GESCHICHTE_N
Die Industrialisierung
provisorischesBild
Materialien für den Unterricht Sekundarstufe II
Teil 1
Lernwerk für Lehrmittel GESCHICHTE_N Industrialisierung
Materialien für den Unterricht Sekundarstufe II
Basel 2020
überarbeitet 2023
Konzept/Text/Gestaltung/Illustration Christian Benz
christianbenz.net
2_ _Industrisalisierung
_3 Industrisalisierung_
_Place du Molard, Genf um 1880 Ferroreh enimusti opta et lab ipsaessit, sum, omnisci psapicate quam autas ea quis ditassi mporehenimil es maxim am enet et quat.
Platzhalter-Text
_Industrisalisierung
B1
provisorisches Bild
_5 Industrisalisierung_
1. Kontext_Der Beginn von heute 8 1.1 Warum revolutionär? 13 1.2 Industrialisierung, ein Begriff? 15 1.3 Industrielle Revolution(en) 16 2. Kontext_Grundstein für den Fortschritt 18 2.1 Wie alles begann 22 2.2 Die anderen holen auf 32 3 Kontext_Schattenseiten des Wandels 40 3.1 Soziale Frage 42 3.2 Widerstand regt sich 50 3.3 Ökologische Folgen 60 4 Kontext_Dem Fortschritt verpfichtet? 62 5 Register 68 6 Literatur 70 7 Anhang 72 Seite inhaltlich ausgearbeitet
INHALT
provisorisches Bild
_Kaiser Meiji, 122. Tennō von Japan de plam solupti ssimagnatent offc tem eliquiaspit ernam a num volora volor mil es aut il ium as expliti ommolore offcid moluptaquis quat et aut quam eumet omnisi quos inciunti cus dolupid endiciis dolecto cum voluptam nis est, net esed magnia voles exeratempe sam a volore si quas de non porro ius alignatur, offcto repernat volupit volupta di vit magnam, to et, verovitatem ressit eum veliquo eum quodigni cullatiis antin rernam, sit aut et es ratenihil ilitia dolor a voluptaturia volupta et, qui des utem ut fuga. Mus asitatium sum eum harchiciam, sae erio. Seququid mod ut atiamenis pa aut ut doluptatquid eos et asit quis dolorio dolupta tionet excessi ncillupitat et ute sunt et aut et illitio.
B2 _Industrisalisierung
provisorisches Bild
Platzhalter-Text
_Cantel, Guatemala 1910 Indigene Frauen arbeiten an einem Webstuhl in einer Baumwollfabrik. Inciunti cus dolupid endiciis dolecto cum voluptam nis est, net esed magnia voles exeratempe sam a volore si quas de non porro ius alignatur, offcto repernat volupit volupta di vit magnam, to et, verovitatem ressit eum veliquo eum quodigni cullatiis antin rernam, sit aut et es ratenihil ilitia dolor a voluptaturia volupta et, qui des utem ut fuga. Mus asitatium sum eum harchiciam, sae erio. Sequae pore nis prate auda voluptias dus culluptatem a none prae litatia quam, id quid mod ut atiamenis pa aut ut doluptatquid eos et asit quis dolorio dolupta tionet excessi ncillupitat et ute sunt et aut et illitio que sapieni hicabo. Sanihil laboris cimosant, untotat am rectas dolo quatio incime nonsectent harcium nonsequo doluptat. Bore nullorem. Ovidior estempos sectur.
B3
Industrisalisierung_
Deine Ur-ur-ur-ur-ur-urur-Grossmutter musste nicht in die Schule.
8_ Kontext_
1_Industrisalisierung Rubrik inhaltlich ausgearbeitet
_9 Traumhaft! Oder nicht? Industrisalisierung_1 _mehr dazu platzhalter.ch/kurzlink K1 Platzhalter
Kapitel inhaltlich ausgearbeitet
1 DER BEGINN VON HEUTE
Vom morgendlichen Milchkaffee über das Smartphone bis hin zur S-Bahn, die uns zur Arbeit oder zur Schule fährt: Die Industrialisierung prägt einen immensen Teil unseres Alltags. Sie nahm im 18. Jahrhundert ihren Anfang.
