ΟΧΕ Δήμου Πειραιά, Κείμενο Διαβούλευσης

Â

Περιεχόμενα 0. Πρόλογος του Δημάρχου σελ 4 1. Εισαγωγή – Στόχος και Αναμενόμενα Αποτελέσματα της Διαβούλευσης σελ 6 2. Ο υπερτοπικός ρόλος του Δήμου Πειραιά σελ 8 3. Σύνοψη της Υφιστάμενης Κατάστασης στον Δήμο Πειραιά σελ 16 4. SWOT Analysis σελ 26 5. Παρουσίαση της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης (Ο.Χ.Ε.) Πειραιά σελ 29 5.1. Η Στρατηγική της Ο.Χ.Ε. σελ 30 5.2. Περιοχές Παρέμβασης (Αστικές Λειτουργικές Ενότητες – Α.Λ.Ε.) σελ 36 5.3. Προτεραιότητες της Ο.Χ.Ε. σελ 40 α. Βιώσιμη κινητικότητα σελ 41 β. Ενίσχυση του Πρασίνου σελ 42 γ. Ενεργειακή αναβάθμιση σελ 46 δ. Αειφόρος Διαχείριση Απορριμμάτων σελ 47 ε. Παρεμβάσεις Ανάδειξης του Πειραιά ως «Έξυπνης Πόλης» Smart city σελ 49 στ. Επιχειρηματικότητα - Απασχόληση σελ 53 ζ. Παρεμβάσεις αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος του Πειραιά σελ 55 η. Παρεμβάσεις Κοινωνικού Χαρακτήρα σελ 58 5.4. Προτεινόμενες Παρεμβάσεις Αστικής Ανασυγκρότησης σελ 62 6. Δυνητικές πηγές χρηματοδότησης σελ 75 7. Σύστημα ανοικτής διακυβέρνησης Δήμου Πειραιά σελ 78

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Πριν από 2 χρόνια, με την ψήφο των πολιτών, πήραμε την εντολή να συγκροτήσουμε μια Δημοτική αρχή με στόχο ο Πειραιάς να περάσει σε μια νέα εποχή. Στη βάση του προγράμματός μας δεσμευθήκαμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αντιμετωπίσουμε τα εκρηκτικά προβλήματα που έχουν συσσωρευθεί στην πόλη από χρόνιες παθογένειες και την οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα τα τελευταία χρόνια. Θέσαμε ως στόχο την αλλαγή της φυσιογνωμίας της πόλης και την ανάδειξη του Πειραιά ως Επιχειρηματικού, Τουριστικού, Πολιτιστικού, Ναυτιλιακού και Εμπορικού Προορισμού Διεθνούς Αναγνωρισιμότητας και Εμβέλειας, με Ενεργειακή, Περιβαλλοντική και Κοινωνική Προστιθέμενη Αξία για τους κατοίκους, τους εργαζόμενους και τους επισκέπτες.

Βαθειά μας πεποίθηση από την αρχή της θητείας μας ήταν ότι από τον Πειραιά δεν λείπουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και οι άνθρωποι με δυνατότητες. Αυτό που λείπει είναι μια νοοτροπία συστηματικής προσέγγισης των προβλημάτων και η εκπόνηση ενός συνεκτικού σχεδίου για την πόλη με σύγχρονα μέσα και στρατηγικό προσανατολισμό.

Για αυτό τον λόγο τους πρώτους 20 και πλέον μήνες της θητείας μας ο Δήμος του Πειραιά εργάζεται συστηματικά για την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου και πολύπλευρου σχεδίου για την

4

αλλαγή της φυσιογνωμίας της πόλης στηριζόμενος σε σύγχρονα εργαλεία αναπτυξιακού σχεδιασμού και αξιοποίησης πόρων. Τα εργαλεία αυτά είναι σε θέση να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της πόλης και να δώσουν την απαραίτητη αναπτυξιακή ώθηση ώστε ο Πειραιάς - στη βάση των ιδιαίτερων πλεονεκτημάτων και ευκαιριών που διαθέτει - να τεθεί εκ νέου στο διεθνές προσκήνιο των σύγχρονων πόλεων με αξιώσεις.

Έχοντας πλήρη επίγνωση της δυσχερούς οικονομικής κατάστασης της χώρας και των επιβαρυμένων συνθηκών ζωής των πολιτών θέτουμε ως στόχο τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων από τη χρήση των πόρων που θα διοχετευθούν στον Πειραιά. Η σπατάλη πόρων ή η μικρή επίδραση αποσπασματικών παρεμβάσεων στην ποιότητα ζωής και την αναβάθμιση της πόλης αποτελεί σήμερα περισσότερο από ποτέ μια πρακτική που προσβάλει τους πολίτες και δεν υπηρετεί τις ανάγκες τους.

Στοιχείο της νέας φιλοσοφίας που ευελπιστούμε να εγκαθιδρύσουμε στη λειτουργία του Δήμου αλλά και τη δημόσια ζωή της πόλης είναι η έμφαση στην επιχειρησιακή αρτιότητα ως προς τη διαχείριση πόρων και την υλοποίηση παρεμβάσεων που υπηρετούν μια συγκεκριμένη στρατηγική. Για

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

πρώτη φορά, ο Δήμος Πειραιά σχεδιάζει, προωθεί και πορεύεται με μακρόπνοο σχεδιασμό που βασίζεται σε μια συγκεκριμένη Στρατηγική και ένα συγκεκριμένο πλαίσιο χρηματοδότησης. Επίσης για πρώτη φορά, η Δημοτική Αρχή της Πόλης αξιοποιεί σύγχρονα χωρικά, αναπτυξιακά και χρηματοδοτικά εργαλεία, στο πλαίσιο μιας στοχευμένης και οργανωμένης αναπτυξιακής προοπτικής.

Φροντίζουμε ώστε η επιλογή των εργαλείων να είναι τέτοια που να επιτρέπει τη μεγαλύτερη δυνατή άντληση διαθέσιμων πόρων από ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία και προγράμματα. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι η «Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση», η καινοτομία του οποίου έγκειται στη δυνατότητα συγκέντρωσης πόρων από ποικίλες χρηματοδοτικές πηγές. Πρόκειται για ένα σύγχρονο σχέδιο για την υλοποίηση στοχευμένων παρεμβάσεων στη βάση ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού. Οι στοχευμένες παρεμβάσεις επιχειρούν να μεγιστοποιήσουν το αποτέλεσμα των διατιθέμενων πόρων ενώ ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός στοχεύει στη συνδυαστική επίδρασή τους στην αστική και κοινωνική αναβάθμιση, αλλά και οικονομική ανάκαμψη της πόλης μας.

Μετά από 20 και πλέον μήνες σκληρής και συστηματικής δουλειάς και ουσιαστικής συνεργασίας με ποικίλους φορείς και οργανισμούς

που από την αποστολή τους σχετίζονται με την πόλη του Πειραιά, ο Δήμος μας θέτει σήμερα τη στρατηγική της Ο.Χ.Ε. του Δήμου Πειραία σε δημόσια διαβούλευση. Είναι προσωπική μου πεποίθηση ότι η φιλόδοξη προσπάθεια που έχουμε ξεκινήσει για την αναμόρφωση της φυσιογνωμίας της πόλης θα μπορέσει να στεφθεί με επιτυχία μόνο αν αγκαλιαστεί, τροφοδοτηθεί με ιδέες και υποστηριχθεί ποικιλοτρόπως από τους Πειραιώτες και τις Πειραιώτισσες. Με τη συνδρομή της επιχειρηματικής κοινότητας και των φορέων της πόλης σε αυτή την προσπάθεια του Δήμου - αλλά και την ουσιαστική στήριξη του κράτους και της Περιφέρειας - ευελπιστούμε ότι ο Πειραιάς μπορεί να ξεπεράσει τις σημερινές δυσχέρειες και να θέσει τις βάσεις για μια νέα φωτεινή σελίδα στην ιστορία του. Είναι στο χέρι μας. Ο Δήμαρχος Πειραιά Γιάννης Μώραλης

5

1. Εισαγωγή Στόχος και Αναμενόμενα Αποτελέσματα της Διαβούλευσης

Η παρούσα διαβούλευση απευθύνεται σε πολίτες, επαγγελματίες, κοινωνικούς, επαγγελματικούς και άλλους Φορείς της Πόλης, αλλά και της ευρύτερης ζώνης επιρροής της Πόλης του Πειραιά, καθώς και συγκροτημένα ή άτυπα κοινωνικά δίκτυα. Η διαβούλευση της αναπτυξιακής στρατηγικής του Πειραιά στοχεύει στην κινητοποίηση και τη διαμόρφωση της «συμμετοχικότητας» (και όχι της απλής «συμμετοχής») σε ανοιχτές δημοκρατικές διαδικασίες, παρέχοντας στους πολίτες και, γενικότερα, στο τοπικό κοινωνικό κεφάλαιο τη δυνατότητα να διαμορφώνουν τις επιλογές που τους αφορούν. Στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής της Πόλης του Πειραιά, η «διαβούλευση» ως μεθοδολογία αποτελεί συστατικό στοιχείο της σύγχρονης τοπικής διακυβέρνησης και λογοδοσίας. Η πρόβλεψη «ηλεκτρονικής συμμετοχής» αποτελεί ένα μέσο το οποίο διευρύνει τις επιλογές της «συμμετοχικότητας» (τρόπος έκφρασης, χρόνος, συχνότητα, τεκμηρίωση, διάλογος κ.λπ.) με τη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών. Για να είναι η σχέση αυτή αντικειμενική, θα πρέπει η ηλεκτρονική συμμετοχή των πολιτών να ενσωματώνει τις ίδιες Αρχές και, τουλάχιστον τις ίδιες ευκαιρίες με τη «συμμετοχικότητα». Το στοιχείο αυτό αποτελεί μία δράση που αναδεικνύει τον Πειραιά ως «έξυπνη πόλη».

O Δήμος Πειραιά σχεδιάζει, προωθεί και

6

πορεύεται με μακρόπνοο σχεδιασμό που βασίζεται σε μια συγκεκριμένη Στρατηγική και ένα συγκεκριμένο πλαίσιο χρηματοδότησης. Στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ 2014 - 2020 προβλέπεται η «Ολοκληρωμένη Προσέγγιση στη Χωρική Ανάπτυξη», η οποία στοχεύει στη συνδυασμένη και ολοκληρωμένη προώθηση της αποδοτικής εφαρμογής νέων εργαλείων που αφορούν στην Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων, τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη και την Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση. Η χωρική ανάπτυξη κατά την Προγραμματική Περίοδο 2014 - 2020 εφαρμόζεται με κατάλληλη «δόμηση» των διαθέσιμων χωρικών εργαλείων, ώστε να επιτυγχάνεται μόχλευση πόρων, με προϋπόθεση τη συνέργια των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων και τη διασφάλιση της «διακυβέρνησης» και συνεργασίας των εμπλεκόμενων επιπέδων. Η στρατηγική εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες περιοχές της Πόλης που «αγκαλιάζουν» το σύνολο του αστικού ιστού και του παραλιακού μετώπου, συνδέονται δε και με το «Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης» (Σ.Ο.Α.Π.). Για πρώτη φορά, η Δημοτική Αρχή της Πόλης αξιοποιεί σύγχρονα χωρικά, αναπτυξιακά και χρηματοδοτικά εργαλεία, στο πλαίσιο μιας στοχευμένης και οργανωμένης αναπτυξιακής προοπτικής.

Ειδικότερα, η Ο.Χ.Ε. αποτελεί το εργαλείο εφαρμογής της Ολοκληρωμένης Στρατηγικής Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης του Δήμου Πειραιά. Ο Δήμος Πειραιά θέτει ως όραμα της Στρατηγικής Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης την «Ανάδειξη του Πειραιά ως Επιχειρηματικού, Τουριστικού, Πολιτιστικού, Ναυτιλιακού και Εμπορικού Προορισμού Διεθνούς Αναγνωρισιμότητας και Εμβέλειας, με Ενεργειακή, Περιβαλλοντική και Κοινωνική Προστιθέμενη Αξία για τους κατοίκους, τους εργαζόμενους και τους επισκέπτες».

Η Στρατηγική αυτή τίθεται σε διαβούλευση προκειμένου να αποκτήσει εύρος και βάθος στη συνείδηση των πολιτών, των επαγγελματιών, του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου. Η παρούσα διαβούλευση ωστόσο δεν σταματά με την «οριοθέτηση» στρατηγικών επιλογών και τη συμφωνία στο περιεχόμενό τους, αλλά θα συνεχισθεί και θα εμπλουτισθεί με επιμέρους θεματικά σχέδια δράσης, όπως μεταξύ άλλων τη βιώσιμη αστική κινητικότητα, την επιχειρηματικότητα, την κοινωνική συνοχή, την έξυπνη πόλη, την τοπική διακυβέρνηση.

Για πρώτη φορά, η Δημοτική Αρχή της Πόλης αξιοποιεί σύγχρονα χωρικά, αναπτυξιακά και χρηματοδοτικά εργαλεία, στο πλαίσιο μιας στοχευμένης και οργανωμένης αναπτυξιακής προοπτικής.

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

7

2. Ο υπερτοπικός ρόλος του Δήμου Πειραιά

Ο ρόλος του Πειραιά ως Μητροπολιτικού Κέντρου Τα δύο βασικά (μητροπολιτικά) κέντρα της Μητροπολιτικής Περιφέρειας Αττικής είναι η Αθήνα και ο Πειραιάς. Τα κέντρα αυτά «αποτελούν διπολικό σύστημα και λειτουργούν ταυτόχρονα σε τρία ιεραρχικά επίπεδα: ως Μητροπολιτικό Κέντρο του εθνικού χώρου, της Περιφέρειας Αττικής και ως κέντρο της Χωρικής Ενότητας Αθήνας Πειραιά.» Η Μητροπολιτική Περιφέρεια Αττικής υποδιαιρείται σε χωρικές ενότητες και υποενότητες. Κεντρική (γεωγραφικά και λειτουργικά) είναι η Χωρική Ενότητα Αθήνας Πειραιά, η οποία αποτελείται από τις Χωρικές Υποενότητες Κεντρικής Αθήνας, Βόρειας Αθήνας, Νότιας Αθήνας, Δυτικής Αθήνας και Πειραιά (βλ. χάρτη 2.1 Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής). Η τελευταία περιλαμβάνει τους Δήμους Πειραιώς, Κορυδαλλού, Νίκαιας - Αγ. Ιωάννη Ρέντη,

8

Κερατσινίου - Δραπετσώνας και Περάματος. Σημειώνεται ότι οι δήμοι αυτοί συγκροτούν, ταυτόχρονα, τη με διοικητικούς όρους προσδιοριζόμενη Περιφερειακή Ενότητα Πειραιώς (δηλ. η χωροταξική διαίρεση - «χωροταξική υποενότητα» - και η διοικητική διαίρεση ταυτίζονται). Ο συνολικός μόνιμος πληθυσμός της Χωρικής υποενότητας / Περιφερειακής Ενότητας Πειραιά ανερχόταν το 2011 σε 448.997 άτομα. Κέντρο της Χωρικής υποενότητας Πειραιά είναι το κέντρο του Δήμου του Πειραιά. Η ακτινοβολία του καλύπτει το σύνολο της υποενότητας, όσον αφορά λειτουργίες αντίστοιχου επιπέδου, ενώ για άλλες λειτουργίες η ακτινοβολία του υπερβαίνει τα όρια της υποενότητας. Ο χάρτης 2.2 «Χωροταξική Οργάνωση» του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αττικής είναι ενδεικτικός.

