2.2. Thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực thực nghiệm hóa học

1.3.2. Vai trò của việc sử dụng bài tập thực nghiệm trong dạy học hóa học DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL Hóa học là một môn khoa học thực nghiệm. Do đó, thí nghiệm hóa học có vai trò vô cùng quan trọng trong bộ môn Hóa học. Việc sử dụng BTTN hóa học trong dạy học giúp HS củng cố kiến thức và có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa lí thuyết và thực hành. Ngoài ra, giúp HS rèn luyện tính kiên trì, cẩn thận, chính xác khoa học, hình thành sự hứng thú, say mê đối với môn hóa học. BTTN hóa học trong trường phổ thông thường được tổ chức theo dạy học theo nhóm. Qua đó, giúp HS phát triển một số năng lực (NL) như: NL giao tiếp, NL hợp tác và NL giải quyết vấn đề… 1.3.3. Phân loại bài tập thực nghiệm Hóa học a. Phân loại bài tập hóa học Có nhiều cách phân loại BTHH, giữa các cách phân loại không có ranh giới rõ rệt, người ta phân loại để phục vụ những mục đích nhất định. Theo tác giả Trịnh Văn Biều [5] đã phân loại BTHH như sau: “Dựa vào nội dung toán học: BT định tính (không có tính toán) và BT định lượng (có tính toán)” “Dựa vào hoạt động của HS: BT lí thuyết (không có tiến hành thí nghiệm) và BTTN (có tiến hành thí nghiệm)” “Dựa vào nội dung hóa học: BT hóa đại cương, BT hóa vô cơ, BT hữu cơ” Dựa vào nhiệm vụ đặt ra và yêu cầu của BT: BT cân bằng phương trình hóa học (PTHH), BT viết chuỗi phản ứng, BT điều chế, BT nhận biết, BT tách các chất ra khỏi hỗn hợp, BT xác định thành phần hỗn hợp, BT lập công thức phân tử, BT tìm nguyên tố chưa biết. “Dựa vào khối lượng kiến thức, mức độ phức tạp của BT: BT dạng cơ bản, BT tự luận” “Dựa vào cách thức tiến hành kiểm tra: BT trắc nghiệm, BT tự luận” “Dựa vào cách thức phương pháp giải BT: BT tính theo công thức và phương trình” “Dựa vào mục đích sử dụng: BT dùng kiểm tra đầu giờ; BT dùng củng cố kiến thức, BT dùng ôn luyện/tổng kết, BT dùng bồi dưỡng HS giỏi; BT dùng phụ đạo HS yếu” b. Phân loại bài tập thực nghiệm hóa học Có nhiều cách tiếp cận khác nhau để phân loại BTTN hóa học, chúng tôi đã đưa ra phân loại BTTN hóa học như sau:

- Dựa vào tính chất của BT, BTTN hóa học được chia thành: BT định tính, BT DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL định lượng, BT tổng hợp. - Dựa vào mức độ nhận thức (độ khó), BTTN hóa học được chia thành: BT cơ bản, BT nâng cao. - Dựa vào cấp độ tư duy, BTTN hóa học được chia thành: BT nhận biết, BT thông hiểu, BT vận dụng thấp, BT vận dụng cao. - Dựa vào kiểu hay dạng bài tập, BTTN hóa học đươc chia thành: BT nhận biết các chất, BT tách các chất ra khỏi hỗn hợp, BT điều chế, BT hoàn thành chuỗi phản ứng, BT pha chế dung dịch (dd), BT tính lượng các chất, … - Dựa vào NL thành phần của NLTN (Trương Xuân Cảnh [6]) BTTN hóa học được chia thành: BT hình thành giả thuyết TN; BT về phương án TN; BT về kĩ năng thao tác tiến hành TN và thu thập kết quả TN; BT phân tích kết quả TN và rút ra kết luận. 1.3.4. Các phương pháp sử dụng bài tập thực nghiệm trong dạy học hóa học. 1.3.4.1. Sử dụng bài tập thực nghiệm trong bài dạy hình thành kiến thức mới Khi hình thành kiến thức mới, BTTN được sử dụng liên quan đến tính chất vật lí, TCHH, điều chế các chất trong phòng thí nghiệm, đồng thời kết hợp với các PP dạy học tích cực theo định hướng người học. Điều đó giúp HS phát triển tư duy, khơi gợi sự hứng thú, tính tích cực học tập, dễ dàng tiếp thu và khắc sâu kiến thức mới, liên hệ được kiến thức cũ và kiến thức mới cũng như kiểm chứng được những dự đoán hiện tượng PƯ xảy ra, từ đó HS hình thành, rèn luyện và phát triển NLTN hóa học cho HS. Khi GV sử dụng BTTN để nghiên cứu bài học mới, cần lựa chọn BTTN phù hợp với tiết dạy bài mới, nên dựa vào nội dung bài học, thời gian, điều kiện vật chất, khả năng của HS để có thể sử dụng BTTN một cách linh hoạt và hiệu quả. GV nên chọn các BTTN gắn sát với nội dung cần truyền tải trong bài học, điều đó giúp GV kịp thời gian để tổng quát và hoàn thành được mục đích của bài học. 1.3.4.2. Sử dụng bài tập thực nghiệm trong cũng cố bài học hoặc luyện tập, ôn tập Ngoài phần tính chất vật lí, TCHH, điều chế thì BTTN hóa học còn được sử dụng trong phần củng cố bài học khi dạy xong một bài mới. Để có thời gian củng cố bài học thông qua BTTN hóa học, GV nên chọn các BTTN đơn giản, sử dụng phiếu học tập trong quá trình dạy học. Ngoài ra, GV có thể sử dụng PP dạy học tích cực nhằm phát triển một số NL cho HS, đặc biệt là phát triển NLTN hóa học. Những giờ luyện tập, ôn