L.G.A. OF WESTERN MACEDONIA -TOURIST GUIDE- MUNICIPALITY OF GREVENA

Δήμος Γρεβενών Municipality of Grevena

Το Διοικητικό Συμβούλιο της Π.Ε.Δ. Δυτικής

SPECIAL THANKS

The Administrative Council of the Local Government Association (L.G.A.) of Western Macedonia wishes to express warm gratitude to all the collaborators of the Municipalities who co-operated and contributed to the formulation and completion of this edition with such fervor.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Π.Ε.Δ. Δυτικής Μακεδονίας

Συντονισμός - Yποστήριξη Έκδοσης: Μένη Δρίλε

Eπιμέλεια Έκδοσης: Ηλίας Κουτουμάνος Κείμενα: Cloudprint ΙΚΕ

Φωτογραφίες: Cloudprint ΙΚΕ / Λουκάς Χαψής

Επιμέλεια - Μετάφραση - Εκτύπωση: Cloudprint ΙΚΕ

PUBLICATION CONTRIBUTORS

L.G.A. of Western Macedonia

Publication Coordinator - Support: Μeni Drile

Publication Editor: Elias Koutoumanos

Texts: Cloudprint P.C.

Photos: Cloudprint P.C. / Loukas Hapsis

Publication Design - Translation - Printing: Cloudprint P.C.

ISBN: 978-618-5756-05-5

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying or otherwise, without the publisher’s prior written consent.

Χαιρετισμός • Greetings

Ως Πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (Π.Ε.Δ.) Δυτικής Μακεδονίας θα ήθελα να εκφράσω τη χαρά και την ικανοποίησή μου, καθώς μετά από συστηματική και επίμονη προσπάθεια ένας Τουριστικός Οδηγός για τη Δυτική Μακεδονία και τον κάθε Δήμο ξεχωριστά είναι πλέον διαθέσιμος

όλους όσοι εμπλέκονται στην άσκηση τουριστικής πολιτικής στον τόπο μας. Είμαι βέβαιος ότι τη χαρά αυτή συμμερίζεται το σύ-

το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής στον τουριστικό χάρτη, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Αδιαμφισβήτητα, η Δυτική Μακεδονία αποτελεί μία προικισμένη από τη φύση Περιφέρεια. Aνάμεσα σε ψηλά δασώδη βουνά παρεμβάλλονται ειδυλλιακά λεκανοπέδια με μεγάλες αλπικές και υποαλπικές λίμνες, σπουδαία χλωρίδα και πανίδα, παραδοσιακά χωριά και γεφύρια και με τον Αλιάκμονα να αποτελεί τον ευεργέτη ποταμό της περιοχής και τον μεγαλύτερο σε μήκος στην Ελλάδα. Ο οδηγός σας προσκαλεί να γνωρίσετε έναν ανεξάντλητο προορισμό που μπορεί να ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη και να ανταποκριθεί στις ποικίλες προσδοκίες του καθώς διαθέτει πολλαπλά

As President of the Local Government Association (L.G.A.) of Western Macedonia, I would like to express my joy and satisfaction, as our systematic and persistent efforts have yielded a Tourist Guide for Western Macedonia and each Municipality; it is now available for potential visitors and tourists, citizens, professionals in the field of tourism and for all those involved in the implementation of tourism policy in our area.

I am certain that this pleasure is shared by all the Mayors and the local governments of our region, who share the vision and the anticipation to highlight the unique natural and cultural reserve of the area and to place it on the tourist map, both at a national and an international level.

Undoubtedly, Western Macedonia is a region endowed by nature: the high forest mountains are interspersed with idyllic basins with large alpine and subalpine lakes, great flora and fauna, traditional villages and bridges. At the same time, River Aliakmon is the life-giving source of the area and the longest river in Greece.

The guide invites you to become acquainted with an infinite destination that can satisfy even the most demanding of visitors and meet their diverse expectations with its multiple points of interest throughout the year.

Dastamanis Georgios Mayor

The President of L.G.A. of Western Macedonia

of Grevena

Σας καλωσορίζουμε όλες και όλους στα Γρεβενά, τη γη των μανιταριών, της αλπικής ομορφιάς και των πέτρινων γεφυριών.

Εδώ θα δείτε από κοντά τους μεγαλύτερους χαυλιόδοντες του κόσμου, θα ξεναγηθείτε στα πολυτραγουδισμένα Βλαχοχώρια, θα απολαύσετε ράφτινγκ στον Βενέτικο, θα “χιονοδρομήσετε” στη Βασιλίτσα, θα περιδιαβείτε τη Βάλια Κάλντα

και θα γευτείτε μοναδικές γαστρονομικές λιχουδιές. Είναι ένας τόπος για τέσσερις εποχές. Αυτά είναι τα Γρεβενά.

We welcome you all to Grevena, the land of mushrooms, alpine beauty and stone bridges.

From here you will have a closer view of the longest tusks of the world, you will be guided in the storied Vlach Villages, you will enjoy rafting in the waters of Venetikos, you will ski in Vasilitsa, you will roam through Valia Kalda and will taste unique culinary delicacies. It is a place for four seasons.

This is Grevena!

The Mayor of Grevena

Giorgos Dastamanis

περιεχόμενα /

Κοζάνη / Kozani

Region of Western Macedonia

The Region of Western Macedonia invites you on a journey across a verdant land, filled with legends of gods and mortals. From the Prespa Lakes, the dreamy Lake of Kastoria, against the backdrop of the lush mountains of Grammos, Smolikas and Vasilitsa, up to the peach groves of Velvento and the Geopark of Deskati, the history of this land echoes at your every step.

Although each regional unit has its own unique character, they all share common natural and cultural characteristics which are all uniquely intertwined. The landscape has kept its natural beauty untouched and its people stand out for their hospitable spirit.

The Region of Western Macedonia is one of the largest regions of Greece and covers the western part of Macedonia. It occupies an area of 9,451 sq. km and its population reaches 255,056 inhabitants according to the latest census (2021). Its largest city and capital is Kozani. It is often

θεών και ανθρώπων.

Από τις λίμνες των Πρεσπών, την ονειρική λιμνοπολιτεία της Καστο-

ριάς, με φόντο τα καταπράσινα βουνά του Γράμμου, του Σμόλικα και της Βασιλίτσας, μέχρι τις ροδακινιές του Βελβεντού και το Γεωπάρκο

της Δεσκάτης, σε κάθε βήμα αντηχεί η ιστορία του τόπου.

Αν και κάθε περιφερειακή ενότητα έχει τη μοναδικότητά της, όλες μοιράζονται κοινά φυσικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά που δένουν μαγικά μεταξύ τους. Το τοπίο έχει κρατήσει ανέγγιχτη τη φυσική του ομορφιά και οι άνθρωποι διακρίνονται για το φιλόξενο πνεύμα τους. Η Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας

255.056 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή (2021).

Γρεβενά / Grevena

Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

νεται ο χαρακτηρισμός της ενεργειακής καρδιάς της Ελλάδος, αφού

στα εδάφη της παράγονται τα 2/3 της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Αποτελείται από τις Περιφερειακές Ενότητες Γρεβενών, Καστοριάς, Κοζάνης και Φλώρινας και συνορεύει με την Αλβανία και τη Δημοκρατία

της Βόρειας Μακεδονίας.

Αν και ορεινή περιφέρεια, τη διαρρέει ο ζωοδότης ποταμός Αλιάκμονας, ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός στην Ελλάδα, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και της γεωργίας που συντελούν στην οικονομική ευμάρεια της περιοχής. Η εξαιρετική φύση με τα πυκνά δάση περιλαμβάνει εθνικούς δρυμούς, όπως της Πίνδου (Βάλια Κάλντα) και του Εθνικού Πάρκου των Πρεσπών, ενώ αλπικές λίμνες, καταρράκτες και ποτάμια με κρυστάλλινα νερά συνθέτουν τον περιβαλλοντικό πλούτο της Δυτικής Μακεδονίας. Αν προσθέσει κανείς τις απόκρημνες χαράδρες, τα φαράγγια και τον σημαντικό αριθμό γεωτόπων, τότε κατανοεί τη σπουδαιότητα της περιοχής για την ίδια τη ζωή. Τον καμβά συμπληρώνουν τα μαρτυρικά χωριά Μεσόβουνο Εορδαίας, Λέχοβο Αμυνταίου και Καταφύγι Βελβεντού, οι αρχαιολογικοί χώροι της Αιανής και των Πετρών, τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία των Σερβίων, του Βελβεντού και του Βοΐου, το πέτρινο τοξωτό γεφύρι της Κορομηλιάς, το γεφύρι στο Χάνι Μπερίκι και άλλα τοπόσημα που προσ-

described as the heart of Greece’s energy since 2/3 of the country’s electricity is produced on its territory. It consists of the Regional Units of Grevena, Kastoria, Kozani and Florina and it borders Albania and the Republic of North Macedonia.

It is a mainly mountainous region, with the life-giving River Aliakmon flowing through it. It is the longest river in Greece, contributing to the development of agriculture and stockbreeding that boost the region’s economic prosperity.

The exceptional nature with its dense forests includes national parks, such as Pindos (Valia Kalda) and the Prespes National Park, while the environmental wealth of Western Macedonia is complemented by alpine lakes, waterfalls and rivers with crystal clear waters. If one adds to the picture the steep ravines, the gorges and the significant number of geosites, he then comprehends the vitality of the area.

