέχθηκαν. Τον περασμένο Νοέμβριο η Λέσχη μας έκανε ένα ακόμα βήμα μπροστά. Βράβευσε έξι κορυφαία Κοινωφελή Ιδρύματα, που δημιουργήθηκαν από τα οράματα και τη ψυχή ξεχωριστών ανθρώπων της Ναυτιλίας. Η τελετή ήταν πολύ καλά οργανωμένη και άφησε τις καλύτερες των εντυπώσεων. Το τεύχος αυτό του περιοδικού μας είναι αφιερωμένο στα βραβευθέντα Κοινωφελή Ιδρύματα, με ειδικό αφιέρωμα στη σπουδαία κοινωνική τους προσφορά. Η βράβευση Κοινωφελών Ιδρυμάτων που δημιουργήθηκαν από ανθρώπους της Ναυτιλίας, θα συνεχιστεί στα επόμενα χρόνια για δύο κυρίως λόγους. Κατ’ αρχήν οι βραβεύσεις θα κάνουν γνωστά τα προερχόμενα από τη Ναυτιλία πάμπολλα Κοινωφελή Ιδρύματα, ώστε το ευρύ κοινό αλλά και ο κόσμος της Ναυτιλίας να γνωρίσει το σημαντικότατο έργο τους. Ο δεύτερος λόγος είναι, όπως επισήμανε και ο εκπροσωπών το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» πρέσβης κ. Βασίλης Κασκαρέλης, ότι οι βραβεύσεις αυτές μπορούν να παροτρύνουν και άλλους να δημιουργήσουν νέα Κοινωφελή Ιδρύματα που θα προσφέρουν πολλά στη κοινωνία. Επιπλέον, αυτές οι εκδηλώσεις και άλλες που βρίσκονται στο στάδιο της προετοιμασίας ή της μελέτης και που θα υλοποιηθούν όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, θα ενισχύσουν όχι μόνο την παρουσία της Λέσχης μας, αλλά και το κύρος όλων των Ελλήνων Πλοιάρχων, αποδίδοντάς τους τη θέση που τους ανήκει στη Ναυτιλία και τη κοινωνία.

Στιγμιότυπa από την αγορά της αίθουσας της Λέσχη μας

11

ΑΡΘΡΑ - ΣΧΟΛΙΑ του Φρίξου Δήμου

Πλοίαρχος Ε.Ν. Πρώην καθηγητής και διευθυντής σπουδών δημοσίας σχολής πλοιάρχων Σύρου

ΜΝΗΜΕΙΟ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ

Μ

ε μεγάλη ικανοποίηση και χαρά παρακολουθούν οι ναυτικοί μας τις ενέργειες του ναυάρχου Π.Ν. ε.α. Κυρ. Κυριακίδη προέδρου του Ιδρύματος Άλσους Ελληνικής Ναυτικής

Παράδοσης (ΙΔ.ΑΛ.Ε.ΝΑ.Π.) για την αναγραφή επιτέλους στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, και των μαχών που έδωσαν το Πολεμικό και Εμπορικό Ναυτικό!! Στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη, το εθνικό μας ηρώο δηλαδή, τιμώνται όλοι οι ήρωες που έδωσαν και αυτή τη ζωή τους ακόμη για την ελευθερία της πατρίδας! Στο μνημείο όμως αυτό είναι χαραγμένα μόνο τα τοπωνύμια των μαχών που πολέμησε ο Στρατός Ξηράς! Δε γίνεται καμιά αναφορά για τις μάχες του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) όπως π.χ. τις ένδοξες ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου που διπλασίασαν την Ελλάδα, αλλ’ ούτε και γι’ αυτές της Πολεμικής Αεροπορίας. Την ίδια κακή τύχη έχει και το “τέταρτο όπλο” των Ενόπλων Δυνάμεων, το Εμπορικό μας Ναυτικό (Ε.Ν.), που κατά τον πόλεμο εντάσσεται σ΄αυτές εξοπλίζεται και διεξάγει τις θαλάσσιες πολεμικές μεταφορές που λόγω της υψίστης σπουδαιότητός τους αποτελεί και τον κύριο στόχο του εχθρού. Έτσι κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μόνο, οι ναυτικοί που έπεσαν για την πατρίδα και μάλιστα από τον πολύ οδυνηρό θάνατο του ναυαγού, υπερβαίνουν τους 2500! Αριθμός υπερβολικός σε σύγκριση με τον πληθυσμό της χώρας. Καταστράφηκαν επίσης 429 πλοία, το 75% του εμπορικού μας στόλου, όταν η θαλασσοκράτειρα Μ. Βρετανία απώλεσε το 28% μόνο του δικού της. Χάθηκαν ακόμη 551 πετρελαιοκίνητα/ιστιοφόρα, ήτοι το 66% της κατηγορίας αυτής.

Aπό το 1997 το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος με παραστάσεις και έγγραφα στη Βουλή των Ελλήνων, όπου υπάγεται το μνημείο αυτό, καθώς και ο υποφαινόμενος με συνεχείς δημοσιεύσεις του στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο αγωνίζονται για αποκατάσταση αυτής της ολοφάνερης αδικίας ώστε να εμφανιστούν επιτέλους και οι θυσίες των δυό Ναυτικών μας, Εμπορικού και Πολεμικού, στο εθνικό μας ηρώο! Στις προτεινόμενες εγγραφές ΈΛΛΗ-ΛΗΜΝΟΣ-ΑΙΓΑΙΟ-ΙΟΝΙΟ-ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ-ΙΝΔΙΚΟΣΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ θα έπρεπε να προστεθούν και οι ωκεανοί ΑΡΚΤΙΚΟΣ και ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ όπου και σ’ αυτούς έδρασαν τα εμπορικά μας πλοία. Σημειώνεται πως σαράντα νηοπομπές συμμαχικών πλοίων εφοδίασαν την Ε.Σ.Σ.Δ., μέσω των λιμανιών του Αρκτικού ωκεανού, με περίπου τέσσερα εκατομμύρια τόνους φορτίου. Τα πλοία αυτά εκτός από τα γερμανικά υποβρύχια είχαν να αντιμετωπίσουν και τον πολικό χειμώνα γι’ αυτό και βυθιστήκανε 91 πλοία και απωλέστηκαν 829 ναυτικοί. Και στον Ειρηνικό ωκεανό επίσης, ιδίως με την έναρξη του πολέμου, πλοία μας βομβαρδιστήκανε ή αιχμαλωτιστήκανε από τους Ιάπωνες. Περαίνοντας παρακαλούμε και τον κ. Πρόεδρο της Δημοκρατίας να βοηθήσει να τιμηθούν και οι αφανείς αλλά επιφανείς αυτοί ήρωες των Ναυτικών μας.

12

ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΛΕΣΧΗΣ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

Η

Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών (ΕΕΛ), το βράδυ της 26ης Σεπτεμβρίου 2013 στην αίθουσα "Kαπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος" του εντευκτηρίου της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων στον Πειραιά, είχε την καλοσύνη να απονείμει στη Λέσχη το χρυσό μετάλλιο πνευματικής αξίας πρώτης τάξης για την προσφορά της στη ναυτιλία και στην Ελλάδα. Να βραβεύσει ακόμη το περιοδικό της "Νέος Εξάντας" και τέλος να απονείμει τιμητικά διπλώματα στον πρόεδρο της Λέσχης αρχιπλοίαρχο Μαρίνο Τσάμη και στους θαλασσινούς λογοτέχνες Καπετάνισσα Μάρω Δήμου-Τσούτσινου, αρχιπλοίαρχους Γιάννη Γαβαλά, Φρίξο Δήμου, Νίκο Κωστάρα, Δημήτρη Λαβδιώτη, Γιάννη Λ. Παπαδόπουλο (μετά θάνατο), Σπύρο Ραδίτσα, Κώστα Στεφανόπουλο και αρχιμηχανικούς Αριστείδη Πετρόπουλο (μετά θάνατο) και Μάρκο Συνοδινό, για την προσφορά τους στα ελληνικά γράμματα.

Η λαμπρή αυτή τελετή άρχισε με τις ευχαριστίες του προέδρου καπετάν Μαρίνου Τσάμη στο επίτιμο μέλος της Λέσχης κ. Λευτέρη Τζόκα πρόεδρο, κ. Δημήτρη Παπαδημητρίου γενικό γραμματέα και το διοικητικό συμβούλιο της Ε.Ε.Λ. για την ευγενική αυτή βράβευση. Τόνισε επίσης πως η βράβευση αυτή και μάλιστα από το αρχαιότερο λογοτεχνικό σωματείο αποτελεί εξαιρετική τιμή στους αρχιπλοίαρχους και είναι μια επιβεβαίωση ακόμη του σπουδαίου έργου που συντελείται σε αυτή τη λέσχη που συνάδει βέβαια με το υψηλό πνευματικό επίπεδο των μελών της και του σώματος των πλοιάρχων γενικά. Στη συνέχεια πήρε το λόγο ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών που στη μεστή του ομιλία, εκτός των άλλων ανέφερε: "…Tους είδαμε πολλές φορές αφού είναι εκλεκτά μέλη της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών και της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων κάτω από ποικίλους φωτισμούς. Τους αγαπήσαμε όλοι. Διάβασα τα βιβλία τους και τους έκρινα με ελεύθερο στόμα. Ένιωσα το μέγεθος του αγώνα τους, τη φωνή τους, την αγάπη τους. Τους κρατώ στην ψυχή μου για όσο ζω. Έτσι και όλοι μας…. Είχα την τύχη και τη χαρά με τη συμπλήρωση των 30 χρόνων της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων να με συμπεριλάβουν τιμητικά στα επίτιμα Μέλη τους και τους ευχαριστώ. Η σημερινή τιμή που γίνεται γι' αυτούς, είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε ως Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών και τους έχουμε δικά μας μέλη. Τους εύχομαι να έχουν πολλές τιμές γιατί το αξίζουν όλοι τους. Συγχαρητήρια…."

Kαι τέλος ο αρχιπλοίαρχος Φρίξος Δήμου, μέλος της Λέσχης αλλά και της Ένωσης, ευχαρίστησε κι αυτός εκ μέρους των συναδέλφων του, με τη σειρά του τον πρόεδρο κ. Λευτέρη Τζόκα και τον γενικό γραμματέα κ. Δημήτρη Παπαδημητρίου για την "αγαθή" αυτή απόφαση της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών να τιμηθούν και τα στελέχη της ναυτιλίας, που εκτός απ’ τον υγρό, υπηρετούν και τον πνευματικό στίβο. Ευχαρίστησε ακόμη τον πρόεδρο, το διοικητικό συμβούλιο, τα μέλη και τους φίλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, που χάρη στις προσπάθειές τους την εξυψώνουν συνεχώς ώστε, όχι μόνο να βραβεύεται, αλλά να έχει και την "έξωθεν καλή μαρτυρία" και τη βαρύτητα να βραβεύει και η ίδια και μάλιστα ιδρύματα παγκόσμιας εμβέλειας και ακτινοβολίας. Και με την ευκαιρία αυτής της ωραίας εκδήλωσης, η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων, ανακύρηξε τον καπετάν Πρίαμο Τζίμητρα επίτιμο πρόεδρο αυτής για την προσφορά του με τη δεκατετράχρονη (1982-1996!!) προεδρία σ' αυτή.

13

ΑΡΘΡΑ - ΣΧΟΛΙΑ του Φρίξου Δήμου

ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ

Η

Λέσχη Αρχιπλοιάρχων συνεχίζοντας το πολιτιστικό της έργο αλλά κι επιθυμώντας να τονίσει την αναγκαιότητα, αυτή μάλιστα τη ζοφερή περίοδο που διανύουμε, της προσφοράς στην κοινωνία αποφάσισε να βραβεύσει πέντε, με ναυτιλιακές όμως ρίζες, κοινωφελή ιδρύματα και σωματεία. Η βράβευση αυτή πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα «Καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου» στο εντευκτήριό της στον Πειραιά, το απόγευμα της 28ης Νοεμβρίου 2013. Η τελετή άρχισε με ωραία μουσική, τραγούδι η μεσόφωνος της Λυρικής Σκηνής κ. Μαρία Μαρκέτου και πιάνο ο μουσικοσυνθέτης κ. Κίμων Μαραγκουδάκης, και συνεχίστηκε με το καλωσόρισμα και το ιστορικό της Λέσχης από τον πρόεδρό της καπετάν Μαρίνο Τσάμη. Σύμφωνα λοιπόν με την ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού της Συμβουλίου απονεμήθηκε το χρυσό μετάλλιο πρώτης τάξης στα ακόλουθα ευαγή ιδρύματα και σωματεία:

1. “Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη” και “Σύλλογος Φίλων Παιδιών με Καρκίνο. Ελπίδα”. Η κα Μαριάννα Βαρδινογιάννη πρόεδρος των δύο ιδρυμάτων και πρέσβης καλής θελήσεως της U.N.E.S.C.O παρέλαβε και τα δύο μετάλλια.

2. “Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος”. Στον εκπρόσωπο του ιδρύματος πρέσβη κ. Βασίλη Κασκαρέλη παραδόθηκε το μετάλλιο.

3. “Ίδρυμα Μαρία Τσάκος”. Το μετάλλιο επιδόθηκε, παρισταμένου και του εφοπλιστή, ιδρυτή του ιδρύματος και επίτιμου μέλους της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων καπετάν Παναγιώτη Τσάκου, στον πρόεδρο του Δ.Σ., τέως γενικό γραμματέα του Ι.Μ.Ο., μεγαλόσταυρο και επίτιμο μέλος των Αρχιπλοιάρχων, ναύαρχο κ. Ευθύμιο Μητρόπουλο.

4. “Ίδρυμα Αικατερίνη Λασκαρίδη”. Ο πρόεδρος του ιδρύματος κ. Παναγιώτης Λασκαρίδης, γενικός γραμματέας της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, αντιπρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος και επίτιμο μέλος της Λέσχης, παρέλαβε το μετάλλιο.

5. “Σωματείο Παιδιών Ναυτικών με Ειδικές Ανάγκες. Η Αργώ”. Το μετάλλιο παραλήφθηκε από την πρόεδρο του σωματείου κα Δέσποινα Παπαστελιανού. Με την ίδια απόφαση του Δ.Σ. της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων ανακυρήχθηκαν επίτιμα μέλη αυτής οι κκ. Μαριάννα Βαρδινογιάννη, Μαριλένα Λασκαρίδη (αντιπρόεδρος του ιδρύματος Αικατερίνη Λασκαρίδη) η Δέσποινα Παπαστελιανού και ο ναύαρχος Λ.Σ. Σταύρος Μιχαηλίδης (γενικός διευθυντής του ιδρύματος Μαρία Τσάκος). Το πρόγραμμα της τελετής παρουσίασε η κα Σια Τσάμη και την παρουσίαση των ιδρυμάτων ο πρόεδρος των Αρχιπλοιάρχων καπετάν Μαρίνος Τσάμης, ο ταμίας αυτής, καπετάν Δημοσθένης Παπαδόπουλος και ο επίτιμος πρόεδρος της Λέσχης καπετάν Πρίαμος Τζήμητρας. Τη βράβευση τίμησαν με την παρουσία τους ο δήμαρχος Πειραιά κ. Βασίλης Μιχαλολιάκος, ο Βουλευτής και υποψήφιος Δήμαρχος Πειραιά, κ. Θεόδωρος Δρίτσας, ο πρόεδρος κ. Λευτέρης Τζόκας και ο γενικός γραμματέας κ. Δημήτρης Παπαδημητρίου της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, η πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος κα Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη, ο ναύαρχος Π.Ν. κ Γιάννης Παλούμπης, ο πρόεδρος καπετάν Θανάσης Ζεύκης και ο γενικός γραμματέας καπετάν Δημήτρης Παπαχαρίσης της Λέσχης Αποφοίτων της Σχολής Ναυτιλίας Ύδρας και πλήθος κόσμου, στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα, που ενδιαφέρεται για τη ναυτιλία, τον άνθρωπο και την Πατρίδα!! Συγχαρητήρια και ευχαριστίες στον πρόεδρο, το Δ.Σ. αλλά και τα μέλη της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων για την άριστη οργάνωση αυτής της επιτυχημένης εκδήλωσης.

14

Καπετάν Νικόλας Κωστάρας Ο πλοίαρχος, συγγραφέας, δοκιμιογράφος, ιστορικός ερευνητής, βιογράφος και λαογράφος καπετάν Νικόλας Ι. Κωστάρας γεννήθηκε στα Κακουραίικα Ηραίας στην Αρκαδία το 1929. Τελείωσε το δημοτικό στη γενέτειρά του και το γυμνάσιο στη Δημητσάνα και την Ανδρίτσαινα. Μετά την στρατιωτική του θητεία και με το πτυχίο της Ανωτάτης Βιομηχανικής δούλεψε στο ναυτιλιακό γραφείο της “Ευπλοίας”. Η καθημερινή όμως επαφή και συνεργασία με ανθρώπους της θάλασσας και μάλιστα Αιγνουσιώτες, τον οδήγησαν να ακολουθήσει το ναυτικό επάγγελμα. Έτσι ταξίδεψε με τα φορτηγά-βαπόρια τους, σε όλη την υδρόγειο και όταν εξάντλησε όλη τη θαλασσινή ιεραρχία μετατέθηκε στα γραφεία της ίδιας εταιρείας ως αρχιπλοίαρχος. Με τη συνταξιοδότηση του το 1990 άραξε, όπως αναφέρει σε μία συνέντευξή του στο περιοδικό “Εφοπλιστής”, στη δεύτερη πατρίδα του το Μαρούσι με... στίγμα φ=38 μοίρες 03,48 πρώτα Β και λ=023 μοίρες και 48,28 πρώτα, μπαρκαρισμένος τώρα στο καράβι της... λογοτεχνίας. Το πλούσιο πνευματικό έργο του συγγραφέα είναι διεσπαρμένο σε έντυπα, ολιγοσέλιδα βιβλία και περιοδικά όπως Εξάντας, Λογοτεχνική Δημιουργία, Ναυτική Ελλάς, Ναυτικά Χρονικά, Εφοπλιστής, Περίπλους , Κουμπάσο, Αργώ, ‘Υφος, Νέα Σκέψη, Πλοιαρχική Ηχώ, Απόμαχος Πλοίαρχος, σε όλα σχεδόν τα Αρκαδικά έντυπα και πολλά άλλα. Στις εφημερίδες επίσης Εστία, Καθημερινή, Φωνή Πειραιωτών, Αθμόνιον Βήμα, Αρκαδία, Αρκαδικό Βήμα, Αρκαδικά Νέα, Οινούσσαι, Δημητσάνα, Τόπος της Κηφισιάς, Νέα Αργολίδος, Χανιώτικα Νέα και άλλες. Σημειώνεται πως από το περιοδικό “Ύφος” εκδόθηκε ένα 320σέλιδο αφιέρωμα στον καπετάνιο, που περιλαμβάνει εργασίες του και συγχαρητήριες επιστολές φίλων και αναγνωστών του. Από το πολύ πλούσιο συγγραφικό του έργο και για οικονομία χώρου σταχυολογούμε κάποιες εργασίες του όπως: Αξιοποίηση των Υδατοπτώσεων του Λάδωνος, Η Αρχαία Ηραία, Η Αρχαία Γόρτυς, Ο Κολοκοτρώνης ως Πλοίαρχος, Η Αγιοθαλασσίτης στην Αρκαδία, Η Εμπορική Ναυτιλία στην Τουρκοκρατία, Η Ναυτική Αρκαδία, Η Ναυτική Μεγαλόπολη, Γορτυνιακή Ναυτιλία κ.α. Τιμήθηκε, ο καπετάν - συγγραφέας, για το πνευματικό του έργο, με πρώτο Βραβείο δοκιμίου από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, πρώτο επίσης Βραβείο λογοτεχνίας από το Πνευματικό Κέντρο Αμαρουσίου, Βραβείο περιοδικού Δελφίνι, Τιμητικό Δίπλωμα Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, Τιμητικό Δίπλωμα Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών. Έπαινος Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Διπλώματα Τιμής Πατριωτικού Συλλόγου Άνω Καρυωτών (Λύκαιος Δίας), Ομίλου Φίλων Κλασικού Αθλητισμού (Ολυμπιάς), Παναρκαδικής Ομοσπονδίας Ελλάδος και Εταιρείας Αρκαδικών Γραμμάτων και Τεχνών. Ο Νίκος Κωστάρας είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων, της Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών, του Δ.Σ. του Κέντρου Αρκαδικών Μελετών, της Εταιρείας Αρκαδικών Γραμμάτων και Μελετών, της Ελληνικής Ένωσης Προστασίας Θαλασσίου Περιβάλλοντος, της Πανελλήνιας Ένωσης Συντακτών Δημοσιογράφων Ανταποκριτών και του Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων. Και τέλος ο καπετάν Νικόλας, σαν καλός καπετάνιος, όταν στις 8 Ιανουαρίου του 2014, τελείωσαν τα μίλια... εδώ στη γη άλλαξε αμέσως ρότα και έβαλε πλώρη για την αιωνιότητα... Καλό κατευόδιο καπετάν Νικόλα. Αγαπητέ φίλε Νίκο καλό ταξίδι. Φρίξος Δήμου 15

του Νίκου Ι. Κωστάρα

Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ «Έλληνες, να είστε υπερήφανοι που μιλάτε αυτή τη γλώσσα, τη ζωντανή μάνα όλων των

άλλων γλωσσών. Είναι το διαβατήριό σας για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Μην το περιφρονείτε!,,,» (Φραγκίσκος Λιγκόρα-Ιταλός ακαδημαϊκός)

Μ

ε αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας, που έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται στις 21 Φεβρουαρίου, μου δίδεται η ευκαιρία να γράψω δυο λόγια για την διαχρονικότητα της Ελληνικής γλώσσας. Ακόμα είναι μια ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς το τονίσουν στους μαθητές ότι η γλώσσα μας αποτελεί το πανάρχαιο και αιώνιο σύμβολο της εθνικής μας ταυτότητας και κληρονομιάς. «Η γλώσσα των Ελλήνων απ’ την εποχή του Ομήρου είναι μία και αδιαίρετη» (Ι. Θεοδωρακόπουλος – ακαδημαϊκός). Οι ρίζες των λέξεων της δημοτικής μας γλώσσας που σήμερα μιλάμε, προέρχονται από τις λέξεις τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες από τα μυθικά ακόμη χρόνια. «Πάντες ομολογούμεν ότι από τον Όμηρο μέχρι σήμερον το Έθνος, το Ελληνικόν, αποτελούμεν και μίαν γλώσσαν, την Ελληνικήν λαλούμεν» (Καθ. Γ. Χατζηδάκης-γλωσσολόγος). «Και τα κύματα του Αιγαίου μιλούν Ελληνικά» τόνιζε ο νομπελίστας Οδυσσέας Ελύτης. Ενώ ο μεγάλος Ν. Καζαντζάκης έλεγε «η γλώσσα είναι η πατρίδα μου». Μάλιστα είχε μια γλωσσοπλαστική ικανότητα όχι ασήμαντη, επακόλουθο της άμετρης αγάπης του προς τη γλώσσα μας. Δεν κυνηγούσε απλώς τις λέξεις∙ τις σύνθετε, τις αναδημιουργούσε, «πρέπει να μεθάς με τη γλώσσα σου και να βρίσκεις τον καλύτερο τρόπο να την συλλαμβάνεις, ακουστικά και ηχητικά» έλεγε ο αξέχαστος Γιάννης Τσαρούχης. Η ελληνική γλώσσα έχει ονομαστεί «βασίλισσα των γλωσσών». Κατά τον Κικέρωνα είναι η γλώσσα των θεών. Και όπως έλεγε ο Μέγας Ναπολέων: «Η ωραιότερη γλώσσα του κόσμου είναι η ελληνική, που έπρεπε να μιλούνε οι θεοί». Είναι η γλώσσα των Αγγέλων και της Ειρήνης. Είναι η γλώσσα της Αγίας Γραφής και του Ευαγγελικού κηρύγματος που ανακαίνισε τον κόσμο. Η γλώσσα μας μιλιέται αδιάκοπα σ’ αυτό τον τόπο εδώ και τέσσερις χιλιάδες χρόνια και γράφεται τριάμισι χιλιάδες χρόνια. Είναι η γλώσσα με την οποία ο Μέγας Αλέξανδρος μετέφερε τον Ελληνικό πολιτισμό έως την Ινδία. «Και την κοινήν Ελληνική λαλιά ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμε, ως τους Ινδούς» (Κ. Καβάφης). Και ο Πλούταρχος γράφει: «Αλέξανδρος τρισμυρίους παίδες Περσών επιλεξάμενους εκέλευσε γράμματα μανθάνειν Ελληνικά».

16

Ο κορυφαίος Ισπανός Ελληνιστής Francisco R. Adrados σημειώνει ότι «η ελληνική μαζί με την κινεζική είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία και πορεία στον ίδιο περίπου γεωγραφικό χώρο, από τους ίδιους λαούς επί 4000 έτη και γραπτή παράδοση 3500 ετών» (Ιστορία της Ελληνικής γλώσσης από τις απαρχές ως τις μέρες μας). Ενώ ο Ισπανός γλωσσολόγος Φρειδερίκος Σαγκρέδο τονίζει: «Η Ελληνική γλώσσα είναι από ουσία θεϊκή. Πρέπει να γίνει η δεύτερη μητρική γλώσσα όλης της Ευρώπης και η πρώτη γλώσσα όλων των καλλιεργημένων ανθρώπων». Και ο γάλλος ακαδημαϊκός και ελληνιστής Γουστάνος Κλότς αναφέρει: «Εξ όλων των γλωσσών η πλέον εύηχος και αρμονική είναι η αχαϊκή γλώσσα, η οποία ομιλείται εις την Αρκαδίαν, εις την Κύπρον και εις την Παμφυλίαν της Μικράς Ασίας». Η Ελληνική γλώσσα είναι όχι μόνο από τις πιο αρχαίες αλλά και τις πιο πλούσιες, αν μη η πλουσιότερη σε αριθμό λέξεων γλώσσα. Προσφέρει εξαιρετικές δυνατότητες έκφρασης και διατυπώσεις υψηλών και σαφών νοημάτων. Έχει πλαστικότητα, ομορφιά, είναι κατάλληλη και χρησιμοποιήθηκε επιτυχώς για όλα τα είδη του λόγου και για την επιστημονική σκέψη. «Η καλύτερη άσκηση για την ανάπτυξη της ευφυίας είναι η μελέτη της ελληνικής γλώσσας. Κάθε λέξη κρύβει και μια ιδέα (Ζακελίν ντε Ρομιγύ – Γαλλίδα Ακαδημαϊκός). Και όπως αναφέρει ο γάλλος διανοούμενος Κλοντ Φοριέλ: «Η ελληνική γλώσσα είναι πιο πλούσια από τη γερμανική, πιο διαυγής από τη γαλλική, πιο ευλύγιστη από την ιταλική και πιο αρμονική από την ισπανική, είναι η ωραιότερη γλώσσα της ευρώπης». Ενώ η Αμερικανίδα καθηγήτρια Μαριάνα Μακντόναλντ τονίζει ότι «Η Ελληνική γλώσσα είναι το μοντέλο όλων των Ευρωπαϊκών γλωσσών». Και οι Ισπανοί ευρωβουλευτές Χεριγκουτία και Ιμαθ έκαναν πρόταση στην ευρωβουλή: «Η αρχαία Ελληνική γλώσσα να γίνει διεθνής γλώσσα ως μητέρα όλων των γλωσσών και η μόνη συμβατή στους κομπιούτερ προηγμένης τεχνολογίας». Και ενώ αυτά και ίσως πολλά άλλα γίνονται στο εξωτερικό, εδώ στην Ελλάδα παριστάμεθα μάρτυρες ενεργειών που αποβλέπουν στην πνευματική μας αυτοκτονία με την ουσιαστική έξωση της αρχαίας Ελληνικής από τα σχολεία, της αρχαίας που αποτέλεσε την απαρχή της εξελικτικής πο-

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ρείας μας στους αιώνες. Οι μαθητές των σύγχρονων σχολείων διακρίνονται από χαρακτηριστική και ανησυχητική ένδεια των γλωσσικών όρων, ανικανότητα γλωσσικής ευελιξίας και από σαφή ποσοτικό και ποιοτικό περιορισμό των λέξεων που χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους. Αποδόμηση της γλώσσας μας με τα περίφημα greeklish. Το λεξιλόγιό μας έχει συρρικνωθεί εις το ελάχιστο και η συρρίκνωση αυτή συνεπάγεται και μια συρρίκνωση των νοητικών κατηγοριών από τις οποίες διέπεται ο λόγος μας» (Ευαγγ. Μουτσόπουλος – Ακαδημαϊκός). Και ο αξέχαστος Φώτης Κόντογλου επισημαίνει: «Το λεξιλόγιο μιας εποχής δείχνει τα αιτήματά της. Γι’ αυτό το λεξιλόγιό μας δείχνει τη κατάντια μας. Μία μία σβήνουν από τη γλώσσα μας λέξεις μεγάλες, όπως η τιμή, η αξιοπρέπεια, η αγνότητα, η αρετή, η φιλία ... Δεν αισθανόμαστε πως το να λείπουνε από το στόμα μας οι τέτοιες λέξεις σημαίνει πως σβήσανε από μέσα μας οι ευγενέστερες φλέβες του ανθρώπινου μεγαλείου». Πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν υπερασπίζεται η γλώσσα με τα ιδεολογήματα της τρισχιλιετούς παραδόσεως μόνο αλλά με το σεβασμό και τη χρήση της και όχι την συρρίκνωσή της από τους εδώ καταχραστές της. Δικαίως οι ξένοι θέλουν να την καταργήσουν όταν εμείς οι ίδιοι την έχουμε καταργήσει μέσα στη χώρα μας. Όταν καθημερινά εισάγουμε στο λεξιλόγιό μας χιλιάδες ξένων λέξεων και ξενόγλωσσες ονομασίες στα εμπορικά καταστήματα και τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια. Η υποδούλωση άλλωστε ενός λαού ξεκινάει από τη γλωσσική του αλλοτρίωση. Τότε η γλώσσα πεθαίνει όταν δεν έχει πια νόημα, όταν πληθαίνουν οι κενοί ήχοι και ο θόρυβος με την ξύλινη γλώσσα και την κακοποίηση της γλώσσας. Άλλωστε την κακοποίηση της γλώσσας επεσήμανε και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Κων. Στεφανόπουλος σε ομιλία του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τονίζοντας ότι «το μάθημα της γλώσσας πρέπει να αποτελεί τη βάση της παιδείας μας και προτρέποντας τους ειδικούς να γίνουν υπερασπιστές της γλώσσας μας» και προσθέτει: «Η γλώσσα μας είναι η πολυτιμότερη κληρονομιά μας, είναι το μέρος της αρχαίας κληρονομιάς, του οποίου είμαστε οι μοναδικοί κληρονόμοι» (Π. Θ.

3.11.2000). «Η γλώσσα μας αποτελεί το ιερό σκεύος της ψυχής της Ελλάδας» (Κ. Τσάτσος). Η γλώσσα μας είναι η εικόνα της Εθνικής επιβίωσης. Είναι η κιβωτός της Ελευθερίας και η Ελευθερία είναι το θερμοκήπιο της γλώσσας: Με την υγεία της γλώσσας μετριέται και η υγεία της Δημοκρατίας. Και όπως τονίζει ο αείμνηστος Τ. Λυγνάδης: «χωρίς τη γλώσσα είμαστε καταδικασμένοι ως έθνος. Μια κοινωνία που νοσεί είναι καταδικασμένη στη μοίρα της αγγλωσίας». Η γλώσσα μας είναι το πιο πειστικό διαβατήριο που διαθέτουμε στην Ιστορία και την Γεωγραφία.

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ της Άννας Τρικούλη Βογιατζή. Μια εμπεριστατωμένη μελέτη της αρχαίας Ελληνικής τραγωδίας με ανάλυση των έργων των μεγάλων τραγωδών της αρχαιότητας. Ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο για όσους ενδιαφέρονται να κατανοήσουν το μεγαλείο και το βαθύτερο νόημα της αρχαίας τραγωδίας. Η κ. Βογιατζή χρησιμοποιεί απλή και κατανοητή γλώσσα, ώστε η ανάγνωση να είναι ευχάριστη.

ΗΠΕΙΡΟ Σ ΑΡΧΕΓΟΝΟΣ ΕΛΛΑΣ του Αναστασίου Γ. Τύμη Ένα θαυμάσιο αφιέρωμα στην ιστορία και τη σημερινή κατάσταση της Βορίου Ηπείρου, εμπλουτισμένο με φωτογραφίες, ντοκουμέντα και βραβεία. Εντυπωσιάζει η αναφορά στη βιογραφία και το εκπληκτικό έργο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου.

17

του Μ. Συνοδινού

Πρώην αρχιμηχανικός Εμπορικού Ναυτικού - Συγγραφέας.

AΠΟ ΤΑ ΚΥΚΛΩ ΑΕΙ ΦΕΡΟΜΕΝΑ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ Σημαίνοντα και σημαινόμενα

Ν

αυς, ναυτικός, ταξιδιάρης, ερημίτης θαλασσοπόρος στο ξύλο στην λαμαρίνα, σ' ένα πλοίο, μια κουκίδα καρφίτσας, στο πελώριο πέλαγος. Ένας Έλληνας, ένας ναυτικός που πολλές φορές βάζει το ένα γόνατο κόντρα στην προφυλακτική σανίδα του κρεβατιού για να κοιμηθεί και να μην πέσει από το πολύ μποτζάρισμα. Μακριά από την οικογένεια του αυτός δημιούργησε το θαύμα της πρώτης ναυτιλίας στον κόσμο, αυτός ο τώρα περιθωριοποιημένος από την ίδια του πατρίδα, ο προδομένος των ονείρων του για μια ξέγνοιαστη και αξιοπρεπή ζωή στα πρεσβυτικά του χρόνια. Έτσι το πίστεψε θωρώντας το πάμπλουτο Απομαχικό Ταμείο Το Ν.Α.Τ, το παλαιότερο απομαχικό ταμείο στην Ελλάδα. Πολλοί ναυτικοί κάνανε τάφο τους το κύμα, άλλοι σακατεύτηκαν, άλλων διέλυσε η οικογένεια, αφού επάγγελμα και οικογένεια δεν συμβαδίζουν. Σήμερα ο ναυτικός κινδυνεύει να καταντήσει παρίας και οι υπεύθυνοι αυτής της δυστυχίας αδιαφορούν κι αυτός τριγυρίζει και χτυπάει τις μεγάλες πόρτες, μήπως και ανοίξει κάποια και ακούσουνε το δράμα που ζει. Τι θέση και σχέση είχε και έχει το προηγουμένως πάμπλουτο και παλαιότερο ταμείο των ναυτικών μέσα στον ναυαγισμένο Ε.Ο.Π.Υ.Υ; Μήπως μαζί με όλους που ταξιδεύαμε και οργώσαμε τους ωκεανούς είχαμε και κοντά μας όσους δεν είχανε μπει ούτε σε βάρκα; Και υποβαθμίστηκε η παρεχόμενη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των ναυτικών όταν τόσα χρόνια είχαμε γίνει γλάροι αλλά ταξιδεύοντας μέσα σε ναυτικούς δρόμους. Και εφόσον είναι τα αδιαπραγμάτευτα κοινωνικά αγαθά για τους ναυτικούς και οικογένειες τους, δεν έχει υποχρέωση το κράτος να τους τα παρέχει; Ο Οίκος Ναύτου, δεν πρέπει να εξαιρεθεί από τον Ε.Ο.Π.Π.Υ , εφόσον δια νόμου δικαίου παρέχεται η δυνατότητα εξόδου από το πρόβλημα που δημιουργήθηκε; Εμείς είχαμε δικό μας νοσοκομείο σε πευκόφυτη έκταση 150 στρεμμάτων στην Πεντέλη και δια χ.ψ. αμέλειες αν μη τι άλλο, ρημάζει εκεί σαν ένα πελώριο σκαρί του δικού μας ταμείου ριγμένο στις ξέρες. Απαίτηση μας με νόμο δικαίου είναι η επαναφορά των παροχών προς του ναυτικούς και οικογένειές τους στον φυσικό τους φορέα, τον δικό τους φορέα τον Οίκο Ναύτου. Τότε θα πάρουμε ανάσα και θα ομιλήσουμε για κράτος δικαίου κι όχι κατ επίφαση. Όχι οι ταλαίπωροι ναυτικοί να καλούνται να πληρώσουν το τίμημα της κρίσης που δεν το δημιούργησαν εκείνοι. Και είναι οι μόνοι που δεν έφταιγαν. Δηλαδή επί το σαφέστερο παρατίθενται ορισμένα αιτήματα.

18

α) Βελτίωση και αναβάθμιση της ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης που παρέχεται από τον Οίκο Ναύτου στους εν ενεργεία και συνταξιούχους ναυτικούς και τις οικογένειες τους. β) παροχή δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε παιδιά ναυτικών ηλικίας μέχρι 18 ετών. Και εφόσον σπουδάζουν και πέραν των 18 ετών. γ) Οι εκπρόσωποι των ναυτικών στο Δ.Σ. οίκου Ναύτου να αυξηθούν σε δύο, ένας από τις τάξεις των αξιωματικών και ένας από τα κατώτερα πληρώματα, για να υπάρξει μεγαλύτερη εκπροσώπηση των ναυτικών. δ) Να αυξηθεί το επίδομα λουτροθεραπείας στο ποσό των 600 Ευρώ ώστε νε εναρμονισθεί με τα επίπεδα των άλλων ταμείων. ε) Να ιδρυθεί πολυιατρείο του Οίκου Ναύτου στην Αθήνα και να υπάρχει ελεύθερη επιλογή κέντρου και νοσοκομείου ή κλινικής. στ) Να συνεχισθεί η λειτουργία των κατασκηνώσεων για τα παιδιά των ναυτικών από τον οίκο του Ναύτου . ζ) και το πελώριο νοσηλευτικό ίδρυμα εμπορικής ναυτιλίας ( Ν.Ι.Ε.Ν) να αξιοποιηθεί προκειμένου να επιτελέσει το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε. Τότε θα αντικρίσουμε κι εμείς χαμογελαστά πρόσωπα των ναυτικών και τότε θα εννοήσουμε και θα πιστέψουμε ότι ζούμε σε κράτος δικαίου. Παρακαλούμε τον κ Υπουργό Ε. Ναυτιλίας με τα ευήκοα ώτα ο οποίος γνωρίζει ότι ο συναλλαγματοφόρος αγωγός που ρέει προς άλλες χώρες να επιστρέψει προς την Ελλάδα και αυτό θα γίνει σε συνεννόηση με τους έλληνες εφοπλιστές και είναι το υπέρτατο καθήκον όλων μας την ώρα που η χώρα πένεται και οι καιροί ου μενετοί. Για εμάς που αντικρίσαμε κυκλώνες τυφώνες , πολέμους και κάποιου ναυτικού ρίξαμε λουλούδια στο κύμα, είναι επιτακτικό καθήκον η Ελληνική Ναυτοπολιτεία να επιστρέψει σε ελληνικά χέρια που υπάρχει και ναυτική συνείδηση. «Έχομεν γην και πατρίδα όταν έχομεν πλοία και θάλασσα», απάντησε ο Θεμιστοκλής στο Σπαρτιάτη Ναύαρχο τον Ευρυβιάδη. Και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η ναυτιλία επαναδημιούργησε την Ελλάδα. «Αισχρόν το σιγάν της πατρίδος πάσης αδικουμένης» μας υπενθυμίζει ο πρόγονός μας Ισοκράτης. Ευελπιστούμε στην κατανόηση παντός έχοντος σχέση με τα προβλήματά μας, σαν ερημίτες θαλασσοπόροι να ξεκουραστεί η ψυχή κι ο νους μας για το μέλλον της ναυτιλίας και των ναυτικών που δημιουργήσανε τη δόξα της Ελλάδας, φέροντας την σημαία και στα πιο απόμακρα λιμάνια του κόσμου ως πρεσβευτές του Ελληνικού μεγαλείου. Ευελπιστούμε στην κατανόηση παντός Υπευθύνου. Η Ναυτιλία ήταν και θα παραμένει η δόξα των Ελλήνων.

