L.G.A. OF WESTERN MACEDONIA -TOURIST GUIDE- MUNICIPALITY OF PRESPES

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Π.Ε.Δ. Δυτικής

SPECIAL THANKS

The Administrative Council of the Local Government Association (L.G.A.) of Western Macedonia wishes to express warm gratitude to all the collaborators of the Municipalities who co-operated and contributed to the formulation and completion of this edition with such fervor.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Π.Ε.Δ. Δυτικής Μακεδονίας

Συντονισμός - Yποστήριξη Έκδοσης: Μένη Δρίλε

Eπιμέλεια Έκδοσης: Ηλίας Κουτουμάνος Κείμενα: Cloudprint ΙΚΕ

Φωτογραφίες: Cloudprint ΙΚΕ / Λουκάς Χαψής

Επιμέλεια - Μετάφραση - Εκτύπωση: Cloudprint ΙΚΕ

PUBLICATION CONTRIBUTORS

L.G.A. of Western Macedonia

Publication Coordinator - Support: Μeni Drile

Publication Editor: Elias Koutoumanos

Texts: Cloudprint P.C.

Photos: Cloudprint P.C. / Loukas Hapsis

Publication Design - Translation - Printing: Cloudprint P.C.

ISBN: 978-618-5756-06-2

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying or otherwise, without the publisher’s prior written consent.

Χαιρετισμός • Greetings

Ως Πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (Π.Ε.Δ.) Δυτικής Μακεδονίας θα ήθελα να εκφράσω τη χαρά και την ικανοποίησή μου, καθώς μετά από συστηματική και επίμονη προσπάθεια ένας Τουριστικός Οδηγός για τη Δυτική Μακεδονία και τον κάθε Δήμο ξεχωριστά είναι πλέον διαθέσιμος

όλους όσοι εμπλέκονται στην άσκηση τουριστικής πολιτικής στον τόπο μας. Είμαι βέβαιος ότι τη χαρά αυτή συμμερίζεται το σύ-

το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής στον τουριστικό χάρτη, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Αδιαμφισβήτητα, η Δυτική Μακεδονία αποτελεί μία προικισμένη από τη φύση Περιφέρεια. Aνάμεσα σε ψηλά δασώδη βουνά παρεμβάλλονται ειδυλλιακά λεκανοπέδια με μεγάλες αλπικές και υποαλπικές λίμνες, σπουδαία χλωρίδα και πανίδα, παραδοσιακά χωριά και γεφύρια και με τον Αλιάκμονα να αποτελεί τον ευεργέτη ποταμό της περιοχής και τον μεγαλύτερο σε μήκος στην Ελλάδα. Ο οδηγός σας προσκαλεί να γνωρίσετε έναν ανεξάντλητο προορισμό που μπορεί να ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη και να ανταποκριθεί στις ποικίλες προσδοκίες του καθώς διαθέτει πολλαπλά

As President of the Local Government Association (L.G.A.) of Western Macedonia, I would like to express my joy and satisfaction, as our systematic and persistent efforts have yielded a Tourist Guide for Western Macedonia and each Municipality; it is now available for potential visitors and tourists, citizens, professionals in the field of tourism and for all those involved in the implementation of tourism policy in our area.

I am certain that this pleasure is shared by all the Mayors and the local governments of our region, who share the vision and the anticipation to highlight the unique natural and cultural reserve of the area and to place it on the tourist map, both at a national and an international level.

Undoubtedly, Western Macedonia is a region endowed by nature: the high forest mountains are interspersed with idyllic basins with large alpine and subalpine lakes, great flora and fauna, traditional villages and bridges. At the same time, River Aliakmon is the life-giving source of the area and the longest river in Greece.

The guide invites you to become acquainted with an infinite destination that can satisfy even the most demanding of visitors and meet their diverse expectations with its multiple points of interest throughout the year.

Dastamanis Georgios Mayor

The President of L.G.A. of Western Macedonia

of Grevena

In this guide, through texts and images, the natural values, the landscape, the traditional villages, the monuments, the museum locations, and also the experiences that one can live in Prespes are demonstrated. Our strong point, however, is the warm hospitality of the inhabitants of Prespes, the primordial value of our society that you will feel once you visit our land.

The Mayor of Prespes

Panagiotis Paschalidis

Κοζάνη / Kozani

Region of Western Macedonia

The Region of Western Macedonia invites you on a journey across a verdant land, filled with legends of gods and mortals. From the Prespa Lakes, the dreamy Lake of Kastoria, against the backdrop of the lush mountains of Grammos, Smolikas and Vasilitsa, up to the peach groves of Velvento and the Geopark of Deskati, the history of this land echoes at your every step.

Although each regional unit has its own unique character, they all share common natural and cultural characteristics which are all uniquely intertwined. The landscape has kept its natural beauty untouched and its people stand out for their hospitable spirit.

The Region of Western Macedonia is one of the largest regions of Greece and covers the western part of Macedonia. It occupies an area of 9,451 sq. km and its population reaches 255,056 inhabitants according to the latest census (2021). Its largest city and capital is Kozani. It is often

θεών και ανθρώπων.

Από τις λίμνες των Πρεσπών, την ονειρική λιμνοπολιτεία της Καστο-

ριάς, με φόντο τα καταπράσινα βουνά του Γράμμου, του Σμόλικα και της Βασιλίτσας, μέχρι τις ροδακινιές του Βελβεντού και το Γεωπάρκο

της Δεσκάτης, σε κάθε βήμα αντηχεί η ιστορία του τόπου.

Αν και κάθε περιφερειακή ενότητα έχει τη μοναδικότητά της, όλες μοιράζονται κοινά φυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά που δένουν μαγικά μεταξύ τους. Το τοπίο έχει κρατήσει ανέγγιχτη τη φυσική του ομορφιά και οι άνθρωποι διακρίνονται για το φιλόξενο πνεύμα τους. Η Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας

255.056 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή (2021).

Γρεβενά / Grevena

Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

νεται ο χαρακτηρισμός της ενεργειακής καρδιάς της Ελλάδος, αφού

στα εδάφη της παράγονται τα 2/3 της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Αποτελείται από τις Περιφερειακές Ενότητες Γρεβενών, Καστοριάς, Κοζάνης και Φλώρινας και συνορεύει με την Αλβανία και τη Δημοκρατία

της Βόρειας Μακεδονίας.

Αν και ορεινή περιφέρεια, τη διαρρέει ο ζωοδότης ποταμός Αλιάκμονας, ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και της γεωργίας που συντελούν στην οικονομική ευμάρεια της περιοχής. Η εξαιρετική φύση με τα πυκνά δάση περιλαμβάνει εθνικούς δρυμούς, όπως της Πίνδου (Βάλια Κάλντα) και του Εθνικού Πάρκου των Πρεσπών, ενώ αλπικές λίμνες, καταρράκτες και ποτάμια με κρυστάλλινα νερά συνθέτουν τον περιβαλλοντικό πλούτο της Δυτικής Μακεδονίας. Αν προσθέσει κανείς τις απόκρημνες χαράδρες, τα φαράγγια και τον σημαντικό αριθμό γεωτόπων, τότε κατανοεί τη σπουδαιότητα της περιοχής για την ίδια τη ζωή. Τον καμβά συμπληρώνουν τα μαρτυρικά χωριά Μεσόβουνο Εορδαίας, Λέχοβο Αμυνταίου και Καταφύγι Βελβεντού, οι αρχαιολογικοί χώροι της Αιανής και των Πετρών, τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία των Σερβίων, του Βελβεντού και του Βοΐου, το πέτρινο τοξωτό γεφύρι της Κορομηλιάς, το γεφύρι στο Χάνι Μπερίκι και άλλα τοπόσημα που προσ-

described as the heart of Greece’s energy since 2/3 of the country’s electricity is produced on its territory. It consists of the Regional Units of Grevena, Kastoria, Kozani and Florina and it borders Albania and the Republic of North Macedonia.

It is a mainly mountainous region, with the life-giving River Aliakmon flowing through it. It is the longest river in Greece, contributing to the development of agriculture and stockbreeding that boost the region’s economic prosperity.

The exceptional nature with its dense forests includes national parks, such as Pindos (Valia Kalda) and the Prespes National Park, while the environmental wealth of Western Macedonia is complemented by alpine lakes, waterfalls and rivers with crystal clear waters. If one adds to the picture the steep ravines, the gorges and the significant number of geosites, he then comprehends the vitality of the area.

This picture is completed by the martyred villages of Mesovouno of Eordea, Lechovo of Amyntaio and Katafygi of Velvento, the archaeological sites of Aiani and Petres, the Byzantine and post-byzantine monuments of Servia, Velvento and Voio, the stone arched bridge of Koromilia, the bridge at Hani Beriki and other landmarks that give a life-giving breath in this part of Greece.

In the Region of Western Macedonia, all elements unite to compose a multi-faceted profile transforming this trip into a once-in-a-lifetime experience.

Καστοριά / Kastoria

Φλώρινα / Florina

Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας

Regional Unit of Florina

Ακροστόλιο της Δυτικής Μακεδονίας όπου συνυπάρχουν οι Δήμοι Φλωρίνης, Αμυνταίου και Πρεσπών, η Φλώρινα αποτελεί έναν απύθμενο θησαυρό οικοσυστήματος. Τα βουνά του νομού κρύβουν σπάνια είδη ορνιθοπανίδας και χλωρίδας, ενώ λίγο έξω από το Νυμφαίο βρίσκεται το μοναδικό καταφύγιο

Florina, the gem of Western Macedonia, where the Municipalities of Florina, Amyntaio and Prespes coexist, is an endless ecosystem treasure. Rare birdlife and flora species hide in the mountains of the prefecture, while just outside Nymfaio is located the only shelter for brown bears in Greece. Of course, the visitor cannot miss the chance to visit the dreamlike Prespa National Park.

Aμύνταιο - Η Ελληνιστική πόλη των Πετρών. / Amyntaio - The Hellenistic city of Petres.

Η πολλαπλότητα του φυσικού πλούτου σφυρηλάτησε από νωρίς την ιστορική ταυτότητα της περιοχής, ενώ οι διάσπαρτες προϊστορικές θέσεις, όπως ο οικισμός του Αρμενοχωρίου Φλώρινας και o παραλίμνιος οικισμός του Αγίου Παντελεήμονα Αμυνταίου, μαρτυρούν την προνομιούχα γη που εκμεταλλεύτηκαν οι πρώιμοι κάτοικοι. Τα απομονωμέ-

να ασκηταριά στη Μεγάλη Πρέσπα, η Μονή Αγίου Μάρκου Πρώτης στη Φλώρινα, όπου βρήκε καταφύγιο ο Παύλος Μελάς, μαρτυρούν ενδεικτικά την ιστορική συνέχεια.