Χάρτης 2.1 Χωρικές Ενότητες - Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής 2021 (Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής)

Χάρτης 2.2 Αναπτυξιακοί Πόλοι και Άξονες - Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής 2021 (Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής)

9

Ως Μητροπολιτικό Κέντρο, ο Πειραιάς, εστιαζόμενος στο κέντρο του ομώνυμου Δήμου, έχει επιρροή σε όλο το Λεκανοπέδιο. Για διάφορες επιμέρους λειτουργίες - συνιστώσες του ρόλου αυτού υπάρχει χωρική διαφοροποίηση, π.χ. φθάνοντας κατά περίπτωση μέχρι το Κερατσίνι, τον Ελαιώνα κ.λπ. αλλά προφανώς οι κύκλοι στον πιο πάνω χάρτη είναι διαγραμματικοί και δεν αντιστοιχούν στα πραγματικά όρια των διαφόρων επιμέρους περιοχών επιρροής στον φυσικό χώρο. Οι αναπτυξιακοί άξονες διεθνούς και εθνικής εμβέλειας που, σύμφωνα με το ΡΣΑ, διέρχονται από το κέντρο του Δήμου Πειραιά είναι επίσης ενδεικτικοί της επίδρασης σε όλο το Λεκανοπέδιο: • Κεντρικός Άξονας του Πολεοδομικού Συγκροτήματος: Αρχίζει από την περιοχή του Επιβατικού Λιμένα και την κεντρική περιοχή του Πειραιά, διέρχεται από την περιοχή του Γηπέδου Καραϊσκάκη, τις περιοχές περί τον Φαληρικό Όρμο με το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και τις λοιπές Ολυμπιακές εγκαταστάσεις, την περιοχή του πρώην Ιπποδρόμου, και στη συνέχεια αναπτύσσεται με βορειοανατολική κατεύθυνση, ακολουθώντας τον άξονα της Λ. Συγγρού, διασχίζει το βασικό πόλο του κέντρου της Αθήνας. Κατά μήκος αυτού του άξονα αναπτύσσονται πλέγματα λειτουργιών μητροπολιτικής και διεθνούς εμβέλειας.

• Αναπτυξιακός Άξονας μητροπολιτικής ακτινοβολίας Οδού Πειραιώς, με έμφαση στις πολιτιστικές λειτουργίες και στις δραστηριότητες αναψυχής.

10

Τη στενή χωρική αλληλεπίδραση του Δήμου Πειραιά με μια ευρύτερη διαδημοτική (τουλάχιστον) ζώνη υπογραμμίζει και η περιγραφή του ΡΣΑ για τους «πόλους διεθνούς και εθνικής εμβέλειας»: Η Περιοχή Επιβατικού Λιμένα Πειραιά, σε συνδυασμό με τον Εμπορευματικό Λιμένα Ικονίου - Κερατσινίου, αποτελεί τη Νότια Πύλη της Περιφέρειας και τη σημαντικότερη θαλάσσια πύλη της χώρας. Σημειώνουμε, επίσης, ότι σύμφωνα με τα επίσημα Πολεοδομικά Σταθερότυπα (2004), για οικιστικά κέντρα 1ου επιπέδου (Περιφερειακά Κέντρα) όπως ο Δήμος Πειραιά, ο μέσος εξυπηρετούμενος πληθυσμός προσδιορίζεται στο επίπεδο των 450.000 κατ. (σελ. 3311). Ο πληθυσμός αυτός είναι πολύ κοντά στο μόνιμο πληθυσμό 2011 της Π.Ε. Πειραιά που αναφέρθηκε πιο πάνω. Πολύ περισσότερο ο Πειραιάς ως υπερτοπικό κέντρο υποδέχεται σε καθημερινή βάση έναν σημαντικό όγκο μετακινήσεων που προέρχονται από τη ζώνη Δήμων κατά μήκος του θαλασσίου μετώπου μέχρι τη Βουλιαγμένη αλλά και από τους δήμους δυτικά και βορειοδυτικά του Πειραιά μέχρι το Περιστέρι και το Χαϊδάρι.

Χάρτης 2.3 Διαγραμματική απεικόνιση της Συνέχειας του Αστικού Ιστού γύρω από τον Πειραιά (πηγή: land.copernicus.eu)

Το σύνολο της εξεταζόμενης περιοχής καλύπτεται από συνεχή ιστό, προφανώς υπάρχουν ενδιάμεσα κενά ειδικών χρήσεων, αλλά η συνέχεια του ιστού δεν διακόπτεται και περιβάλλει τα κενά αυτά.

11

Σύμφωνα με τις παράλληλες κυκλοφοριακές μελέτες οι οποίες εκπονήθηκαν κατά τη διάρκεια εκπόνησης της κυκλοφοριακής μελέτης του τραμ1, διαπιστώθηκε ότι η ημερήσια κυκλοφορία η

οποία βαρύνει την κεντρική περιοχή της Πόλης του Πειραιά περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό και διαφορετικούς τύπους μετακινήσεων οι οποίες επιμερίζονται σε:

• 44% διαμπερείς μετακινήσεις • 8% εσωτερικές μετακινήσεις • 48% μετακινήσεις προς / από κέντρο με προέλευση / προορισμό την εξωτερική περίμετρο της πόλης

Οι μετακινήσεις ως προς το μέσο και τον σκοπό τους κατανέμονται ως εξής:

Σχήμα 2.1 Εκτίμηση Ημερήσιας Κυκλοφορίας κατά Μέσο και Σκοπό στην Πόλη του Πειραιά (πηγή: Μελέτη ΤΡΑΜ 2011)

Οι μετακινήσεις αυτές σχετίζονται με σημαντικές λειτουργίες της Πόλης του Πειραιά όπως:

Η διακίνηση των επιβατών του επιβατικού λιμένα, για την κρουαζιέρα αλλά και συνολικά τις ακτοπλοϊκές συνδέσεις.

Οι ροές επισκεψιμότητας σπουδαστών και εργαζόμενων στο Πανεπιστήμιο Πειραιά.

Οι ροές επισκεψιμότητας ατόμων που είτε νοσηλεύονται είτε αποτελούν συγγενείς και επισκέπτες του Νοσοκομείου Μεταξά και του Τζαννείου Νοσοκομείου Πειραιά, με το συντριπτικό ποσοστό να προέρχεται από τους γειτονικούς κυρίως Δήμους.

12

1. Βλ. «Κυκλοφοριακές Επιπτώσεις & Επανεκτίμηση Επιβατικής Κίνησης Επέκτασης Τροχιοδρόμου (ΤΡΑΜ) στον Πειραιά», Ερατοσθένης-Σύμβουλοι Μηχανικοί ΕΠΕ, Αθήνα 2006.

Συνεκτιμώντας τις παραπάνω ροές προκύπτει ότι ο «όγκος» του Ισοδύναμου Πληθυσμού που εξυπηρετείται ετησίως από τις Υπερτοπικές Λειτουργίες του Δήμου Πειραιά είναι ιδιαίτερα μεγάλος υπερβαίνοντας κατά πολύ τον πληθυσμό όχι μόνο του Δήμου αλλά και της Π.Ε. συνολικά.

Ο «ισοδύναμος Πληθυσμός» υπολογίζεται στο πλαίσιο της προαναφερθείσας μελέτης που υποστηρίζει και τη σήμερα πραγματοποιούμενη επέκταση της γραμμής του ΤΡΑΜ και ανέρχεται σε τάξη μεγέθους που υπερβαίνει το 1 εκατομμύριο.

Συνοψίζοντας, ο Δήμος Πειραιά εξυπηρετεί από άποψη αστικών λειτουργιών τουλάχιστον το σύνολο της Π.Ε. Πειραιά και αποτελεί το επίκεντρο μιας ευρείας αγοράς εργασίας. Και οι δύο αυτές περιοχές (αστικής εξυπηρέτησης και αγοράς εργασίας) στην πραγματικότητα εκτείνονται και εκτός της Π.Ε.. Τα αντισταθμιστικά οφέλη της Πόλης από τη συνεχιζόμενη επιβάρυνσή της είναι μηδενικά, ενώ η χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών, αστικών, πολιτιστικών και τεχνολογικών υποδομών αποθαρρύνει την εγκατάσταση ναυτιλιακών επιχειρήσεων σε μεγέθη ανάλογα της σημασίας και της ιστορίας του Πειραιά.

Οι ροές μετακινήσεων σπουδαστών, επισκεπτών και εργαζομένων στο Συγκρότημα του Π.Ν. στο Παλατάκι, το οποίο περιλαμβάνει τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, τη Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου και την Υπηρεσία Φάρων. Οι ροές μετακινήσεων που συνδέονται με τη λειτουργία των Δικαστηρίων του Πειραιά. που περιλαμβάνουν και πρόσθετες ροές διοικητικής διεκπεραίωσης, δικαιολογητικών, πιστοποιητικών κ.ο.κ. Οι ροές επισκεψιμότητας στα στάδια Γ.Καραϊσκάκης και ΣΕΦ.

13

14

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

15

3. Σύνοψη της Υφιστάμενης Κατάστασης στον Δήμο Πειραιά

GLASCOW

Η σύνοψη και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης αποτελεί την αφετηρία για τον σχεδιασμό της «νέας» Αναπτυξιακής Στρατηγικής του Δήμου Πειραιά. Ο Πειραιάς αποτελεί το σημαντικότερο βιομηχανικό κέντρο της χώρας, το 2ο σημαντικότερο μητροπολιτικό κέντρο μετά την Αθήνα και είναι ο 5ος μεγαλύτερος Δήμος στη χώρα με πληθυσμό 163.688 κατοίκους (ΕΛΣΤΑΤ, απογραφή 2011). Το λιμάνι του Πειραιά είναι το 6ο μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης σε επιβατική κίνηση με τον τρίτο μεγαλύτερο ρυθμό αύξησης (+5,6%) για την περίοδο 2013-2014 (Eurostat, έκθεση 2016, στοιχεία 2014). Επίσης, ο ευρύτερος λιμένας του Πειραιά βρίσκεται στην 16η θέση αναφορικά με τη διακίνηση φορτίου στη σχετική κατάταξη των ευρωπαϊκών λιμανιών, εμφανίζοντας τη μεγαλύτερη μέση ετήσια αύξηση τα τελευταία χρόνια η οποία ανέρχεται σε 9,6% (Eurostat, έκθεση 2016, στοιχεία 2014). Αυτά τα στοιχεία δείχνουν τις αναπτυξιακές δυνατότητες της πόλης, τη «βαρύτητα» του Πειραιά ως προς την οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας και την «κεντρική» θέση που οφείλει να έχει σε οποιοδήποτε εθνικό σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης. Ωστόσο, ο Πειραιάς φέρει τις συνέπειες χρόνιων παθογενειών αστικού χαρακτήρα, όπως η πληθυσμιακή συρρίκνωση κατά 17% τα 30 τελευταία χρόνια, ενώ συνεχίζει να αποτελεί έναν από τους πιο πυκνοκατοικημένους δήμους της Ευρώπης με 15.000 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Χαρακτηριστικό δημογραφικό στοιχείο επίσης είναι ότι το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 50 ετών αυξήθηκε κατά 6% τα τελευταία 20 χρόνια.

16

MANCHES BIRMING

LONDON 5

PARIS BILBAO8,688/km

PORTO5,736/km

LISBON 6,458/km

2

2

2

BARC

MADRID 5,390/km2

ALGIERS 9,400/km

CASABLANCA 8,681/km 2

2

STOCKHOLM 4,500/km

W 3,300/km

MOSCOW 10,558/km

2

STER 4,051/km GHAM 4,102/km 2

2

2

5,354/km 2

BERLIN 4,000/km

ROTTERDAM

2

2,969/km2

AMSTERDAM 4,908/km

2

20,909/km 2 STUTTGART

WARSAW 3,337/km

2

2,900/km2

MUNICH 4,500/km VIENNA 4,326/km ZURICH 4,400/km 2

2

MILAN 7,453/km

TURIN 7,000/km

2

BUDAPEST 3,323/km 2

2

BUCHAREST 8,449/km

2

CELONANAPLES 15,991/km

2

2

2

2

ISTANBUL 7,700/km

ROME 2,232/km 2

8,183/km 2

2

ATHENS16,830/km

PIRAEUS15,000/km

BEIRUT 18,068/km

2

TEL AVIV 8,148/km

CAIRO 19,376/km

2

2

2

2

Χάρτης 3.1 Οι πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις της Ευρώπης σε κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (πηγή: Eurostat 2011)

17

1. DOVER (GB): 13,381 mil.

2. HELSINKI (FI): 10,942 mil.

3. CALAIS (FR): 10,703 mil.

4. STOCKHOLM (SE): 9,933 mil.

5. TALLINN (EE): 9,098 mil.

6. PIRAEUS (GR): 8,136 mil.

7. HELSINGBORG (SE): 7,656 mil.

8. NAPOLI (IT): 7,652 mil.

9. HELSINGOER (DK): 7,634 mil.

10. MESSINA (IT): 6,988 mil.

11. REGGIO CALABRIA (IT): 6,187 mil.

12. CAPRI (IT): 6,054 mil.

13. RODBY (DK): 6,003 mil.

14. PUTTGARDEN (DE): 6,002 mil.

15. ALGECIRAS (ES): 5,386 mil.

HELSINKI|FI 10,942 mil.

STOCKHOLM|SE 9,933 mil.

HELSINGOER|DK 7,634 mil.

DOVER|GB

TALLINN|EE 9,098 mil.

HELSINGBORG|SE 7,656 mil.

PUTTGARDEN|DE

6,003 mil.

13,381 mil.

6,002 mil.

CALAIS|FR 10,703 mil.

NAPOLI|IT 7,652 mil.

CAPRI|IT 6,054 mil.

ALGECIRAS|ES 5,386 mil.

MESSINA|IT6,988 mil.

R.CALABRIA|IT 6,187 mil.

PIRAEUS|GR 8,136mil.

rostat, λιμάνια της Ευρώπης ανά Χάρτης 3.2 Τα 15 μεγαλύτερα επιβατική κίνηση (πηγή: Eurostat 2014)

18

Χάρτης 3.3 Τα 20 μεγαλύτερα εμπορικά λιμάνια της Ευρώπης σε εκατομμύρια τόνους φορτίου (πηγή: Eurostat 2014)

19

Το συνολικό ποσοστό μισθωτών και συνταξιούχων ανέρχεται σε 70% του συνόλου του πληθυσμού. Ο μεγάλος αριθμός συνταξιούχων είναι ενδεικτικός του φαινομένου της γήρανσης του πληθυσμού της Πόλης και των αναγκών του πληθυσμού σε κοινωνικές υποδομές φροντίδας. Ταυτόχρονα, οι μονογονεϊκές οικογένειες ανέρχονται 7.459 (4,5% επί του πληθυσμού), με σαφή υπεροχή των οικογενειών με αρχηγούς γυναίκες (5,63%). Σημειώνεται ότι η μονογονεϊκότητα αποτελεί κρίσιμο πτωχογόνο παράγοντα. Σύμφωνα με το δείκτη στέρησης Townsend, η τιμή του οποίου δείχνει τη στέρηση υλικών αγαθών με χωρική διάσταση, δηλαδή το πόσο “φτωχοί” από υλικά αγαθά είναι οι κάτοικοι ενός

Δήμου σε σχέση με κάποιον άλλο, προκύπτει ότι ο Δήμος Πειραιά εντάσσεται στους εννιά φτωχότερους Δήμους της Αττικής (οι κάτοικοι της Πόλης στερούνται βασικά υλικά αγαθά). Επιπροσθέτως, ο Πειραιάς βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο στην Ευρώπη στην αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο με 1,56 τ.μ., ενώ στο λιμάνι του Πειραιά καταγράφεται υψηλή ρύπανση (συγκέντρωση 100.000 σωματιδίων ανά κυβικό εκατοστό). Από την άλλη όμως, ο Πειραιάς λόγω της ιδιαίτερης ρυμοτομίας του (μικρά οικοδομικά τετράγωνα) διαθέτει υψηλό ποσοστό δημόσιου χώρου (28,6% δρόμων και πλατειών στο σύνολο της δημοτικής έκτασης).

