HOGENT - vastgoed - rioleringen

Theorie wegenbouw & rioleringen Deel rioleringen

Schooljaar

:

2019 – 2020

Studiejaar

:

2 LAN

Docent

:

Ing. Pyck Eline

Inhoudsopgave DEEL RIOLERINGEN ........................................................................................................... 4 Hoofdstuk 1 1.1

Europa .................................................................................................................... 4

1.2

Vlaanderen .............................................................................................................. 5

1.2.1

Decreet Integraal Waterbeleid .......................................................................... 5

1.2.2

Vlarem II inzake lozing en zuivering ................................................................. 6

1.2.3

Zonerings- en uitvoeringsplannen .................................................................... 6

Hoofdstuk 2

Afwateringssystemen.................................................................................... 8

2.1

Algemeen principe .................................................................................................. 8

2.2

Soorten afwateringssystemen ................................................................................. 8

2.2.1

Gemende riolering............................................................................................ 8

2.2.2

Volledig gescheiden riolering............................................................................ 9

2.2.3

Semi-gescheiden rioolstelsel ............................................................................ 9

2.2.4

Verbeterd gescheiden riolering ......................................................................... 9

2.3

Keuze afwateringssysteem...................................................................................... 9

2.4

Scheiden van waterstromen in en rond gebouwen .................................................10

Hoofdstuk 3 3.1

: Bronmaatregelen .......................................................................................10

HERGEBRUIK .......................................................................................................11

3.1.1

Dimensionering regenwaterput........................................................................11

3.1.2

Aanleg en gebruik ...........................................................................................12

3.1.3

Buffercapaciteit regenwaterputten ...................................................................13

3.2

INFILTREREN........................................................................................................14

3.2.1

Ontwerp infiltratiekommen en -bekkens ..........................................................15

3.2.2

Ontwerp doorlatende verharding .....................................................................16

3.2.3

Ontwerp WADI’s..............................................................................................16

3.2.4

Verdampingsbekkens ......................................................................................17

3.2.5

Infiltratieriolen ..................................................................................................17

3.3

BUFFERING ..........................................................................................................18

3.3.1

Ontwerp ..........................................................................................................18

3.3.2

Kostprijs buffering ...........................................................................................19

3.3.3

Inplanting grote bufferbekkens ........................................................................19

3.3.4

Groendaken ....................................................................................................20

3.4

Grachten ................................................................................................................20

3.4.1 Hoofdstuk 4 4.1

Dimensionering van grachten ..........................................................................20 : DWA-systemen..........................................................................................21

Systeemkeuze........................................................................................................21

4.1.1 2

: Juridisch kader ........................................................................................... 4

Definities .........................................................................................................22

4.2

Maatgevende parameters inzake droogweerafvoer ................................................22

4.2.1 4.3

Huishoudelijke activiteiten ...............................................................................22

Gravitaire DWA-riolen ............................................................................................23

4.3.1

Dimensionering ...............................................................................................23

4.3.2

Invloed van pompen op de helling van gravitaire DWA-riolen ..........................24

4.3.3

Nooduitlaten ....................................................................................................24

4.3.4

Bijkomende vereisten ......................................................................................25

4.3.5

Besluit .............................................................................................................26

4.3.6

Niet zelfreinigende DWA-riolen .......................................................................26

4.4

Pompstations .........................................................................................................26

4.5

Drukriolering ...........................................................................................................27

Hoofdstuk 5

: Ontwerpneerslag .......................................................................................27

5.1

Welke neerslagreeks wordt er gebruikt ..................................................................27

5.2

IDF-relaties ............................................................................................................27

5.3

Composietbuien .....................................................................................................29

5.4

Correctiefactoren....................................................................................................29

5.5

Invloed van het voortbewegen van buien over een rioolstelsel ...............................29

Hoofdstuk 6

: Dimensionering hemelwaterriolen en gemengde riolen ..............................30

6.1

Type berekening ....................................................................................................30

6.2

Maatgevende parameters ......................................................................................30

6.3

Gronddekking .........................................................................................................32

6.4

Buisaansluiting .......................................................................................................32

6.5

Kelderaansluitingen ................................................................................................33