Σε αυτό το μεταιχμιακό σταυροδρόμι Ιστορίας και Τεχνών συμπυκνώνεται και ένα έντονο καλλιτεχνικό δυναμικό που χάνεται στα βάθη του χρόνου. Στα Aρβανιτοχώρια της Φλώρινας έδρασαν οι ξακουστοί μάστορες των Βαλκανίων επί Τουρκοκρατίας, ενώ οι αργυροχρυσοχόοι του Νυμφαίου μεγαλούργησαν μεταξύ του 17ου-19ου αιώνα. Παραδοσιακά αγροτόσπιτα και πέτρινα αρχοντικά επιβραβεύουν την εκλεπτυσμένη αισθητική που διαχέει κάθε τοπίο που θα περιδιαβείτε. Δεν είναι τυχαίο που το Νυμφαίο συγκαταλέγεται στα δέκα ομορφότερα χωριά της Ευρώπης σύμφωνα με την UNESCO, ενώ τα χωριά των Πρεσπών Άγιος Γερμανός και Ψαράδες έχουν χαρακτηριστεί παραδοσιακοί οικισμοί. Στη μυστηριακή πόλη της Φλώρινας, προπύργιο των Καλών Τεχνών, τα μαγευτικά αρχοντικά στις όχθες του Σακουλέβα ποταμού

θα σας συνεπάρουν.

Ξακουστοί είναι οι κηροπλάστες της Φλώρινας που δημιουργούν πολύχρωμα πλεκτά κεριά, ενώ οι καλαθοπλέχτες του Βαρικού Αμυνταίου θα σας γυρίσουν πίσω στον χρόνο με τη μαεστρία τους.

Στη Φλώρινα η παράδοση αναβιώνει το χθες. Το αποκριάτικο, διονυσιακό ξεφάντωμα στο Ξινό Νερό Αμυνταίου, η γιορτή αρβανίτικης πίτας

στο Λέχοβο, οι εξαγνιστικές φωτιές του Δεκέμβρη σε όλη την επικράτεια του νομού είναι μερικά μόνο από τα έθιμα που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη.

The region’s historical identity was shaped early on by the multiplicity of its natural resources, while the scattered prehistoric sites, such as the settlement of Armenochori of Florina and the lakeside settlement of Agios Panteleimon at Amyntaio verify that its first inhabitants exploited a privileged land. The hermitages in the Megali Prespa Lake, the Monastery of Agios Markos at Proti in Florina, where Pavlos Melas sought refuge, indicate the historical continuity of the land.

At this crossroads of history and arts, a dynamic artistic potential takes shape and is lost in the mists of time. In the Arvanite villages (Arvanitohoria) of Florina, the most famous craftsmen of the Balkans operated, during the Turkish occupation, while the silversmiths of Nymfaio flourished between the 17th and 19th centuries.

Traditional farmhouses and stone mansions reflect the refined aesthetics of every landscape you will encounter. It is no coincidence that Nymfaio is listed among the ten most beautiful villages in Europe according to UNESCO, while the villages of Lake Prespa Agios Germanos and Psarades have been classified as traditional settlements. In the mystifying city of Florina, the stronghold of Fine Arts, the enchanting mansions on the banks of the Sakouleva River will captivate you.

The candlemakers of Florina are famous for creating colorful woven candles, while the basket weavers of Variko at Amyntaio will take you back in time with their mastery.

In Florina, tradition revives its past; the carnival, Dionysian-like partying at Xino Nero in Amyntaio, the Arvanite pie celebration at Lehovo, the purifying bonfires of December throughout the territory of the prefecture are just a few of the customs that will intrigue visitors.

Florina is formed into a dream-like destination for all seasons of the year, inviting you to create unique memories.

Photo: Hercules Milas

Μια μοναδική οικολογική κιβωτός σε υψόμετρο 850μ συνθέτει τον Δήμο Πρεσπών. Στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών εντοπίζονται πάνω από τα μισά είδη πουλιών, θηλαστικών και αμφιβίων που απαντώνται σε ολόκληρη την Ελλάδα, ενώ από τα είκοσι τρία είδη ψαριών που φιλοξενούνται

τα εννιά είναι ενδημικά.

Στη Βρωμολίμνη της Μικρής Πρέσπας, εντοπίζεται η μεγαλύτερη αποικία αργυροπελεκάνων του κόσμου, ενώ στα βοσκοτόπια των Ψαράδων

και του Αγίου Αχιλλείου θα δείτε να βόσκει αμέριμνη και η αγελάδα-νάνος, ένα σπάνιο αυτόχθονο είδος. Οι Πρέσπες, εκτός από διασυνοριακός θησαυρός χλωρίδας και πανίδας, αποτέλεσαν κι ένα φυσικό απάγκιο πνευματικότητας. Μέσα σε ένα βαθιά ησυχαστικό τοπίο αναχωρητές μοναχοί ασκήτευσαν μεταξύ 13ου - 19ου αιώνα μέσα στις αβαθείς κόγχες των απόκρημνων βράχων που υψώνονται κάθετα από τη νότια όχθη της Μεγάλης Πρέσπας.

Με αφετηρία το γραφικό χωριό των Ψαράδων θα ξεκινήσετε μια βαρκάδα που θα σας κατακλύσει με δέος, μόλις τα μάτια σας πρωτοαντικρίσουν την απόκοσμη βραχογραφία της Παναγίας στον τύπο της Βλαχερνίτισσας. Τα ζωηρά χρώματα και η επαρχιώτικη τεχνοτροπία, ημιδιαβρωμένη από το αγέρι της λίμνης, καλωσορίζουν με τα χέρια υψωμένα προς τον ουρανό προσκυνητές,

Αn unmatched ecological ark standing at an altitude of 850m constitutes the Municipality of Prespes. More than half of the species of birds, mammals and amphibians found all over Greece can be seen in the Prespes National Park, while nine of the twenty-three species of its fish are endemic.

Vromolimni of Small Prespa Lake is home to the largest colony Dalmatian pelicans in the world, while the Prespa Dwarf Cow, a rare indigenous species, grazes carelessly in the pastures of Psarades and Agios Achillios.

Prespes, in addition to being a cross-border treasure of flora and fauna, became a natural refuge for spirituality. In a deeply peaceful landscape, hermit monks practiced asceticism between the 13th and 19th centuries in the shallow cavities of the cliffs on the southern bank of Great Prespa. Starting from the picturesque village of Psarades, you will embark a boat tour that will overwhelm you with awe, as soon as you set eyes on the rock painting of Panagia in the iconographic type of the Vlachernitissa, which appears to be out of this world. The vivid colors and the provincial style, semi darkened by the lake’s soft breeze have been welcoming with hands raised to the sky, pilgrims, fishermen and passers-by for the last seven centuries.

Το ειδυλλιακό σκηνικό ξεδιπλώνεται στον Δήμο Πρεσπών. / The idyllic scenery unravels in the Municipality of Prespes.

Όσο η βάρκα θα προσεγγίζει τα ταπεινά σπηλαιώδη ασκηταριά η θέα τους

θα σας προκαλέσει δέος. Μόλις η βάρκα δέσει σε μια αυτοσχέδια προβλήτα, θα ανεβείτε τα λαξευτά σκαλιά για να φτάσετε στο απαύγασμα της μοναστικής τέχνης στο ασκηταριό της Παναγίας της Ελεούσας. Εδώ θα

εντυπωσιαστείτε από το μονόχωρο ναϊκό κομψοτέχνημα του 15ου αιώνα και τα ερειπωμένα κελιά των ασκητών. Από εκεί, ανάμεσα στη σχισμή των βράχων, η θέα της λίμνης που ενώνεται με τον ουρανό, θα σας κόψει την ανάσα.

Όμως, το βυζαντινό και μεταβυζαντινό αποτύπωμα της περιοχής δεν τελειώνει εδώ. Με πλωτή πεζογέφυρα θα βρεθείτε στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, τον ομφαλό των Πρεσπών και πυρήνα της μικρής Πρέσπας. Εκεί θα θαυμάσετε τη Μονή της Παναγίας Πορφύρας του 15ου αιώνα και τα υποβλητικά ερείπια της βασιλικής του 10ου αιώνα, αφιερωμένης στον Άγιο Αχίλλειο. O ναός αποτελεί το επίκεντρο των πολιτιστικών εκδηλώ-

σεων του θεσμού των «Πρεσπείων» που θα σας ταξιδέψει καλλιτεχνικά κάποια νοσταλγική βραδιά του Αυγούστου.

Πώς να μη χωρέσετε στο ταξίδι σας μια επίσκεψη στον παραδοσιακό οι-

κισμό του Αγίου Γερμανού, ο οποίος, εκτός από αριστούργημα ντόπιας αρχιτεκτονικής, διασώζει και τον ομώνυμο ναό του 11ου αιώνα. Φιλοξενεί, επίσης, λειτουργικό νερόμυλο και μουσείο (βυζαντινή συλλογή)

με ευρήματα από την περιοχή. Εκτός από τη βυζαντινή κληρονομιά, η Νεότερη Ιστορία είναι επίσης διάχυτη στις Πρέσπες. Το χωριό Ανταρτικό υπήρξε λαμπρή κοιτίδα Μακεδονομάχων, ενώ η σπηλιά λίγο έξω από το Βροντερό λειτούργησε ως χώρος περίθαλψης τραυματισμένων στρατι-

As the boat approaches the humble cavernous hermitages, their site will leave you in awe. Once the boat docks at the makeshift pier, you will climb the carved steps to reach the peak of monastic art, the hermitage of Panagia Eleousa (Virgin Mary of Mercy). Here, you will be impressed by the wonderful 15th-century single-space temple and the ruined ascetic cells. The view of the lake merging with the sky, as seen through the crevice of the rocks will take your breath away.

However, the Byzantine and post-Byzantine imprint of the region does not end here. Through a floating footbridge, you will reach the island of Agios Achilleios, the navel of Prespes and the core of the Small Prespa lake. You will admire the 15th century monastery of Panagia Porphyra and the evocative ruins of the 10th century basilica, dedicated to Agios Achillios. This church is the center of the “Prespeia” cultural festival which will take you on an artistic journey on a nostalgic August evening.

Your trip would not be complete without a visit to the traditional settlement of Agios Germanos, which apart from being a masterpiece of local architecture, also preserves the homonymous 11th century church. It also has a functional watermill and a museum (byzantine collection) with findings from the area. In addition to its Byzantine heritage the Municipality of Prespes also manifests its Modern History. The village of Antartiko has been the glorious cradle of fighters of the Macedonian struggle, while the cave just outside Vrontero served as a treatment area for the wounded soldiers of the Greek Democratic Army during the Civil War.