Soho Manufactory, Birmingham, 1779. Der Erfnder James Watt hat einen Wutanfall. So beschreibt es der Ingenieur Karl Friedrich Bückling in seinem Reisebericht. Watts Ärger kommt nicht von ungefähr. Nur für einen kurzen Moment hat er den Gast alleine mit seiner Dampfmaschine gelassen. Als Watt zurückkehrt, ertappt er Bückling mit einer Skizze. Der junge Preusse hat Watts Abwesenheit genutzt, um die Maschine abzuzeichnen. Bückling muss daraufhin die Fabrik verlassen. Erst zwölf Jahre später gelingt ihm ein tauglicher Nachbau von Watts Dampfmaschine.
konnten. Im 19. Jahrhundert lieferten sich die Industriestaaten einen unerbittlichen Konkurrenzkampf – angetrieben von nationalistischem Übermut, imperialistischer Aggressivität sowie der Bereitschaft, jederzeit in den Krieg zu ziehen.
EINE NEUE ZEIT DER ZEIT
Bücklings Geschichte ist ein Beispiel für Industriespionage. Sie ist aber auch Ausdruck der Unterlegenheit der kontinentaleuropäischen Wirtschaft. Gegen Ende des 18. Jahrhunderts fand im britischen Inselreich ein Wirtschaftswachstum statt, das alle bisherigen Vorstellungen sprengte. Mit der Erfndung der Spinnmaschine 1764 und des Webstuhls 1784 wurde die Ära der Fabriken eingeläutet. Und mit Watts Dampfmaschine erreichte Grossbritannien eine neue Dimension der Mechanisierung der Arbeitswelt. Es dauerte einige Jahrzehnte, bis Frankreich, das deutsche Kaiserreich oder die Vereinigten Staaten den Engländern die Vormachtstellung im Welthandel streitig machen
Rückblickend stellt die Industrialisierung einen tiefen Einschnitt im Leben der Menschen dar. So tief, dass sie nur mit der Neolithischen Revolution vor rund 10 000 Jahren vergleichbar ist – eine Revolution, die unsere jagenden und sammelnden Vorfahren zu sesshaften Bäuerinnen und Viehzüchtern gemacht hatte. Die Industrialisierung bedeutete den Übergang von einer Agrar- zu einer Industriegesellschaft. Sie veränderte sämtliche Bereiche der Arbeit und des Alltags. Neue Bedürfnisse gewannen an Bedeutung, die bis heute nachwirken – so etwa der Wunsch nach Bildung oder Privateigentum, aber auch nach einer minutiösen Einteilung des Tagesablaufs. Denn nicht nur Dampfokomotiven verlangten einen zuverlässigen Fahrplan, auch die Produktion in den Fabriken sowie viele weitere Lebensbereiche mussten sich plötzlich einem neuen Rhythmus unterwerfen, dem Takt der Uhrzeit.
1_Industrisalisierung 10_
WIE EINE DAMPFWALZE
DER FORTSCHRITT HAT SEINEN PREIS
63 Jahre nach Bücklings Reise machte sich erneut ein junger Deutscher namens Friedrich Engels auf nach England. Sein Ziel war die boomende Industriemetropole Manchester. Sein Interesse aber galt nicht den Maschinen, sondern den Menschen, die sie – unter erbärmlichen Arbeitsbedingungen – bedienen mussten. Was er in ihren Wohnvierteln sah, schrieb er akribisch nieder: hungernde Gesichter, verseuchte Abwasser, enge, stinkende Gassen, «menschenbewohnte Viehställe». Seine Beobachtungen bildeten den Ausgangspunkt einer anderen, einer sozialen Revolution. Die Industrialisierung sollte und durfte nicht nur als Erfolgsgeschichte der Technik erzählt werden.
UND HEUTE?
Die Industrialisierung ist keine abgeschlossene Epoche der Menschheitsgeschichte. Sie existiert weiterhin: Ein Leben ohne Industrie wäre heute kaum mehr denkbar, Globalisierung und Digitalisierung prägen, ja, beschleunigen unser Leben. Einige Historiker sprechen bereits von einer neuen Phase der industriellen Revolution.