Σχήμα 3.1 Αναλογία κοινόχρηστων χώρων και αστικού πρασίνου σε τετραγωνικά μέτρα ανά κάτοικο (πηγή: Εurostat)

0.8%

37.2%

6% Σχήμα 3.2 Απασχόληση των κατοίκων του Δήμου Πειραιά (πηγή: Δήμος Πειραιά)

9.8%

70%

13.8% 32.8% 20

Σχήµα 3.3 Συγκριτική Ανάλυση ∆ηµοτικών Κοινοτήτων της Πόλης του Πειραιά (πηγή: Επεξεργασία στοιχείων ΓΓΠΣ) Το µέσο ετήσιο εισόδηµα προκύπτει από επεξεργασία στοιχείων στην οποία λαµβάνεται υπόψη το εισόδηµα από παραγωγικές δραστηριότητες σε σχέση µε το σύνολο των φορολογουµένων.

τ

21

Η οικονοµία του Πειραιά, ως περιφερειακή ενότητα5 , ιστορικά, αναπτύχθηκε οικονοµικά στη βάση της λειτουργίας και δραστηριότητας του Λιµένα Πειραιά και της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης, των υποδοµών που κατασκευάστηκαν λόγω της λιµενικής ζώνης, αλλά και ως οικονοµία αστικού κέντρου. Την δεκαετία 2003-2013 το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Περιφερειακής Ενότητας Πειραιά και Νήσων, αυξανόταν σταθερά µέχρι το 2008 ενώ από το 2009 έως το 2013 παρουσιάζει µείωση να για να επανέλθει µετά από µία δεκαετία στο επίπεδο του 2003 περίπου όπως φαίνεται στο Σχήµα 3.4. Η συµµετοχή της Περιφερειακής Ενότητας Πειραιά και Νήσων στο ΑΕΠ της Αττικής όµως, παρουσιάζει σταθερή µείωση από το 2003 φτάνοντας αθροιστικά για τη δεκαετία 2003-2013 το 11,6%, όπως φαίνεται στο Σχήµα 3.5.

Το γεγονός αυτό αποτελεί ένδειξη πως ο Πειραιάς έχει χάσει ανταγωνιστικότητα σε σχέση µε τις υπόλοιπες ενότητες της Περιφέρειας Αττικής που συγκεντρώνει το περισσότερο ΑΕΠ της χώρας. Αντισταθµιστικά, και παρά την επαναφορά του ΑΕΠ το 2013 στα επίπεδα του 2003, η Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία των κλάδων παραγωγής στην περιφερειακή ενότητα του Πειραιά έχει αυξηθεί συνολικά την περίοδο 2000-2013 κατά 9%. Όπως προκύπτει από το Σχήµα 3.6 , τοµείς όπως η διαχείριση ακίνητης περιουσίας (σε αντιδιαστολή µε τις κατασκευές), οι επαγγελµατικές, επιστηµονικές, τεχνικές, διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες, οι µεταφορές και αποθήκευση, οι τέχνες, διασκέδαση, ψυχαγωγία παρουσιάζουν σηµαντική αύξηση προστιθέµενης αξίας την περίοδο 2000-2013, που κυµαίνεται από 20%-80%.

Σχήµα 3.4

Σχήµα 3.5

22

5 ∆ήµος Πειραιά, ∆ήµος Κερατσινίου-∆ραπετσώνας, ∆ήµος Κορυδαλλού, ∆ήµος Νίκαιας-Ρέντη

Σχήµα 3.6 Χρονική ∆ιακύµανση ΑΠΑ κατά κλάδο Πειραιά και Νήσων σε εκατοµµύρια ευρώ (Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ 2016)

23

Όπως είναι αναµενόµενο στην πόλη του Πειραιά οι συνέπειες της οικονοµικής κρίσης είναι ιδιαίτερα εµφανείς και οξείες. Ενδεικτικά στοιχεία που καταγράφουν αυτή την κατάσταση είναι το γεγονός ότι οι οικοδοµικές άδειες µειώθηκαν κατά 85,4%, η επιβατική κίνηση στο λιµάνι µειώθηκε κατά 30%, ενώ µειωµένος εµφανίζεται και ο αριθµός των νέων καταστηµάτων κατά 81.6%. Σοβαρό πρόβληµα στον Πειραιά αποτελεί η ανεργία. Η απογραφή του 2011 καταγράφει ότι από το σύνολο των 163.688 κατοίκων, οι οικονοµικά ενεργοί ανέρχονται σε 59.122 άτοµα (36%). Οι άνεργοι που έχουν καταγραφεί υπολογίζονται σε 14.429, δηλαδή σε 24.4% επί των οικονοµικά ενεργών ή σε 9% επί του συνολικού πληθυσµού. Το ποσοστό των ανέργων επί του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού είναι πολύ µεγαλύτερο τόσο από το µέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο για το 2011 ανέρχεται σε 9,7%, όσο και από το ποσοστό της χώρας το οποίο για την ίδια χρονιά υπολογίζεται σε 17,9% µε βάση τα στοιχεία της Eurostat. Επίσης είναι µεγαλύτερο από το ποσοστό ανεργίας στην Αττική που µε βάση την απογραφή της ίδιας χρονιάς ανέρχεται σε 18%. Η ανεργία στην Αττική επιδεινώθηκε τα επόµενα χρόνια (ΕΛΣΤΑΤ): από 18% το 2011, το 2012 αναρριχήθηκε στο 26,8%, το 2013 στο 28,2%, ενώ υποχώρησε το 2014 στο 27,3%, για να βρεθεί το 2015 στο 23,3%. Η εξέλιξη της ανεργίας στον Πειραιά ακολουθεί την εξέλιξη της ανεργίας στην Αττική και πιθανότατα επιδεινώνεται ακόµη περισσότερο στις υποβαθµισµένες περιοχές της πόλης.

Την ίδια στιγµή ο Πειραιάς βρίσκεται µπροστά σε εξελίξεις που αναµένεται να του δώσουν ισχυρή αναπτυξιακή ώθηση, αν η πόλη είναι σε θέση να εκπονήσει ένα αναπτυξιακό σχέδιο που θα αξιοποιήσει αυτές τις εξελίξεις. Η επενδυτική αναβάθµιση του λιµανιού και η αναµενόµενη επέκταση της εµπορικής και τουριστικής κίνησης, σε συνδυασµό µε την επέκταση του δικτύου του τραµ και του Μετρό στην πόλη διαµορφώνουν τις προϋποθέσεις για την αλλαγή της φυσιογνωµίας της και την οικονοµική, αστική και κοινωνική αναβάθµισή της. Σε αυτή την κατεύθυνση δουλεύει συστηµατικά ο ∆ήµος ώστε να µην χαθεί αυτή η ευκαιρία και σε αυτή την αναπτυξιακή προσπάθεια εντάσσεται και η Ο.Χ.Ε. Πειραιά. Από τη συνδυαστική αξιολόγηση των ευρηµάτων της ανάλυσης της υφιστάµενης κατάστασης προκύπτει ότι ο Πειραιάς χαρακτηρίζεται από έναν οικονοµικό και κοινωνικό δυισµό ο οποίος έχει και χωρική αποτύπωση. Από τη µια υπάρχουν περιοχές όπου υπάρχει σηµαντική συγκέντρωση οικονοµικών και επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων µε έντονα κυκλοφοριακά και άλλα σχετικά προβλήµατα αστικού χαρακτήρα και από την άλλη περιοχές µε έντονα στοιχεία αστικής και κοινωνικής υποβάθµισης, φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισµού. Ο εν λόγω δυισµός λαµβάνεται υπόψη κατά την εκπόνηση της στρατηγικής της Ο.Χ.Ε., η οποία παρουσιάζεται στην επόµενη ενότητα.

“Η απογραφή του 2011 καταγράφει ότι από το σύνολο των 163.688 κατοίκων, οι οικονοµικά ενεργοί ανέρχονται σε 59.122 άτοµα (36%). Οι άνεργοι που έχουν καταγραφεί υπολογίζονται σε 14.429, δηλαδή σε 24,4% επί των οικονοµικά ενεργών ή σε 9% επί του συνολικού πληθυσµού.”

24

Σχήμα 3.7 Εξελιξη νέων οικοδομικών αδειών στο Δήμο Πειραιά (πηγή: Δήμος Πειραιά)

1500

1232 1250

1007 1000

-85.4%

750

500

373

299

218

WOD

250

179

0 2009

12

2010

2011

2012

2013

2014

Σχήμα 3.8 Κίνηση επιβατών στο Λιμάνι του Πειραιά (πηγή: ΟΛΠ ΑΕ)

11,4 10,6

10,1 9,3

10

8,0 8

7,7

7,6

2,0

2,3

-30%

6

4

2

0 2008

2,5

2,0

1,8

2009

1,8

2010

2011

2012

2013

326

300

-81.6%

235 225

150

80 60

WOD

75

2014

Σχήμα 3.9 Μεταβολή αριθμού νέων καταστημάτων στο Δήμο (πηγή: Δήμος Πειραιά)

450

375

1,8

49

60

0 2009

2010

2011

2012

2013

2014

25

4

SWOT Analysis

Πίνακας 4.1 SWOT Analysis - Ανάλυση Στρατηγικού Σχεδιασμού

26

27

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

28

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

5. Παρουσίαση της “Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης” (Ο.Χ.Ε.)

29

5.1 Η Στρατηγική της Ο.Χ.Ε.

H Στρατηγική Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης του Δήμου Πειραιά εξειδικεύεται και εφαρμόζεται με το «εργαλείο» της «Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης» (Ο.Χ.Ε.). Η Ο.Χ.Ε. αποτελεί διακριτό επιχειρησιακό και χρηματοδοτικό εργαλείο, το οποίο διαμορφώνεται από τα ακόλουθα συστατικά στοιχεία: 1. Η Ο.Χ.Ε. αποτελεί χρηματοδοτικό εργαλείο με συγκεκριμένες δεσμεύσεις και «ενεργοποίηση» συγκεκριμένων Επενδυτικών Προτεραιοτήτων από συγκεκριμένα Επιχειρησιακά Προγράμματα.

2. Η Ο.Χ.Ε. αναφέρεται σε περιοχές παρέμβασης με συγκεκριμένα χωρικά όρια, τα οποία προσδιορίζονται με βάση κοινές «στρατηγικές προκλήσεις» και αστικές λειτουργίες, ενώ οριοθετούνται από πρόσθετα κοινά πληθυσμιακά, δημογραφικά, κοινωνικά, αναπτυξιακά κ.λπ. κριτήρια.

3. Οι παρεμβάσεις της Ο.Χ.Ε. μεθοδολογικά στοχεύουν σε «πόλους ανάπτυξης» εντός των περιοχών παρέμβασης αλλά και σε «τοπικά κέντρα» (έξυπνες γειτονιές, έξυπνες μικρουποδομές) 4. Η Ο.Χ.Ε. αποτελεί ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις / ανάγκες που αναδεικνύονται στις περιοχές παρέμβασης., συνεργούν και παράγουν κοινά αποτελέσματα και επιπτώσεις, ενώ αποτιμώνται και συνδέονται με τη λογική παρέμβασης και τους δείκτες των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τα οποία στοχεύεται η άντληση χρηματοδοτικών πόρων.

30

5. Η Ο.Χ.Ε. αναδεικνύει και ενσωματώνει Εταιρικές Σχέσεις, ενώ προβλέπει συνεκτικές και σαφείς ρυθμίσεις διακυβέρνησης.

Η Ο.Χ.Ε. του Δήμου Πειραιά αποτελεί εξειδίκευση των παραπάνω πρωτοβουλιών κατά τρόπο που συνάδει με τις επενδυτικές προτεραιότητες διαφόρων επιχειρησιακών προγραμμάτων διασφαλίζοντας την απαιτούμενη χρηματοδοτική επάρκεια για την υλοποίησή τους. Συγκεκριμένα, η στρατηγική για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη του Δήμου Πειραιά εντάσσεται στην «Ολοκληρωμένη Χωρική Ανάπτυξη» του ΕΣΠΑ 2014-2020, σχεδιάζεται δε και εφαρμόζεται μέσω του χωρικού εργαλείου της «Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης» (Ο.Χ.Ε.) αξιοποιώντας τις σχετικές προβλέψεις του εγκεκριμένου ΠΕΠ Αττικής (2014GR16M2OP012). Στο πλαίσιο της σχεδιαζόμενης και υπό διαβούλευση Ο.Χ.Ε. εφαρμόζονται στα όρια του Δήμου Πειραιά παρεμβάσεις σε τρία διακριτά και κατάλληλα ιεραρχημένα επίπεδα:

• 1ο επίπεδο: Στοχευμένες παρεμβάσεις εντός των προσδιορισθέντων περιοχών με έμφαση και ένταση σε «Πόλους» ανάπτυξης, που αναδεικνύουν την κεντρικότητα / μητροπολιτικότητα του Πειραιά. Οι «πόλοι ανάπτυξης» δεν ταυτίζονται με τις περιοχές παρέμβασης. Σε μία «δυναμική» περιοχή μπορούν να εντοπίζονται «ώριμοι» πόλοι ανάπτυξης, ενώ σε μια υποβαθμισμένη να εντοπίζονται «δυναμικές» για την ανάπτυξη / στήριξη δημιουργίας «νέων» πόλων ανάπτυξης.

• 2ο επίπεδο: Στοχευμένες παρεμβάσεις σε δυναμικές «γειτονιές» (τοπικά κέντρα), με στόχο τη διάχυση της τοπικής ανάπτυξης στην Πόλη.

• 3ο επίπεδο: Ειδικές παρεμβάσεις σε θύλακες (ταύτιση με ειδικές κατευθύνσεις Σ.Ο.Α.Π.).

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

31

Για πρώτη φορά οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις εκλαμβάνονται ως μέρος μιας ευρύτερης φιλοσοφίας για τη φυσιογνωμία του Πειραιά με σκοπό να αρθεί η αποσπασματικότητα και αντιφατικότητα που συνήθως χαρακτηρίζει τέτοιου είδους παρεμβάσεις στη χώρα μας. Για τον λόγο αυτό η χρήση της «Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης» (Ο.Χ.Ε.) επικοινωνεί και υποστηρίζεται από όλα τα υπερκείμενά της στρατηγικά σχέδια και εργαλεία σχεδιασμού και συγκεκριμένα: • Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας Αττικής (Ρ.Σ.Α.)

• Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (Σ.Ο.Α.Π.) Πειραιά • Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) Πειραιά

32

Στον Δήμο Πειραιά ολοκληρώθηκε πρόσφατα η εκπόνηση ενός Σχεδίου Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (Σ.Ο.Α.Π.), μετά από μια μελετητική διαδικασία περίπου έξι μηνών, που περιέλαβε και εκτεταμένη διαβούλευση με φορείς που δραστηριοποιούνται στον Πειραιά. Το Σ.Ο.Α.Π. Πειραιά, έχει ως γενικό στόχο την ανάπτυξη του Πειραιά ως επιχειρηματικού (ναυτιλιακού, εμπορικού) και τουριστικού μητροπολιτικού κέντρου διεθνούς αναγνωρισιμότητας και εμβέλειας, αλλά παράλληλα έχει και στόχους κοινωνικού, πολεοδομικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, οι οποίοι έχουν και αυτοτελή σημασία ενώ παράλληλα συμβάλλουν στον βασικό αναπτυξιακό στόχο για την πόλη. Οι στόχοι αυτοί προωθούνται μέσω 66 δράσεων, οι οποίες οργανώνονται στους εξής άξονες:

Ενδεικτικά, περιλαμβάνονται δράσεις που αφορούν, ανάλογα με την περίπτωση, το σύνολο του Δήμου του Πειραιά («οριζόντιες») είτε επιμέρους περιοχές («ειδικές ζώνες ανάπλασης»), αλλά θα επηρεάσουν έμμεσα αλλά σημαντικά και ευρύτερες περιοχές διαδημοτικής κλίμακας. Ενδεικτικά, οι οριζόντιες δράσεις περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, την υποστήριξη της ανάπτυξης στρατηγικών οικονομικών τομέων όπως το ναυτιλιακό πλέγμα και η γαλάζια οικονομία και το σύμπλεγμα τουρισμός, πολιτισμός και δημιουργική οικονομία, το City Marketing και Branding του Πειραιά ως τουριστικού και επιχειρηματικού προορισμού, την αξιοποίηση μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών ακινήτων, την αναβάθμιση του ρόλου του Πειραιά στο σύστημα λιμένων κρουαζιέρας της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, την ενίσχυση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και των υπερτοπικών προσβάσεων και τη βελτίωση ψηφιακών υποδομών. Στις «ειδικές ζώνες ανάπλασης», μεταξύ των οποίων η ζώνη διεπαφής του λιμανιού με τον αστικό ιστό του Πειραιά, το βορειο-δυτικό τμήμα του Δήμου που συνορεύει με τη Δραπετσώνα, το Μικρολίμανο, κά., οι δράσεις έχουν πολυθεματικό χαρακτήρα που συνδέεται με τα ειδικά χαρακτηριστικά (προβλήματα και

δυνατότητες) κάθε επιμέρους ζώνης. Ταυτόχρονα ο Δήμος Πειραιά έχει εκπονήσει Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (Σ.Δ.Α.Ε.). Ο Δήμος Πειραιά συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Σύμφωνο των Δημάρχων» και έχει εθελοντικά δεσμευτεί στη μείωση των εκπομπών αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου σε τοπικό επίπεδο συμβάλλοντας στους Ευρωπαϊκούς και Εθνικούς στόχους για το 2020. Στο πλαίσιο αυτό η εκπόνηση του Σχεδίου Δράσης Αειφόρου Ενέργειας (Σ.Δ.Α.Ε.) προβλέπει την υλοποίηση δράσεων και έργων σε μια σειρά τομέων αναλαμβάνοντας είτε το ρόλο του ενεργού «επενδυτή» όσον αφορά δημοτικές υποδομές είτε του υποστηρικτή και προωθητή όσον αφορά υποδομές του ιδιωτικού ή ευρύτερου δημόσιου τομέα. Επιπλέον, η στρατηγική λαμβάνει κατά το δυνατόν υπόψη τα επιμέρους σχέδια και τις μελλοντικές δράσεις φορέων που σχετίζονται με την πόλη όπως η Αττικό Μετρό υπεύθυνη για τα μέσα σταθερής τροχιάς (μετρό, τραμ), η νέα διοίκηση του λιμανιού, κρατικοί φορείς που σχετίζονται με πτυχές της πόλης (πχ ΣΕΦ, υπουργεία κοκ), αλλά και άλλων εταίρων. Η στρατηγική μας εκπονήθηκε μέχρι τώρα και συνεχίζει να αναπτύσσεται σε

33

στενή συνεργασία με πολλούς εταίρους, καθώς ο Δήμος επιδιώκει τη συμπερίληψη, συνέργεια αλλά και συμπληρωματικότητα ως προς τις δράσεις όλων όσων μπορούν να συμβάλουν στην ανάκαμψη του Πειραιά. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι για την υποστήριξη του αναπτυξιακού προγραμματισμού, ο Δήμος Πειραιά θα επιδιώξει την άντληση πόρων, επιπλέον όσων αξιοποιεί η ΟΧΕ, και από άλλες χρηματοδοτικές πηγές ευρωπαϊκές, δημόσιες ή ιδιωτικές. Η αναπτυξιακή στρατηγική του Πειραιά είναι απλή και ταυτόχρονα πολυεπίπεδη. Διαρθρώνεται σε επιμέρους στρατηγικές και πολιτικές, οι οποίες συνθέτουν ένα ενιαίο και αλληλοσυμπληρούμενο «μίγμα» παρεμβάσεων. Με την προτεινόμενη Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση» (Ο.Χ.Ε.), ο Πειραιάς αναδεικνύεται:

34

Ειδικότερα, η στρατηγική εξειδικεύεται στοχεύοντας:

.

. .

35

5.2 Περιοχές Παρέμβασης στο πλαίσιο της Ο.Χ.Ε.

(Αστικές Λειτουργικές Ενότητες – Α.Λ.Ε.) Από τη συνδυαστική αξιολόγηση των ευρημάτων της ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης εντοπίστηκε ένας οικονομικός και κοινωνικός δυισμός στην πόλη του Πειραιά όπως είδαμε σε προηγούμενη ενότητα. Η χωρική αποτύπωση αυτού του δυισμού, καθώς και η ανάγκη εντοπισμού συγκεκριμένων περιοχών όπου οργανώνονται και στοχεύουν οι δράσεις της Ο.Χ.Ε. - το οποίο αποτελεί σημαντικό κριτήριο εφαρμογής των Ο.Χ.Ε - οδηγούν στον προσδιορισμό δύο «περιοχών παρέμβασης». Τα κοινά τους χαρακτηριστικά είναι η αστική, κοινωνική, εμπορική και επιχειρηματική υποβάθμιση, οι έντονες εισοδηματικές ανισότητες,

36

η εμφάνιση θυλάκων ανεργίας, ιδιαίτερα των νέων, η γήρανση του τοπικού πληθυσμού, τα έντονα φαινόμενα κυκλοφοριακής συμφόρησης, οι δυσκολίες προσβάσεων και στάθμευσης, καθώς και η έλλειψη σημαντικών / εμβληματικών αστικών υποδομών και τοποσήμων, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν πόλους έλξης επιχειρηματικών, πολιτιστικών και τουριστικών δραστηριοτήτων. Οι περιοχές αυτές συμπίπτουν με την προσέγγιση του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (Σ.Ο.Α.Π.) και διασφαλίζουν τη συμπληρωματικότητα και διαλειτουργικότητα της Ο.Χ.Ε. με το Σ.Ο.Α.Π.

ΑΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Χάρτης 5.1: Αστικές Λειτουργικές Ενότητες Δήμου Πειραιά

ΑΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

37

Ειδικότερα, οι συγκεκριμένες αστικές λειτουργικές ενότητες έχουν ως εξής: 1. 1η Αστική Λειτουργική Ενότητα: διαμορφώνεται από την ένταση των οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων και των αλληλεξαρτήσεων (διαλειτουργικότητα) των Δημοτικών Κοινοτήτων 1, 2 και 3: • συγκροτείται μια ομοιογενής περιοχή που οριοθετείται από την Πειραϊκή Χερσόνησο, το παραδοσιακό διοικητικό, εμπορικό και επιχειρηματικό κέντρο και εκτείνεται προς την Καστέλα και την Ευαγγελίστρια μέχρι την Μυρτιδιώτισσα και το Νέο Φάληρο (νότια – νοτιοανατολικά της γραμμής του Ηλεκτρικού).

• χαρακτηρίζεται από έντονες και άμεσες πιέσεις του επιβατικού λιμένα, υψηλή πληθυσμιακή και πολεοδομική πυκνότητα, έντονες κυκλοφοριακές ροές και ακόμα πιο έντονο πρόβλημα στάθμευσης, έλλειψη ελεύθερων χώρων και χώρων πρασίνου, αλλά και από την υποβάθμιση του παραδοσιακού εμπορικού κέντρου. Στην συγκεκριμένη Α.Λ.Ε. αναπτύσσεται το Πανεπιστήμιο του Πειραιά. Στις επιμέρους συνοικίες εντοπίζονται θύλακες φτώχειας, ενώ οι αστικές λειτουργίες χαρακτηρίζονται ελλιπείς.

ΑΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1

• στην 1η Αστική Λειτουργική Ενότητα εφαρμόζονται πολιτικές που δίδουν έμφαση σε αναπτυξιακού χαρακτήρα αστικές αναζωογονητικές πολιτικές και, δευτερευόντως ενισχύουν την κοινωνική συνοχή.

38

ΑΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 2. 2η Αστική Λειτουργική Ενότητα: διαμορφώνεται από την ένταση των οικονομικών και κοινωνικών φαινομένων και των αλληλεξαρτήσεων (διαλειτουργικότητα) των Δημοτικών Κοινοτήτων 3, 4 και 5: • συγκροτείται διαμορφώνοντας μια ομοιογενή περιοχή που οριοθετείται από το Νέο Φάληρο (βόρεια – Βορειοανατολικά της γραμμής του Ηλεκτρικού) προς τα Καμίνια, την Παλιά Κοκκινιά και τα Ταμπούρια. Η περιοχή του Φαλήρου «διαχωρίζεται» στην ουσία από την 1η Α.Λ.Ε. με άξονα τη σιδηροδρομική γραμμή του ΗΣΑΠ.

• χαρακτηρίζεται από έντονες πιέσεις τόσο του επιβατικού λιμένα, όσο και των λειτουργιών του εμπορικού λιμένα και των ναυπηγοεπισκευαστικών δραστηριοτήτων (ΝΕΖ Περάματος). Στην περιοχή και μέσα στον αστικό ιστό είναι εγκατεστημένες μεταποιητικές και αποθηκευτικές δραστηριότητες.

• διακρίνεται από υψηλή πληθυσμιακή και πολεοδομική πυκνότητα, συνεχείς διαμπερείς κυκλοφοριακές ροές, έλλειψη ελεύθερων χώρων, αλλά ταυτόχρονα από ύπαρξη εγκαταλειμμένων βιομηχανικών και επιχειρηματικών περιοχών και ακινήτων του Δημοσίου. Στις επιμέρους συνοικίες εντοπίζονται θύλακες φτώχειας και κοινωνικού διαχωρισμού, ενώ οι αστικές λειτουργίες χαρακτηρίζονται ελλιπείς.

• στη 2η Αστική Λειτουργική Ενότητα εφαρμόζονται πολιτικές που δίδουν έμφαση στη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, στοχεύουν στην αναστροφή της αστικής υποβάθμισης, ενώ ταυτόχρονα προωθούν στοχευμένες αναπτυξιακές πολιτικές.

Η εφαρμοστέα στρατηγική αστικής, επιχειρηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης διαφοροποιείται ποιοτικά ως εξής: • στην 1η Αστική Λειτουργική Ενότητα εφαρμόζονται πολιτικές που δίδουν έμφαση σε αναπτυξιακού χαρακτήρα αστικές αναζωογονητικές πολιτικές και, δευτερευόντως ενισχύουν την κοινωνική συνοχή.

• στη 2η Αστική Λειτουργική Ενότητα εφαρμόζονται πολιτικές που δίδουν έμφαση στη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, στοχεύουν στην αναστροφή της αστικής υποβάθμισης, ενώ ταυτόχρονα προωθούν στοχευμένες αναπτυξιακές πολιτικές.

39

5.3. Προτεραιότητες της Ο.Χ.Ε. α. Βιώσιμη Κινητικότητα β. Ενίσχυση του Πρασίνου γ. Ενεργειακή Αναβάθμιση δ. Αειφόρος Διαχείριση Απορριμάτων ε. Παρεμβάσεις Ανάδειξης του Πειραιά ως «Έξυπνης Πόλης» Smart city στ. Επιχειρηματικότητα - Απασχόληση ζ. Παρεμβάσεις αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος του Πειραιά η. Παρεμβάσεις Κοινωνικού Χαρακτήρα

Εικόνα 5.1 Τρισδιάστατη ενδεικτική απεικόνιση Δικτύου Οδών Ήπιας Κινητικότητας

40

α. Βιώσιμη κινητικότητα

Στρατηγική επιλογή της Ο.Χ.Ε. Πειραιά είναι η προώθηση της Βιώσιμης Κινητικότητας σε όλη την έκταση του Δήμου, κάτι που περιλαμβάνει την οριοθέτηση και τον περιορισμό της χρήσης και της παρουσίας του ΙΧ στον δημόσιο χώρο, ταυτόχρονα με την ενίσχυση του περπατήματος, του ποδηλάτου και της δημόσιας συγκοινωνίας, σε ένα πλαίσιο αυξημένης οδικής ασφάλειας, χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, βελτίωσης της πρόσβασης των ΑμεΑ και μείωσης των εκπομπών. Σημαντική ευκαιρία για τη στροφή αυτή θεωρείται η υλοποιούμενη επέκταση των Μέσων Σταθερής Τροχιάς (Τραμ, Μετρό) μέχρι το λιμάνι και το κέντρο του Πειραιά, ενώ, σύμφωνα με το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας / Αττικής, το Μητροπολιτικό Δίκτυο Ποδηλατοδρόμων επίσης πρόκειται να φτάσει στον Δήμο τα επόμενα χρόνια. Η προσέγγιση της Ο.Χ.Ε. Πειραιά αποσκοπεί στη δημιουργία ενός Δικτύου Οδών Ήπιας Κινητικότητας σε όλη την έκταση του Δήμου, το οποίο θα έχει ως πρωταρχικό στόχο τη σύνδεση των αξιόλογων κοινόχρηστων χώρων και κοινωφελών υποδομών με τους σημαντικούς πόλους έλξης και τους σταθμούς / στάσεις της δημόσιας συγκοινωνίας. Ένα πλέγμα οδών που θα ενώσει τις περιοχές κατοικίας με το κέντρο της πόλης, το λιμάνι, το θαλάσσιο μέτωπο, τις περιοχές εργασίας, αναψυχής, αθλητισμού και εκπαίδευσης. Ένα δίκτυο που μπορεί να λειτουργήσει και ως ραχοκοκαλιά της επιχειρούμενης Αστικής Ανασυγκρότησης, καθώς πάνω σε αυτό βρίσκονται όλες οι μείζονες παρεμβάσεις σε κοινόχρηστους χώρους και δημοτικά κτίρια, ενώ εκτιμάται ότι θα συμπαρασύρει σε μια εξωστρεφή και αναπτυξιακή δυναμική και τον ιδιωτικό τομέα. Οι παρεμβάσεις που προτείνονται στους δρόμους αυτούς είναι παρεμβάσεις χαμηλού κόστους, που δεν ανατρέπουν την κυκλοφοριακή οργάνωση της πόλης και δεν απαιτούν μακροχρόνιες θεσμικές διαδικασίες και κατασκευαστικές εργασίες, αλλά αφαιρούν σταδιακά χώρο από το αυτοκίνητο για να τον δώσουν στα υπόλοιπα μέσα μεταφοράς και στο πράσινο, με τρόπο που θα συμβάλλει στην αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Επίσης, είναι παρεμβάσεις που αποσκοπούν στην προσέλκυση του επισκέπτη της πόλης, αναδεικνύοντας τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και προσκαλώντας τον να παραμείνει σε αυτήν για να τα ανακαλύψει.

41

Β. Ενίσχυση του Πρασίνου

Δεδομένης της κατάστασης της δόμησης στην πόλη του Πειραιά, όπου δεν υπάρχουν διαθέσιμα κενά οικόπεδα για δημιουργία χώρων πρασίνου κατανεμημένων σε όλη την πόλη, με σκοπό να αυξηθούν τα τετραγωνικά μέτρα ανά κάτοικο, αλλά και να βελτιωθεί η κατανομή του πρασίνου, η στρατηγική αυτή θα επικεντρωθεί σε εργασίες που μπορούν να βελτιώσουν το μικροκλίμα της πόλης και να ανακουφίσουν κατοίκους και επισκέπτες από την αποπνικτική ατμόσφαιρα και τη ζέστη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους δομείται η στρατηγική ανάπτυξης και διάχυσης πρασίνου στο Δήμο Πειραιά αποτυπώνονται στο Σχήμα 5.1:

Σχήμα 5.1 Βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους δομείται η στρατηγική ανάπτυξης και διάχυσης πρασίνου στο Δήμο Πειραιά

Βασικός στόχος είναι η υιοθέτηση μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, με στόχο τη μείωση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται πολύ έντονα στις Μεσογειακές πόλεις και ειδικότερα της Αττικής, εντείνεται από την κακή ρυμοτομία, την αυξημένη αέρια ρύπανση και κυρίως από το μεγάλο ποσοστό σφράγισης του εδάφους με αδιαπέραστα και ακατάλληλα υλικά. Έχει ως

42

άμεσα αποτελέσματα τη δυσφορία, με επιπτώσεις στην υγεία. Λαμβάνοντας υπόψη της προβολές κλιματικών μοντέλων με σενάρια κλιματικής αλλαγής είναι προφανές ότι το πρόβλημα θα ενταθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στο μέλλον.