Photo: Hercules Milas

Photo: Clairy Moustafellou

Το aσκηταριό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. / The hermitage of the Trasfiguration of the Savior.

Το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου σε πανοραμική λήψη. / The little island of Agios Achillios in a panoramic view.

ωτών

του

Δημοκρατικού

Στρατού Ελλάδας κατά τον Εμφύλιο. Αντίστοιχα, το σπίτι μουσείο του οπλαρχηγού του Μακεδονικού Αγώνα Καπετάν Κώττα στέκει περήφανο στο ομώνυμο χωριό.

Αφού χορτάσετε από τις «ζωντανές» σελίδες Ιστορίας και λίγο πριν γευτείτε τις γαστρονομικές πανδαισίες της περιοχής, μπορείτε να απολαύσετε μια ονειρική εξόρμηση με κανό στα απάνεμα νερά των λιμνών. Οι πιο τολμηροί μπορούν να απογειωθούν με αλεξίπτωτο πλαγιάς, ενώ για τους ρομαντικούς συνιστάται ένα επίγειο ταξίδι στην αθέατη πλευρά της Πρέσπας όπου τους περιμένει ένα πλούσιο δίκτυο σημασμένων πεζοπορικών και ποδηλατικών μονοπατιών.

Η ταξιδιωτική εμπειρία θα ολοκληρωθεί με τους ντόπιους τσιπουρομεζέδες: παναριστό γριβάδι, φρέσκο ή λιαστό τσιρόνι, το οποίο μάλιστα έχει την τιμητική του κάθε Σεπτέμβρη, πιπεριά γεμισμένη με λάχανο και φυσικά τα σφυρηλατημένα από το υψόμετρο ξακουστά φασόλια Πρεσπών, είτε σε μια λαχταριστή χυλωμένη φασολάδα είτε στον φούρνο πλακί. Αποχαιρετώντας τη γη των Πρεσπών, θα μεταφέρετε στη βαλίτσα σας ένα φωτογραφικό αριστούργημα παντός καιρού. Ένας φθινοπωρινός ιμπρεσσιονιστικός καμβάς που αναγεννιέται χρωματικά την άνοιξη μετά από μια κατάλευκη παύση, ενώ το καλοκαίρι όλα μοιάζουν να έχουν φτάσει στο υπέρτατο αισθητικό ζενίθ τους. Με φόντο τους κορμοράνους που πετάνε πάνω από τις λίμνες και για όσο διαρκεί αυτό το ταξίδι, θα γίνετε μέρος αυτού του ολοζώντανου οικοσυστήματος.

Εναλλακτικές δραστηριότητες στη Μεγάλη Πρέσπα. / Alternative activities at Great Prespa.

Η διαλογή των φασολιών στις εγκαταστάσεις του αγροτικού συνεταιρισμού. / The sorting of the beans at the facilities of the agricultural association.

The house of the leader of the Macedonian Struggle, Chief Kottas has now become a museum and proudly welcomes its visitors in the homonymous village.

After you’ve had your fair share of “living” pages of History and just before tasting the culinary wonders of the region, you can enjoy a dreamy canoe trip on the tranquil waters of the lakes. The most daring can take off with a paraglider while the romantics can enjoy a ground trip to the unseen side of Prespa, where a rich network of marked hiking and cycling trails awaits them.

Your trip will be complemented by tasting the local delicacies accompanying your tsipouro: breaded carp (grivadi), fresh or dried Prespa bleak (tsironi), which is honored in a feast every September, peppers stuffed cabbage and of course the famous Prespa beans, that you can enjoy either as a delicious thick soup or in the oven with tomato sauce.

While you wave goodbye to Prespa land you will carry in your suitcase a photographic masterpiece for all seasons. An autumnal, impressionistic canvas that is reborn in full color during the spring after an all-white winter pause, while in summer everything seems to have reached its aesthetic peak. With the cormorants flying over the lakes in the background and as long as this journey lasts, you will be a part of this vibrant ecosystem.

Photo: Clairy

Moustafellou

Ιστορία - Αρχαιολογία History - Αrchaeology

Η περιοχή των Πρεσπών αποτελεί κιβωτό πολιτιστικής κληρονομιάς διεθνούς εμβέλειας. Αν και το επίκεντρο του ιστορικού και αρχαιολογικού παρελθόντος εστιάζεται στη βυζαντινή μνημειακή τοπογραφία, το ταξίδι της Ιστορίας ξεκινάει πολύ νωρίτερα. Η πρόσφατη πτώση της στάθμης της λίμνης έδωσε την ευκαιρία στην αρχαιολογική σκαπάνη να φέρει στο φως πληθώρα ευρημάτων από τη Νεολιθική Εποχή. Κατά την αρχαιότητα, οι πηγές αναφέρουν ότι η περιοχή κατοικείται από Φρύγες (Βρύγες) και οι λίμνες ονομάζονται μικρή και μεγάλη Βρυγηίς, ενώ στον Άγιο Αχίλλειο τοποθετείται η αρχαία Λύκη.

Tον 10ο αι. οι Πρέσπες βρέθηκαν στο προσκήνιο της Ιστορίας αποτελώντας το επίκεντρο της εξέγερσης των Κομιτόπουλων και πεδίο σύγκρουσης μεταξύ Βούλγαρων και Βυζαντινών, μιας και ο Τσάρος Σαμουήλ εγκατέστησε στην Πρέσπα την πρωτεύουσά του. Μεταξύ άλλων, μετέφερε εκεί και τα οστά του Αγίου Αχιλλείου από τη Λάρισα. Πέθανε το 1014 μετά τη συντριβή του στρατού του από τον Αυτοκράτορα Βασίλειο τον Β’ και η περιοχή επανήλθε στη βυζαντινή κυριαρχία το 1018 μ.X.

Τον 14ο αιώνα η περιοχή κυριαρχείται από τους Σέρβους, ενώ μετά τον θάνατο του τελευταίου τοπικού ηγεμόνα Μάρκου Κράλη (πρίγκιπας Μάρκος), το 1395 εντάχθηκε στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Την περίοδο αυτή υπήρχαν αρκετά μοναστικά συγκροτήματα, ερημητήρια, ασκηταριά και εκκλησίες, ο αριθμός των οποίων αυξήθηκε στη συνέχεια καθιστώντας τις Πρέσπες αξιόλογο μοναστικό κέντρο. Κατάλοιπά της διατηρούνται μέχρι και σήμερα.

The Prespa Lake region is an ark of cultural heritage of international standing. Although the focus of its historical and archaeological past revolves around its Byzantine monumental topography, the journey of History begins earlier here: the recent drop in the water level of the lake gave to the archaeologists the opportunity to conduct excavations, which brought to light a multitude of findings from the Neolithic era.

Ancient sources mention that during antiquity, Phrygians (Bryges) inhabited the area and that the lakes were called mikri (small) and megali (great) Brygiis, while ancient Lyki was located in Agios Achillios.

During the 10th century, the Prespa lakes where brought in the front of history, being the focus of the Comitopuli uprising and they also became the battlefield between Bulgarians and Byzantines, since Tsar Samuel established his capital in Prespa, moved there the remains of Saint Achilleios from Larisa and finally died in 1014 after his army was crushed by Emperor Basil II. The region was placed again under the Byzantine authority in 1018 A.D.

During the 14th century, the area was dominated by the Serbs, while in 1395, after the last local ruler, Prince Marko died, it was integrated in the Ottoman Empire. Several monastic complexes, hermitages and of course churches already existed during this time – they then multiplied, rendering Prespes a remarkable monastic center, the remains of which are preserved to this day.

Photo: Hercules Milas

Από την περιοχή και συγκεκριμένα από το Πισοδέρι κατάγεται ο στρατηγός Κασομούλης, ένας από τους πιο διακεκριμένους ήρωες της Εθνικής Παλιγγενεσίας.

Οι Πρέσπες και ιδίως η κοιλάδα του Λαδοπόταμου αποτέλεσαν ένα από

τα κύρια μέτωπα του Μακεδονικού Αγώνα. Ο ηγέτης της περιοχής, ο καπετάν Κώττας από τη Ρούλια, πολέμησε ηρωικά και τελικά θανατώθηκε από τους Τούρκους το 1905. Άλλοι διακεκριμένοι Μακεδονομάχοι ήταν οι αδερφοί Νταλίπη από τη Σφήκα, ο Παύλος Κύρου από το Ανταρτικό και πολλοί άλλοι. Τελικά, η περιοχή απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό τον Νοέμβριο του 1912.

Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η περιοχή υπήρξε θέρετρο μαχών μεταξύ

των δυνάμεων της Αντάντ (κυρίως γαλλικών) και των κεντρικών δυ-

νάμεων. Από την εποχή αυτή διασώζονται

In modern times, general Kasomoulis was one of the most distinguished heroes of the Greek War of Independence and hailed from the local village of Pisoderi.

Prespes and especially the Ladopotamos valley became one of the main fronts of the Macedonian Struggle. The leader of the region, Chief Kottas from Roulia (now called Kottas) heroically fought till he was finally captured and executed by the Turks in 1905. Other distinguished Macedonian fighters were the Dalipi brothers from Sfika, Pavlos Kyrou from Antartiko and many more. The area was finally liberated by the Greek Army in November 1912.

During World War I, the area became the battleground between the Entente Forces (mainly French) against the central European forces. Some remarkable construction works in the region’s mountains have been preserved from this time. During World War II, the fightback of the Greek army commenced in Krystallopigi that led to the capture of Korytsa on November 22, 1940.

1. Mνημείο αφιερωμένο στην προσφορά του Πισοδερίου στον Μακεδονικό Αγώνα, με φόντο την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.

2. Η προτομή του αγωνιστή Νικολάου Κασομούλη μας υποδέχεται στην κοινότητα του Πισοδερίου.

3. Η προτομή του Μακεδονομάχου

ήρωα Καπετάν Κώττα στο χωριό του

4. Το σπίτι του Καπετάν Κώττα στο ομώνυμο χωριό.

1. Memorial dedicated to the contribution of Pisoderi at the Macedonian Struggle, with the Church of Saint Paraskevi as a backdrop.

2. The bust of warrior Nikolaos Kasomoulis welcomes us at the Community of Pisoderi.

3. The bust of Chief Kottas, the hero who fought for the Macedonian Struggle, is located in Kottas village

4. The house of Chief Kottas at the homonymous village.

Κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου, οι Πρέσπες ήταν ουσιαστικά η ενδοχώρα του κράτους της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης

και έδρα τόσο της κυβέρνησης όσο και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ). Το σύνολο της κοινωνίας και των παραγωγικών δυ-

νάμεων επιστρατεύτηκε από το ΚΚΕ με τραγικές συνέπειες για την

περιοχή, που έχασε το 75% των κατοίκων της. Δυστυχώς, οι περισσότεροι σκοτώθηκαν ή πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς.