Βράβευση Σπουδαίων Κοινωφελών Ιδρυμάτων Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων συνεχίζοντας το πολιτιστικό της έργο αλλά κι επιθυμώντας να τονίσει την αναγκαιότητα, αυτή μάλιστα τη ζοφερή περίοδο που διανύουμε, της προσφοράς στην κοινωνία, αποφάσισε να βραβεύσει πέντε, με ναυτιλιακές όμως ρίζες, κοινωφελή ιδρύματα και σωματεία. Με ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού της Συμβουλίου απονεμήθηκε το χρυσό μετάλλιο πρώτης τάξης στα ακόλουθα ευαγή ιδρύματα και σωματεία: Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη” και “Σύλλογος Φίλων Παιδιών με Καρκίνο. Ελπίδα Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Ίδρυμα Μαρία Τσάκος Ίδρυμα Αικατερίνη Λασκαρίδη Σωματείο Παιδιών Ναυτικών με Ειδικές Ανάγκες. Η Αργώ

19

Η Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO κ. Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη και ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος, πλαισιούμενοι από τον πρόεδρο της Λέσχης Μαρίνο Τσάμη και τη κόρη του Σία, η οποία παρουσίασε το πρόγραμμα.

Η κ. Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος η κ. Μαριλένα Λασκαρίδη και ο κ. Παναγιώτης Λασκαρίδης.

20

Στη πρώτη γραμμή η κ. Μ. Λασκαρίδη, ο κ. Π. Λασκαρίδης, η κ. Μ. Β. Βαρδινογιάννη, ο καπετάν Π. Τσάκος και ο Πρέσβης κ. Βασίλειος Κασκαρέλης, εκπροσωπώντας το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος».

Η μεσόφωνος της Λυρικής Σκηνής κ. Μαρία Μαρκέτου άνοιξε μελωδικά την εκδήλωση με άριες κλασικής μουσικής και Ελληνικά τραγούδια.

21

Οι χαριτωμένες δεσποινίδες που ξενάγησαν τους καλεσμένους μας.

Η Βράβευση των πολύ σπουδαίων Ιδρυμάτων της κ. Μαριάννας Β. Βαρδινογιάννη.

22

Η κ. Μ. Β. Βαρδινογιάννη ευχαριστεί τη Λέσχη για την τιμητική διάκριση προς το πρόσωπό της και προς τα Ιδρύματα στα οποία ηγείται.

Ο πρόεδρος της Λέσχης συγχαίρει τον Πρέσβη κ. Βασίλη Κασκαρέλη για τη μεγάλη προσφορά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος» προς την κοινωνία και την πατρίδα.

23

Ο καπετάν Παναγιώτης Τσάκος απευθύνει χαιρετισμό.

Το βραβείο του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» παραλαμβάνει ο πρόεδρος του Δ. Σ. του Ιδρύματος, Ναύαρχος Λ.Σ. ε.α. και Επίτιμο Μέλος της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων κ. Ευθύμιος Μητρόπουλος.

24

Ο κ. Παναγιώτης Λασκαρίδης παραλαμβάνει το βραβείο του Ιδρύματος «Αικατερίνης Λασκαρίδη».

Η κ. Μαριλένα Λασκαρίδη ετοιμάζεται να απευθύνει χαιρετισμό.

25

η κ. Δέσποινα Παπαστελιανού απευθύνει χαιρετισμό, μετά τη βράβευση του Συλλόγου «ΑΡΓΩ».

Μια από τις πολλές αναμνηστικές φωτογραφίες μετά την εκδήλωση.

26

Ο Πλοίαρχος Φρίξος Δήμου, ο Δήμαρχος Πειραιά κ. Βασίλης Μιχαλολιάκος, ο Βουλευτής και υποψήφιος Δήμαρχος Πειραιά, κ. Θεόδωρος Δρίτσας, η πρόεδρος του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος κ. Αναστασία Αναγνωστοπούλου Παλούμπη και ο σύζυγός της Ναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Γιάννης Παλούμπης.

Γενική άποψη της αίθουσας κατά την εκδήλωση βράβευσης των Κοινωφελών Ιδρυμάτων.

27

ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΡΙΑΝΝΑ Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗ Το πολύπλευρο έργο της κυρίας Μαριάννας Β. Βαρδινογιάννη, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, εστιάζεται σε κοινωνικά ζητήματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η προστασία και η υγεία των παιδιών, η διάδοση του ανθρωπισμού, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός ειρήνης, η παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, ο διάλογος ανάμεσα στους πολιτισμούς και η αειφόρος ανάπτυξη. Είναι Ιδρύτρια και Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Παιδιών με Καρκίνιο «ΕΛΠΙΔΑ» και του «Ιδρύματος για το Παιδί και την Οικογένεια» που το 2013 μετωνομάστηκε σε «Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη». Το 1999 ανακηρύχθηκε Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO για την προστασία των παιδιών και την πολιτιστική κληρονομιά. Είναι επίσης και μέλος σε Διοικητικά Συμβούλια διεθνών οργανισμών και ιδρυμάτων όπως της Βιβλιοθήκης Αλεξανδρείας, του Ιδρύματος Mentor κατά των ναρκωτικών, το οποίο ίδρυσε η βασίλισσα Σίλβια της Σουηδίας, του Ιδρύματος «Φως της

28

Αφρικής» το οποίο ίδρυσε ο Μακαριότατος Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόδωρος Β΄, του Προεδρικού Συμβουλίου των «Special Olympics Europe-Eutasia», του Ιδρύματος για τον Πολιτισμό Ειρήνης (Ισπανία), κ.α. Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Ερμιόνη. Είναι παντρεμένη με τον επιχειρηματία κ. Βαρδή Ι. Βαρδινιγιάννη, Πρόεδρο της Motor Oil, και έχουν 5 παιδιά. Μαζί έχουν αναπτύξει μεγάλο ανθρωπιστικό και πολιτιστικό έργο, τόσο στην Κρήτη και στην Ερμιόνη, όπου θεωρούνται ευεργέτες, όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η κ. Βαρδινογιάννη κατέχει MPhil στην Αρχαιολογία από το Πανεπιστήμιο του Sheffield, πτυχίο στην Ιστορία Τέχνης και στα Οικονομικά σε Πανεπιστήμιο της Αμερικής. Είναι επίτιμη διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου Sheffield, Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου London Metropolitan και Ανθρωπιστικών σπουδών του Αμερικανικού Κολλεγίου Deree. Πρόσφατα εξέδωσε το βιβλίο της «Προσεγγίζοντας τη Γυναικεία Ταυτότητα:

Αναζητήσεις στη Μινωική Κοινωνία», που βασίζεται σε μελέτη της στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών σπουδών της στο Πανεπιστήμιο του Sheffield και παρουσιάστηκε επίσημα στο Παρίσι στο πλαίσιο του εορτασμού της 65ης επετείου της UNESCO. Μερικές από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της κ. Βαρδινογιάννη μέσα από τη δράση, τόσο στη προσωπική της όσο και των ιδρυμάτων των οποίων προεδρεύει, είναι: • Η ανέγερση της Ογκολογικής Μονάδας Παίδων «Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη» - ΕΛΠΙΔΑ», του πρώτου Ογκολογικού Νοσοκομείου για παιδιά στην Ελλάδα, που εγκαινιάστηκε τιον Οκτώβριο του 2010 και προσφέρθηκε στο κράτος για να έχουν πρόσβαση σ’ αυτό όλα τα παιδιά που το χρειάζονται. Σε αναγνώρηση τηυς προσωπικής της προσφοράς, η Ελληνική Πολιτεία έδωσε το όνομά της στο Νοσοκομείο.

• Η δημιουργία της πρώτης μεγάλης Τράπεζας Εθελοντών Δοτών Μυελού των Οστών στην Ελλάδα, με το όνομα Ελπίδα.

Σύλλογος φίλων παιδιών με καρκίνο “ ΕΛΠΙΔΑ” • Η δημιουργία της Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» που εγκαινιάστηκε το 1993, όπου έκαναν μεταμόσχευση 520 παιδιά με νεοπλασματικές ασθένειες και κέρδισαν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή. Με τη μεταστέγασή της στο Ογκολογικό Νοσοκομείο η Μονάδα υπερδιπλασίασε τις δυνατότητές της και μέσα σε 3 χρόνια που λειτουεγεί εκεί έχει πραγματοποιήσει 120 μεταμοσχεύσεις.

• Η δημιουργία του Ξενώνα ΕΛΠΙΔΑ που έχει φιλοξενίσει πάνω από 800 οικογένειες παιδιών από την επαρχία που υποβάλλονται σε θεραπεία στη Μονάδα και πλέον στο Νοσοκομείο ΕΛΠΙΔΑΣ και συνεχίζει να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες, όπως φιλοξενία, ψυχολογική στήριξη, ποικίλες δραστηριότητες και σχολικά μαθήματα στα παιδιά και τους γονείς τους.

• Η ανακατασκευή των σπιτιών του χωριού Μάκιστος της Ηλείας, που καταστράφηκε από τις πυρκαγιές του 2007 και πλέον ξαναζεί μετά από

δωρεά της οικογένειας Βαρδινογιάννη και τη φροντίδα της άμεσης οικοδόμησης των σπιτιών.

• Η δημιουργία της Έδρας Απόδημου Ελληνισμού και της Βιβλιοθήκης «Ιωάννης Π. Βαρδινογιάννης» στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και της Έδρας «Κωνσταντίνος Καραμανλής» για Ελληνικές και Ευρωπαϊκές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Tufts.

• Η ίδρυση του Κέντρου Ελληνιστικών σπουδών στη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, στην Αίγυπτο.

• Η ανάπτυξη του καινοτόμου εκπαιδευτικού προγράμματος «Λέμε την αλήθεια στην εξουσία» του Κέντρου «Robert Kennedy για τη Δικαιοσύνη και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα». Το πρόγραμμα, που βασίζετγαι στη συνεργασσία με την Kerry Kennedy, θα ενημερώνει από το 2014 μαθητές Ελληνικών σχολείων για τον σεβασμό απέναντι στους άλλους, την προστασία των πιο αδύναμων και για τα δικαιώματα του κάθε ανθρώπου.

• Η στήριξη ακριτικών περιοχών της

Ελλάδας καθώς και η στήριξη, με αποστολή τροφίμων και ειδών προσωπικής υγιεινής, ευπαθών κοινωνικών ομάδων, ενοριών και σχολείων, των οποίων η ανάγκη έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης που βιώνει η Ελλάδα.

Για το έργο της η κ.Μαριάννα Βαρδινογιάννη έχει λάβει πολλές διακρίσεις όπως: το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Ευποιίας της Ελληνικής Δημοκρατίας, τον Τίτλο του Ιππότη του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας, το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1997, το Οφφίκιο της Αρχόντισσας του Πατριαρχείου της Αλεξανδρείας, το Βραβείο «Paul Harris Fellow» του διεθνούς Ρόταρυ, κ.α. Πρόσφατα δε, η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων της απένειμε τον Τίτλο του Επιτίμου Μέλους της.

29

ΙΔΡΥΜΑ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (www.SNF.org) είναι ένας από τους μεγαλύτερους φιλανθρωπικούς οργανισμούς στον κόσμο και πραγματοποιεί δωρεές στους τομείς της τέχνης και του πολιτισμού, της παιδείας, της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας. Η κοινωφελής δράση του Ιδρύματος (ΙΣΝ) ξεκινά το 1996, μετά το θάνατο του ιδρυτή του, Σταύρου Νιάρχου. Η αγάπη του για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό, καθώς και η έμφασή του στην ιδέα του να σκέφτεται και να λειτουργεί κανείς παγκοσμίως , πολύ πριν καθιερωθεί ο όρος «παγκοσμιοποίηση», καθορίζουν το όραμα της δημιουργίας του Ιδρύματος. Οι επιχειρήσεις του Σταύρου Νιάρχου ξεκίνησαν από τον τόπο της καταγωγής και γέννησής του, την Ελλάδα, αλλά εξελίχθηκαν παγκοσμίως. Η κληρονομιά του συνεχίζεται και στον 21ο αιώνα, με την σύσταση του Ιδρύματος, που φέρει το όνομά του. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ενισχύει με δωρεές του οργανισμούς και προγράμματα που επιδιώκουν να επιφέρουν αισθητές, διαχρονικές και θετικές κοινωνικές επιρροές, με επίκεντρο την παροχή βοήθειας στις πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και άτομα. Από το 1996, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έχει εγκρίνει συνολικά τη διάθεση €1,07 δισεκατομμυρίων μέσω 2.591 δωρεών σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, σε 110 κράτη ανά τον κόσμο. Από το σύνολο των δωρεών του Ιδρύματος, άνω του 80% του συνολικού ποσού έχει διατεθεί σε οργανισμούς και πρωτοβουλίες στην Ελλάδα. Τον Ιανουάριο του 2012, η έντονη κοινωνικοοικονομική κρίση απετέλεσε το κίνητρο για την ανακοίνωση τριετούς πρωτοβουλίας (2012-2015) για τη διάθεση €100.000.000, επιπλέον των τακτικών δωρεών του ΙΣΝ , με σκοπό την ενίσχυση των προσπαθειών ενάντια στην εντεινόμενη κρίση. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, έχουν ήδη διατεθεί €77,1 εκατομμύρια, με κύριους αποδέκτες εκείνους που βάλλονται περισσότερο από την κρίση. Αν η συγκεκριμένη πρωτοβουλία του Ιδρύματος είχε ως στόχο την άμεση προσφορά βοήθειας, η ανακοίνωση τον Οκτώβριο του 2013 νέας πρωτοβουλίας, ύψους €100.000.000 επίσης, με τίτλο, Επανεκκίνηση των Νέων, στοχεύει στο μέλλον. Τα τελευταία επίσημα στοιχεία προσδιορίζουν το ποσοστό ανεργίας μεταξύ των νέων στην Ελλάδα

30

γύρω στο 60%. Η νέα, μακροπρόθεσμου χαρακτήρα πρωτοβουλία, επιδιώκει την επανεκκίνηση και ενίσχυση των νέων, οι οποίοι έχουν πληγεί έντονα από την κρίση, με σκοπό να συμβάλει στη δημιουργία νέων ευκαιριών. Οι νέες ευκαιρίες, απαιτούν, πέραν της διάθεσης κεφαλαίων, καινοτομία, καθώς και τη συνεργασία και σύγκλιση πολλών διαφορετικών τομέων, συμπεριλαμβανομένων του δημόσιου, του ιδιωτικού και του κοινωφελούς. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δεν μπορεί και δεν επιδιώκει να αντικαταστήσει το κράτος, αλλά λειτουργεί επικουρικά και συμπληρωματικά, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα και για την οικοδόμηση μιας κοινωνίας πρόνοιας. Η συνεργασία μεταξύ του κρατικού μηχανισμού, του ιδιωτικού τομέα και της φιλανθρωπίας θα πρέπει να είναι μονόδρομος για την επίλυση των κοινωνικών θεμάτων που μαστίζουν όχι μόνο τη χώρα μας αλλά και την παγκόσμια κοινότητα. Όπως τόνισε ο Ανδρέας Δρακόπουλος, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Διεθνούς Συνεδρίου για την Κοινωφελή Δράση, που διοργάνωσε το Ίδρυμα: «Χρειαζόμαστε όλες τις υπάρχουσες υγιείς δυνάμεις, από όλους τους τομείς της ζωής, να εργαστούν από κοινού, προκειμένου να αποκατασταθεί το δικαίωμα στο όνειρο αλλά και το δικαίωμα να δει κανείς τα όνειρα του να γίνονται πραγματικότητα». Με βάση τα παραπάνω, το Ίδρυμα στηρίζει ενεργά προγράμματα που συμβάλλουν στην σύμπραξη φορέων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ως αποτελεσματικά μέσα υποστήριξης του κοινού καλού. Το σημαντικότερο και μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα παράδειγμα τέτοιας σύμπραξης είναι η δημιουργία του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), το οποίο αποτελεί και τη μεγαλύτερη μεμονωμένη δωρεά του Ιδρύματος, ύψους €566 εκατομμύριων. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έχει αναλάβει την κατασκευή και τον εξοπλισμό των νέων εγκαταστάσεων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής καθώς και τη δημιουργία του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος, έκτασης 170.000μ2. Το έργο φέρει την υπογραφή του διακεκριμένου αρχιτέκτονα, Ρέντσο Πιάνο. Οι κατασκευαστικές

εργασίες στο χώρο προχωρούν με γρήγορο ρυθμό, ακολουθώντας τα αρχικά χρονοδιαγράμματα. Με την ολοκλήρωσή του, το ΚΠΙΣΝ θα παραδοθεί στο Δημόσιο, το οποίο θα αναλάβει την πλήρη διαχείριση και λειτουργία του, με τελικό αποδέκτη τον Ελληνικό λαό. Πιστεύουμε ότι το ΚΠΙΣΝ αποτελεί έργο μεγάλης εθνικής σημασίας. Είναι έργο μαρτυρία και δέσμευση για το μέλλον της χώρας, σε μία κρίσιμη ιστορική συγκυρία. Αποτελεί, επίσης, μοχλό βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης οικονομικής ανάπτυξης, ιδιαιτέρα σημαντικό υπό τις τρέχουσες συνθήκες. Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δίνει ιδιαίτερη σημασία στον εθελοντισμό και τη σπουδαιότητα του έργου που προ-

σφέρουν οι πολίτες καθημερινά σε φιλανθρωπικές οργανώσεις, διαθέτοντας τον χρόνο, τις γνώσεις και την ενέργεια τους. Η εθελοντική προσφορά χτίζει τις αναγκαίες βάσεις και τις δομές που βοηθούν να καταστεί αποτελεσματική οποιαδήποτε χρηματική υποστήριξη. Όπως έχει πει ο κ. Δρακόπουλος, αναφερόμενος στη σημασία του εθελοντισμού και της φιλανθρωπικής δράσης, «δεν υπάρχει ανταγωνισμός – στον κόσμο της φιλανθρωπίας χωράνε όλοι. Μοιραστείτε τις γνώσεις σας και μην αφήνετε τις πρωτοβουλίες – όσο καλές κι αν είναι – να παραμένουν πρωτοβουλίες για περισσότερο χρόνο απ’ ότι χρειάζεται. Δώστε τους ζωή όσο πιο σύντομα μπορείτε, διότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο!» Η σημασία και ο ρόλος της Φιλανθρωπίας αποτελούν σημαντικά θέματα που απασχολούν όλους μας. Με γνώμονα αυτό, το Ίδρυμα ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση των Διεθνών Συνεδρίων για την Κοινωφελή Δράση. Τον Ιούνιο 2013, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος διοργάνωσε το Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο για την Κοινωφελή Δράση, με τη συμμετοχή περίπου 530 Ελλήνων και ξένων συνέδρων από κοινωφελή ιδρύματα και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Το τρίτο ετήσιο Διεθνές Συνέδριο θα διεξαχθεί στις 26 και 27 Ιουνίου 2014, στην Αθήνα, και θα εξετάσει μια σειρά από ζητήματα που άπτονται του παγκόσμιου προβλήματος της ανεργίας των νέων, της ηθικής και της φιλανθρωπίας, του εθελοντισμού, καθώς και του καίριου ρόλου της τέχνης και του πολιτισμού στην κοινωνική και οικονομική ζωή των τοπικών κοινωνιών. Τα ετήσια διεθνή συνέδρια του Ιδρύματος έχουν ως στόχο την ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών και τεχνογνωσίας, καθώς και τη δημιουργία ενός παραγωγικού πλαισίου συζήτησης θεμάτων που απασχολούν τις κοινωνίες παγκοσμίως.

31

ΙΔΡΥΜΑ MARIA TSAKOS Στο MONTEVIDEO της Ουρουγουάης

Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος Από μικ ρό παι δί ο Παναγ ιώ τη ς Τ σάκος μυήθηκε στο ναυ τι κό περ ιβάλλον των Κα ρδα μύλ ων κ αι γ αλουχήθηκε με εικόνε ς από τ η ναυτ οσύν η παλι ών καραβοκύρηδων και εφο πλι στών . Αμέσως μό λις αποφοί τησε από το Λι βάν ειο Ναυ τικό Γυμν άσιο ξ εκίν ησε το επάγγε λμα ω ς δόκ ιμ ος πλο ίαρχος και πα ρά τις «δ υσκ ολί ες» που αν τι μ ετώπιζ ε έν ας ναυ τικός, ε κε ίν ος πο τέ δεν πτοήθηκε. Όταν το 1 970 απέκτη σε το πρώ το του πλοίο κ αι ίδρυ σε τη ν εται ρεία Tsakos Sh ip p ing and Tradi ng, δεν μπ ο ρού σε να φανταστ ε ί πως θα έφτανε η μέρα που ό λη η ναυ τι λι ακή κοι ν ότη τα της Ελλά δας και το υ εξω τερι κού, θα μιλο ύσε για τ ην « αυ το κρατορ ία» των 81 πλο ίων το υ, τ ων 50 τάνκερ της ΤΕΝ την οποί α δ ιο ικ ε ί ο γ ι ος του Ν ίκος, α λλά και της έ ντο νης δ ραστη ριό τητά ς το υ στο Λ ονδ ίν ο, τη Νέα Υόρκη, το Μο ντ εβιδ έο. Το ε κπληκτι κό και το πολύ σπάνι ο γι α τ ην εποχή μας είνα ι το ό τι παρά τι ς με γάλες επι τυχί ες στης σταδιοδρομ ί ας τ ου, ο Καπετάν Π αναγιώ της Τσάκος παρ έμειν ε Άν θρωπος, με όλ η τη ση μασία της λέξη ς.

32

Το 1978 ο Καπετάν Παναγιώτης Τσάκος ίδρυσε το TSAKOS FOUNDATION στο Montevideo της Ουρουγουάης, το οποίο το 2002 μετονομάστηκε σε MARIA TSAKOS FOUNDATION, προς τιμή της μητέρας του Μαρίας Τσάκου (1903 – 2001). Το 1985 το ίδρυμα μετακόμισε σε νεοκλασικό κτήριο στο ιστορικό κέντρο του Montevideo. Το 1992 υπεγράφη συμφωνία, σύμφωνα με την οποία στο τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου της Ουρουγουάης, σε συνεργασία με τους δασκάλους του ιδρύματος MARIA TSAKOS, θα παραδίδονται μαθήματα σύγχρονης ελληνικής γλώσσας. Επτά χρόνια αργότερα, το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας αναγνώρισε το ΙΔΡΥΜΑ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ, ως επίσημο κέντρο εξετάσεων της Ελληνικής γλώσσας, για μαθητές της Ουρουγουάης ή άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής. Η προστασία του περιβάλλοντος είναι μια άλλη παράμετρος των δραστηριοτήτων του Ιδρύματος. Η ευαισθησία αυτή εκδηλώθηκε με την εγκαθίδρυση της URUMEPA στα πρότυπα της HELMEPA. Συγχρόνως το Ίδρυμα έχει δυνατή παρουσία στη ζωή της Ελληνικής παροικίας στο εξωτερικό, σε συνεργασία με την Ελληνική Ορθόδοξη Θρησκεία στη Νότιο Αμερική. Το 1999, με τη συμπλήρωση των είκοσι ετών λειτουργίας του Ιδρύματος, ο καπετάν Παναγιώτης τιμήθηκε από τις αρχές των Αθηνών με τον τίτλο του «Πρεσβευτή του Ελληνισμού». Τρία χρόνια αργότερα ο Δήμαρχος Αθηναίων Δημήτρης Αβραμόπουλος παρέδωσε στον Καπετάν Παναγιώτη το «Μετάλλιο της Πόλης των Αθηνών», ενώ το 2003 ο Καπετάν Παναγιώτης παρασημοφορείται με τον «Σταυρό του Αγίου Στεφάνου» του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης, από τον επίσκοπο του Μπουένος Άϊρες, Ταράσιο, για τη προσφορά του στον Ελληνισμό και στην Ορθοδοξία. Την ίδια χρονιά, με τη συμπλήρωση τριάντα χρόνων λειτουργίας, το Ίδρυμα τιμήθηκε με το σπουδαιότερο βραβείο της Ακαδημίας των Αθηνών, για την εξαιρετική πνευματική και φιλανθρωπική εργασία του, σε ειδική τελετή, στην οποία παρευρέθη ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος. Συγχρόνως η Ουρουγουάη αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσφορά του Ιδρύματος, το τίμησε εκδίδοντας συλλεκτικό γραμματόσημο.

ΙΔΡΥΜΑ «ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ» ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ Μ.Κ.Ο. Ιδρύθηκε το 2008 και δραστηριοποιήθηκε το 2010 Με την ίδρυση του Ελληνικού τμήματος στη Χίο, το ίδρυμα ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΚΟΣ, αποκτά διεθνείς πλέον δραστηριότητες. Σήμερα στεγάζεται σε νεοκλασικό κτήριο, εξαιρετικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς, στη πόλη της

Χίου, γνωστό ως Λιβανούδικο. Το κοινωφελές έργο του Ιδρύματος καλύπτει πολλούς τομείς, όπως την οργάνωση διεθνών συνεδρίων, τη χορήγηση υποτροφιών για προπτυχιακές / μεταπτυχιακές σπουδές σε Ελληνικά ή ξένα πανεπιστήμια, τις εκδώσεις βιβλίων, τη χρηματοδότηση μελετών και ερευνών, την οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για παιδιά. Συγχρόνως αναπτύσει σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο με την αποστολή 1500 κιβωτίων ιματισμού στην Ελλάδα και το εξωτερικό και με τη φιλοξενία για διακοπές παιδιών από οργανσμούς, όπως τα χωριά SOS, το Χαμόγελο του παιδιού, η Κιβωτός του κόσμου, κλπ.

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΣΤΕΓΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Στα Καρδάμυλα Χίου

Αφιερωμένο στην αείμνηστη κόρη του καπετάν Παναγιώτη, Μαρία Π. Τσάκου

Το Σπίτι της Μαρίας διευθύνεται από επιστημονική ομάδα έμπειρη σε θέματα εκπαίδευσης και διαπαιδαγώγησης. Είναι μια μαθητική στέγη χτισμένη σ’ ένα μεγάλο κτήμα με κήπους για καλλιέργειες, χώρους άθλησης και ψυχαγωγίας, δίπλα στη καταγάλανη θάλασσα του Αιγαίου. Είναι ένα διώροφο κτήριο που διαθέτει άνετα δωμάτια πλήρως επιπλωμένα, με δικό τους λουτρό το καθένα. Οι κοινόχρηστοι χώροι, μελέτης και ψυχαγωγίας, καθώς και η αίθουσα υπολογιστών με πρόσβαση σο διαδίκτυο, συμπληρώνουν και δημιουργούν ένα ευχάριστο περιβάλλον. Για το σχολικό έτος 2013 – 2014 θα γίνουν δεκτοί συνολικά 20 μαθητές (αγόρια), που θα φοιτούν στη Τρίτη Γυμνασίου ή στην Α’ και Β’ Λυκείου, με γενική βαθμολογία μεγαλύτερη του 15. Απαιτείται αίτηση του ενδιαφερομένου μαθητή, με την υπογραφή και του κηδεμόνα του. Οι σχέσεις των μαθητών ρυθμίζονται από Κανονισμό Λειτουργίας. Σε όλους τους φιλοξενούμενους μαθητές θα παρέχεται σε μηνιαία βάση μικρό χρηματικό ποσό, για τις κοινωνικές και προσωπικές τους ανάγκες. Οι μαθητές της Στέγης που θα εισαχθούν σε Ανώτατα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, μπορούν να επωφεληθούν από τα προγράμματα υποτροφιών του Ιδρύματος Μαρία Τσάκος. Το Σπίτι της Μαρίας απέχει περίπου 300 μέτρα από το Γυμνάσιο και το Γενικό και Επαγγελματικό Λύκειο των Καρδαμύλων. Επιπλέον, στη πόλη της Χίου εδρεύει η Ακαδημία Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού και στο νησί των Οινουσσών, η Ακαδημία Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού. Η Λέσχη Αρχιπλοιάρχων αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσωπικότητα και τον ανθρωπισμό του Καπετάν Παναγιώτη Τσάκου, του απένειμε τον τίτλο του Επιτίμου Μέλους της, ενώ σε ειδική τελετή βράβευσε το Ίδρυμα Μαρία Τσάκος για τη ανεκτίμητη προσφορά του στην Ελλάδα και τη Ναυτιλία.

33

ΔΑΝΕΙΣΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Η Βιβλιοθήκη, η οποία ιδρύθηκε το 1993 από τον Κωνσταντίνο Λασκαρίδη στη μνήμη της συζύγου του Καίτης, βρίσκεται σήμερα σε πλήρη λειτουργική ανάπτυξη και περιλαμβάνει πλέον των 35.000 τίτλων. Η Γενική Συλλογή της περιλαμβάνει 10 θεματικές κατηγορίες με τις υποδιαιρέσεις τους, σύμφωνα με την ταξινόμηση Dewey. Το Ναυτικό Τμήμα της Βιβλιοθήκης είναι αυτοτελές και διαθέτει πληθώρα περιοδικών εκδόσεων και ειδικών δημοσιευμάτων για την ελληνική και διεθνή ναυτιλία. Περιλαμβάνει περίπου 10.000 τίτλους. Από τον Απρίλιο του 2013 η Δανειστική Βιβλιοθήκη λειτουργεί στο νέο κτήριο του Ιδρύματος επί της οδού Κουντουριώτου 173.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Ο κος Παναγιώτης Λασκαρίδης

Κάθε χρόνο το Ίδρυμα πραγματοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία ανανεώνονται, εγκρίνονται από το Υπουργείο Παιδείας, παρέχονται δωρεάν και στηρίζονται από σπουδαίους ανθρώπους των Γραμμάτων, των Επιστημών και των Τεχνών. Για το τρέχον ακαδημαϊκό έτος προσφέρονται συνολικά 103 προγράμματα, εκ των οποίων 83 αφορούν τους μαθητές της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και 20 τους μαθητές των δυο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού. Σύμφωνα με τις αιτήσεις που έχουν κατατεθεί, ο συνολικός αριθμός των μαθητών που θα επισκεφτεί το Ίδρυμα αναμένεται να αγγίξει τις 27.000. Παράλληλα κάθε χρόνο πραγματοποιείται εκπαιδευτική επίσκεψη σε σχολεία της Περιφέρειας. Η δράση αυτή ξεκίνησε το 2008 με τα σχολεία πυρόπληκτων περιοχών της Πελοποννήσου και έκτοτε συνεχίζεται με σχολεία δυσπρόσιτων και απομακρυσμένων περιοχών των Νομών Ιωαννίνων, Φωκίδας, Ευρυτανίας και Έβρου, συμπεριλαμβανομένων και των σχολείων της Σαμοθράκης. Στις 8 συνολικά επισκέψεις έχουν πραγματοποιηθεί 416 προγράμματα για 19.700 μαθητές και των δυο βαθμίδων.

ΙΔΡΥΜΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ Επίσης το Ίδρυμα πραγματοποιεί εκπαιδευτικές επισκέψεις στο σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας των Καταστημάτων Κράτησης γυναικών Ελεώνα Θηβών, ανδρών Κορυδαλλού και ανηλίκων Αυλώνα. Όσον αφορά το Κατάστημα Κράτησης γυναικών Ελεώνα Θηβών, Ομάδα βιβλιοθηκονόμων του Ιδρύματος στηρίζει την προσπάθεια οργάνωσης και λειτουργίας δανειστικής βιβλιοθήκης.

ΚΤΗΡΙΟ 2ας ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ

Ο κα Μαριλένα Λασκαρίδη

Στο κτήριο της 2ας Μεραρχίας στεγάζεται η Ναυτική Συλλογή του Ιδρύματος, η οποία περιλαμβάνει παλαιά και σπάνια βιβλία, των οποίων οι εκδόσεις χρονολογούνται από τον 16ο έως και τον 19ο αιώνα, σπάνιους χάρτες, περιηγητικούς και χάρτες της οθωμανικής αυτοκρατορίας, φυσικά θαλάσσια ευρήματα, πίνακες και έργα τέχνης. Ενδιαφέρουσα και σπάνια επίσης είναι η αρχειακή συλλογή του υδροβιολόγου Δρ. Κωνσταντίνου Λασκαρίδη, η οποία περικλείει τομείς ιχθυολογίας, ωκεανογραφίας, με ειδικό βάρος σε όλους τους τομείς της αλιείας. Η Ναυτική Συλλογή το 2011 εμπλουτίστηκε και περιλαμβάνει συλλογές Ναυτικών Οργάνων, Κοκάλινων Ομοιωμάτων Ιστιοφόρων Πλοίων, Scrimshaws και Φαρικών Αντικειμένων. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η συλλογή του Ναυάρχου Horatio Nelson, η οποία περιλαμβάνει 82 ιδιόγραφες επιστολές του Λόρδου Ναυάρχου Nelson, δεκάδες εφημερίδες της εποχής που μνημονεύουν τις νίκες του Nelson, πολλά προσωπικά αντικείμενα του Ναυάρχου, περί τα 800 βιβλία με θέμα τον Nelson και τους Ναπολεόντειους πολέμους και μία συλλογή αξιόλογων πινάκων, θαλασσογραφιών και χαρακτικών έργων στα οποία απεικονίζεται ο ίδιος ο Nelson, κάποιες από τις ναυμαχίες του και ο θάνατός του. Διαθέτει επιπλέον και μία σημαντική συλλογή περίπου 30 μοντέλων διαφόρων τύπων πολεμικών πλοίων από κόκκαλο ή ελεφαντοστό κατασκευασμένα από Γάλλους αιχμαλώτους των Ναπολεόντειων πολέμων. Ο πλήρης κατάλογος όλων των τεκμηρίων της συλλογής είναι αναρτημένος στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος στη διεύθυνση www.laskaridou.gr

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη», έχει αρχίσει τη συγκρότηση Ιστορικής Βιβλιοθήκης, με προσκτήσεις σημαντικών ιδιωτικών συλλογών και αρχείων όλων

34

σταση και ανακαίνιση πετρόκτιστων Φάρων της Ελλάδας. Η αρχή έγινε με τον Φάρο του Ταινάρου, ακολούθησε ο Φάρος του Μαλέα, ενώ το 2011 πραγματοποιήθηκε η εκ βάθρων αποκατάσταση του Φάρου Ντάνα που δεσπόζει στην είσοδο του κόλπου του Πόρου. Το σημαντικό αυτό έργο είναι αφιερωμένο στη μνήμη της Αικατερίνης και του Κωνσταντίνου Λασκαρίδη. Μετά την αποκατάσταση των Φάρων Ταινάρου και Μαλέα δημιουργήθηκε στο Ίδρυμα κέντρο μελέτης, έρευνας και συγκέντρωσης στοιχείων σχετικά με τους πετρόκτιστους φάρους της Ελλάδας, ενώ παράλληλα γίνονται ενέργειες για την ανάδειξη αυτών σε διατηρητέα μνημεία. Σκοπός του εγχειρήματος είναι να δημιουργηθεί ένα τμήμα συλλογής και επεξεργασίας, έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού για τους ελληνικούς φάρους. Το αρχειακό υλικό των Φάρων συνεχώς ανανεώνεται και εμπλουτίζεται και θα αναρτηθεί σύντομα στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος σε ξεχωριστή – αυτοτελή ενότητα. Παράλληλα το ίδιο υλικό θα αναρτηθεί στην Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Europeana. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του Ιδρύματος που συμβάλλει στην διάδοση της Ναυτικής Ιστορίας και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΗΓΗΤΩΝ

των κατηγοριών, ενδεικτικά αναφέρονται: Αρχαία Ελληνική Γραμματεία, Αρχαιολογία, Αρχιτεκτονική, Φιλοσοφία, Ποίηση, Λογοτεχνία, Ιστορία, Θέατρο, Θεολογία, Δίκαιο, Τέχνη, Γλωσσολογία, Ψυχολογία κ.ά. Πρέπει να επισημανθεί ότι αυτές οι συλλογές αποτελούν ζωντανά εργαλεία μάθησης και ενημέρωσης, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται μέσω της χρήσης τους στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα. Η Ιστορική Βιβλιοθήκη εμπλουτίζεται συνεχώς με νέες δωρεές και μέχρι στιγμής περιλαμβάνει 250.000 τίτλους από τις παρακάτω βιβλιοθήκες: Βιβλιοθήκη Ελένης Γλύκατζη – Αρβελέρ, Αρχείο & Βιβλιοθήκη Εμμανουήλ Κριαρά, Βιβλιοθήκη Πάνου Λασκαρίδη, Βιβλιοθήκη Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας - Bibliotheca Greaca, Βιβλιοθήκη Κ. Θ. Δημαρά, Αρχείο & Βιβλιοθήκη Αικατερίνης Κουμαριανού, Αρχείο & Βιβλιοθήκη Κωστούλας Μητροπούλου, Βιβλιοθήκη Κώστα Παπαγεωργίου, Αρχείο & Βιβλιοθήκη Βαγγέλη Σακκάτου, συμπεριλαμβάνονται τα Υποαρχεία των Χρήστου Αναστασιάδη και Χρήστου Νικολόπουλου, Βιβλιοθήκη Γιώρ-

γου Χρονά και Βιβλιοθήκη Δημήτρη Λαλέτα, Βιβλιοθήκη Τριαντάφυλλου Σκλαβενίτη, Βιβλιοθήκη Ναυτικού Δικαίου Βαρόνου Leo Delwaide , Αρχείο & Βιβλιοθήκη Δημήτρη Σ. Αθανασόπουλου, Βιβλιοθήκη Αχιλλέα Έξαρχου, Βιβλιοθήκη Φίλιππου Ηλιού, Αρχείο & Βιβλιοθήκη Γιώργου Κάρτερ, Βιβλιοθήκη & Αρχείο Χρήστου Ντούνη, Βιβλιοθήκη Γιολάντας Τριανταφυλλίδου – Baladie και Raul Baladie, Βιβλιοθήκη & Αρχείο Στράτη Στρατήγη, Βιβλιοθήκη Α. Λιβέρη, Βιβλιοθήκη & Αρχείο Γιώργου Δολιανίτη, Βιβλιοθήκη Μ. Παρισίανου, Βιβλιοθήκη & Αρχείο Π. Σιμωτά, Βιβλιοθήκη Χρήστου Στάθη Ιστορικά και Βιογραφικά στοιχεία των προαναφερθέντων Δωρητών, των Βιβλιοθηκών και Αρχείων τους θα βρείτε στην ιστοσελίδα μας www.laskaridou.gr

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΕΤΡΟΚΤΙΣΤΩΝ ΦΑΡΩΝ Στο πλαίσιο των σκοπών του, το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» αποφάσισε το 2008 να αναλάβει την πλήρη αποκατά-

Τόποι, Άνθρωποι, Μνημεία, Ελλάδα, Ν.Α. Ευρώπη, Δ. Ασία και Μεσόγειος 15ος-20ός αιώνας Η νέα αυτοτελής ιστοσελίδα του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» www.travelogues.gr θα προβάλλει, για πρώτη φορά, εμπεριστατωμένα και τεκμηριωμένα την κατηγοριοποίηση του συνόλου σχεδόν του εικονογραφικού υλικού που προέρχεται από περιηγητικές εκδόσεις. Πρόκειται για την πρώτη και μοναδική σε παγκόσμιο επίπεδο, εμπεριστατωμένη και τεκμηριωμένη κατηγοριοποίηση του συνόλου σχεδόν του εικονογραφικού υλικού που βρίσκεται στα λεγόμενα περιηγητικά βιβλία, τα οποία τυπώθηκαν σε διάφορες χώρες από τον 15ο ώς τον 20ό αιώνα και εξής, και τα οποία αριθμούν σε περισσότερους από 7.000 τίτλους. Το ανεκτίμητο αυτό υλικό που συγκεντρώθηκε με βάση σχέδια, αποτυπώσεις και ελεύθερες απεικονίσεις ανέρχεται σε περισσότερες από 15.000 εικόνες, κατηγοριοποιημένες θεματικά σε 3.000 περίπου ενότητες, σύμφωνα με το κυρίως υλικό που πραγματεύονται, αλλά και το συναφές υλικό που συμπληρώνει την εικόνα, απαθανατίζοντας πρόσωπα και πράγματα που γνωρίζουμε μόνο μέσα από την εικαστική αυτή προσέγγιση. Η ιστοσελίδα αναμένεται να «βγει στον αέρα» στα μέσα Φεβρουαρίου 2014.