This picture is completed by the martyred villages of Mesovouno of Eordea, Lechovo of Amyntaio and Katafygi of Velvento, the archaeological sites of Aiani and Petres, the Byzantine and post-byzantine monuments of Servia, Velvento and Voio, the stone arched bridge of Koromilia, the bridge at Hani Beriki and other landmarks that give a life-giving breath in this part of Greece.

In the Region of Western Macedonia, all elements unite to compose a multi-faceted profile transforming this trip into a once-in-a-lifetime experience.

Καστοριά / Kastoria

Φλώρινα / Florina

Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών

L.G.A. OF WESTERN MACEDONIA

Regional Unit of Grevena

Ένα πανέμορφο τοπίο και μια μοναδική ηρεμία κατακλύζουν τον επισκέπτη που θα βρεθεί στην περιοχή των Γρεβενών. Η άγρια φύση με τα πυκνά δάση και η σπάνια ομορφιά της Πίνδου με τα γραφικά παραδοσιακά χωριά είναι μερικά μόνο από τα

του νομού.

Μεγάλο μέρος του νομού είναι ορεινό και περιστοιχίζεται από τα βουνά

Λύγκος στα δυτικά, Χάσια στα νοτιοδυτικά και Βούρινος στα βορειοανατολικά, ενώ ο ποταμός Αλιάκμονας διασχίζει το κεντρικό και βορειοανατολικό μέρος του.

Με πρωτεύουσα την ομώνυμη πόλη, η περιφερειακή ενότητα Γρεβενών συνορεύει με τους Νομούς Ιωαννίνων, Καστοριάς, Κοζάνης, Λάρισας και Τρικάλων και αποτελείται από τους δήμους Γρεβενών και Δεσκάτης.

Άλλες σημαντικές κωμοπόλεις και χωριά είναι η Δεσκάτη, το Καρπερό, ο Άγιος Γεώργιος Γρεβενών, το Κηπουρειό, η Αβδέλλα, το Δοτσικό, η Σαμαρίνα και ο Ταξιάρχης.

Η οικονομία του νομού στηρίζεται κυρίως στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σημαντική είναι και η συνεισφορά του αγροτουρισμού, του

Once you visit the area of Grevena, you will be overwhelmed by a beautiful landscape and a unique sense of tranquility. The wild nature with its dense forests and the rare beauty of Pindos with its picturesque traditional villages are just some of the characteristics in this prefecture.

The prefecture is mostly mountainous, surrounded by Lygos to the west, Hasia to the southwest and Vourinos to the northeast, while the River Aliakmon flows through its central and northeastern part.

The regional unit of Grevena has the homonymous city as its capital and it borders with the prefectures of Ioannina, Kastoria, Kozani, Larisa and Trikala. It consists of the municipalities of Grevena and Deskati. Other important towns and villages are Deskati, Karpero, Agios Georgios of Grevena, Kipourio, Avdella, Dotsiko, Samarina and Taxiarchis.

The prefecture’s economy is based mainly on agriculture and animal husbandry. The contribution of agrotourism, ecotourism and the timber industry are also significant. Moreover, the Vasilitsa Ski Center is a source of life for the local economy, as it attracts many visitors during the winter season.

Δεσκάτη - Παλιουριά / Deskati - Paliouria

Κέντρο της Βασιλίτσας αποτελεί πηγή ζωής για την τοπική οικονομία, καθώς προσελκύει πολλούς επισκέπτες κατά τη χειμερινή περίοδο.

Η περιοχή των Γρεβενών περιτριγυρίζεται από τους μεγάλους ορεινούς

όγκους της οροσειράς της Πίνδου, στις πλαγιές των οποίων εκτείνονται

τα μαγευτικά τοπία των δασών με την πυκνή βλάστηση και τα μονοπάτια

που καλούν τους πεζοπόρους να ανακαλύψουν κρυμμένες ομορφιές.

Οι περιηγητές έχουν να επιλέξουν ανάμεσα σε διαδρομές στο εσωτερι-

κό του Εθνικού Δρυμού Βάλια Κάλντα, το Όρος Όρλιακας, τη Βασιλίτσα και την περιοχή του Σπηλαίου, ενώ σκαρφαλωμένες στο Μαυροβούνιο όρος βρίσκονται οι Δρακόλιμνες της Φλέγγας. Μεταξύ άλλων, ο Νομός Γρεβενών μοιράζεται με τον Νόμο Κοζάνης το Παγκόσμιο Γεωπάρκο Γρεβενών – Κοζάνης που εντάσσεται στο παγκόσμιο δίκτυο Γεωπάρκων της Unesco.

Για όσους προτιμούν την περιπέτεια, οι ποταμοί Αλιάκμονας και Βενέτικος ενδείκνυνται για εναλλακτικές δραστηριότητες, όπως ράφτινγκ, καγιάκ και κολύμπι στα νερά του φαραγγιού της Πορτίτσας.

Μεγάλα μοναστήρια, παλιές εκκλησίες, λαογραφικές συλλογές στα παραδοσιακά χωριά, εντυπωσιακά πετρόχτιστα γεφύρια και λιθόστρωτα μονοπάτια αποτελούν μέρος του καταλόγου των αξιοθέατων του νομού.

Οι εκπλήξεις δεν σταματούν εδώ. Τα Γρεβενά επιφυλάσσουν μια πληθώρα γαστρονομικών πειρασμών με πρωταγωνιστές τα μανιτάρια, που αποτελούν το τιμώμενο προϊόν της περιοχής.

Η καλύτερη συνταγή για τις διακοπές σας κρύβεται πίσω από τους ψηλούς ορεινούς όγκους, τα δάση με τα τρεχούμενα νερά και τις ανεξερεύνητες γωνιές της Βάλια Κάλντα. Εδώ σμίγουν δύο κόσμοι, ο παραδοσιακός και ο σύγχρονος, που σας περιμένουν να τους ανακαλύψετε.

The area of Grevena is surrounded by the large massifs of the Pindos mountain range. Its slopes are filled with enchanting landscapes of forests, whose dense vegetation and paths invite hikers to discover hidden beauties. Tourists can choose among routes inside the Valia Kalda National Park, Mount Orliakas, Vasilitsa and the area of Spilaio, while the Alpine Lakes of Flega are perched on the Mavrovounio Mountain. The prefecture of Grevena shares with the prefecture of Kozani the Global Geopark of Grevena - Kozani, which is integrated in the global network of Unesco Geoparks.

For adventure lovers, Rivers Aliakmon and Venetikos are ideal for alternative activities, such as rafting, kayaking and swimming in the waters of the Portitsa Gorge.

Large monasteries, old churches, folklore collections in traditional villages, impressive stone bridges and cobbled paths are the elements that compose the attractions in this prefecture.

But the surprises do not end here. Grevena offers numerous culinary temptations, mainly revolving around mushrooms, which are the honored product of the region.

The best recipe for your vacation is hidden behind high mountains, forests with running waters and unexplored corners in the Valia Kalda. In Grevena, the traditional world meets the modern age and both are waiting for you to discover them.

Στη σκιά της Πίνδου, φωλιασμένος στα ανατολικά της, βρίσκεται ο Δήμος Γρεβενών, ένας κόμβος επικοινωνίας μεταξύ Θεσσαλίας, Ηπείρου και Μακεδονίας, τόπος έμπνευσης για τον σπουδαίο Θόδωρο Αγγελόπουλο και την ταινία του «Μεγαλέξαντρος».

Η αλπική ομορφιά του θα σας μαγέψει. Πλαισιωμένος από βουνά, δάση, λίμνες, ποτάμια και φαράγγια, ο Δήμος Γρεβενών με τα παραδοσιακά Βλαχοχώρια, δείγμα της τέχνης των τοπικών μαστόρων, τα πέτρινα γεφύρια και τις περίτεχνες εκκλησιές δημιουργούν ένα απαράμιλλο σκηνικό.

Η φύση θα σας συνεπάρει. Εύφοροι αγροί και καρποφόρα

δέντρα που άλλες φορές ξεπροβάλλουν πίσω από το πέπλο

της ομίχλης και άλλες ακτινοβολούν κάτω από τον λαμπερό ήλιο. Οι χιλιάδες αποχρώσεις των φθινοπωρινών φύλλων, οι χιονισμένες κορυφές των βουνών και τα μεθυστικά αρώματα των βοτάνων συνυπάρχουν αρμονικά σε ένα ποικιλόμορφο οικοσύστημα.

Στη Βάλια Κάλντα, τον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου, έναν τόπο ευλογημένο, που περικλείεται από ψηλές κορυφές, με αιωνόβια ρόμπολα, δάση μαύρης πεύκης και οξυάς, θα υποκλιθείτε στην ομορφιά της φύσης. Μη σας ξεγελάσει η ονομασία της (ζεστή κοιλάδα στα βλάχικα), καθώς αποτελεί μία από τις πιο κρύες και υγρές περιοχές της Ελλάδας. Το τοπίο συμπληρώνουν το Αρκουδόρεμα, στα χνάρια της καφέ αρκούδας και οι δύο αλπικές λίμνες της Φλέγγας.

Το χιονοδρομικό κέντρο της βασίλισσας του Σμόλικα, η Βασιλίτσα, θα ικανοποιήσει απόλυτα όσους ασχολούνται με τα χειμερινά σπορ.

In the shadow of the Pindos mountainous range and perched to its east, lies the Municipality of Grevena, a hub of communication between Thessaly, Epirus and Macedonia, a place that inspired the great film director Theodore Angelopoulos and his film “Alexander the Great”.