Η ερήμωση επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστεί με την εγκατάσταση νομάδων τη δεκαετία του ’50, ενώ αναπτυξιακά έργα σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν τις επόμενες δύο δεκαετίες. Η περιοχή έχει αξιόλογες δυνατότητες βιώσιμης ανάπτυξης, δεδομένου ότι παράγει ποιοτικά αγροτικά προϊόντα, ιδίως δυναμικές καλλιέργειες

During the Greek Civil War, Prespes was essentially the hinterland of the state of the Provisional Democratic Government as well as the seat of both the government and the Democratic Army of Greece; local society as a whole and mainly its productive forces were recruited by the Communist Party. This situation had devastating consequences for the area, which lost 75% of its inhabitants, who were killed or became refugees.

An attempt took place to deal with the depopulation of the area, through the settlement of nomads in the 50s, while development projects were designed and carried out in the 60s-70s. The area has significant potential for sustainable development as it produces quality agricultural products, especially with its dynamic bean crops, and it is major attraction for tourists from Greece and worldwide. However, it still remains the most sparsely populated municipality in the country.

1. The entrance of the cave that operated as the Rebels Hospital during the Civil War. 2. The interior of the cave.

Αξιοθέατα Sights

With the evocative aura of the lake in the spotlight, the Municipality of Prespes harmoniously combines natural beauty, ecological background, historical and cultural monuments, but also the unique character of the settlements’ traditional architecture all within this outstanding landscape of Prespes.

ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Κιβωτός βιοποικιλότητας η Πρέσπα συγκαταλέγεται μεταξύ των μό-

λις είκοσι αρχαίων λιμνών του κόσμου. Επιπλέον, ο συνδυασμός με-

σογειακού και ηπειρωτικού κλίματος, τα γεωλογικά υποστρώματα

(ηφαιστειογενές στα ανατολικά και ιζηματογενές στα δυτικά), αλλά

και το έντονο ανάγλυφο δημιουργούν ένα τοπίο πολύ υψηλής βιοποικιλότητας με έντονο ενδημισμό.

Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που χαρακτηρίστηκε Εθνικός Δρυμός

το 1974, Εθνικό Πάρκο το 2009, ενώ από το 2000 μαζί με τις όμορες περιοχές στην Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία συγκροτεί το Πάρκο Πρεσπών, την πρώτη διασυνοριακή προστατευόμενη περιοχή στα Βαλκάνια.

Οι Πρέσπες είναι διάσημες για την ορνιθοπανίδα τους, αφού αριθμούν 272 είδη, με αποκορύφωμα τις πολύ μεγάλες αποικίες με χιλιάδες φωλιές πελεκάνων (αργυροπελεκάνων και ροδοπελεκάνων)

στη βόρεια πλευρά της Μικρής Πρέσπας.

Αξιοσημείωτη είναι και η χλωρίδα με τα περίφημα δάση κέδρων (άρκευθοι) στους Ψαράδες και το Βροντερό και ιδιαίτερα οι συστάδες

αιωνόβιων άρκευθων στον Αϊ-Γιώργη, στον δρόμο για τους Ψαρά-

δες και τον Άγιο Αθανάσιο κοντά στο Βροντερό. Την άνοιξη εντυπωσιάζουν τα λιβάδια με τους νάρκισσους κοντά στην Οξυά αλλά και σε

υγρά σημεία

NATURAL ENVIRONMENT

A true sanctuary of biodiversity, Prespa ranks among the twenty ancient lakes in the world. Moreover, the combination of continental and Mediterranean climate, the geological substrata (volcanic at the eastern side, sedimentary at the western side) but also the intense morphology create a high level of biodiversity with strong endemism. This is why it was designated as National Forest in 1974, a National Park in 2009, while since 2000, together with its neighboring areas in Albania and North Macedonia, it forms the Prespa Park, the first cross-border protected area in the Balkans.

Prespa is renowed for its avifauna, numbering 272 species; culminating in the very large colonies with thousands of pelican nests (Dalmatian pelicans and Great white pelicans) on the north side of Small Prespa lake.

The flora is also noteworthy, with the famous cedar forests (Juniper) at Psarades and Vrontero and especially the clusters old growth juniper trees in Agios Georgios, on the way to Psarades and Agios Athanasios near Vrontero. During the spring, the visitor will be impressed by the daffodil meadows near Oxya (as well as in wetlands along the Ladopotamos valley).

At the Prespes, the Management Body of the Prespa National Park (Agios Germanos, Pyli, Vrontero) operates three Information Centers.

Η λίμνη των Πρεσπών αποτελεί έναν ανεκτίμητο θησαυρό βιοποικιλότητας. / Prespa Lake is an invaluable treasure of biodiversity.

Photo: Clairy Moustafellou

ΒΡΑΧΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΣΚΗΤΑΡΙΑ

Η αίσθηση υπερβατικότητας είναι διάχυτη σε όλον τον Δήμο Πρεσπών.

Από τον όρμο των Ψαράδων, το γραφικό χωριό στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, ξεκινάει μια μυσταγωγική περιήγηση με βάρκα προς τα βυζαντινά ασκηταριά που κρύβονται στις εσοχές των βράχων κατά μήκος της ακτογραμμής.

Αναχωρώντας από το λιμανάκι των Ψαράδων, θα κατακλυστείτε από μεταφυσικό δέος αντικρίζοντας τις βραχογραφίες της Παναγίας Βλαχερνίτισσας (15ος αι.), της Παναγίας Ελεούσας (14ος αι.) αλλά και του Αγίου Νικολάου (19ος αι.) στην ανατολική πλευρά.

ROCK PAINTINGS – HERMITAGES

The sense of transcendence is pervasive throughout the Municipality of Prespes. From the Psarades bay, the picturesque village on the banks of Great Prespa, begins a mystical boat tour towards the Byzantine hermitages hidden in the niches of the rock caves along the coastline.

Upon departing from the cove of Psarades, you will be overwhelmed by metaphysical awe once you set eye on the rock paintings of Panagia (Holy Mary) Vlahernitissa (15th century), Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness) (14th century) and Saint Nicholas (19th century) on the eastern side of the lake.

1. Περιήγηση στα ασκηταριά και τις βραχογραφίες της Μεγάλης Πρέσπας.

2. Η βραχογραφία της Παναγίας Ελεούσας με φόντο τα νερά της Μεγάλης Πρέσπας.

3. Η βραχογραφία του Αγίου Νικολάου, έργο των αρχών του 19ου αιώνα.

4. Η βραχογραφία της Παναγίας Δεξιοκρατούσας ή Ελεούσας, δημιούργημα του 14ου αιώνα.

5. Η βραχογραφία της Παναγίας Βλαχερνίτισσας, φιλοτεχνημένη τον 15ο αιώνα.

1. A tour at the hermitages and the rock paintings of Great Prespa.

2. The rock painting of Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness) with the waters of Great Prespa as a backdrop.

3. The rock painting of Saint Nicholas is an artwork of the beginning of the 19th century.

4. The rock painting of Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness), an artwork of the 14th century.

5. The rock painting of Panagia Vlachernitissa is crafted at the 15th century.

Photo: Clairy Moustafellou

Συνεχίζοντας

με τη βάρκα κατά μήκος της ακτής της Μεγάλης Πρέσπας,

μέσα στις εσοχές των κάθετων βράχων, βλέπει κανείς τα διατηρημένα

και αναστηλωμένα ασκηταριά της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (13ος αι.), που προσεγγίζεται και με μονοπάτι από το ακρωτήρι Ρότι και της Μικρής Ανάληψης (15ος αι.). Το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, κτισμένο στο κοίλο του βράχου, ατενίζει τη Μεγάλη Πρέσπα. / The

Continuing by boat, along the coast of Great Prespa, one sees the preserved and restored monuments in the recess caves of the cliffs: the hermitages of the Transfiguration of the Savior (13th century) which is also accessible through a path from Cape Roti and the Ascension (Mikri Analipsi) (15th century).

of the Trasfiguration of the Savior, built at the hollow of the rock, overlooking the Great Prespa.

Ξενάγηση στα ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας από τους έμπειρους βαρκάρηδες. / A tour at the hermitages of Great Prespa by experienced boatmen.

Tέλος, το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας (15ος αι.), που είναι το καλύτερα διατηρημένο μνημείο της Μεγάλης Πρέσπας και μπορεί να προσεγγιστεί μέσω αυτοσχέδιας προβλήτας και στη συνέχεια μέσω λαξευτών σκαλιών.

Finally the hermitage of Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness) (15th century) which is the best preserved monument of Great Prespa and can be reached via a makeshift dock and then by carved steps.

1. Τοιχογραφία από το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας.

2. Το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας, χτισμένο μέσα στο κοίλωμα του βράχου.

3. Το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας με θέα τη Μεγάλη Πρέσπα.

4. Το Ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας στη Μεγάλη Πρέσπα είναι το πιο απομακρυσμένο της λίμνης.

5. Η Παναγία η Ελεούσα απεικονίζεται πάνω από την είσοδο του ομώνυμου ασκηταριού.

1. A mural of the hermitage of Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness).

2. The hermitage of Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness) is built at the hollow of the rock.

3. The hermitage of Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness) with a view at Great Prespa.

4. The hermitage of Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness) at Great Prespa is the most remote at the lake.

5. Panagia Eleousa (Virgin of Tenderness) is represented above the entrance of the homonymous hermitage.

Photo: Clairy Moustafellou

Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ένα ακόμα ασκηταριό, του Αγίου Αθανασίου, το οποίο απέχει μερικά εκατοντάδες μέτρα από το χωριό και είναι εύκολα προσεγγίσιμο με τα πόδια.

1. Τοιχογραφία από το εσωτερικό στο ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης.

2. Το ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης σε πανοραμικό πλάνο.

3. Από το εξωτερικό του ασκηταριού του Αγίου Αθανασίου.

4. Λεπτομέρεια από το ασκηταριό του Αγίου Αθανασίου.

5. Η πρόσβαση στο ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης.

Another hermitage was recently discovered, that of Saint Athanasios, which can be reached by walking a few hundred meters from the village.

