www.cretavoice.gr ΑΦΙΕΡΩΜΑ
24ωρη on-line ενηµέρωση Νοµού Χανίων
✤ Κρητικοί Χοροί Οι Κρητικοί χοροί αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του Κρητικού πολιτισµού µε τις ρίζες τους να χάνονται µέσα στην µακραίωνη ιστορία του τόπου και γι αυτό να την αντανακλούν. Σύµφωνα µε τους αραίους συγγραφείς, ο χορός εµφανίστηκε στην Κρήτη, όπου αναπτύχθηκε ως τέχνη κάτω από θεία έµπνευση και καθοδήγηση, και από εκεί διαδόθηκε στον υπόλοιπο ελληνικό κόσµο.
Α
ποδίδουν δε την πατρότητά του στη Μητέρα των Θεών Ρέα, η οποία τον δίδαξε στους Κρήτες και συγκεκριµένα στους Κουρήτες, µια φυλή ή υποδιαίρεση του κρητικού λαού, αρχαιότατη αν κρίνουµε από την παράδοση που τους ονοµάζει «γιους της Γης», ή µια ιερατική οικογένεια θεραπευτών - καθαρτών, που εκτελούσαν χαρακτηριστικούς χορούς, προκειµένου να επιτύχουν τον εξαγνισµό. Γι αυτό και θεωρείται ότι οι περισσότεροι χοροί της κλασικής αρχαιότητας ανάγονται στην Κρήτη. Ο πιο φηµισµένος κρητικός χορός ήταν ο πυρρίχιος και µε τη γενική ονοµασία «πυρρίχη» χαρακτηρίζονταν όλοι οι πολεµικοί χοροί της αρχαιότητας. Οι πηγές µας πληροφορούν ότι µε τα χρόνια ο χορός εξαπλώθηκε σε όλη την Ελλά-
22 Cv h ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014
δα και η κάθε πόλη που άρχιζε να τον χορεύει, δίνοντάς του και διαφορετικό όνοµα, φιλοδοξούσε την πατρότητά του. Από το 300 µ.Χ. τον πυρρίχιο αρχίζουν να χορεύουν και οι γυναίκες και από τότε κάποιες παραλλαγές του παίρνουν χαρακτήρα χορού ερωτικού. Για πολλούς από τους παραδοσιακούς χορούς της Κρήτης, µπορούµε να πούµε πως αποτελούν απόηχους των χορών των Κουρητών ή των χορών της πυρρίχης, ως παραλλαγές ή άλλες ονοµασίες τους, µετασχηµατισµένες στο πέρασµα των αιώνων. Ιδιαίτερα ονοµαστοί στην Κρήτη, από τη µινωική εποχή, ήταν επίσης οι τελετουργικοί κυκλικοί χοροί, κλειστοί και ανοιχτοί, ως απαραίτητα στοιχεία των θρησκευτικών τελετουργιών.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι Κρήτες είχαν εφεύρει αυτού του είδους τις τελετουργίες µε τους συρτούς χορούς, που χορεύονταν κατά τη διάρκεια θυσίας γύρω από το βωµό. Το ότι η πλουσιότατη µουσικοχορευτική κληρονοµιά της Κρήτης, η οποία διαµορφώθηκε και επιβίωσε µέχρι τους νεότερους χρόνους, αναπτύχθηκε ως συνέχεια της αρχαιότερης τοπικής και συµπληρώθηκε επηρεασµένη από τις µακρόχρονες ιστορικές περιπέτειες του νησιού, φαίνεται, επίσης, από το γεγονός ότι µέχρι τα µέσα περίπου του 20ού αιώνα ο µουσικός βρισκόταν στο κέντρο του χορευτικού κύκλου, που όπως επιβεβαιώνεται από τα αρχαιολογικά ευρήµατα συνέβαινε στην Κρήτη της αρχαιότητας. Στην ζωντανή χορευτική κληρονοµιά της Κρήτης περιλαµβάνονται είκοσι πέντε, περίπου, παραδοσιακοί χοροί. Μέχρι πριν µερικά, µόλις, χρόνια οι περισσότεροι από αυτούς ήταν περιορισµένης διάδοσης. Γνωστοί σε όλη την Κρήτη ήταν µόνο: η σούστα, ο σιγανός, ο µαλεβιζώτης, ο χανιώτικος (συρτός) και το πεντοζάλι. Να σηµειωθεί, πάντως, ότι και οι χοροί αυτοί (πλην του σιγανού) µέχρι το Μεσοπόλεµο δεν ήταν παγκρήτιας εµβέλειας.
Πιο συγκεκριµένα, η σούστα ήταν ευρέως γνωστή στο νοµό Ρεθύµνου, ο µαλεβιζώτης στο νοµό Ηρακλείου και ο χανιώτικος και το πεντοζάλι στο νοµό Χανίων. Μόνο ο σιγανός ήταν γνωστός, σε παραλλαγές, στους νοµούς Ρεθύµνου, Ηρακλείου και Λασιθίου. Οι υπόλοιποι, λιγότερο γνωστοί, χοροί είναι: η γιτσικιά σούστα, η γλυκοµηλίτσα και το ρόδο, που χορεύονται στην επαρχία Κισσάµου, ο φτερωτός συρτός (παραλλαγή του χανιώτικου µε διαφοροποιηµένη τη χορογραφία του), που ήταν γνωστός σε µερικά χωριά των νοµών Χανίων και Ρεθύµνου, ο κουτσαµπαδιανός και ο τριζάλης, που χορεύονται στην επαρχία Αµαρίου, ο πηδηχτός, που συναντάµε στην επαρχία Μυλοποτάµου, ο απανωµερίτης και το µικρό µικράκι, χοροί γνωστοί σε ορισµένες περιοχές των νοµών Ρεθύµνου και Ηρακλείου, ο µπρ(α)µµιανός - πρινιώτης, ο αγκαλιαστός, ο ξενοµπασάρης και ο ζερβόδεξος, που χορεύονται στις επαρχίες Ιεράπετρας και Μιραµπέλλου, ο πηδηχτός, που συναντάµε στο νοµό Λασιθίου (µε τις παραλλαγές του, στειακός στη Σητεία, ο Ανωγειανός στα Ανώγεια και ο ιεραπετρίτικος στην Ιεράπετρα), ο λαζότης και τα ντουρνεράκια, που είναι γνωστοί σε διάφορες περιοχές του νησιού.