35

ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Η Πρόεδρος του Ιδρύματος κα Δέσποινα Παπαστελιανού

36

Το Σωματείο Ναυτικών Γονέων Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες «Η ΑΡΓΩ», είναι ΝΠΙΔ αναγνωρισμένο ως ειδικώς φιλανθρωπικό, (αριθμός ΦΕΚ1199,29 Σεπτεμβρίου 2000) εποπτευόμενο από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Ιδρύθηκε το 1985 με πρωτοβουλία μητέρων παιδιών με ειδικές ανάγκες, συζύγους ναυτικών. Διοικείται από 9μελές διοικητικό συμβούλιο, επτά αιρετά μέλη (γονείς παιδιών με αναπηρίες) και δύο διορισμένα (ένας εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ναυτικής Ομοσπονδίας και ένας εκπρόσωπος του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδας). Απευθύνεται σε οικογένειες ναυτικών που έχουν παιδιά με Νοητική Υστέρηση, Αυτισμό & πολλαπλές Αναπηρίες. Μπορούν επίσης να γίνουν δεκτά και άτομα άλλων ταμείων εφόσον υπάρχουν κενές θέσεις. Έως Σήμερα • Αυξήσαμε τη δυναμικότητα του Κέντρου στον Πειραιά, υποδεχθήκαμε επιπλέον παιδιά και ανταποκριθήκαμε καλύτερα στις αυξημένες ανάγκες του Δήμου μας και των όμορων Δήμων.

• Καταφέραμε να κατασκευάσουμε και λειτουργούμε ένα αξιοπρεπές Οικοτροφείο 20 θέσεων στα Καλύβια Αττικής, γιαάτομα με βαριές αναπηρίες και ορφανά με υπερήλικες γονείς που δεν μπορούν να τα φροντίζουν.

• Στο ίδιο κτήριο στεγάζουμε και το Κέντρο Διημέρευσης δυναμικότητας 25 ατόμων, δεχόμαστε παιδιά της ανατολικής Αττικής και παράλληλα συνεχίζουμε την εκπαίδευση των οικότροφών μας.

• Δημιουργήσαμε το Εξειδικευμένο Κέντρο

Κοινωνικής και Επαγγελματικής Ένταξης ΑμεΑ που μέσα από τις δράσεις Κατάρτισης που υλοποιεί, συμβάλει καθοριστικά στη βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου του Ατόμου με Αναπηρία, ενισχύοντας την προσπάθειά του για επαγγελματική αποκατάσταση.

• Από 1/1/12 το Σωματείο έχει ενταχθεί επίσημα στον Ε.Ο.Π.Π.Υ Πορευτήκαμε στα χρόνια, με γνώμονα τη φροντίδα του Ατόμου με Νοητική Υστέρηση, πολλαπλές αναπηρίες (αυτισμό, παραπληγία κλ.) για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, για την αξιοπρεπή και ασφαλή διαβίωση του ατόμου, την ανακούφιση της οικογένειας και την αντιμετώπιση των αναγκών της στο βαθμό που οι συνθήκες μας το επιτρέπουν. Στις μέρες μας όπου η οικονομική κρίση μαστίζει τη χώρα μας, η αγωνία για το μέλλον μεγαλώνει και η ανασφάλεια κυριαρχεί, εμείς όμως δεσμευόμαστε πως θα εξακολουθήσουμε να αγωνιζόμαστε παρά τις αντιξοότητες της εποχής. Επόμενη φιλοδοξία μας είναι η κατασκευή μικρών δομών οι οποίες θα καλύψουν ανάγκες βραχυχρόνιας παραμονής του ατόμου για • τις περιπτώσεις όπου η οικογένεια αντιμετωπίσει παροδικό πρόβλημα (υγείας, απουσίας κλπ) • Φιλοξενία του ατόμου τα Σαββατοκύριακα.

• Ημιαυτόνομη Διαβίωση των ατόμων Υψηλής Λειτουργικότητας. Ευχαριστούμε τον Πρόεδρο και Δ.Σ. της Λέσχης Αρχιπλοιάρχων για την τιμή που μας έκαναν βραβεύοντας το Σωματείου μας και την Πρόεδρο κα Δέσποινα Παπαστελιανού επίσης για την συνεχή υποστήριξη.

Seapal Marine Inc. was established in Pireaus by ex - Masters and Ships’ managers.

Today, Our Company has representatives in Central America, Egypt, Georgia, India, Indonesia, Montenegro, Myanmar, Philippines, Romania, Russia, Sri Lanca, and Ukraine.

During all the years of providing crew recruitment services to our Principals, we have gained considerable experience in the manning of all types od vessels using multinational officers and crew.

Given the opportunity, we can guarantee your first class service with the outmost efficiency and skill.

Capt. Demos N. Papadopoulos Seapal Marine Inc. 9, Filellinon str. Piraeus 18536, Greece Tel: +30 2104292735 - Fax: +30 2104292725 E/m: info@seapal.gr and seapal01@hol.gr URL: www.seapal.gr FB page: Seapal Marine Inc

ADRIAT ICO ODESSA ADRIATICO-BRIG (ISO 9002) Phone: +380-487-288144 E-mail: Pet@moryak.com

LTD

MARIUPOL ADRIATICO-MARIUPOL Phone: +380-629-529213 E-mail: sql@adiatico.com.va

We deal with Ukrainian Crews ONLY

Please Call: 210 42.83.355 Capt. A. Pirovolakis Capt. K. Gikas Capt. K. Karampasis Mr. G. Michaelides

Serving the Greek Shipmanagers since 1990, Efficiently and responsibly, assisting them to create their own pools, with accurate selections

Representatives in Greece ADRIATICO LTD 126 Kolokotroni Str., Piraeus 185-35 Phone: 210-4283.355, Fax: 210-4283.356, Telex: 213657, E-mail: crew@adriatico.gr

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Μονάδες Βιαερίου του Δρ. Πέτρου Τζιά

43

ΜΟΝΑΔΕΣ ΒΙΑΕΡΙΟΥ του Πέτρου Τζιά, Δρ. Χημικού Μηχανικού

Χημικός Μηχανικός του ΕΜΠ, DEA στην ηλεκτροχημεία και Doctorat d` Ingénieur docteur στην Χημική Θερμοδυναμική του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie στο Παρίσι. Εργάστηκε ως διδάκτωρ ερευνητής στο University of Tennessee των ΗΠΑ και στο University College London του Λονδίνου. Πρώην Γενικός Διευθυντής του Κέντρου Λυμάτων Ψυττάλειας επί σειρά ετών. Eίναι συνεργάτης σε θέματα περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Αθηνών, του Πολυτεχνείου Κρήτης, Βιομηχανικών μονάδων και μέλος του Τεχνικού επιμελητηρίου Ελλάδας και του συλλόγου Χημικών Μηχανικών Ελλάδας.

ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΗΜΕΡΑ

Η

ενέργεια είναι βασικός παράγοντας όχι μόνο της διατήρησης του πολιτισμού αλλά και της επιβίωσης του ανθρώπου. Η βασική πηγή ενέργειας σήμερα κατά συντριπτικό ποσοστό είναι τα ορυκτά καύσιμα και σε μικρότερο ποσοστό η πυρηνική ενέργεια και σε ακόμα μικρότερη αναλογία η υδροηλεκτρική και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η ηλιακή, η αιολική, η γαιωθερμική, τα βιοκαύσιμα και το βιαέριο. Η αύξηση του πληθυσμού, η άνοδος του επιπέδου ζωής και η ραγδαία ανάπτυξη της βιομηχανίας κατά τον προηγούμενο και τον παρόντα αιώνα αύξησαν σε μεγάλο βαθμό τις απαιτήσεις κατανάλωσης ενέργειας με αποτέλεσμα την σταδιακή μείωση των γνωστών και προσβάσιμων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων και την ως εκ τούτου αναζήτηση καυσίμων σε πιο δύσβατα μέρη και σε μεγαλύτερα βάθη. Το γεγονός αυτό, παρά την συνεχή πρόοδο της τεχνολογίας, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους εξόρυξης άρα και την διαρκώς αυξανόμενη τιμή των ορυκτών καυσίμων. Εκτός όμως από αυτό οι διαρκώς μεγαλύτερες απαιτήσεις κατανάλωσης καυσίμων και συνεπώς οι μεγαλύτερες ποσότητες των εκπεμπόμενων προς το περιβάλλον καυσαερίων συνετέλεσαν στην ρύπανση του περιβάλλοντος σε πολύ επικίνδυνα επίπεδα. Αυτό κατέστησε επιτακτική την ανάγκη αναζήτησης άλλων πηγών ενέργειαςκαι μάλιστα ήπιας μορφής. Η πυρηνική ενέργεια, πολλά υποσχόμενη στην αρχή, μετά από τα τραγικά ατυχήματα των τελευταίων ετών καθώς και εξαιτίας της μή ύπαρξης ασφαλούς τρόπου διαχείρισης των άκρως επικίνδυνων καταλοίπων, γρήγορα απογοήτευσε και έχει αρχίσει σταδιακά να εγκαταλείπεται. Μπορεί να αποτελεί μία σχετικά εύκολη και οικονομικά συμφέρουσα λύση, ιδιαίτερα για κράτη που δεν έχουν δικούς τους ενεργειακούς πόρους, όμως η πίεση της διεθνούς κοινότητας και των περιβαλλοντικών ενώσεων έχει περιορίσει σημαντικά την δημιουργία τέτοιων νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας. Η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι μεν καθαρή ενέργεια αλλά μικρή σε διαθεσιμότητα και μπορεί να συνεισφέρει κατά πολύ μικρό ποσοστό στις σημερινές ανάγκες, έτσι μέχρι να ευρεθούν άλλες πηγές που να προσφέρουν φθηνή, άφθονη και φιλική προς το περιβάλλον ενέργεια τα διάφορα κράτη και η διεθνής κοινότητα έχουν στραφεί προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις οποίες ενθαρρύνουν και τις συνιστούν με διάφορες οδηγίες και αποφάσεις (the Kyoto protocol).

ΒΙΑΕΡΙΟ – ΜΙΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ένα είδος ανανεώσιμης πηγής ενέργειας, το οποίο έχει τύχει ευρείας αποδοχής και εφαρμογής είναι το βιαέριο το παραγόμενο από την αναερόβια χώνευση οργανικών μη τοξικών αποβλήτων. Ως οργανικά μη τοξικά απόβλητα θα πρέπει να εννοήσουμε τις κοπριές και γενικά τα απόβλητα των μονάδων εκτροφής ζώων, τα απόβλητα των σφαγείων, τις λάσπες των βιολογικών καθαρισμών των εργαστασίων τροφίμων, τα ληγμένα τρόφιμα, τα οργανικά μη τοξικά γεωργικά κατάλοιπα κλπ. Η ανεξέλεγκτη απόρριψη των αποβλήτων αυτών προκαλεί ρύπανση του περιβάλλοντος, δημιουργεί κινδύνους για την δημόσια υγεία και από την σταδιακή τους σήψη παράγονται CO2 (διοξείδιο του άνθρακα) και CH4 ( μεθάνιο), τα οποία συμβάλλουν στην επίταση του φαινομένου του θερμοκηπίου και στην δημιουργία της τρύπας του όζοντος, φαινόμενα που τα τελευταία χρόνια έχουν φθάσει σε πολύ επικίνδυνο σημείο και για την υγεία του ανθρώπου αλλά και για το κλίμα και γενικά για την ζωή στον πλανήτη μας. Οι δυσμενείς αυτές

44

Μονάδες Βιαερίου

επιπτώσεις για τον άνθρωπο και το περιβάλλον αποφεύγονται δια της ενεργειακής αξιοποιήσεως των ανωτέρω οργανικών αποβλήτων. Αυτό επιτυγχάνεται με την επεξεργασία των αποβλήτων αυτών σε ειδικές εγκαταστάσεις που καλούνται Μονάδες Βιαερίου.

ΜΟΝΑΔΕΣ ΒΙΑΕΡΙΟΥ Μία μονάδα βιαερίου είναι μία εγκατάσταση, η οποία παραλαμβάνει όλα τα προαναφερθέντα απόβλητα, υγρά ή στερεά, τα οποία θα κατέληγαν ανεξέλεγκτα σε κάποια χωράφια ή σε κάποιες χαράδρες και στην καλλίτερη περίπτωση σε καμμία χωματερή, τα υποβάλλει σε ορισμένα είδη επεξεργασίας και τελικά παράγει ηλεκτρική και θερμική ενέργεια και χρήσιμα φυσικά λιπάσματα. Στο ακόλουθο σχήμα παρουσιάζονται παραστατικά οι εγκαταστάσεις και τα βασικά στάδια επεξεργασίας μίας μονάδας βιαερίου που λειτουργςί με τα απόβλητα ενός βουστασίου, καθώς και τα παραγόμενα από την μονάδα αυτή προϊόντα.

ÐÁÑÁÓÔÁÔÉÊÏ ÄÉÁÃÑÁÌÌÁ ÌÏÍÁÄÁÓ ÂÉÁÅÑÉÏÕ ÖÁÑÌÁ

ÁÅÑÏÖÕËÁÊÉÁ

ÈÅÑÌÏÔÇÔÁ

ÂÉÁÅÑÉÏ

ÇËÅÊÔÑÏÐÁÑÁÃÙÃÏ ÆÅÕÃÏÓ

ÁÐÏÂËÇÔÁ ×ÙÍÅÕÔÇÓ

×ÙÍÅÕÌÅÍÇ ÕËÉÓ

ÊÅÍÔÑÏ ÅËÅÃ×ÏÕ

ÊÅÍÔÑÏ ÅËÅÃ×ÏÕ

ÇËÅÊÔÑÉÊÇ ÅÍÅÑÃÅÉÁ

ÕÃÑÏ ËÉÐÁÓÌÁ

ÓÔÅÑÅÏ ËÉÐÁÓÌÁ ÁÖÕÄÁÔÙÓÇ

ÎÇÑÏ ËÉÐÁÓÌÁ

45

του Πέτρου Τζιά, Δρ. Χημικού Μηχανικού

Οι πλέον σημαντικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα με τη σειρά και κατά κανόνα στις μονάδες αυτές παρουσιάζονται διαγραμματικά στο ακόλουθο διάγραμμα ροής.

Τυπικό διάγραμμα ροής διεργασιών μονάδας βιαερίου.

ÁÐÏÂËÇÔÁ

ÁÐÏÂËÇÔÁ ÇËÅÊÔÑÉÊÇ ÊÁÉ ÈÅÑÌÉÊÇ ÅÍÅÑÃÅÉÁ

ÔÅÌÁ×ÉÓÌÏÓ

ÂÉÁÅÑÉÏ ÊÁÈÁÑÏ ÌÅÈÁÍÉÏ ÐÑÏÅÔÏÉÌÁÓÉÁ ÔÑÏÖÏÄÏÓÉÁÓ

ÐÁÓÔÅÑÉÙÓÇ

ÁÍÁÅÑÏÂÉÁ ×ÙÍÅÕÓÇ

×ÙÍÅÌÅÍÇ ÉËÕÓ

ÁÖÕÄÁÔÙÓÇ

ÓÔÅÑÅÏ ËÉÐÁÓÌÁ

ÕÃÑÏ ËÉÐÁÓÌÁ

Καθορισμένες ποσότητες από κάθε κατηγορία αποβλήτων οδηγούνται στην δεξαμενή προετοιμασίας τροφοδοσίας των χωνευτών. Κάποια απόβλητα πχ. τα προερχόμενα από σφαγεία προηγουμένως τεμαχίζονται και υφίστανται παστερίωση. Κάποια άλλα πχ. τα ληγμένα τρόφιμα ενδεχομένως να χρειάζονται διαχωρισμό από τα υλικά συσκευασίας σε ειδική μονάδα και κατόπιν θέρμανση για απολύμανση. Στην δεξαμενή τροφοδοσίας των χωνευτών παρασκευάζεται μείγμα καθορισμένης σύστασης ως προς τις διάφορες κατηγορίες αποβλήτων και αραιώνεται ώστε να επιτυγχάνεται αφενός συγκεκριμένη και σταθερή ποσότητα τροφοδοσίας των χωνευτών σε οργανικές ουσίες ανά ημέρα, αφετέρου δε η συγκέντρωση της τροφοδοτούμενης μάζας να είναι κατά προτίμηση περίπου 10% σε στερεά για την καλλίτερη απόδοση των διεργασιών της χώνευσης. Οι χωνευτές είναι κλειστές δεξαμενές, μέσα στίς οποίες τα εισερχόμενα απόβλητα αναδεύονται και υφίστανται αναερόβια χώνευση κατά την οποία οι οργανικές τους ενώσεις διασπώνται αποδίδοντας βιαέριο. Αυτό επιτυγχάνεται απουσία αέρα, σε θερμοκρασία 35-37 0C (μεσοφιλική χώνευση) με την βοήθεια μίας σειράς διαδοχικών βιοχημικών δράσεων όπως φαίνεται από το ακόλουθο διάγραμμα.

Διάγραμμα ροής διεργασιών χώνευσης. ÕÄÁÔÁÍÈÑÁÊÅÓ

ÓÁÊ×ÁÑÁ ÏÑÃÁÍÉÊÁ ÏÎÅÁ

ÐÑÙÔÅÉÍÅÓ

OÎÅÉÊÏ ÏÎÕ CO2, H2

ÁÌÉÍÏÎÅÁ

ÂÉÁÅÑÉÏ ( CÇ4, CO2 )

ÁÉÈÁÍÏËÇ CO2, H2 ËÉÐÇ

ËÉÐÁÑÁ ÏÎÅÁ ÃËÕÊÅÑÉÍÇ

ÕÄÑÏËÕÓÇ (õäñïëõôéêÜ âáêôçñßäéá)

46

ÏÎÅÏÃÅÍÍÅÓÇ (ïîåïãåííåôéêÜ âáêôçñßäéá)

ÏÎÅÉÊÏÃÅÍÍÅÓÇ (ïîåéêïãåííåôéêÜ âáêôçñßäéá)

ÌÅÈÁÍÏÃÅÍÍÅÓÇ (ìåèáíïâáêôçñßäéá)

Μονάδες Βιαερίου Η υδρόλυση, η οξεογέννεση και η οξεικογέννεση αποτελούν το πρώτο στάδιο των διεργασιών της χώνευσης και πραγματοποιούνται με την βοήθεια διαφόρων κατηγοριών υδρολυτικών και οξεογεννετικών βακτηριδίων.. Τα προϊόντα του πρώτου σταδίου παραλαμβάνονται από μία άλλη κατηγορία αυστηρά αναερόβιων βακτηριδίων, τα μεθανοβακτηρίδια, αφομοιώνονται και μετατρέπονται σε μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα σε αναλογία 65% και 35% περίπου αντιστοίχως. Αυτό το αέριο μείγμα καλείται βιαέριο. Από τις αζωτούχες ενώσεις λαμβάνονται αμμωνιακές ενώ από τις ενώσεις του θείου προκύπτει πολύ μικρή ποσότητα υδροθείου που μεταβαίνει στο βιαέριο. Όλες οι ανωτέρω δράσεις λαμβάνουν χώρα σε ένα αντιδραστήρα χώνευσης. Μεταξύ των δύο ανωτέρω σταδίων της χώνευσης πρέπει να υπάρχει ισορροπία διαφορετικά μειώνεται η ποσότητα του παραγόμενου βιαερίου και ελαττώνεται η θερμογόνος του δύναμη με την παραγωγή περισσότερου διοξειδίου του άνθρακα εις βάρος του μεθανίου. Προς τούτο πρέπει να ρυθμίζονται και να ελέγχονται προσεκτικά ορισμένοι παράγοντες και παράμετροι που επηρρεάζουν τις διεργασίες της χώνευσης όπως το PH (οξύτητα) των χωνευτών, η παροχή τροφοδοσίας, η ανελλιπής ανάδευση, η διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας, η αποφυγή εισαγωγής αέρα ή τοξικών ενώσεων στην χώνευση κλπ. ΟΙ χωνευτές είναι κατά κανόνα αντιδραστήρες συνεχούς λειτουργίας και διαστασιολογούνται έτσι ώστε ο χρόνος παραμονής των αποβλήτων εντός αυτών να είναι τουλάχιστον είκοσι ημέρες, χρόνος κατά τον οποίο έχει συμπληρωθεί σχεδόν πλήρως η διαδικασία της αναερόβιας χώνευσης και που πέραν τούτου ο ρυθμός περαιτέρω διάσπασης των οργανικών ενώσεων είναι σχεδόν μηδενικός. Με χωνευτές κατάλληλου σχεδιασμού και με μεγαλύτερους χρόνους παραμονής η εξερχόμενη από την χώνευση λάσπη είναι ένα προϊόν πλήρως κομποστοποιημένο, δηλαδή έτοιμο να διατεθεί στο έδαφος σαν λίπασμα.

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΟΝΑΔΩΝ ΒΙΑΕΡΙΟΥ Η εξερχόμενη από την χώνευση λάσπη οδηγείται σε σύστημα φυγόκεντρων διαχωριστών ή ταινιοπρεσσών και αφυδατώνεται με την βοήθεια διαλύματος πολυηλεκτρολύτη. Από την αφυδάτωση λαμβάνεται στερεό που εκτός από την χώνευση έχει ήδη υποστεί και κομποστοποίηση και το οποίο διατίθεται στην αγορά σαν στερεό λίπασμα. Η περιεκτικότητα του υλικού αυτού σε στερεά είναι 25-30%. Είναι δυνατόν το στερεό αυτό λίπασμα νο οδηγηθεί σε μονάδα ξήρανσης, να εξατμιστεί σημαντικό μέρος από την υγρασία που περιέχει και η περιεκτικότητα των στερεών να ανέλθει σε 90%. Κατ` αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται μείωση του όγκου και του βάρους του, οπότε μειώνεται αρκετά το κόστος των μεταφορικών του. Τα στραγγίδια της αφυδάτωσης οδηγούνται σε κλειστούς ή ανοικτούς αποθηκευτικούς χώρους και χρησιμοποιούνται εποχιακά, σε περιόδους που δεν βρέχει, σαν υγρό λίπασμα. Η μεταφορά τους μπορεί να γίνεται ή με ειδικά βυτία που διαθέτουν σύστημα ποτίσματος ή με δίκτυο σωληνώσεων από τον χώρο παραγωγής κατευθείαν στους χώρους άρδευσης. Ανάλογα με την ποιότητα του χώματος των χωραφιών σε θρεπτικά συστατικά πιθανόν να χρειάζεται η αφαίρεση μέρους του περιεχομένου αζώτου από την λάσπη που εξέρχεται από τους χωνευτές. Αυτό επιτυγχάνεται με χημική μέθοδο που ονομάζεται stripping, κατά την οποία λαμβάνεται σαν προϊόν θειϊκό αμμώνιο, ένα πολύ χρήσιμο λίπασμα, το οποίο διατίθεται στην αγορά για εδάφη που είναι φτωχά σε άζωτο.

Μονάδα βιαερίου.

Το παραγόμενο βιαέριο, το οποίο έχει θερμογόνο δύναμη 5400-6000 Kcal/Nm3, συλλέγεται και υφίσταται χημικό ή βιοχημικό καθαρισμό για την αφαίρεση του περιεχομένου υδροθείου και κατόπιν σε αεριομηχανές όπου παράγεται ηλεκτρική ενέργεια και θερμική ενέργεια από την ψύξη των μηχανών σε αναλογία περίπου 35% και 65% αντιστοίχως. Η θερμική ενέργεια χρησιμοποιείται αφενός για τις ανάγκες του εργοστασίου αφετέρου μπορεί να διοχετευθεί για τις ανάγκες παραπλήσιων εργοταξίων ή να διοχετευτεί στο δίκτυο κεντρικής θέρμανσης της πόλεως. Μέρος της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας χρησιμο-

47

του Πέτρου Τζιά, Δρ. Χημικού Μηχανικού

Μονάδες Βιαερίου ποιείται για τις ανάγκες του εργοστασίου και το υπόλοιπο πωλείται στο ηλεκτρικό δίκτυο της περιοχής σαν πράσινη ενέργεια. Εναλλακτικά είναι δυνατή η αφαίρεση του διοξειδίου του άναθρακα από το βιαέριο και η παραγωγή καθαρού μεθανίου καθαρότητας πάνω από 99%, το οποίο μπορεί να προστεθεί στο δίκτυο αερίου της πόλεως ή να πωλείται σαν καύσιμο για την κίνηση των οχημάτων.

Αεριομηχανή παραγωγής ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας από βιαέριο

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ανωτέρω τεχνολογία είναι απλή, είναι σχετικά χαμηλής επένδυσης και απαιτεί μικρό χώρο εγκατάστασης. Από περιβαλλοντικής απόψεως δίνει λύση στο πρόβλημα διάθεσης μίας σειράς στερεών και υγρών αποβλήτων και συμβάλλει στη μείωση του φαινομένου του θερμοκηπίου δια της μειώσεως της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων, αφού το ως άνω παραγόμενο βιαέριο είναι Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας. Το εξίσου επίσης σπουδαίο γεγονός είναι ότι από την τεχνολογία αυτή δεν παράγονται απόβλητα αλλά προϊόντα και ενέργεια, από την πώληση των οποίων αφενός μεν γίνεται απόσβεση των εγκαταστάσεων σε λίγα χρόνια αφετέρου οι μονάδες βιαερίου γίνονται ιδιαίτερα κερδοφόρες επιχειρήσεις. Όσον αφορά στην πατρίδα μας η εφαρμογή της ανωτέρω τεχνολογίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Παρά το γεγονός ότι δεν υστερούμε σε παραγωγή των απαιτούμενων οργανικών αποβλήτων σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες σημειωτέον ότι υπάρχουν και λειτουργούν με επιτυχία μερικές χιλιάδες μονάδων βιαερίου ανά κράτος, στην Ελλάδα οι υπάρχουσες μονάδες μόλις μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού και αυτές είναι πολύ μικρού μεγέθους. Ποια είναι η αιτία αυτής της απογοητευτικής κατάστασης; Υπάρχουν πολλές αιτίες αλλά οι βασικότερες κατά σειρά σπουδαιότητας είναι η πολύπλοκη και μακροχρόνια διαδικασία για την απόκτηση των κατάλληλων αδειοδοτήσεων, η ασταθής πολιτική και οικονομική κατάσταση, η έλλειψη επιδοτήσεων και η άγνοια των Ελλήνων επενδυτών. Η δημιουργία τέτοιων μονάδων εκτός από την προστασία του περιβάλλοντος θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, θα επιφέρει μείωση των εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων και γενικά θα συμβάλλει στην ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας και στην οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Βιβλιογραφία: 1. Biogas from Waste and Renewable Resaurces, Dieter Deublein, Angelika Steinhauser, Wiley-VCH. 2. Anaerobic Treatment and Biogas Production from Organic Waste, Gregor D. Zupančič and Victor Grili, Institute of Environ

mental Protection and Sencors, Slovenia.

3. The ANAstrip process for nitrogen recovery in sewage treatment plants, Prof. Werner Fuchs, University of Natural Resaurces

and Life Sciences, Vienna.

4. Memento Technique de l` eau, Degremont, 9me edition.

5. Zorg biogas, official website.

48

Piraeus Maritime Training Centre S . RANIS

7 CHANNEL VISUAL SYSTEM Accredited By:

COURSES:

• • • • • • • •

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Republic of Cook Islands Republic of Malta Republic of Marshal Islands Saint Vincent & Grenadines Honduras Republic of Liberia International Merchant Marine Registry of Belize IMMARBE Common wealth of Dominica

For Onboard Officers & Crew • Ship Security Officer & Security Personnel • Safety Officer

Company Personnel • Company Security Officers • ISM Internal Auditors • ISPS Internal Auditors Port Facility Security Officers & Security Personnel

BRM – BTM Course • POLARIS – NORCONTROL FULL MISSION BRIDGE MANOEUVRING SIMULATOR A TOTAL CONCEPT FOR TRAINING AND EVALUATION

• CAPABLE OF SIMULATING A TOTAL SHIPBOARD BRIDGE OPERATION INCLUDING THE CAPABILITY FOR ADVANCED MANOEUVRING

Also: • • • • • • • • • • • • •

Risk Assessment – Risk Management Accident, Incident Investigation and Analysis Refreshing Training for Retired Deck/Engine Greek Officers.(CoC for Belize,Cook Islands, Honduras and CW of Dominica) ISO 9001:2000 Implementation and internal auditing Hazardous area Hazardous material Liquid Cargo Handling (OIL, LNG, LPG) DPA Vetting inspection MLC 2006 Implementation Antipiracy STCW 2010 (Manilla Convention) Oil Record PART 1 & PART II

STCW 78/95 & STCW 2010

• 5 DAYS BRM-BTM COURSES BRIDGE TEAM MANAGEMENT INCLUDING 3 DAYS SIMULATION

GMDSS ARPA BASIC SAFETY TRAINING TANKER SAFETY (OIL, CHEMICAL, LNG, LPG) – COW ADVANCE FIRE FIGHTING RO-RO PASSENGER SHIP PROFICIENCY IN SURVIVAL CRAFT AND FAST RESCUE BOATS PROFICIENCY IN MEDICAL FIRST AID CROWD MANAGEMENT BRIDGE RESOURCE MANAGEMENT – SHIP HANDLING ENGINE ROOM MANAGEMENT ECDIS (USE OF KONGSBERG & TRANSAS NT PRO 5000 ECDIS SIMULATORS) 13. MEDICAL CARE

Φροντιστηριακά τμήματα για προετοιμασία Συνταξιούχων Αξιωματικών Γέφυρας & Μηχανής για τις εξετάσεις για έκδοση Πιστοποιητικού Ικανότητας (CoC) Κύπρου και Μάλτας School Premises: 40 Leosthenous Str. – 185 35 Piraeus - Phones: 210 4525301 – 210 4524304 – Fax: 210 4181704 E-mail: pmtcrani@otenet.gr web : www.sranis.gr

REPRESENTATIVES OF THE LEADING SHIPSUPPLIERS WORLDWIDE

GLOBAL MARINE SERVICE INC. GEORGE KOLLITSIDAS

98b, Filonos str., GR – 185 36 Piraeus, Greece Tel.: 210-4287.910/3 Fax: 210-4183.895/6 e-mail: gms@ath.forthnet.gr

Why NOVA?

Because NOVA means: •

Highly Educated and skillful personnel for the electronic service and support of ships

•

GMDSS supply and installation

•

NOVA electronics is acknowledges by all classification societies to issue safety Certificates for Radio - Telegraphy and Radio - Telephony Communications

9, II Merarchias str. 185 35 Piraeus – Greece Tel.: 4121.578, 4131.058 Fax: 4136.667, Tlx: 211090 NOVA GR

SALES AND SERVICE AGENTS

του Δρ. Γεωργίου Σαρλή Καθηγητή Πανεπιστημίου

ΤΑ ΦΥΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΣΤΙΣ ΕΥΧΕΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΡΕΣ Με τον καιρό οι συννεφιές παύγουσι κι’ οι αντάρες, κι’ ευκές μεγάλες γίνονται με τον καιρό οι κατάρες.

Ο

ι λέξεις ευχή και κατάρα είναι πανάρχαιες. Η πρώτη απαντάται στον ΄Ομηρο, τον Ησίοδο, τον Πίνδαρο, στον Πλάτωνα. Η δεύτερη στα ομηρικά έπη. Σύμφωνα με τη σύγχρονη γλώσσα, οι λέξεις αυτές σημαίνουν η μεν πρώτη την τυπική έκφραση της ελπίδας ή της επιθυμίας κάποιου για την ευόδωση ενέργειας ή την ευνοϊκή εξέλιξη των πραγμάτων, η δε δεύτερη την απευχή να πάθει κάποιος καλό ή της θετικής πορείας συγκεκριμένης κατάστασης. Οι ευχές και οι κατάρες που αποτελούσαν από τα βάθη της αρχαιότητας ανάγκη και πρακτική του ανθρώπου, παρόλη τη δύσκολη κατάταξή τους, είναι δυνατόν να διακριθούν σε εκείνες: των καθημερινών συναντήσεων, των ξεχωριστών βιοτικών γεγονότων και των χρονιάρικων ημερών και εορτών. Οι κατάρες που είναι σπανιότερες από τις ευχές, υπάρχουν και αυτές για κάθε περίπτωση και ξεστομίζονται από κάποιους που έχουν την αίσθηση ότι αδικήθηκαν, αλλά δεν έχουν τη δύναμη να αποκαταστήσουν μόνοι τους την αδικία. ΄Ετσι οι γυναίκες καταριούνται συχνότερα, που είναι αδύναμες, ενώ σπάνια οι άντρες. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που καταριούνται από φθόνο και από κακία. Ωστόσο, αυτοί που καταριούνται ακόμη και αν έχουν δίκιο, διαπράττουν αμαρτία. Η εκκλησία μας με ειδικές ευχές καλύπτει τις βιοτικές και ψυχοπνευματικές ανάγκες του ανθρώπου που συγκροτούν το Ευχολόγιο, το οποίο διακρίνεται σε Μικρό και Μέγα, ενώ σε όσους έχουν καταραστεί, οι ιερείς επιβάλλουν ποινές (επιτίμια). Πάντως, όπως πιστεύεται, μόνο η δίκαιη κατάρα πιάνει, ενώ η άδικη γυρίζει σε εκείνον που την έδωσε. Αναφερόμενοι στα ομηρικά έπη ας θυμηθούμε τον ιερέα Χρύση που καταράστηκε τους Δαναούς επικαλούμενος τον Απόλλωνα, τον Κύκλωπα Πολύφημο που καταράστηκε τον Οδυσσέα επικαλούμενος τον Ποσειδώνα, την ωραία Ελένη που αυτοκαταριέται “να μην είχε γεννηθεί”. Ακόμη, ας θυμηθούμε στους στίχους του Σοφοκλή την κατάρα των θεών για τα ανομήματα του Οιδίποδα, καθώς και τη δική του κατάρα που γυρίζει επάνω του.

58

Από το “Ερωτόκριτο”, του Βικέντζου Κορνάρου (Γ1635).

Όμως ο Όμηρος στα έπη του έχει και ευχές. Ο Οδυσσέας και ο Διομήδης εύχονται για τη νίκη τους τάζοντας θυσία στην Παλλάδα Αθηνά, όπως και η Πηνελόπη εύχεται ο θάνατός της, όταν θα έλθει, να είναι ελαφρύς και γλυκός. Θα επικεντρωθούμε, ωστόσο, με τις λίγες παρακάτω καταγραφές, στις ευχές και κατάρες που αναφέρονται σε παραδόσεις, δημοτικά τραγούδια, κάλαντα, παραμύθια, ποιήματα, νανουρίσματα σχετικές με δέντρα, θάμνους, κλωνιά, ρίζες, άνθη, καρπούς και φυτικά προϊόντα. Ευχές Σύμφωνα με διαφόρους χριστιανικούς μύθους ο θεός ευχήθηκε στην αγκινάρα (Cynara cardunculus) να γεμίσει αγκάθια για να προστατευθεί από τους κλέφτες και τα ζώα. Ο Χριστός ευχήθηκε στην ελιά (Olea europaea var. europaea) “ευλογημένο το λάδι της”, στον πλάτανο (Platanus orientalis) “όπου νερό, εκεί να φυτρώνει και να σκορπά τον ίσκιο του σε ανθρώπους και ζώα”, στο βάτο (Rubus canescens) “να φυτρώνει παντού και τα αγκάθια του να μη δημιουργούν αθεράπευτη βλάβη”, στη μυρτιά (Myrtus communis) που τα κλαδιά της τον προστάτευσαν “να είναι ευλογημένη”, στο σιτάρι (Triticum aestivum) και στον αραβόσιτο (Zea mays) “από το αλεύρι σας να γίνονται πρόσφορα για τις λειτουργίες στις εκκλησίες”. Παρομοίως η Παναγία ευχήθηκε το άγριο αμπέλι (Vitis sylvestris) που έγινε ήμερο (Vitis vinifera) και στο βάτο “να φυτρώνει όπου και αν χωθεί”. Επίσης ο Αβραάμ στο βάτο, σύμφωνα με κρητικό μύθο, έδωσε ευχή “να ριζοβολεί και να φυτρώνει εύκολα και οπουδήποτε”. Άλλες γνωστές ευχές: -Καλά κρασιά, και του χρόνου.

-Καλά λάδια, με γεία τα λάδια.

-Σκόρδο –βάτο (ευχή στη φύτευση κλημάτων στο αμπέλι).

-Όσοι οι σπόροι τόσα τα κουβέλια.

-Οπού βαλε το λάδι, να βάλει και το κλήμα.

-Όσα άνθη έχει ο Μάϊος και ο χειμώνας χιόνια, εύχομαι το αντρόγυνο να ζήσει τόσα χρόνια.

-…Όσα χορτάρια του Μαγιού και φύλλα ΄χουν τα δέντρα τόσα καλά να δώσει ο Θεός εδώ πού τραγουδούμε…

-Εβάλαμε το βάτο, το ριζιμιό δεντρό σα βάτος να δασώσει η νύφη κι ο γαμπρός.

-Να ζήσουν να γεράσουν τα νεοφώτιστά μας να γίνουν δέντρα με καρπούς μέσα εις τη γενιά μας.

-Σαν τον κισσόν, όπου κολλά στο δέντρο και ξαπλώνει να σμίξει η νύφη το γαμπρό και να ριζοσκελώνει.

-Μια μαντινάδα θέλω πω απάνω στο λεμόνι Να ζήσει ο νεοφώτιστος και η παρέα όλη.

-Ως είν’ το ρόιδο γεμιστό να ΄ναι το σπίτι απού θα μπώ…

-΄Υπνε που παίρνεις τα μικρά, έλα πάρε και τούτο, μικρό μικρό σου το ΄δωκα, μεγάλο φέρε μου το μεγάλο σαν ψηλό βουνό, ίσιο σαν κυπαρίσσι, κι οι κλώνοι του ν’ απλώνονται σ’ ανατολή και δύση.

-Κοιμήσου, που στο γάμο σου, στ’ αρραβωνιάσματά σου θ’ ανοίξουν ρόδα και ανθοί μέσα στην κάμαρά σου.

-ΚΑΜΕ ΘΕΕ ΜΟΥ να γενούν Τα πέταλα των ρόδων Χρυσοκόκκινα Και οι μαντήλες των Γιαγιάδων λουλουδάτες Στεφάνωσε μ’ ανθούς πορτοκαλιάς Το φως τ’ αποστερνό τους. Αμαρυλλίς, Πέτρινο κρίνο, Αθήνα 1992. Κατάρες Καταρχάς, κατά τον Οβίδιο, η νύμφη Ηχώ καταράστηκε τον Νάρκισσο. Επίσης, σύμφωνα με τη μυθοπλαστική διάθεση του λαού μας, ο Θεός καταράστηκε τη δάφνη (Laurus nobilis), παρότι θεωρείτο ευλογημένος θάμνος, για τούτο το Πάσχα σκορπά ο ιερέας τα φύλλα της στην εκκλησία και τα πατούμε. Παρομοίως ο Χριστός καταράστηκε τη συκιά (Ficus carica) και όπως αναφέρεται στο Ευαγγέλιο “παραχρήμα εξηράνθη η συκή”. Ακόμη ο Χριστός καταράστηκε το κριθάρι (Hordeum vulgare) και τη βρώμη (Avena sativa) που δεν ανταποκρίθηκαν πρόθυμα στο κάλεσμά του. Τέλος, η Παναγία, καταράστηκε την αγριελιά (Olea europaea var. sylvestris) όταν ένα αγκαθωτό κλαδί της, στον ανήφορο του Γολγοθά, Της έσκισε το φόρεμα λέγοντας “την πίκρα και το φαρμάκι μου νάχεις”. Άλλες γνωστές κατάρες: -Να σου κοπεί το χέρι αν κόψεις λουλούδια.

-Όσα κλωνιά έχει το ρόϊδο τόσους καλόγερους να βγάλεις.

-Αγλέουρας να σου κόψει τ’ άντερα.

-Να μάσεις αρόϊνους.

-Σε κυπαρίσσι ν’ ανεβεί, να μάσει τον καρπό του, το κυπαρίσσι να είν’ ψηλό, να λυγιστεί να πέσει…

-Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα να πέφτουν οι διαβάτες.

-Απρίλη απριλοφόρητε και Μά’ κατακαμένε, τον κόσμον κι αν εγέμισες τ’ αθίτζια και τα ρόδα…

-Την κακή σου φάσα, λάχανα και πράσα.

-Να φάω τη φάβα σου.

-Όσα βούρλα έχει η βουρλιά, τόσες τρούπες στην κουνιά.