1. A mural from the interior of the hermitage of Ascension (Mikri Analipsi).

2. A panoramic view of the hermitage of Mikri Analipsi.

3. The exterior of the hermitage of Saint Athanasios.

4. A detail from the hermitage of Saint Athanasios.

5. The access to the hermitage of Mikri Analipsi.

Μικρής Πρέσπας, τον Άγιο Αχίλλειο, όπου χιλιόχρονες μνήμες συνυπάρχουν με μύθους και θρύλους. Θα περιηγηθείτε στα εντυπωσιακά ερείπια της ομώνυμης τρίκλιτης βασιλικής (10ος αι.), τον Ναό του Αγίου Δημητρίου (14ος αι.), τον Ναό του Αγίου Γεωργίου (15ος), τη βασιλική των Δώδεκα Αποστόλων (11ος αι.) και τη Μονή της Παναγίας Πορφύρας (15ος αι.) με αξιόλογη εικονογράφηση του 18ου αιώνα.

CHURCHES - MONUMENTS

The area boasts numerous ecclesiastical monuments. Crossing the floating footbridge, you will find yourself in the “navel” of Small Prespa, Agios Achilleios, the place where thousand-year-old memories coexist with myths and legends. Here, you will wander around the impressive ruins of the homonymous three-aisled basilica (10th century), the Church of Saint Dimitrios (14th century), the Church of Saint George (15th century), the basilica of the Twelve Apostles (11th century) and the Monastery of Panagia (Holy Mary) Porphyra (15th century) with remarkable frescoes dating from the 18th century.

1. Τα ερείπια του Ναού του Αγίου Δημητρίου στο Μοσχοχώρι.

2. Τα ερείπια του Ναού των Αγίων Αποστόλων.

3. Η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στους Ψαράδες είναι χτισμένη από μαστόρους της Κορυτσάς.

4. Ο Ναός του Αγίου Νικολάου στο χωριό Ανταρτικό, χτισμένος με ντόπιο γρανίτη από τεχνίτες του χωριού.

5. Η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Αθανασίου στο Ανταρτικό.

6. Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής αποτελεί το μοναδικό κτίριο που διατηρείται στο εγκαταλελειμμένο χωριό Πυξός.

1. The remains of the Church of Saint Dimitrios at Moschohori.

2. The remains of the Church of Saints Apostoles.

3. The Church of the Dormition of the Virgin Mary at Psarades is built by craftsmen of Korytsa.

4. The Church of Saint Nicholas in Antartiko is built with local granite by craftsmen of the village.

5. The three-aisled basilica of Saint Nicholas in Antartiko.

6. The Church of Saint Paraskevi is the only building remaining in the abandonded Pyxos village.

Photo: Hercules Milas

Στον Άγιο Γερμανό, ο ομώνυμος ναός του 11ου αι., παρά το μικρό του μέγεθος, εντυπωσιάζει με τη βυζαντινή του αίγλη και τις αξιόλογες αγιογραφίες τριών περιόδων που καλύπτουν το σύνολο του ναού.

In Agios Germanos, the homonymous Church of the 11th century is small in size; however it is impressive, with its Byzantine glory, and the remarkable frescoes the three periods that cover the entire church.

1. Ο διάκοσμος του τρούλου του Ναού του Αγίου Γερμανού.

2. Λεπτομέρεια του διακόσμου από το εσωτερικό του Ναού του Αγίου Γερμανού στο ομώνυμο χωριό.

3. Άποψη του διακόσμου του Ναού του Αγίου Γερμανού.

4. Ο εσωτερικός διάκοσμος του Ναού του Αγίου Γερμανού στο ομώνυμο χωριό.

1. The decoration of the dome of Saint Germanos.

2. A detail from the interior decoration of the Church of Saint Germanos at the homonymous village.

3. Aspect of the decoration of the Church of Saint Germanos.

4. The interior decoration of the Church of Saint Germanos at the homonymous village.

Photo: Hercules Milas

1. Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής στο Πισοδέρι.

2. Η Μονή Αγίας Τριάδας Πισοδερίου σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο.

3. Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου στην Κρυσταλλοπηγή.

4. Το κτίριο της Μονάδας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών στον Άγιο Γερμανό.

5. Από το Κέντρο Πληροφόρησης της Μονάδας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών

1. The Church of Saint Paraskevi at Pisoderi.

2. The Monastery of the Holy Trinity in a beautiful landscape.

3. The Church of Saint George in Krystallopigi.

4. The building of the Management Unit of Prespa National Park at Agios Germanos.

5. From the Information Center of the Management Unit of Prespa National Park.

05

1. Το χωριό Βατοχώρι βρίσκεται στους πρόποδες του Όρους Μάλι Μάδι.

2. Η Κρυσταλλοπηγή από ψηλά.

3. Το Βροντερό Πρεσπών σε υψόμετρο 1.050μ.

4. Το χιονισμένο Ανταρτικό με την πολύχρονη ιστορία.

5. Πανοραμική άποψη του χωριού Λευκώνας.

6. Οι Καρυές Φλώρινας σε πανοραμικό πλάνο.

1. The Vatochori village is located at the foot of Mount Mali Μadi.

2. Kristallopigi from above.

3. Vrontero at Prespes at 1.050m altitude.

4. The snowy Antartiko with the long history.

5. A panoramic view of Lefkonas village.

6. Panorama of the Karyes village.

Γαστρονομία Gastronomy

Η κουζίνα των Πρεσπών είναι μια γαστρονομική αποκάλυψη. Μια κουζίνα - αντίδοτο στο τσουχτερό κρύο. Τα φημισμένα φασόλια Πρεσπών, με γεύση σαν κάστανο που χρωστάνε τη νοστιμιά τους στο υψόμετρο και το κλίμα της περιοχής, βρίσκουν το ταίρι τους σε ένα πιάτο με αχνιστά λουκάνικα. Από τους θησαυρούς των λιμνών, τα γριβάδια και τα τσιρόνια γίνονται ιδανικό συνοδευτικό για το ντόπιο τσίπουρο και το κρασί. Τα

τσιρόνια, που αφθονούν ιδίως τον χειμώνα, συντηρούνται με αλάτι και ξεραίνονται στον

ήλιο δίνοντας εξαιρετικά συστατικά για πιάτα ή μεζέδες.

Άλλος εκπληκτικός μεζές είναι το άλειμμα ή

χαβιάρι πιπεριάς, βασισμένο στην ψητή πι-

περιά Φλωρίνης που εδώ θα τη βρείτε στα

καλύτερά της και σε διάφορα πιάτα από ορε-

κτικά ως σαλάτες, ιδίως γεμιστή με λάχανο τουρσί.

Oι χειροποίητες πίτες, ιδίως οι πιπερόπιτες

και οι χορτόπιτες, δίνουν το δικό τους γευστικό αποτύπωμα σαν κολατσιό ή σαν ορε-

κτικό των κυρίως πιάτων. Δοκιμάστε πιάτα

με ντόπια είδη, όπως η νάνα βραχυκερατική

αγελάδα και ο μαύρος χοίρος. Με το μπούκο-

βο να κυριαρχεί στα πιάτα της περιοχής και

να αφήνει το καυτερό

The cuisine of Prespes is a culinary revelation. It is a cuisine – remedy against the bitter cold. The renowned Prespa beans, with a chestnut flavor, which owe their deliciousness to the altitude and climate of the region, find their match in a plate of steaming sausages. From the lakes’ treasures, carps (grivadia) and Prespa bleaks (tsironia) accompany wonderfully the local tsipouro and wine. Prespa bleaks (tsironia), in particular, which are plentiful especially during the winter, are salted and dried in the sun, providing excellent ingredients for dishes or appetizers.

Another amazing appetizer is the pepper spread or the so-called pepper’ s caviar, based on the Florina peppers, which you will find here at its best, in several dishes from appetizer to salad, especially stuffed with pickled-cabbage.

The handmade pies, especially the pepper pies and green vegetable pies, leave their own tasteful mark as snacks or appetizers before the main dishes. If you have the opportunity, make sure to try dishes with native species, such as Prespa Dwarf Cow and black pig. Crushed red peppers (bukovo) dominate the dishes of the region and leave their spicy touch, it is safe to say that no one will be left unmoved on this culinary journey.

1. Πιπεριές Φλωρίνης, το γαστρονομικό σήμα κατατεθέν της περιοχής.

2. Οι φημισμένοι γίγαντες Πρεσπών στον φούρνο με λουκάνικο χωριάτικο.

3. Το γριβάδι πρωταγωνιστεί στην ντόπια κουζίνα.

4. Αγρότες στήνουν μικρούς πάγκους και πωλούν τα ονομαστά φασόλια Πρεσπών.

5. Γριβάδι στον ταβά, ιδανικό συνοδευτικό για το τσίπουρο.

1. Florina peppers, the culinary trademark of the area.

2. The famous Prespa giant beans cooked at the oven with sausage.

3. Carp (grivadi) has the leading role at the local gastronomy.

4. Farmers set up little stalls and sell the famous Prespa beans.

5. Carp (grivadi) in the oven is a unique side dish for tsipouro.

Photo: Clairy Moustafellou

Δραστηριότητες Αctivities

φυσιολάτρες. Στο τοπίο των Πρεσπών που ύμνησε ο Παλαμάς* και βασιλεύει η ηρεμία

και το υδάτινο στοιχείο, αξίζει να απολαύσει κανείς τη θέα στις λίμνες, ιδιαίτερα από τις εξής θέσεις: στο Περβάλι κατά την είσοδο στο λεκανοπέδιο, στο ύψωμα Καλέ (Κ. Ναλπαντίδης), στον λόφο του Αγίου Ιωάννη στον Λαιμό, στη στροφή πριν τον Αϊ-Γιώργη, στους Ψαράδες και το εκκλησάκι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου πάνω από τον Άγιο Γερμανό. Ένας επίγειος παράδεισος σπάνιων πουλιών και όχι μόνο σας περιμένει για ορνιθοπαρατήρηση ιδίως την άνοιξη και το καλοκαίρι. Το αποκορύφωμα είναι βέβαια οι τεράστιες αποικίες με χιλιάδες φωλιές αργυροπελεκάνων (η μεγαλύτερη στον κόσμο) και ροδοπελεκάνων που μπορεί κάποιος να παρατηρήσει από τον λόφο της Κρίνας με κιάλια ή τηλεσκόπιο. Άλλα σημεία είναι η Κούλα όπου μπορεί να δει κανείς διά-

φορα είδη ερωδιών αλλά και τα δύο είδη πελεκάνων να μετακινούνται

από τις φωλιές προς τους χώρους εκτροφής και πίσω, ο δρόμος μετά

τη στροφή για Ψαράδες, ο κόλπος των Ψαράδων, το παραλίμνιο δάσος

και η Σλάτινα, ο δρόμος από την Πύλη προς τη Δασερή, η πεζογέφυρα

του Αγίου Αχιλλείου και η Μικρολίμνη.

