Hoe schakel je meegeleverde systeem-apps op je Android-smartphone uit?

Verwijder hardnekkige apps

WEG MET DIE SYSTEEM-APPS!

Vrijwel alle fabrikanten leveren bij hun Android-smartphone een handjevol apps mee die je maar lastig kunt verwijderen. Dat komt doordat het in veel gevallen om zogeheten systeemapps gaat. Gelukkig bestaat er een eenvoudige manier om zulke apps wel uit te schakelen. Je hebt er alleen wat software en enkele aangepaste toestelinstellingen voor nodig.

Gertjan Groen

Gemiddeld gebruiken we ongeveer negen apps per dag en dertig per maand. Van de ongeveer tachtig apps op de gemiddelde smartphone wordt zodoende meer dan zestig procent niet maandelijks gebruikt. En een deel daarvan wordt zelfs helemaal niet gebruikt. Om meerdere redenen is het slim zulke apps te verwijderen (zie het kader ‘Waarom je apps beperken?’). Helaas is dat niet altijd makkelijk! In veel gevallen gaat het om zogeheten systeem-apps. Dat kunnen onderdelen van Android zelf zijn, maar ook apps die fabrikanten hebben toegevoegd. Wil je tóch van die apps af, dan zul je wat kunstgrepen moeten uithalen. Een daarvan is het ‘rooten’ van je toestel, maar dat is voor de meesten geen optie. Niet alleen wordt dat steeds lastiger en schimmiger, ook kun je bepaalde apps dan helemaal niet meer gebruiken, bijvoorbeeld apps van je bank. Gelukkig is er een alternatief. In deze masterclass leggen we uit hoe je zonder te rooten vanaf je pc bepaalde apps op een smartphone of tablet met Android kunt uitschakelen, ook als het systeem-apps zijn.

Over het project

01 In deze masterclass gaan we gebruikmaken van de Universal Android Debloater GUI. Dit opensource-project kun je vinden op GitHub (https://kwikr.nl/andebloat). De tool is geschreven in de programmeertaal Rust. Het is gebaseerd op een eerder project dat nu is verouderd. Het heeft dezelfde naam, maar met de toevoeging GUI. Daarmee wordt de grafi sche gebruikersinterface bedoeld die is toegevoegd, zodat je kunt selecteren welke apps uitgezet moeten worden. Het maakt samen met enkele andere verbeteringen het hele proces een stuk gebruiksvriendelijker. Het meeste werk hebben de ontwikkelaars vermoedelijk gehad aan het maken van een uitgebreide lijst met alle bekende pakketten voor Android, aangevuld met alle informatie die daarover beschikbaar

01 De tool die we gebruiken is opensource en beschikbaar via GitHub.

is. Daardoor kun je beter de afweging maken welke apps veilig uitgeschakeld kunnen worden. Voordat je begint, heb je de ontwikkelaarskit van Android nodig waarin het programma ADB (Android Debug Bridge) is opgenomen. Die tool speelt een belangrijke rol in deze tool.

WAAROM JE APPS BEPERKEN?

Via een website als Exodus kun je zien welke trackers een app bevat. Het verwijderen van de apps die je niet gebruikt, is in de eerste plaats natuurlijk een stuk overzichtelijker. Maar het biedt ook andere voordelen, zoals meer privacy. Veel apps bevatten zogeheten trackers die informatie over je verzamelen en doorspelen. Een tracker kan bijvoorbeeld crashes en bugs melden. Maar er zijn ook trackers die informatie doorspelen over de apps die je gebruikt en de manier waarop je ze gebruikt. Enkele geven persoonlijke gegevens door of zelfs je locatie. Dit alles kan voor adverteerders interessant zijn, die over een zo compleet mogelijk profi el van gebruikers willen beschikken. De non- profi torganisatie Exodus Privacy (www. exodus-privacy.eu.org) heeft een handige tool op haar website waar je kunt zien welke trackers in apps zijn ingebakken. Verder nemen apps uiteraard ruimte in en kunnen ze je toestel – zelfs als je hem niet gebruikt – ook trager maken. Dat komt doordat ze bijvoorbeeld op de achtergrond gebeurtenissen monitoren om op in te kunnen haken. Ten slotte kan het verwijderen van apps ook je toestel veiliger maken. Iedere app is immers een potentiële ingang voor hackers, zeker als er bekende kwetsbaarheden zijn.