-Απού μου το πεν άσκημο, το άγουρο δαμάσκηνο

τσ’ όγοιος δεν μου τ’ αγαπά, πέντε μέρες να ν’ κακά στ’ ς έξι να ψυχομαχεί, να φάγ’ αχλάδι να πνιγεί. Ωστόσο, πολλά φυτά και φυτικά μόρια, πέραν των συμβολισμών των χρωμάτων τους και τη χρησιμοποίησή τους ως ένας μυστικός κώδικας ερωτευμένων σε εποχές καταπίεσης και περιορισμών, θεωρούνται αρωγοί στην πραγματοποίηση μιας ευχής. Όπως το φύλλο δάφνης (Laurus nobilis) στο οποίο μπορούμε να γράψουμε την ευχή μας και να το κάψουμε ή το φύλλο δυόσμου (Mentha spicata) αν τυλίξουμε με αυτό χαρτάκι στο οποίο έχουμε γράψει την ευχή μας και το φυλάξουμε σε μέρος μυστικό. Πιθανολογείται ότι μέχρι να ξεθυμάνει η οσμή του, η ευχή θα έχει πραγματοποιηθεί. Τα άνθη καλέντουλας (Calendula arvensis) πάλι αν διασκορπιστούν κάτω από το κρεβάτι συμβάλλουν στην εκπλήρωση μιας ευχής. Ακόμη ο μίσχος των φύλλων διαφόρων ειδών bamboos (Bambusa sp., Phyllostachys sp.) στον οποίο θα γράψουμε την ευχή μας και θα τον θάψουμε στη γη ή τμήμα του θα κρατήσουμε επάνω μας για καλή τύχη. Επίσης τα φύλλα των πικραλίδων (Cichorium intybus, Picris umbellata, Reichardia picroides) μέσα σε σακουλάκια βοηθούν να πραγματοποιηθούν οι επιθυμίες μας. Το αφέψημα του φλοιού του κιτρινόξυλου (Rhamnus alaternus) ενώ το ραντίζουμε γύρω μας, κοιτάζοντας προς την Ανατολή, και ευχόμαστε την εκπλήρωση των ονείρων μας. Ακόμη μικρή παρασχίδα σανταλόξυλου (Santalum album) αν την κάψουμε οραματιζόμενοι το επιθυμητό. Επιπλέον η ρίζα του ginseng (Panax ginseng) αν γράψουμε την ευχή μας σε αυτήν και την ρίξουμε στο νερό. Θα πρέπει όμως πάντα η ευχή της κάθε παραπάνω αναφερόμενης περίπτωσης να μένει μυστική. Πολλές λοιπόν ευχές και κατάρες σχετίζονται με τα φυτικά είδη και τα μόριά τους, όπως και ορισμένα φυτά και βότανα διαθέτουν μαγική δύναμη, σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη. Και τούτο γιατί εμείς οι Έλληνες, κατά τη μακραίωνη ιστορία μας, καταστήσαμε πληθώρα φυτικών ειδών της πλούσιας και ποικίλης ελληνικής χλωρίδας και βλάστησης σύμβολα γεγονότων, καταστάσεων, υπομνήσεων, υποδείξεων, επιτευγμάτων, συναισθημάτων κ.ά., και ιδιαίτερα τα άνθη τους που τα θεωρήσαμε και τα θεωρούμε σαν κάτι αναπόσπαστο από την ύπαρξή μας, πιστούς συμπαραστάτες καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας.

59

61

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη Φυσικού - Αστροφυσικού

Ροζέττα: Ραντεβού μ’ έναν Κομήτη “…like a comet I was wonder'd at.” (W. Shakespeare, Henry IV, III, i).

Η Ταπισερί του Bayeux στην οποία φαίνεται ο κομήτης του Halley, που εμφανίσθηκε το 1066 όταν οι Νορμανδοί κατέλαβαν την Αγγλία. Αριστερά κάποιοι θαυμάζουν τον κομήτη, ενώ δεξιά είναι ο βασιλιάς των Άγγλων Harold, που σκοτώθηκε στη μάχη του Hastings

Ο

ι κομήτες, αυτοί οι μεγάλοι, όμορφοι αλλά και άγνωστοι νομάδες του ουρανού, έχουν εμπνεύσει δέος και τρόμο σε αμέτρητες γενιές ανθρώπων στο διάβα των αιώνων. Είναι αστέρια που πέφτουν; Προμηνύουν κάποια καταστροφή, όπως πίστευαν παλιότερα οι άνθρωποι; ή μήπως είναι διαστημόπλοια με τα οποία εξωγήινοι εξερευνούν το Ηλιακό Σύστημα; Είναι κοσμικά σήματα κινδύνου ή πύραυλοι που εκτοξεύθηκαν εναντίον της Γης από το απώτερο Διάστημα. Οι κομήτες είναι τα αρχαιότερα αντικείμενα του Ηλιακού μας συστήματος. Σχηματίσθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με τους μεγάλους αεριώδεις πλανήτες του Ηλιακού μας συστήματος, Δία, Κρόνο, Ουρανό και Ποσειδώνα, πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια, σε μεγάλες αποστάσεις από τον Ήλιο, και έκτοτε παρέμειναν σε χαμηλές θερμοκρασίες. Περιέχουν σωματίδια κοσμικής σκόνης και πάγου, ίδια με εκείνα από τα οποία δημιουργήθηκαν οι πλανήτες, καθώς και κόκκους μεσοαστρικής ύλης που υπήρχε ακόμα και πριν από την δημιουργία του Ηλιακού Συστήματος. Αυτό το υλικό των κομητών και κυρίως τα άφθονα πτητικά υλικά που περιέχουν, επειδή ακριβώς έμειναν στην «κατάψυξη» κατά κάποιο τρόπο, είναι ότι πιο κοντινό μπο-

62

ρούμε να έχουμε στις συνθήκες που επικρατούσαν όταν δημιουργήθηκαν ο Ήλιος και το Ηλιακό Σύστημα. Αποτελούν ουσιαστικά ένα αρχείο των φυσικών και χημικών διεργασιών που συνέβησαν κατά τα πρώτα στάδια της εξέλιξης του Ήλιου και του Ηλιακού μας συστήματος. Ακόμα αυτά τα παγωμένα απομεινάρια του σχηματισμού των πλανητών, ίσως μας δώσουν ανάμεσα στ’ άλλα και την απάντηση στο ερώτημα: πώς εμφανίσθηκε η ζωή στη Γη; Αν και φαίνεται πολύ απίθανο η ζωή με την μορφή των βιολογικών κυττάρων να ξεκίνησε στους κομήτες, εν τούτοις έχουμε ενδείξεις ότι μερικά από τα λεγόμενα «δομικά συστατικά» της ζωής – οργανικά μόρια – μπορεί να βρεθούν σ’ αυτούς. Οι κομήτες περιέχουν, σε στερεά κατάσταση λόγω της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας, διάφορες οργανικές και ανόργανες ουσίες όπως μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, αμμωνία, υδροκυάνιο, φορμαλδεΰδη, αιθανόλη και αιθάνιο, και ίσως πιο πολύπλοκα μόρια όπως μακριές αλυσίδες υδρογονανθράκων και αμινοξέα. Το 2009, επιβεβαιώθηκε ότι το αμινοξύ γλυκίνη βρέθηκε στη σκόνη του κομήτη “Wild 2” (αποστολή «Stardust» της NASA το 2006). Τον Αύγουστο του 2011, μια έκθεση, με βάση με-

λέτες της ΝΑΣΑ πάνω σε μετεωρίτες που βρέθηκαν στη Γη, έδειξε ότι τα συστατικά του DNA και του RNA (αδενίνη, γουανίνη και σχετικά οργανικά μόρια) μπορεί να έχουν σχηματιστεί σε αστεροειδείς και κομήτες στο εξώτερο διάστημα. Καθώς η Γη περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο, οργώνει κυριολεκτικά τη σκόνη που αποβάλλεται από τους κομήτες και καθώς αυτή αναφλέγεται στην ατμόσφαιρα της Γης δημιουργεί

Δομή ενός Κομήτη κοντά στον Ήλιο

και μεγαλύτερη, έρχεται σε επαφή με τον ηλιακό άνεμο2 . Όπως ένα πλοίο διασχίζει τη θάλασσα, έτσι και ο κομήτης διασχίζει τον ηλιακό άνεμο, οπότε δημιουργείται ένα ωστικό κύμα, όμοιο μ’ αυτό που δημιουργείται από την πλώρη ενός καραβιού που ταξιδεύει. Καθώς η πίεση της κόμης αυξάνεται και η τιμή της πλησιάζει εκείνη της πίεσης του ηλιακού ανέμου, ο ηλιακός άνεμος και τα Οι Κομήτες άραγε έφεραν τη ζωή στη Γη από το Διάστημα;

μεγαλοπρεπείς βροχές μετεωριτών. Περίπου ένα δισεκατομμύριο σωματίδια σκόνης που προέρχεται από κομήτες πέφτουν στη Γη κάθε δευτερόλεπτο. Ίσως σε κάποια απ’ αυτά να βρίσκονταν τα μόρια από τα οποία ξεκίνησε η ζωή στη Γη. Ένας κομήτης αποτελείται από τον πυρήνα, την κόμη, που πηγάζει από τον πυρήνα και τον περιβάλλει και τέλος την ουρά, που δημιουργείται πίσω από τον κομήτη καθώς αυτός πλησιάζει τον Ήλιο. Ο πυρήνας ενός κομήτη έχει συνήθως διάμετρο που κυμαίνεται από 100 μέτρα περίπου έως πάνω από 40 χιλιόμετρα. Είναι στερεός, συμπαγής και σκληρός Αποτελείται κυρίως από πέτρες, σκόνη (κονιορτό), και στο εσωτερικό του έχει πάγο, όπως ανακαλύφθηκε από την αποστολή «Deep Impact» της NASA στα 20051 , στον κομήτη «Tempel-1». Λόγω της μικρής μάζας τους, οι πυρήνες των κομητών δεν γίνονται σφαιρικοί λόγω της βαρύτητά τους, και ως εκ τούτου έχουν ακανόνιστο σχήμα. Όταν ένας κομήτης βρίσκεται πολύ μακριά από τον Ήλιο, είναι τελείως παγωμένος λόγω της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας που επικρατεί στην περιοχή που κινούνται οι κομήτες. Όταν πλησιάσει τον ήλιο σε απόσταση 225 – 450 εκατομμυρίων χιλιομέτρων απ’ αυτόν, ο πάγος του πυρήνα του αρχίζει να εξαχνώνεται οπότε οι υδρατμοί και τα άλλα αέρια εκτοξεύονται στο διάστημα παρασέρνοντας μαζί τους σκόνη. Αυτή η εκπομπή αερίων και σκόνης δημιουργεί ένα τεράστιο νέφος, την «κόμη», γύρω από τον πυρήνα. Η διάμετρος της κόμης μπορεί να είναι 100.000 χιλιόμετρα ή μεγαλύτερη. Ο πυρήνας και η κόμη πια μαζί αποτελούν την κεφαλή του κομήτη. Όταν ο κομήτης κινείται προς τον Ήλιο η κόμη που γίνεται όλο

Ο κομήτης Hale Bopp και οι ουρές του

μαγνητικά πεδία που συνδέονται μ’ αυτόν επιβραδύνονται, συμπιέζονται στην κορυφή της κόμης, γλιστράνε γύρω της και παρασέρνουν σκόνη και ιονισμένα αέρια γύρω και πέρα από την κορυφή της κόμης, σχηματίζοντας έτσι δύο ουρές, πάντοτε σε κατεύθυνση αντίθετη εκείνης προς την οποία βρίσκεται ο ήλιος. Η μία ουρά, η ουρά ιόντων, είναι λεπτή, σχεδόν ευθεία, αποτελείται από ιονισμένα αέρια και μπορεί να φθάσει σε πολύ μεγάλο μήκος (η ουρά ιόντων του κομήτη «Hyakutake» είχε μήκος σχεδόν 580.000.000 χιλιόμετρα). Η δεύτερη, η ουρά σκόνης, αποτελείται από μικρά σωματίδια σκόνης, είναι φαρδιά, ελαφρώς καμπύλη και μπορεί να φθάσει σε μήκος ακόμη και τα 100.000.000 χιλιόμετρα. Οι κομήτες προέρχονται κυρίως από δύο περιοχές του Ηλιακού μας συστήματος. Την ζώνη του Kuiper και το νέφος του Oort.

1. Στην αποστολή αυτή συμμετείχε και η Ροζέττα. 2. O ηλιακός άνεμος είναι ένα ρεύμα φορτισμένων σωματιδίων που εκτοξεύεται από την ανώτερη ατμόσφαιρα του Ήλιου. Αποτελείται κυρίως από ηλεκτρόνια και τα πρωτόνια με ενέργειες συνήθως μεταξύ 10 και 100 keV..

63

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη Φυσικού - Αστροφυσικού

Οι περιοχές αυτές είναι τόσο μεγάλες, που παρόλο που περιέχουν δισεκατομμύρια κομητών η καθεμιά αυτοί δεν πλησιάζουν μεταξύ τους σε απόσταση μικρότερη από την απόσταση Γης – Ηλίου. Η ζώνη του Kuiper έχει πλάτος περίπου 3,2 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Αρχίζει λίγο μετά την τροχιά του Ποσειδώνα και φθάνει μέχρι τα 8 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ήλιο. Έχει σχήμα ενός επίπεδου δίσκου, που το επίπεδό του συμπίπτει με το

του διαστρικού χώρου και καθώς αιχμαλωτίσθηκαν από την έλξη του Ηλίου, σχημάτισαν το νέφος του Oort. Γενικά κομήτες με περίοδο 200 ετών ή μικρότερη, που κινούνται πάνω στο επίπεδο της εκλειπτικής προέρχονται από τη ζώνη του Kuiper. Οι κομήτες με μεγαλύτερες περιόδους, που οι τροχιές τους σχηματίζουν μεγάλες γωνίες με το επίπεδο της εκλειπτικής προέρχονται από το νέφος του Oort. Υπάρχουν επίσης και κομήτες που προέρχονται αρχικά από την ζώνη του Kuiper ή το νέφος του Oort, οι οποίοι αιχμαλωτίσθηκαν από το ισχυρό βαρυτικό πεδίο του Δία και εντάχθηκαν στο δικό του «πλανητικό σύστημα». Αυτοί οι κομήτες έχουν τροχιές πολύ βραχείας περιόδου – από τρία έως 20 χρόνια. Οι γνώσεις μας σχετικά με τους κομήτες και τους αστεροειδείς έχουν βελτιωθεί πάρα πολύ κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Το σπουδαιότερο ορόσημο ήταν αναμφίβολα η πρώτη κοντινή διέλευση των δορυφόρων “Giotto” της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) και “Vega” της Ρωσίας, από τον κομήτη του Halley στα 1986. Στα 1991 το διαστημικό όχημα “Galileo” έκανε την πρώτη του κοντινή διέλευση από τον αστεροειδή “Gaspra” καθώς κατευθυνόταν στον Δία. Στη ίδια περίοδο πολλαπλασιάσθηκαν και οι παρατηρήσεις από επίγεια τηλεσκόπια ή από τηλεσκόπια σε τροχιά γύρω από τη Γη (όπως π.χ. το ηλιακό παρατηρητήριο SOHO και το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble). Ποτέ όμως δεν είχε σχεδιασθεί μια αποστολή για να παρακολουθήσει, να παρατηρήσει από κοντά έναν κομήτη και αν ήταν δυνατόν να προσεδαφισθεί πάνω του, παρά το τεράστιο ενδιαφέρον που παρουσιάζουν οι κομήτες.

Η Ζώνη του Kuiper και το νέφος του Oort

επίπεδο των πλανητικών τροχιών (επίπεδο της εκλειπτικής). Οι κομήτες της ζώνης του Kuiper σχηματίσθηκαν περίπου εκεί που βρίσκονται σήμερα – ακριβώς έξω από την ζώνη των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Εκτός από τους κομήτες η ζώνη του Kuiper περιέχει και πολύ μεγαλύτερα αντικείμενα, (Kuiper Belt Objects, KBOs). Μερικά απ’ αυτά είναι τόσο μεγάλα που θα μπορούσαμε να τα κατατάξουμε στους δορυφόρους αν περιστρέφονταν γύρω από κάποιο πλανήτη. Επίσης κάποια απ’ αυτά τα αντικείμενα θεωρούνται πλανητοειδείς, όπως ο Πλούτων, η Έρις, η Δήμητρα κλπ. Το νέφος του Oort βρίσκεται κυριολεκτικά στις εσχατιές του Ηλιακού μας συστήματος – σε απόσταση 30 τρισεκατομμυρίων χιλιομέτρων περίπου από τον Ήλιο. Η απόσταση αυτή είναι μεγαλύτερη από ένα έτος φωτός και περίπου το ένα τρίτο της απόστασης από το πλησιέστερο αστέρα (τον Εγγύτατο του Κενταύρου). Το νέφος του Oort είναι σφαιρικό και τεράστιο. Περικλείει τον Ήλιο και το υπόλοιπο Ηλιακό Σύστημα. Δισεκατομμύρια παγωμένα σώματα περιστρέφονται χαλαρά συνδεδεμένα με τον Ήλιο. Όταν κάποιος διερχόμενος αστέρας διαταράξει την τροχιά τους μπορεί να μεταβληθούν σε κομήτες. Οι κομήτες του νέφους του Oort πιθανόν να σχηματίσθηκαν αρχικά μεταξύ των τροχιών του Δία, του Ουρανού και του Ποσειδώνα και στη συνέχεια εκτοξεύθηκαν στο νέφος του Oort λόγω των παρέλξεων των μεγάλων αυτών πλανητών. Ίσως όμως οι κομήτες αυτοί να σχηματίσθηκαν αρχικά σε πυκνά μοριακά νέφη

64

Η Ροζέττα

Το διαστημικό σκάφος Ροζέττα είναι η πρόταση της ESA (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, η Ευρωπαϊκή NASA δηλαδή). Πρόκειται για ένα ρομποτικό σκάφος το οποίο αποτελείται από ένα μεγάλο τροχιακό όχημα, και από ένα μικρό όχημα προσεδάφισης, που υπολογίζεται να προσεδαφισθεί στον κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko φέτος (το 2014). Εκτοξεύτηκε στις 2 Μαρτίου 2004 από την διαστημική βάση Kourou της ESA στην Γαλλική Γουινέα. Η Ροζέττα, έχει στόχο τον κομήτη 67P Churyumov-Gerasimenko, που κινείται σε ελλειπτική τροχιά περιόδου 6,7 ετών της οποίας το πλησιέστερο προς τον Ήλιο σημείο (περιήλιο) βρίσκε-

Ροζέττα: Ραντεβού μ’ έναν Κομήτη

ται μεταξύ των τροχιών της Γης και του Άρη, ενώ το πιο απομακρυσμένο από τον Ήλιο σημείο της τροχιάς του (αφήλιο) είναι πέραν της τροχιάς του Δία. Μετά από την εκτόξευσή της το 2004, η Ροζέττα πραγματοποίησε τρία περάσματα από τη Γη και ένα από τον Άρη στο δρόμο για το ραντεβού της με τον κομήτη 67P/ChuryumovGerasimenko, συναντώντας στο πέρασμα της τους αστεροειδείς Steins και Lutetia.

Το Philae στην επιφάνεια του Κομήτη

Ροζέττα καλεί Γη

Η Ροζέττα λειτουργεί με ηλιακή ενέργεια και μόνο. Τον Ιούνιο του 2011 καθώς είχε απομακρυνθεί σε μια απόσταση σχεδόν 800 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον ήλιο, πέρα από την τροχιά του Δία, τέθηκε σε λήθαργο διότι το φως του ήλιου δεν ήταν αρκετά δυνατό να της δώσει την ενέργεια που χρειαζόταν Στις 21 Ιανουαρίου 2014 η Ροζέττα βρισκόταν σε απόσταση 673 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ήλιο, όπου υπάρχει αρκετή ηλιακή ενέργεια για να τροφοδοτήσει πάλι πλήρως το διαστημικό σκάφος. Έτσι το από πριν προγραμματισμένο εσωτερικό "ξυπνητήρι" της Ροζέττα ξύπνησε το διαστημόπλοιο. Οι πρώτες εικόνες της Ροζέττα από τον 67P/ChuryumovGerasimenko αναμένονται τον Μάιο, όταν το διαστημικό σκάφος θα είναι 2 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από το στόχο του. Προς το τέλος του Μαΐου, το διαστημικό σκάφος θα εκτελέσει έναν μεγάλο ελιγμό για να ευθυγραμμιστεί για το κρίσιμο ραντεβού του με τον κομήτη τον Αύγουστο. Μετά από το ραντεβού, η Ροζέττα θα ξεκινήσει μια εκτεταμένη χαρτογράφηση της επιφάνειας του κομήτη για δύο μήνες, ενώ παράλληλα θα κάνει μετρήσεις της βαρύτητας του κομήτη, της μάζας, του σχήματός του και θα αναλύσει την ατμόσφαιρά του. Το τροχιακό όχημα θα εξετάσει επίσης τη κόμη και θα μελετήσει την αλληλεπίδρασή της, με τον ηλιακό άνεμο. Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα που θα συλλέξει η Ροζέττα, οι επιστήμονες θα επιλέξουν ένα χώρο προσγείωσης για το ρομποτικό όχημα προσεδάφισης Philae. Η προσεδάφιση έχει προγραμματιστεί για τις 11 Νοεμβρίου και θα είναι η πρώτη φορά που θα επιχειρηθεί μια προσεδάφιση σε ένα κομήτη. Αφού η Ροζέττα πάρει την κατάλληλη θέση, το όχημα προσεδάφισης θα αποσπασθεί και θα προσεδαφισθεί στον κομήτη, ακουμπώντας πάνω σε τρία πόδια, που θα απορροφήσουν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας, ώστε να μην αναπηδήσει το όχημα. Επίσης στην περίπτωση που δεν θα προσεδαφισθεί σε όρθια θέση τα πόδια αυτά μπορούν να το επαναφέρουν. Αμέσως μετά την προσεδάφισή του θα εκτοξεύσει ένα καμάκι που θα το αγκυρώσει στο έδαφος του κομήτη, έτσι ώστε να μην κιν-

δυνεύει να αποκολληθεί και να διαφύγει στο διάστημα, αφού η πολύ χαμηλή βαρύτητα του πυρήνα του κομήτη (έχει διάμετρο μόλις 4 χιλιόμετρα) δεν είναι σε θέση να το συγκρατήσει στην επιφάνειά του. Ο ελάχιστος χρόνος λειτουργίας του είναι μία εβδομάδα, αλλά μπορεί να συνεχίσει την λειτουργία του επί μήνες. Το Philae θα στείλει στη Γη ένα πανόραμα της γύρω περιοχής, καθώς και πολύ υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες της επιφάνειας. Θα αναλύσει επίσης τους πάγους και τα οργανικά υλικά, που θα συλλέξει τόσο από την επιφάνεια όσο και από το υπέδαφος του πυρήνα του κομήτη. Ο κομήτης θα φτάσει στην κοντινότερη απόστασή του από τον Ήλιο, στις 13 Αυγούστου 2015 (περίπου 185 εκατομμύρια χιλιόμετρα), μεταξύ των τροχιών της Γης και του Άρη. Η Ροζέττα θα ακολουθήσει τον κομήτη σε όλο το υπόλοιπο έτος 2015, καθώς κατευθύνεται μακριά από τον Ήλιο και η δραστηριότητα του αρχίζει να υποχωρεί. Η Ροζέττα είναι ένα μεγάλο κουτί διαστάσεων 2.8 Χ 2.1 Χ 2 μέτρα. Τα επιστημονικά όργανα είναι τοποθετημένα πάνω στο κουτί, ενώ τα υποσυστήματά του είναι από κάτω. Η μάζα του κατά την εκτόξευση ήταν περίπου 3000 Kg, από τα οποία τα

1670 kg ήσαν τα καύσιμά του. Η μάζα του επιστημονικού του εξοπλισμού είναι 165 Kg, ενώ το όχημα προσεδάφισης έχει μάζα 100 Kg.

65

του Χαράλαμπου Π. Βαρυμπόπη Ροζέττα: Ραντεβού μ’ έναν Κομήτη

Οι δύο Ροζέττες: Η αρχαία και η σύγχρονηΗ Ροζέττα

Στη μια πλευρά του οχήματος βρίσκεται η κεραία υψηλής απολαβής για την επικοινωνία με τη Γη, που έχει τη μορφή δίσκου διαμέτρου 2,2 μέτρων. Το όχημα προσεδάφισης είναι τοποθετημένο στην απέναντι πλευρά. Από τις δύο άλλες πλευρές εξέχουν, σαν φτερά, δύο τεράστια ηλιακά πάνελ, που τροφοδοτούν με ηλεκτρική ενέργεια τη Ροζέττα. Το Philae, το όχημα προσεδάφισης, αποτελείται από μία πλάκα ως βάση, μια πλατφόρμα που είναι τοποθετημένα τα επιστημονικά του όργανα και μια πολυγωνική κατασκευή που μοιάζει με σάντουιτς, όλα κατασκευασμένα από ανθρακονήματα. Τα δεδομένα που συλλέγει το Φίλαι θα στέλνονται στη Γη με μια κεραία που θα τα μεταδίδει πρώτα στη Ροζέττα και από κατόπιν στη Γη. Το Φίλαι επίσης έχει και ένα γεωτρύπανο με το οποίο θα πάρει δείγματα για ανάλυση από το υπέδαφος του κομήτη. Την κατασκευή της Ροζέττας ανέλαβαν περισσότερες από 50 εταιρείες, από 14 Ευρωπαϊκές χώρες και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το όνομα Ροζέττα δόθηκε στην αποστολή από την περίφημη στήλη της Ροζέττας, που ανακαλύφθηκε το 1799 κοντά στο χωριό Rashid (η αρχαία Ροζέττα) από Γάλλους στρατιώτες του Ναπολέοντα στο δέλτα του ποταμού Νείλου. Η στήλη αυτή είχε επιγραφές τόσο στα ιερογλυφικά όσο και στα αρχαία Ελληνικά, πράγμα που βοήθησε πάρα πολύ τον Γάλλο Champollion και τον άγγλο Young

66

να αποκρυπτογραφήσουν την γραφή των αρχαίων Αιγυπτίων. Το όχημα προσεδάφισης πήρε το όνομά του, Philae (Φίλαι), από δύο νησίδες κοντά στο φράγμα του Ασουάν. Τα νησάκια αυτά θεωρούνταν από τους Αρχαίους Αιγυπτίους ιερά διότι πίστευαν ότι ήταν ένας από τους τόπους που είχε ταφεί ο Όσιρις. Για τον λόγο αυτό υπήρχαν εκεί μεγαλοπρεπείς ναοί του Όσιρι και της Ίσιδας. Επειδή μετά την κατασκευή του φράγματος τα νησάκια αυτά πλημύρισαν, οι ναοί και τα άλλα αρχαία κτήρια κόπηκαν, μεταφέρθηκαν αλλού και συναρμολογήθηκαν ξανά με ένα διεθνές σχέδιο που οργάνωσε και κατεύθυνε η Unesco. Ακριβώς λοιπόν όπως η στήλη της Ροζέττας υπήρξε το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών και την κατανόηση ενός τόσο αρχαίου και σπουδαίου πολιτισμού, έτσι και το διαστημικό όχημα Ροζέττα της ESA, όπως τουλάχιστον ελπίζουν οι επιστήμονες, θα μας δώσει τα κλειδιά για την αποκρυπτογράφηση των μυστηρίων των πιο παλιών δομικών στοιχείων του Ηλιακού μας Συστήματος – των κομητών. Σαν άξιοι συνεχιστές και διάδοχοι των Champollion και Young οι επιστήμονες που θα «διαβάσουν» τα στοιχεία που θα στείλει η Ροζέττα, θα μπορέσουν να «δουν» 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν, σε μια εποχή που δεν υπήρχαν οι πλανήτες, και μόνο ένα τεράστιο σμήνος από αστεροειδείς και κομήτες περιφερόταν γύρω από τον νεαρό τότε Ήλιο.

του Δημήτρη Λαβδιώτη

Μέσα από την επιστημονική έρευνα, οι στίχοι μου αποτελούν “Δοκίμια και όχι Ποιήματα”. Είναι μια “Ιδιόρυθμη Έκφραση” στο δέος απέναντι στη φύση και στην Ανθρώπινη Υπόσταση μέσα στο Χάος.

ΚΟΣΜΟΠΛΟΪΑ Ανεμίζομαι στον ακραίο Μόλο αντίκρυ στου Χάους το Θόλο και στων Κυμάτων τον Αφρό Του Σκοταδιού το Λευκό Αστρικές Αχτίδες στου Αφρού τις Φυσαλίδες Συνοχή Ολιστική Χαοτική Συμπλεκτική Φυσαλίδες κι’Αχτίδες σε Ροή Όλα τα Σημεία Πλέγματος Πανσυμμετρία Χάους Γεωμετρία Μικρόκοσμου-Μεγάκοσμου-Δυϊσμός Συνοχής Φορμαλισμός Πληρότητα το Φως Στην Υπερβατική Σχέση Διαίσθησής μου Θέση Ενότητα εν Υπερθέσει Ταξιδεύω σ’ Όλα τα Πεδία στου Χάους την Τοπολογία με των Μαθηματικών την Κοσμοπλοϊα Ταξίδι με Κβαντικά Άλματα Εξισώσεις ξεπερνούν τα Φράγματα Εισαγωγή στου Κόσμου τα Θαύματα Στην Άκρη στο Μόλο Ενώνω της Ψυχής μου τον πόλο με τον Ουράνιο Θόλο!!! *Φύση Ομοιογενής.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΜΕΛΩΝ ΠΟΣΠΕΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Ο Παραθεριστικός Οικοδομικός Συνεταιρισμός Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού ΠΟΣΠΕΝ είναι στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσει την τελική διαδρομή για την υλοποίηση του έργου του. Είναι κρίσιμη η περίοδος για την επί τευξη στόχων ανάπτυξης οικοδομικών συνεταιρισμών. Ο ΠΟΣΠΕΝ έχει ήδη έγκριση από το ΥΠΕΚΑ (αρ. πρωτ.

55784/08-10-2013) με βάση τον Ν.2508/97 (έτσι όπως τροποποιήθηκε - συμπληρώθηκε με τον Ν. 4164/2013 άρθρο 11, παρ. β, ΦΕΚ 156/Α/2013) του άρθρου 24 (δημοσιευμένο στο ypeka.gr στο Δι@ύγεια) που ορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις για να υλοποιηθεί το πρόγραμμα του, η δημιουργία παραθεριστικού οικισμού (ΠΛΟΙΑΡΧΟΥΠΟΛΙΣ) επί εκτάσεως 122,054στρ. στη θέση "Χωράφια", ιδιοκτησίας του «Παραθεριστικού Οικοδομικού Συνεταιρισμού Πλοιάρχων Εμπορικού Ναυτικού» της Δημοτικής Ενότητας Αμαλιάπολης του Δήμου Σούρπης. Το ως άνω άρθρο 24 βεβαιώνει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη οι λοιποί όροι και προϋποθέσεις που αναφέρονται στην σχετική γνωμοδότηση στο πλαίσιο αρμοδιότητας της Ειδικής Υπηρεσία Περιβάλλοντος ΥΠΕΚΑ (ΕΥΠΕ) (0) σχετικά.

1. Η υπ' αριθ. 10788/5-3-2004 (Φ.Ε.Κ 285/Δ/2004) Απόφαση (έγκριση πολεοδομικών Σταθεροτύπων και ανώτατα όρια πυκνοτήτων) και οι διατάξεις του Π.Δ. 93/87.

2. Το ποσοστό των κοινοχρήστων - κοινωφελών χώρων πρέπει να ανέρχεται τουλάχιστον στο 50% της πολεοδομούμε νης έκτασης, σύμφωνα με τη μελέτη των Γενικών κατευθύνσεων ΠΕΡΠΟ στο Ν. Μαγνησίας .

3. Να προβλέπεται τουλάχιστον 1 θέση στάθμευσης ανά κατοικία εντός του οικοπέδου καθώς και μεγάλες ανοικτές επιφάνειες στάθμευσης πλησίον των κοινωφελών και ειδικών χρήσεων χώρων. Η παρόδια στάθμευση πρέπει να αναφέρεται μόνο στην εξυπηρέτηση των επισκεπτών.

4. Ο μέσος συντελεστής δόμησης των οικοπέδων που θα προβλεφθεί από τον πολεοδομικό σχεδιασμό να μην υπερ βαίνει το 0.3, ενώ η μέγιστη δομούμενη επιφάνεια / οικόπεδο για κατοικίες των μελών του Ο.Σ. να μην υπερβαίνει τα 120τ.μ.

5. Πριν την υποβολή της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για έγκριση από την αρμόδια Υπηρεσία (Ε. Υ.Π.Ε ) πρέπει να υποβληθούν στην Δ/νσή μας, ο χάρτης της προτεινόμενης Πολεοδομικής Οργάνωσης, έγχρωμο Ρυμοτο μικό Σχέδιο και Πολεοδομικός Κανονισμός ώστε να εξεταστούν από την υπηρεσία μας. Ο ΠΟΣΠΕΝ θα προβεί πλέον στην προώθηση της εκπόνησης όλων των τελικών μελετών και διαδικαστικών ενερ γειών για την οριστική τελική φάση έγκρισης των σχεδίων του με προϋποθέσεις ασφαλούς προοπτικής βάσει της παραπάνω έγκρισης του ΥΠΕΚΑ. Κάνουμε γνωστό σε όσους ενδιαφέρονται ότι υπάρχουν περίπου 10 μερίδες διαθέσιμες, πληροφορίες στα γραφεία μας, Κολοκοτρώνη 100 10ς όροφος, τηλ. 2101435785, e-mail. pospen@otenet.gr

Εκ του Διοικητικού Συμβουλίου Ο Πρόεδρος Νικόλαος Λιγνός

68

ΥΓΕΙΑ ΛΕΥΚΑΝΣΗ ΔΟΝΤΙΩΝ: της Φλωράνθης Μπαχά

ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ - ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ: του Σταύρου Αθηναίου

69

Φλωράνθη Αντ Μπαχά Χειρουργός Οδοντίατρος M.Sc. Οδ.Βιοϋλικών, Κλινική εξειδίκευση στην Αισθητική Οδοντιατρική

ΛΕΥΚΑΝΣΗ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ Ένα λαμπερό και φωτεινό χαμόγελο είναι ελκυστικό και χαρακτηρίζει το πρόσωπο. Πολλές φορές δόντια ίσια και με ωραίο σχήμα και μέγεθος, περνούν απαρατήρητα ή ακόμη δημιουργούν αρνητική εντύπωση αν το χρώμα τους είναι σκούρο. Το χρώμα των δοντιών καθορίζεται γενετικά, αλλά κατά τη διάρκεια της ζωής επηρεάζεται από πληθώρα παραγόντων που μπορούν να ενσωματωθούν ή να απορροφηθούν από τους ιστούς των δοντιών πριν ή και μετά την ανατολή τους στο στόμα. Τέτοιοι παράγοντες είναι: διάφορα φάρμακα, τραυματισμοί, απονευρώσεις, μαύρα σφραγίσματα, γήρανση και διάφορες ουσίες καθημερινής κατανάλωσης όπως καφές, τσάι, τσιγάρο, αναψυκτικά τύπου cola κ.α. Ένας ή περισσότεροι από τους παραπάνω παράγοντες μπορούν να δημιουργήσουν άλλοτε άλλου βαθμού δυσχρωμίες, αλλοιώνοντας την αισθητική του χαμόγελου.

Η πιο απλή και ελάχιστα παρεμβατική τεχνική για την απόδοση λευκού χρώματος στα δόντια είναι η λεύκανση. Πρόκειται για μια απόλυτα ασφαλή και καταξιωμένη τεχνική που δημιουργεί λευκά χαμόγελα με εικόνα φυσικότητας και υγείας. Τα υπέρλευκα -ενίοτε αντιαισθητικά -χαμόγελα που μερικές φορές βλέπουμε στην τηλεόραση, δεν γίνονται με λεύκανση. Η επίτευξη ενός καλού αποτελέσματος με τη λεύκανση, διαφέρει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από τη δομή των δοντιών, τη χρησιμοποιούμενη τεχνική, τη διάρκειά της και τις συνήθειες του ατόμου. Λεύκανση μπορεί να κάνει όποιος το επιθυμεί, αρκεί να έχει υγιή δόντια και ούλα. Επομένως πρέπει να προηγηθεί η θεραπεία της ουλίτιδας, αν υπάρχει, και η αποκατάσταση πιθανών χαλασμένων ή σπασμένων δοντιών. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι τα λευκαντικά

70

επιδρούν μόνο στο χρώμα των φυσικών δοντιών. Έτσι, αν υπάρχουν πολλά σφραγίσματα ή θήκες στα μπροστινά δόντια, η λεύκανση πρέπει να γίνεται όταν έχει ήδη ληφθεί η απόφαση αντικατάστασής τους. Οι τεχνικές λεύκανσης των δοντιών διακρίνονται σε αυτές που εφαρμόζονται στο ιατρείο με ή χωρίς τη χρήση μιας φωτεινής πηγής και σε αυτές που εφαρμόζονται στο σπίτι από το ίδιο το άτομο, χρησιμοποιώντας έναν εξατομικευμένο νάρθηκα με την επίβλεψη και παρακολούθηση του οδοντιάτρου. Ο λευκαντικός παράγοντας είναι σε μορφή ζελέ και για τη λεύκανση στο ιατρείο είναι το υπεροξείδιο του υδρογόνου 20-35% που τοποθετείται πάνω στα δόντια και για καλύτερα αποτελέσματα ενεργοποιείται με ειδική λυχνία αλογόνου ή lazer. Για τη λεύκανση στο σπίτι χρησιμοποιείται ζελέ υπεροξειδίου του καρβαμιδίου 10, 16 ή 22% που τοποθετείται μέσα στους ατομικούς νάρθηκες για μια ώρα την ημέρα. Πολλές φορές γίνεται συνδυασμός των παραπάνω τεχνικών, για να επιτύχουμε καλύτερο αποτέλεσμα σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Όποια τεχνική χρησιμοποιηθεί, εφόσον εφαρμοστεί σωστά, είναι απόλυτα ασφαλής και δεν δημιουργεί απολύτως κανένα πρόβλημα στα δόντια ή στα ούλα, εκτός ίσως από μια εντελώς παροδική ευαισθησία στο κρύο ή στο ζεστό. Το αποτέλεσμα της λεύκανσης συνήθως διαρκεί 3-5 χρόνια, με τη χορήγηση αναμνηστικών δόσεων στο σπίτι ανά εξάμηνο ή έτος. Το χρώμα του χαμόγελου θα διατηρηθεί τόσο καλύτερα όσο καλύτερη στοματική υγιεινή και αποφυγή χρωστικών ακολουθείται στην καθημερινή μας ρουτίνα.

71

Σταύρος Αθηναίος Χειρουργός Οφθαλμίατρος

ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Ο καταρράκτης προκαλείται από θόλωση του φακού του ματιού, ο οποίος βρίσκεται πίσω από υην ίριδα Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του φακού του ματιού. Ο φακός του ματιού βρίσκεται πίσω από την ίριδα, έχει το μέγεθος φακής και φυσιολογικά είναι διαυγής. Με πάροδο των ετών όμως αρχικά γίνεται πιο πυκνός και εμφανίζεται η πρεσβυωπία και αργότερα θολώνει και προκύπτει ο καταρράκτης. Ολοι οι άνθρωποι μετά από κάποια ηλικία θα εμφανίσουν θόλωση του φακού, άλλοι νωρίτερα και άλλοι αργότερα. Για τον καταρράκτη η θεραπεία είναι μόνο η χειρουργική επέμβαση. Δεν προλαμβάνεται ούτε θεραπεύεται με φάρμακα. Το κύριο σύμπτωμα είναι η προοδευτική μείωση της όρασης για μακριά ή για κοντά. Παράλληλα υπάρχουν αντανακλάσεις γύρω από ορισμένα αντικείμενα και μειωμένη αντίληψη των χρωμάτων. Σε πολλούς ασθενείς υπάρχει έντονη ενόχληση από τα φώτα των αυτοκινήτων το βράδυ ενώ άλλοι παρατηρούν ένα φωτοστέφανο γύρω από το φεγγάρι και τους λαμπτήρες. Το αποτέλεσμα είναι να επηρεάζονται σημαντικά δραστηριότητες όπως η οδήγηση, το διάβασμα , η παρακολούθηση τηλεόρασης , η ενασχόληση με computer και γενικά όλες οι ασχολίες που απαιτούν προσήλωση. Η επέμβαση γίνεται όταν δημιουργείται πρόβλημα στη καθημερινότητα του ασθενούς. Επομένως πρέπει να αποφασίζεται νωρίτερα π.χ. σε ένα επαγγελματία οδηγό ενώ μπορεί να γίνει αργότερα σε ένα ηλικιωμένο χωρίς ιδιαίτερα ενδιαφέροντα εκτός αν προκαλεί άλλα προβλήματα {όπως γλαύκωμα). Η αντίληψη ότι ο καταρράκτης πρέπει να ωριμάσει και πρακτικά ο ασθενής να βλέπει πολύ θολά για να χειρουργηθεί έχει ξεπεραστεί με τις νέες χειρουργικές τεχνικές. Αντίθετα η αφαίρεση ενός σκληρού καταρράκτη δυσκολεύει την επέμβαση και αυξάνει την πιθανότητα επιπλοκών. Στις μέρες μας ο καταρράκτης αφαιρείται με την τεχνική της φακοθρυψίας. Μέσα από μια πολύ μικρή τομή ο θολωμένος φακός θρυμματίζεται και απορροφάται και στη

72

θέση του τοποθετείται ένας μόνιμος ενδοφθάλμιος φακός. Η επέμβαση διαρκεί 4-5 λεπτά και είναι τελείως ανώδυνη. Η αναισθητοποίηση του ματιού γίνεται μόνο με κολλύριο, επομένως δεν γίνεται κάποια ένεση και η τομή επουλώνεται σύντομα χωρίς να χρειάζονται ράμματα. Μετά το πέρας της επέμβασης δεν τοποθετείται γάζα και ο ασθενής αναχωρεί χωρίς να φαίνεται ότι έχει χειρουργηθεί.