This region is a timeless travel destination for nature lovers throughout the year.

In Prespes’ landscape, praised by Greek poet Kostis Palamas*, in which tranquility and the aquatic element prevail, it is worth enjoying the view of the lakes especially from the specific view points such as in Pervali at the entrance to the basin, on the Kale hill (K. Nalpantidis), on the hill of Agios Ioannis in Laimos, at the turn before Ai Giorgis in Psarades and in the small Church of the Dormition of Virgin Mary above Agios Germanos.

A paradise on earth with rare birds and other species awaits you for bird watching, especially during the spring and summer. The hightlight of the region is the huge colonies and the thousands of nests of Dalmatian pelicans (the largest colony in the world) and the Great white pelicans, which are visible from the hill of Krina with binoculars or a telescope during the spring or summer. One can observe different species of herons and the two aforementioned pelican species which move from their nests to their breeding ground and back at Koula, on the road after the turn leading to Psarades, at the Psarades bay, on the lakeside forest and at Slatina, the road from the Pyli to Daseri, on the footbridge of Agios Achillios as well as at Mikrolimni.

* Κι ήρθε κι από την Πρέσπα, τον τόπο το νησόχτιστο και σα ζωγραφισμένο, στη λίμνη την αξέχαστη με τα δασά λιβάδια, με τα μεγάλα τα βουνά τα λογγωμένα γύρω. (Κ. Παλαμάς, Η φλογέρα του Βασιλιά, Λόγος τρίτος).

*By the Prespa way, that wondrous landscape painted like an isle upon the haunting lake with its lush fields and with its wooded montains all around. (K.Palamas, King’s flute, Canto III).

1. Καγιάκ και κανό στη Μεγάλη Πρέσπα.

2. Βαρκάδα στα ήρεμα νερά της λίμνης.

3. Το λιμανάκι των Ψαράδων αποτελεί σημείο ορνιθοπαρατήρησης.

1. Cannoeing and kayak at Great Prespa.

2. A boat ride at the tranquil waters of the lake.

3. The little harbor of Psarades is a bird watching spot.

Photo: Hercules Milas

ενώ και στη Μικρολίμνη μπορείτε να προσεγγίσετε με ηλιακό σκάφος και από ασφα -

λή απόσταση το ακατοίκητο Βιδρονήσι που φιλοξενεί μεγάλη αποικία

κορμοράνων αλλά και τη μόνη αποικία ασημόγλαρων σε γλυκά νερά.

Το καλοκαίρι θα κολυμπήσετε στα καθαρά νερά της Μεγάλης Πρέσπας, σε μία από τις πολυάριθμες φυσικές παραλίες κοντά στις εκβολές του ποταμού του Αγίου Γερμανού, ενώ μπορείτε επίσης να κάνετε καγιάκ και κανό.

Το φθινόπωρο θα απολαύσετε την αποθέωση της φύσης στην περιοχή μέσα από ένα δίκτυο σηματοδοτημένων μονοπατιών. Ορειβασία και

ορεινή ποδηλασία έχουν βρει τον προορισμό τους, ενώ η πτήση με αιωρόπτερο δίνει τη δυνατότητα να απολαύσει κανείς το τοπίο νιώθοντας να εκλύονται μεγάλες δόσεις αδρεναλίνης.

From Krina you can also take the solar-electric boat of the Municipality of Prespes and take a trip around Agios Achillios, while at Mikrolimni with the same solar boat you will approach the uninhabited Vidronisi from a safe distance, as it used to be home to a large colony of cormorants, as well as the only colony of herring gulls in fresh water.

During the summer, you can swim in the clear waters of Great Prespa, at one of the numerous natural beaches near the mouth of the Agios Germanos River, and you can also go for kayaking and canoeing on the lake.

In the autumn you will enjoy the apotheosis of nature in all its glory by walking through a network of marked paths, but also with mountaineering and mountain biking. Hang gliding is also available, so you can enjoy the scenery with high doses of adrenaline.

Τον χειμώνα, το Χιονοδρομικό Κέντρο Βίγλας-Πισοδερίου προσφέρεται

για σκι και κάθε είδους δραστηριότητα στο χιόνι, αφού διαθέτει δύο σαλέ, πέντε αναβατήρες και έντεκα πίστες διαφόρων επιπέδων δυσκολίας (μια μαύρη αγωνιστική πίστα, τρεις κόκκινες, μία μπλέ, μία πράσινη, δύο πίστες δρόμου αντοχής, δύο πίστες εκμάθησης και μία πίστα ειδικά για snowmobile). Κάθε Παρασκευή, Σάββατο και αργίες, οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν νυχτερινό σκι από τις 21:00 έως και τη 01:00 στην κεντρική πίστα.

During the winter, the Vigla-Pisoderi Ski Resort offers skiing and all kinds of snow activities as it has two chalets, five lifts and eleven tracks of various levels of difficulty (a black competition track, three red, one blue, one green, two road endurance tracks, two learning tracks and one track specifically for snowmobiles). Every Friday, Saturday and on public holidays, guests can enjoy night skiing from 21:00 until 01:00 on the main track.

Οι λάτρεις των χειμερινών σπορ στο Χιονοδρομικό Κέντρο της Βίγλας-Πισοδερίου απολαμβάνουν μοναδικές στιγμές. / The winter sports fans enjoy unique moments at the Vigla-Pisoderi Ski Center.

Σημεία ενδιαφέροντος Points of interest

χωριό στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, όπου εντοπίζονται αξιόλογα δείγματα λιθόκτιστης και πλινθόκτιστης μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Ξεχωρίζει ο Nαός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (19ος αιώνας), ενώ εδώ θα συναντήσετε το ενδημικό είδος της νάνας βραχυκερατικής αγελάδας των Πρεσπών. Μπορείτε να απολαύσετε ψάρια της λίμνης ή άλλα πιάτα στις πολλές ταβέρνες του χωριού, να περπατήσετε προς το ακρωτήριο Ρότι ή το ασκηταριό του Αγίου Αθανασίου και βεβαίως να απολαύσετε μια βαρκάδα προς τα ασκηταριά.

ѣ Αξίζει να επισκεφτείτε τον παραδοσιακό οικισμό του Άγιου Γερ-

μανού, με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του και την ομώνυμη εκκλησία του 11ου αιώνα. Μπορείτε να επισκεφτείτε τη Βυζαντινή Συλλογή, στην οποία εκτίθενται αρχαιολογικά ευρήματα από τις ανασκαφές στις Πρέσπες, τον βραβευμένο παραδοσιακό νερόμυλο, που είχε τρεις χρήσεις: του αλευρόμυλου, της νεροτριβής και του μαντανιού. Τέλος, μάθετε για τις φυσικές και πολιτιστικές αξίες των Πρεσπών στο Κέντρο Πληροφόρησης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών.

ѣ Take a tour around the traditional settlement of Psarades, the only Greek village on the banks of Great Prespa, with remarkable examples of stone and mud-brick macedonian architecture. The Church of the Dormition (19th century) stands out, while here you will meet the endemic species of the Prespa Dwarf Cow. You can enjoy fish from the lake or other dishes in the many taverns of the village, take a walk to Cape Roti or the hermitage of Saint Athanasios and of course take a boat tour towards the hermitages.

ѣ The traditional settlement of Agios Germanos is definitely worth a visit, with its special architectural features and the homonymous church from the 11th century. You can visit the Byzantine Collection, which exhibits archaeological findings from the excavations at Prespes and the award-winning traditional watermill, which had three uses: a flourmill, a fulling tub (nerotrivi) and a fulling mill (mantani). Finally you can learn about the natural and cultural values of the area at the Information Center of Prespa National Park.

1. Ο αναπαλαιωμένος παραδοσιακός νερόμυλος στον Άγιο Γερμανό.

2. Από το εσωτερικό του νερόμυλου στον Άγιο Γερμανό.

3. Το σύστημα υδροδότησης του νερόμυλου.

4. Kοπάδια αγελάδων βόσκουν στα υγρολίβαδα των Πρεσπών.

5. Η εντυπωσιακή χειμερινή άποψη των Ψαράδων.

1. The renovated traditional watermill at Agios Germanos.

2. From the interior of the watermill of Agios Germanos.

3. The water supply system of the watermill.

4. Herds of cows graze at the wet meadows of Prespes.

5. Psarades in an impressive winter setting.

Photo: Hercules Milas

Photo: Clairy Moustafellou

ѣ Στον Λαιμό, οικισμό που αποτελεί και έδρα του δήμου, με τα ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία που διατηρούνται, μπορείτε να πιείτε καφέ, ποτό ή να γευματίσετε στο κεντρικό δρομάκι της πλατείας και να κάνετε έναν μικρό περίπατο στην Υπαπαντή (15ος αιώνας). Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε τον λόφο του Αγίου Ιωάννη από τον οποίο θα απολαύσετε ένα ειδυλλιακό ηλιοβασίλεμα.

ѣ Laimos is the settlement that is also the seat of the Municipality. It boasts some interesting architectural elements that have been preserved and there you can have a coffee, a drink or your lunch in the main street of the square and take a short stroll to the Ypapanti Church (15th century). Don’t forget to visit the hill of Agios Ioannis, from where you will enjoy an idyllic sunset.

1. Ο Λαιμός είναι χτισμένος στις δυτικές πλαγιές του Βαρνούντα.

2. Πετρόχτιστη οικία στον Λαιμό.

3. Οι πιπεριές Φλωρίνης είναι άρρηκτα δεμένες με την καθημερινότητα των αγροτικών οικογενειών.

4. Η μαγευτική θέα της λίμνης.

1. Laimos is located at the west side of mount Varnountas.

2. Stone-built house at Laimos village.

3. Florina peppers are closely linked to the every day life of the agricultural families.

4. The breathtaking view of the lake.

Photo: Clairy Moustafellou

Εξερευνήστε τη Nεότερη Ιστορία στα σημεία ιστορικού ενδιαφέροντος:

ѣ Στο χωριό Κώττας, πατρίδα του ντόπιου ομώνυμου Μακεδονομά-

χου, θα περιηγηθείτε στο σπίτι του που έχει μετατραπεί σε μουσείο και

στο οποίο εκτίθενται φορεσιές της οικογένειας Κώττα, οικιακά σκεύη,

αλλά και όπλα της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα.