Im Gegensatz zu den Anfängen der Industrialisierung aber stellt sich heute mehr denn je die Frage: Wie lange ist stetiges Wirtschaftswachstum möglich – und vertretbar?
a Gehe zum Arbeitsblatt A1._S. 72
b Entwickle mithilfe der vorgegebenen Kriterien auf dem Arbeitsblatt A1 eine fktive, gleichaltrige Figur und halte deine Schilderungen in Stichworten oder in Form einer Kurzgeschichte fest._S. 72
a Lies die Einleitung zu Kapitel 1 und markiere alle Personen, die in diesem Text vorkommmen. _S. 10-11
b Beschreibe die markierten Personen jeweils in einem Satz.
Lernziel Du testest dein Vorwissen zum Thema Industrialisierung. Mithilfe der entwickelten Figur erkennst du zentrale Unterschiede zwischen deiner eigenen Lebenswelt sowie derjenigen deiner fktiven Figur.
Industrisalisierung_1 _11
1
2 Skizze A1
provisorischesBild
_Con entem voluptis de plam solupti ssimagnatent offc tem eliquiaspit ernam a num volora volor mil es aut il ium as expliti ommolore offcid moluptaquis quat et aut quam eumet omnisi quos inciunti cus dolupid endiciis dolecto cum voluptam nis est, net esed magnia voles exeratempe sam a volore si quas de non porro ius alignatur, offcto repernat volupit volupta di vit magnam, to et, verovitatem ressit eum veliqe sunt et aut et illitio que sapieni hicabo. Sanihil laboris cimosant, untotat am rectas dolo quatio incime nonsectent harcium nonsequo doluptat. Bore nullorem. Ovidior estemendta sam, a sunt, endunt unt quatiae que snihil.
Platzhalter-Text
B4
1_Industrisalisierung 12_
1.1 Warum revolutionär?
Industrialisierung bezeichnet eine wirtschaftliche Entwicklung, die sich von allen vorangegangenen radikal unterscheidet. Um 1770 begann diese Entwicklung in Grossbritannien und weitete sich in den folgenden zwei Jahrhunderten auf weitere Länder und Regionen aus, die heute den Namen ‹Industriestaaten› tragen.
Zuvor war eine klare Mehrheit der Menschen in der Landwirtschaft tätig. Mit der Industrialisierung entwickelten sich Industrie und Gewerbe zu den zentralen Wirtschaftssektoren. In diesem Zusammenhang ist darum auch die Rede von einer «Industriellen Revolution.»
MERKMALE DER REVOLUTION
Revolution wird als eine schnelle und radikale Veränderung von bestehenden Verhältnissen defniert. Nicht selten wird Revolution mit Gewalt in Verbindung gebracht. Und das völlig zu Recht, denn beispielsweise die Französische Revolution oder die russische Oktoberrevolution waren geprägt von Brutalität und Tod. Nicht so die Industrielle Revolution. Gewiss hatte auch sie ihre Opfer, dennoch handelte es sich nicht um einen Vorgang, bei dem alte Gewalten und Strukturen durch eine neue revolutionäre Gewalt umgestürzt wurden. Den Namen «Revolution» verdient sie deshalb, weil in nur wenigen Jahrzehnten eine umwälzende Verän-derung vor sich ging, die durch folgende Merkmale gekennzeichnet ist:
ARBEITSTEILUNG_ Die Maschine ersetzt die Handarbeit. Die Folge: Arbeitsteilung. Der Mensch führt immer weniger Handgriffe aus – er fängt an, Maschinen zu bedienen.
MASSENPRODUKTION_ Die Leistungskraft der Maschinen ermöglicht eine Massenproduktion von Gütern, die in Fabriken hergestellt werden.
GELDWIRTSCHAFT_ Der Bau einer Fabrik erfordert hohe Geldsummen, also Kapital, über das nur
eine Minderheit, die Unternehmer, verfügen. Die Arbeiter wiederum erhalten Geld, Lohn, für ihre geleistete Arbeit. Sie besitzen weder die Maschinen, an denen sie arbeiten, noch die Gebäude, in denen sie sich von morgens bis abends aufhalten.
ANTRIEBSKRAFT_ Neue Energiequellen werden erschlossen und durch technische Erfndungen für die Industrieproduktion nutzbar gemacht: anfänglich mit Kohle und Dampfmaschinen, später mit Erdöl und Verbrennungsmotoren.
VERNETZUNG_ Die technischen Erfndungen verändern die Kommunikation. Genauer gesagt fndet eine Intensivierung des Kommunikationswesens statt. Möglich macht das die Eisenbahn. Später kommen weitere Erfndungen wie Telegrafe und Telefon hinzu.