Its alpine beauty will enchant you. Surrounded by mountains, forests, lakes, rivers and canyons, the Municipality of Grevena with its traditional Vlach villages constitutes a sample of the art of local craftsmen; along with its stone bridges and elaborate churches, it creates an unique setting. Nature will overwhelm you. Fertile fields and fruitful trees that emerge behind a foggy veil or shine under the bright sun. The thousand shades of autumn leaves, the snow-capped mountain peaks and the intoxicating aromas of herbs coexist harmoniously in a diverse ecosystem.

In Valia Kalda, the Pindos National Park, a blessed place surrounded by high peaks, with centuries-old white pine (Pinus leucodermis), black pine (Pinus nigra) and beech forests, will be astonished by nature’s beauty. Don’t be fooled by its name: it might stand for “warm valley” in Vlach language, but it is one of the coldest and most humid regions of Greece. The landscape is completed by Arkoudorema, a habitat for brown bears, and by the two alpine lakes of Flegga.

The bust of Kostas Taliadouris, Minister of Northern Greece and Founder of the Prefecture of Grevena.

Θα «περπατήσετε» στα ίχνη προϊστορικών ελεφάντων, μαστόδοντων και άλλων ζώων που έζησαν στην περιοχή εκατομμύρια χρόνια πριν με μια επίσκεψη στο Κέντρο Παλαιοντολογίας Μηλιάς Γρεβενών. Εδώ εκτίθεται μάλιστα και ο μεγαλύτερος παγκοσμίως χαυλιόδοντας από μαστόδοντα, μήκους 5,02μ, που έχει καταχωρηθεί στο βιβλίο ρεκόρ Guinness. Θα ταξιδέψετε

The Ski Center of Vasilitsa, the “queen” of Smolikas, will utterly satisfy the ski sports enthusiasts.

Through your visit to the Paleontology Center of Milia at Grevena, you will feel as if walking in the footsteps of prehistoric elephants, mastodons and other animals that lived here millions of years ago. You will marvel at the world’s longest mastodon tusk, which is 5.02m long and has been included in the Guinness Book of Records.

Once at the Spilaio village in Pindos, you will travel back in time. You can visit its castle and its ancient walled settlement, a perpetual watchtower of yesterday and today, rooted in the rocky ridge, overlooking the high peaks of Orliakas, above River Venetikos that rushes through the deep ravine. Don’t forget to visit the famous Portitsa bridge, one of the many architectural wonders of the area.

Η παραδοσιακή κτηνοτροφία επιβιώνει ακόμη στη Σαμαρίνα. / Traditional animal husbandry still survives in the region of Samarina.

δη κορυφογραμμή, με θέα τις ψηλές κορυφές του Όρλιακα, πάνω από τον Βενέτικο ποταμό που περνά ορμητικός και ανήσυχος τη βαθιά χαράδρα. Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε το ξακουστό γεφύρι της Πορτίτσας, ένα από τα πολλά αρχιτεκτονικά θαύματα της περιοχής.

Στην καρδιά του δήμου τα Γρεβενά έχουν ανακηρυχθεί ως η «πόλη των μανιταριών» και αναγνωρίζονται ως η αδιαμφισβήτητη μανιταροπρωτεύουσα των Βαλκανίων, αφού διαθέτουν πάνω από 2.500 είδη καταγεγραμμένων άγριων μανιταριών. Επιπλέον, αποτελούν πόλη - πρότυπο πράσινης μετάβασης και αστικής βιωσιμότητας και την πρώτη «πράσινη» πόλη της γεωθερμίας στην Ελλάδα.

Στο κέντρο της πόλης, υπό τους χτύπους του ρολογιού στην πλατεία Ελευθερίας, θα αφουγκραστείτε τον παλμό της διασκέδασης στις πολυάριθμες καφετέριες και τα μπαράκια. Θα περπατήσετε στο πεζοδρομημένο κέντρο και την πλατεία Αιμιλιανού και θα θαυμάσετε τα γλυπτά συμπλέγματα μανιταριών, σήμα κατατεθέν της πόλης. Τις βραδινές ώρες, η μυρωδιά του τζακιού και του ψητού κρέατος στις ταβέρνες δημιουργεί μια ιδιαίτερη θαλπωρή ακόμη και τις πιο κρύες νύχτες του χειμώνα. Εικόνες που γεμίζουν το μυαλό και την ψυχή αλλά και ήχοι, γεύσεις και αρώματα που καλύπτουν τις υπόλοιπες

At the heart of the Municipality, Grevena has been declared the “city of mushrooms” and it is been acknowledged as the undisputed mushroom capital of the Balkans, since it disposes over 2,500 species of recorded wild mushrooms. Moreover, it forms a model city of green transition and urban sustainability and is the first “green” geothermal city in Greece.

In the city center, under the clock in Eleftheria Square, you will feel the pulsating entertainment in the numerous cafes and bars. You will walk through the pedestrianized center and Emilianou Square and admire the sculptures evoking mushroom clusters – an artistic trademark of the city. In the evening, the smell of fireplaces and grilled meat coming from the taverns creates an ideal coziness for the coldest winter nights.

Images that flood the mind and soul but also sounds, tastes and aromas that conquer the rest of the senses. Every season has something to reveal in the Municipality of Grevena, as traditions keep the history of the place alive. The traditional summer festivals in the villages of the Municipality, the Mushroom Festival and the custom of the traditional wedding in the central Emilianou square during the Carnival, the custom of “Tranos Horos” (Grand Dance) in Samarina and the Mushroom Festival in the summer, combined with the “Mushroom Streets” events in Lavda, but also the annual event “Giangoulia River Spirit” at Nisi in the River Aliakmon keep the visitor’s interest at its peak.

Ο Πύργος του Ρολογιού της πόλης των Γρεβενών. / The Clock Tower of the city of Grevena.

πανηγύρια του καλοκαιριού στα χωριά του δήμου, το Μανιταρογλέντι

και το έθιμο του παραδοσιακού γάμου στην κεντρική πλατεία Αιμιλιανού

τις Απόκριες, το έθιμο του «Τρανού Χορού» στη Σαμαρίνα και η γιορτή Μανιταριού το καλοκαίρι, σε συνδυασμό με τους «δρόμους του Μα-

νιταριού» στη Λάβδα, αλλά και η ετήσια εκδήλωση «Γιαγκούλεια River Spirit» στο Νησί Γρεβενών στον Αλιάκμονα κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του επισκέπτη.

Σε γαστρονομικό επίπεδο, η ντόπια κουζίνα θα σας αποζημιώσει. Εξαιρετικής ποιότητας κρεατικά, ποικιλία τυροκομικών προϊόντων (μπάτζιος, γαλοτύρι, ανεβατό Γρεβενών), άριστο ντόπιο μέλι, παραδοσιακές πίτες και ζυμαρικά (πέτουρα), καθώς και μια ευρεία γκάμα σε γλυκές και αλμυρές συνταγές μανιταριών. Τα εκλεκτά εδέσματα συνοδεύουν εξαίσια ντόπια κρασιά και τσίπουρα. Ο Δήμος Γρεβενών περιμένει να τον ανακαλύψετε με τα μάτια της ψυχής και του μυαλού. Υπέροχη φύση, μέρη για εκδρομές και εναλλακτικές δραστηριότητες, μια όμορφη πόλη, μοναδικά παλαιοντολογικά ευρήματα, μανιταροπεριπέτειες και άλλες πολιτιστικές δράσεις σάς καλούν να συμπληρώσετε μοναδικά το παζλ των ταξιδιωτικών εμπειριών σας.

On a culinary level, the local cuisine will compensate you. You can taste excellent quality meats, a variety of cheese products (batzios, galotyri, anevato of Grevena), excellent local honey, traditional pies and pasta (petoura), as well as a wide range of sweet and savory mushroom recipes. These exquisite dishes are accompanied by fine local wine and tsipouro.

The Municipality of Grevena awaits you to discover it with the eyes of the soul and the mind. The puzzle of your travel experiences will be uniquely completed through its wonderful nature, its numerous venues for excursions and alternative activities, through a beautiful city, unique paleontological finds, mushroom adventures and other cultural activities.

Photo: Clairy Moustafellou

Ιστορία - Αρχαιολογία History - Αrchaeology

ΙΣΤΟΡΙΑ Τα Γρεβενά αναφέρονται για πρώτη φορά στα γραπτά κείμενα με το όνομα Γρίβανα από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο (905-959), ενώ πλήθος ευρημάτων μαρτυρούν κατοίκηση ήδη από την προϊστορική εποχή. Η έκταση του σημερινού Νομού Γρεβενών, που βρίσκεται δυτικά από τον Αλιάκμονα και το βουνό Μπουνάσα, ανήκε στην Τυμφαία της αρχαίας Άνω Μακεδονίας. Ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στο Καστρί Γρεβενών έφεραν στο φως μια αρχαία πόλη της χώρας των Τυμφαίων που αποτελούσε τμήμα του βασιλείου της Μακεδονίας κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα και πρόκειται για μια ιδιαίτερα σημαντική θέση των αρχαίων Μακεδόνων με ναούς και λατρευτικούς χώρους.

Κατά τη βυζαντινή περίοδο πληροφορούμαστε από τις πηγές πως η πόλη των Γρεβενών υπήρξε μια πλούσια παραγωγική περιοχή με καλαίσθητους ναούς και μορφωμένο κλήρο.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρξε αρματολίκι αλλά επέδειξε και αξιόλογη εμπορική και βιοτεχνική δράση, ενώ στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα υπήρξε σημαντικό κέντρο Μακεδονομάχων.

Οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι και ο Εμφύλιος που ακολούθησαν σφυρηλάτησαν μια περιοχή γεμάτη ανακατατάξεις, απώλειες αλλά συνάμα σθένος και ελπίδες.

HISTORY

The earliest reference of Grevena is made by Constantine Porphyrogenitus (905-959), whose writings mention “Grivana”, while at the same time numerous findings attest to the region’s inhabitation since the Prehistoric Period.

The area occupied by the current prefecture of Grevena, located to west of River Aliakmon and Mount Bounasa, belonged to Tymphaea of ancient Upper Macedonia. Excavations carried out in Kastri at Grevena brought to light an ancient city from the country of the Tymphaioi that belonged to the kingdom of Macedonia in the 4th c. B.C. It is a particularly important Macedonian site, with temples and places of worship.

Later on, Byzantine sources inform us that the city of Grevena had been a rich productive area with elegant temples and an educated clergy. During the period of the Turkish occupation, it was a stronghold of the armatoloi, the Greek insurgents fighting against the Turks; at the same time, it demonstrated remarkable commercial and industrial activity, while during the years of the Macedonian Struggle it was an important center for the fighters of the Struggle.

The ensuing World Wars and the Civil War created a region filled with rearrangements and fatalities, but also courage and hope.

ΑRCHAEOLOGY

At the “Kastri” hill archaeological site which lies between the villages of Polineri and Alatopetra, you can see a great fortified city of ancient Tymphaea. It dates to the end of the 4th and early 3rd century B.C. and was destroyed around 150 B.C.

1. H αρχαία πόλη της χώρας των Τυμφαίων στο Καστρί. / The ancient city of the Tymphaea territory in Kastri.

2. Κατάλοιπα της αρχαίας πόλης της χώρας των Τυμφαίων στο Καστρί. / Remnants of the ancient city of the Tymphaea territory in Kastri.

3. Το πέτρινο εξωκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων στο ύψωμα Καστρί. / The stone chapel of Saints Theodores on the Kastri hill.

Αξιοθέατα Sights

The Municipality of Grevena is endowed with a unique, wild natural beauty and it boasts extraordinary sights, in and outside of its urban fabric.

ΕΝΤΟΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

Στην πόλη των Μανιταριών, τα Γρεβενά, η κεντρική πλατεία Αιμιλιανού συγκεντρώνει γύρω της τον παλμό της διασκέδασης, ενώ στην πλατεία

Ελευθερίας το περίφημο πεντάγωνο Ρολόι, ένα εντυπωσιακό κτίσμα

από την εποχή της Τουρκοκρατίας, αποτελεί σήμα κατατεθέν των Γρεβενών. Διάσπαρτα μέσα στην πόλη θα δείτε να «ξεφυτρώνουν» τα διάσημα γλυπτά μανιταριών που κοσμούν πάρκα, πλατείες και κόμβους.

WITHIN THE URBAN FABRIC

In Grevena, the city of Mushrooms, the heart of entertainment beats around the central Emilianou square, while in Eleftheria square you can see the famous pentagonal Clock: it is an impressive building from the time of the Turkish occupation and now a trademark of Grevena. The famous mushroom sculptures are scattered throughout the city, adorning parks, squares and junctions.

1. Γρεβενά, η πόλη των Μανιταριών. / Grevena, the Mushroom city.

2. Το περίφημο πεντάγωνο Ρολόι, ένα εντυπωσιακό κτίσμα από την εποχή της Τουρκοκρατίας, στην πλατεία Ελευθερίας. / The famous pentagon Clock, an impressive structure from the time of the Turkish occupation, at Eleftheria square.

3. Πανοραμική άποψη της πλατείας Αιμιλιανού. / Panoramic view of Aimilianou square.

4. Στην πλατεία Ελευθερίας στα Γρεβενά χτυπά ο παλμός της διασκέδασης. / At Eleftheria square in Grevena, the pulse of entertainment is pulsing. 02

Για μια πιο ήρεμη θέαση της πόλης το περιαστικό άλσος αναψυχής Θεοδωρίδη είναι ιδανικό, ενώ το καταπράσινο Πάρκο των Μανιταριών με τις εντυπωσιακές ξυλόγλυπτες συνθέσεις και τα υπαίθρια επιτραπέζια παιχνίδια ενθουσιάζει μικρούς και μεγάλους.

For a more relaxed view of the city, the suburban Theodoridis recreational grove is ideal, while the verdant Mushroom Park with its impressive wood-carved compositions and outdoor board games delights children and adults.

1. Το άλσος αναψυχής Θεοδωρίδη, ιδανικό για στιγμές χαλάρωσης και παιχνιδιού για μικρούς και μεγάλους. / The Theodoridis recreation park is ideal for relaxing moments and gaming for children and adults.

2. Το άλσος Θεοδωρίδη, ένας πνεύμονας πρασίνου στην πόλη των Γρεβενών. / The Theodoridis recreation park is a green lung for the city of Grevena.

3. Το Πάρκο των Μανιταριών στα Γρεβενά, ένας πόλος έλξης για μικρούς και μεγάλους. / The Mushroom Park is an attraction pole for kids and adults.

4. Το Πάρκο των Μανιταριών στα Γρεβενά. / The Mushroom Park in Grevena.

5. Οι εντυπωσιακές ξυλόγλυπτες συνθέσεις που κοσμούν το Πάρκο των Μανιταριών. / The impressive woodcarved compositions adorn the Mushroom Park.

6. Ξυλόγλυπτο μανιτάρι στο Πάρκο των Μανιταριών. / Wood-carved mushroom in the Mushroom Park.

1. Το Πάρκο των Μανιταριών ιδανικό για στιγμές χαλάρωσης. / The Mushroom Park ideal for moments of relaxation.

2. Ένα από τα διάσπαρτα γλυπτά μανιταριών που κοσμούν την πόλη των Γρεβενών. / One of the scattered sculptures of mushrooms that adorn the city of Grevena.

3. Γλυπτά μανιταριών ξεφυτρώνουν σε διάφορα σημεία της πόλης. / Sculptures of mushrooms are all over the city.

Σε απόσταση 31 χιλιομέτρων από την πόλη, στο γραφικό χωριό Λάβδα, θα βρείτε το Μουσείο Μανιταριών και θα θαυμάσετε από κοντά πολλά εκθέματα και έργα τέχνης με θέμα τα μανιτάρια.

In the picturesque village of Lavda, 31 kilometers away from the city, you will find the Mushroom Museum, where you will admire many mushroom-themed exhibits and works of art.

1. Εκθέματα του Μουσείου των Μανιταριών. / Exhibits from Mushroom Museum.

2. Η είσοδος του Μουσείου των Μανιταριών στη Λάβδα. / Τhe entrance of the Mushroom Museum, in Lavda.

3. Εκθέματα του Μουσείου των Μανιταριών. / Exhibits from Mushroom Museum.

ΜΟΥΣΕΙΑ – ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

Μια γεύση από τα Γρεβενά του πρόσφατου παρελθόντος θα πάρετε από

τη λαογραφική συλλογή του Δήμου Γρεβενών στο Κέντρο Πολιτισμού

της πόλης. Υφαντά, φορεσιές, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, εργαλεία της εποχής, όλα ψηφίδες ενός νοσταλγικού καμβά.

MUSEUMS – ARCHAEOLOGICAL SITES

You will get a glimpse of the recent past of Grevena by visiting the folklore collection of the Municipality of Grevena at the city’s Culture Center. Textiles, costumes, objects of daily use, tools of the time period, are all parts of a mosaic composing a nostalgic canvas.

1. Η λαογραφική συλλογή του Δήμου Γρεβενών στο Κέντρο Πολιτισμού της πόλης. / The folkloric collection of the Municipality of Grevena in the Cultural Center of the city.

2. Εκθέματα από τη λαογραφική συλλογή του Δήμου Γρεβενών. / Exhibits from the folkloric collection of the Μunicipality of Grevena.

3. Ξυλόγλυπτη σύνθεση που κοσμεί αίθουσα της λαογραφικής συλλογής του Δήμου Γρεβενών. / Wood-carved composition adorning a hall of the folkloric collection of the Municipality of Grevena.

4. Παραδοσιακές φορεσιές από τη λαογραφική συλλογή του Δήμου Γρεβενών. / Traditional garments from the folkloric collection of the Municipality of Grevena.

5. To παλιό Δημοτικό σχολείο του χωριού φιλοξενεί το Λαογραφικό Μουσείο στο Κυπαρίσσι. / The old Primary school of the village hosts the Folklore Museum in Kyparissi.

6. Εκθέματα από το Λαογραφικό Μουσείο στο Κυπαρίσσι. / The Folklore Museum in Kyparissi.

7. Παραδοσιακή φορεσιά από το Λαογραφικό Μουσείο Κυπαρισσίου. / Traditional garments from the Folkore Museum in Kyparissi.

8. Εκθέματα από το Λαογραφικό Μουσείο στο Κυπαρίσσι. / The Folklore Museum in Kyparissi.

/ Utilitarian objects exhibited at the Folklore Museum in Agios Kosmas.

Αίθουσα με τα αντικείμενα που εκτίθενται στη λαογραφική συλλογή Κυδωνιωτών. / Hall of the exhibition of objects at the folkloric collection of Kydoniotes.