ѣ Στο κατάφυτο Πισοδέρι, λίγο έξω από το χωριό, η Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας, χτισμένη το 1050, υπήρξε ορμητήριο των οπλαρχηγών

του Μακεδονικού Αγώνα, ενώ στο παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλά -

μπους στη λιθόκτιστη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής είχε ενταφια-

στεί την πρώτη φορά, το 1904, η κεφαλή του Παύλου

Explore Modern History at historical points of interest:

ѣ In the village of Kottas, home of the local fighter of the Macedonian Struggle bearing the same name, you will visit his house, which has been converted into a museum showcasing the costumes of the Kottas family, household utensils, and weapons from the era of the Macedonian Struggle.

ѣ In verdant Pisoderi, just outside the village, the Monastery of the Trinity, built in 1050, was a stronghold of the chieftains of the Macedonian Struggle; the head of Pavlos Melas was buried the first time in the chapel of Saint Haralambos, at the stone-built Church of Saint Paraskevi, in 1904. In the village, the Modesteios School, built in 1904, will take your breath away with its sophisticated aesthetics.

Από την εποχή του Ελληνικού Εμφυλίου, στο χωριό Πύλη θα βρούμε

τη Σπηλιά του Ζαχαριάδη στην περιοχή που βρισκόταν το αρχηγείο του

Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), ενώ έξω από το χωριό Βροντερό, προς τα ερείπια του Αγκαθωτού, βρίσκεται η σπηλιά που διανοίχτη-

κε για να λειτουργήσει με ασφάλεια το Νοσοκομείο των Ανταρτών του

ΔΣΕ την άνοιξη του 1949. Στο Βροντερό αξίζει, επίσης, να θαυμάσετε

τις διάσπαρτες παραδοσιακές κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις (μαντριά).

Τέλος, στην Καλλιθέα λειτουργεί μουσείο αφιερωμένο στη δράση του

ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ΔΣΕ με πλούσια φωτογραφικά εκθέματα, ιδίως από την

περίοδο 1948-1949, καθώς και κειμήλια από τον πόλεμο.

ѣ Ταξιδέψτε έως το χωριό Ανταρτικό και φωτογραφίστε τα χαρακτηριστικά πλίνθινα σπίτια.

Transferring back to the time of the Greek Civil War, we will find the so-called Cave of Zachariadis at the village of Pyli, in the area where the headquarters of the Democratic Army of Greece (DSE) was located. Outside the village of Vrontero towards the ruins of Agathoto lies the cave that was excavated for the safe operation of the DSE Rebels Hospital during the spring of 1949. In Vrontero, the scattered traditional livestock facilities (sheepfolds) are another point of interest. Finally, at Kallithea there is a museum dedicated to the action of EAM-ELAS and the DSE with rich photographic exhibits especially from years 19481949 as well as relics from the war.

ѣ Travel to the village of Antartiko and take pictures of the characteristic mud-brick houses.

1. Τα χαρακτηριστικά πλίνθινα σπίτια στον Κώττα.

2. Προτομή του αγωνιστή Πέτρου Κόκκαλη στο Βροντερό.

3. Η είσοδος της σπηλιάς του Ζαχαριάδη στο χωριό Πύλη.

4. Το όμορφο χωριό της Πύλης τον χειμώνα.

5. Η είσοδος της σπηλιάς του Ζαχαριάδη στο χωριό Πύλη.

1. The characteristic mud-brick houses of Kottas village.

2. The bust of the fighter Petros Kokkalis at Vrontero.

3. The entrance of the so-called Zachariadis cave at the Pyli village.

4. The beautiful village of Pyli at winter.

5. The entrance of the Zachariadis cave at Pyli village.

Απολαύστε πεζοπορικά το υπερθέαμα της Μεγάλης Πρέσπας και περιδι-

αβείτε τις ονειρικές πεζοπορικές διαδρομές της περιοχής, μεταξύ άλλων:

ѣ Άγιος Γεώργιος - Ντέβας: Mέτρια διαδρομή, 5χλμ η μικρή διαδρομή/11,5χλμ η διαδρομή μέχρι την κορυφή, διάρκεια 2/5 ώρες, υψομετρικό 120/320. Ένα μοναδικό πέρασμα μέσα από το αιωνόβιο δάσος

των αρκεύθων (κέδροι), τα ερείπια των οχυρωματικών έργων του Εμφύλιου και τα μοναδικά σημεία θέας που οδηγούν στην κορυφή του Όρους Ντέβας.

ѣ Ψαράδες - Ακρωτήριο Ρότι: Εύκολη διαδρομή, μήκος 3-5χλμ, διάρκεια 1-2 ώρες, 49μ υψομετρική διαφορά. Ξεκινώντας από τους Ψαράδες ή από το ξενοδοχείο απέναντι από το χωριό, θα διασχίσετε πανέμορφα μονοπάτια φτάνοντας στο Ακρωτήριο Ρότι, το βορειότερο σημείο της ελληνικής πλευράς, θα απολαύσετε την πανοραμική θέα σε όλη τη Μεγάλη Πρέσπα και στο τριεθνές. Ακολουθώντας μια διακλάδωση μπορείτε να επισκεφτείτε το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης.

Enjoy a hike at the spectacle of Great Prespa and explore the dreamy hiking routes of the region, such as:

ѣ Agios Georgios - Devas: Μoderate route, 5km for the short route/11.5km for the route to the mountain top, 2/5 hours long, elevation gain 120/320. A unique passage through the old-growth forest of juniper trees (cedars). You will also find the ruins of of the Civil War fortifications and the unique viewpoints leading to the top of Mount Devas.

ѣ Psarades – Roti Cape: Εasy route, 3-5km long, duration of 1-2 hours, with elevation gain 49m. Starting from Psarades or from the hotel opposite the village you will cross beautiful paths reaching Cape Roti, which is the northernmost point of the Greek side. Here, you will enjoy a panoramic view of the entire Great Prespa and the point where the three neighboring countries meet. Following a fork in the trail you can also visit the hermitage of the Transfiguration of the Savior.

Photo: Hercules Milas

ѣ Άγιος Γερμανός – Βίγλα - Πισοδερίου: Μέτριας δυσκολίας διαδρομή, μήκος 22,4χλμ, υψομετρικό 950μ. Η διαδρομή ακολουθεί το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε6 ανάμεσα σε κατάφυτα τοπία, αγριολούλουδα, δάσος οξυάς και αλπικά λιβάδια, περνώντας από υψόμετρο σχεδόν 2000μ

και καταλήγει στη βάση του χιονοδρομικού της Βίγλας - Πισοδερίου.

ѣ Μικρολίμνη - Λάτσιστα – Κρανιές: Εύκολη διαδρομή, μήκος

9,3χλμ (5χλμ αν πάτε μόνο μέχρι τη Λάτσιστα), διάρκεια 3.5-4 ώρες, υψομετρικό 130μ. Από το πανέμορφο ψαροχώρι της Μικρολίμνης προς

το εγκαταλελειμμένο από το 1949 χωριό Κρανιές, η φύση μπλέκεται γλυκόπικρα με την Ιστορία ακολουθώντας την παλιά μουλαρόστρατα που συνέδεε το Μοναστήρι με την Κορυτσά. Όμορφες εικόνες ακολουθούν τον επισκέπτη στην παραλίμνια αυτή διαδρομή, με αποκορύφωμα τον όρμο της Λάτσιστας και τον ερειπωμένο οικισμό των Κρανιών. Με αφορμή τις Κρανιές, εισέρχεστε σε μια ιστορική χρονοκάψουλα με την επίσκεψη στα υπόλοιπα εγκαταλελειμμένα χωριά Σφήκα, Δασερή, Οπάγια, Πυξός, Μοσχοχώρι και Αγκαθωτό.

ѣ Agios Germanos – Vigla - Pisoderi: Α route of moderate difficulty, 22.4 km long, elevation gain 950m. The route follows the European Path E6 between lush landscapes, wild flowers, beech forests and alpine meadows, passing through an altitude of almost 2000m, and finally reaching the base of the Vigla - Pisoderi Ski Resort.

ѣ Mikrolimni - Latsista - Kranies: An easy route, 9.3km (5km if you only go as far as Latsista) with a duration of 3.5-4 hours, elevation gain 130m. From the beautiful fishing village of Mikrolimni to the village of Kranies, which has been abandoned since 1949, nature is entwined in a bitter and sweet note with History, following the old mule track that used to connect Bitola with Korytsa. The beautiful images acccompany the traveler on this lakeside route and especially the bay of Latsista and the abandonded settlement of Kranies. Upon visiting Kranies, you will be entering a historical time capsule, as you will by visiting the other abandoned villages of Sfika, Daseri, Opagia, Pyxos, Moschohori and Agathoto.

1. Τα χρώματα του ουρανού πάνω από τη Μεγάλη Πρέσπα.

2. Ερείπια από τον εγκαταλελειμμένο οικισμό της Δασερής.

3. Το μικρό ψαροχώρι της Μικρολίμνης.

4. Ένα στιγμιότυπο από την καθημερινότητα των ψαράδων της περιοχής.

1. Colors of the sky above Great Prespa.

2. Ruins of the abandoned settlement of Daseri.

3. Mikrolimni, a little fishing village.

4. A highlight of the fishing life of the region.

Photo: Hercules Milas

Save the date

Τα «Πρέσπεια»: Ετήσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις εθνικής εμβέλειας που γίνονται στον Άγιο Αχίλλειο. Λαμβάνουν χώρα συνήθως το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου.

Γιορτή Φασολιού και Τσιρονιού: Στις αρχές Σεπτεμβρίου, στον Λαιμό, έδρα του Δήμου Πρεσπών, πραγματοποιείται γιορτή που είναι αφιερωμένη στα δύο αυτά τοπικά προϊόντα. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν νόστιμα εδέσματα, μαγειρεμένα με παραδοσιακές συνταγές και να χορέψουν υπό τους ήχους των παραδοσιακών χάλκινων της περιοχής. Καθαρά Δευτέρα: Ο λόφος του Αϊ-Γιάννη στον Λαιμό, ο λόφος του Αγίου Αχιλλείου πάνω από τα ερείπια της

The “Prespeia”: Annual national cultural events held in Agios Achilleios. They usually take place on the last weekend of August.

Bean and Prespa bleak (tsironi) festival: In early September, a celebration takes place at Laimos, which is the seat of the Municipality of Prespes, celebrating these two local products. Visitors have the opportunity to taste delicious dishes, cooked with traditional recipes and dance to the sounds of traditional brass bands.

Shrove Monday: The hill of Agios Ioannis near Laimos, the hill of Agios Achilleios above the ruins of the homonymous basilica and the hill of Kale (the K. Nalpantidis hill), near Lefkonas, are excellent spots for a picnic with Lenten delicacies and for kite-flying.