Οι ενδοφακοί πλέον είναι κορυφαίας ποιότητος και δεν παρουσιάζουν φθορές η αλλοιώσεις σε βάθος χρόνου. Με την χρήση τους διορθώνεται παράλληλα και τυχόν συνυπάρχουσα μυωπία η υπερμετρωπία ακόμα και πολλών βαθμών και σε επιλεγμένα περιστατικά ο αστιγματισμός και η πρεσβυωπία. Μετά την επέμβαση ο ασθενής επιστρέφει στις καθημερινές δραστηριότητες του. Θα πρέπει μόνο να αποφεύγει να τρίβει η το μάτι και να μην επιτρέψει την είσοδο νερού για μια εβδομάδα. Καλό είναι να αποφεύγει να σηκώνει βάρη και την έντονη σωματική άσκηση για λίγες ημέρες. Οι επιπλοκές όταν ο εξοπλισμός του χειρουργείου είναι σύγχρονος , η συντήρηση του σωστή, η αποστείρωση του χώρου απόλυτη και γενικά τηρούνται στο ακέραιο όλες οι προφυλάξεις, είναι σπάνιες και οι περισσότερες άμεσα αντιμετωπίσιμες. Η πιο επικίνδυνη θεωρείται η μόλυνση του οφθαλμού (ενδοφθαλμίτιδα). Προλαμβάνεται με τη σωστή οργάνωση του χειρουργείου και τη προσοχή του ασθενούς τις πρώτες ημέρες. Ούτως η άλλως τα ποσοστά μολύνσεων σε σύγκριση με τα μεγάλα νούμερα επεμβάσεων παγκοσμίως είναι πολύ μικρά. Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι πλέον η σύγχρονη αντιμετώπιση του καταρράκτη γίνεται ανώδυνα, γρήγορα και με μεγάλη ασφάλεια, για αυτό και αποτελεί τη πιο συχνή αλλά και τη πιο επιτυχημένη χειρουργική επέμβαση σε όλο το χώρο της Ιατρικής Επιστήμης.

73

Μενάνδρου - Επιτρέποντες

Στο τεύχος του Ιουνίου 2012 μιλήσαμε για τον κορυφαίο εκπρόσωπο της Νέας Αττικής κωμωδίας, τον Μένανδρο (342-290 π.Χ.), και στο τεύχος Φεβρουαρίου 2013 παρουσιάσαμε το έργο του ο «Δύσκολος» το μόνο του που, ως είπαμε, βρέθηκε το 1957 σχεδόν ακέραιο. Στο παρόν τεύχος θα προσπαθήσω να παρουσιάσω, όσο πιο περιληπτικά είναι εφικτό, με οδηγό μου πάντοτε τις μεταφράσεις του φιλολόγου κ.Θεοδ. Γ. Μαυροπούλου, το δεύτερο από τα μεγαλύτερα σωσμένα έργα του, τους «Επιτρέποντες», που βρέθηκε σε πάπυρο το 1905 κατά τα δύο τρίτα του, περίπου οκτακόσιοι στίχοι και μερικοί απ’ αυτούς πολύ κολοβωμένοι, στην αρχαία Αφροδιτόπολη (σημερινό Κόμ-Ισκάου) της Αιγύπτου.

Οι «Επιτρέποντες», δηλαδή οι άνθρωποι που αναθέτουν (επιτρέπουν) σε ένα διαιτητή να λύσει κάποια μεταξύ τους διαφορά, επονομάζονται και «Διαιτησίαι».

74

της Άννας Βογιατζή Αποφ. Σχολής "ΕΛΛ. ΑΓΩΓΗ".

Η

σκηνή βρίσκεται σ΄ ένα προάστιο της Αθήνας και παρουσιάζει ένα δρόμο με δύο σπίτια. Τα πρόσωπα του έργου, εκτός από την υποτιθέμενη θεότητα που ίσως να προλόγιζε, είναι με σειρά εμφάνισης : Ο δούλος του Χαρίσιου Ονήσιμος, ο μάγειρος Καρίωνας, ο καρβουνιάρης δούλος του Χαιρέστρατου Συρίσκος, ο βοσκός δούλος Δάος, ο πενθερός του Χαρίσιου Σμικρίνης, ο φίλος του Χαρίσιου Χαιρέστρατος, ο κοινός τους φίλος Σιμίας, η κιθαρίστρια Αβρότονον*, η γυναίκα του Χαρίσιου Παμφίλη, ο Χαρίσιος και η γριά δούλη Σωφρόνη. Βουβά πρόσωπα: Η γυναίκα του Συρίσκου, ένα μωρό, ίσως ένας βοηθός μαγείρου και ένας χορός νέων. Οι κωμωδίες κατά τον κανόνα του αττικού θεάτρου είχαν πέντε πράξεις. Η υπόθεση, την οποία κάποιος θεός ή ίσως η θεά Τύχη να την παρουσίαζε ως πρόλογο, έχει ως εξής: Μια όμορφη νεαρή, κόρη του πλούσιου Αθηναίου Σμικρίνη, η Παμφίλη, πήγε μαζί με τις φίλες της στη Βραυρώνα (σημερινή Βραώνα) όπου γιορτάζονταν, νύχτα, τα Ταυροπόλια προς τιμή της θεάς Άρτεμης. Είχαν μαζί τους και τη νεαρή συνομήλική τους κιθαρίστρια/δούλη Αβρότονον, πληρωμένη από τις μαμάδες τους, για να τραγουδά και να τις διασκεδάζει. Κάποια στιγμή η Παμφίλη απομακρύνθηκε από την παρέα και τότε ένας μεθυσμένος νεαρός, άγνωστός της, της επιτέθηκε και την βίασε χωρίς ο ένας να ξεχωρίζει την όψη του άλλου μες στο σκοτάδι. Η κοπέλα επέστρεψε στην παρέα της έξαλλη, τραβώντας τα μαλλιά της, με σχισμένο το ωραίο της φόρεμα. Μετά από τέσσερις μήνες ο πατέρας της, δίνοντας αρκετή προίκα, την πάντρεψε με το νεαρό Χαρίσιο ήταν αυτός που την είχε βιάσει εκείνη τη νύχτα, αλλά βέβαια κανείς από τους δυο τους δεν γνώριζε τον άλλο. Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε σ’ ένα προάστιο της Αθήνας και μετά από πέντε μήνες, ενώ ο ΧΑΡ έλειπε, η Παμφίλη γέννησε και μη ξέροντας ποιος είναι ο πατέρας του παιδιού της το έδωσε στην έμπιστη δούλη της, τη Σωφρόνη, να το εκθέσει*. Όμως ο δούλος του άντρα της Ονήσιμος πήρε είδηση τη γέννηση, αλλά όχι και την έκθεση του μωρού, και του το μαρτύρησε. Ο ΧΑΡ συγκλονίστηκε αλλά επειδή την αγάπησε δεν την έδιωξε. Τώρα αυτός φιλοξενείται στο σπίτι του γείτονα και φίλου του Χαιρέστρατου όπου κάθε βράδυ γλεντούν μαζί με όλους τους φίλους τους και μάλιστα ή πεισματικά ή νομίζοντας ότι θ’ απαλύνει τον πόνο του προσέλαβε και την κιθαρίστρια Αβρότονον, που στο μεταξύ έχει γίνει εταίρα, διότι αυτός που την είχε αγοράσει άρχισε να την εκδίδει. Παρόλο όμως που είναι όμορφη και του στοιχίζει ακριβά, πίνει πολύ, αλλά δεν την πλησιάζει. Στην πρώτη πράξη που είναι πολύ ακρωτηριασμένη, βγαίνει ευτυχώς νόημα: Στη σκηνή ο περίεργος μάγειρας Καρίωνας, που τον έφερε από την Αθήνα ο Ονήσιμος να δουλέψει για τον Χαρίσιο ακούοντας πως ο νιόπαντρος αφέντης τους έχει φιλενάδα την κιθαρίστρια προσπαθεί να του εκμαιεύσει κουτσομπολιά και έτσι οι θεατές μαθαίνουν όλα όσα είπαμε ήδη για την υπόθεση του έργου. Εμφανίζεται ο γέρο - Σμικρίνης, ανίδεος για τα σχετικά με το μωρό, θυμωμένος με το γαμπρό του που του σπαταλά την προίκα που έδωσε στην κόρη του διασκεδάζοντας με την κιθαρίστρα και μονολογεί: «Ο υγιής τεμπέλης είναι χειρότερος άπ’ τον άρρωστο άεργο, τρώει διπλά, μεθάει υπερβολικά. Ποιος ξέρει πόσα θα ξοδεύει… Ενώ πήρε προίκα τέσσερα ασημένια τάλαντα δεν κατάλαβε πως είναι υπηρέτης της γυναίκας του, το σκάει απ΄ το κρεβάτι του και πληρώνει και στο μαστροπό δώδεκα δραχμές τη μέρα, όσα χρειάζεται για να

ζήσει ένας άνθρωπος ένα μήνα κι έξι μέρες… Αλλά θα πάω πρώτα να ξεκαθαρίσω πώς έχει η κατάσταση με την κόρη μου κι ύστερα θα σκεφτώ πώς θα τον τακτοποιήσω…» Ο Χαιρέστρατος, βγαίνοντας απ΄ το σπίτι του, κρυφακούει το μονόλογό του, έρχεται κι ο Σιμίας για να του πει πως τον θέλει ο ΧΑΡ και ο ΧΑΙΡ του λέει: «Καλά το φοβόμουν, αυτός θα μας χαλάσει τις ερωτοδουλειές». Ο ΣΙΜ δείχνει πιο σοβαρός σ΄ αυτά. ΧΑΙΡ: «Βλέπω να έρχονται κατά δω ένα τσούρμο μισομεθυσμένα νεαρούδια (=ο χορός), πάμε καλύτερα μην τους ενοχλήσουμε…» Στην δεύτερη πράξη ο ΣΜΙΚ βγαίνει απ΄ το σπίτι της κόρης του δυσαρεστημένος από την συνομιλία τους: «Χάλασε ο κόσμος οι δούλοι κοροϊδεύουν τον αφέντη και τα παιδιά το γέρο…». Έρχονται ο βοσκός Δάος με τον καρβουνιάρη Συρίσκο και τη γυναίκα του που κρατά ένα μωρό. Διαπληκτίζονται για μια διαφορά που έχουν. Βλέπουν τον Σμικρίνη και χωρίς να τον γνωρίζουν τον παρακαλούν να γίνει κριτής τους, για να τη λύσουν. ΣΥΡ: «Έχουμε μια αντιδικία, ζητάμε έναν δίκαιο κριτή, εύκολη δουλειά, πατέρα, κάνε μας τη χάρη, για όνομα των θεών, πρέπει το δίκιο να επικρατεί παντού κι είναι χρέος του καθενός να φροντίζει για τον πλησίον.» ΔΑΟΣ: «Με σπουδαίο ρήτορα έμπλεξα. Βρε τι’ θελα μοιρασιές μ΄ αυτόν;» Ο ΣΜΙΚ πείθεται με δυσκολία, αλλά ο ΔΑΟΣ του εξηγεί: «Βρήκα πεταμένο τούτο το βρέφος στο δάσος μ΄ ένα περιδέραιο κι άλλα κοσμήματα επάνω του, το πήρα σπίτι μου να το μεγαλώσω αλλά σκεφτόμουν πού θα βρω λεφτά για τόσα έξοδα και… να βάλω και τέτοια φροντίδα στο κεφάλι μου. Ο Συρίσκος, μ’ εκλιπαρούσε όλη μέρα να του το δώσω επειδή το δικό του πέθανε πάνω στη γέννα. Του το έδωσα, και μου καταφιλούσε τα χέρια με μύριες ευχές». ΣΜΙΚ: «Σ’ αλήθεια τον παρακαλούσες;» ΣΥΡ: Εγώ; βέβαια». Ο Δάος συνεχίζει: «Κι αφού ξεκουμπίστηκε, άξαφνα γύρισε με τη γυναίκα κι όσα στολίδια είχαν εκτεθεί μαζί με τούτο (το μωρό), ψιλοπράματα, βλακείες, ζητά να τα πάρει αυτός, κι ότι τον… αδικώ που τα κρατώ. Λοιπόν, αν δεν σ΄ αρέσει και μετάνιωσες, δωσ’ το μου πίσω (το μωρό) κι ούτε μένα αδικείς ούτε συ χάνεις. Αυτά είχα να πω». ΣΥΡ: «Τα είπε;» ΣΜΙΚ: «Κουφάθηκες; Τα είπε». ΣΥΡ: «Λοιπόν, σειρά μου να μιλήσω. Σωστά, αυτός βρήκε το παιδί και με τα παρακάλια, μου το ’δωσε. Όμως, ένας τσοπάνος που δουλεύουν αντάμα, μου μήνυσε πως αυτός δω του ’πε πως βρήκε μαζί και κάποια κοσμήματα. Επί τούτου ήρθε δω το μωράκι αυτό πατέρα, για να τα ζητήσει. Τα γνωρίσματα αυτά απαιτεί τούτο, Δάε, αλλά κι εγώ σαν κηδεμόνας του πια, επειδή του ανήκουν κι όχι να του τα φας εσύ». Λες ότι ήταν κοινό το εύρημά μας, δεν είναι εύρημα όταν εσύ το βρίσκεις κι ο άλλος ζημιώνεται, είναι κλεψιά. Έχεις δει τραγωδίες (=αναφορά σε χαμένη τραγωδία του Σοφοκλή) και ξέρεις για το Νηλέα και τον Πελία που τους βρήκε κάποιος γιδοβοσκός, καληώρα, κι όταν αργότερα κατάλαβε πως είναι ανώτεροι τους διηγήθηκε πώς τους βρήκε κι ότι τους έδωσε ένα σακουλάκι με γνωρίσματα απ’ το οποίο εκείνοι έμαθαν τα πάντα, κι έγιναν βασιλιάδες. Αν όμως εκείνα τα ’παιρνε ένας Δάος και τα πουλούσε για να κερδίσει δώδεκα δραχμές, αυτοί θα ’μεναν αιώνια άγνωστοι. Κάποιος άλλος, απ΄ τα γνωρίσματα απόφυγε το γάμο με την αδελφή του άλλος βρήκε τη μάνα του κι άλλος τον αδελφό του». Τελικά ο ΣΜΙΚ λέει: «Η κρίση είν΄ εύκολη: Όσα ήταν πάνω στο παιδί του ανήκουν. Αυτό αποφασίζω». Ο Δάος αναγκάζεται να επιστρέψει ό,τι ανήκει στο μωρό και φεύγει αγανακτισμένος. Ενώ ο Συρίσκος περιεργάζεται τα στολίδια, έρχεται ο ΟΝΗ και βλέποντας στα χέρια του ΣΥΡ ένα δαχτυλίδι το

75

της Άννας Βογιατζή

Μενάνδρου - Επιτρέποντες αναγνωρίζει. Είναι του αφέντη του που το έχασε τη νύχτα των Ταυροπολίων και του το αρπάζει. Ο ΣΥΡ παραπονιέται: «Φαίνεται πως μόνο με δίκες κερδίζονται όλα σήμερα…». Στην τρίτη πράξη βγαίνει ο ΟΝΗ και μονολογεί: «Δεν έχω δείξει ακόμη το δαχτυλίδι στον αφέντη φοβάμαι την αντίδρασή του μόλις μάθει ότι αυτό βρέθηκε πάνω σ’ ένα έκθετο». Έρχεται ο ΣΥΡ και προσπαθεί μάταια να τον πείσει να του το δώσει πίσω. Η καλόκαρδη εταίρα ΑΒΡ ακούει τον ΟΝΗ να λέει τη λέξη «Ταυροπόλια» και να διηγείται στο ΣΥΡ ότι ο ΧΑΡ που, όπως είπε ο δούλος του, έχασε μεθυσμένος το δαχτυλίδι κατά την ολονυκτία και πως υπήρχαν και… γυναίκες - και ότι αυτό ίσως να σημαίνει βιασμό άγνωστης παρθένας η οποία να το γέννησε κι’ ύστερα να το πέταξε - θυμάται, και του λέει: «...Και σε μένα μπροστά έγινε κάτι τέτοιο σαν κι αυτό πέρσι στα Ταυροπόλια, τότε κι εγώ δε γνώριζα ακόμη τι εστί άντρας… οι άλλοι γελούν… Έπαιζα και τραγουδούσα μαζί μ΄ άλλα κορίτσια. Μα την Αφροδίτη, θα μπορούσα να μάθω από εκείνες ποια ήταν η κοπέλα. Ίσως αν τη δω, να τη γνωρίσω. Ήταν όμορφη και πλούσια έλεγαν…». ΟΝΗ: «Είχε και τούτο (το δαχτυλίδι);» ΑΒΡ: «Ίσως να το΄ χε. Δε θα πω ψέματα». Κατόπιν συμφωνίας μαζί του η εταίρα προτείνει να παίξουν ένα κόλπο: «Να μου δώσεις να φορέσω το δαχτυλίδι κι αν ο ΧΑΡ το αναγνωρίσει, θα του πω ότι εγώ ήμουν αυτή που βίασε τη νύχτα εκείνη κι όταν αποδεχθεί ότι αυτός είν’ ο πατέρας, τότε θα ψάξουμε και για τη μάνα». ΟΝΗ: «Πες όμως ότι έτσι, δηλ. νομίζοντάς σε μάνα του μωρού, αποβλέπεις στο να σου χαρίσει και… τη λευτεριά σου…». ΑΒΡ: «Μπορεί…. πάντως θα το΄ θελα…» Ο ΟΝΗ μονολογεί: «Τετραπέρατο το γυναικάκι, κατάλαβε πως με τον έρωτα λευτεριά δε θα δει κι άλλαξε πορεία. Εγώ ο βλάκας δούλος θ’ απομείνω… Άραγε, αυτή δω θα μου το χρωστά χάρη, να του πει μια καλή κουβέντα και για μένα;».Η ΑΒΡ λοιπόν, φοράει το δαχτυλίδι και ζυγώνει επιδεικτικά το ΧΑΡ. Εκείνος μόλις το βλέπει παραδέχεται ότι αυτή ήταν που βίασε τη νύχτα εκείνη, αλλά και η ίδια του ομολογεί ότι καρπός εκείνης της ένωσης είναι το παιδάκι που τώρα βρίσκεται στο σπίτι του ΧΑΙΡ. Όμως (λείπουν στίχοι----), φαίνεται οι φίλοι αναστατώνονται, λόγω του σκανδάλου, γιατί το γλέντι σταματά, ο μάγειρας φεύγει κι ο ΣΜΙΚ μαθαίνοντας πως ο γαμπρός του έκανε παιδί με τη δούλα, θέλει να πάρει την κόρη του πίσω. Στην τέταρτη πράξη η Παμφίλη βγαίνοντας απ’ το σπίτι αντιτίθεται κατηγορηματικά στον πατέρα της που σκεπτόμενος την σπατάλη της περιουσίας του προσπαθεί να την χωρίσει και μεταξύ άλλων του λέει: «Αν τώρα θέλοντας να με σώσεις δε με πείσεις γι αυτό, δεν είσαι πατέρας μου είσαι δυνάστης». Ο πατέρας της εκτός από τα επιχειρήματα περί οικονομικού αφανισμού τους, της επισημαίνει: «Δύσκολο Παμφίλη μου να παραβγεί η τίμια σύζυγος με μια πόρνη. Αυτή ξέρει πολλά κόλπα… δεν ντρέπεται και κολακεύει πιο πολύ». Ο ΣΜΙΚ φεύγει και έρχεται η ΑΒΡ με το μωρό και όλα τα στολίδια του. Μόλις βλέπει την Παμφίλη αναγνωρίζει αμέσως τη βιασμένη κόρη της γιορτής: «Κοπέλα, στάσου λίγο με θυμάσαι καλή μου; Πέρσι… στο πανηγύρι… στα Ταυροπόλια, με κείνο τ’ωραίο σου ταραντινό* φουστανάκι;» ΠΑΜΦ: «Κι εσύ, από πού βρήκες και πήρες το παιδάκι;» ΑΒΡ: «Μήπως βλέπεις κάτι γνώριμο πάνω του; Μη, μη με φοβάσαι…». ΠΑΜΦ: «Δεν το γέννησες εσύ;» ΑΒΡ: «Το προσποιήθηκα, όχι σε βάρος της αληθινής μάνας, αλλά για να τη βρω, Και να που τη βρήκα σε βλέπω… όπως τότε». ΠΑΜΦ: «Κι ο πατέρας του ποιος είναι;» ΑΒΡ: «Ο Χαρί-

76

σιος». ΠΑΜΦ: «Είσαι σίγουρη αγαπημένη μου;» ΑΒΡ: «Απόλυτα. Αλλά συ δεν είσαι η νιόπαντρη που μένει εδώ μέσα;» ΠΑΜΦ: «Ναι». ΑΒΡ: «Τυχερούλα… κάποιος θεός σας ελέησε όμως κάποιος βρόντηξε την πόρτα δίπλα… Πάμε μέσα να στα πω όλα». Βγαίνει ο ΟΝΗ και μονολογεί: Ο αφέντης μου τρελάθηκε, κρυφάκουσε την κουβέντα πατέρα-κόρης και τραβάει τα μαλλιά του για το πόσο πρόστυχα της φέρθηκε - ενώ εκείνη έλεγε στον πατέρα της πως είναι η σύντροφος της ζωής του και δεν πρέπει να τον αφήσει εξαιτίας της κακοτυχίας τους - λέει πως φοβάται την τιμωρία κάποιου θεού κι ότι τον πεθερό θα τον βάλει στη θέση του…». Έρχεται ο ΧΑΡ και μονολογώντας επιβεβαιώνει τα λόγια του δούλου του. Στο μεταξύ βγαίνει και η ΑΒΡ με το μωρό και του ομολογεί: «Γλυκιέ μου άνθρωπε, αυτό εδώ το παιδί είναι της γυναίκας σου. Μα τη Δήμητρα, σου λέω αλήθεια». ΧΑΡ: «Τι μου λές; Της Παμφίλης είναι το παιδί; Άρα είναι και δικό μου». ΑΒΡ: «Ομοίως και δικό σου» (λείπουν κάποιοι στίχοι----) Έρχεται ο χορός. Στην Πέμπτη πράξη από όπου λείπουν αρκετοί στίχοι, το νεαρό αντρόγυνο φαίνεται ότι συμφιλιώθηκε, οι φίλοι τους είναι χαρούμενοι και ο ΣΙΜ μιλώντας στο ΧΑΙΡ θαυμάζει τη μικρή εταίρα: «Δεν είναι σαν το τυχόν παίγνιο που παίζει κανείς μαζί του αλλά αυτή που με το μυαλό ελεύθερου ανθρώπου, έσωσε το μωρό. Μη την βλέπεις πια σαν… κιθαρίστρια…» Στη συνέχεια ο ΣΜΙΚ που ακόμη δεν έχει μάθει πως το έκθετο είναι εγγονός του, απειλεί να χτυπήσει την… ενήμερη για όλα δούλα Σοφρώνη που φαίνεται να τον ορμηνεύει να μη βιαστεί να χωρίσει την κόρη του, ενώ αυτός βιάζεται μη του φάει ο γαμπρός την προίκα. Ο δούλος ΟΝΗ αφού τον παιδεύει αρκετά για την κακότροπη συμπεριφορά του στην όλη υπόθεση, τελικά του λέει: «Η καλή ώρα σ’ εσωσε άλλη φορά μην είσαι τόσο παράφορος, Σμικρίνη, γιατί τον άνθρωπο ο χαρακτήρας του τον σκοτώνει. Τώρα αφού γλύτωσες πια τις κατηγορίες μπες μέσα να δεις το παιδί της κόρης σου». ΣΜΙΚ: «Παιδί της κόρης μου; Βρε μαστίγιο που σου πρέπει…». ΟΝΗ: «Νόμιζες πως είχες μυαλό, παχύδερμο; Έτσι πρόσεχες μια κόρη της παντρειάς;» ΣΜΙΚ: Δεν καταλαβαίνω τι λες…». ΟΝΗ: Όμως η γριά… ξέρει… τότε στα… Ταυροπόλια, δηλαδή… ο αφέντης μου… καταλαβαίνεις ε γριά; ΣΟΦΡ: «Ναι….η φύση το ‘θελε, δεν ξέρει αυτή από νόμους… η γυναίκα γεννιέται για να φέρνει στον κόσμο παιδιά, να σου πω πια… όλη τη ρήση απ΄ την τραγωδία «Αύγη*, για να καταλάβεις;» Δυστυχώς δε σώζεται το τέλος του έργου. Ίσως ο Χαρίσιος να απελευθέρωσε την Αβρότονον, να έδωσε κάποια αμοιβή στο Συρίσκο, να συμφιλιώθηκε με τον πενθερό του και ο ΟΝΗ θα έκλεινε την παράσταση. Στο μάλλον όψιμο αυτό έργο του ο ποιητής δίνει παιδαγωγικό χαρακτήρα, τονίζοντας πως η γυναίκα της εποχής του μπορεί να διεκδικεί την αυτοδιάθεσή της, ότι και οι δούλοι είναι άνθρωποι ισότιμοι και ισάξιοι και ότι ο χαρακτήρας των ανθρώπων καθορίζει τις σκέψεις και τις πράξεις τους. Αβρότονον: Σύνηθες όνομα κιθαρίστριας πιθανόν ετυμολογείται από: Αβρός+τόνος. Ταραντινό: Υφασμένο στον Τάραντα της κάτω Ιταλίας, τη λεγόμενη τότε Μεγάλη Ελλάδα. Η έκθεση βρέφους ήταν σύνηθες θέμα στη νέα κωμωδία. Στην εποχή εκείνη δεν υπήρχε νόμος που να την απαγορεύει και ίσως δε θα ήταν τόσο σπάνια και στην πραγματικότητα. Ο Μένανδρος, λένε, ίσως να πήρε το θέμα από τη χαμένη τραγωδία «Αύγη» του Ευριπίδη. Όπως και να είναι, το επεξεργάσθηκε θαυμάσια και το προσάρμοσε στο πνεύμα της εποχής του.

του Πάτροκλου Χ’Αθανασίου

ΜΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ

Η Αυστρία ήταν από τις πρωταθλήτριες των πτωχεύσεων τον 19ο αιώνα. Η Μαύρη Παρασκευή του χρηματιστηρίου της Βιέννης το 1873. Λιθογραφία εποχής

77

του Πάτροκλου Χ’Αθανασίου

Τ

ο σύνολο του δημοσίου χρέους όλων των χωρών αποτελείται, κατά κανόνα, από χρέη κρατών προς ιδιώτες και σπανίως είναι χρέος κράτους προς κράτος. Το δημόσιο χρέος κάθε χώρας οφείλεται είτε σε ομολογιούχους είτε σε τράπεζες από τις οποίες το κράτος δανείστηκε απευθείας. Εξωτερικό είναι το χρέος που οφείλεται σε πιστωτές του εξωτερικού και είναι συνήθως σε ξένο νόμισμα και εσωτερικό χρέος είναι αυτό που οφείλεται σε εγχώριους πιστωτές. Ωστόσο, η υπηκοότητα των πιστωτών δεν είναι πάντα ασφαλές κριτήριο για να διαχωρίσουμε το εξωτερικό με το εσωτερικό χρέος γιατί ενδέχεται ένα μέρος των ομολόγων του εξωτερικού να βρίσκεται στα χέρια υπηκόων της οφειλέτριας χώρας και αντίστροφα. Όσον αφορά το νόμισμα, είθισται οι μεγάλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, Βρετανία και Ευρωπαϊκή Ένωση, να εκδίδουν δάνεια στο εθνικό τους νόμισμα τα οποία απορροφούνται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο εξωτερικό. Είναι δεδομένο ότι οι πλούσιες χώρες δανείζονται στο νόμισμα τους από ολόκληρο τον κόσμο, ενώ οι φτωχότερες που διαθέτουν λίγα ιδιωτικά κεφάλαια στο εσωτερικό τους, αναγκάζονται να δανειστούν από το εξωτερικό. Οι αναλυτές δίνουν έμφαση συνήθως στο εξωτερικό χρέος των χωρών το οποίο μετριέται ευκολότερα από το εσωτερικό χρέος. Κατά μέσο όρο κάθε δέκα χρόνια, ένα στα δέκα κράτη παρουσιάζει κάποια μορφή αφερεγγυότητας στην εξυπηρέτηση των δανείων. Από νομικής άποψης η αθέτηση υποχρεώσεων συμβαίνει όταν: α) η οφειλέτρια χώρα διακόπτει την καταβολή τοκοχρεολυσίων, β) ανακοινώνει ότι δεν θα τηρήσει εν μέρει η συνολικώς τις συμβατικές δανειακές υποχρεώσεις της ή γ) επιδιώκει την αναδιάρθρωση του χρέους, η οποία είναι η συνηθέστερη σύγχρονη μορφή αθέτησης υποχρεώσεων και περιλαμβάνει εναλλακτικά : μείωση του επιτοκίου, μείωση του οφειλόμενου κεφαλαίου, παράταση του χρόνου αποπληρωμής, αλλαγή του νομίσματος στο οποίο εξοφλείται το χρέος. Η ιστορία αναφέρει ότι οι πρώτες καταγεγραμμένες κρατικές χρεοκοπίες αφορούσαν 13 πόλεις κράτη μέλη της Αθηναϊκής Συμμαχίας τον 4ο αιώνα προ Χριστού, τα οποία, αδυνατούσαν να αποπληρώσουν δάνεια που είχαν λάβει από το συμμαχικό ταμείο της Δήλου. Λεπτομερώς θα αναφερθούμε στις χρεοκοπίες της χώρας μας στην συνέχεια. Τα παλαιότερα χρόνια έως την περίοδο της Αναγέννησης, οι περισσότερες οικονομικές κρίσεις επιλύονταν με την μέθοδο της απομείωσης της ποσότητας του πολύτιμου μετάλλου από τα νομίσματα του κράτους. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων μέσω της αναδιάρθρωσης, είτε ποσοτικής είτε χρονικής, του χρέους αποτελεί πρακτική που άρχισε να εφαρμόζεται από τα μέσα του 16ου αιώνα. Σε μακρά περίοδο όμως, πρωταθλήτρια υπήρξε η Ισπανία η οποία αθέτησε τις υποχρεώσεις τις 7 φορές τον 19ο αιώνα και άλλες 6 κατά την διάρκεια των 3 προηγούμενων αιώνων. Συχνές ήταν οι χρεοκοπίες του Φιλίππου ΙΙ, βασιλιά της Ισπανίας από το 1556 μέχρι το 1598. Ο “χρεώστης της κολάσεως”, όπως αποκαλούν τον Φίλιππο ΙΙ,

78

κατάφερε να συσσωρεύσει χρέη στο 60% του ΑΕΠ της χώρας, έκανε 4 στάσεις πληρωμών αλλά δεν αποκλείστηκε από τις αγορές τις εποχής που ήταν βασικά οι Γενοβέζοι τραπεζίτες, οι οποίοι κατάφεραν με την χρήση συνδικάτου δανεισμού και επιλεκτικό πάγωμα των πιστώσεων όταν υπήρχε ανάγκη, να δανείζουν τον βασιλιά χωρίς να κάνουν ζημιά. Πριν από την Ισπανία, τα σκήπτρα κατείχε η Γαλλία, που χρεοκόπησε 9 φορές από το 1500 ως το 1800 εφαρμόζοντας την «απλή μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους»: οι Γάλλοι μονάρχες εκτελούσαν τους πιστωτές τους!!!

H Μεγάλη Βρετανία, γενέτειρα του καπιταλισμού, το 1345, στα πρώτα χρόνια του «Εκατονταετούς Πολέμου», ο βασιλιάς Εδουάρδος Γ’ ανακοίνωσε το «κούρεμα» του χρέους της χώρας του προς τους Φλωρεντινούς τραπεζίτες. Πρόσφατα το περιοδικό World Development (May 2011) ,ανέλυσε τις δυσκολίες που είχε ο Μονάρχης της Αγγλίας κατά τον 16ο και 17ο αιώνα να χρηματοδοτήσει το δημόσιο χρέος που δημιουργήθηκε από τον πόλεμο με την Ισπανία το 1588 και τους πολέμους κατά τον 17ο αιώνα. Τα χρέη αυτά αναχρηματοδοτήθηκαν με πολύ εφευρετικές μορφές κουρέματος των πιστωτών, οι οποίες όμως έπληξαν την αξιοπιστία του Μονάρχη και οδήγησαν στην περίφημη ολική στάση πληρωμών του Βασιλιά Καρόλου ΙΙ το 1672 γνωστή ως “Stop of the Exchequer”. Η χώρα επέστρεψε όμως σχετικά γρήγορα στις αγορές και εκτιμάται ότι η αξιοπιστία του Μονάρχη επανήλθε μετά την επανάσταση γνωστή ως «Glorious Revolution” του 1688, όταν η Αγγλική Βουλή κάλεσε τον Ολλανδό William of Orange να αναλάβει τον θρόνο και η επανάσταση αυτή ενίσχυσε τους θεσμούς και τα δικαιώματα των πιστωτών. Ο Βασιλιάς συνεχίζει να δανείζεται κατά την περίοδο 16721688, αποσπώντας δάνεια με ευνοϊκούς όρους με εταιρείες όπως η «East India Company», ως αντάλλαγμα για την απονομή μονοπωλιακού καθεστώτος στο κερδοφόρο εμπόριο της Αγγλίας με όλες τις χώρες ανατολικά του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, εξασφαλίζοντας δάνειο 2.0 εκ λιρών. Επίσης μεγάλο δάνειο 1,2 εκ. λιρών παραχώρησε στο κράτος η Τράπεζα της Αγγλίας, με την ίδρυση της το 1694, ως αντάλλαγμα για το μονοπώλιο τραπεζικών υπηρεσιών που απέκτησε και που διήρκησε 50 χρόνια. Αυτό το δάνειο δεν αποπληρώθηκε ποτέ. Από το 1824 έως το 2003, 94 χώρες διέκοψαν την εξυπηρέτηση του εξωτερικού τους χρέους. Αθετήσεις χρέους συσσωρεύτηκαν τις περιόδους 1828-1856, 1873-1885, 1932-1950 και μετά το 1983. Την περίοδο της μεγάλης ύφεσης του Μεσοπολέμου, σχεδόν τα μισά κράτη ανέστειλαν την εξυπηρέτηση τμήματος η του συνόλου των υποχρεώσεων τους όπως και κατά την διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων (αρχές του 19ου αιώνα) και την περίοδο 1873-1885, η οποία συνδυάζει τις συνέπειες του γαλλογερμανικού πολέμου και της τότε διεθνούς οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, η σοβαρότερη περίοδος αθετήσεων χρέους ήταν το 1932 με 1950 όχι μόνο για τον αριθμό των χωρών αλλά διότι οι χώρες αυτές συγκέντρωναν το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Παλαιότερα, μπορεί ο αριθμός των χωρών να ήταν μεγάλος

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ αλλά οι περισσότερες ήταν φτωχές και μικρές και στο σύνολο τους δεν συγκέντρωναν το 15% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Εκτός από τους εσωτερικούς λόγους που οδήγησαν τις οφειλέτριες χώρες σε αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους των, συνέτρεξαν και διεθνείς λόγοι όπως το ύψος του επιτοκίου στις διεθνείς αγορές, το επίπεδο τιμών πρώτων υλών και τροφίμων και η άρση περιορισμού κεφαλαίων από χώρα σε χώρα. Στις χώρες αυτές προηγούνται η Ουρουγουάη, το Μεξικό, η Κόστα Ρίκα αφού στο εν λόγω χρονικό διάστημα παρουσίασαν οκτώ αθετήσεις πληρωμών η κάθε μία. Από πλευράς μεγέθους του χρέους η μεγαλύτερη αθέτηση ήταν εκείνη της Αργεντινής το 2001 και ακολουθεί αυτή της Ρωσίας το 1917 και οι δύο όμως επισκιάζονται από την ελληνική περίπτωση. Από τον 19ο αιώνα οι χώρες δεν “δολοφονούν” τους πιστωτές τους απλά δεν πληρώνουν, με κύρια συνέπεια για την οφειλέτρια χώρα ο αποκλεισμός της από την πιστωτική αγορά. Τον 19ο αιώνα ο αποκλεισμός διαρκούσε κατά μέσο όρο 7 χρόνια, ενώ τον 20ο αιώνα και έως το 1980, μειώθηκε στα 5 χρόνια. Έκτοτε η διάρκεια αποκλεισμού έφτασε τα 2 χρόνια αλλά η μείωση αυτή είναι εικονική για δύο λόγους: 1) διότι προηγείται αναχρηματοδότηση προκειμένου να εξυπηρετηθούν υφιστάμενα χρέη απομακρύνοντας την ώρα της αθέτησης αλλά διογκώνοντας το δημόσιο χρέος και 2) διότι επιτυγχάνεται επιμήκυνση η και περιορισμός του χρέους, σε συμφωνία με τους δανειστές πριν την επίσημη αναγγελία αθέτησης. Λαμβάνοντας υπ’όψιν τους παράγοντες αυτούς μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο πραγματικός χρόνος αποκλεισμού από τις αγορές κεφαλαίων είχε διάρκεια από 5 έως 7 έτη. Άλλη συνέπεια της αθέτησης είναι ο εμπορικός αποκλεισμός με την έννοια τις μη παροχής πιστώσεων καθώς και αποδυνάμωση του τραπεζικού συστήματος της χώρας. Κατά τον 18ο αιώνα, η αθέτηση χρέους μιας χώρας, οδηγούσε στην καταστροφή των δανειστών αλλά όχι και σε διεθνείς κλυδωνισμούς επειδή δεν είχαν σχηματιστεί ακόμα αλληλοεπηρεαζόμενες αγορές κεφαλαίων. Οι τεράστιες, για τα δεδομένα εποχής, δαπάνες που πραγματοποίησαν οι εμπόλεμες χώρες στην διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, προκάλεσε σειρά αθετήσεων όπως αυτή της Αυστρίας το 1811, όταν η αυστριακή κυβέρνηση μείωσε μονομερώς το δημόσιο χρέος, που υπολογιζόμενο σε χρυσές αγγλικές λίρες έφτανε τα 106 εκατομμύρια, ακυρώνοντας τα ομόλογα του χρέους και αντικαθιστώντας τα με νέα με ονομαστικό κεφάλαιο μειωμένο κατά 80% και με μισό επιτόκιο από το παλαιότερο. Οι συνέπειες ήταν μεγάλες: στο εσωτερικό μεγάλος αριθμός εταιριών πτώχευσε ενώ το εμπόριο διακόπηκε ενώ στο εξωτερικό η Γαλλία απαίτησε την αποζημίωση των Γάλλων ομολογιούχων. Νέα αθέτηση χρέους σημειώθηκε τον Δεκέμβριο του 1867 όταν οι μοναρχίες της Αυστρίας και της Ουγγαρίας ενώθηκαν στο κράτος της Αυστροουγγαρίας. Το νέο κράτος διευθέτησε εμμέσως αρνητικά για τους πιστωτές της Αυστρίας δεδομένου