6.6

Drainage van oude leidingen ..................................................................................33

Hoofdstuk 7

: Overstorten ................................................................................................33

Hoofdstuk 8

: Zuiveringsinstallaties .................................................................................34

8.1

Individuele behandelingsinstallaties voor afvalwater (IBA) .....................................34

8.2

KWZI en RWZI .......................................................................................................35

Hoofdstuk 9

: Onderhoud ................................................................................................35

Hoofdstuk 10

: Aanleg .......................................................................................................36

Bibliografie ...........................................................................................................................36

3

DEEL RIOLERINGEN Hoofdstuk 1 : Juridisch kader 1.1 Europa1 Eén van de belangrijkste milieurichtlijnen voor water is de Europese kaderrichtlijn Water. Deze richtlijn is sinds 22 december 2000 van kracht en tekent een uniform waterbeleid uit in de hele Europese Unie.

Het doel van de kaderrichtlijn Water is de watervoorraden en de waterkwaliteit in Europa veilig stellen en de gevolgen van overstromingen en perioden van droogte afzwakken. De kaderrichtlijn Water verplicht de lidstaten duurzaam met water om te springen. Hiervoor moeten ze beheerplannen opstellen per stroomgebied.

Het decreet Integraal Waterbeleid van 18 juli 2003 zet de kaderrichtlijn Water om naar Vlaamse wetgeving.

Dochterrichtlijnen vullen de kaderrichtlijn aan: 1. De dochterrichtlijn Grondwater zorgt voor een kader voor preventie- en controlemaatregelen om de verontreiniging van het grondwater tegen te gaan. Het gaat om maatregelen om de chemische toestand van het grondwater te beoordelen en om de aanwezigheid van verontreinigende stoffen te verminderen.

2. De dochterrichtlijn Prioritaire Stoffen bevat kwaliteitsnormen voor oppervlaktewater voor een aantal gevaarlijke stoffen.

De richtlijn legt geen concrete verplichtingen op naar investeringen in de waterzuiveringsinfrastructuur. Deze werden reeds vastgelegd in de Richtlijn Stedelijk Afvalwater (RL 91/271/EEG, gewijzigd bij RL 98/15/EG) en blijkt van kracht. Hierin werd de timing en prioritering van de sanering van het stedelijk afvalwater vastgelegd. Stedelijk afvalwater wordt hierbij aanzien als het mengsel van huishoudelijk afvalwater en/of bedrijfsafvalwater en/of afvloeiend hemelwater. Naar timing van uitbouw van de zuiveringssystemen betekent dit:  in agglomeraties groter dan 10.000 IE dient uiterlijk op 31 december 1998 een volledig opvangsysteem (riolering en collectering) en een verdergaande behandeling (nutriëntenverwijdering) voor stedelijk afvalwater uitgebouwd te zijn;  in agglomeraties tussen de 2.000 en de 10.000 IE dient uiterlijk 31 december 2005 een opvangsysteem en een secundaire behandeling (biologische zuivering) operationeel te zijn;  in agglomeraties kleiner dan 2.000 IE dient uiterlijk 31 december 2005 een “toereikende” behandeling voorzien te zijn.

Volgens de Kaderrichtlijn moest het oppervlakte- en grondwater tegen 2015 van goede kwaliteit zijn. Deze deadline is ondertussen reeds verstreken. Geen van de 195 beoordeelde grotere, Vlaamse waterlichamen haalt op basis van de metingen in de periode 2010 tot 2015 1

4

https://www.integraalwaterbeleid.be/nl/regelgeving/kaderrichtlijn-water

een goede ecologische toestand (of een goed ecologisch potentieel). Bijna een kwart haalt een matige ecologische toestand. Naast landbouw en de bedrijven ligt het (niet) collecteren en zuiveren van het huishoudelijk afvalwater aan de basis van deze verontreiniging. In juli 2019 was de zuiveringsgraad voor Vlaanderen 83.34%.2

Figuur 1: Zuiveringsgraad Vlaanderen3

1.2 Vlaanderen 1.2.1

Decreet Integraal Waterbeleid4

Het decreet van 18 juli 2003 betreffende het integraal waterbeleid, gecoördineerd op 15 juni 2018 (waterwetboek), vormt het juridisch kader voor het integraal waterbeleid in Vlaanderen.