1. Χορευτικές εκδηλώσεις συνοδεία χάλκινων μουσικών οργάνων στη «Γιορτή φασολιού και τσιρονιού» στον Λαιμό.

2. Οι επισκέπτες της «Γιορτής φασολιού και τσιρονιού» έχουν την ευκαρία να δοκιμάσουν παραδοσιακή φασολάδα.

3. Εδέσματα με βάση το τσιρόνι προσφέρονται στους επισκέπτες της «Γιορτής φασολιού και τσιρονιού».

4. Τα φασόλια έχουν την τιμητική τους στη «Γιορτή φασολιού και τσιρονιού» στον Λαιμό.

5. Η ανθοφορία του νάρκισσου μεταμορφώνει το φυσικό τοπίο της περιοχής.

Μάιος: Ο νάρκισσος είναι ένα από τα είδη αυτοφυούς χλωρίδας που

προστατεύονται στη χώρα μας, ενώ το λιβάδι των νάρκισσων στην Οξυά

των Πρεσπών προστατεύεται ως φυσικός σχηματισμός (Σ3) του Εθνι-

κού Πάρκου Πρεσπών. Η ανθοφορία του την περίοδο του Μαΐου μεταμορφώνει το τοπίο της περιοχής. Ο Δήμος Πρεσπών οργανώνει τη

γιορτή του νάρκισσου απέναντι από το λιβάδι.

Δεκέμβριος: Την παραμονή των Χριστουγέννων και την Πρωτοχρονιά

μεγάλες φωτιές ανάβουν στα χωριά των Πρεσπών που μαλακώνουν τον

βαρύ χειμώνα της περιοχής. Με αυτόν τον τρόπο γιορτάζεται ο ερχομός του Χριστού (ή διαιωνίζονται τα Σατουρνάλια της αρχαία εποχής) με πολλή

1. Dance events accompanied by the traditional brass instruments during the ''Bean and Prespa bleak (tsironi) festival'' at Laimos.

2. The visitors of the ''Bean and Prespa bleak (tsironi) festival'' have the opportunity to taste the traditional bean.

3. Delicacies based on Prespa bleak (tsironi) are offered to the visitors of the ''Bean and Prespa bleak (tsironi) festival''.

4. Beans are honored at the ''Bean and Prespa bleak (tsironi) festival'' at Laimos.

5. The blooming of daffodil transforms the natural landscape of the area.

May: The daffodil is a native flora species protected in our country, while the daffodil meadow in Oxya is protected as a natural formation (S3) of the Prespa National Park. It blooms in May and transforms beautifully the landscape, offering the opportunity to the Municipality of Prespes to organize the daffodil festival opposite the meadow.

December: On Christmas and New Year's Day Eve, bonfires lit in the villages of Prespa which soothe the heavy winter by celebrating the birth of Christ (or perpetuating the ancient Saturnalia celebrations) with lots of music and local delicacies, in a feast that lasts until late at night.

Προσβασιμότητα Accessibility

Η οδική πρόσβαση προς τον Δήμο Πρεσπών γίνεται κυρίως μέσω της Εγνατίας Οδού και του κάθετου άξονα Σιάτιστας - Κρυσταλλοπηγής (Α29)

απ’ όπου μπορεί κανείς να στρίψει στην έξοδο για Κορομηλιά και να ακολουθήσει την ΕΟ15 προς τις λίμνες, ενώ συνεχίζοντας στον κάθετο

θα φτάσει στην Κρυσταλλοπηγή, το μεγαλύτερο χωριό του δήμου Πρεσπών. Για το λεκανοπέδιο των Πρεσπών μπορεί να στρίψει στον κόμβο Κορομηλιάς και να ακολουθήσει την ΕΟ15 προς τις λίμνες.

Οι αποστάσεις για την έδρα του Δήμου, στον Λαιμό, είναι 534χλμ από την Αθήνα και 239χλμ από τη Θεσσαλονίκη. Εναλλακτικά μπορεί κάποιος να επισκεφτεί τις Πρέσπες μέσω Φλώρινας, εισερχόμενος από το Πισοδέρι, ακολουθώντας έναν από τους ομορφότερους δρόμους της Ελλάδας. Ιδίως το φθινόπωρο, η διαδρομή αυτή είναι μοναδική εμπειρία. Η δημόσια συγκοινωνία είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Εκτελούνται δύο μόνο ζεύγη δρομολογίων την εβδομάδα κάθε Τετάρτη, ένα το πρωί και ένα το μεσημέρι από το ΚΤΕΛ Φλώρινας.

You can access the Municipality of Prespes by road, mainly via the Egnatia Odos Motorway and the vertical axis Siatista - Krystallopigi (A29), where you can turn at the Koromilia exit and follow the EO15 towards the lakes, while following this route, you can reach Krystallopigi, the largest village of the Municipality of Prespes. Laimos, the seat of the Municipality, is 534km away from Athens and 239km away from Thessaloniki. Alternatively, one can visit the Prespa region via Florina, entering from Pisoderi and following one of the most beautiful roads in Greece – especially during the autumn, this route is a unique experience. Public transport is extremely limited, there are only two pairs of routes per week every Wednesday, one in the morning and one in mid day, by the Florina Bus Service.

Το επιβλητικό χιονισμένο Όρος Μπούτσι. / The imposing snowy Μount Boutsi.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ / USEFUL PHONE NUMBERS

▶▶ Παραδοσιακός Νερόμυλος Αγίου Γερμανού, Άγιος Γερμανός / Traditional Watermill of Agios Germanos, Agios Germanos, 2385051211, spp@spp.gr

▶▶ Μουσείο Καπετάν Κώττα, Κώττας / Captain Kottas Museum, Kottas, 2385045875

▶▶ Μουσείο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ - ΔΣΕ, Καλλιθέα / EAM - ELAS - DSE Museum, Kallithea, 6972869179

▶▶ Μουσείο Απολιθωμάτων Βροντερού, Βροντερό / Vronteros Fossil Museum, Vrontero, 6994411316

▶▶ Δημαρχείο Πρεσπών, Λαιμός / Prespa Town Hall, Laimos, 2385351300, prespa@otenet.gr

▶▶

Περιφερειακό Ιατρείο, Λευκώνας / Multi-specialisation Regional Clinic, Lefkonas, 2385046284, ppilefkona@gmail.com

▶▶ Βιβλιοθήκη, Λαιμός / Library, Laimos, 2385052015, prespa.library@gmail.com

▶▶ Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, Λαιμός / Society for the protection of Prespa, Laimos, 2385051211, spp@spp.gr

Πάρκου Πρεσπών και Προστατευμένων Περιοχών Δ. Μακεδονίας, Άγιος Γερμανός / Management Body of Prespa National Park and Protected Areas of Western Macedonia, Agios Germanos, 2385051870 mdpp.prespes-westernmacedonia@necca.gov.gr

▶▶ Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Γερμανού, Άγιος Γερμανός / Agios Germanos Police Department, Agios Germanos, 2385051202 at.prespon@astynomia.gr

▶▶ Αστυνομικό Τμήμα Κρυσταλλοπηγής, Κρυσταλλοπηγή / Krystallopigi Police Department, Krystallopigi, 2385045809

▶▶ Τελωνείο Κρυσταλλοπηγής, Κρυσταλλοπηγή / Krystallopigi Customs, Krystallopigi, 2385046452

▶▶ Συνεταιρισμός Φασολοπαραγωγών «Πελεκάνος», Λαιμός / «Pelekanos» Bean Producers Cooperative, Laimos, 2385051855 info@prespabeans.gr

▶▶ Ένωση Τουριστικών

/ Association of Tourist and Related Activities of the Municipality of Prespes, Platy, 6977659860 unionofprespatour@gmail.com

▶▶ Φαρμακείο, Λευκώνας / Pharmacy, Lefkonas, 2385045988, ▶▶ ΚΟΙΝΣΕΠ «Φύση και Πολιτισμός», Ξεναγήσεις, περιηγήσεις, Άγιος Γερμανός / Social Cooperative Association “Wildlife and Culture”, Guided tours, tours, Agios Germanos, 6944305386, wildlifeandculture@outlook.com

▶▶ ΚΟΙΝΣΕΠ “Eco Tourismo”, Ξεναγήσεις, περιηγήσεις, καγιάκ, παρά πέντε, ενοικίαση ποδηλάτων, Λαιμός / Social Cooperative Association “Eco-Tourismo”, Guided tours, kayaking, paragliding, bike rental, Laimos, 6976876423, info@ecotourismo.com

▶▶ Περιηγήσεις στα Ασκηταριά από τους Ψαράδες / Boat tours from Psarades to hermitages: • Βαλκάνης Γιώργος: 6983026330 • Δημανόπουλος Τάσος: 6971993330 • Κοσμανόπουλος Παναγιώτης: 6980922530 • Κυριάκος Λάζος: 6983415004 • Μανούρης Θωμάς: 6982372504 • Παπαδόπουλος Γερμανός: 6942503863 • Παπαδόπουλος Λάζαρος: 2385046260 • Παπαδόπουλος Μιχάλης: 6972275193

• Παπαδόπουλος Πέτρος: 6977622652 • Τουτουντζής Δημήτρης: 6945265153 • Τραϊανόπουλος Αδάμ: 6974108433 • Χριστιανόπουλος Γερμανός: 6942503863

▶▶

/ Website of the Municipality of Prespes, www.prespes.gr ▶▶

Πρεσπών / Τouristic portal of the Municipality of Prespes, www.visitprespes.gr

▶▶ Ιστοσελίδα της ΕΠΠ / Website of SPP, www.spp.gr

▶▶ Ιστοσελίδα της Ένωσης Τουριστικών & Συναφών Δραστηριοτήτων Δήμου Πρεσπών / Website of the Prespa Tourism Association, https://www.prespatourismassociation.com

ΧΩΡΙΑ ΔΗΜΟΥ ΠΡΕΣΠΩΝ

• Άγιος Αχίλλειος • Άγιος Γερμανός • Ανταρτικό • Βατοχώρι • Βροντερό

• Καλλιθέα • Καρυές • Κρυσταλλοπηγή • Κώττας • Λαιμός • Λευκώνας

• Μικρολίμνη • Μηλεώνας • Οξυά • Πισοδέρι • Πλατύ • Πράσινο • Πύλη • Τρίγωνο • Ψαράδες

MUNICIPALITY OF PRESPES / VILLAGES

• Agios Achilleios • Agios Germanos • Antartiko • Vatochori • Vrontero

• Kallithea • Κaryes • Krystallopigi • Kottas • Laimos • Leukonas •

Μikrolimni • Μileonas • Οxya • Pisoderi • Platy • Prasino • Pyli • Trigono

• Psarades

ISBN: 978-618-5756-06-2