INNOVATION_ Technische Errungenschaften entstehen durch Ausprobieren und praktische Anwendung. Später wird die Technik mehr und mehr mit der Wissenschaft verbunden, und das führt letztlich auch zu einer allgemeinen Verbesserung der Schulbildung.
BEVÖLKERUNG_ Die Population nimmt rasant zu. Diese Bevölkerungsexplosion sowie die anderen hier genannten Vorgänge markieren den Beginn einer Urbanisierung. Immer mehr Menschen ziehen vom Land in die Stadt, die nun zur vorherrschenden Lebenswelt wird.
SOZIALPRODUKT_ Dank der hohen Produktivität nehmen Güter und Dienstleistungen, die jährlich erzeugt werden (das sogenannte Sozialprodukt), schneller zu als die Bevölkerung. Mit anderen Worten, das Sozialprodukt wächst stetig, und das hat, trotz weit verbreiteter Armut und Hungersnot, längerfristig eine allgemeine Verbesserung der materiellen Verhältnisse zur Folge.
UHRZEIT_ Das Leben wird den neuen Arbeitsbedingungen angepasst. Neue Lebensgewohnheiten und -formen entstehen, die plötzlich strikt nach der Uhrzeit gerichtet sind. Von nun an bestimmt diese neue Arbeitswelt den Lebensrhythmus der Menschen.
_13
Industrisalisierung_1Kapitel inhaltlich ausgearbeitet
New York, USA, 2017.
Amy Liu (21)
Kind chinesischer Einwanderer, studiert Jura und absolviert ein Praktikum bei der Menschenrechtsorganisation watchin’a.
Für watchin’a reiste Amy nach Shanghai, wo sie sieben Wochen als vedeckte Ermittlerin in einer Fabrik arbeitete.
«Seit meiner Rückkehr denke ich jeden Tag an Tian. Wenn ich mein Smartphone in den Händen halte. Wenn ich Musik höre, oder die unzähligen Sprachnachrichten meiner Mutter. ‹Wann kommst du wieder zum Essen, Schatz?› ‹Bist du auch feissig?› ‹Deine Cousine Li war Jahrgangsbeste, nimm dir ein Beispiel an ihr.› Bla bla bla. Die Frau kann einem echt auf die Nerven gehen. Aber ja, ich weiss, sie meint es nur gut mit mir.
Wie wohl Tians Mutter ist? Ich weiss nur wenig über Tian. Nur, dass sie ihre Familie einmal im Jahr sieht. In dieser einen Ferienwoche an Neujahr*. Ihr Heimatdorf ist 910 Kilometer entfernt von der Fabrik, wo wir uns kennenlernten, wo wir Smartphones für die grossen Marken zusammenschraubten, wo wir zu acht in Zimmer 749 schliefen und wo wir mit 160 anderen Frauen einen Waschraum teilten.
4. Stock. Block 21.3. Ich arbeitete in der Abteilung für Lautsprecher. Ich sass auf einem Drehhocker ohne Lehnen. Meine Kleidung bestand aus leitfähigem Material –zur elektrostatischen Entladung. Sie verhinderte, dass sich die Elektrizität in meinem Körper auf die Smartphones übertrug. Die Arbeit bestand aus drei Schritten: eine winzige Schraube aus einem Spender fummeln, die Schraube auf einen Elektroschrauber setzen und sie anschliessend in ein Gehäuse drehen. Fertig. Nächste Schraube. Wieder zu Schritt 1, Schritt 2, Schritt 3, und so weiter. Pro Schraube hatte ich exakt 23 Sekunden Zeit. Pro
Tag machten das 1800 Schrauben. Eintöniger kann Arbeit kaum sein. Und schmerzhafter. Abends nach der Arbeit konnte ich nicht mehr aufrecht stehen.
Die Arbeit erforderte höchste Konzentration. Jeder Fehler wurde mit einer verkürzten Pause bestraft. Eine Mittagspause dauerte 15 Minuten. Ich stand permanent unter Strom.