Ontwikkelaarskit

02 Als eerste heb je de Android SDK Platform Tools nodig. Die kun je downloaden van https://kwikr.nl/sdkplat. Pak het zip-bestand uit op je pc. Wij kiezen de map C:\android\sdk. In de map platform-tools vind je nu het bestand adb.exe. Dit programma gaan we gebruiken voor interactie met de smartphone. Verder heb je de juiste drivers voor je smartphone nodig. In de meeste gevallen kun je ook de universele ADB-drivers gebruiken (https://adb.clockworkmod.com). Op je toestel moet je via de ontwikkelaarsopties de zogeheten usbfoutopsporing aanzetten (zie stap 3). Dit is nodig voor het gebruik van ADB. De map (in ons voorbeeld C:\android\sdk\platform-tools) moet je ook aan de omgevingsvariabelen toevoegen. Hiervoor open je de instellingen voor Windows en ga je naar Systeem en vervolgens naar Info. Kies voor Geavanceerde systeeminstellingen. Klik dan onderaan op Omgevings variabelen. In het vak Systeemvariabelen klik je op Path, gevolgd door Bewerken. Voeg de map toe met de platform-tools, bijvoorbeeld C:\ android\sdk\platform-tools.

02 Voor deze masterclass heb je de tools uit de ontwikkelaarskit van Android nodig.

Telefooninstellingen aanpassen

03 Voordat je aan de slag kunt gaan, moet je een instelling op je telefoon of tablet aanpassen. Je moet namelijk de zogenoemde usbfoutopsporing aanzetten. Deze optie vind je in een speciaal (verborgen) menu voor ontwikkelaars.

03 Via dit menu voor ontwikkelaars kun je onder meer usbfoutopsporing aanzetten. Om het menu te activeren, open je de instellingen en blader je naar Over de telefoon. Zoek naar Buildnummer en tik er zeven keer op tot wordt aangegeven dat je ontwikkelaar bent. Ga dan één stapje terug in het menu en naar Systeem. Klap zo nodig Geavanceerd uit. Hier zie je nu Ontwikkelaarsopties tussen staan. Bader naar het kopje Foutopsporing en zet een vinkje bij USB-foutopsporing. Dit is nodig voor communicatie via ADB, de Android Debug Bridge. Let erop dat er enkele kleine risico’s kleven aan het gebruik van ADB en de in deze masterclass besproken tool (zie kader ‘Risico’s bij gebruik van deze tool?’).

Vooraf apps verwijderen

04 Voordat je aan de slag gaat, is het handig om apps die je niet (meer) nodig hebt handmatig te verwijderen. Dat scheelt straks wat werk. Ook hiervoor zijn apps die je daarbij kunnen helpen. Dit lukt uiteraard alleen voor apps die je via de Play Store hebt geïnstalleerd en niet voor systeem-apps. Als voorbeeld noemen we de app Uninstaller (of Deïnstallatie) van Splend Apps. Als je deze app opstart, zie je de tabjes User apps en System apps. Op het eerste tabblad zie je de apps die je op de normale manier kunt verwijderen. Je

RISICO’S BIJ GEBRUIK VAN DEZE TOOL?

Je hoeft niet heel bang te zijn voor eventuele nevene ecten van de stappen in deze masterclass. Alles kan in theorie gemakkelijk weer ongedaan worden gemaakt. Het grootste risico is dat je een bepaald systeemproces uitschakelt dat wel nodig is voor je toestel. Die kans is echter heel klein, omdat de tool zelf al in een aparte lijst aangeeft welke onderdelen je beter niet kunt verwijderen. Gaat er toch iets fout, dan start het toestel in het eerste ergste geval niet meer op en kom je in een zogenoemde bootloop, tot het booten vijf keer achter elkaar mislukt. Daarna start het toestel vanzelf in herstelmodus en kun je genoodzaakt zijn het terug te zetten naar de fabrieksinstellingen. Je kunt je toestel dus niet onbruikbaar maken (‘bricken’). Wel kan het gebeuren dat je alle informatie die erop staat kwijtraakt. Houd daar dus rekening mee en zorg ervoor dat er geen belangrijke informatie meer op staat, of dat je een back-up achter de hand hebt.