Εκτός πόλης, στο Κέντρο Παλαιοντολογίας Μηλιάς Γρεβενών, θα εντυπωσιαστείτε από τα ευρήματα της παλαιοντολογικής έρευνας που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων χαυλιόδοντες μαστόδοντα, μήκους πέντε μέτρων και ηλικίας τριών εκατομμυρίων ετών.

Outside the city, at the Paleontology Center of Milia at Grevena, you will be impressed by the findings of paleontological research, which include, among others, mastodon tusks which are five meters long and three million years old.

1. Το Κέντρο Παλαιοντολογίας Μηλιάς Γρεβενών, όπου θα θαυμάσετε, μεταξύ άλλων, τον μεγαλύτερο παγκοσμίως χαυλιόδοντα από μαστόδοντα. / At the Paleontology Center of Milia in Grevena, you will be amazed, among others, by the world’s longest tusk of a mastodon.

2. Οι αίθουσες του Κέντρου Παλαιοντολογίας στη Μηλιά Γρεβενών. / Halls of the Paleontology Center of Milia in Grevena.

3. Μοναδικά ευρήματα φέρνουν στο φως την προϊστορία των Γρεβενών στο Κέντρο Παλαιοντολογίας Μηλιάς. / Unique findings shed light on the prehistory of Grevena at the Paleontology Center of Milia in Grevena.

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

Οι λάτρεις του θρησκευτικού τουρισμού θα ανακαλύψουν μοναδικά

προσκυνήματα σε όλο τον Δήμο Γρεβενών.

Ιδιαίτερο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί και η Μονή Κοιμήσεως της Θε-

οτόκου (1643) στο χωριό Σπήλαιο με εξαιρετικά δείγματα ξυλογλυπτι-

κής του 17ου αιώνα. Ο επιβλητικός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Μεγάλη Παναγιά) στη Σαμαρίνα (1812/1818), η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών (1815) στο ομώνυμο χωριό, ο Ναός του Αγίου Νικολάου (1803) στο Περιβόλι,

RELIGIOUS MONUMENTS

Those who are fond of religious tourism will discover unique pilgrimages throughout the Municipality of Grevena.

The monastery of the Dormition of the Virgin (1643) in the village of Spilaio is a unique religious monument with excellent wood carving from the 17th century. The imposing Church of the Dormition of the Virgin (Megali Panagia) in Samarina (1812/1818), the Monastery of the Pammegistoi Taxiarches (Archangels) (1815) in the homonymous village, the Church of Saint Nicholas (1803) in Perivoli, the Church of Saint Athanasius in Dotsiko (1865) ) are only some of the dozens of churches and chapels that adorn every corner of the municipality.

Η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Σπήλαιο. /

Η τρίκλιτη βασιλική της Μεγάλης Παναγιάς στη Σαμαρίνα. / The three-aisled basilica of Megali Panagia

Ο Ναός της Μεγάλης Παναγιάς στη Σαμαρίνα γνωστός

του. / The Church of Megali Panagia in Samarina

1.

The Monastery of the Dormition of Virgin Mary in Spileo.

2.

in Samarina.

3.

is famous for a pine tree that has grown in the church’s sanctuary.

1. Η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών στο χωριό Ταξιάρχης. / The Monastery of Pamegistoi Taxiarches in the Taxiarchis village.

2. Η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Δημητρίου στο Μεσολούρι. / The three-aisled basilica of Saint Dimitrios in Mesolouri.

3. Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής στη Σαμαρίνα. / The Church of Saint Paraskevi n in Samarina.

1. Διακοσμητική λεπτομέρεια από το εξωτερικό του Ναού της Μικρής Παναγιάς στη Σαμαρίνα. / Decorative detail of the exterior of the Church of Mikri Panagia in Samarina.

2. Λιθανάγλυφο που αναπαριστά λαϊκό τύπο της εποχής (18ος αιώνας) στον Ναό της Μικρής Παναγιάς στη Σαμαρίνα. / Stone relief with a depiction of a folk figure of the time (18th century), in the Church of Megali Panagia in Samarina.

3. Η εντυπωσιακή Μεγάλη Παναγιά στη Σαμαρίνα. / The impressive Megali Panagia in Samarina.

4. Από το εσωτερικό της Μεγάλης Παναγιάς στη Σαμαρίνα. / From the interior of Megali Panagia in Samarina.

1. Το εξωκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Αβδέλλα. / The chapel of the Transfiguration of Christ in Avdella.

2. Ο υποβλητικός Ναός της Αγίας Τριάδας στην Αβδέλλα. / The evocative Church of the Holy Trinity in Avdella.

3. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος στη Σαμαρίνα. / Τhe Transfiguration of Christ in Samarina.

4. Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου στην Αβδέλλα. / The Church of Saint Athanasius in Avdella.

1. Θύρα του Ναού του Αγίου Γεωργίου στο Κυπαρίσσι. / Gate of the Church of Saint George in Kyparissi.

2. Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου στο Κυπαρίσσι. / Τhe Church of Saint George in Kyparissi.

3. Εικονοστάσι στον Ναό Αγίου Γεωργίου στο Κυπαρίσσι. / Icon stand in the Church of Saint George in Kyparissi.

4. Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου στο Περιβόλι. / The Church of Saint George in Perivoli.

Γαστρονομία Gastronomy

όλο τον νομό.

μανιταρόπιτα, μανιτάρια τουρσί και μανιταροπί-

να επιδείξει η περιοχή. Ωστόσο, αντιπροσωπευτικά προϊόντα του γαστρονομικού πλούτου των Γρεβενών αποτελούν οι πίτες, τα πέτουρα, οι παραδοσιακές χυλοπίτες, αλλά και ο τραχανάς, καθώς και το πλήθος τυροκομικών προϊόντων από αιγοπρόβειο γάλα. Η φέτα, το κασέρι, το κεφαλοτύρι, το μανούρι, ο μπάτζιος και το ανεβατό, το κρεμώδες τυρί με την αλμυρή και υπόξινη γεύση, έχουν χαρακτηριστεί ως Π.Ο.Π. προϊόντα. Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα γρεβενιώτικα κρέατα και ιδίως τα αρνιά και τα κατσίκια της περιοχής.

It is only natural that the local cuisine has the mushroom as its core, since over a thousand species of wild mushrooms grow throughout the prefecture. Some of the dishes that you can taste here are mushroom soup, mushroom pie, pickled mushrooms and rice with mushrooms. Other representative products of the culinary wealth of Grevena are pies, petoura (local pasta), traditional noodles, but also trahanas, as well as numerous cheeses made from goat’s and sheep’s milk: feta, kaseri, kefalotyri, manouri, batzios and anevato, the creamy cheese with a salty and slightly sour taste, are all products bearing the P.D.O. mark. A special spot is reserved for the meat of Grevena, especially the lamb and goat meat of the region. And for those who love sweeter tastes, mushrooms are also in the spotlight: you can try the mushroom pasteli (a hard paste with sesame and honey), as well as a wide variety of sweets and ice creams, and the delicious local honey.

1. Π.Ο.Π. τυροκομικά προϊόντα / Dairy products marked as Protected Designation of Origin.

2. Τα μανιτάρια πρωταγωνιστούν στην ντόπια κουζίνα. / The mushrooms star in the local cuisine.

3. Τα Γρεβενά φημίζονται για την κτηνοτροφική τους παράδοση. / The region of Grevena is famous for its livestock tradition.

4. Τα μανιτάρια αφθονούν στην περιοχή. / The mushrooms are abundant in the area.

5. Ένα καλάθι γεμάτο μανιταρολιχουδιές. / A basket full of mushroom delicacies.

6. Μια γεύση από τα περίφημα γρεβενιώτικα κρέατα. / A taste of the famous meats of Grevena.

7. Η ντόπια κουζίνα είναι αρωματισμένη από τα περίφημα άγρια μανιτάρια που φύονται σε όλον τον νόμο. / The local cuisine is flavored by the famous wild mushrooms that grow.

Photo: Clairy Moustafellou

Δραστηριότητες Activities

Η φύση σε ολόκληρη την περιοχή των Γρεβενών θα σας συναρπάσει, ενώ η περιοχή προσφέρεται για εναλλακτικές δραστηριότητες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Βουνοκορφές που σας προσκαλούν να τις κατακτήσετε, μονοπάτια που σας καλούν να τα περπατήσετε ή ακόμη και να τα τρέξετε. Για τους λάτρεις των off road διαδρομών η ποδηλασία και το downhill στα μονοπάτια και τις πλαγιές θα ανεβάσουν την αδρεναλίνη. Αλλά και τοξοβολία, αναρρίχηση ή αλεξίπτωτο πλαγιάς δεν θα αφήσουν τους τολμηρούς παραπονεμένους.

Στους ποταμούς Αλιάκμονα και Βενέτικο θα κάνετε ράφτινγκ και καγιάκ, ακόμη και κολύμπι στα νερά του φαραγγιού της Πορτίτσας.

The natural environment in the area of Grevena will fascinate you and you can enjoy alternative activities throughout the year. Mountain peaks invite you to conquer them, paths are appealing for a walk or even a run. Lovers of off road routes, cycling and downhill on the paths and slopes will feel their adrenaline rise high. Those who are more daring can also try archery, rock climbing or paragliding.

Τhe Rivers of Aliakmon and Venetikos are ideal for rafting and kayaking and you can even swim in the waters of the Portitsa gorge.