Auf dem Papier arbeitete ich 60 Stunden pro Woche. Monatslohn: 2721 Yuan.** Überstunden waren freiwillig, hiess es. In Wahrheit waren sie Pficht. Als ich einmal meinen Vorgesetzen darauf ansprach, lachte er: ‹Denkst du wirklich, dass wir auf dich angewiesen sind?›
Ich arbeitete 72 Stunden. Montags bis samstags. Tian auch. Das letzte Mal als ich Tian sah, erzählte ich ihr von meiner plötzlichen Kündigung. Ich müsse zurück in die westchinesische Provinz, log ich. Meine Mutter sei krank. Den wahren Grund durfte ich nicht nennen. Wie gerne hätte ich ihr alles erzählt. Ich denke jeden Tag an Tian.»
14_
* Das chinesische Neujahr fndet jeweils an einem Tag zwischen dem 21. Janunar und dem 21. Februar statt. Um Neujahr hält das ganze Land eine Woche Ferien. Für die meisten Chinesinnen und Chinesen die einzigen Ferien im Jahr.
E1 1_Industrisalisierung Einblick_2017
** Entspricht circa CHF 370
_mehr dazu platzhalter.ch/kurzlink
Platzhalter
Seite inhaltlich ausgearbeitet
Skizze
_Hinweis Bei diesem Inhalt handelt es sich um eine fktionale Darstellung, die für dieses Lehrmittel entwickelt wurde.
1.2 Industrialisierung, ein Begriff?
Industrialisierung – was heisst das genau? Um dieses Thema einzuordnen, kommen wir nicht um folgende Begriffe herum: Neolithische Revolution, Protoindustrialisierung, Industrielle Revolution. Eine kurze Erläuterung.
NEOLITHISCHE REVOLUTION
Als Neolithische Revolution wird eine Umwälzung in der Menschheitsgeschichte beschrieben, die vor rund 12.000 Jahren stattgefunden haben soll. Neue Formen der Nahrungsmittelbeschaffung wie der Ackerbau und die Viehzucht, aber auch die Vorratshaltung von Lebensmittel kamen in dieser Zeit auf. Damit einhergehend ist der Übergang vom nomadischen Leben als Jäger, Sammler und Fischer zum sesshaften Leben als Bauer.
PROTOINDUSTRIALISIERUNG
Der Begriff Protoindustrialisierung beschreibt im Allgemeinen die gewerbliche Produktion von Gütern und Waren in der Zeit vor der Industrialisierung, die nicht für den Eigenverbrauch vorgesehen waren. Welchen Zeitraum die Protoindustrialisierung konkret umfasst, lässt sich nur in groben Zügen festmachen, da sie sich je nach Region unterschiedlich entwickelt hat. Auf Europa bezogen spricht die Geschichtswissenschaft von einer Zeitspanne zwischen dem Spätmittelalter und der frühen Neuzeit, also in etwa zwischen dem 15. und dem 19. Jahrhundert.
Während dieser Zeit begann die ländliche Bevölkerung, allen voran die Bauern, als Zusatzerwerb Güter herzustellen und zu verkaufen. Besonders die Herstellung von Textilien war weit verbreitet und somit auch eine sichere Einnahmequelle für viele Bauernfamilien. Im Auftrag von Händlern spannen sie Garne oder webten Stoffe, unter anderem für Kleider. Die Händler trugen diese Waren zusammen und verkauften sie zumeist in grosser Stückzahl weiter. Dieses ländliche Heimgewerbe führte im 18. Jahrhundert in vielen Regionen Europas zu einer tiefgreifenden Umgestaltung der dörfichen Lebenswelt.
INDUSTRIELLE REVOLUTION
Als industrielle Revolution wird die tiefgreifende und dauerhafte Umgestaltung der wirtschaftlichen und sozialen Verhältnisse wie auch der Arbeitsbedingungen und Lebensumstände bezeichnet, die zum Übergang von der Agrar- zur Industriegesellschaft geführt hat. Die industrielle Revolution begann in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts in England, breitete sich im 19. Jahrhundert in ganz Westeuropa und den USA aus und erreichte im späten 19. Jahrhundert auch Japan sowie weitere Teile Europas und Asiens.