Het gebruik van de tools in deze masterclass brengt kleine risico’s met zich mee.

04 Met een app als Uninstaller kun je eenvoudig een reeks apps verwijderen.

tikt ze gewoon één voor één aan en klikt op het prullenbakicoontje. Op het tabje met systeem-apps kun je eventueel ook al enkele apps identifi ceren die je wilt gaan verwijderen met de tool uit deze masterclass: Universal Android Debloater.

05 Zorg dat je via ADB verbinding met je toestel kunt maken.

Verbinding maken

05 We gaan eerst de verbinding via ADB testen. Open daarvoor de Opdrachtprompt in Windows. Blader naar de map waar je de platformtools hebt geïnstalleerd, in ons voorbeeld:

cd c:\android\sdk\platform-tools Geef dan de opdracht: adb devices Als het goed is, zie je nu een apparaat met identifi catienummer. Op je toestel verschijnt een dialoog waarin je toegang voor je pc via usb-foutopsporing moet toestaan. Zorg dat je hier toestemming voor geeft. We gaan nu met de tool aan de slag. Haal eerst de laatste versie op via https://kwikr. nl/ debloatversie. Vouw daarvoor op de bewuste pagina het onderdeel Assets uit. Download dan het bestand uad_gui-windows.exe. Je kunt dit op elke willekeurige plek op je pc zetten en starten. Als je interesse hebt in de broncode van het project, kun je die ook op GitHub vinden. Dit geeft je een idee wat de tool op de achtergrond doet.

Handmatig verwijderen

06 Via ADB kun je ook handmatig opdrachten geven naar je toestel. Zo kun je met de volgende opdracht een shell openen naar je toestel:

adb shell Daarna vraag je een lijst met alle pakketten op, inclusief details zoals de pakketnaam: pm list packages -f De naam pm staat voor packagemanager, oftewel

06 Via de opdrachtprompt kun je ook handmatig opdrachten geven.

de pakketbeheerder van Android. Deze opdracht laat alleen de systeempakketten zien: pm list packages -s De tool in deze masterclass gebruikt ook laatstgenoemde opdracht om de lijst met systeempakketten op te vragen. Om een bepaald pakket uit te schakelen, gebruik je: pm disable pakketnaam Vervang je disable door uninstall, dan kun je het bewuste pakket de-installeren. Deze opdrachten lukken allemaal zonder root-toegang. De precieze opdrachten kunnen verschillen, afhankelijk van de gebruikte Android-versie, maar dat wordt door de Universal Android Debloater GUI opgevangen. Eventueel kijk je welke commando’s worden ondersteund met:

pm --help

07 Via de instellingen kun je onder meer een ander thema kiezen.

Navigeren door de tool

07 Als je de tool opstart via uad_gui- windows.exe zie je direct een fl inke lijst met apps. Via de menu’s aan de bovenkant kun je die lijst verfi jnen. In het eerste vak kun je naar een bepaald pakket zoeken. Het tweede vak (waar standaard user 0 staat) geeft je de mogelijkheid om apps voor een specifi eke gebruiker te verwijderen. Dit is het geval sinds release 0.3. Met user 0 wordt de standaardgebruiker bedoeld. Als je meerdere gebruikers op het toestel hebt aangemaakt, kun je ook een van die andere gebruikers kiezen. Standaard laat de tool aanbevelingen zien voor apps die je veilig kunt verwijderen. Dat zie je aan de keuze Recommended in het menu. Als je hierop klikt, kun je de selectie wijzigen naar Advanced, Expert, Unsafe of Unlisted. Ook kun je ervoor kiezen of je alle pakketten wilt zien (met de optie All packages) of alleen de pakketten met de status Enabled of Disabled. Onder Settings kun je eventueel een ander thema kiezen voor deze tool zelf. Dat staat dus los van je toestel zelf. WERKING VAN DE TOOL