1. Ράφτινγκ στον ποταμό Αλιάκμονα. / Rafting in Aliakmon River.

2. Στιγμιότυπο από την καλοκαιρινή απόδραση στα Γιαγκούλεια River Spirit. / Highlight from the summer gateway event “Giagoulia River Spirit”.

3. Η φύση των Γρεβενών είναι ιδανική για mountain bike. / The nature of Grevena is suitable for mountain bike.

4. Δραστηριότητες που ανεβάζουν την αδρεναλίνη στον Δήμο Γρεβενών. / Activities that raise adrenaline to heights in the Municipality of Grevena.

5. Το γραφικό γεφύρι της Πορτίτσας. / The picturesque Portitsa bridge.

6. Το κατάφυτο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου. / The verdant National Park of North Pindus.

7. Μοναδικές διαδρομές στο εσωτερικό της Βάλια Κάλντα. / Unique routes within Valia Kalda.

The Ski Center of Vasilitsa is the crown of winter sports. Against the backdrop of a magnificent natural landscape, children and adults will enjoy skiing or snowboarding in the center’s numerous tracks.

Σημεία Ενδιαφέροντος Points of Interest

Ένας βουνίσιος τόπος παρθένας φυσικής ομορφιάς σας περιμένει να τον εξερευνήσετε.

ѣ Οι επίδοξοι περιηγητές έχουν να επιλέξουν ανάμεσα σε μια ποικιλία διαδρομών απίστευτης ομορφιάς μέσα στο δάσος στο εσωτερικό της Βάλια Κάλντα. Πρόκειται για έναν τόπο μοναδικό, περικλειόμενο από ψηλές κορυφές, με αιωνόβια ρόμπολα ηλικίας άνω των 700 χρόνων, με απέραντα δάση μαύρης πεύκης και οξυάς, σπάνια αγριολούλουδα,

A mountainous land of untouched natural beauty awaits you.

ѣ Aspiring wanderers can choose among various routes of incredible beauty in the forest of Valia Kalda. It is a unique place, surrounded by high peaks, with centenarian white pines which are over 700 years old, vast forests of black pine and beech, rare wild flowers and a rich fauna. Arkoudorema, the waterfalls and the Flegga Alpine Lakes (Drakolimnes), which stand at an altitude of 1960 meters, will fascinate you.

1. Το Αρκουδόρεμα, παραπόταμος του Αώου, στο εσωτερικό της Βάλια Κάλντα. / Arkoudorema is a tributary of the Aoos River, within Valia Kalda.

2. Ειδυλλιακοί καταρράκτες σας περιμένουν να τους ανακαλύψετε. / Idyllic waterfalls patiently waiting for you to explore them.

3. Οι Δρακόλιμνες Φλέγγα θα σας συναρπάσουν. / The Alpine Flegga Lakes will fascinate you.

4. Αιωνόβια ρόμπολα. / Century-old white pine trees.

5. Η Δρακόλιμνη της Βασιλίτσας αποτελεί ένα σπουδαίο πεδίο εξερεύνησης. / The Alpine Lake of Vasilitsa is an ideal area for exploration.

6. Αγριολούλουδα της πλούσιας χλωρίδας του Νομού Γρεβενών. / Wildflowers of the abundant flora of the prefecture of Grevena.

1. Ατελείωτο πράσινο στη Βάλια Κάλντα. / Endless green in Valia Kalda.

2. Ο Εθνικός Δρυμός της Βάλια Κάλντα. / The National Forest of Valia Kalda.

3. Η Βάλια Κάλντα. / Valia Kalda.

4. Η πλούσια χλωρίδα του Εθνικού Δρυμού της Βάλια Κάλντα. / The lush flora of the National Forest of Valia Kalda.

5. Τα χρώματα της φύσης μπλέκονται αρμονικά στον Εθνικό Δρυμό της Βάλια Κάλντα. / Nature’s colors harmoniously blend in the National Forest of Valia Kalda.

6. Η φύση αναγεννάται στη Βάλια Κάλντα. / The nature regenerates in Valia Kalda.

ѣ Στη Λόχμη Γρεβενών στη θέση «Λόφος» στέκει για 870 περίπου χρόνια μια αιωνόβια δρυς που προσδίδει στον τόπο ένα ανεκτίμητης οικολογικής, πολιτισμικής και αισθητικής αξίας μνημείο της φύσης.

ѣ Αντίστοιχα, στο χωριό Νεοχώρι θα θαυμάσετε την 1.120 ετών, περίπου, αιωνόβια μακεδονική δρυ.

ѣ Ο Βενέτικος, ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Αλιάκμονα, φημίζεται για τα γαλαζοπράσινα

ѣ An oak tree has been standing for about 870 years in Lochmi at Grevena, at the Lofos site, thus bequeathing the place with a natural monument of inestimable ecological, cultural and aesthetic value.

ѣ Similarly, in the village of Neochori you will admire the approximately 1.120 year old, Macedonian oak tree (Quercus Macedonica).

ѣ Venetikos, the largest tributary of the Aliakmon, is famous for its blue-green waters and the endless beauty of its natural scenery, composed of gorges, valleys and riparian forests.

/ The supercentenarian oak tree in Lochmi Grevena, is an invaluable monument of nature.

Η

Ο ποταμός Βενέτικος από ψηλά ξεπροβάλλει μυστηριώδης με τα ήρεμα νερά του. / The mystical Venetikos River from above emerges with its tranquil waters.

Photo: Hercules Milas

Αώου στο Μαυροβούνι. / Aoos Lake in Mavrovouni.

ѣ Στους καταρράκτες της ορεινής κοινότητας Μεσολουρίου θα απολαύσετε έναν ιδανικό καλοκαιρινό προορισμό εναλλακτικού τουρισμού, κολυμπώντας στα κρυστάλλινα νερά τους.

ѣ The waterfalls of the mountain community of Mesolouri, you will find an ideal summer destination of alternative tourism, that allows you to swim in its crystal waters.

1. Οι καταρράκτες της ορεινής κοινότητας Μεσολουρίου, ένας ιδανικός εναλλακτικός προορισμός για το καλοκαίρι και όχι μόνο. / The waterfalls of the mountainous community of Mesolouri, are an ideal alternative destination for summer, and not only.

2. Οι καταρράκτες Μεσολουρίου. / The waterfalls of Mesolouri.

3. Εναλλακτική πρόταση για μπάνιο στους καταρράκτες Μεσολουρίου. / Alternative suggestion for swimming in the Mesolouri waterfalls.

4. Δροσιστικές στιγμές ξεκούρασης και ξεγνοιασιάς στους καταρράκτες του Μεσολουρίου. / Refreshing moments and relaxation at Mesolouri waterfalls.

ѣ Κοντά στη Σαμαρίνα Γρεβενών, στις πλαγιές του Σμόλικα, κρύβεται

η Βάλια Κίρνα, ένα ανέγγιχτο μνημείο της φύσης. Εκεί κατηφορίζουν τρεχούμενα νερά προς την κοιλάδα σχηματίζοντας πανέμορφους καταρράκτες.

ѣ Near Samarina, on the slopes of Smolikas Mountain lies Valia Kirna, an untouched monument of nature. There come down the running waters towards the valley forming stunning waterfalls.

1. Καταρράκτης στη Βάλια Κίρνα. / Waterfall in Valia Kirna.

2. Καθάρια νερά για τους περαστικούς στη Βάλια Κίρνα. / Crystal-clear waters for the passers-by in Valia Kirna.

3. Η ειδυλλιακή Βάλια Κίρνα. / The idyllic Valia Kirna.

Ο Δήμος Γρεβενών χαρακτηρίζεται για τα εντυπωσιακά πετρόκτιστα γε-

φύρια που αξίζει να δείτε.

ѣ Στο χωριό Τρίκωμο ξεχωρίζει το εντυπωσιακό τρίτοξο γεφύρι του

Αζίζ Αγά (1727) και το γεφύρι Καγκέλια σε ένα καταπράσινο φόντο που κόβει την ανάσα.

ѣ Στο χωριό Σπήλαιο θα θαυμάσετε το απαράμιλλης ομορφιάς γεφύρι

της Πορτίτσας (1793) στην είσοδο του ομώνυμου φαραγγιού, το γρα-

φικό γεφύρι Κατσογιάννη (1800) και σε ένα ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς τοπίο το μονότοξο γεφυράκι Λιάτισσας (1800).

ѣ Στο χωριό Κρανιά στέκει το γεφύρι του Σταμπέκη (1850), ενώ το εντυπωσιακό γεφύρι Ζιάκα, που έχει πάρει το όνομά του από τον θρυλικό ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 Θεόδωρο Ζιάκα, θα το βρείτε στο ομώνυμο χωριό.

The Municipality of Grevena stands out for its impressive stone bridges that are worth your visit.

ѣ In the village of Trikomo, the impressive three-arched bridge of Aziz Aga (1727) and the bridge of Kangelia stand out against a breathtaking green background.

ѣ In the village of Spilaio you will admire the incomparable beauty of the Portitsa bridge (1793) at the entrance of the homonymous gorge, as well as the picturesque bridge of Katsogiannis (1800) and the singlearched bridge of Liatissa (1800) in a landscape of unique natural beauty.

ѣ The Stambekis bridge (1850) can be seen in the village of Krania, while the impressive Ziakas bridge, named after the legendary hero of the Greek Revolution of 1821 Theodoros Ziakas, can be visited in the homonymous village.