Σχήμα 5.2. Επιφανειακή Θερμοκρασία στον Πειραιά και την ευρύτερη περιοχή (Πηγή: Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, 2016)

Με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα «Κανείς δεν πρέπει να ζει σε απόσταση μεγαλύτερη των 300 μέτρων από τον κοντινότερο χώρο πρασίνου» και ταυτόχρονα πρέπει να ισχύει ένα από τα παρακάτω κριτήρια .

• 5.000 τ.μ. : 300μ. απόσταση • 10.000 τ.μ. : 500μ. απόσταση • Πάνω από 1 he: 900μ. απόσταση Είναι πολύ σημαντική η προσπάθεια μείωσης της χρήσης του αυτοκινήτου με παράλληλη αύξηση της περπατησιμότητας και της επισκεψιμότητας της πόλης. Η προσέγγιση του πρασίνου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις κυκλοφοριακές παρεμβάσεις και τη στρατηγική για την ενέργεια. Έμφαση λοιπόν θα δοθεί στη βελτίωση του

μικροκλίματος, της αίσθησης και της ποιότητας του πρασίνου στο πλέγμα των δρόμων, ταυτόχρονα με τις εμβληματικές παρεμβάσεις στο πάρκο του ΣΕΦ, ενίσχυση του πρασίνου στο παραλιακό μέτωπο και τη δημιουργία γραμμικού πάρκου στις παλιές γραμμές του τρένου από τον Άγιο Διονύσιο έως το Στρατόπεδο Παπαδογιώργη. Η αύξηση των τετραγωνικών μέτρων ανά κάτοικο είναι μια αναγκαία στόχευση, αλλά όχι αρκετή. Είναι πολύ σημαντική η κατανομή του πρασίνου, η πρόσβαση των κατοίκων σε αυτό, η ποιότητά του και η οικολογική του κατάσταση. Η πρόσβαση σε ψηλό, αρδευόμενο, υψηλής ποιότητας πράσινο αποτελεί δημοκρατικό δικαίωμα των πολιτών και των κατοίκων της πόλης.

43

Σε αυτήν την κατεύθυνση θα εφαρμοσθούν Τεχνικές οικολογικής διαχείρισης όμβριων υδάτων, επί των οδών παρέμβασης. Η προβολή ενός οικολογικού μοντέλου οργάνωσης του πρασίνου θα αποτελέσει πρότυπο για τη μελλοντική ανάπτυξη. Ενσωμάτωση των τεχνικών της οικολογικής διαχείρισης στο σχεδιασμό των οδών • Μείωση της ποσότητας και της ταχύτητας των επιφανειακών υδάτων απορροής • Συλλογή και καθαρισμός τους • Προστασία από πλημμυρικά φαινόμενα • Δημιουργία κατασκευών με αρχιτεκτονική ποιότητα • Χρησιμοποίηση με δημιουργικό τρόπο του φυτικού υλικού • Μειωμένο κόστος κατασκευής και συντήρησης • Αποδοχή από το κοινό • Προβολή ενός οικολογικού μοντέλου που θα αποτελέσει πρότυπο για τη μελλοντική ανάπτυξη

Εικόνα 5.2 Δενδροδόχοι βιοκατακράτησης Μεμονωμένες φυτεύσεις, Θέσεις στάθμευσης ήπιας κυκλοφορίας (Πηγή : Δήμος Θεσ/κης*)

* Μελέτη Ανάπλασης Οδού 28ης Οκτωβρίου / Δήμος Θεσσαλονίκης. Στο πλαίσιο του Integrated Green Cities του Ευρωπαϊκού προγράμματος Εδαφικής Συνεργασίας Ελλάδα - Βουλγαρία 2007 - 2013

Εικόνα 5.3 Διαπερατό οδόστρωμα & δάπεδα - Θέσεις στάθμευσης, νέα παρκινγκ, Ποδηλατόδρομους (Πηγή : Δήμος Θεσ/κης*)

44

Εικόνα 5.4 Στεγανά παρτέρια βιοκατακράτησης - Μικρά πεζοδρόμια, Νησίδες, Οπουδήποτε (Πηγή : Δήμος Θεσ/κης*)

Σχετικά παραδείγματα είναι οι δενδροδόχοι βιοκατακράτησης σε μεμονωμένες φυτεύσεις και θέσεις στάθμευσης σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας, η χρήση διαπερατού οδοστρώματος και δαπέδων σε θέσεις στάθμευσης, νέα παρκινγκ και ποδηλατόδρομους, ανοιχτά παρτέρια βιοκατακράτησης σε μεγάλα πεζοδρόμια και νησίδες, στεγανά παρτέρια βιοκατακράτησης στα μικρά πεζοδρόμια, τις νησίδες και αλλού.

Λόγω των ατυχών επιλογών στη φύτευση των πεζοδρομίων παρατηρείται πολύ συχνά οι ρίζες των δένδρων να καταστρέφουν τις πλάκες των πεζοδρομίων. Στις νέες φυτεύσεις που θα προταθούν, αλλά και στις υπάρχουσες δενδροστοιχίες (όπου πραγματοποιηθεί ανάπλαση πεζοδρομίου) θα δοθεί ο απαραίτητος χώρος και ο σωστός όγκος χώματος στα φυτά, και ειδικά στα δένδρα, για τη σωστή τους ανάπτυξη χωρίς να εμποδίζεται το περπάτημα. Είναι σημαντικό να τοποθετηθούν οι απαραίτητες σχάρες, ώστε και ο χώρος στη ρίζα να εξασφαλιστεί, η υδατοπερατότητα να αυξηθεί αλλά ταυτόχρονα να επιτευχθεί η αύξηση της περπατησιμότητας μέσω αισθητικά αναβαθμισμένων παρεμβάσεων. Αντίστοιχα θα υπάρξει πρόβλεψη και για τα μεμονωμένα δένδρα στα πεζοδρόμια. Εργαλεία διαχείρισης πρασίνου. Σκοπός είναι η καταγραφή όλων των δένδρων, η κατάρτιση μητρώου δένδρων, η εκπόνηση έρευνας αξιολόγησης της επικινδυνότητας των δένδρων, ο προγραμματισμός των εργασιών συντήρησης και η ιεράρχηση των απαιτούμενων παρεμβάσεων ανάλογα με την εποχικότητα και τις δεδομένες συνθήκες. Για την επίτευξη του σκοπού θα δημιουργηθεί ηλεκτρονική πλατφόρμα μέσω της οποίας θα γίνεται η καταγραφή των χαρακτηριστικών κάθε δένδρου, και θα γίνεται χρήση λογισμικού GIS ανοιχτού κώδικα για την ανάλυση των δεδομένων.

Εικόνα 5.5 Σχάρες πάνω από τις υπάρχουσες δενδροστοιχίες στα πεζοδρόμια (Πηγή: ironsmith.org)

Παρακολούθηση των περιβαλλοντικών δεικτών του πρασίνου και των αποδόσεων των βιοκλιματικών μέτρων και έργων θα πραγματοποιηθεί μέσω ερευνητικών προγραμμάτων που θα συναφθούν με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Για τη σωστή αποτύπωση, παρακολούθηση και συντήρηση των δένδρων του Δήμου είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός μητρώου δένδρων (μέσω GIS). Ταυτόχρονα θα διενεργούνται ετήσιες περιβαλλοντικές μετρήσεις σχετικά με: Θερμοκρασία (σε επίπεδο γειτονιάς) Αέρια ρύπανση Αστική θερμική νησίδα

Πίνακας 5.1 Τεχνικές βελτίωσης της περπατησιμότητας (Πηγή: caseytrees.org 2008)

45

γ. Ενεργειακή αναβάθμιση

Στο πλαίσιο υλοποίησης της Ο.Χ.Ε. ο Δήμος Πειραιά προτίθεται να υλοποιήσει μια σειρά παρεμβάσεων βιώσιμης ενέργειας οι οποίες θα ενισχύσουν τόσο τον προωθούμενο «πράσινο» (green) και «έξυπνο» (smart) χαρακτήρα της πόλης όσο και τον ολοκληρωμένο χαρακτήρα των υπολοίπων πολεοδομικών, χωρικών και συγκοινωνιακών παρεμβάσεων. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις αφορούν ανοιχτούς δημόσιους χώρους, δημοτικά / δημόσια κτίρια, νέες διατομές οδοποιίας, εμβληματικά έργα (ΣΕΦ, Μικρολίμανο,Άγιος Διονύσιος και Αγορά), οδοφωτισμό, λιμάνι κοκ. Συγκεκριμένα, ο Δήμος Πειραιά σχεδιάζει παρεμβάσεις βιώσιμης ενέργειας στους παρακάτω τομείς: 1. Ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτιρίων με στόχο την μετατροπή τους σε κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης.

2. Ενεργειακή και ποιοτική αναβάθμιση φωτισμού οδών και πλατειών.

3. Βιοκλιματικές αναβαθμίσεις ανοικτών δημόσιων χώρων με στόχο την μετατροπή τους σε χώρους μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

4. Προώθηση της ηλεκτροκίνησης σε συνδυασμό με παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

5. Συμπαραγωγή ηλεκτρισμού, θερμότητας και ενδεχομένως ΖΝΧ (Ζεστό Νερό Χρήσης) σε κτίρια υψηλής ενεργειακής κατανάλωσης.

6. Μετατροπή επιλεγμένης γειτονιάς σε «έξυπνη γειτονιά» (smart neighbourhood).

7. Πρότυπες παρεμβάσεις παραγωγής ΑΠΕ, ενεργειακής αναβάθμισης υποδομών και βιοκλιματικών παρεμβάσεων στο στρατόπεδο Παπαδογιώργη (ενεργειακός συνεταιρισμός).

8. Προώθηση εγκατάστασης υποδομών φόρτισης πλοίων εντός του λιμανιού (shore-side charging) για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης της πόλης – Παρεμβάσεις green port.

46

9. Τεχνική υποστήριξη / συντονισμός δράσεων ενεργειακής αναβάθμισης και αυτοπαραγωγής ΑΠΕ στις κατοικίες και στον δευτερογενή / τριτογενή τομέα.

δ. Αειφόρος Διαχείριση Απορριμμάτων

Βασική προτεραιότητα της Ο.Χ.Ε. Πειραιά είναι η προστασία και αναβάθμιση του τοπικού περιβάλλοντος, το οποίο συνδέεται άμεσα με την ποιότητα ζωής των δημοτών, συνιστά πόλο έλξης για τους επισκέπτες και παράμετρο της οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής. Η βιώσιμη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων του Δήμου αποτελεί (και πρέπει να αποτελεί) ένα φιλόδοξο στόχο. Ο Δήμος Πειραιά παράγει μια σημαντική ποσότητα αποβλήτων καθημερινά, η οποία καταλήγει στο ΧΥΤΑ Φυλής. Αυτό δεν είναι μόνο ένας βαρύς φόρος για το περιβάλλον αλλά είναι επίσης μια τεράστια οικονομική ευκαιρία χαμένη για το Δήμο. Η προσέγγιση της Ο.Χ.Ε. Πειραιά αποσκοπεί στη διαμόρφωση ενός νέου, πιο αποκεντρωμένου μοντέλου διαχείρισης που δίνει έμφαση σε συνδυασμένες δράσεις με σκοπό την επίτευξη κοινωνιών που κάνουν αποδοτική χρήση των φυσικών πόρων, κοινωνιών «μηδενικών αποβλήτων». Οι δράσεις που θα υιοθετηθούν προς την κατεύθυνση της αειφορίας, όπως αυτή περιγράφεται τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και εθνική πολιτική είναι • η πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, • η αύξηση της εκτροπής ρευμάτων απορριμμάτων από το ΧΥΤΑ, μέσω της ανακύκλωσης υλικών (χαρτί, μέταλλα, πλαστικά, γυαλί, ξύλο) και της αποτελεσματικής χωριστής συλλογής όλων των ρευμάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ηλεκτρικές στήλες, ελαστικά, ΑΗΗΕ, λιπαντικά έλαια κλπ), και επιπλέον της εισαγωγής της διαλογής στην πηγή για τα βιοαπόβλητα, με πρώτο βήμα τα πράσινα απόβλητα και τα βιοαπόβλητα μεγάλων παραγωγών (π.χ. χώροι εστίασης, καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος κ.λπ.).

• η βελτιστοποίηση του υπάρχοντος συστήματος αποκομιδής των αποβλήτων (σύμμεικτων και ανακυκλώσιμων) και η εισαγωγή χωριστής διαλογής βιοαποβλήτων, • η ενημέρωση του κοινού και η περιβαλλοντική εκπαίδευση των παιδιών στα σχολεία.

47

Οι κύριες παρεμβάσεις σε βασικές υποδομές που σχεδιάζει ο Δήμος Πειραιά αφορούν : Στην Ανάπτυξη ενός Ολοκληρωμένου Πράσινου Σημείου. Το «Πράσινο Σημείο» είναι ειδικά διαμορφωμένος χώρος, όπου ο κάθε πολίτης μπορεί να μεταφέρει διάφορες κατηγορίες άχρηστων για αυτόν υλικών που έχει διαχωρίσει, όπως , ξηρά ανακυκλώσιμα ( χαρτί γυαλί, πλαστικό, μέταλλα), «πράσινα» απορρίμματα, ξύλα, ογκώδη απόβλητα, απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, χρησιμοποιημένα έλαια κ.λπ., με σκοπό την εκτροπή τους από το ΧΥΤΑ και την περαιτέρω αξιοποίησή, ανακύκλωσή τους. Το σημείο αυτό μπορεί να περιλαμβάνει και ένα Κέντρο Ανακύκλωσης, Εκπαίδευσης, Διαλογής στην Πηγή (ΚΑΕΔΙΣΠ) ένα δηλαδή χώρο που θα πραγματοποιούνται δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και θα ενσωματώνονται πρωτοβουλίες κοινωνικής οικονομίας. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι ειδικά στη σημερινή περίοδο της κρίσης, τα Πράσινα Σημεία θα μπορούσαν να εξελιχθούν και σε κέντρα επιδιόρθωσης - επαναχρησιμοποίησης, προσφέροντας και ορισμένες θέσεις εργασίας, αλλά και φτηνά αντικείμενα, μειώνοντας ταυτόχρονα τον όγκο των σκουπιδιών. Ένα χαλασμένο ποδήλατο ή ένα σπασμένο έπιπλο θα μπορούσαν να επιδιορθωθούν και να μεταπωληθούν στη συνέχεια σε χαμηλή τιμή, καλύπτοντας πραγματικές ανάγκες Στην χωροθέτηση και ανάπτυξη κεντρικής μονάδας επεξεργασίας σύμμεικτων ή προδιαλεγμένου κλάσματος απορριμμάτων. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζεται η δυνατότητα διαδημοτικής συνεργασίας με όμορους δήμους, για την ανάπτυξη κοινών υποδομών επεξεργασίας απορριμμάτων, ώστε να επιτευχθούν οικονομίες κλίμακας, δεδομένου ότι παρά τους φιλόδοξους στόχους ανακύκλωσης και χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων, παραμένει σημαντική ποσότητα αποβλήτων που θα πρέπει ο Δήμος να διαχειριστεί σε κεντρικές μονάδες επεξεργασίας. Για την υλοποίηση της Αειφόρου Διαχείρισης Απορριμμάτων θα χρησιμοποιηθούν και πόροι που θα προέρχονται από προσκλήσεις προγραμμάτων ΕΣΠΑ πέραν των πηγών χρηματοδότησης της Ο.Χ.Ε.