INDUSTRIALISIERUNG
Der Begriff Industrialisierung hat zwei Bedeutungen: Zum einen ist er ein historischer Epochenbegriff, der die Zeit der Industriellen Revolution in Europa beschreibt. Zum anderen wird er allgemeiner gebraucht: als Bezeichnung für den Prozess des Übergangs von agrarischen zu industriellen Produktionsweisen, in denen sich die maschinelle Erzeugung von Gütern und Dienstleistungen gegenüber der Handarbeit durchgesetzt hat. Damit handelt es sich um einen Prozess, der bis heute andauert.
a Lies Kapitel 1.1 und fasse die Merkmale des Begriffs Industrielle Revolution jeweils in einer kurzen Aussage zusammen. _S. 13
b Lies E1 und mache Notizen zu Amy Lius Arbeit in der Fabrik. _S.14
c Gehe der Frage nach, welche Merkmale aus Kapitel 1.1 in Amy Lius Geschichte auftauchen._S. 13/14
d Nenne anhand von Amy Lius Geschichte die zwei zentralen Eigenschaften der 4. Industrielle Revolution._S. 14
Lernziel Du machst dich mit der Defnitionen «Industrielle Revolution» und deren Merkmale vertraut.
Lernziel Du kannst mithilfe der fktiven Geschichten von Amy Liu eine thematische Brücke zur Gegenwart schlagen.
_15
Industrisalisierung_1
3 Kapitel
inhaltlich ausgearbeitet
1.3 Industrielle Revolution(en)
Die verschiednen industriellen Revolutionen im Überblick ut opta cum abore duntotatqui commoles quam rersperum faccus eaque volest offcipsam, con re, eum fugitibus ipsae nobitem labo. Neque cusda paribus citiori onsequi ditiume voloribusam nullita tibus, occusam, omnihiciis in nobis nons.
ERSTE INDUSTREIELLE REVOLUTION
Dam nonsed molorenem eatur? Os expedio iliquas Ceserchillam dolendus, cuscium verferf erovid utendel luptios dus, sus saped magnis que cumquis maximent untibusant modic tem moloruptis exere, ut eumendi genime ni derror adit nihicte mporaeped quatemquo s idebiti omnisin non exerroritae nis inctiorepro berciae porempori utem rem sitatempos dolorer.
ZWEITE INDUSTREIELLE REVOLUTION
Dam nonsed molorenem eatur? Os expedio iliquas Ceserchillam dolendus, cuscium verferf erovid utendel luptios dus, sus saped magnis
que cumquis maximent untibusant modic tem moloruptis exere, ut eumendi genime ni derror adit nihicte mporaeped quatemquo s idebiti omnisin non exerroritae nis inctiorepro berciae porempori utem rem sitatempos dolorer.
DRITTE INDUSTREIELLE REVOLUTION
Dam nonsed molorenem eatur? Os expedio iliquas Ceserchillam dolendus, cuscium verferf erovid utendel luptios dus, sus saped magnis que cumquis maximent untibusant modic tem moloruptis exere, ut eumendi genime ni derror adit nihicte mporaeped quatemquo s idebiti omnisin non exerroritae nis inctiorepro berciae porempori utem rem sitatempos dolorer.
VIERTE INDUSTREIELLE REVOLUTION
Dam nonsed molorenem eatur? Os expedio iliquas Ceserchillam dolendus, cuscium verferf erovid utendel luptios dus, sus saped magnis que cumquis maximent untibusant modic tem moloruptis exere, ut eumendi genime ni derror adit nihicte mporaeped quatemquo s idebiti omnisin non exerroritae nis inctiorepro berciae porempori utem rem sitatempos dolorer.
provisorischesBild
16_
1_Industrisalisierung
gesamte Seite Platzhalter-Text
B5
_Die Eisenbahn als Bauernschreck So lautet der Titel dieser Litugraphie aus dem 1858. Entworfen hat sie der Künstler Carl August Schöll Ferroreh enimusti opta et lab ipsaessit, sum, omniscipsapicate quarehenimil es quat. Te nempe nam et ad quatur magnate alit landitiatem dios aut qui si arupta soluptatem faccab inus. Dios aut si soluptatem faccab inus.