Photo: Hercules Milas

1. Ένα από τα εντυπωσιακά πέτρινα γεφύρια του Δήμου Γρεβενών στο Δοτσικό. / One of the impressive stone bridges of the Municipality of Grevena in Dotsiko.

2. Το πανέμορφο γεφύρι Ζιάκα. / The magnificent Ziaka bridge.

3. Το ξακουστό μονότοξο γεφυράκι Λιάτισσας του 1800. / The famous single-arched bridge of Liatissa in Samarina.

4. Στο Τρίκωμο ξεχωρίζει το μεγαλόπρεπο γέφυρι του Αζίζ Αγά. / The magnificent bridge of Aziz Aga stands out in Trikomo.

5. Το ξακουστό γεφύρι της Πορτίτσας του 1793 στο χωριό Σπήλαιο. / The famous Portitsa bridge of 1793 in the village Spileo.

Photo: Hercules Milas

Photo: Hercules Milas

1. Το πεντάτοξο γεφύρι Σπανού που γεφυρώνει τον Βενέτικο ποταμό. / The five-arched bridge of Spanos bridges the Venetikos River.

2. Το πέτρινο γεφύρι Κατσόγιαννη. / The stone-built Katsogianni bridge.

3. Το γεφύρι Πραμόριτσας σε ένα ειδυλλιακό σκηνικό. / Pramoritsa bridge on an idyllic setting.

4. Κατάλοιπα από το γεφύρι του Πασά, που κάποτε ένωνε τα Γρεβενά με την Κοζάνη. / Remnants of Pasas bridge which once connected Grevena with Kozani.

5. Το διατηρητέο γεφύρι Μαέρης. / The preserved Maeris bridge.

6. Το γεφύρι Καγκέλια βγαλμένο από καρτ-ποστάλ. / The Kagelia bridge as if from a postcard image.

7. Το παραδοσιακό γεφύρι Σταυροποτάμου. / The traditional Stavropotamos bridge.

Photo: Hercules Milas

Το οικιστικό σύνολο των Βλαχοχωρίων διέπεται από ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία και διακρίνεται για το ανέπαφο φυσικό τοπίο που το περιβάλλει. Ανάμεσα σε πυκνά δάση από πεύκα, έλατα, οξυές και ρόμπολα, είναι χτισμένα η Σαμαρίνα, το Περιβόλι, το Δοτσικό, η Σμίξη, η Αβδέλλα και η Κρανιά. Αξίζει να σημειωθεί πως από την Αβδέλλα κατάγονταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων (οι αδερφοί Γιάννης και Μίλτος Μανάκια).

The residential complex of the Vlachohoria (villages of the Vlachs) has a special architectural character and stands out for the intact natural landscape that surrounds it. Samarina, Perivoli, Dotsiko, Smixi, Avdella and Krania are built among dense forests of pine, fir, beech and white pine. It is worth noting that the first filmmakers of the Balkans, brothers Yiannis and Miltos Manakia, originated from Avdella.

2. Το Δοτσικό, το πετρόχτιστο γραφικό χωριό με την απαράμιλλη ομορφιά. / Dotsiko, the stone-built village of uttering beauty.

3. Οι αδελφοί Μανάκια στην Αβδέλλα. / The Manakia brothers in Avdella.

4. Μνημείο αφιερωμένο στους αδελφούς Μανάκια, τους πρώτους κινηματογραφιστές

των Βαλκανίων που κατάγονταν από την Αβδέλλα. / Monument dedicated to the Manakia brothers, the first Balkan filmmakers who originated from Avdella.

1. Η γραφική Αβδέλλα. / The picturesque Avdella.

1. Το Περιβόλι, ένα από τα πιο ονομαστά Βλαχοχώρια της περιοχής. / Perivoli, one of the greatest Vlach-Villages (Vlachochori) of the area.

2. Η γραφική Σμίξη. / Picturesque Smixi.

3. Η Σαμαρίνα στα λευκά. / Samarina in white.

4. Η Κρανιά, ένα Βλαχοχώρι με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία. / Krania, a Vlach Village (Vlachochori) with a unique architectural profile.

Μια γλυκόπικρη γεύση Ιστορίας θα πάρετε όταν βρεθείτε στο Κενοτά-

φιο του Μητροπολίτη Αιμιλιανού και το παρεκκλήσι που χτίστηκε στη

μνήμη του στο σημείο που δολοφονήθηκε μεταξύ των χωριών Αιμι-

λιανού και Δεσπότη. Ο Μητροπολίτης Αιμιλιανός υπήρξε στυλοβάτης

του Μακεδονικού Ελληνισμού και δολοφονήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου

1911 από κομιτατζήδες.

Ανάλογη γεύση θα πάρετε και από το Μνημείο των πεσόντων Αξιωμα-

τικών και Οπλιτών Νομού Γρεβενών 1940-1941, δυτικά

You will have a bittersweet taste of History when you find yourself at the Cenotaph of Bishop Emilianos and the chapel built in his memory, at the spot where he was murdered between the villages of Emilianos and Despoti. Bishop Emilianos was the backbone of the Macedonian Hellenism and was assassinated on September 30, 1911 by the Komitadji (Greeks collaborating with the enemy).

A similar sense prevails once you see the Monument to the Fallen Officers and Soldiers of the Prefecture of Grevena 1940-1941, at the west of the city of Grevena, on the Annitsa hill. This is the nearest battle ground of the Greek Army against the Italian troops in the prefecture.

1. & 3. Μνημείο των πεσόντων Αξιωματικών και Οπλιτών του Νομού Γρεβενών 1940-1941 στο ύψωμα Αννίτσα. / War Memorial on Annitsa hill for the Officers and Soldiers who died between the years 1940-1941 within the Grevena Prefecture.

2. & 5. Λεπτομέρεια του Μνημείου πεσόντων του Ελληνοϊταλικού Πολέμου στην Αννίτσα. / Detail of the War Memorial on Annitsa hill for those who died in the Greek-Italian war.

4. Μνημείο Γρεβενιωτών πολεμιστών της Εθνικής Αντίστασης, 1941-1944. / War Memorial for those who originated from Grevena and fought in the National Resistance, 1941-1944.

6. Θρησκευτικός τουρισμός στα Γρεβενά. / Religious tourism in Grevena.

Save the Date

ѣ Εμποροπανήγυρη: Παραδοσιακό επταήμερο παζάρι που διεξάγεται κάθε Οκτώβρη, συγκεντρώνει πλήθος εκθετών και επισκεπτών και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα της Δυτικής Μακεδονίας.

ѣ Κάθοδος του Αγίου Βασίλη από το Ρολόι της πόλης: Mεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς πραγματοποιείται η εντυπωσιακή κάθοδος του Αγίου Βασίλη, ο οποίος μοιράζει δώρα και ευχές στα παιδιά.

ѣ Γουρουνοχαρά: Η Γουρουνοχαρά είναι ένα από τα σημαντικότερα χριστουγεννιάτικα έθιμα σε πολλές περιοχές των Γρεβενών. Την ημέρα των Χριστουγέννων τελείται στα χωριά της περιοχής το παραδοσιακό σφάξιμο του γουρουνιού.

ѣ Τριήμερο Αγίου Πνεύματος: Κάθε χρόνο ανήμερα της γιορτής, οι γυναίκες στη Σμίξη Γρεβενών μοιράζουν γλυκά, πίτες και επταζυμίτικο ψωμί στις εκκλησίες του Αγίου Νικολάου και Αγίου Αθανασίου.

ѣ Κλήδωνας: Πρόκειται για μια λαϊκή μαντική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Το έθιμο πραγματοποιείται στις 23 και 24 Ιουνίου, παραμονή και ανήμερα της γέννησης του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στη Σμίξη Γρεβενών.

ѣ Commercial Fair: A traditional seven-day bazaar that takes place every October, gathers a large number of exhibitors and visitors and is one of the largest events in Western Macedonia.

ѣ The descent of Santa Claus from the City Clock: The saint makes his impressive descent between Christmas and New Year’s Day and he gives presents and wishes to the children.

ѣ Gouronohara: Gouronohara is one of the most important Christmas customs in many areas of Grevena. On Christmas day, the traditional slaughter of pigs takes place in the area’s villages.

ѣ Three-day celebration of the Holy Spirit: Every year on the day of the feast, women at the village of Smixi at Grevena offer sweets, pies and bread which has been fermented seven times in the Churches of Saint Nikolaos and Saint Athanasios.

ѣ Klidonas: This is a folklore divination procedure, according to which unmarried girls find out the identity of their future husband. The custom takes place on June 23 and 24, which is the eve and day of the birth of Saint John the Baptist (Prodromos) in Smixi at Grevena.

ѣ Γιορτή μανιταριού: Η κορυφαία εκδήλωση μανιταροφιλίας και μανιταρογνωσίας του καλοκαιριού αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών στο Πάρκο των Μανιταριών.

ѣ Γιαγκούλεια River Spirit: Κάθε χρόνο το πρώτο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου στο Νησί Γρεβενών διοργανώνεται η παραποτάμια αυτή εκδήλωση από τα μέλη του Φυσιολατρικού Συλλόγου Γρεβενών, δίνοντας τη δυνατότητα στον επισκέπτη να συμμετέχει σε διάφορες δρα -

στηριότητες, πάντα με σεβασμό στο περιβάλλον.

