HOGENT - secundair onderwijs - Vakdidactiek economie en bedrijfsorganisatie

Pagina 1 van 95

Syllabus Vakdidactiek economie en bedrijfsorganisatie Voor de studenten Economie 1 en Bedrijfsorganisatie 1 Auteur: Veerle Lagaert

Academiejaar 2019 - 2020

Vakdidactiek Economie en Bedrijfsorganisatie

Pagina 2 van 95

Inhoudsopgave 1

DE STRUCTUUR VAN HET ONDERWIJS IN VLAANDEREN ..............................................8

2

DE DOELEN: VOETEN, DSET EN DE NIEUWE EINDTERMEN .........................................13

2.1

BESTAANDE DOELEN: VOETEN EN SET OF OD ...........................................................13

2.2

DE NIEUWE EINDTERMEN....................................................................................................15

2.2.1

16 SLEUTELCOMPETENTIES EN BETROKKEN BOUWSTENEN .............................................15

2.2.2

EINDTERMEN: BASISVORMING EN BASISGELETTERDHEID .................................................17

2.2.3

VAN EINDTERMEN (DECREET / WET) TOT HET CURRICULUM DOSSIER. ............................19

2.2.4 VAN CURRICULUMDOSSIER NAAR DE KLASPRAKTIJK: LEERPLAN EN DIDACTISCHE FICHES (EX- DIDACTISCHE CAHIERS) (GO!) ....................................................................................................19 2.2.5 (KOV)

VAN CURRICULUMDOSSIER NAAR DE KLASPRAKTIJK: LEERPLAN MENS & SAMENLEVING 20

3 PROFIEL EN LESBEVOEGDHEID VAN DE LERAAR ECONOMIE / BEDRIJFSORGANISATIE .................................................................................................................. 21 3.1

HET PROFIEL ...........................................................................................................................21

3.2

DE LESBEVOEGDHEID OF VAKBEKWAAMHEID ...........................................................22

4

HOE BEREID JIJ JE VOOR, OP HET LESGEVEN? .............................................................25

5

BEGINSITUATIE ...........................................................................................................................27

6

DOELSTELLINGEN .....................................................................................................................29

6.1

COGNITIEVE, AFFECTIEVE EN PSYCHOMOTORISCHE DOELSTELLINGEN .........30

6.2 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LESDOELSTELLINGEN EN LESFASEDOELSTELLINGEN ...........................................................................................................30 6.3

STRUCTUUR VAN EEN DOELSTELLING ..........................................................................32

6.4

HET FORMULEREN VAN EEN DOELSTELLING ..............................................................35

7

DE LEERINHOUDEN ...................................................................................................................37

8

DIDACTISCHE PRINCIPES ........................................................................................................40

8.1

HET MOTIVATIEPRINCIPE ....................................................................................................40

8.1.1

INTRINSIEKE VERSUS EXTRINSIEKE MOTIVATIE ................................................................. 40

8.1.2

DE ZELFDETERMINATIETHEORIE .........................................................................................42

Academiejaar 2019 - 2020

Vakdidactiek Economie en Bedrijfsorganisatie

Pagina 3 van 95

8.2 9

HET ACTIVITEITSPRINCIPE .................................................................................................46 ONDERWIJSMETHODEN / DIDACTISCHE WERKVORMEN EN LEERACTIVITEITEN 48

9.1

DOCEREN ..................................................................................................................................49

9.2

ONDERWIJS(LEER)GESPREK ............................................................................................. 51

9.3

DE OPDRACHT ........................................................................................................................52

10

LEERMIDDELEN ...................................................................................................................... 57

10.1

HANDBOEKEN .........................................................................................................................57

10.2 MEDIA EN HET GEBRUIK IN DE LESSEN ECONOMIE EN BEDRIJFSORGANISATIE .................................................................................................................. 57 10.2.1

INLEIDING .............................................................................................................................58

10.2.2

GESCHREVEN MEDIA BV KRANTENARTIKEL, LEESTEKST… ...............................................58

10.2.3

AUDIOVISUELE MEDIA. .........................................................................................................59

10.3

WERKBLADEN .........................................................................................................................59

11

DE LESVOORBEREIDING .....................................................................................................62

11.1 WELKE INFORMATIE HEB JE NODIG OM MET DE VOORBEREIDING TE STARTEN? ............................................................................................................................................62 11.2

DE LESVOORBEREIDING: ....................................................................................................63

11.2.1

HET VOORBLAD ....................................................................................................................64