48

ε. Παρεμβάσεις Ανάδειξης του Πειραιά ως «Έξυπνης Πόλης» Smart city Η στρατηγική ανάδειξης του Πειραιά ως «έξυπνης» πόλης είναι κρίσιμη, δεδομένου ότι μέσω αυτής στοχεύεται να αναδειχθούν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και να αναστραφεί ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης και μιας πολυετούς απομόνωσης και υποβάθμισης του Πειραιά, πριν ακόμη η γενικότερη οικονομική κρίση «προσθέσει» στην Πόλη του Πειραιά και την κοινωνική κρίση. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η συγκεκριμένη στρατηγική της Πόλης του Πειραιά πρέπει να είναι στοχευμένη και, κυρίως, να έχει διασφαλίσει τις Δομές και τα Συστήματα που θα υποστηρίξουν την εφαρμογή της. Στην Ευρώπη, οι πόλεις εφαρμόζουν πολιτικές που επικεντρώνονται σε στοχευμένες επιλογές και όχι σε όλα τα χαρακτηριστικά των «Έξυπνων Πόλεων». Για παράδειγμα η Γλασκώβη δίνει έμφαση στη Διακυβέρνηση και στην Οικονομία, το Ελσίνκι στο Περιβάλλον και η Βαρκελώνη στη βελτίωση του τρόπου ζωής των πολιτών της και των επισκεπτών της. Είναι ιδιαίτερο επιτυχημένο το «ανοιχτό μοντέλο τοπικής διακυβέρνησης» της αναπτυξιακής στρατηγικής και προοπτικής της Πόλης της Βαρκελώνης (Barcelona Partnership).

Για την επιλογή συγκεκριμένων δράσεων στο πλαίσιο της Ο.Χ.Ε. του Δήμου Πειραιά, πραγματοποιήθηκε σχετική έρευνα, με διάφορες πηγές, από τις οποίες αναφέρονται ενδεικτικά οι ακόλουθες: • Mapping Smart Cities EU (Europe 2020, Smart City Initiatives), Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014 • Smart City as an Integrated Enterprise: A Business Process Centric Framework: Addressing Challenges in Systems Integration, Vahid Javidroozi, Hanifa Shah, Ardavan Amini, Adrian Cole, 2014, UK • Smart cities in Europe, 3rd Central European Conference in Regional Science – CERS, 2009 • Αξιοποίηση συμπερασμάτων του URBACT (4D Cities, Active Age, Healthy Ageing, Together, Sustainable Food, URBACT Markets, USER) και άλλων πιλοτικών σχεδίων (Diet for a Green Planet, TUTUR, Placemaking)

49

Από τις µεγάλες πόλεις της Ευρώπης τα περισσότερα χαρακτηριστικά «Έξυπνης Πόλης» παρουσιάζονται στην Βαρκελώνη, η οποία µάλιστα έχει χαρακτηριστεί ως η «Καλύτερη Έξυπνη Πόλη στον Κόσµο» το 2015, και η «4η καλύτερη Έξυπνη Πόλη στην Ευρώπη» το 2013. Οι φορείς της πόλης λαµβάνουν διαρκώς πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των χαρακτηριστικών που καθιστούν µια πόλη «Έξυπνη»3. Η πόλη είναι πρωτοπόρος στις χαµηλές εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα, ενώ ήταν µεταξύ των πρώτων στον κόσµο που εισήγαγε τοπικό κανονιστικό πλαίσιο για τη χρήση της ηλιακής ενέργειας4. Πίνακας 5.2: Ταύτιση χαρακτηριστικών “Έξυπνων Πόλεων” µε τους στόχους της Στρατηγικής Ευρώπη 2020. Ποσοστά επίδρασης “smart city” εφαρµογών ανά θεµατική ενότητα (οριζόντια κατηγοριοποίηση) στους στόχους της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” (κάθετη κατηγοριοποίηση).

Πηγή: EU Smart Cities, 2014, Επεξεργασία από την Οµάδα Προετοιµασίας της Ο.Χ.Ε.

50

3 http://smartcity.bcn.cat/en/ 4 http://www.fastcoexist.com/1679127/the-top-10-smart-cities-on-the-planet

Οι «κατηγορίες παρεμβάσεων» για την ανάδειξη της Πόλης του Πειραιά ως «έξυπνης πόλης» κωδικοποιούνται στις ακόλουθες επτά (I-VII) Ι: Έξυπνη και Φιλική Διακυβέρνηση - Κοινωνική Μόχλευση, Διαβούλευση και Λογοδοσία των Τοπικών Αναπτυξιακών και Κοινωνικών Πολιτικών ΙΙ: Έξυπνη και Βιώσιμη Κινητικότητα, Διαχείριση Κυκλοφοριακών Ροών ΙΙΙ: Έξυπνη και Βιώσιμη Διαχείριση Τοπικών Περιβαλλοντικών και Ενεργειακών Πόρων (συνδυασμός με Έργα «Πειραιάς - ECO CITY») ΙV: Έξυπνη και Βιώσιμη Διαχείριση Τουριστικών Ροών και Ηλεκτρονική Προβολή V: Έξυπνη Διαβίωση και Ποιότητα Ζωής VI: Κοινωνικά Δίκτυα Προστασίας και Ενδυνάμωσης των Πολιτών: Έξυπνες και Στοχευμένες Κοινωνικές Υπηρεσίες και Παροχές μέσα από ένα ενιαίο Δίκτυο Κοινωνικών Δομών – Προώθηση της Κοινωνικής Καινοτομίας VΙΙ: Έξυπνη Τοπική Οικονομία, Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

51

Οι πιο πάνω κατηγορίες Ι-VII εξειδικεύονται σε επιμέρους Δράσεις, οι οποίες αγκαλιάζουν το σύνολο των δυνητικών καθημερινών δραστηριοτήτων των πολιτών και των αναπτυξιακών επιλογών της Πόλης. Οι προτεινόμενες δράσεις σχεδιάζονται με ιδιαίτερη μέριμνα για τη διασφάλιση της πρόσβασης των ΑμεΑ στα σχετικά ηλεκτρονικά περιβάλλοντα λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς οδηγίες προσβασιμότητας. Οι προτεινόμενες ενδεικτικές Δράσεις μπορούν να συμπληρώνονται στο πλαίσιο της διαβούλευσης. Ενδεικτικά αναφέρονται:

52

στ. Επιχειρηματικότητα - Απασχόληση

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

Τομείς όπως οι χερσαίες και θαλάσσιες μεταφορές, η οικονομία της γνώσης (επιστημονικές υπηρεσίες), οι νέες τεχνολογίες και η εφαρμογή τους στους κλάδους των μεταφορών, χερσαίων και θαλάσσιων, σε λιμενικές υπηρεσίες, στην βελτίωση του περιβάλλοντος, το τρίπτυχο αθλητισμός, τουρισμός, πολιτισμός, αλλά και η μεταποίηση αποτελούν τη στρατηγική στόχευση του Δήμου για την ανασυγκρότηση της τοπικής οικονομίας. Επιπρόσθετα, η διείσδυση των τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας οριζοντίως σε όλες τις επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως κλάδου ή μεγέθους, και η αξιοποίησή τους για την αύξηση της παραγωγικότητάς τους και τη βελτιστοποίηση των αποτελεσμάτων τους, αποτελεί στρατηγική κατεύθυνση για τον Πειραιά. Για την υλοποίηση της στρατηγικής του στόχευσης ο Δήμος Πειραιά, προγραμματίζει να δημιουργήσει ένα Σημείο Επιχειρηματικότητας στην πόλη, έναν κόμβο για την δικτύωση, εκπαίδευση και ανάπτυξη νέων επιχειρηματιών και επιχειρήσεων, αλλά και για τον πειραματισμό, δοκιμή, ωρίμανση, πρακτική εφαρμογή επιχειρηματικών / επιστημονικών ιδεών και σύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς, με τη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες.

Στρατηγικός στόχος της Ολοκληρωμένης Χωρικής Επένδυσης του Δήμου Πειραιά είναι να συμβάλει στην ανασύνταξη της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας της Περιφερειακής Ενότητας Πειραιά & Νήσων, ενισχύοντας τομείς και δράσεις που αξιοποιούν τα τοπικά, περιφερειακά και εθνικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.

Υπηρεσίες φιλοξενίας, καθοδήγησης, παροχής μέσων και εξοπλισμού, δικτύωσης, επιστημονικής τεκμηρίωσης, εκπαίδευσης, προς υφιστάμενους ή νέους υποψήφιους επιχειρηματίες (με μέριμνα για την πρόσβαση των ΑμεΑ στις εν λόγω υπηρεσίες), περιλαμβάνονται στο σχεδιασμό της Ο.Χ.Ε. του Δήμου Πειραιά. Σε εθνικό και περιφερειακό πλαίσιο, σε συνδυασμό με τις υλοποιούμενες επενδύσεις στον τομέα των μεταφορών (μέσα σταθερής τροχιάς και λιμένας), η Ο.Χ.Ε. Πειραιά επιδιώκει να συμβάλει στην έναρξη μίας νέας παραγωγικής περιόδου για την πόλη, τους κατοίκους και τους επαγγελματίες της. Στην κατεύθυνση αυτή στηρίζεται η προσαρμοστικότητα των επιχειρήσεων του Πειραιά και των εργαζομένων σε αυτές ώστε να αναδιοργανωθούν και να διαμορφώσουν / βελτιστοποιήσουν βιώσιμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Υποστηρίζεται η εδραίωση νέων επιχειρήσεων στην αγορά με παροχή ολοκληρωμένων δομών και υπηρεσιών για την κάλυψη όλου του εύρους των αναγκών τους και η στήριξη εξωστρεφών Στρατηγικών Σχεδίων Στήριξης των νέων επιχειρηματιών κατά την προετοιμασία και ενδυνάμωσή τους για την άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και τη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων.

53

Ενδεικτικές δράσεις ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας είναι οι κάτωθι: • Maritime Business Support Center για την υποστήριξη επαγγελματιών και επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο κλάδο της γαλάζιας οικονομίας (πλην ναυτιλίας). Θερμοκοιτίδα δημιουργίας καινοτόμων επιχειρηματικών σχημάτων με έμφαση στη γαλάζια οικονομία (20 επιχειρήσεις / έτος).

• Υποστήριξη νεοφυών επιχειρήσεων και δικτύωσή τους για τη διαμόρφωση και προώθηση συλλογικών καινοτομιών με έμφαση στις εφαρμογές των «έξυπνων πόλεων» (Living labs, Testbeds και Field Labs) σε τεχνολογίες έξυπνης και πράσινης πόλης, γαλάζιας οικονομίας, Πολιτιστικών και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων (Cultural and Creative Activities – CCAs), τουρισμού, καθώς και κοινωνικής καινοτομίας.

• Ενίσχυση Μεταποιητικών Δραστηριοτήτων υψηλής προστιθέμενης αξίας και με χαμηλό / μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα • Προαγωγή και στήριξη δραστηριοτήτων της κοινωνικής οικονομίας και στήριξη της δημιουργίας ΚΟΙΝΣΕΠ.

54

• Δημιουργία και Στήριξη «Κοινοτήτων Καινοτομίας» (Innovation Communities).

• Δημιουργία και Στήριξη «Venture Labs» για την προσέλκυση, διασπορά και υποστήριξη μικροχρηματοδοτήσεων με στόχο την προώθηση και χρηματοδότηση καινοτομιών ιδίως σε τομείς της γαλάζιας οικονομίας, των ΤΠΕ, της καινοτομίας, πολιτισμού (CCAs) και τουρισμού, καθώς και τη διασφάλιση (σε επόμενα στάδια) της προώθησης στην αγορά αντίστοιχων προϊόντων, τεχνολογιών, υπηρεσιών κ.λπ.

• Διάδοση και ενεργοποίηση του Information Communication Technology (ICT), παροχή προηγμένων ή νέων υπηρεσιών, νέων προϊόντων και επιχειρηματικών μοντέλων στις τοπικές ΜΜΕ.

• Ανάπτυξη Ικανοτήτων και καινοτόμων επιχειρηματικών λύσεων των ΜΜΕ, με έμφαση στις «περιοχές εστίασης» της Περιφερειακής Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης.

ζ. Παρεμβάσεις Αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος του Πειραιά

© Traces of Commerce, Photo by Babis Giannikakis

Ο Δήμος Πειραιά αναπτύσσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την ανάδειξη της πόλης σε τουριστικό προορισμό διεθνούς εμβέλειας με διακριτή φυσιογνωμία, αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματά του. Ο Πειραιάς έως πρόσφατα δεν προβαλλόταν ως αυτόνομος τουριστικός προορισμός αλλά περισσότερο ως σημείο εισόδου και εξόδου επισκεπτών για την πρωτεύουσα και τα νησιά. Όμως, ο Πειραιάς διαθέτει αξιοθέατα των οποίων η θεματική και λειτουργική διασύνδεση μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης μεγάλου αριθμού επισκεπτών από την προσδοκώμενη αύξηση αφίξεων κρουαζιερόπλοιων. Στόχος είναι η αξιοποίηση και προβολή των αξιοθέατων της πόλης ώστε να αποτελέσουν το βασικό κίνητρο για την επιμήκυνση παραμονής επισκεπτών στα όρια του Δήμου Πειραιά και σε καταλύματα που βρίσκονται εντός των ορίων του Δήμου. Με δεδομένο ότι ο Πειραιάς μπορεί να προσφέρει ένα πολυσύνθετο τουριστικό πακέτο σε συνδυασμό με τη σημαίνουσα γεωγραφική του θέση, η αναβάθμιση και ανάπτυξη της προβολής του τουριστικού προϊόντος της πόλης μπορεί να ενισχύσει την τοπική οικονομία και τις τουριστικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εντός των ορίων του Δήμου Πειραιά.

55

Ο σχεδιασμός του Δήμου περιλαμβάνει μια σειρά από δράσεις όπως: Η δημιουργία ειδικών πλαισίων και δικτύων συνεργασίας μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα για την τουριστική ανάπτυξη της πόλης - Η ανάπτυξη εποικοδομητικών εγχώριων και διεθνών συνεργασιών για την αποτελεσματική προβολή του Πειραιά στις παγκόσμιες αγορές επισκεπτών για την προώθηση του τοπικού τουριστικού προϊόντος στα κανάλια διακίνησης τουριστών - Η ενίσχυση συνεργασιών μεταξύ του τοπικού τουριστικού τομέα και της διεθνούς ταξιδιωτικής βιομηχανίας.

- Η αναβάθμιση και ο εμπλουτισμός του τουριστικού προϊόντος της πόλης για την επίτευξη της μέγιστης δυνατής βελτίωσης της τουριστικής εμπειρίας μέσα από τη παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών και την αναβάθμιση των τουριστικών υποδομών - Η έγκυρη και ολοκληρωμένη ενημέρωση και πληροφόρηση των επισκεπτών (και των δυνητικών επισκεπτών) για τα δρώμενα της πόλης - Η προώθηση βιώσιμων μορφών τουρισμού που θα σέβονται την πολιτιστική ταυτότητα της πόλης, τον κοινωνικό ιστό και το φυσικό περιβάλλον.