ότι ορίστηκε ποσόστωση για την διανομή των εσόδων (Αυστρία 70%, Ουγγαρία 30%). Το χρέος ήταν κυρίως εσωτερικό και μετά από μία πενταετή περίοδο τραπεζικής κερδοσκοπίας το 1873 το Χρηματιστήριο κατέρρευσε. Τον 19ο αιώνα, η Ισπανία πραγματοποίησε μονομερείς μετατροπές των ομολόγων της το 1811, 1818, 1820 1823 και το 1831 όταν μείωσε μονομερώς σε ομόλογα ονομαστικής αξίας 4 εκατομμυρίων στερλινών, τον τόκο από 5% σε 3%. Περαιτέρω αθετήσεις από την Ισπανία σημειώθηκαν το 1867 και το 1882. Το 1834, οι επιδρομές του γαλλικού στρατού στην διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, οι εσωτερική πολιτική αστάθεια και ο αναδασμός της αγροτικής γης επέφεραν παραλυσία και αδυναμία πληρωμών στην Πορτογαλία. Λόγω αδυναμίας σύναψης δανείων, απολύθηκαν το 1869 κρατικοί υπάλληλοι, καταργήθηκαν δημόσιοι οργανισμοί και μειώθηκαν κατά 2% έως 10% οι μισθοί, χωρίς όμως να πετύ-

Αμερικανικό σκίτσο για τη μακροχρόνια ύφεση των ετών 1873 - 1896

χουν πλεόνασμα. Τα τοκοχρεολύσια για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους απορροφούσαν το 55% των εσόδων ενώ στο αδιέξοδο προστέθηκε η δαπανηρή προσπάθεια επέκτασης των αποικιών της στην Αφρική. Το 1892, η Τράπεζα της Πορτογαλίας, κήρυξε στάση πληρωμών και επιβλήθηκε ένα είδος ελέγχου των πιστωτών πάνω σε συγκεκριμένα μονοπώλια όπως αυτό του καπνού. Το μοντέλο αυτό εφαρμόστηκε με παραλλαγές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1876 και στην Ελλάδα το 1898, δύο χώρες που ανέστειλαν τις πληρωμές του εξωτερικού χρέους την ίδια εποχή. Και η ευημερούσα Δανία κήρυξε πτώχευση το 1813 εξαιτίας

79

του Πάτροκλου Χ’Αθανασίου

του ναυτικού πολέμου έναντι του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ναπολεόντειων πολέμων, λόγω της διάρκειας και του κόστους των εχθροπραξιών. Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, οι περισσότερες χώρες την Νότιας και Κεντρικής Αμερικής απέκτησαν την ανεξαρτησία τους και προσέφυγαν σε εξωτερικό δανεισμό. Καμία δεν απέφυγε την αθέτηση χρέους. Η Αργεντινή (1830, 1890), η Βολιβία (1874), Βραζιλία (1826, 1898), Γουατεμάλα (1828, 1876, 1894), Μεξικό (1827, 1873), Χιλή (1826, 1880) κ.α Το Εκουαδόρ χρεοκόπησε 6 φορές από το 1830 όταν αποσχίστηκε από την Κολομβία. Πρόσφατα, το 2008 ο αριστερός πρόεδρος Ραφαέλ Κορέα κήρυξε μονομερή στάση πληρωμών χαρακτηρίζοντας το χρέος «ανήθικο και παράνομο». Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε ριζική μείωση του χρέους και τα παλιά ομόλογα αντικαταστάθηκαν με νέα σε αναλογία 35 σεντ έναντι 1 δολαρίου. Η Ουρουγουάη, αποκαλούμενη «Ελβετία της Νοτίου Αμερικής», προσβλήθηκε το 2002 από την κρίση της γειτονικής Αργεντινής. Το ΑΕΠ βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση, οι επιχειρήσεις έκλειναν, οι πολίτες έχασαν την εμπιστοσύνη τους στο τραπεζικό σύστημα. Για να εξασφαλίσει την διατηρησημότητα του χρέους και να μην χάσει την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, η κυβέρνηση του Μοντεβιντέο πρότεινε τον Απρίλιο του 2003 εθελοντική «αναδιάταξη» των 18 ομολογιακών εκδόσεων της, με επιμήκυνση των λήξεων για 5 έτη χωρίς μείωση του αρχικού κεφαλαίου. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε σύντομα μέχρι τον Μάιο του 2003 με συμμετοχή του 93% των ομολογιούχων και η χώρα επέστρεψε στις διεθνείς αγορές πέντε μήνες μετά την αναδιάταξη. Την ίδια χρονιά, η οικονομία επέστρεψε σε αναπτυξιακή τροχιά και το 2004 έτρεξε με 11% ανάπτυξη!!! Αλλά και η Βόρειος Αμερική δεν πήγε πίσω καθώς, το 1841 εννέα πολιτείες των Η.Π.Α αθέτησαν την εξυπηρέτηση του χρέους τους, ύψους 2,5 δις. Δολαρίων σημερινής αξίας. Για να πάρουμε μία ιδέα της σημασίας του ποσού αυτού, ισούτο με τους ετήσιους τόκους που κατέβαλε για το χρέος του το Ηνωμένο Βασίλειο, η πλουσιότερη και πιο χρεωμένη χώρα εκείνη την εποχή. Οι πέντε από τις πολιτείες (διέκοψαν οριστικά από τότε την καταβολή τοκοχρεολυσίων. Το συνολικό χρέος όλων των ανεξαρτήτων κρατών Αρκάνσας, Φλώριδα, Λουιζιάνα, Μίσιγκαν, Μισισίπι) εξελίχθηκε από 1,5 δις. το 1714, 2,5 δις το 1793, 7,8 δις. το 1820 σε 27 δις. (σημερινής αξία 675 δις.) το 1882. Ο οικονομολόγος Χένρι Κάρτερ (1851-1921), υπολόγισε ότι, με μέσο ημερομίσθιο 1,5 δολάριο (σημερινά 37,5) και με επιτόκιο 5%, μόνο για την πληρωμή των τόκων για το σύνολο των δανείων θα απαιτούσε τη αιώνια εργασία 3 εκατομμυρίων ανθρώπων!!! Ο επίσης διαπρεπής οικονομολόγος, Ντείβιντ Ρικάρντο (17721823) είχε επισημάνει από τότε ότι, η βαριά φορολογία, που επιβαλλόταν στις χώρες με μεγάλο δημόσιο χρέος ώστε να αποπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, είχε ως αποτέλεσμα την φυγή των κεφαλαίων από την χώρα.

80

Την εποχή εκείνη, οι Βρετανοί ήταν οι σημαντικότεροι δανειστές και επένδυαν στην Βόρεια και Νότια Αμερική και στην Κοινοπολιτεία, οι Γάλλοι στην Ευρώπη και κυρίως στην Ρωσία και οι Γερμανοί κατά το ήμισυ στην Ευρώπη και το άλλο ήμισυ στην Αμερική. Τον 20ο αιώνα, το πρώτο κύμα αθετήσεων προήλθε από την Ευρώπη και πρωτίστως από την Ρωσία. Από το 1893 η Ρωσία είχε στραφεί σχεδόν αποκλειστικά στις ευρωπαϊκές αγορές και ιδίως στις γαλλικές, συνάπτοντας δάνεια σε συνάλλαγμα. Παρά την δημοσιογραφική εκστρατεία που πραγματοποίησε στις αρχές του αιώνα εξαγοράζοντας εφημερίδες και πολιτικούς, και παρά την άψογή εξυπηρέτηση του δανείου, η ρωσική κυβέρνηση αναγκαζόταν να καταβάλλει ολοένα και μεγαλύτερα επιτόκια για τα ομόλογα που εξέδιδε. Τα ρωσικά ομόλογα έδιναν 5% έναντι 3% αυτών της Γαλλίας, του Βελγίου και του Ηνωμένου Βασιλείου και ήταν πολλοί δημοφιλή. Στις 21 Ιανουαρίου 1918, η νέα σοβιετική κυβέρνηση εξέδωσε ένα μονοσέλιδο διάταγμα με το οποίο καταργούσε όλο το εξωτερικό χρέος της τσαρικής Ρωσίας. Το μεγαλύτερο

Ένα από τα τσαρικά αυτοκρατορικά ομόλογα, τα οποία ακύρωσε η σοβιετική κυβέρνηση τη δεκαετία του 1920

μέρος είχε συναφθεί την τριετία 1914-1917 διαμορφώνοντας το σύνολο του σε 12,5 δις. Ρούβλια(6,2 δις δολάρια της εποχής, 150 δις σημερινής αξίας). Μέχρι το 1922, η σοβιετική κυβέρνηση είχε αλλάξει στάση και ήταν πλέον πρόθυμη να διαπραγματευθεί με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αναγνωρίζοντας το τσαρικό χρέος, υπό την προϋπόθεση ότι θα σταματούσε ο εμπορικός και δανειοδοτικός αποκλεισμός της. Η πρόταση της δεν βρήκε ανταπόκριση και αντιπρότεινε τότε να συμψηφιστεί το χρέος με τις πολεμικές αποζημιώσεις που θα μπορούσε να διεκδικήσει από τις εμπόλεμες χώρες. Όταν όμως ούτε και αυτή η πρόταση τελεσφόρησε, προσπάθησε να δημιουργήσει σχέσεις με χώρες που δεν είχαν πιστωτική

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ προϊστορία με την Ρωσία. Τα γερμανικά κράτη κήρυξαν πτώχευση 8 φορές από το 1618. Η Πρωσία προέβη σε στάση πληρωμών το 1807 και 1813 καθώς κατέρρευσε οικονομικά με την εμπλοκή της στους Ναπολεόντειους πολέμους Η Γερμανία όπως και οι άλλες εμπόλεμες χώρες προέβησαν σε εκτεταμένο δανεισμό κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1918 το χρέος της δεν ήταν μεγαλύτερο από αυτό των αντιπάλων της, η διαφορά όμως έγκειτο ότι κατά την διάρκεια

Μία Γερμανίδα τροφοδοτεί τη σόμπα της με άχρηστα μάρκα

του πολέμου όντας αποκομμένη από της διεθνείς αγορές, το εξωτερικό χρέος της ήταν μικρό (3 με 4 δις μάρκα). Οι οφειλές της αφορούσαν κυρίως βραχυπρόθεσμο εσωτερικό δανεισμό η πληρωμή του οποίου εντάχτηκε στον κρατικό προϋπολογισμό, που θα ήταν περίπου ισοσκελισμένος εάν δεν υπήρχαν οι επανορθώσεις, που αποδείχτηκαν ο εφιάλτης της. Οι νικητές της επέβαλαν επανορθώσεις ύψους 132 δις. Χρυσών μάρκων που αντιστοιχούν σε σημερινά 2,8 τρις δολάρια, όσο είναι το σημερινό χρέος της Γερμανίας. Στην συνδιάσκεψη του Λονδίνου, τον Μάρτιο του 1921, οι Γερμανοί δήλωσαν ότι δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν πέραν των 50 δις χρυσών μάρκων αλλά οι Σύμμαχοι κατέλαβαν το Ντίσελντορφ και την Ρηνανία, εγκατέστησαν τελωνεία και επέβαλαν με νόμους την παρακράτηση της αξίας των εισαγωγών από την Γερμανία, έναντι των αποζημιώσεων. Η Γερμανία επανήλθε προτείνοντας να χρεωθεί με κεφάλαιο 50 δις χρυσών φράγκων και να καταβάλλει ετήσιο τοκοχρεολύσιο μέχρι να συμπληρωθεί το ποσόν των 200 δις. Το Ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο καθόρισε ότι οι ετήσιες πληρωμές θα περιλάμβαναν το ένα τέταρτο της αξίας των γερμανικών εξαγωγών πλέον 2 δις. Χρυσών μάρκων. Απαί-

τησε επιπλέον να καταβληθεί αμέσως 1 δις. Χρυσά μάρκα σε συνάλλαγμα. Τότε, τον Μάρτιο του 1921, το γερμανικό ισοζύγιο είχε ισοσκελιστεί και το μάρκο σταθεροποιηθεί όμως, η Γερμανία αγοράζοντας το τεράστιο ποσό συναλλάγματος που έπρεπε να καταβάλει, η τιμή του μάρκου άρχισε να υποχωρεί και να κατρακυλήσει κατά 400% έως το τέλος του χρόνου. Ήταν πλέον σαφές ότι η Γερμανία δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε αυτό το φορτίο. Μία ειδική επιτροπή τραπεζιτών, που διόρισαν οι Σύμμαχοι, απεφάνθη ότι η Γερμανία θα έπρεπε να διευκολυνθεί είτε με ένα δάνειο είτε με ελάφρυνση τοκοχρεολυσίου, η Γαλλία όμως αντέδρασε αρνητικά και έτσι στους επόμενους έξη μήνες (Β εξάμηνο του 1922) η τιμή του μάρκου μειώθηκε 33 φορές, ο τιμάριθμος ανέβηκε είκοσι και η γερμανική κυβέρνηση τύπωνε συνέχεια μάρκα, η αξία του οποίου, στα μέσα του 1923, είχε εκμηδενιστεί. Νέα επιτροπή υπό τον Charles Dawes το 1921, πρότεινε σχέδιο για την κλιμακωτή καταβολή των επανορθώσεων βασιζόμενο σε εξωτερικό δανεισμό. Η Γερμανία έλαβε μεγάλα δάνεια από αμερικανικές τράπεζες προκειμένου να πληρώσει τις επανορθώσεις. Τα επόμενα δέκα χρόνια, η Γερμανία δανείστηκε πάνω από 2,5 δις δολάρια της εποχής (34 δις σημερινής αγοραστικής αξίας) αποπληρώνοντας μέρος των επανορθώσεων. Το 1933 οι εθνικοσοσιαλιστές ερχόμενοι στην εξουσία, έπαυσαν την πληρωμή των επανορθώσεων και απαγόρευσαν δια νόμου τον εξωτερικό δανεισμό. Μεταπολεμικά δεν κατέβαλε το υπόλοιπο των αποζημιώσεων. Το προπολεμικό χρέος ήταν 22,6 δις μάρκα και το μεταπολεμικό 16,2 δις. Από το ποσό των 38,4 δις μάρκων, η Γερμανία υποχρεώθηκε, βάσει της συμφωνίας του Λονδίνου (27/2/1953), να πληρώσει μόνο τα 14,5 δις μάρκα, δηλαδή διαγράφτηκε το χρέος της κατά 62%. Όπως παραδέχονται και οι ίδιοι οι Γερμανοί χωρίς την διαγραφή του χρέους δεν θα είχε συντελεστεί το γερμανικό θαύμα. Γι’ αυτό δεν είναι κατανοητή η φράση του Σοϊμπλε στο τελευταίο Eurogroup, ξεχάστε το κούρεμα!!!! Μεγάλο τσουνάμι αθετήσεων πληρωμών εκδηλώθηκε κατά την εποχή του Μεσοπολέμου. Στην Ευρώπη ανέστειλαν την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους: η Ουγγαρία το 1931, το 1932 η Αυστρία, Βουλγαρία και Ελλάδα, το 1933 η Γιουγκοσλαβία και η Ρουμανία, το 1936 η Πολωνία και το 1940 η Ιταλία και η Τουρκία. Το ίδιο συνέβη και στην Λατινική Αμερική: Αργεντινή, Βολιβία, Χιλή, Δομινικανική Δημοκρατία και Ελ Σαλβαδόρ το 1931, Κολομβία, Νικαράγουα το 1932 Κούβα και Γουατεμάλα το 1933 και τελευταία η Κόστα Ρίκα το 1937. Το επόμενο μεγάλο κύμα στάσης πληρωμών επήλθε περί το 1980, πλήττοντας και πάλι χώρες της Λατινικής Αμερικής: Βολιβία, Νικαράγουα το 1980, Ονδούρα 1982, Μεξικό 1982, Βραζιλία, Κόστα Ρίκα και Χιλή 1983, κοινό χαρακτηριστικό των οποίων ήταν οι συνέπειες της διεθνούς ύφεσης από την δεύτερη πετρελαϊκή κρίση.

81

του Πάτροκλου Χ’Αθανασίου

Πανικός επενδυτών έξω από την Wall Street το 1907

Οι διεθνείς τιμές και τα επιτόκια αυξήθηκαν, ο δανεισμός σε συνάλλαγμα κατέστη δυσκολότερος καθιστώντας την εξυπηρέτηση του χρέους δύσκολη ως αδύνατη. Στην Ευρώπη και για του ίδιους λόγους αθέτησαν τις πληρωμές δημοσίου χρέους η Τουρκία 1978, η Πολωνία και Ρουμανία το 1981, η Σερβία το 1983 ενώ την ίδια δεκαετία το ίδιο συνέβη σχεδόν σε όλες τις χώρες της Αφρικανικής ηπείρου. Το μεγαλύτερο πλήγμα ήρθε από το Μεξικό το 1982, όταν ζήτησε περίοδο χάρητος 90 ημερών και επαναδιαπραγμάτευση του χρέους. Οι δανειστές για να συμφωνήσουν επέβαλλαν την παρέμβαση του Δ.Ν.Τ και την εφαρμογή μέτρων για τον περιορισμό της εγχώριας κατανάλωσης ώστε να εξοικονομηθούν πόροι για την αποπληρωμή του χρέους (μήπως σας θυμίζει κάτι αυτό;). Η εφαρμογή αυτού του μέτρου έβαλε όλη την Λατινική Αμερική σε έντονη ύφεση, ο περιορισμός των εισαγωγών οδήγησε στην περικοπή των εισοδημάτων, στην μείωση της ζήτησης και στην ανεργία. Την δεκαετία του 80 οι πραγματικοί μισθοί υποχώρησαν κατά 30% και οι κοινωνικές δαπάνες μειώθηκαν δραστικά. Η κατάληξη ήταν μεν οι οφειλέτριες χώρες να πληρώσουν το 1/3 του συσσωρευμένου χρέους μέσα σε μία δεκαετία, το δε ΔΝΤ να δεχθεί την μη αποπληρωμή του υπολοίπου καθ’όσον έγινε κατανοητό ότι αυτό δεν ήταν εφικτό όμως, οι κοινωνικές και οικονομικές ρωγμές που είχαν προκληθεί ήταν μεγάλες!! Το 1944 το Μεξικό υποτίμησε το νόμισμα του, προκαλώντας τραπεζική κρίση λόγω του φόβου στάσης πληρωμών, και η οποία αναχαιτίστηκε μόνο με την παροχή εγγυήσεων ύψους 40 δις δολαρίων από την Αμερικανική κυβέρνηση.

82

Το 1998 η αθέτηση χρέους της Ρωσίας προκάλεσε ισχυρό κλυδωνισμό. Το 1993, η ρωσική κυβέρνηση είχε αποδεχτεί το συσσωρευμένο χρέος της πρώην ΕΣΣΔ και είχε εκδώσει ομόλογα σε δολάρια για την αποπληρωμή του. Το 1995 σύναψε βραχυπρόθεσμο δάνειο(Stand by Arrangement) με το ΔΝΤ για να ισοσκελίσει το ισοζύγιο πληρωμών ενώ τον επόμενο χρόνο σύναψε νέο μεσοπρόθεσμο δάνειο με το ΔΝΤ (Extended Fund Facility) για να σταθεροποιήσει την οικονομία και μειώσει τον πληθωρισμό. Τα δάνεια αυτά συνοδεύτηκαν από περιορισμό στην προσφορά χρήματος και στον δανεισμό του κράτους από την κεντρική τράπεζα καθώς και την μείωση του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών από 11% σε 6%. Λόγω των προεδρικών εκλογών, η πολιτική όμως χαλάρωσε και η Ρωσία κάλυπτε τις ανάγκες της με εκδόσεις βραχυπροθέσμων ομολόγων, φτάνοντας τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό στο 12% του ΑΕΠ το 1997. Παράλληλα στράφηκε και σε δανεισμό από ρωσικές τράπεζες στις οποίες το 1998 όφειλε ποσά ίσα με το 40% του ΑΕΠ. Οι τραπεζίτες δε, για να αντεπεξέλθουν στην ζήτηση δανειζόντουσαν από το εξωτερικό. Το 1996 η ρωσική κυβέρνηση προέβη σε συμφωνία με την Λέσχη των Παρισίων και εν συνεχεία με αυτή του Λονδίνου, για την αναδιάρθρωση του χρέους και εξέδωσε ειδικά ομόλογα σε συνάλλαγμα. Όμως, η μεγάλη και απότομη πτώση τις τιμής του πετρελαίου (που αποτελούσε το ¼ των ρωσικών εξαγωγών) μείωσε τα συναλλαγματικά έσοδα της χώρας, επιδείνωσε δραματικά το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, δημιουργώντας φόβο για υποτίμηση του ρουβλίου. Στα μέσα του 1998, η εξεύρεση δανειακών πόρων ήταν αδύνατη και η ρωσική κυβέρνηση στράφηκε πάλι στο ΔΝΤ που διέθεσε 11,2 δις δολάρια θέτοντας ως όρο την μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και την στήριξη του ρουβλίου. Παράλληλα προέβλεπε την μετατροπή του βραχυπρόθεσμου χρέους, σε μακροπρόθεσμο. Τα μέτρα αποδείχθηκαν γρήγορα ανεπαρκή και στις 17 Αυγούστου του 1998 η Ρωσία υποτίμησε το ρούβλι και ανακοίνωσε αναστολή της πληρωμής του εσωτερικού χρέους με παράλληλη τρίμηνη αναστολή της εξυπηρέτησης δανείων που είχαν συνάψει οι ρωσικές τράπεζες σε συνάλλαγμα. Ακολούθησε τραπεζική κρίση, η κυβέρνηση στις 25 Αυγούστου πρότεινε την ανταλλαγή ομολόγων με νέα μακροπρόθεσμα σε ρούβλια και δολάρια όμως η πρόταση αυτή δεν έγινε δεκτή και το ρούβλι άρχισε να πέφτει έναντι του δολαρίου. Αυτή του η πτωτική πορεία κατέστησε αδύνατη την ομαλή εξυπηρέτηση του χρέους και επήλθε μία σειρά αθετήσεων. Την άνοιξη του 1999, επιδιώχθηκε η αναδιάρθρωση του χρέους με μείωση των προγραμματισμένων πληρωμών κατά 50% και αντικατάσταση των βραχείας λήξεως ομολόγων με μεγαλύτερης διάρκειας. Το καλοκαίρι όμως του ιδίου έτους, η ρωσική κυβέρνηση μη μπορώντας πάλι να εξυπηρετήσει το εξωτερικό χρέος, παρενέβη πάλι το ΔΝΤ με νέο βραχυπρόθεσμο δάνειο 4,5 δις δολαρίων. Τον Αύγουστο του 1999 επιτεύχθηκε συμφωνία με την Λέσχη του Λονδίνου για την αναδιάρθρωση του χρέους με μετά-

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΙΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΤΩΧΕΥΣΕΙΣ θεση πληρωμών κατά 17 έτη και με 2 χρόνια περίοδο χάριτος. Τον Ιανουάριο του 2000 συμφωνήθηκε αναδιάρθρωση του εξωτερικού χρέους σε δολάρια, με μείωση της ονομαστικής του αξίας κατά 63% και παράταση πληρωμής κατά 8 έτη. Η περίπτωση της Αργεντινής θεωρείται ως κορυφαία αθέτηση (προέβη σε τρεις αθετήσεις εσωτερικού χρέους το 1981, 1989 και 2001και δύο του εξωτερικού χρέους 1982 και 2001). Το 1981 η οικονομία της ήταν αρκετά ενδοστρεφής, ενώ το 2001 η χώρα ήταν πολύ πιο εκτεθειμένη στο εξωτερικό. Από το 1991 εφαρμόστηκε ένα νομισματικό σύστημα Σταθερής ισοτιμίας με το δολάριο, προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο πληθωρισμός και να καταστεί η χώρα προσβάσιμη στις ξένες αγορές. Η μεταρρύθμιση αυτή θεωρείται όμως η βασική αιτία της επιδείνωσης της οικονομίας. Η υποτίμηση του νομίσματος της Βραζιλίας, βασικής εμπορικής ανταγωνίστριας χώρας, επιδείνωσε την ύφεση στην Αργεντινή η οποία όμως, κατά κύριο λόγο, οφειλόταν στην μεγάλη απορρόφηση των διαθεσίμων κεφαλαιακών πόρων από το κράτος, αναγκάζοντας τις επιχειρήσεις να δανείζονται με 30%. Τον Δεκέμβριο του 2000, όταν διαπιστώθηκε ότι η χώρα πρόκειται να διακόψει τις πληρωμές της, σχηματίστηκε με την βοήθεια των ΗΠΑ ένα κεφάλαιο διάσωσης 20 δις, το οποίο αποδείχτηκε ανεπαρκές. Την άνοιξη του 2001 η κυβέρνηση άρχισε να καλύπτει τις ανάγκες της με ταμειακά γραμμάτια, τον Ιούνιο μετατέθηκε συμβιβαστικά η πληρωμή δανείου 29 δις ενώ ένα μήνα αργότερα θεσπίστηκε νόμος για τον εκμηδενισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος και την περικοπή δαπανών. Αντί όμως οι παραπάνω ενέργειες να αυξήσουν την εμπιστοσύνη των πιστωτών, άρχισε μαζική πώληση των ομολόγων αναγκάζοντας το ΔΝΤ τον Αύγουστο του ίδιου έτους, να χορηγήσει δάνειο 8 δις σε τρεις δόσεις αλλά και αυτό αποδείχθηκε παυσίπονο. Τον Οκτώβριο η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα επιδιώξει αναδιάρθρωση του χρέους με τους πιστωτές γεγονός που έριξε και άλλο τις τιμές των ομολόγων. Ακολούθησε αναδιάρθρωση του εσωτερικού χρέους, ύψους 42 δις δολαρίων, προκαλώντας τραπεζική κρίση τον Νοέμβριο . Στις 5 Δεκεμβρίου 2001, το ΔΝΤ δεν κατέβαλε την προγραμματισμένη δόση και αφού μεσολάβησε πολιτική κρίση και στις 24 του ιδίου μήνα, η νέα πλέον κυβέρνηση ανακοίνωσε αναστολή πληρωμών όλων των δανείων. Στις 2 Ιανουαρίου του 2002, υποτιμήθηκε το πέσος και ανακοινώθηκε η μετατροπή του εξωτερικού χρέους σε πέσος. Το 65% των ομολογιούχων απεδέχθη την συμφωνία αυτή και έλαβε νέα ομόλογα, οι δε υπόλοιποι κατέφυγαν δικαστικώς. Μέσα σε 6 μήνες η ισοτιμία του πέσος υποβιβάστηκε από 1:1 σε 4:1 αλλά στα τέλη του έτους σταθεροποιήθηκε στο 3,5:1. Το 2005 επετεύχθη συμφωνία με τα ¾ των πιστωτών και από το χρέος των 82 δις δολαρίων διαγράφτηκε ποσό 62 δις. Οι πιστωτές έλαβαν ομόλογα 35 δις 44% των οποίων ήταν σε πέσος. Οι ειδικοί υπολογίζουν ότι το πραγματικό κούρεμα ήταν της τάξης του 75%. Παρόλο ότι η χώρα εμφάνισε ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης μετά το 2004, η ασυνεπής δημοσιονομική πολιτική των κυβερνήσεων είχε ως αποτέλεσμα, η χρεοκοπία να χτυπά ξανά την

Χρηματιστηριακός πανικός στην Wall Street- γκραβούρα 1907

πόρτα της χώρας στις μέρες μας. Μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας για τα συναλλαγματικά αποθέματα, τον πληθωρισμό και την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, η κυβέρνηση άφησε, πριν λίγες μέρες, το νόμισμα να υποτιμηθεί απότομα κατά 13,9% μέσα σε δύο μέρες σε σχέση με το δολάριο, κάτι που έχει να συμβεί από το 2002 με αποτέλεσμα η υποτίμηση του νομίσματος να φτάσει το 18,6% μέσα στις πρώτες βδομάδες του 2014. Το 2013 το πέσος υποτιμήθηκε κατά 24%. Η υποτίμηση ζητήθηκε από τους εξαγωγείς για να μπορούν να πουλούν σε ανταγωνιστικές τιμές. Ο πληθωρισμός έφτασε πέρσι το 28% και αναμένεται να αυξηθεί και άλλο. Το πρώτα 3 τρίμηνα του 2013, η χώρα κατέγραψε το μεγαλύτερο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών μετά το 2001. Τα αποθέματα που χρησιμοποιεί η χώρα για να αποπληρώσει τους πιστωτές κατρακύλησαν κατά 31% το τελευταίο έτος στα 29,5 δις, πιάνοντας το χαμηλότερο επίπεδο από το 2006. Το χρέος της Αργεντινής είναι το πιο ακριβό στον κόσμο αναφορικά με την ασφάλιση του έναντι χρεοκοπίας και η μέση απόδοση του είναι 12,08% λίγο καλύτερο από της Βενεζουέλας που έχει την υψηλότερη απόδοση δανεισμού ανάμεσα σε 50 αναδυόμενες οικονομίες βάση την JP Morgan Σημ: Οι διάφοροι πιστωτές για καλύτερο συντονισμό δημιούργησαν την «Λέσχη του Παρισιού» που αφορά πιστωτές κρατών και την «Λέσχη του Λονδίνου» που αφορά πιστωτές εμπορικών Τραπεζών. Για την ιστορία των Ελληνικών Χρεοκοπιών θα αναφερθώ στο επόμενο μου άρθρο.

83

παντα πρωτοι του Φρίξου Δήμου - Γλυφάδα 06/12/2013

σιδερενιοι σταυροι της Μάρως Δήμου

Γενναίοι σταυραετοί τα συρματοπλέγματα πέρασαν ακούστηκε δυνατά το «Υπέρ πάντων ο αγών» ξανασηκώθηκε ψηλά ο σταυρός του μαρτυρίου για την πατρίδα, για του Χριστού την πίστη την αγία. Τα Ελληνικά νιάτα μπροστά προχώρησαν πέρασαν τα σκληροτράχηλα μονοπάτια στεφανωμένα με δάφνες στα μαλλιά τα αθάνατα παληκάρια υπερήφανα τις κορυφές της Πίνδου σκαρφάλωσαν. Ηρώων ψυχές πλανώνται στον έναστρο ουρανό φωτεινά, ταπεινά αστέρια αγιοκέρια σε θείο εσπερινό Πρεμετή, Τεπελένι, Κλεισούρα, Χειμάρα, Κορυτσά... ηρώων οστά σκορπισμένα είναι εκεί και περιμένουν... Η Ελλάδα έμεινε όρθια να πλανιέται να ψάχνει να βρει τη γη τη γη που υπερασπίστηκαν της Ελλάδας τα παιδιά ν’ απλώσει στην “άκαρπη γη” λίγες παπαρούνες απάνω στους Σιδερένιους Σταυρούς.

84

οι λεξεις.... του Σπύρου Ραδίτσα

Όπωςπέρυσι έτσι και φέτος άνθρωποί μας

Χάσαμε τις λέξεις κι αυτές μας αγνόησαν

διακριθήκανε και πάλι στα γράμματα.

πες κάτι, ένα φερμένο της στιγμής

Στο

πες για σκέψεις που αστόχησαν

φετινό

λοιπόν

Πανελλήνιο

λογοτεχνικό διαγωνισμό ποίησης της

πες ότι θες, να διώξεις τον ήχο της σιωπής. Φώναξε κοντά μας τις λέξεις

Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών κερδίσανε

πες γλάρος τον βλέπεις, να ελευθερωθώ

την πρώτη θέση στην ποίηση!!

πες θάλασσα να πνίξω τις προθέσεις

Η καπετάνισσα Μάρω Δήμου με το ποί-

πες όνειρο να φύγουμε από εδώ.

ημα της “Σιδερένιοι Σταυροί” και ο κα-

Λέγε λέξεις, πολλές λέξεις σαν να ζητάς βοήθεια

πετάν Σπύρος Ραδίτσας με το δικό του

τι πατάς, δρόμο, πες το, ν’ ανοίξεις έναν της καρδιάς

“Λέξεις...”.

πες χάδι, να διώξεις τη συνήθεια πες χείλη, να θυμηθώ πόσο ωραία φιλάς. Οι λέξεις στην ανάσα σου να ζεσταθούν

Ευελπιστούμε και ευχόμαστε ν’ ακολου-

ν’ ανάψουν φωτιά η θαλπωρή να μείνει

θήσουν κι άλλοι συνάδελφοι και φίλοι

πες πόθος, τα κορμιά μας να νοιαστούν

της Λέσχης, τα βήματά τους.

φώναξε αγάπη, δυνατά ν’ ακούσει η μνήμη...

85

του Φρίξου Δήμου

Ιστορίες της Βαρδιόλας

ΤΟ ΗΡΩΙΚΟ ΝΑΥΤΟΠΟΥΛΟ O

ι ήρωες, οι αληθινοί ήρωες, τις περισσότερες φορές παραμένουν άγνωστοι. Λησμονημένοι, και στη ζωή και άταφοι στο θάνατο... Ευτυχώς όμως για το ηρωικό ναυτόπουλο, φρόντισε ο ανιψιός του κ. Διαμαντής Σκηνίτης να δωρίσει το Νοέμβριο του 2013, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο την αλληλογραφία του εκείνης της περιόδου (1910-1913). Χάρη σε αυτή την ευγενική προσφορά, η ζωή κι ο θάνατος αυτού του ηρωικού Εγνουσιώτη ναυτικού, γίνεται και κτήμα του ελληνικού λαού. Ο Δημήτριος Δ. Σκηνίτης, γιός του Διαμαντή και της Μαριγώς, γεννήθηκε στις Οινούσσες το 1887 και ήταν ο μεγαλύτερος από τα τρία άλλα αδέλφια του, Γιωργή, Κωστή και Ανάργυρου. Τελείωσε το δημοτικό σχολείο και ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα όπως και η πλειονότητα των συντοπιτών του αφού το άγονο και μικρό νησί το μόνο που διαθέτει είναι η απέραντη θάλασσα... Μπαρκάριζε λοιπόν μαζί με τον καραβοκύρη πατέρα του στο ιστιοφόρο τους, που όπως και τα περισσότερα της περιοχής, ταξιδεύανε στα λιμάνια της ανατολικής κυρίως Μεσογείου. Αυτός όμως βέβαια, τα τελευταία χρόνια έφτασε στην Αμερική όπου και εργάστηκε για κάποιο χρόνο. Αν όμως και η πατρίδα του ήταν ακόμα υπόδουλη στους Τούρκους, η Χίος απελευθερώθηκε στις 12 Νοεμβρίου του 1912, ο πατέρας από την 31 Οκτωβρίου 1912 του έγραφε να εγκαταλείψει την Αμερική και επιστρέφοντας στην Ελλάδα να καταταγεί στον ελληνικό στρατό και να πολεμήσει τους εχθρούς της. Δεν είναι επακριβώς γνωστή η ημερομηνία που έφτασε στην Ελλάδα αλλ’ ούτε και ποτέ παρουσιάστηκε στο στρατό, αλλά από το γράμμα του 2/4/1913 διαβάζουμε πως το τάγμα του είχε στρατοπεδεύσει μία ώρα έξω από τη Θεσσαλονίκη και πως όλα ήταν καλά. Σε άλλη επιστολή του (1/5/1913) από Θεσσαλονίκη κι αυτή, γράφει πως υπηρετεί στο δεύτερο τάγμα, ενώ με το γράμμα του στέλνει χαιρετισμούς, τρώγοντας φασολάδα από το σισσίτιο, στον αδελφό του Κωστή που γιορτάζει σήμερα. Τα τελευταία του νέα είναι από την Παλιόχωρα στις 26/5/1913, που γράφει πως ετοιμάζονται πυρετοδώς να αντιμετωπίσουν τους Βουλγάρους. Υπάρχει όμως κι ένα γράμμα ακόμα του αδελφού Γιωργή, από τον Πειραιά ημερομηνίας 13/7/1913, που πληροφορεί την μητέρα του πως αδυνατεί να επικοινωνήσει με τον Δημήτρη για να μάθει νέα του... Ο στρατιώτης Δημήτριος Διαμαντή Σκηνίτης, εξ Οινουσσών, έπεσε για την πατρίδα “κάπου” στην περιοχή της ηρωικής, νικηφόρας αλλά και φονικής μάχης Κιλκίς - Λαχανά μεταξύ των ημερομηνιών 19ης, 20ης και 21ης Ιουνίου 1913 και είναι ένας από τους 5.662 ηρωικούς Έλληνες στρατιωτικούς νεκρούς και τραυματίες και ο τάφος του είναι σε όλα τα Μνημεία του Αγνώστου Στρατιώτη της ελληνικής επικρατείας.

86

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΥΤΟΚΟΣΜΟΥ του Αριστείδη Χρ.Πετρόπουλου

A

πό τα πολύ παλιά χρόνια, οι θεοί, οι δαίμονες, οι μάγισσες και οι μάγοι ήτανε οι μετεωρολογικοί παράγοντες των ναυτικών και έπρεπε να γίνουν οι κατάλληλες επικλήσεις, προσευχές, θυσίες για να κερδίσουν οι ναυτικοί την εύνοια των στοιχείων της φύσεως. Οι δοξασίες αυτές είναι αλήθεια ότι μορφολογήθηκαν μέσα σ' ένα κράμα θρησκευτικότητας και μαγγανισμού, σχετίστηκαν πολλές φορές με την ύπαρξη υπερφυσικών όντων στα οποία αποδόθηκαν κατά καιρούς και ανθρώπινα ή ανθρωποειδή χαρακτηριστικά. Αυτές οι προλήψεις και σήμερα ακόμη χαρακτηρίζουν τους ναυτικούς. Μόλις το καράβι ξεμακρύνει λίγο απ' το λιμάνι πετούν κάποιο νόμισμα στη θάλασσα. Το μαχαίρι πάλι, παίζει κάποιο ρόλο κύριο στην πρόκληση του αέρα. Πότε το πετάνε στο κατάρτι να καρφωθεί προκειμένου για ξύλινα κατάρτια πότε το τοποθετούνε με τη λαβή προς το μέρος που θέλουνε να φυσήξει ο αέρας. Υπάρχουν κι άλλες δοξασίες για τον αέρα. Οι ναυτικοί πιστεύουν ότι το σφύριγμα προς ένα σημείο του ορίζοντα προκαλεί ούριο άνεμο προς τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα η μπορεί να σηκώσει θύελλα. Πίστευαν και τούτο: ήταν επίσημη άποψη ότι με το σφύριγμα ερεθίζετο ο αέρας. Άλλοι πίστευαν ότι όταν έβγαζες το πουκάμισο έξω από το παντελόνι ήταν μια πρόκληση στον άνεμο. Ακόμη στον Σαίξπηρ αναφέρεται ότι οι ψαράδες της Βόρειας Αγγλίας είχαν την πεποίθηση ότι τους ανέμους εξουσίαζαν μάγισσες, που πουλούσαν στους ναυτικούς ανέμους. Οι ναυτικοί της Αρχαίας Ελλάδας εξουσιαστή των ανέμων ήθελαν τον Αίολο. Ήτανε μια θρησκευτική δοξασία. Ο Όμηρος διέπλασε τον θρύλο στην Οδύσσεια. Τον θέλει γιο του βασιλιά της πλωτής Αιολίας η οποία ήταν νησί που το περιέβαλαν γύρω - γύρω υψηλοί βράχοι και χάλκινα τείχη. Στο νησί αυτό, ο Αίολος αγαπητός στους θεούς διερχότανε ευτυχή και ευφρόσυνο βίο σε συμπόσια και εορτές. Τον Αίολο, ο Δίας τον έκανε ταμία των ανέμων με εξουσία να τους εξεγείρει και να τους καταπαύει. Στη νήσο του Αιόλου κατά την Οδύσσεια, φιλοξενήθηκε ο Οδυσσέας. 'Οταν έφυγε ο Αίολος του έδωσε ούριο άνεμο και όλους τους δυνατούς ανέμους μέσα σε ασκούς. Είναι γνωστός ο μύθος για τους συντρόφους του Οδυσσέα που νόμισαν ότι οι ασκοί είχαν μέσα χρυσάφι και τους άνοιξαν κρυφά από τον Οδυσσέα μ' αποτέλεσμα να σηκωθούν άνεμοι που τους έφεραν μακριά από τον προορισμό τους. Οι Έλληνες θεωρούσαν τον Αίολο ταμία των ανέμων. Ποτέ δεν λατρεύτηκε ως αέρας γι' αυτό ούτε θυσίες του αποδόθηκαν ποτέ ούτε ναός είχε κτισθεί γι' αυτόν. Στους μεταγενέστερους χρόνους και μάλιστα στους Ρωμαϊκούς ο Αίολος θεωρήθηκε ως θεός και άρχων των ανέμων. Ο Βιργίλιος τον περιγράφει ως βασιλέα διαμένοντα σε άντρο μέσα στο οποίο είναι φυλακισμένοι οι άνεμοι. Στον Αίολο, τον θεό και άρχοντα των ανέμων καταφεύγει η Ήρα όταν ήθελε να καταστρέψει τον στόλο των Τρώων. Κατά τον μεταγενέστερο μύθο ο Αίολος είναι γιος του Ποσειδώνα και της Αρτέμιδος μετά των οποίων ζούσε στο Μεταπόντιον. Αργότερα κατέφυγε στην πόλη Μπάρα και δίδαξε στους ανθρώπους την χρήση των ιστίων. Άλλη πρόληψη πολύ περίεργη για την εποχή μας είναι η αντίληψη που είχαν για τις γυναίκες οι παλιοί ναυτικοί. Η γυναίκα στο πλοίο εθεωρείτο καταστροφή και δυστυχία. Όλες οι παλιές ναυτικές παραδόσεις των ναυτικών χωρών λίγο πολύ συμφωνούν σ' αυτό το σημείο. Οι παλιοί Άγγλοι ναυτικοί ούτε να πλησιάσουν στο πλοίο δεν άφηναν τις γυναίκες. Οι Γάλλοι πίστευαν ότι αν έμπαινε στο πλοίο τους γυναίκα η θύελλα και ο ανεμοστρόβιλος δεν θα αργούσε να τους επισκεφθεί. Αρκετά εντυπωσιακές ήτανε οι προλήψεις των Φιλανδών οι οποίοι δεν άφηναν ν' ανέβει στο πλοίο ούτε θυλική γάτα. Κάθε γυναίκα την θεωρούσαν προμήνυμα συμφοράς. Αλλά οι αντιλήψεις αλλάζουν σήμερα. Η γυναίκα στο πλοίο θεωρείται εύνοια της τύχης, είναι στο πλοίο το στολίδι του.