Het decreet bevat ook de omzetting van de kaderrichtlijn Water en de Overstromingsrichtlijn.

Het decreet Integraal Waterbeleid:  

legt de doelstellingen en beginselen van integraal waterbeleid vast, de multifunctionaliteit van watersystemen wordt hierin sterk benadrukt reikt een aantal instrumenten aan om het integraal waterbeleid beter in de praktijk te kunnen brengen: de watertoets, oeverzones, de instrumentenmix verwerving van onroerende goederen, aankoopplicht en vergoedingsplicht en de informatieplicht voor vastgoed in overstromingsgevoelig gebied

https://www.vmm.be/data/riolerings-en-zuiveringsgraden https://www.vmm.be/data/riolerings-en-zuiveringsgraden 4 https://www.integraalwaterbeleid.be/nl/regelgeving/decreet-integraal-waterbeleid 2 3

5

 

bepaalt hoe de watersystemen ingedeeld worden in stroomgebieden en stroomgebieddistricten, bekkens en deelbekkens vertaalt de indeling in watersystemen door in de organisatiestructuur en de planning voor het integraal waterbeleid.

Het decreet Integraal Waterbeleid (titel I van het Waterwetboek) is een kaderdecreet en bevat enkel de grote lijnen voor het beleid. Uitvoeringsbesluiten maken het beleid concreet.

Uitvoeringsbesluiten bij het decreet Integraal Waterbeleid: 





Een eerste uitvoeringsbesluit (Organisatiebesluit, 9 september 2005) zorgt voor de geografische indeling van de watersystemen. Dit gebeurt door afbakening van de stroomgebieden, bekkens en deelbekkens in het Vlaamse Gewest. Daarnaast bevat dit besluit bijkomende bepalingen voor de werking van de overlegstructuren op de verschillende niveaus.

Het uitvoeringsbesluit watertoets (20 juli 2006) geeft richtlijnen voor de toepassing van de watertoets aan de lokale, provinciale en gewestelijke overheden die vergunningen afleveren.

Het uitvoeringsbesluit financiële instrumenten (24 juli 2009) geeft uitvoering aan de financiële instrumenten van het decreet Integraal Waterbeleid: de onteigening ten algemene nutte, het recht van voorkoop, de aankoopplicht en de vergoedingsplicht.

1.2.2

Vlarem II inzake lozing en zuivering

In Vlarem II werd het rioleringsbeleid concretere uitgewerkt, die door de diverse beleidsniveaus en administraties moet geïmplementeerd worden.

Er is bijvoorbeeld omschreven aan welke voorwaarden de lozing van afvalwater moet voldoen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen lozingen in het centraal gebied, het collectief geoptimaliseerde buitengebied, het collectief te optimaliseren buitengebied en het individueel te optimaliseren buitengebied. Deze gebieden werden vastgelegd in de zoneringsplannen.

De timing van de realisatie van de nog aan te leggen riolen in het collectief te optimaliseren buitengebied werden vastgelegd in de gebiedsdekkende uitvoeringsplannen.

Het uitvoeringsplan is conform de definitie van het zoneringsbesluit een plan dat de uitvoering en de timing van de projecten regelt met betrekking tot de gemeentelijke en bovengemeentelijke saneringsverplichting, evenals de noodzakelijke afstemming van de projecten.

1.2.3

Zonerings- en uitvoeringsplannen

Het zoneringsplan geeft tot op huisniveau weer wat de maatregelen zijn die burger en gemeente moeten treffen. Een woning kan gelegen zijn in één de van volgende vier zones:  Centraal gebied: er is reeds geruime tijd riolering aanwezig en die is aangesloten op een waterzuivering.  Collectief geoptimaliseerd buitengebied: er is recent riolering aangelegd en die is aangesloten op een waterzuivering.  Collectief te optimaliseren buitengebied: er is riolering gepland of er is riolering aanwezig maar die is nog niet aangesloten op een waterzuivering.

6



Individueel te optimaliseren buitengebied: er is geen riolering voorzien. Het afvalwater moet individueel gezuiverd worden met een IBA.