Systeem-apps kunnen niet daadwerkelijk worden verwijderd van je toestel. Ze zijn namelijk geïnstalleerd op een systeempartitie die alleen gelezen kan worden. Alleen de toestelfabrikant heeft het recht om wijzigingen aan te brengen via systeemupdates. Maar systeemapps gebruiken óók de datapartitie waar je als gebruiker wél toegang toe hebt. Daar worden alle apps bewaard met alle veranderingen die je aan je toestel hebt gemaakt. Als je het toestel terugzet naar de fabrieksinstellingen wordt die partitie eenvoudigweg gewist, evenals de cache. Je kunt de systeem-apps dus niet letterlijk verwijderen van je toestel, maar je kunt wel voorkomen dat ze in het geheugen worden geladen door ze voor alle gebruikers te verwijderen uit de datapartitie. En je kunt uiteraard ook de apps die je zelf hebt geïnstalleerd uit de datapartitie verwijderen.

Selectie maken

08 Hoe maak je nu precies een selectie? Als we even uitgaan van de aanbevolen apps, zal het op vrijwel elk toestel een forse lijst zijn. Bij de Nokia 7 Plus, het toestel dat we gebruiken bij deze masterclass, gaat het om 112 apps. Voor het proces maakt het overigens niet veel uit welk toestel je gebruikt. Uiteraard kan het aantal apps wel verschillen. De Nokia 7 Plus zou door het Android One-besturingssysteem veel minder onnodige apps moeten bevatten dan bijvoorbeeld modellen van

08 Via de tool kun je een selectie maken van apps die verwijderd mogen worden.

Met Files by Google kun je onder andere ongebruikte apps opsporen.

ONGEBRUIKTE APPS OPSPOREN

Als je door het lijstje met apps bladert, staan er ongetwijfeld apps tussen die je niet direct herkent. Mogelijk zie je ook al meteen apps waarvan je weet dat je ze niet (meer) gebruikt. Gelukkig zijn er manieren om apps op te sporen die je niet of nauwelijks gebruikt. Een van de handigste opties is Files by Google. Dit is in feite een bestandsbeheerder, maar je kunt hier ook je toestel mee opschonen én een lijst met apps opvragen. Hiervoor ga je naar het tabblad Browsen en kies je Apps. De apps worden hier automatisch gesorteerd op de datum dat je ze het laatst hebt gebruikt. Er is ook een optie om de apps te selecteren waarna je ze kunt verwijderen. Samsung, Huawei en Xiaomi, die hun eigen schil en apps toevoegen. Als je op een app klikt, zie je een omschrijving daarvan. Zo heb je een idee wat een bepaalde app doet. Een enkele keer zul je via bijvoorbeeld een zoekopdracht meer informatie op willen zoeken. Het is handig om dan op pakketnaam te zoeken, bijvoorbeeld com.android.dreams.basic.

Uitschakelen en inschakelen

09 Het uit- en inschakelen van apps via de tool spreekt redelijk voor zich. Heb je een selectie gemaakt, dan is het handig deze eerst via de optie Export current selection te exporteren. Er wordt dan in de desbetreffende programmamap een tekstbestand aangemaakt waarin de pakketnamen worden genoemd. Zo kun je altijd nagaan welke pakketten je hebt verwijderd. Daarna klik je op Disable selection om de geselecteerde apps uit te schakelen. Dit kan afhankelijk van het aantal apps wel wat tijd vragen. Met de optie Enabled in de knoppenbalk zie je alleen de (resterende) apps die zijn ingeschakeld. Wijzig de weergave eventueel naar All packages om óók de zojuist uitgeschakelde apps te zien, of naar Disabled om alléén de uitgeschakelde apps te zien. Achter elk pakket zien je een optie om dat pakket uit te schakelen (Enable) dan wel in te schakelen (Disable). Zo kun je eenvoudig de status weer omzetten. Je kunt ook een selectie maken en dan de optie Enable/Restore selection kiezen.

09 Van de uit- of ingeschakelde pakketten kun je eenvoudig de status weer omzetten.