87

του Δημήτρη Μηνδρινού Β΄ Αντιπροέδρου του Δ.Σ. Λέσχης Αρχιπλοιάρχων Γεν. Γραμματέα της Π.Ε.Σ.Π.Ε.Ν.

ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ CAPE HORN Χριστούγεννα 1987 Τις ημέρες αυτές των εορτών (Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά ) που πολλές φορές πέρασα ταξιδεύοντας μακριά από την Ελλάδα μας και την οικογένεια μου, σήμερα ήλθε στη μνήμη μου, ο περίπλους στο Cape Horn, ανήμερα των Χριστουγέννων - πριν από χρόνια - και συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο του 1987. Πλοίαρχος τότε στο Κ/Π ILLIRIA (με σημαία Ελληνική) εκτελούσαμε προγραμματισμένες κρουαζιέρες από Δεκέμβριο 1987 έως και Φεβρουάριο 1988 από Punta Arenas (Χιλή), με προορισμό στα νησιά Falkland και όρμους της Ανταρτικής χερσονήσου με Αμερικανούς επιβάτες. (Έχω αναφερθεί παλαιότερα σε άρθρα μου γι'αυτά τα ταξίδια, εμπειρίες και εντυπώσεις). Την περίοδο εκείνη, ανήμερα των Χριστουγέννων του 1987, μετά μία ημέρα από την αναχώρηση μας από Harmony Cove για Puerto Williams, Punta Arenas, ο Ναυλωτής του πλοίου μου ζήτησε να προσεγγίσουμε όσο πιο κοντά ήταν δυνατό) στο Cape Horn, που θα επιφύλαται μια έκπληξη στου επιβάτες. Τον ενημέρωσα ότι η επιθυμία του θα πραγματοποιηθεί, γνωρίζοντας του ταυτόχρονα ότι οι καιρικές συνθήκες της ημέρας εκείνης δεν ήταν τόσο ευνοϊκές και μάλιστα, για προσέγγιση στην πιο τρικυμιώδη περιοχή του πλανήτη μας. Η επιμονή του υπερίσχυσε με αλλαγή πορείας του πλοίου για Cape Horn. Εδώ θα αναφερθώ συνοπτικά για το Cape Horn, όπου στα ολλανδικά λέγεται Kaap Horn και στα Ισπανικά Cabo de Hornos. Το όνομα του προέρχεται από την πόλη Horn που βρίσκεται στις Κάτω Χώρες. Το στίγμα το Cape Horn είναι φ=55 58,4 Ν και λ=16 18 Δ στη νότια πλευρά της νήσου Herschl Isl. (Νοτίος της Tierra del Fuego) είναι το νοτιότερο Νησί από μια συστάδα νησιών και βραχονησίδων. Από εκεί περνούσαν τα ιστιοφόρα για να βγουν από τον Ατλαντικό Ωκεανό στον Ειρηνικό Ωκεανό πριν την ανακάλυψη από τον Μαγγελάνο, του περάσματος του Μαγγελάνου και του ανοίγματος της Διώρυγος του Παναμά το 1914. Βρίσκεται στα χωρικά ύδατα της Χιλής και το πολεμικό ναυτικό της χώρας διατηρεί ένα σταθμό που αποτελείται από μία κατοικία, βοηθ. κτίσμα, παρεκκλήσι και φάρο. Αργότερα το 1992 έχω πληροφορηθεί ότι έχουν κατασκευάσει και ένα μνημείο που χαρακτηρίζει το πέταγμα ενός άλμπατρος στην μνήμη των ναυτικών που έχασαν την ζωή τους στην προσπάθεια τους να περάσουν με τα πλοία τους από την φουρτουνιασμένη αυτή περιοχή. Ο υψηλός κυματισμός που δημιουργείτε στο Cape Horn οφείλε-

88

ται στα αντίθετα θαλάσσια ρεύματα Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού, στους ισχυρούς συνήθως πνέοντες ανέμους και στην απότομη αλλαγή του βάθους του θαλάσσιου βυθού. Αυτοί, είναι οι σπουδαιότεροι λόγοι που η θαλάσσια αυτή περιοχή είναι η πλέον φουρτουνιασμένη και επικίνδυνη περιοχή της Υφηλίου. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν τα ιστιοφόρα πλοία περνούσαν από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό Ωκεανό, οι ναυτικοί - καιρού επιτρέποντος -εναπόθεταν την αλληλογραφία τους σ' ένα βαρέλι που υπήρχε στο Νησί και οι επιστρέφοντες ναυτικοί από τον Ειρηνικό για Ατλαντικό, Μεσόγειο, παρελάμβαναν την αλληλογραφία και την απέστελλαν στους παραλήπτες. Μετά βέβαια, από παρέλευση μηνών. Το Κ/Π ILLIRIA πλησιάζει τώρα στην περιοχή του Cape Horn το μεσηβρινό Χριστουγεννιάτικο γεύμα ήταν πλούσιο, συνοδευόμενο από χαβιάρι Belouka, Dom Perignon Σαμπάνια και την συνοδεία της Ορχήστρας του πλοίου. Όλοι, επιβάτες και πλήρωμα είναι ευδιάθετοι, χαρούμενοι με τα γιορτινά τους ενδύματα. Το πλήρωμα, με τις ευχές «και του χρόνου στα σπίτια μας». Το πλοίο όσο πλησιάζει τώρα στο Νησί, η θάλασσα γίνεται πιο άγρια και ο κλυδωνισμός μεγαλύτερος. Ξάφνου, ακούγεται από τα μεγάφωνα του πλοίου η φωνή του Ναυλωτή που μας καλεί όλους στο κατάστρωμα. Μας πρότεινε να πάρουμε ένα άδειο πλαστικό μπουκάλι νερού, μέσα στο οποίο θα βάλουμε ένα μήνυμα με ότι επιθυμεί ο καθένας. Να το σφραγίσουμε υδατοστεγώς και να αναμένουμε εντολές. Όλοι οι επιβάτες και οι ελεύθεροι εργασίας (πλήρωμα) βρίσκονται στο κατάστρωμα. Έχουμε πλησιάσει κοντά στον νησί πλέοντας με μειωμένη ταχύτητα. Οι σειρήνες του πλοίου ηχούν τρείς φορές, ως ένας ύστατος χαιρετισμός στους απολεσθέντες συναδέλφους μας. Όλοι έχουν στα χέρια τους από ένα μπουκάλι με το ανάλογο μήνυμα και η εντολή δίδεται από τον Ναυλωτή να το πετάξουνε στη θάλασσα με την ελπίδα ότι κάπου, κάποιος μια ημέρα θα το βρεί και θα επικοινωνήσει με τον αποστολέα. Δεν γνωρίζω εάν μέχρι σήμερα έχει βρεθεί κάποιο από τα μηνύματα . . . Εμένα, μέχρι σήμερα στο μήνυμα που έγραψα με τα στοιχεία μου, έλεγε ότι όποιος θα το βρεί θα είναι προσκεκλημένος μου δέκα ημέρες στη Σαντορίνη. Αναμένω. Είναι και αυτή μια θαλασσινή παράδοση που συνηθίζεται στον περίπλου του Cape Horn και αυτό συνέπεσε την Χριστουγεννιάτικη εκείνη ημέρα του 1987.

Παναγία η Πρεβεζάνα

Στους ανθρώπους της θάλασσας με σεβασμό κι αγάπη… του Τάκη Παπαδημητρίου (σ. δάσκαλος) Γεν. Γραμματέας στο Δ. Σ. της ΕΝΩΣΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ.

Η

πατρίδα μου η Πρέβεζα διαθέτει ήρεμες θάλασσες, δαντελένιες ακρογιαλιές ηλιόλουστες, παραλίες ονειρεμένες. Για τους ανθρώπους της ιδιαίτερης πατρίδας μου, που ζουν στα παράλια, η εμπειρία της θάλασσας εικονογραφεί τις πρωταρχικές σημασίες της ζωής τους. Με τη θάλασσα έζησαν και ζουν, μ’ αυτήν πάλεψαν αέναα και παλεύουν, μ’ αυτήν … μάλωναν και μαλώνουν και μ’ αυτήν αγαπιούνταν και αγαπιούνται. Άλλωστε, όλοι οι θαλασσινοί Έλληνες, σ’ όλη την Ελληνική πατρίδα, βίωναν και βιώνουν τις ίδιες εμπειρίες. Πρωτοπόροι σ’ αυτό το ζωηφόρο ταξίδι οι ναυτικοί μας: Καπετάνιοι, μηχανικοί, ναυτόπαιδες, μούτσοι κ.λ.π. Με τις ικανότητές τους, τις ιδιαιτερότητές τους, τα όνειρά τους, τις προσδοκίες τους, τις λαχτάρες τους και τις δοκιμασίες τους, αυλακώνουν τις ελληνικές και τις μακρινές θάλασσες, ψήνονται στην αρμύρα τους και δοκιμάζονται αιώνες τώρα, για να μην πω χιλιετίες ολόκληρες και αγωνίζονται να κερδίσουν την ζωή τους. Και τα καταφέρνουν. Την αγαπούν τη θάλασσα οι Έλληνες ναυτικοί. Την καμαρώνουν, την … ερωτεύονται, την τραγουδούν και τη θαυμάζουν. Δεν την φοβούνται, αλλά την σέβονται και την εκτιμούν, ιδίως όταν είναι θυμωμένη, τρικυμισμένη, με θεόρατα κύματα – ολόκληρα βουνά. Βλέπω στα πρόσωπα των ξέμπαρκων καπετάνιων, στη «ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ», Φίλωνος 86, στον Πειραιά, όταν μου δίνεται η ευκαιρία, την περιπέτεια που ο καθένας τους έζησε στη θάλασσα και τους θαυμάζω ειλικρινά, τους χαίρομαι και τους καμαρώνω, εγώ «το στεριανό πουλί, τα’ άμαθο στα μπουρίνια». Οι ναυτικοί μας στην συντριπτική τους πλειονότητα διακρίνονται για τη θρησκευτική τους πίστη και την ευλάβειά τους προς τον Χριστό, την Παναγία και τον Άϊ-Νικόλα (τον προστάτη τους). Σ’ όλους, λοιπόν τους ναυτικούς μας εκφράζω την ταπεινή μου ενσυνείδητη εκτίμηση και το μεγάλο μου σεβασμό γιαυτά που πρόσφεραν και προσφέρουν στην Ναυτιλία και την Κοινωνία μας. και ως ελάχιστο αντίδωρο αγάπης τους αφιερώνω την μικρή ιστορία που ακολουθεί. Παναγία η Πρεβεζάνα (Μια όμορφη ναυτική παράδοση του τόπου μου) Ευλαβούνται ιδιαίτερα το πρόσωπο της Παναγίας οι ναυτικοί μας. και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι υμνείται η Παναγία στον Ακάθιστο Ύμνο με τη θαλασσινή σημαντική του «Χαίρε θάλασσα ποντίσασα Φαραώ τον νοητόν –Χαίρε κόχλος η τον θείον μαργαρίτην προαγαγούσα – Χαίρε βυθού αγνοίας εξέλκουσα – Χαίρε κογχύλη, πορφύραν θείαν βάψασα, εξ αιμάτων σου –Χαίρε ότι λιμένα των ψυχών ετοιμάζεις…» κ.λ.π.

Στο Αργοστόλι Κεφαλονιάς και στο Ναό του Αγίου Νικολάου των Καθολικών, από το 1500 μ.Χ. περίπου, υπάρχει πρωτότυπη η εικόνα της «Παναγίας της Πρεβεζάνας». Για το ιστορικό της εικόνας δανείζομαι από κείμενο του συγγραφέα συμπολίτη μου Πρεβεζάνου κ. Λάζαρου Συνέσιου, στοιχεία και πληροφορίες, που δημοσίευσε στις εφημερίδες της Πρέβεζας τον Γενάρη του 2009. [Γράφει ο Κεφαλλονίτης λαογράφος Μίμης Λουκάτος (εφημερίδα «Ο Φανός της Κεφαλονιάς», Γενάρης 1996)] «… Είτανε, λέει, ένα καράβι ορθόδοξο Κεφαλλονίτικο, που έπλεε στα νερά της Πρέβεζας κι είδε το Άγιο Εικόνισμα να επιπλέη στη θάλασσα, αλλά δεν σταμάτησε να το πάρη. Πέρασε όμως αργότερα το καϊκάκι του καθολικού Κεφαλλονίτη Καπιτάνου Πάγκαλη, που ευλαβικά το ανάσυρε από τη θάλασσα και το έφερε στ’ Αργοστόλι και το χάρισε στην Καθολική Εκκλησία του Άϊ Νικόλα. Όμως, ο τότε Δεσπότης μας διέταξε τους Καθολικούς να το παραδώσουνε στην κοντινή Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Νικόλα. Αλλά την ημέρα εκουβαλούσανε οι Ορθόδοξοι το Ιερό Κόνισμα της «Παναγίας της Πρεβεζάνας» στην Εκκλησία τους και τη νύχτα η Χάρι Της γύριζε στη φιλόξενη των Καθολικών εκκλησία. Είπανε τότε να βάλουνε δύο βάρδιες τη νύχτα όξου στο λιθόστρωτο να γδούνε τι γίνεται. Εκάτσανε λοιπόν όλη τη νύχτα κι επαραμονεύανε. Κατά τση δώδεκα τα μεσάνυχτα είγδανε ένα φως που έβγαινε ανάερο από την πόρτα του Σωτήρα. Το φως εφκειό ετράβηξε ντρίτα κατά τη Φραγκοκκλησιά, ακούμπησε στο φινιστρίνι που όξου από την πόρτα τση κι από ‘κει χάθηκε… Την άλλη μέρα το πρωί το κόνισμα βρέθηκε πάλε μέσα στη Φραγκοκλησιά κι ευκειό είτανε το φως που επροβάτισε τη νύχτα. Τι να κάνουνε οι Αργοστολιώτες; Το πήραν απόφαση πως η Παρθένα δεν τσου ήθελε. Την άφηκαν λοιπόν εκεί – εμπόριανε να τση γυρίσουν τα μυαλά – κι είπανε να συνεννοηθούνε με τσου Μαλτέζους να πηγαίνουν κάπου – κάπου να την στολίζουνε και να τση ψάλλουνε…». Έτσι, κάθε 8 Σεπτεμβρίου (γιορτή του Γενεσίου της Θεοτόκου), που «Η Παναγία η Πρεβεζάνα» γιορτάζει, συμβαίνει, ίσως, κάτι το μοναδικό λατρευτικό: Οι Καθολικοί παραχωρούν στους Ορθοδόξους την εκκλησία τους για τρεις παρακλήσεις. Κι οι Ορθόδοξοι με τον κλήρο μας λειτουργούνται στην Καθολική εκκλησιά κι ασπάζονται την Αγία Εικόνα της «Παναγίας της Πρεβεζάνας», που συνεχίζει να προτιμά το φιλόξενο Καθολικό περιβάλλον της. «Γιατί δεν μπορεί η Χάρη Τση ούτε να λησμονήση και ούτε και να συγχωρήση τον προπάππο μας ορθόδοξο καπιτάνιο που Την είδε στη θάλασσα, μα δεν Την ανασήκωσε…». Αγαπητοί μου αναγνώστες. Μετά από πεντακόσια (500) περίπου χρόνια, με τη φροντίδα και τη στοργή του μακαριστού Δεσπότη μας κυρού ΜΕΛΕΤΙΟΥ (1933-2012) αντίγραφο της εικόνας «Η ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΡΕΒΕΖΑΝΑ» … «επέστρεψε» το 2001 στις ρίζες της και εναποτέθηκε στον Ιερό Ναό της «ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» (ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΞΕΝΩΝ) στην πόλη της Πρέβεζας, όπου οι πιστοί έχουν την ευκαιρία να ανάβουν κερί στη Χάρη της και να προσεύχονται για την μεσιτεία της.

89

της Νίκου Ι. Κωστάρα

η άνοιξη Η

Άνοιξη είναι το ελπιδοφόρο μήνυμα. Ένα μήνυμα που η φύση ψάλλει για την ομορφιά της ζωής. Ένα μήνυμα του Θεού για τα δημιουργήματα του, ο παλμός της αιωνιότητας, η διαιώνιση της ζωής, το χαρμόσυνο άγγελμα, το ξύπνημα, το ξημέρωμα, η αυγή, το χαμόγελο, ο έρωτας, η αγάπη. Η Άνοιξη είναι η ελπίδα, που κάθε χρόνο ξανάρχεται, για να δώσει στους ανθρώπους την εκπλήρωση μιας ζωτικής χαράς και ολοκλήρωσης, για να ανθίσει το χαμόγελο που αναζωογονεί τις ελπίδες. Η Άνοιξη είναι η εποχή της βλάστησης και των λουλουδιών. Το ξεπέταγμα της φύσης, ύστερα από μακρά χειμερινή νάρκη. Κάθε γωνιά γης εκπέμπει μηνύματα απαλλαγής από τον λήθαργο. Η βλάστηση και σε συνέχεια η ανθοφορία είναι τα κυρία χαρακτηριστικά της Άνοιξης. Ξεκινάει με την αλλαγή του κλίματος και τελειώνει με το τέλος των λουλουδιών και της ωρίμανσης των καρπών - μία μυστηριώδης διεργασία συντελείται. Από τα εσώτερα του εδάφους, αναφαίνονται σκιρτήματα, όπου μαρτυριέται το σφρίγος της ζωής. Όλα τους σιωπηρά - αγόγγυστα, με αρμονία και κάλλος, πασχίζουν να ντύσουν στα γιορτινά της τη γη. Τα δέντρα ξυπνούν από τη χειμερία νάρκη, μπουμπουκιάζουν, ανθίζουν και τα πουλιά τιτιβίζουν την ομορφιά της Άνοιξης, που είναι η ομορφιά της ζωής. Και ο άνθρωπος, όταν είναι Άνθρωπος, αγκαλιάζει την ωραιότητα, τα αγαθά της ζωής, την ομορφιά της ζωής, την αγάπη, την καλοσύνη, την ανθρωπιά, τον έρωτα, που είναι η πηγή της ζωής. “Ό έρωτας έστησε χορό με τον ξανθό Απρίλη”, θα ψάλει ο εθνικός μας ποιητής. Και ο εθνομάρτυρας λεβεντοπαπάς, ο Αθανάσιος Διάκος, θα αναστενάξει: “Για ιδές καιρό που διάλεξε ο Χάρος να με πάρει, τώρα π' ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι...”. Ενώ η Παναγιά θα ανακράξει “ω γλυκύ μου έαρ!...” και ο Ιταλός ποιητής ψάλλει: “ω νεότητα, άνοιξη της ζωής, ω άνοιξη, νεότητα του έτους”. Και ο Νίκος Καζαντζάκης: “Είπα στη μυγδαλιά: Μίλησε μου για το Θεό! Κι η μυγδαλιά ανθοβόλησε!”. Η Άνοιξη είναι η πιο ανέμελη εποχή και κινείται εκτός ιστορίας. Δεν εμποδίζουν τον άτεγκτο βηματισμό της, ούτε πόλεμοι, ούτε οικονομικές καταστροφές. Είναι η πρόκληση της Φύσης. Η ερωτική έκρηξη της φύσης συναντά τα σοφά λόγια του Ησιόδου “έαρι πολείν” (την άνοιξη να οργώνεις). Η άνοιξη είναι παντού γιατί είναι σύμβολο. Ευαισθησία και ρομαντισμός. Έρωτας και ανησυχία. Αισιοδοξία και σπινθήρας. “Συνάντησα την Άνοιξη / σ’ ένα ρόδο / κι η ψυχή μου γέμισε λουλούδια” (παλιό γιαπωνέζικο χαϊ καϊ) Η σάρκα του κόσμου συσπάται από τους ρυθμούς της δημιουργίας. Κάθε νέα Άνοιξη μας βεβαιώνει, πως η δημιουργία συνεχίζεται διότι κατ’ αυτήν ανασταίνεται η ζωή, ιδίως η φυσική ζωή. Ένας βόμβος προετοιμασίας συνεπαίρνει τα βουνά και τις πεδιάδες. Ακόμη και στα σοκάκια οι σπόροι ανησυχούν και σχίζονται στα δύο, για να ελευθερώσουν το φύτρο τους. Τα μπουμπούκια τελούν σε ερεθισμό με την ευωδιαστή πνοή τους, στέλνοντας το ευωδιαστό μήνυμα της άνοιξης και παρασκευάζουν τα χρώματα και τα αρώματα των λουλουδιών, για να δοθούν στον ήλιο και στη μέλισσα. Κι αυτή η ομορφιά της Άνοιξης επηρεάζει την πανίδα, το ζωϊκό βασίλειο, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τον έρωτα, τη διαιώνιση του είδους. Γιατί, όλα αναστατώνονται, όλα γίνονται πιο ευαίσθητα, πιο τρυφερά! Χυμός του κόσμου ο έρωτας, γεννά τις νέες ρίζες. “Σπέρμα της νέας ζωής”, θα πει ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, αλλά σήμερα έχουμε υπογεννητικότητα. Η Άνοιξη είναι η εποχή που επηρέασε βαθιά τη σκέψη του ανθρώπου από τα πανάρχαια χρόνια. Σ' αυτό το κλίμα συνέλαβε την ιδέα της ανανέωσης της ζωής, που είναι το μυστικό της. Και το ανακαλύπτεις στη θέα του ταπεινού αγριολούλουδου, στο πέταγμα μιας μέλισσας, στο αηδονόηχο κελάηδημα ενός πουλιού, στο άδολο χαμόγελο μιας κοπέλας, στον απαλό παφλασμό του κύματος στο ακρογιάλι, στο κελάρυσμα της ρεματιάς, στο εύηχο θρόισμα της λεύκας, στα βελάσματα του κοπαδιού, στη φλογέρα του τσοπάνη, που σήμερα την αντικατέστησε το τρανζίστορ, ακούγοντας τραγούδια του έρωτα και της αγάπης. Ναι, ευτυχώς, η Άνοιξη ζει ακόμη κι έχουμε κάτι ευχάριστο να πούμε, γιατί “η φύση δίνει φιλιά στα ζωντανά πλάσματα της Δημιουργίας”. Αυτά είναι θύμισες της παιδικής ηλικίας, που θέλουν να σε διώξουν από τη σκληρότητα της τσιμεντούπολης, για να βρεθείς στη φύση, στην εξοχή, εκεί που νιώθεις την ομορφιά της ζωής και ερωτεύεσαι με τη ζωή, με το θεό, με τη φύση, με την Άνοιξη. “Ώ. φύση, από σένα τα πάντα, εντός Σου τα πάντα, σ’ εμένα τα πάντα” (Μάρκος Αυρήλιος). Η Άνοιξη χαρίζει στην Ελληνική Γη μια ασύγκριτη ομορφιά, που εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες έχουμε μεγάλη ευθύνη για την προστασία της, καθότι, όπως έχει γράψει μελαγχολικά ο νομπελίστας Γ. Σεφέρης: “Τα πεύκα και τα λιόδεντρα, τα σάρωσαν οι πολυκατοικίες”. Ο σημερινός άνθρωπος, με την αστικοποίηση και την εκβιομηχάνιση της ζωής του, έχει απομακρυνθεί από τη φύση. Απομυζά, χωρίς σύνεση, τους φυσικούς πόρους και ανατρέπει τους κανόνες βιολογικής ζωής, απειλώντας με αφανισμό τη φύση, αλλά και τον ίδιο τον εαυτό του. Οι προγονοί μας τιμούσαν κάθε χρόνο το Θεό της Άνοιξης, Διόνυσο, πανηγυρίζοντας τον ερχομό του με το πανηγυρικό ξεφάντωμα της Πρωτομαγιάς, του μήνα “με τα πολλά λουλούδια / με τις δροσιές και χλωρασιές / με τα πολλά αηδόνια../”. Αλλά σήμερα δεν υπάρχουν θεοί, ούτε μύθοι. Τους καταστρέψαμε εμείς, ξεριζώνοντας ακόμη και τους μικρούς θάμνους και τα θυμάρια, για... οικοπεδοποίηση και αλλοτρίωση. Κι έτσι, στεγνώνουμε από το χυμό της ζωής, με το άδειασμα της ψυχής και το στένεμα της καρδιάς, χωρίς αγάπη και ανθρωπιά. Κάτι που έχουμε ανάγκη για τη διαβίωση του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ζωής. Και μην ξεχνάμε, ότι η φύση χαμογελά, αλλά και εκδικείται. “Την Άνοιξη αν δεν τη βρεις τη φτιάχνεις” (Οδ. Ελύτης).

90

ΚΥΡΙΕ, ΑΠΑΛΛΑΞΕ ΜΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΑΝΔΥΑ ΤΗΣ ΑΠΙΣΤΙΑΣ Ειρήνη - Φάνια Παπιδά - Λογοτέχνης Εκπρόσωπος του Κύκλου των Ανδρίων Ναυτικών Λογοτεχνών - Σαλπίστε τον ερχομό της Άνοιξης, - Οι κορυφές λουλουδιασμένες περιμένουν την έλευσή Του.

- Παπαρούνες, τύψεις κόκκινες συνθλίβουν την πίστη μου.

- Συστρέφονται στο κέλυφος της απελπισίας και πνέει μένεα η χαλαρή μου βούληση στο όραμα της ύπαρξής Σου - Κι΄όμως υπάρχεις, ναι, το νοιώθω ενδόμυχα, στην εαρινή μου ισημερία, σ΄αυτήν που βρίσκω την ισορροπία της ζωής, σ΄αυτήν που εξαφανίζει τα ερωτήματα κι ετοιμάζεται για την αναγέννηση ψυχής και ύλης - Ναι, σίγουρα είσαι ΕΣΥ.

- Κάθε έαρ, χρυσαλλίδα με τρεμάμενα μέλη. Σε περιμένω να λουστώ στο Μύρο της Υπόστασής Σου - Να κάψω τον μιασμένο μανδύα του Ιούδα, να σφουγγίσω τα ματωμένα πόδια Σου με τα νιόγεννα φτερά μου, να μεθέξω στον Μυστικό Σου Δείπνο,να προσευχηθώ αθέατη στο πλευρό Σου, στο Όρος των Ελαιών, να μοιραστώ το μαρτυρικό φορτίο του Σταυρού Σου ως τον Γολγοθά, να σκουπίσω τον ιδρώτα της Αγωνίας Σου και να κλάψω γονυπετής ταπεινά με τις Άγιες τούτες Γυναίκες που συμπαρίστανται στα πάνσεπτα Πάθη Σου.

- Κι΄ ύστερα; ύστερα από τρεις ημέρες, ν' απογειωθώ από το Μνήμα μαζί Σου στην Ανάστασή Σου, Χριστέ.

- Όμως μετά; Ω, μετά; αρχίζει ο σπόρος της αμφιβολίας να βλαστάνει πάλι εντός μου. Απάλλαξε την ψυχή μου Κύριε, από τα ζιζάνια που καταδιώκουν τον Θωμά - έφυγες; σ΄άφησα; μ΄εγκατέλειψες; ποιός είμαι; που πάω; τρέχω στα τυφλά και Σ΄αναζητώ, χάνομαι, πλανιέμαι στη ζούγκλα της άρνησης και της απιστίας.

- Μην μ΄αφήσεις Κύριε, οδήγησέ με πάλι κοντά Σου, όπως κάθε Άνοιξη, να μην χαθώ ποτέ πια. Η Φύση γιορτάζει, στρώνει μυριόχρωμα ανθισμένα κιλίμια για να πατήσει το ιερό Σου Πέλμα, Υιέ του Θεού.

- Αυτό το θαύμα το Μέγα, το ακατανόητον της ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ας γίνει μαγνητικός πόλος να έλξει πάλι ενωμένες όλες τις ψυχές των ανθρώπων στα πόδια Σου και να ορκιστούμε ότι το μόνο όπλο στις καρδιές μας για να πολεμήσουμε να είναι Η ΑΓΑΠΗ, μονάχα αυτή. ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ , ΑΠ’ ΑΚΡΟΥ ΕΙΣ ΑΚΡΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ - Σ΄ΟΛΗ ΤΗΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΝΑΥΤΟΣΥΝΗ ΞΗΡΑΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΜΑΣ.

91

ΤΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ του Βάλσαμου Πιτσικάλη

Τ

α προπολεμικά χρόνια ,τότε που ακόμα τα Δωδεκάνησα τα είχαν υπό κατοχή οι Ιταλοί, ανθούσε το λαθρεμπόριο, κυρίως καπνού, τσιγάρων, ζάχαρης, και είδη Μονοπωλίου, όπως σπίρτα, και Πετρέλαιο. Αλάτι. Όλα αυτά βέβαια από τα πιο κοντινά νησιά προς την Σαντορίνη, με κοντινότερο την Αστυπάλαια, που είχαν από πριν συνδέσμους και συνεργάτες, που γνώριζαν εκ των προτέρων που και πότε περίπου θα έφταναν οι βάρκες και σε πιο σημείο θα γινόταν η συνάντηση, διότι τα σημεία ήταν προσυμφωνημένα για την ανταλλαγή κυρίως διάφορων προϊόντων όπως κρασί, φάβα, πολτό τομάτας, και λοιπά. Όταν όμως επέστρεφαν και τα έφερναν στην Σαντορίνη και πάντα νύχτα και αν ήταν δυνατόν χωρίς φεγγάρι, είχαν και εδώ τους ανθρώπους και τα μέρη που έπρεπε να τα κρύψουν, με μεγάλη ταλαιπωρία μέσα σε σπηλιές στα γκρεμνά κυρίως, η μέσα σε στέρνες αδειανές που δεν χρησιμοποιούνταν και ήταν χωρίς νερό, και φυσικά πάντα με τον φόβο, ότι κάποιος μπορεί να τους παρακολουθήσει όπως γινόταν συχνά και να τους κλέψει, επειδή αυτό το εμπόριο το κυνηγούσε και η Χωροφυλακή, και το Τελωνείο, γι΄ αυτό εύρισκαν η επινοούσαν αυτές τις Ιστορίες με τα φαντάσματα τα διάφορα τέρατα, ξωτικά και Θαλασσομάχους, και τα Τελώνια, για να αποθαρρύνουν τους επίδοξους κλέφτες να κυκλοφορούν. Έτσι διέδιδαν ότι ο τάδε παραδείγματος χάριν, είδε την νύχτα, στο τάδε σημείο έναν Αράπη τρία μέτρα, που τα κόκκινα μάτια του ήταν τεράστια και έβγαζαν φωτιές, άλλος ότι είδε γυναίκες να χορεύουνε και αν κάποιος τους μιλήσει του παίρνουν την φωνή οι λεγόμενες Νεράιδες που στο νησί τις έλεγαν Ανεραΐδες και λοιπά. Ένας από αυτούς λοιπόν γέρος φίλος μου, που αυτή την δουλειά έκανε χρόνια με τα παιδιά του, την είχαν οικογενειακή επιχείρηση, και είχε πολλά παιδιά, και όπως μου έλεγε ο ίδιος τις ιστορίες αυτές. Ήταν μου έλεγε ένας Νωματάρχης, ο οποίος είτε γιατί δεν κατάφερε ποτέ να με πιάσει έπ’ αυτοφώρω, η γιατί ποτέ δεν τον είχα χαρτζιλικώσει όπως συνηθιζότανε, του είχε γίνει πάθος να με συλλάβει και γι’ αυτό με κυνηγούσε σαν λυσσασμένο σκυλί, αφού λοιπόν μια μέρα τον παρακολουθούσα με τρόπο από το σπίτι μου, πολλά μεσημέρια να μην ξαπλώνει για ύπνο κατακαλόκαιρα, παρά να στέκει κρυμμένος στον δρόμο πάνω από το σπίτι μου μέρα ή και πολλές ώρες της νύχτας, μήπως και με πιάσει έπ’ αυτοφώρω. Αν και εγώ πάντα πριν βγω στον δρόμο, ένα δυο παιδιά μου θα προπορεύονταν για να ελέγχουν την κατάσταση, σκέφτηκα λοιπόν πώς να τον εκδικηθώ και εγώ να τον κάμω να σταματήσει μια για πάντα να με κυνηγά. Μέσα στην αυλή του σπιτιού μου είχα για προς άναμμα

92

του φούρνου πολλά δεμάτια Ασπάλαθοι. Οι Ασπάλαθοι είναι αγκαθωτοί θάμνοι με τρομερά αγκάθια σαν καρφιά Ένα μεσημέρι λοιπόν καλοκαιριού που οι Ασπάλαθοι είναι ξεροί γεμίζω ένα τσουβάλι με πολλά μικρά κομμάτια, αλλά επιλεγμένα με τα πιο μακριά αγκάθια, και αφού τον βλέπω στην γωνία του απάνω δρόμου βάζω στην πλάτη μου έναν τριπλό διπλωμένο μουσαμά, και από πάνω το τσουβάλι και βγαίνω δήθεν με χίλιες δυο προφυλάξεις. Και αφού βγαίνω από τον μεγάλο δρόμο στο στενό ακούω πίσω μου τα βήματά του τότε αρχινώ δήθεν ότι τρέχω με προφυλάξεις, και μόλις αυτός που έτρεχε πίσω μου χαρούμενος ότι με έχει πια στο χέρι, φορώντας ένα καλοκαιρινό λεπτό πουκάμισο αναπτύσσει μεγάλη ταχύτητα για να με πιάσει. Τότε σταματώ απότομα, και έρχεται και πέφτει απάνω μου, με ανοιχτά τα χέρια, και με τέτοια φόρα που πολλά αγκάθια τον κάρφωσαν σε όλο το στήθος πιο πολύ από έναν με ενάμιση πόντο, οπόταν μισολιπόθυμος μου λέει ξέπνοα ανάθεμα σε Γιώργη με σκότωσες. Και τότε του είπα, ίσως με αυτό να βγάλεις λίγο κακία από μέσα σου, που κυνηγάς σαν λυσσασμένο σκυλί φτωχούς ανθρώπους, που έστω και με παράνομο τρόπο προσπαθούν όχι να πλουτίσουν, αλλά για ένα κομμάτι ψωμί για τα παιδιά τους. Και άκουσε λοιπόν για να μάθεις, έχω οχτώ παιδιά, το όποιο μεροκάματο είναι σπάνιο, και τόσο δύσκολο, που τα παιδιά μας πολλές φορές κοιμούνται νηστικά επειδή δεν έχουν φαγητό, με αγωνία λοιπόν και με τεράστιο ρίσκο πολλές φορές, και της ζωής μας ακόμα. Πότε από τους Ιταλούς πότε από τις δικές μας διωκτικές αρχές, πολλές φορές όταν μας πλησίαζε η καταδίωξη και την γνωρίζαμε, αναγκαστήκαμε, ότι μεταφέραμε αγοράζοντάς το με το υστέρημα μας, να το πετάξομε στην θάλασσα για να μην μας πιάσουν το όποιο εμπόρευμα μέσα στην βάρκα, και μας το κατάσχουν μαζί με την βάρκα που είναι η ζωή μας, και να μας στείλουν και φυλακή . Και γι’ αυτό διαδίδομε και όλες αυτές τις ιστορίες, με τα φαντάσματα, και ότι άλλο σκεφτούμε για να προφυλαχτούμε, και ξέρεις πόσες φορές αφού νομίσαμε ότι τα εξασφαλίσαμε, με τόσο κόπο χτυποκάρδι, ιδρώτα και τόσο ρίσκο, κάποιοι ποντικοί, απατεώνες τεμπέληδες που μας παρακολουθούσαν μας τα έκλεψαν. Και σε ποιόν σε παρακαλώ τότε να το καταγγείλεις, ενώ τον γνώριζες τον απατεώνα, τι να πεις ότι μου έκλεψαν τα λαθραία; Γι’ αυτό πολλές φορές γνωρίζαμε πρόσωπα, τα οποία με τον δικό μας ιδρώτα καλοπερνούσαν, αλλά δεν μπορούσαμε να τους τιμωρήσομε. Από τότε πιστεύω ότι και αυτός ακόμα κατάλαβε τον πόνο μου και δεν με ξανάκυνήγησε.

ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ του Μ. Δ. Συνοδινού,

Πρώην αρχιμηχανικός Εμπορικού Ναυτικού - Συγγραφέας. Παρατηρώντας την νέα Καμένη και σκεπτόμενος. Από το πέρατα του κόσμου, άνθρωποι κάθε φυλής και ηλικίας περνούν για λίγο, βλέπουν θαυμάζουν φωτογραφίζουν και περιέργως μοιάζουνε να ψάχνουν ασυναίσθητα το δικό τους πεπρωμένο. Η Σαντορίνη μοιάζει Μέκκα των γεωλογικών ανακατατάξεων στης ζωής την πορεία. Και είναι πιθανόν ότι αυτός ο γίγαντας που λέγεται ηφαίστειο προ πολλών χρόνων βύθισε στο θυμό του την περίφημη Ατλαντίδα που πρέπει να ήταν η πελώρια Αιγηίδα ή και με καταστροφή της Μινωικής Κρήτης. Αλλά βέβαια είναι μέσα από τις Ηράκλειες στήλες και όχι στα μεγάλα βάθη του ατλαντικού. Λέγεται ότι ο Πλάτων που περιγράφει την Ατλαντίδα την βούλιαξε στον Ατλαντικό για να μην μπορεί κανένας να τον διαψεύσει. Δεν θα κάνουμε εδώ ιστορική έρευνα, δεν θα αναφερθούμε στις μεταβολές πριν εκατομμύρια χρόνια. δεν είναι και δεν προσφέρεται μια εφημερίδα ή ένα μικρό κείμενο για μελέτες σε πολύ μεγάλο βάθος χρόνου, αλλά δεν είμαι και ιστορικός.