- Η δημιουργία δομής εντός του Δήμου που θα διαχειρίζεται την προβολή του τουριστικού προϊόντος της πόλης, τη δημιουργία θεματικών διαδρομών, τα σημείο εξυπηρέτησης επισκεπτών και την ενημέρωση πολιτών και επισκεπτών

56

Η στρατηγική της ΟΧΕ του Δήμου Πειραιά και οι παρεμβάσεις στην πόλη που προβλέπει αποτελούν νευραλγικής σημασίας πρωτοβουλίες για τη διαμόρφωση των απαραίτητων συνθηκών για την τόνωση της τουριστικής κίνησης στην πόλη. Οι δράσεις προβολής και αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος του Πειραιά μπορούν να φέρουν αποτελέσματα όταν συνδυαστούν με μια ολοκληρωμένη παρέμβαση για την αστική, οικονομική και κοινωνική αναζωογόννηση της πόλης. Συγκεκριμένα, η βελτίωση της αστικής κινητικότητας, της αναβάθμισης του δημόσιου χώρου και η ενίσχυση του πρασίνου διαμορφώνουν τις συνθήκες για την πρόσβαση και ανάδειξη του τουριστικού προϊόντος της πόλης. Για παράδειγμα, ο συνδυασμός αυτών και άλλων παρεμβάσεων - όπως η κατάλληλη οδοσήμανση - σε μια τουριστική διαδρομή που θα συνδέει τον χώρο της κρουαζιέρας με τα αρχαιολογικά και πολιτιστικά αξιοθέατα, αλλά και το παραλιακό μέτωπο αναμένεται να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών, με πολλαπλαστικά οφέλη για την εμπορική και επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά και την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Άλλες ενδεικτικές δράσεις ενίσχυσης του τουρισμού είναι:

• Το “Προορισμός Πειραιάς”: Ολοκληρωμένο Σχέδιο Τουριστικής Ανάπτυξης, Προβολής και Προώθησης του Πειραιά - Διαχείριση του Πειραιά διεθνώς ως αναγνωρίσιμου τουριστικού, πολιτιστικού και επιχειρηματικού προορισμού (DMS)

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

• Η στήριξη της δημιουργίας στρατηγικών δικτύων και συνεργατικών μηχανισμών (clusters-h) μεταξύ επιχειρήσεων, ιδίως σε τομείς της γαλάζιας οικονομίας, των ΤΠΕ, της καινοτομίας, του πολιτισμού (CCAs) και του τουρισμού.

• Η βελτίωση της ικανότητας των ΜΜΕ να αναπτύσσονται σε νέες αγορές του εξωτερικού, κατά προτεραιότητα στους στρατηγικούς τομείς της Γαλάζιας Οικονομίας του Τουρισμού και του Πολιτισμού

57

η. Παρεμβάσεις Κοινωνικού Χαρακτήρα 58

Η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής στην Πόλη συνδέεται με την ανάπτυξη δικτύου κοινωνικών υποδομών, τη δημιουργία «κοινωνικών onestop-shops» στο πλαίσιο δικτύου κοινωνικών δομών που καλύπτουν τις ευπαθείς ομάδες, την ανάπτυξη και εμβάθυνση των τοπικών κοινωνικών εταιρικών σχέσεων και την κινητοποίηση του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου της Πόλης του Πειραιά.

Oι ανισότητες, η ανισοκατανομή ισχύος, οι δυσμενείς συνθήκες απασχόλησης, η «παγίδευση» σε καθεστώς φτώχειας και η έλλειψη οικονομικών ευκαιριών αποτελούν ένδειξη αποδυνάμωσης των πολιτών και συντελούν στη δημιουργία συνθηκών φτώχειας, συντηρούμενων σε ένα «αρνητικό σπιράλ» ανατροφοδότησης, είτε λόγω γενικότερων φαινομένων οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, είτε λόγω αντικειμενικής αδυναμίας των τοπικών οικονομιών να δημιουργήσουν θέσεις απασχόλησης.

© Athens: Between Sky and Sea. Photo by Philip Pilsson

Ο Πειραιάς χαρακτηρίζεται από τέτοια αρνητικά αναπτυξιακά και κοινωνικά φαινόμενα, ενώ το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο ορισμένων ομάδων του τοπικού πληθυσμού δημιουργεί προβλήματα στην λειτουργία της τοπικής αγοράς εργασίας και δυσχεραίνει την προσέλκυση επενδύσεων. Σύμφωνα με την ΠΕΣΚΕ (Περιφερειακή Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη) της Αττικής, (Οκτώβριος 2015), οι Δήμοι του Πειραιά, της Αθήνας, της Καλλιθέας και του Σαρωνικού χαρακτηρίζονται από επιτεινόμενη και ακραία φτώχεια. Επιπρόσθετα, στον Δήμο Πειραιά εμφανίζονται ομάδες πληθυσμού που βρίσκονται σε καταστάση περιθωριοποίησης (μετανάστες, τσιγγάνοι, πρόσφυγες). Η ενδυνάμωση – όταν, δηλαδή, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις κατά τις οποίες οι άνθρωποι σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο αποκτούν επίγνωση της κατάστασης και των επιλογών τους και διεκδικούν ενεργά μία καλύτερη ζωή για τους εαυτούς τους – των οικονομικά ασθενέστερων πολιτών δημιουργεί προϋποθέσεις προστασίας

των δικαιωμάτων τους και οδηγεί σε ανάπτυξη με ταυτόχρονη καταπολέμηση της φτώχειας και δημιουργία νέων και βιώσιμων θέσεων απασχόλησης. Ωστόσο, η ενδυνάμωση πρέπει να πραγματοποιηθεί με τη συμμετοχή, ενεργοποίηση και δέσμευση των ίδιων των «ενδιαφερομένων», οι οποίες θα υποστηριχτούν από ένα ευνοϊκό περιβάλλον, στην οικοδόμηση του οποίου θα συνεισφέρουν οι τοπικοί κοινωνικοί εταίροι, μέσα από τη «δικτύωση» των τοπικών κοινωνικών Δομών, την αξιοποίηση και συνεργασία των αναγκαίων εξειδικευμένων στελεχών και, την εμπλοκή του ιδιωτικού και του «τρίτου» τομέα, στο πλαίσιο μιας «ολοκληρωμένης προσέγγισης». Συνακόλουθα, η Τοπική Κοινωνική Πολιτική Αντιμετώπισης της Φτώχειας, Προώθησης της Κοινωνικής Συνοχής και Ενίσχυσης της Δια βίου Μάθησης του Δήμου Πειραιά, ικανοποιείται από το παρακάτω «μίγμα» δράσεων:

59

60

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

61

5.4. Προτεινόμενες Παρεμβάσεις Αστικής Ανασυγκρότησης

Οι προτάσεις που κατατίθενται εξυπηρετούν τρεις στόχους: Α. Έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο σύνολο της πόλης και όχι αποσπασματικές σημειακές παρεμβάσεις. Β. Είναι εύκολα και άμεσα εφαρμόσιμες με σχετικά χαμηλό κόστος, ώστε να μπορέσουν να υλοποιηθούν εντός του χρονικού πλαισίου της Ο.Χ.Ε. και να αντιμετωπίσουν αρκετά φλέγοντα προβλήματα. Γ. Είναι προτάσεις που τεκμηριωμένα εντάσσονται στα κριτήρια επιλεξιμότητας που τίθενται από τις κατευθύνσεις της Ε.Ε. γενικά και του πλαισίου των Ο.Χ.Ε. ειδικότερα.

designature.gr

Στόχος των προτεινόμενων παρεμβάσεων αστικής ανασυγκρότησης είναι να αποτελέσουν ένα σύνολο με ολοκληρωμένο χαρακτήρα, το οποίο επιχειρώντας να υπερβεί την εμπειρία του παρελθόντος, δεν αποτελείται από αποσπασματικά έργα αλλά εμπνέεται από μια συνολική λογική για την πόλη και τους κατοίκους της. Επιχειρεί να ανοίξει νέους δρόμους για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον δημόσιο χώρο, αντλώντας θετικά στοιχεία από τη διεθνή εμπειρία, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τις ιδιαιτερότητες και την ιστορικότητα του συγκεκριμένου τόπου. Επιδιώκεται, δηλαδή, ο συνδυασμός της αστικής ανασυγκρότησης με τις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές στρατηγικές.

62

Στον χάρτη που ακολουθεί εμφανίζονται προτεινόμενες παρεμβάσεις αστικής ανασυγκρότησης, βιώσιμης κινητικότητας και περιβαλλοντικής αναβάθμισης που απορέουν από τις προτεραιότητες της στρατηγικής που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Ως εκ τούτου περιλαμβάνουν δράσεις / παρεμβάσεις ολοκληρωμένου χαρακτήρα με έμφαση στη διευκόλυνση της κίνησης του πεζού και του ποδηλάτου, αλλά και την αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση της πόλης. Στην 1η Α.Λ.Ε., οι παρεμβάσεις αυτές στοχεύουν τόσο στην εξυπηρέτηση των πολιτών και των επιχειρήσεων όσο και στην προσέλκυση επισκεπτών. Άλλες δράσεις επικεντρώνονται στη βελτίωση του παραλιακού μετώπου και στους άξονες που αναδεικνύουν τον πολιτιστικό και ιστορικό πλούτο το κέντρου του Πειραιά. Στη 2η Α.Λ.Ε., οι προτεινόμενες παρεμβάσεις στοχεύουν περισσότερο στη βελτίωση της κινητικότητας των κατοίκων, την πρόσβαση στο νέο σταθμό του Μετρό αλλά και την ενίσχυση των τοπικών

εμπορικών δραστηριοτήτων. Εκτός των δράσεων σε οδικούς άξονες προτείνονται και αναπλάσεις δημόσιων χώρων σε επιλεγμένα σημεία. Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παρεμβάσεις με βαρύνουσα σημασία για τη συνολική εικόνα του Δήμου. Τέτοια είναι η προτεινόμενη ανάπλαση του ευρύτερου χώρου του πάρκου στο Σ.Ε.Φ. και της ακτής Δηλαβέρη, η ανάπλαση του παραλιακού μετώπου στο Μικρολίμανο και την Ακτή Θεμιστοκλέους, η δημιουργία γραμμικού πάρκου και ποδηλατοδρόμου στις ανενεργές γραμμές ΟΣΕ Λεύκας - Αγ. Διονυσίου, όπως και ο σύγχρονος σχεδιασμός της δημοτικής αγοράς. Στο σύνολό τους, οι δράσεις που προτείνονται επιτυγχάνουν μια σημαντική αναβάθμιση του αστικού χώρου ενώ δημιουργούν μια νέα εικόνα της πόλης τόσο για τους κατοίκους της όσο και για τους επισκέπτες. Πρόκειται για παρεμβάσεις που είναι ώριμες, μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς να επιβαρύνουν ιδιαίτερα την πόλη και δεν απαιτούν ραγδαίες αλλαγές.

63

12 13 19

11

14

15

10

8

9

17 7

1

18 6

7

5

4

1

2 64

3 1

Χάρτης 5.2 Προτεινόμενες Παρεμβάσεις Αστικής Ανασυγκρότησης

65

Πίνακας 5.3 Άξονες του ΣΟΑΠ του Δήμου Πειραιά και αντιστοιχία τους με τις προτεινόμενες παρεμβάσεις της Ο.Χ.Ε.

66

© Natura 2000. europa.eu © Εξώφυλλο Παλιάς ΟΧΕ Content

67

Χάρτης 5.3 Γενική Διάταξη παρεμβάσεων στην Ακτή Δηλαβέρη, τον περιβάλλοντα χώρο του ΣΕΦ και το Μικρολίμανο

68

ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑ

Χάρτης 5.4 Θέση γραμμικού πάρκου και ποδηλατόδρομου

69

Σύνδεση , βελτίωση κινητικότητας και αναβάθμιση Ακτής Δηλαβέρη - περιβάλλοντος χώρου ΣΕΦ

70

Εικόνα 5.6 Ενδεικτικές παρεμβάσεις στην Ακτή Δηλαβέρη και στον περιβάλλων χώρο του ΣΕΦ

Ανάπλαση Παραλιακού Μετώπου Μικρολίμανο

Εικόνα 5.7 Πλάγια όψη προτεινόμενης ανάπλασης του Παραλιακού Μετώπου Μικρολίμανο

Στόχος της πρότασης ανάπλασης της περιοχής του Σταδίου Ειρήνης και Φιλίας και του Μικρολίμανου είναι η δημιουργία ενός συνεχούς παραλιακού μετώπου και η σταδιακή αναβάθμιση των περιοχών που βρίσκονται σε εγγύτητα. Η βελτίωση της προσβασιμότητας στο πάρκο Σ.Ε.Φ. και η ενίσχυση της περιμετρικής κυκλοφορίας σε αυτό θα βοηθήσει την παράκτια ροή των πεζών και την πιο άμεση σύνδεση του πάρκου με τον κόμβο μέσων μαζικής μεταφοράς που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του. Επίσης η πεζοδρόμηση και η δημιουργία δρόμων ήπιας κυκλοφορίας στην ακτή Δηλαβέρη και το Μικρολίμανο θα διευκολύνει δραστικά αυτή την ροή, ενώ θα δημιουργηθούν νέοι δημόσιοι χώροι και πλατείες δίπλα στη θάλασσα. Χωρίς να διαταραχτεί η υφιστάμενη μορφή του Μικρολίμανου και με πολύ μικρές αλλά στρατηγικές παρεμβάσεις, προτείνεται μια νέα διάταξη χρήσεων και δημόσιων χώρων που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των πολιτών και παράλληλα θα ενισχύει τις τοπικές επιχειρήσεις.

71

Εικόνα 5.8 Βιοκλιματική ανάπλαση υπαίθριας αγοράς και αναζωογόνηση του ζωτικού χώρου

Βιοκλιματική ανάπλαση υπαίθριας αγοράς και αναζωογόνηση του ζωτικού χώρου Η πρόταση ανάπλασης της δημοτικής αγοράς έχει στόχο την αναβάθμιση του εμπορικού τριγώνου του Πειραιά. Το νέο στέγαστρο σε συνδυασμό με την ήπια ανάπλαση της οδόυ Δημοσθένους έχουν σκοπό να δημιουργήσουν έναν πόλο έλξης για τους δημότες του Πειραιά αλλά και για τους επισκέπτες της πόλης. Το στέγαστρο αυτό ακολουθώντας την κορυφογραμμή των κτιρίων δεν αλλοιώνει τις προσόψεις αυτών και ταυτόχρονα δίνει την εικόνα μιας σύγχρονης αγοράς. Η κατασκευή θα διασφαλίζει συνθήκες επαρκούς αερισμού και φωτισμού.

72

Δημιουργία γραμμικού πάρκου και ποδηλατόδρομου στις ανενεργές γραμμές ΟΣΕ Λεύκας - Αγίου Διονυσίου Η προτεινόμενη παρέμβαση βρίσκεται σε διαδικασία διαρκούς διαβούλευσης με τον ΟΣΕ.

Εικόνα 5.9 Έκθεση Πειραιά και Ουτοπία 2015. Χάρτης και τρισδιάστατη απεικόνιση του προτεινόμενου γραμμικού πάρκου. Από τη διπλωματική εργασία της Δέσποινας Μουτσάκη: “Πειραιάς, από τη Λεύκα στο Λιμάνι”, σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, 2014

Εικόνα 5.10 Παράδειγμα γραμμικού πάρκου στη Νέα Υόρκη (Πηγή: enpundit.com/nyc-high-line)

73

74

© Traces of Commerce, photo by Babis Giannikakis

6. Δυνητικές πηγές χρηματοδότησης Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η συσχέτιση των αξόνων προτεραιότητας της ΟΧΕ του Δήμου Πειραιά με τις ενδεικτικές πηγές χρηματοδότησης από τα Επιχειρησιακά Προγράμματα και τα Διαρθωτικά Ταμεία. Οι πίνακες που ακολουθούν στοιχειοθετούν τη συνάφεια του σχεδιασμού του Δήμου με τις δυνητικές χρηματοδοτικές ροές για την υλοποίησή του. Υπενθυμίζουμε ότι η ΟΧΕ αποτελεί ένα χρηματοδοτικό εργαλείο που επιτρέπει τη σύνθεση διαφορετικών χρηματοδοτικών πηγών για την υλοποίηση στοχευμένων παρεμβάσεων στη βάση ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού που επιτρέπει στον Δήμο Πειραιά να βελτιστοποιήσει την απόδοση των πόρων. Η συνδυαστική αξιοποίηση των πόρων θα δώσει τη δυνατότητα στον Δήμο να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της πόλης με ουσιαστικό τρόπο και να αξιοποιήσει στο έπακρο τις δυνατότητές της προς όφελος των κατοίκων.