11.2.2

DE VERSCHILLENDE LESFASEN MET LESFASEDOELSTELLINGEN. .....................................68

11.2.3

DE LEERINHOUDEN ..............................................................................................................69

11.2.4

DE LEERMIDDELEN ..............................................................................................................69

11.2.5

DE TIJDSDUUR ..................................................................................................................... 69

11.2.6

ACTIVITEITEN LERAAR .........................................................................................................69

11.2.7

ACTIVITEITEN VAN DE LEERLINGEN.....................................................................................70

11.2.8

HET BORDSCHEMA MET INVENTARIS VAN DE BIJLAGEN ....................................................70

12

OVERZICHT VAN DE BIJLAGEN: ........................................................................................71

12.1

BIJLAGE 1: STRUCTUUR VAN HET SO IN VLAANDEREN ..........................................72

12.2

BIJLAGE 2: MATRIX NIEUWE STRUCTUUR SO (2DE EN 3DE GRAAD). ...................... 73

12.3

BIJLAGE 3: CHECKLIST M.B.T. DE BEGINSITUATIE .................................................... 76

Academiejaar 2019 - 2020

Vakdidactiek Economie en Bedrijfsorganisatie

Pagina 4 van 95

12.4 BIJLAGE 4: OVERZICHT VAN DE ACTIEVE WERKWOORDEN IN FUNCTIE VAN HET BEHEERSINGSNIVEAU (TAXONOMIE BLOOM).................................................................77 12.5 BIJLAGE 5: VOLLEDIG OVERZICHT VAN DE VERNIEUWDE TAXONOMIE VAN BLOOM ...................................................................................................................................................79 12.6 BIJLAGE 6: HANDLEIDING BIJ HET OPZOEKEN VAN LEERPLANNEN VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS VOOR HET STUDIEGEBIED ECONOMIE EN HANDEL. ...........82 12.7 BIJLAGE 7: VOORBEELD VAN JAARVORDERINGSPLAN OF JAARPLAN (3 ECONOMIE – LYCEUM GENT). ........................................................................................................89 12.8

BIJLAGE 8: TIPS VOOR KLASMANAGEMENT ................................................................90

12.9

BIJLAGE 9: GOK-FICHE MOTIVERENDE INSTEEK........................................................92

12.10 13

BIJLAGE 10: CHECKLIST LESVOORBEREIDING .......................................................94 BIBLIOGRAFIE .........................................................................................................................95

Academiejaar 2019 - 2020

Vakdidactiek Economie en Bedrijfsorganisatie

Pagina 5 van 95

INLEIDING Met de studiekeuze ‘educatieve bachelor in het secundair onderwijs (SO)’ hebben jullie gekozen voor een boeiende opleiding en tof toekomstig beroep. Door te opteren voor de onderwijsvakken economie of bedrijfsorganisatie hebben jullie heel wat mogelijkheden in het onderwijs of daarbuiten. Echter in eerste instantie worden jullie opgeleid tot leraren economie of bedrijfsorganisatie en daarbij is inzicht in vakdidactiek onontbeerlijk.

Vakdidactiek wordt best gevisualiseerd door onderstaande afbeelding het is nl de unieke deelverzameling tussen vakkennis, inzicht in de didactiek en het contact met de praktijk of werkveld via kijk- en doestages. Meer toelichting m.b.t. deze afbeelding is te vinden op de website: https://www.vakdidactiek.be/vak3dactisch_model Deze inleidende cursus vakdidactiek heeft als ultiem doel jullie een doordachte lesvoorbereiding en bijhorende werkbladen te leren opstellen en uitvoeren. Een doordachte lesvoorbereiding op papier zetten, vergt uiteraard een degelijke vakkennis en inzicht in de vakdidactiek. Wat dat laatste betreft bekijken we enerzijds wat het wettelijk kader is en anderzijds welke methoden, hulpmiddelen er allemaal bestaan om de vooropgestelde doelstellingen waar te maken samen met de leerlingen.

In het eerste hoofdstuk focussen we ons op de structuur van het SO nl binnen welk kader functioneert een leerkracht SO. Vanaf het schooljaar 2019 – 2020 tot en met het schooljaar 2024 – 2015 zitten we in een transformatieproces van oude naar nieuwe structuur.

In het tweede hoofdstuk bekijken we welke doelstellingen de overheid heeft opgelegd voor de leerlingen. Scholen die worden gesubsidieerd door de Vlaamse overheid moeten zich engageren om deze doelstellingen te bereiken. Dit wordt dan ook gecontroleerd door de onderwijsinspectie. Ook hier is er een belangrijke hervorming gestart in het schooljaar 2019 – 2020: de nieuwe eindtermen.