Oι πελώριες ανακατατάξεις που έγιναν κατά καιρούς χάνονται στο βάθος του απώτατου παρελθόντος. Παρ' όλο ότι πολλοί πιστεύουν πως η Ατλαντίς ήταν στον Ατλαντικό και καταποντίσθηκε σε τόσο παλαιούς χρόνους, διερωτάται κανείς πως είναι δυνατόν να έχομε τόσα λεπτομερή στοιχεία του πολιτισμού της, που να μεταδόθηκαν από ήπειρο σε ήπειρο, σε τόσο μάλιστα μακρινή εποχή, που ήταν δύσκολη η επικοινωνία των λαών και της Μεσογείου ακόμα. Αλλά πότε ακριβώς έγινε αυτή η τρομακτική καταστροφή; Κατά την πλατωνική διήγηση συνέβη πριν 9.000 χρόνια, κάτι που πρέπει να αποκλεισθεί, γιατί τότε κατά την παλαιολιθική εποχή “δεν υπήρχε μνήμη”. Ως πολλοί πιστεύουν πρόκειται όχι περί 9.000 χιλιάδων χρόνων, αλλά μάλλον για εννέα αιώνες ,δηλαδή εκατονταετηρίδες. Άλλωστε τα αιγυπτιακά χρονικά καλύπτουν γεγονότα μεταγενέστερα των 3.000 χρόνων π.Χ. Όπως διεπιστώθη από πολυετείς γεωλογικές έρευνες, η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας το 1550 ή 1650 δεν ήτανε η μοναδική. Η πρωτεύουσα του νησιού Φηρά καθρεφτίζει τον δραματικό αγώνα του ανθρώπου να συμφιλιωθεί με τα στοιχεία της φύσεως. Έτσι ο απλός τεχνίτης της σύγχρονης Σαντορίνης, λες και πήρε την αισθητική των προγόνων του, δημιούργησε αριστουργήματα αρχιτεκτονικής εναρμονισμένα με την γύρω γαλάζια θάλασσα που σκεπάζει τον κρατήρα του ηφαιστείου που χιλιάδες χρόνια πριν, είχε καταστρέψει το όμορφο νησί. Όταν βαδίζει κανείς τώρα μέσα από τους στενούς δρόμους του Ακρωτηρίου κι επισκέπτεται μέσα στο χώρο των ανασκαφών τα σπίτια, νιώθει πως ζει μεταξύ των Θηραίων με την μέση “σφήκας” που ήταν γεμάτοι αισιοδοξία, εκεί στο άλλοτε ευτυχισμένο αυτό νησί, που η ζωή έπαλλε μέχρι της τελευταίας στιγμής, προ της βιβλικής καταστροφής του. Πέρασαν 3.650 χρόνια από την μεγάλη έκρηξη του Ηφαιστείου της Σαντορίνης. Σήμερα αυτός ο φοβερός γίγαντας ησύχασε, ο κόσμος ξανάχτισε τη ζωή του πάνω στην ηφαιστειακή γη, στο βουνό στην πεδιάδα και ο ρυθμός της ζωής προχωρεί όπως και πρώτα στην τραυματισμένη Καλλίστη. Η θάλασσα ηρέμησε, ο κόσμος την χαίρεται και την απολαμβάνει, το δε Ηφαίστειο αυτός ο φοβερός κοσμοσείστης ησύχασε και μόνο κάποιο μικρό και ακίνδυνο ξεφύσημα, από ότι υπάρχει ακόμα αναφλέξιμο αέριο, το οποίο σκορπίζεται στον αέρα από τον κρατήρα που υπάρχει στην νέα Καμένη. Μια αιώνια κυκλική αναδημιουργία της ζωής στη θάλασσα του Αιγαίου που όλες οι κορυφές της Αιγηίδος έμειναν πάνω από το νερό σχηματίζοντας την νησιώτικη Ελλάδα. Θαύμα το ότι ο Θεός ο Μέγας γεωμετρεί και η ζωή συνεχίζεται. Μέσα στο βάθος του αθώρητου παρελθόντας, η γη αλλάζει συνεχώς τον χάρτη της αλλά στην ανακατάταξη της, η ζωή πάλι συνεχίζει με αέναο ρυθμό στη δική της τάξη και πορεία. Η πορεία προς το μέλλον το απέρατο άλλοτε εύκολη άλλοτε δύσκολη σαν τα κύματα του ωκεανού, πότε ψηλά , άλλοτε σε βάθος κατορθώνει να κρατεί την φυσική της πορεία. Η Σαντορίνη, η Στρογγύλη, η Καλλίστη ή η Θήρα από το Σπαρτιάτη στρατηγό Θήρα, που την ανακατάλαβε από τους φοίνικες όταν ηρέμησαν τα πάντα από το θυμό του Ηφαιστείου, αποτελεί το μεγαλύτερο αξιοθέατο, στον κόσμο, αφού τέτοια μεγάλη φοβερή μεταβολή, μεγαλύτερη και από τον Κροκατόα, στην Ινδονησία δεν υπήρξε άλλη. Ας ζήσουν λοιπόν ήσυχοι οι Θηραίοι και ας χαρούνε της ζωής τους γιατί ο θυμωμένος γίγαντας κοιμάται και μονάχα, ρουθουνίζει ήσυχα και συνεχώς. Έτσι είναι όλα και πιστεύω ας μην περιμένουν άλλες εκτινάξεις και φόβους και ας ζήσουν κι ας χαρούνε οι ήσυχοι Θηραίοι.

93

ΕΝΑΣ ΣΚΥΛΟΣ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΛΕΓΑΝ ‘’ΦΟΙΒΟ’’ της Λίνας Ποταμιάνου

Ε

πιτέλους μετά από ένα μεγάλο και κοπιαστικό ταξίδι στην Κίνα, το βαπόρι επέστρεψε στην Ευρώπη. Ένα από τα λιμάνια εκφόρτωσης ήταν το Ρόττερνταμ. Να ‘μαστε λοιπόν στο τεράστιο αυτό λιμάνι και μάλιστα πλευρισμένοι σε ντόκο κοντά στο κέντρο της πόλης. Εποχή; Χειμώνας, με την χαρακτηριστική γκριζάδα της Ολλανδίας και της Βόρειας Ευρώπης γενικότερα. Αυτό όμως δεν μας εμπόδιζε, τον Απόστολο κι εμένα να βγαίνουμε κάθε μέρα. Τα θέματα της εκφόρτωσης και οι διάφορες διαδικασίες δούλευαν ρολόι. Έτσι λοιπόν μετά την καθημερινή επικοινωνία με τα γραφεία της εταιρείας στον Πειραιά και την ενημέρωση για την πορεία των εργασιών, είχαμε όλο τον χρόνο στην διάθεσή μας για μία επίσκεψη στην πόλη, ένα καφέ στις όμορφες καφετέριες με την ζεστή και ευχάριστη ατμόσφαιρα ή μία βόλτα στα μαγαζιά, αγαπημένο «σπορ» των ναυτικών και κυρίως των συζύγων τους. Σε μία από αυτές τις βόλτες λοιπόν, τα βήματά μας οδηγήθηκαν σ’ ένα κατάστημα με κατοικίδια. Τέτοιου είδους μαγαζιά, στην δεκαετία του ’70, δεν υπήρχαν με αυτή την μορφή στην Ελλάδα. Στην βιτρίνα υπήρχαν προς πώληση διάφορα ζωάκια, μεταξύ των οποίων κι ένα κουτάβι δαλματικής ράτσας. Πριν πω οτιδήποτε άλλο, πρέπει να διευκρινίσω ότι οι σχέσεις μου με τα σκυλιά δεν ήταν και οι καλλίτερες, σε αντίθεση με τον Απόστολο, ο οποίος είχε πάντα σκύλο είτε στο πατρικό του σπίτι είτε στο βαπόρι όταν ταξίδευε. Το κουταβάκι της βιτρίνας, ομολογώ μου έκανε μεγάλη εντύπωση.

-Πάμε να το δούμε από κοντά; Πρότεινα στον Απόστολο. Φαίνεται τόσο χαριτωμένο!

-Και δεν πάμε; Εξ άλλου έχει και τόσα άλλα σκυλάκια , εξ ίσου όμορφα! Μπήκαμε λοιπόν για να χαζέψουμε και μετά από αρκετή ώρα, βγαίνοντας από το κατάστημα, συνοδευόμασταν από μία χαριτωμένη ύπαρξη, με όλες της τις περγαμηνές γνησιότητας και όλα τα απαραίτητα αξεσουάρ για τον νέο τόπο διαβίωσής της. Ε! Ναι! Ένας νέος επιβάτης κατευθυνόταν προς το βαπόρι! Με μεγάλη προσοχή μεταφέραμε το σκυλάκι και πριν ακόμα ανεβούμε την σκάλα, η είδηση ότι ο καπετάνιος αγόρασε σκύλο, είχε κυκλοφορήσει ήδη στο βαπόρι. Περίεργοι, όλοι ήλθαν να δουν τον καινούργιο επιβάτη και να μάθουν το όνομά του. Όμως αυτό ήταν ένα θέμα σημαντικό! Αλήθεια, πως θα τον ονομάσουμε; Προτάθηκαν διάφορα ονόματα, αστεία και σοβαρά, τελικά όμως επικράτησε το “Φοίβος”. Το όνομα του θεού του ήλιου ήταν το καλλίτερο, όχι μόνο για να μας θυμίζει το φως, στο ομιχλώδες αυτό τοπίο, αλλά και για να φέρνει μια νότα ζεστασιάς στη ψυχή μας, στη διάρκεια των μακρινών ταξιδιών μας. Ο νέος μας συγκάτοικος λοιπόν μπήκε για τα καλά στην ζωή μας, αλλά και στην καθημερινότητα του βαποριού. Όπως όλα τα μωρά, ήταν κι αυτός χαριτωμένος, αλλά και σκανταλιάρης. Μόλις φύγαμε από το Ρόττερνταμ και λόγω

94

καιρού αρχίσαμε να κουνιόμαστε λίγο, ο μικρός ζαλιζόταν κι έκλαιγε σαν μωρό. Τον βάζαμε τότε κοντά μας και ησύχαζε, βλέποντάς μας. Σε λίγο καιρό όμως συνήθισε το μπότζι και σταμάτησε να κλαίει. Ήταν μία καλή παρέα, φιλικός με όλους, κοινωνικός, μεγάλωνε με γρήγορους ρυθμούς. Έτρωγε όχι μόνο το φαγητό του, αλλά και οτιδήποτε έβρισκε, όταν τον έπαιρναν στην κουζίνα ο καμαρότος ή ο μάγειρας. Στην αρχή, επειδή ήταν μικρός, δεν ήξερε να ανεβαίνει σκάλες. Όταν ανεβαίναμε στην γέφυρα τον μεταφέραμε στην αγκαλιά μας, μερικές φορές όμως, όταν τον ξεχνούσαμε κάτω, έφτανε μέχρι την βάση της σκάλας και έκλαιγε θυμίζοντάς μας την παρουσία του. Σιγά-σιγά έμαθε να ανεβαίνει μόνος του, σαν τα μωρά που κάνουν τα πρώτα τους βήματα. Έπρεπε όμως να μάθει και να κατεβαίνει. Αυτό έγινε άλλο ένα κεφάλαιο στο «βιβλίο» της εκπαίδευσής του. Με λίγα λόγια, τους πρώτους μήνες που ζούσε κοντά μας, ήταν σαν να είχαμε ένα μωρό στο οποίο μαθαίναμε όλα τα απαραίτητα για την κοινωνικοποίησή του. Μπορώ δε να σας βεβαιώσω ότι η ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο του βαποριού εξελισσόταν με ταχείς ρυθμούς. Από ένα χαριτωμένο κουταβάκι, άρχισε να γίνεται ένας μεγαλόσωμος σκύλος. Εδώ κάνω μία παρένθεση, αναφέροντας ότι μία από τις αγαπημένες μου ασχολίες κατά την διάρκεια των ταξιδιών, ήταν το κέντημα και το πλέξιμο. Μόλις φτάναμε σε λιμάνι, έβρισκα πάντα περιοδικά με ωραία σχέδια, τα οποία και χρησιμοποιούσα σαν οδηγό για τα εργόχειρά μου. Ο Φοίβος μας λοιπόν, μεγαλώνοντας, όπως είπα και πιο πάνω, άρχισε όχι μόνο να δοκιμάζει τα πάντα, αλλά και να καταβροχθίζει οτιδήποτε έβρισκε. Κάποια στιγμή, όταν δεν ήμουν στο γραφείο, βρήκε στον καναπέ ένα περιοδικό και μερικές κλωστές. Θέλησε να τα δοκιμάσει, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα συνονθύλευμα από μπερδεμένες κλωστές και κομματάκια χαρτιού! Μόλις γύρισα και είδα να συνεχίζει ανενόχλητος την δοκιμή, κόντεψα να πάθω εγκεφαλικό!!! «ΦΟΙΒΟΟΟΟ!!!!!! Έξω γρήγορα!!!!» Μέχρι να τελειώσω την φράση μου, πέρασε μπροστά μου σαν βολίδα , παρασέρνοντας ότι μπορούσε να παρασυρθεί, βάζοντας έτσι τέλος σ’ ένα “έργο τέχνης” που δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί. Από τότε ότι είχε σχέση με εργόχειρα, κλωστές και περιοδικά τέτοιου είδους, τοποθετήθηκε σε χώρο που δεν μπορούσε να φτάσει ο “λεβέντης” μας, ο οποίος έχοντας μεγαλώσει πλέον επικίνδυνα, μετακόμισε σε δικό του χώρο. Είχε αποκτήσει και άλλα ενδιαφέροντα πια, όπως να επισκέπτεται το μηχανοστάσιο, όπου κατέβαινε μεν πεντακάθαρος αλλά ανέβαινε γεμάτος γράσα και μουτζούρα ή ακόμα να ακολουθεί πρωί-πρωί τον λοστρόμο στην αποθήκη της πλώρης, όπου ετοίμαζαν τα απαραίτητα για τις διάφορες δουλειές των ναυτών. Το διαμέρισμά μας το έβρισκε πλέον μικρό για τα μέτρα του, γι αυτό είχε μετακομίσει κοντά στην κουζίνα, όπου του

έδιναν πάντα τα καλλίτερα μεζεδάκια κι όπου δεχόταν τα χάδια όλου του πληρώματος. Πολλές φορές, όντας λαίμαργος, υπέφερε από βαρυστομαχιά!! Μας κοίταζε λοιπόν περίλυπα, τον Απόστολο κι εμένα, με τα παράταιρα μάτια του, διότι ξέχασα να σας πω ότι ο Φοίβος είχε ένα μάτι γαλανό κι ένα καστανό ανοιχτό, περιμένοντας βοήθεια. Του ετοίμαζα λοιπόν ένα χαμομήλι με μπόλικη ζάχαρη και το πρόβλημα λυνόταν άμεσα. Κυκλοφορούσε με μεγάλη άνεση στο βαπόρι, του οποίου ήξερε κάθε γωνιά. Όταν δεν έκανε βόλτα στην κουβέρτα ή στα δωμάτια, ανέβαινε στην γέφυρα και έκανε βάρδια. Του άρεσε ιδιαίτερα να βάζει τα μπροστινά του πόδια στην κουπαστή της βαρδιόλας και να μυρίζει τον αέρα. Όταν είχε ομίχλη, ο Φοίβος ήταν ένα επιπλέον ραντάρ. Πολλές φορές, ο υποπλοίαρχος βεβαίωνε τον καπετάνιο ότι ο σκύλος είχε οσμιστεί καράβι που βρισκόταν 4-5 μίλια μακριά και το οποίο φάνηκε, εκ των υστέρων στο ραντάρ. Ο αγαπημένος του χώρος για να αναπαύεται, μετά την “βάρδια” του, ήταν το δωματιάκι του πιλότου, δίπλα στο chart room, όπου είχαν διπλώσει το κάλυμμα του ραντάρ. Είχε καταφέρει να το κάνει να μοιάζει με στρώμα αναπαυτικό, παρ ’όλα αυτά όμως κάτι του έλειπε ακόμα. Δεν αργήσαμε να το καταλάβουμε: του έλειπε ένα μαξιλάρι! Μόλις ο καμαρότος έβαζε καθαρή πετσέτα εκεί, ο φίλος μας την τράβαγε, με πονηριά, για να ακουμπήσει εκεί το κεφαλάκι του!! Μπορείτε να φανταστείτε την ανείπωτη χαρά του καμαρότου, ο οποίος έβριζε, μέσα από τα δόντια του βέβαια για να μη δυσαρεστήσει τον καπετάνιο. Έτσι λοιπόν ο καιρός περνούσε, οι φουρτούνες διαδέχονταν την καλοκαιρία, τα λιμάνια όπου φτάναμε και φεύγαμε, πλούτιζαν τις γνώσεις μας και τις εμπειρίες μας. Ο Φοίβος είχε καθιερωθεί πλέον σαν η μασκότ του καραβιού, της οποίας οι περιπέτειες και τα καμώματα θα μπορούσαν να γεμίσουν πολλές σελίδες αφού ο σκύλος αυτός ήταν ένας σκύλος με προσωπικότητα. Όταν ήρθε ο καιρός να φύγω από το βαπόρι, φαίνεται μου είχε θυμώσει πολύ, διότι όσο κι αν ασχολιόντουσαν οι άλλοι μαζί του, με θεωρούσε αφεντικό του. Την ώρα που έφευγα, πήγε στην πλώρη και έβαλε τα πόδια του στην κουπαστή, περιμένοντας έως ότου δεν φαινόταν πια το ταξί που με πήγαινε στο αεροδρόμιο. Μετά πήγε στο δωμάτιό μας όπου ανακάλυψε ένα ζευγάρι παντόφλες μου που είχα αφήσει εκεί, τις πήρε και τις έκανε κομματάκια ,όπως μου έγραψε ο Απόστολος, ο οποίος έφυγε μετά από μένα. Προφανώς αυτή ήταν η έκφραση του θυμού του, επειδή τον άφησα πίσω. Έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από τότε, μετά τον Φοίβο, τον μεγαλόσωμο Δαλματό με τα παράταιρα μάτια και την συμπεριφορά έμπειρου ναυτικού, είχαμε κι άλλους σκύλους στο σπίτι μας, όμως αυτό το σκυλί έχει πάντα στην καρδιά μου μία ξεχωριστή θέση και αποτελεί μία όμορφη ανάμνηση, μαζί με άλλες ευχάριστες ή δυσάρεστες αναμνήσεις που κρατώ από την εποχή που ταξιδεύαμε μαζί με τον Απόστολο.

ΑΝΕΞΗΓΗΤΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ........ του Κώστα Τσάμη

B

ρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του 90 τρεις μέρες πρίν τον δεκαπενταύγουστο ! Η ζέστη ήταν αφόρητη εκείνη την Παρασκευή. Πράγμα παράξενο ο Αύγουστος δεν είχε φέρει ακόμα τα συνηθισμένα του μελτέμια με αποτέλεσμα η Αθήνα να ψήνεται με συνεχή σαραντάρια. Όλοι έψαχναν να δροσιστούν στις κοντινές παραλίες ιδίως τις Παρασκευές που εκτός από τη ζέστη κουβαλούσαν και τον κάματο της εβδομάδας. Ο Γιώργος καθόταν σε αναμμένα κάρβουνα και δεν έβλεπε την ώρα να σχολάσει γιατί είχε πριν λίγο τηλεφωνήσει στο φίλο του το Νίκο και είχαν κανονίσει να πάνε για ψάρεμα στην Ανάβυσσο, εκεί που ο Γιώργος είχε το εξοχικό του και τη λαστιχένια βάρκα του. Ο φίλος του μάλιστα έδειξε την ίδια λαχτάρα με τον ίδιο. “Αμάν ρε Γιώργη, μόλις σκεφτόμουνα να σε πάρω. Μάγος είσαι αδελφέ μου ;” Ο Γιώργος γέλασε με τον αυθορμητισμό του φίλου του ενώ κατά βάθος αισθανόταν μεγάλη ικανοποίηση που μοιράζονταν την ίδια αγάπη για το ψάρεμα οι δυό τους. “Θα περάσω να σε πάρω από το γραφείο σε μισή ώρα. Υπολογίζω να είμαστε στο «σημάδι» μας γύρω στις τρεις και μισή.” Έτσι έκλεισαν και τώρα ταξίδευαν για την Ανάβυσσο φουλαριστοί αφού τους έκαιγε και τους δύο η ίδια λαχτάρα. Κουρασμένοι από τη δουλειά τους όλη την εβδομάδα, δημόσιος λειτουργός ο Γιώργος, μηχανικός στα κομπιούτερ ο Νίκος, είχαν λόγους να είναι ξεθεωμένοι στο τέλος της εβδομάδας. “Μόλις φτάσουμε Νίκο , θα κοτσάρουμε το τρέιλερ στον κοτσαδόρο, θα πάρουμε το δόλωμα και ποιος μας πιάνει”. Ο Νίκος τον κοίταξε χαμογελώντας. “Από ότι βλέπω έβαλες τη γυναίκα σου να στα ετοιμάσει και γι αυτό το παίζεις σίγουρος. Θα την πάρεις μαζί;” Ο Γιώργος έδειξε λίγο στενοχωρημένος. “Όχι ρε Νίκο. Η Έφη είναι στην Τήνο με τον Κωνσταντίνο και την μητέρα μου που λέει ότι είχε τάμα να πάει κάποτε. Εγώ βέβαια δεν τα καταλαβαίνω αυτά αλλά τέλος πάντων έκανα το χατήρι στη μητέρα μου που με τρώει χρόνια τώρα να την πήγαινα εγώ. Εγώ που δεν πιστεύω σ’αυτά. Εγώ που την έπαιρνα στην πλάκα όποτε μου άρχιζε τα θρησκευτικά της. Βλέπεις όμως τα κάνανε πλακάκια πεθερά και νύφη και νάμαι μόνος στο σπίτι για πέντε μέρες.” Αναστέναξε στη σκέψη των δικών του, της γυναίκας και του γιού του που του έλειπαν ήδη αν και ήταν η πρώτη μέρα που φύγανε. Ο Νίκος τον κοίταξε με συμπάθεια. Γνώριζε και εκείνος από πρώτο χέρι την έλλειψη μιας και η γυναίκα του με τα δύο του παιδιά ξεκαλοκαίριαζαν σε κάποιο νησί του Αιγαίου. “Έχεις απόλυτο δίκιο να στενοχωριέσαι. Ξέρεις τι θα τραβήξουν αυτές τις πέντε μέρες; Στο νησί γίνεται της τρελής τον δεκαπενταύγουστο. Δεν αξίζει τον κόπο ρε Γιώργο ! Πίστεψέ με , δεν αξίζει τον κόπο!” Ο φίλος του χαμογέλασε με σημασία. “Εγώ τα είπα όλα αυτά αλλά από τη στιγμή που το πήραν απόφαση οι κυρίες δεν τις σταματούσε τίποτα”. Δεν μίλησαν άλλο και έπεσαν ο καθένας στις σκέψεις του. Βαθύτατα πραγματιστές και οι δύο, ίσως λόγω των επαγγελμάτων τους, ήταν αδύνατο να καταλάβουν τις σκέψεις και το ενδιαφέρον των άλλων για μια θρησκεία που εκείνους δεν τους άγγιζε καν. Όταν έφτασαν στο σπίτι ο Γιώργος πήρε το δόλωμα από το ψυγείο (καθαρισμένες γαρίδες ελαφρά αλατισμένες) την ώρα

95

του Κώστα Τσάμη

ανεξήγητη επέμβαση στο σκοτάδι.......

που ο Νίκος έδενε το τρέϊλερ της βάρκας στον κοτσαδόρο. Οι καθετές και τα εργαλεία του ψαρέματος βρίσκονταν μέσα στη βάρκα, στο ντουλαπάκι κάτω από την τιμονιέρα. Όλα έτοιμα για την επιχείρηση ψάρεμα. Μπήκαν σφυρίζοντας στο αυτοκίνητο και σε πολύ λίγο βρίσκονταν στο λιμανάκι. Ο Γιώργος έκανε τις απαραίτητες μανούβρες για να φέρει με την όπισθεν το τρέϊλερ στη γλύστρα. Ο Νίκος έλυσε τη βάρκα που άρχισε να επιπλέει. Πήρε τα μικρά κουπιά της και την μανουβράρισε έτσι ώστε να πλευρίσει το τοίχωμα της γλύστρας. Ο Γιώργος πήδηξε μέσα και έβαλε μπρός την σαραντάρα Γιαμάχα που “άκουσε” με την πρώτη. Μόλις την είχε βγάλει από σέρβις και του είπαν να προσέχει λίγο τα φορτσαρίσματα και τα απότομα ξεκινήματα. Για καλό και για κακό βέβαια η μηχανή εκτός από τη μίζα έπαιρνε μπρός και με σχοινάκι που βρισκόταν κάτω από το καπάκι της ενώ εξείχε ένα μπρατσάκι μεταλλικό για να διευκολύνει το χειρισμό! Βγαίνοντας από το λιμάνι ο Γιώργος ανέβασε λίγο τις στροφές με αποτέλεσμα η βάρκα να σηκώσει ελαφρά την πλώρη της σαν ήταν έτοιμη να πετάξει. Την πάτησε λίγο ακόμα, και μια που είχε μπουνάτσα, ήρθε και ίσιωσε με το νερό, και άρχισε να πλανάρει. Έβαλε ρότα για το “σημάδι” τους που το είχε “δέσει” από τρείς μεριές και όταν έφτασαν και έριξαν την μικρή άγκυρα του σκάφους κοίταξε το ρολόϊ του: Τρείς και είκοσι. “Σκίσαμε Νικόλα. Φτάσαμε και δέκα λεπτά νωρίτερα από ότι σου είπα.” Γέλασαν και πέσανε με τα μούτρα στην προετοιμασία. Σε πέντε λεπτά η πρώτη καθετή βούλιαζε οπλισμένη με τα δολώματά της και τις ελπίδες του αποστολέα να επιστρέψει κατάφορτη. Πέντε αγκίστρια ήταν ο οπλισμός των καθετών των δύο φίλων. Τα τρία κάτω απείχαν από μισή οργιά το καθένα ενώ τα δύο επάνω απείχαν μία οργιά το ένα από το άλλο. Ψάρευαν πατωτά αλλά άρπαζαν και ό,τι άλλο κολυμπούσε σε ύψος τρεισήμισι οργιές. Οι πρώτες ενδείξεις ήταν αρκετά ενθαρρυντικές. Ο Νίκος ανέβασε δύο μπαλάδες μέτριους ενώ ο Γιώργος έφερε μία γόπα. Πέταξαν τα ψάρια στο κοινό ψυγείο, όπως έκαναν πάντα. Η μοιρασιά γινόταν όταν έφταναν στο σπίτι. Συνέχισαν με τον ίδιο ενθουσιασμό που όσο πήγαινε και μεγάλωνε καθώς έβλεπαν το ψυγειάκι να γεμίζει. Η ώρα περνούσε και χωρίς να το καταλάβουν πήγε οκτώ. Σε λίγο θα σκοτείνιαζε. “Τι λές Νίκο , πάμε;” Ο Νίκος που εκείνη τη στιγμή πήρε ένα τσίμπημα και άρχισε να τραβάει με ταχύτητα, συμφώνησε. “Εντάξει, να μαζέψω και φύγαμε.” Την ώρα που μάζευαν τους ήρθε η πρώτη ριπή του βοριά με αποτέλεσμα να τρανταχτούν. “Πάμε Νίκο, βάλε τα πράγματα στο ντουλάπι και μάζεψε την άγκυρα.” Δεν χρειάστηκε να μαζέψει τίποτα ο Νίκος γιατί η δεύτερη ριπή τους ξέσυρε και έφερε το σχοινί της σχεδόν στην επιφάνεια. Πήγε να βάλει μπρος αλλά από τη βιασύνη του ο Γιώργος πάτησε πολύ “γκάζι” με αποτέλεσμα να μπουκώσει τη μηχανή. Εν τω μεταξύ σουρούπωνε και η βάρκα τους “ταξίδευε” όπου την πήγαινε ο βοριάς. Σε λίγο θα έφταναν στο πέρασμα των καραβιών πράγμα πάρα πολύ επικίνδυνο αφού δεν υπήρχε πλέον ορατό-

96

τητα για να τους διακρίνουν από αυτά τα τεράστια κατασκευάσματα. Ο Γιώργος ένιωσε να τον λούζει κρύος ιδρώτας όταν είδε ότι η μπαταρία άρχισε να πέφτει από τις προσπάθειες που έκανε να ξαναβάλει μπρός τη μηχανή. Το μόνο παρήγορο ήταν ότι η άγκυρα, δηλαδή η αγκυρούλα, τους κρατούσε στον καιρό και δεν πήγαιναν πλάγια. Είχαν γίνει μούσκεμα όταν η μπαταρία τα έφτυσε τελείως. Έπιασε το σχοινάκι και άρχισε να τραβάει με μανία, μία, δύο, τρεις, τριάντα φορές ……τίποτα. Είχε μπουκώσει για καλά. Στο μυαλό του ήρθε το παιδί και η γυναίκα του. Ώστε αυτό ήταν; Ο Νίκος τον έβγαλε από τις σκέψεις του. “Άσε Γιώργο, κάτσε μπροστά να δοκιμάσω και εγώ.” Πραγματικά έπιασε το σχοινάκι και άρχισε να τραβάει. Ούτε μέτρησε πόσες φορές έκανε την κίνηση. Σταμάτησε όταν πιάστηκε το χέρι του από την προσπάθεια. Τα ρούχα τους έσταζαν και κρύωναν, κρύωναν αφάνταστα. Δεν είχαν ιδέα που βρίσκονταν τώρα. Απόλυτο σκοτάδι τους περιέβαλε. Ο Γιώργος τελείως απελπισμένος αντικατέστησε το φίλο του στη μηχανή. Δεν μιλούσαν καθόλου, δεν είχαν τι να πούν, καταλάβαιναν πολύ καλά και οι δύο τι επρόκειτο να συμβεί. Άρχισε πάλι να τραβάει το σχοινάκι, πιο ήρεμα τώρα σαν να ήθελε να καλοπιάσει τη μηχανή. Τίποτα ,τίποτα, τίποτα. Δάκρυα φάνηκαν στα μάτια του. Παραδεχόταν την ήττα του. Έτσι δακρυσμένος κοίταξε ψηλά και είπε αυτό που αισθανόταν, όπως ακριβώς το αισθανόταν: “Ρε άη Νικόλα κάνε κάτι…… σε παρακαλώ!!!” Και μπρρρρρρρρ πήρε στο πρώτο τράβηγμα. Ζωντάνεψαν αμέσως και οι δύο, μάζεψαν την άγκυρα και έβαλαν πλώρη κατάφατσα στο βοριά. Είχαν φύγει πολύ από τη θέση τους, ίσως να βρίσκονταν κοντά στο Σούνιο, πάντως δεν έβλεπαν τίποτα μπροστά τους. Μετά από αρκετή ώρα είδαν ένα φωτάκι στο βάθος του σκοταδιού. Το έβαλαν σημάδι και τράβηξαν για εκεί. Πλησιάζοντας στη στεριά η θάλασσα καλμάριζε, μέχρι που η βάρκα δεν σκαμπανέβαζε πια. Το φωτάκι ήταν μπροστά σε ένα σπιτάκι πάνω στο κύμα. Η βάρκα άραξε στο πεζουλάκι που κατέληγαν τα πέντε σκαλιά του παράξενου αυτού σπιτιού. Ο Νίκος ετοιμαζόταν να κατέβει όταν άκουσε το λυγμό του φίλου του. “Τι έπαθες ρε Γιώργο; Σωθήκαμε και συ κλαίς;” Εκείνος δεν του απαντούσε , μόνο του έδειχνε προς το φως του σπιτιού. Κοίταξε προς τα εκεί και τότε κατάλαβε γιατί έκλαιγε ο φίλος του. Κάτω από το φως ήταν γραμμένο με καλλιτεχνικά μικρά γράμματα: “Άγιος Νικόλαος.” Ήταν ένα εκκλησάκι του Άγιου χτισμένο στο πουθενά! Ανατρίχιασε και άθελά του έκανε το σταυρό του ενώ δάκρυα κύλησαν και από τα δικά του μάτια. “Μην πεις τίποτα Γιώργο. Ό,τι και αν πούμε είναι πολύ λίγο μπροστά σ’ αυτό που ζήσαμε μόλις τώρα. Λέω να περάσουμε τη νύχτα εδώ και το πρωί βλέπουμε.» Ο Γιώργος συμφώνησε. “Έχουμε πολλά να σκεφτούμε Νίκο μετά το σημερινό. Είμαι σίγουρος ότι ο Άγιος δεν θα αρνηθεί να μας φιλοξενήσει. Εδώ μας έσωσε , θα μας αρνιόταν τη φιλοξενία Του;”

IT SMELLS LIKE GARLIC (ΜΥΡIΖΕΙ ΣΚOΡΔΟ) της Λούλας Παπαζώη

Β

ρισκόμαστε στον μήνα Δεκέμβρη 1962 καλοκαίρι στην Αυστραλία. Ημέρες των εορτών των Χριστουγέννων. Ημέρες νηστείας, προσευχής και κάθε προετοιμασίας για τη γέννηση του Θεανθρώπου. Τα μαγαζιά έχουν στολίσει τις βιτρίνες τους με τα χριστουγεννιάτικα τους το ένα καλύτερο από το άλλο, να προσελκύσουν όσο μπορούν περισσότερο τους πελάτες. Με πόση χαρά και λατρεία περιμένουν οι Χριστιανοί αυτή τη μεγάλη ημέρα! Σε όποιο μέρος της γης και αν βρίσκονται. Έτσι και εμείς εδώ στην σχεδόν άγνωστη τότε χώρα Αυστραλία και ειδικά στη Μελβούρνη, όπου ζούσαμε και ζούμε. Τις περιμένουμε με χαρά, πίστη και κατάνυξη. Έλα, όμως, πώς να νιώσεις Χριστούγεννα με 35 βαθμούς θερμοκρασία; Ή και 40 πολλές φορές; Πώς να αισθανθείς Χριστούγεννα δίχως χιόνια; Χωρίς τα κρύσταλλα, στις αστρέχες των σπιτιών, στις κεραμοσκεπές, που έμοιαζαν σαν πασχαλιάτικες λαμπάδες; Το περιστατικό που θα σας διηγηθώ συνέβη στη Μελβούρνη το 1962. Είχαν περάσει πέντε χρόνια από την ημέρα που έφυγα από την πατρίδα μου, τη μάνα Ελλάδα. Αποχαιρετώντας λοιπόν, με πόνο και δάκρυα το αγαπημένο μου χωριό, το όμορφο Καλονέρι, τα πολυαγαπημένα μου πρόσωπα, πατέρα, αδέλφια, συγγενείς και φίλους και κείνο το φτωχό μου παλατάκι που έκρυβε τόσες αναμνήσεις για μένα, πήρα και εγώ το δρόμο της ξενιτιάς. Τα άρπαξα όλα αυτά με γερακίσια ματιά και τα αμπαροκλείδωσα στο σεντούκι της ψυχής μου. Μαζί με όλα αυτά έφερα κοντά μου και τα ιδανικά μου, τα ιδανικά κάθε Ελληνίδας. Πατρίδα, θρησκεία και οικογένεια. Προσπαθούσα να τα διαφυλάξω σαν κόρη οφθαλμού. Θέλαμε ακόμη μερικές εβδομάδες για τα Χριστούγεννα. Χαιρόμασταν που σε λίγες ημέρες θα παίρναμε και την άδεια μας θα κλείνανε τα εργοστάσια για τέσσαρες εβδομάδες δηλ. θα είχαμε τα holidays μας τις θερινές διακοπές μας. Εργαζόμουν τότε στη βιοτεχνία ρούχων, ράβαμε τον ρουχισμό για τον στρατό της Αυστραλίας και όχι μόνο. Στα στρατιωτικά, όπως τα λέγαμε. Η πλειονότητα των εργατριών ήταν μετανάστριες Ελληνίδες και άλλες εθνικότητες. Ήταν παραμονές της Αγίας Βαρβάρας. Νήστευα να μεταλάβω, καθώς και όλη η οικογένεια μου. Αν και έχασα τη μητέρα μου στα οχτώ μου χρονάκια, δεν έχασα όμως τις συμβουλές της και ό,τι μου είχε μάθει προπαντός για τη θρησκεία μας. Θυμάμαι, μας νήστευε ακόμη και από τις ελιές, όταν θα μεταλαβαίναμε, λες και τρώγαμε τα κρέατα και τα λίπη. Φτώχεια, καταραμένη φτώχεια. Ο ένας πόλεμος μετά τον άλλον. Πέντε κουτσούβελα εφτά στόματα,

εφτά στομάχια να γεμίσουν. Ας γυρίσω πίσω στα Χριστούγεννα του εξήντα δύο. Αν και έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε, πάντα θυμάμαι αυτή την ημέρα. Προπαραμονή της Αγίας Βαρβάρας είχα μαγειρέψει φακές νερόβραστες με μπόλικο κρεμμύδι, σκόρδο, ρίγανη δαφνόφυλλα, κ.τ.λ. Φάγαμε για βραδινό φαγητό. Την άλλη μέρα το πρωί έφτασα στη βιοτεχνία που εργαζόμουν. Αφού χτύπησα την κάρτα μου, πήγα στη μηχανή μου και περίμενα λίγα λεπτά ακόμη για να σημάνει το κουδούνι, για να αρχίσουμε δουλειά. Φόρεσα την ποδιά μου, ξεσκόνισα λίγο τη μηχανή και έτοιμη για τον αγώνα της ζωής. Νάσου, λοιπόν, η Μπέβ. Η Μπέβ ήταν Αυστραλέζα. Μια παράξενη γυναίκα, κουτοφαντασμένη. Εμάς, που δεν γνωρίζαμε την γλώσσα, μας θεωρούσε κατώτερα όντα, όπως όλοι σχεδόν οι ντόπιοι. Καθόταν δίπλα μου, πριν ακόμη προλάβει να πει “good morning” κάτι που σπάνια το έκανε. “It smells like garlic: μυρίζει σκόρδο” άρχισε να λέει. Μετά από λίγο, πάλι τα ίδια. Βρε την αθεόφοβη, δεν σταμάτησε όλη την ημέρα. Το βιολί βιολάκι, λες και είχε κολλήσει η βελόνα του γραμμοφώνου. Δεν σας κρύβω, ότι ένοιωσα πολύ άσχημα, όλη μέρα να ακούω τα ίδια και τα ίδια, αλλά δεν έβγαλα λέξη, λες και είχα καταπιεί τη γλώσσα μου. Όπως γνωρίζουμε, η μυρωδιά του σκόρδου είναι πολύ έντονη και όσο και να βουρτσίσεις τα δόντια, πάλι δεν εξαφανίζεται. Παρακαλούσα πότε να περάσει η ώρα, να φύγω για το σπίτι μου. Για να μην σας τα πολυλογώ εκείνη η μέρα για μένα ήταν ατελείωτη. Περάσανε χρόνια αρκετά, από τότε. Βλέπεις, ο χρόνος είναι τόσο βιαστικός. Τρέχει και δεν λογαριάζει τίποτε. Το μόνο του δώρο, είναι οι ρυτίδες που απλώνει στο πρόσωπο του καθενός μας και κείνο το ασήμι που σκορπά απλόχερα στο κεφάλι μας. Ευτυχώς, μας αφήνει τις αναμνήσεις, καλές ή κακές. Και νάσου, λοιπόν, μια μέρα συναντώ την Μπέβ στην αγορά της περιοχής που μένω. Κρατούσε στα χέρια της ένα ψωμάκι με σουβλάκι και τζατζίκι και όπως το έτρωγε, έσταζε το τζατζίκι πάνω στη μπλούζα της. Μόλις την είδα, τη γνώρισα. Καθώς και εκείνη, εμένα. Την πλησίασα και της λέω: “Hi Μπέβ how are you” γεια σου Μπέβ, τι κάνεις; “I can see, you like the Greek souvlaki with the white sauce” (βλέπω ότι σου αρέσει το Ελληνικό σουβλάκι με την άσπρη σάλτσα). Έτσι το λέγανε το τζατζίκι οι Αυστραλοί, τότε. Τώρα το έχουν μάθει και γλείφουνε και τα δάχτυλά τους όταν το τρώνε «but doesn’t it smell like garlic;» (αλλά δεν σου μυρίζει σκόρδο;) Μιλιά η Μπέβ, της το φύλαγα τόσα χρόνια και να που ήρθε η ώρα και το έβγαλα από μέσα μου και ξαλάφρωσα…

97

ΛΕΣΧΗ ΑΡΧΙΠΛΟΙΑΡΧΩΝ

Φίλωνος 86, 3ος όροφος, 185 36 Πειραιάς

Έλληνες πλοιοκτήτες, Η Λέσχη μας αποτελείται από Αρχιπλοιάρχους, που εκτός από το ήθος που τους διακρίνει, έχουν μακρά και γόνιμη παρουσία σε όλους τους κλάδους της ναυτιλίας. Η εξειδίκευση τους σε κάθε τομέα της τόσο δύσκολης ναυτιλιακής επιχείρησης, αλλά και η πλήρης γνώση του αντικειμένου που λέγεται «πλοίο» τους καθιστουν ιδανικά στελέχη για την εταιρεία σας. Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επικοινωνήσατε με: Καπτά Μαρίνο Τσάμη τηλ.: 6936868518 Καπτά Χρήστο Γερασίμου τηλ.: 6945598499

98

Shipping Solutions Ship Management • Shipping Projects

Navigating to the Future

6 Skouze str. - Piraeus - Greece - P.O. 185 36 tel.: (+30) 210 4295500 - fax: (+30) 210 4295511 email: econav@econav.co - www.econav.co