Figuur 2: Voorbeeld zoneringsplan5

Het gebiedsdekkend uitvoeringsplan bouwt verder op het zoneringsplan en bepaalt welke rioleringsprojecten nog moeten worden uitgevoerd en wie die moet uitvoeren. Elk project krijgt ook een prioriteit. Ook de nog te plaatsen IBA’s krijgen een prioriteit. Zo wordt bepaald binnen welke termijn de rioleringsprojecten en IBA’s moeten worden aangelegd.

De prioritering van de verschillende projecten gebeurt op basis van ecologische en economische factoren. Hierbij zijn de kostprijs en de milieu-impact van het project belangrijk.

De gebiedsdekkende uitvoeringsplannen worden elke zes jaar volledig herzien. De huidige plannen gelden vanaf 12 maart 2016.6

5 6

7

https://www.vmm.be/water/riolering/aansluiten-of-zelf-zuiveren/zoneringsplannen https://www.vmm.be/water/riolering/timing-en-subsidies/gebiedsdekkend-uitvoeringsplan

Hoofdstuk 2 Afwateringssystemen 2.1 Algemeen principe De doelstelling van het aanleggen van riolering is het afvalwater op een efficiënte en effectieve manier tot bij een afvalwaterzuiveringsinstallatie te brengen. Deze afvalwaterzuivering kan centraal gebeuren in een kleinschalige (KWZI) of grootschalige (RWZI) installatie of op individuele schaal worden uitgevoerd in een individuele behandelingsinstallatie voor afvalwater (IBA).

Daarnaast dient het hemelwater maximaal te worden opgehouden aan de bron. Hierover meer in Hoofdstuk 3.

Onder riool wordt in de code verstaan een buis onder de grond waarin afvalwater en/of hemelwater of ander parasitair water wordt getransporteerd. Het begrip riolering wordt in de wetgeving zelfs nog ruimer gedefinieerd. Het omvat het geheel van openbare leidingen en openluchtgreppels bestemd voor het opvangen en transporteren van afvalwater.

Er bestaan in hoofdzaak twee soorten rioleringssystemen: gemengde en gescheiden riolering. In deze laatste categorie wordt een onderscheid gemaakt tussen een volledig gescheiden riolering, een gedeeltelijk gescheiden riolering en een verbeterd gescheiden riolering.

2.2 Soorten afwateringssystemen 2.2.1

Gemende riolering

De meeste bestaande rioolstelsels in Vlaanderen zijn gemengde systemen: het openbaar rioolstelsel bestaat uit één enkele rioolleiding, waarlangs zowel het huishoudelijk (en eventueel bedrijfs-) afvalwater als het hemelwater (afkomstig van de daken, wegen, verharde en niet verharde oppervlakken, ...) samen worden afgevoerd. De buizen worden op 6 keer het afvalwaterdebiet gedimensioneerd.

Bij hevige regenval dreigt een gemengde riolering te overstromen. Niet alleen het regenwater komt dan op de straten, huizen,… maar ook het vuil water. Om dit te voorkomen kunnen er maatregelen getroffen worden: -

Berging in buizen (online) Bekkens (offline) Overstorten op waterlopen. Het overtollige water wordt dan geloosd op beken/rivieren om te voorkomen dat huizen onderlopen. (accidentele lozing)

Door het afvoeren van regenwater naar een waterzuiveringsinstallatie (RWZI), moeten de buizen en het RWZI overgedimensioneerd zijn. De zuivering van afvalwater gebeurt door micro-organismen (actief slib). Deze bacteriën gebruiken de vervuiling in het rioolwater als voedsel, het houdt hen in leven.7 Een te grote hoeveelheid neerslag t.o.v. afvalwater zorgt ervoor de dat de bacteriën te weinig eten hebben en de zuivering niet efficiënt verloopt.

Om accidentele lozingen te vermijden, de afvalwaterzuivering optimaal te houden en het regenwater ter plaatse te houden (zie Hoofdstuk 3), is men beginnen gescheiden rioleringen aan te leggen.

7

8

https://www.aquafin.be/nl-be/scholen-en-studenten/waterzuivering/het-zuiveringsproces