ѣ Τρανός Χορός: Στις 16 Αυγούστου στη Σαμαρίνα Γρεβενών τηρείται

το έθιμο του «Τρανού Χορού», κατά τη διάρκεια του οποίου ακούγο-

νται τραγούδια που διατηρούνται μέσα στους αιώνες και φανερώνουν

την ιστορία

ѣ Mushroom Festival: The summer’s top event for mushroom lovers and those wanting to know more about mushrooms attracts thousands of visitors at the Mushroom Park.

ѣ Giangoulia River Spirit: This riverside event is organized by members of the Grevena Naturalist Association on the first weekend of August at Nisi in Grevena. Visitors have the opportunity to participate in various activities, always with respect to the environment.

ѣ Tranos Horos (Grand Dance): On August 16th in Samarina, locals preserve the custom of the “Tranos Horos”. The songs played have been preserved throughout the centuries and unravel the region’s history.

ѣ Annual Livestock Festival: This event is held to commemorate Saint Mamas, the protector of animals. It takes place in late Augustearly September at Helimodi, near the village of Dotsiko.

1. Στιγμιότυπο από την καλοκαιρινή απόδραση στα Γιαγκούλεια River Spirit. / A highlight of the summer get-away in the Giangoulia River Spirit.

2. Στιγμές διασκέδασης από τα Γιαγκούλεια River Spirit. / Fun moments in the Giangoulia River Spirit event.

3. Όλα είναι έτοιμα για να ξεκινήσει η διασκέδαση στα Γιαγκούλεια River Spirit. / All set so the fun can begin at the Giangoulia River Spirit event.

4. Αθλητικές δραστηριότητες στην παραποτάμια εκδήλωση Γιαγκούλεια River Spirit. / Sports activities by the river at the Giangoulia River Spirit.

Γιαγκούλεια River Spirit. / Τhe Giangoulia River Spirit event.

Προσβασιμότητα Accessibility

Access to Grevena can only be done by road. The city of Grevena is about 400km from Athens, 170km from Thessaloniki, 100km from Ioannina, about 140km from Larisa and 87km from Trikala. Access from all of Northern Greece is easy via Egnatia Odos Motorway, while for the areas in the south of Thessaly access is via Trikala or Larisa. Γιαγκούλεια

River Spirit στο Νησί Γρεβενών. / The Giangoulia River Spirit event takes place in Nisi of Grevena.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ / USEFUL PHONE NUMBERS

▶▶ Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Γρεβενών / Deputy Mayor for Culture of the Municipality of Grevena: 24623 50862

▶▶ Αστυνομικό Τμήμα Γρεβενών / Grevena Police Department: 24620 87858

▶▶ Γενικό Νοσοκομείο Γρεβενών / Grevena General Hospital: 24623 50100

▶▶ Γεωπάρκο Γρεβενών-Κοζάνης / Geopark of Grevena-Kozani: 24610 24022, (ANKO Δυτικής Μακεδονίας) / (ANKO West Macedonia)

▶▶ Γραφείο Δασών Δήμου Γρεβενών / Forest Office of the Municipality of Grevena: 24623 53265

▶▶ Γραφείο Δημάρχου Γρεβενών / Office of the Mayor of Grevena: 24623 50830-50872

▶▶ Γραφείο Τουρισμού Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (Κοζάνη) / Western Macedonia Region Tourism Office (Kozani): 24613 51459

▶▶ Γραφείο Τύπου Δήμου Γρεβενών / Grevena Municipality Press Office: 24623 50866

▶▶ ΔΑΚ «Μίλτος Τεντόγλου» / "Miltos Tendoglou" Municipal Sports Association: 24623 05011

▶▶ Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Γρεβενών / Public Central Library of Grevena: 24620 23056

▶▶ Δημοτική Αίθουσα Τέχνης «Αριστοτέλης Βαρσάμης» / "Aristotelis Varsamis" Municipal Art Gallery: 24623 50866

▶▶ Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας / Vasilitsa National Ski Center: 2462(0)84850 & 24623 53530

▶▶ Εμπορικός Σύλλογος Γρεβενών / Commercial Association of Grevena: 2462(0)87430

▶▶ Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού-Παράρτημα Γρεβενών / Association of Retired Army Officers-Grevena Branch: 24620 24430

▶▶ Ένωση Ξενοδόχων Νομού Γρεβενών, Γιώργος Νταγκούμας / Association of Hoteliers of Grevena Prefecture, Giorgos Dagoumas: 6932639460

▶▶ Επιμελητήριο Γρεβενών / Chamber of Grevena: 24620 85501-85502

▶▶ Εφορεία Αρχαιοτήτων Γρεβενών / Ephorate of Antiquities of Grevena: 24620 25403

▶▶ Ιερά Μητρόπολη Γρεβενών / Holy Metropolis of Grevena: 24620 22404

▶▶ Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Αθλητισμού Δήμου Γρεβενών / Center for Social Solidarity & Sports of the Municipality of Grevena: 24620 22627-80543

▶▶ Κέντρο Παλαιοντολογίας Μηλιάς Γρεβενών / Paleontology Center of Milia at Grevena: 24620 61271

▶▶ Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Γρεβενών / Grevena Environmental Education Center: 24620 87956

▶▶ Κέντρο Πολιτισμού Δήμου Γρεβενών / Cultural Center of the Municipality of Grevena: 24624 00145

▶▶ Κέντρο Υγείας Γρεβενών / Grevena Health Center: 24623 50157

▶▶ ΚΕΠ Δήμου Γρεβενών / Citizens’ Service Office for the Municipality of Grevena: 24623 50001-4, 6

▶▶ ΚΤΕΛ Γρεβενών / KTEL Grevena (Bus Service): 24620 22242

▶▶ Λαογραφική Συλλογή Δήμου Γρεβενών / Folklore Collection of the Municipality of Grevena: 24623 50866

▶▶ Μαθητική Εστία Δήμου Γρεβενών / Student Center of the Municipality of Grevena: 24620 83241

▶▶ Μανιταρόφιλοι Ελλάδας: Γιώργος Κωνσταντινίδης / Mushroom lovers of Greece: George Konstantinidis: 6972322296

▶▶ Μουσείο Μανιταριών Λάβδας Γρεβενών / Lavdas Mushroom Museum in Grevena: 24620 81284 & 6973001121

▶▶ Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (Γρεβενά) / University of Western Macedonia (Grevena): 24620 61601

▶▶ Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών / Grevena Regional Unit: 24623 53300, 30, 70

▶▶ Πολιτική Προστασία Δήμου Γρεβενών / Civil Protection of the Municipality of Grevena: 24620 87085

▶▶ Πυροσβεστική Υπηρεσία Γρεβενών / Grevena Fire Department: 24620 23451

▶▶ Σύνδεσμος Εφέδρων

«Στέργιος Παπαστεργίου» / Association of Reserve Officers of the Prefecture of Grevena "Stergios Papastergiou": 69374 44388

▶▶

ΤΑΞΙ Γρεβενών / Grevena TAXI: 24620 22580 & 24620 24199

▶▶ Τμήμα

Ανάπτυξης & Εμπορίου Δήμου

Γρεβενών / Department of Rural-Tourist Development & Trade of the Municipality of Grevena: 24620 25630 & 24623 53262

▶▶ Τμήμα Καθαριότητας & Ανακύκλωσης

▶▶

ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ /

Βατόλακκος ● Δασύλλιο ● Δοτσικό ● Έλατος ● Ελεύθερο ● Έξαρχος ● Ζιάκας ● Καληράχη ● Καλλιθέα, Καλλονή ● Καλόχι ● Κέντρο ● Κηπουρειό ● Κιβωτός, Κληματάκι ● Κνίδη ● Κοκκινιά ● Κοσμάτι ● Κρανιά ● Κυδωνιές, Κυπαρίσσι ● Κυρακαλή ● Λάβδα ● Μαυραναίοι ● Μεγάλο Σειρήνι ● Μέγαρο ● Μεσολούρι ● Μηλιά ● Μικρολίβαδο ● Μοναχίτι ● Μυρσίνα ● Οροπέδιο ● Παλαιοχώρι ● Πανόραμα, Περιβόλι ● Πηγαδίτσα ● Πολύδενδρο ● Πολυνέρι ● Ποντινή ● Πρόσβορο ● Πυλωροί ● Ροδιά ● Σαμαρίνα ● Σαρακήνα ● Σιταράς ● Σμίξη ● Σπήλαιο ● Σύνδενδρο ● Ταξιάρχης ● Τρίκορφο ● Τρίκωμο ● Φελλί ● Φιλιππαίοι

● Avdella ● Agios Georgios ● Agioi Theodoroi ● Agios Kosmas ● Aidonia ● KnidiAmygdalies ● Anavryta ● Vatolakkos ● Dasyllio ● Dotsiko ● Elatos ● Elefthero

● Exarhos ● Ziakas ● Kalirachi ● Kallithea ● Kalloni ● Kalochi ● Kentro ● Kipourio

● Kivotos ● Klimataki ● Knidi ● Kokkinia ● Kosmati ● Krania ● Kidonies ● Kyparissi

● Kyrakali ● Lavda ● Mavranaioi ● Megalo Seirini ● Megaro Mesolouri ● Milia ● Mikrolivado ● Monahiti ● Myrsina ● Oropedio ● Paleochori ● Panorama ● Perivoli

● Pigaditsa ● Polydendro ● Polyneri ● Pontini ● Prosvoro ● Pyloroi ● Rodia ● Samarina ● Sarakina ● Sitaras ● Smixi ● Spilaio ● Syndendro ● Taxiarchis ● Trikorfo

● Trikomo ● Feloi ● Filippaioi

ISBN: 978-618-5756-05-5