75

Σχήμα 6.1

76

77

7. Σύστημα ανοικτής διακυβέρνησης Δήμου Πειραιά Ο Δήμος Πειραιά από τις αρχές του 2015 έχει αναπτύξει μια σειρά διαδικασιών διαβούλευσης και συμμετοχικού σχεδιασμού για τη συγκρότηση του αναπτυξιακού μοντέλου της πόλης. Οι διαδικασίες αυτές έχουν συγκροτηθεί σε δύο επίπεδα, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και την αποστολή των συμμετεχόντων, εσωτερικά με στελέχη του Δήμου Πειραιά αλλά και εξωτερικά με φορείς που από την αποστολή τους προδιαγράφεται η δυνατότητα να συνεισφέρουν στην αναπτυξιακή προσπάθεια της Πόλης.

© Destination Piraeus, Δήμος Πειραιά

78

Η «εσωτερική διαβούλευση» συμπεριέλαβε τη σταδιακή παρουσίαση των προτάσεων στις υπηρεσίες του Δήμου, τους αντιδημάρχους και τους προέδρους των Δημοτικών Κοινοτήτων, λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία, τους προβληματισμούς, τις συμβουλές και παραινέσεις τους. Για την εξωτερική διαβούλευση πραγματοποιήθηκαν διμερείς συναντήσεις με φορείς (όπως μεταξύ άλλων Επιμελητήρια, το Πανεπιστήμιο Πειραιά, κοινωνικοί φορείς, φορείς της κεντρικής κυβέρνησης όπως η ΤΡΑΜ Α.Ε. και ο ΟΣΕ) αλλά και ΜΚΟ. Για την συγκέντρωση προτάσεων αλλά και ιδεών από όλους τους εμπλεκόμενους δημιουργήθηκε μια πλατφόρμα διαβούλευσης (www.planpiraeus.gr) στην οποία υποβλήθηκαν πάνω από 300 προτάσεις δράσεων/ ιδεών (120 προτάσεις αφορούσαν συγκεκριμένα έργα), ενώ η σελίδα του Δήμου στο facebook (https://www.facebook.com/planpiraeus/) έχει περίπου 1000 followers. Ζητούμενο όλων αυτών ήταν να διαμορφωθεί μια ευρεία οπτική πάνω στο ερώτημα της αναπτυξιακής στρατηγικής της πόλης για την επόμενη δεκαετία.

Ως συνέχεια των παραπάνω διεργασιών και με στόχο τη βελτίωση, διεύρυνση, εμβάθυνση και διασφάλιση της αμοιβαίας ανταλλαγής ιδεών , η «Διακυβέρνηση» της Ο.Χ.Ε. του Δήμου Πειραιά (ως «έκφρασης» της αναπτυξιακής στρατηγικής) θα διέπεται από τις αρχές της αντιπροσωπευτικότητας των Εταίρων (συμπεριλαμβανομένων και των πολιτών), της χρηστικότητας και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων των διαβουλεύσεων, της αξιολόγησης των τοπικών αναπτυξιακών και κοινωνικών πολιτικών, της διαφάνειας και της λογοδοσίας συνολικά της Δημοτικής Αρχής, της συμμετοχικότητας, της καθολικότητας και της διαφάνειας. Στο πλαίσιο αυτής της Στρατηγικής, προβλέπονται τα επίπεδα και «εργαλεία» που παρουσιάζονται πιο κάτω, το «μίγμα» των οποίων σε συνδυασμό με τις αρχές που διέπουν τη στρατηγική διαμορφώνουν το «Σύστημα Διακυβέρνησης» του Δήμου Πειραιά.

Σχήμα 7.1 Σύστημα Διακυβέρνησης της ΟΧΕ Δήμου Πειραιά

79

Στη βάση του «Αναπτυξιακού Προγραμματισμού», ο οποίος εκπονείται από τον Δήμο Πειραιά με αποφασιστικό όργανο το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης συγκροτούνται:

1 Η «Εταιρική Σχέση» στην πόλη του Πειραιά με τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων Εταίρων (stakeholders) διαφορετικών τύπων και επιπέδων, όπως κοινωνικοί εταίροι, επιχειρηματικοί / επαγγελματικοί εταίροι, “εμβληματικοί” / αναπτυξιακοί εταίροι. Ανάλογα με το εύρος παρέμβασής τους μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τοπικούς εταίρους (τοπικοί φορείς, σύλλογοι, ΜΚΟ, πρωτοβουλίες, κοινωνικά δίκτυα κλπ), οριζόντιους εταίρους (με δραστηριότητα υπερτοπικής, περιφερειακής ή/ και εθνικής εμβέλειας) και δημοτικούς εταίρους (δημοτικές Υπηρεσίες, δομές, εποπτευόμενοι Φορείς κοκ). Στόχος της εταιρικής σχέσης είναι η διαφάνεια και η εξωστρέφεια του συστήματος διακυβέρνησης (ανοικτή διακυβέρνηση). Στο επίπεδο των πολιτών προωθείται η “ανοικτή συμμετοχή” με την αξιοποίηση και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και με συγκεκριμένο μηχανισμό αξιολόγησης των θέσεων και προτάσεων, καθώς και της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων των διαβουλεύσεων, στο πλαίσιο του συστήματος διακυβέρνησης. Ο «κανονισμός λειτουργίας» της «Εταιρικής Σχέσης» εγκρίνεται από το Δημοτικό Συμβούλιο Πειραιά.

80

2

Η δημιουργία «έξυπνου» φόρουμ διαρκούς διαβούλευσης των τοπικών αναπτυξιακών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και λοιπών πολιτικών, σχεδίων, επιλογών κ.λπ. της Πόλης που μπορεί να λειτουργεί στο πλαίσιο της Ο.Χ.Ε., αλλά και στο πλαίσιο ευρύτερων / κρίσιμων ζητημάτων της ανάπτυξης και λειτουργίας της Πόλης του Πειραιά ώστε να υποστηρίζει τη λειτουργία της «Εταιρικής Σχέσης». Στο πλαίσιο του φόρουμ, τίθενται σε διαβούλευση και αξιολογούνται προτάσεις πολιτών, κοινωνικών δικτύων και κοινωνικών εταίρων που δραστηριοποιούνται στον Δήμο ή και σε γειτονικούς Δήμους. Με βάση αυτές, υποστηρίζονται και τεκμηριώνονται κατάλληλα οι σχετικές αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου Πειραιά. Κρίσιμο σημείο της επιτυχίας του φόρουμ θα αποτελέσει η πρακτική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των διαβουλεύσεων. Η εκάστοτε διαβούλευση (θέματα προς συζήτηση), προανακοινώνεται τόσο μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (social media, blogs), όσο και μέσω των τοπικών ΜΜΕ.

Η Εταιρική Σχέση διοικείται από το «Συμβούλιο των Εταίρων», στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι των φορέων - εταίρων από τα επιμέρους επίπεδα της εταιρικής σχέσης, διαμορφώνοντας μια ολιγομελή και ευέλικτη Επιτροπή Παρακολούθησης, με διασφάλιση στην «εναλλαγή» ρόλων, τη διαφάνεια και την εξωστρέφεια του «Συστήματος Διακυβέρνησης». Πρόεδρος του «Συμβουλίου των Εταίρων» θα είναι ο Δήμαρχος Πειραιά, ενώ μέλη του θα είναι εκπρόσωποι τοπικών φορέων της πόλης, κοινωνικών εταίρων, του επιχειρηματικού κόσμου και της κοινωνίας των πολιτών. Το «Συμβούλιο των Εταίρων» θα αξιοποιεί το φόρουμ διαβούλευσης και θα λαμβάνει υπόψη της τις απόψεις, θέσεις και προτάσεις που ανταλλάσσονται σε αυτό. Οι Κοινωνικοί Εταίροι που θα συμμετάσχουν θα διακρίνονται από τη διαχρονική ενεργητική παρουσία τους και δραστηριοποίηση τόσο στην Πόλη του Πειραιά, αλλά και στους όμορους Δήμους. Θα συνεδριάζει τουλάχιστον μία φορά το εξάμηνο με αρμοδιότητες να: - Εξετάζει την πορεία εξέλιξης του έργου, την πορεία επίτευξης συγκεκριμένων στόχων / οροσήμων που έχουν προγραμματικά τεθεί, καθώς και κάθε άλλο ζήτημα / στοιχείο σχετικό με την εφαρμογή του και την πρόοδο ως προς την επίτευξη ποσοτικών και κυρίως ποιοτικών προσδιορισμένων στόχων που έχουν εξαρχής οριστεί.

- Εισηγείται προτάσεις ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των παρεμβάσεων συμπεριλαμβανομένων και προτάσεων νέων αλλά συμβατών με το πρόγραμμα δράσεων.

- Μεριμνά για την ορθή διαχείριση του προγράμματος και παρακολουθεί την πρόοδο στην εφαρμογή του πλαισίου αξιολόγησης όπως αυτό ορίζεται από τις αρμόδιες αρχές.

- Υποστηρίζει τις δράσεις δημοσιότητας του προγράμματος και της διάχυσης της πληροφόρησης σχετικά με την πορεία εξέλιξης και τα αποτελέσματα του προγράμματος.

Η εταιρική σχέση θα εποπτεύεται από τη «Μονάδα Διοίκησης και Διαχείρισης» της Ο.Χ.Ε. για την υλοποίηση και την εφαρμογή των δράσεων. Ο Δήμαρχος Πειραιά δεσμεύει το τελικό περιεχόμενο των Πράξεων με προτάσεις ένταξης, ύστερα από σχετική εισήγηση της «Μονάδας Διοίκησης και Διαχείρισης» και οι δράσεις υλοποιούνται από τις υπηρεσίες του Δήμου και τελικούς δικαιούχους του προγράμματος.

4

3

81

Υπόμνημα Εικόνων - Πινάκων - Σχημάτων - Χαρτών 82

Χάρτης 2.1 Χωρικές Ενότητες - Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής 2021 ΣΕΛ 9 Χάρτης 2.2 Αναπτυξιακοί Πόλοι και Άξονες - Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής 2021 ΣΕΛ 9 Χάρτης 2.3 Διαγραμματική απεικόνιση της Συνέχειας του Αστικού Ιστού στον Πειραιά ΣΕΛ 11 Σχήμα 2.1 Εκτίμηση Ημερήσιας Κυκλοφορίας κατά Μέσο & Σκοπό στην Πόλη του Πειραιά ΣΕΛ 12 Χάρτης 3.1 Οι πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις της Ευρώπης ΣΕΛ 17 Χάρτης 3.2 Τα 15 μεγαλύτερα λιμάνια της Ευρώπης ανά επιβατική κίνηση ΣΕΛ 18 Χάρτης 3.3 Τα 20 μεγαλύτερα εμπορικά λιμάνια της Ευρώπης σε εκατ. τόνους φορτίου ΣΕΛ 19 Σχήμα 3.1 Αναλογία κοινόχρηστων χώρων και αστικού πρασίνου σε τετραγωνικά μέτρα ανά κάτοικο ΣΕΛ 20 Σχήμα 3.2 Απασχόληση των κατοίκων του Δήμου Πειραιά ΣΕΛ 20 Σχήμα 3.3 Συγκριτική Ανάλυση Δημοτικών Κοινοτήτων της Πόλης του Πειραιά ΣΕΛ 21 Σχήμα 3.4 ΑΕΠ Πειραιά και Νήσων σε εκατ. Ευρώ ΣΕΛ 22 Σχήμα 3.5 Ποσοστό συμμετοχής ΑΕΠ Πειραιά και Νήσων στο συνολικό ΑΕΠ Περ. Αττικής ΣΕΛ 22 Σχήμα 3.6 Χρονική Διακύμανση 2000 - 2013 του ΑΕΠ Πειραιά και Νήσων σε εκατ. Ευρώ ΣΕΛ 23 Σχήμα 3.7 Εξελιξη νέων οικοδομικών αδειών στο Δήμο Πειραιά ΣΕΛ 25 Σχήμα 3.8 Κίνηση επιβατών στο Λιμάνι του Πειραιά ΣΕΛ 25 Σχήμα 3.9 Μεταβολή αριθμού νέων καταστημάτων στο Δήμο ΣΕΛ 25 Πίνακας 4.1 SWOT Analysis - Ανάλυση Στρατηγικού Σχεδιασμού ΣΕΛ 26-27 Χάρτης 5.1 Αστικές Λειτουργικές Ενότητες Δήμου Πειραιά ΣΕΛ 37 Εικόνα 5.1 Τρισδιάστατη ενδεικτική απεικόνιση Δικτύου Οδών Ήπιας Κινητικότητας ΣΕΛ 40 Σχήμα 5.1 Βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους δομείται η στρατηγική ανάπτυξης και διάχυσης πρασίνου στο Δήμο Πειραιά ΣΕΛ 42 Σχήμα 5.2 Επιφανειακή Θερμοκρασία στον Πειραιά και την ευρύτερη περιοχή ΣΕΛ 43 Εικόνα 5.2 Δενδροδόχοι βιοκατακράτησης - Μεμονωμένες φυτεύσεις ΣΕΛ 44 Εικόνα 5.3 Διαπερατό οδόστρωμα & δάπεδα - Θέσεις στάθμευσης, νέα πάρκινγκ ΣΕΛ 44 Εικόνα 5.4 Στεγανά παρτέρια βιοκατακράτησης ΣΕΛ 44 Εικόνα 5.5 Σχάρες πάνω από τις υπάρχουσες δενδροστοιχίες στα πεζοδρόμια ΣΕΛ 45 Πίνακας 5.1 Τεχνικές βελτίωσης της περπατησιμότητας ΣΕΛ 45 Πίνακας 5.2 Ταύτιση χαρακτηριστικών “Έξυπνων Πόλεων” με τους στόχους της Στρατηγικής Ευρώπη 2020 ΣΕΛ 50 Χάρτης 5.2 Προτεινόμενες Παρεμβάσεις Αστικής Ανασυγκρότησης ΣΕΛ 65-66 Πίνακας 5.3 Άξονες του ΣΟΑΠ του Δήμου Πειραιά και αντιστοιχία τους με τις προτεινόμενες παρεμβάσεις της Ο.Χ.Ε. ΣΕΛ 66 Χάρτης 5.3 Γενική Διάταξη Παρεμβάσεων σε Ακτή Δηλαβέρη - ΣΕΦ - Μικρολίμανο ΣΕΛ 68 Χάρτης 5.5 Θέση γραμμικού πάρκου και ποδηλατόδρομου ΣΕΛ 69 Εικόνα 5.6 Σύνδεση, βελτίωση κινητικότητας και αναβάθμιση Ακτής Δηλαβέρη - περιβάλλοντος χώρου ΣΕΦ ΣΕΛ 70 Εικόνα 5.7 Πλάγια όψη προτεινόμενης Ανάπλασης Παραλιακού Μετώπου Μικρολίμανο ΣΕΛ 71 Εικόνα 5.8 Βιοκλιματική ανάπλαση υπαίθριας αγοράς και αναζωογόνηση ζωτικού χώρου ΣΕΛ 72 Εικόνα 5.9 Χάρτης και τρισδιάστατη απεικόνιση του προτεινόμενου γραμμικού πάρκου ΣΕΛ 73 Εικόνα 5.10 Παράδειγμα γραμμικού πάρκου στη Νέα Υόρκη ΣΕΛ 73 Σχήμα 6.1 Άξονες Προτεραιότητας και Βασικό Χρηματοδοτικό Σχέδιο της ΟΧΕ ΣΕΛ 76-77 Σχήμα 7.1 Σύστημα Διακυβέρνησης της ΟΧΕ Δήμου Πειραιά ΣΕΛ 79

ΔΗΜΟΣ ΠΕΙΡΑΙΑ. ΙΟΥΝΙΟΣ 2016.

83