In hoofdstuk 3 gaan we na wat het profiel en de vakbekwaamheden zijn van een educatieve bachelor in het SO economie en bedrijfsorganisatie.

Academiejaar 2019 - 2020

Vakdidactiek Economie en Bedrijfsorganisatie

Pagina 6 van 95

Vanaf hoofdstuk 4 focussen we ons op de kern van de vakdidactiek. Een lesvoorbereiding maken kan men nl. vergelijken met het leggen van een puzzel. In deze syllabus worden al deze stukjes van de puzzel één voor één toegelicht. Let op: bij sommige puzzelstukjes bv werkvormen en leermiddelen heb je meerdere opties. Het is aan de leerkracht de meest optimale keuze te maken in functie van de te bereiken doelen enerzijds en de beginsituatie anderzijds.

In hoofdstuk 4 gaan we in op het didactisch model van Gelder. We focussen in hoofdstuk 5 op de beginsituatie, we vervolgen met de doelstellingen (hoofdstuk 6), de leerinhouden (hoofdstuk 7), de didactische principes (hoofdstuk 8), de didactische werkvormen (hoofdstuk 9) en media (hoofdstuk 10). In hoofdstuk 11 maken we een synthese van die 7 hoofdstukken in de lesvoorbereiding.

Deze basis vakdidactiek is essentieel om op verder te bouwen in het 2de en 3de jaar van deze opleiding. Volgende thema’s komen later aan bod: taalontwikkelend lesgeven, activerend werken, evalueren, compenentiegericht werken, projectmatig werken, differentiëren…

Jullie zullen merken dat vakdidactiek economie en bedrijfsorganisatie sterk aanleunt bij de algemene didactiek. Voor het onderdeel boekhouden moeten we rekening houden met een specifieke aanpak. De praktische vakken zoals verkoop / sales of kantoor / office kennen ook meer specifieke aanpak. In de betrokken lessen wordt dan ook de nodige aandacht besteed aan die specifieke vakdidactiek.

Academiejaar 2019 - 2020

Vakdidactiek Economie en Bedrijfsorganisatie

Pagina 7 van 95

Deze syllabus is een handleiding om de volgende doelstellingen m.b.t. vakdidactiek te realiseren:               

     

De structuur van het Vlaamse onderwijslandschap kunnen omschrijven.

De doelen geformuleerd door de overheid kunnen omschrijven en hanteren.

De economische en financiële competenties (EFC) kunnen situeren in de eindtermen.

De aanpak van de EFC in de pratkijk kunnen toelichten.

De belangrijkste kwaliteiten van een leerkracht economie of bedrijfsorganisatie kunnen herkennen en omschrijven.

De lesbevoegdheid van een leerkracht economie of bedrijfsorganisatie kunnen opsommen en situeren in de verschillende onderwijsvormen.

Het didactisch model van Gelder kunnen omschrijven en concretiseren De pedagigische en de didactische beginsituatie op basis van een observatie en een gesprek kunnen achterhalen en formuleren.

Een leerplan kunnen opzoeken, analyseren en toepassen.

Didactische fiches kunnen opzoeken, analyseren en toepassen.

Lesfasedoelstellingen kunnen formuleren op basis van een lesonderwerp, leerplan / eindtermen en beginsituatie.

Leerinhouden kunnen selecteren op basis van lesfasedoelstellingen.

Leerinhouden kunnen structureren en de hoofdzaak van de bijzaak kunnen onderscheiden.

De didactische principes kunnen opsommen, concretiseren en toepassen in bepaalde lessituaties.

De belangrijkste didactische werkvormen zijnde doceren, onderwijsgesprek en een opdracht kunnen omschrijven, selecteren, uitwerken en uitvoeren op basis van de lesfasedoelstellingen.

Media binnen een lesopdracht kunnen selecteren, omschrijven en toepassen.

Een lesvoorbereiding volgens omschreven regels kunnen opstellen.

Een lesvoorbereiding kunnen uitvoeren rekening houdend met de didactische principes en regels.

Een gerichte observatieopdracht kunnen uitvoeren (semester 2, praktijk).

Een gerichte reflectieopdracht kunnen uitvoeren (semester 2, praktijk).

De specifieke didactiek van het vak handelseconomie, boekhouden, kantoor, verkoop en recht kunnen toepassen in het secundair onderwijs.

Academiejaar 2019 - 2020

Vakdidactiek Economie en Bedrijfsorganisatie