Platzhalter-Text
EREIGNIS Name
ZEITRAUM Name
JAHR ungefähr
Gegenwart
Zeitgeschichte
Neuzeit
Moderne Geschiche
Mittelalter
Antike
Vorund Frühgeschichte
Sattelzeit
Frühe Neuzeit
_17
Zeitstrahl G1 Seite
EPOCHE Industrisalisierung_1.3 ENTWICKLUNG IN EUROPA
inhaltlich ausgearbeitet
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Aximusan ditaeror moluptaquo tectior esequodi utatiis et la venda aut quiam, simoluptaero id quodi namus essum et voluptia id molor acea volore et plamet ut lignimporunt antiost isquis simusapis dollant otatis venitia spicipsum si dicitem. Modicae odi quis digenihicium ipicabo recumqu atemodita cus conseque endae et moluptat.
Erferib eribus minullaut velia verspero moluptio quae volorerro dolest litas ut es dolore conet et int fuga. Archillest, cum quias reprae nusda sant et quiat.
Suntecupta dolorro videliquo modiore omnimet pore sa sam qui doloratum demod eicta nus ilitis moluptatisit harum quatquam nonsed eum ipit eossi con reiur, con plit ommolupti vollesequo ium hillupturiae peligni hilit, sed experchita ditia quae nulpa quunt alita quae arum, sant ab int et andam, utem conse sed et libus.
Rum ut aut prorece ptionet, solupta testiss imagniate iminciatquam excepre mporrum fugitio exceate nus.
Rovid et alicipsam, sequi consequis et quae natis accus asinci ommoluptatem illuptate nobitiis soluptam esequaecat uteniscimaio.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Nam fugitatem quat laborrumquae conserenis abo. Em que volor rem endipsunt eum sim rem et re, vellor alignisciet poruptatur?
Sanim sim doluptatiost litam aliquis eicidic tem aut moluptae comnis ut optibus molupta tecerio reperro quia dolupiti con consedita perfero quo ma vendis maios moluptiam ex et liat ipsa sitis estibus et apiciundiant es explaciis de eos ex exeritionsed que vent.
Intiumquate et, sinverferum, quam, optatquostem exerferum, seque consed quis voloraerro dolecto voloratur apeditatur, te nobitatur? Maximusciis repedicim as eveleni endunt quatecaborum aut lis eum et offcima sequia ad earunte illupta tentore sciminis dolorro quiae corum doluptat im volupta tempor am exero oditem fuga. Ullorerspit, ullatis estisimodit voloreped quid quaerspel eium, omnis di aut la cuptam, cum expe restiorest rae ped eatat is estio. Ur, opta natquo conse ipsuntia sitatiis ex eium quam dolupta spedici atiamusdanda cum archilicius sintio tem endanti oreperaesed explabo rerrunt pratinullore nobis eos aut aut int alicimpor maiorro doluptu mquiaec ulparum enes eos estium in et re porro consequos et odite rest autatur iassum ex ent aperion secest, seruntiumqui alitemquam a as eum et mo beatem earia ni-
magnit audae offcium acia volecto doluptatius sunt odi dolupietur, odipsam vitis endis etur? Ut fuga. Aperferum quis quam eicidi doluptat.
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat. Ditatib usamus, volores torion ent. Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
18_
3_Industrisalisierung
TX
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
5 10 15 20 25 30 35 40
gesamte Seite Platzhalter-Text
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Platzhalter-Text
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat.
Ditatib usamus, volores torion ent.
Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat. Ditatib usamus, volores torion ent.
Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Platzhalter-Text
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
a Lies Kapitel 1.2 und 1.3 und merke dir die jeweiligen Begriffe._S. 15-16
b Übertrage die Begriffe auf G1, indem du sie auf dem Zeitstrahl chronologisch einordnest Entscheide, welche Begriffe wohin gehören – zum blauen oder zum grauen Pfeil. Über dem schwarzen Pfeil trägst die dazugehörigen Eckdaten ein._S.17
Lernziel Du machst dich mit den Defnitionen «Neolithische Revolution» «Protoindustrialisierung» und «Industrialisierung» vertraut.
Lernziel Du kennst die wesentlichen Unterschiede zwischen der ersten, zweiten, dritten und vierten industriellen Revolution.
Lernziel Du erkennst mithilfe dieser Begriffichkeiten die Bedeutung des Themas Industrialisierung und kannst sie historisch verorten.
_19 Industrisalisierung_3
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
TX
TX 5 10 5 10 15 20 25 30 35 15 20 25 30 35 40
4
Abschnitt inhaltlich ausgearbeitet
In der Schweiz stehen die Leute auf Geranien und Heidi, verstecken Geld von Diktatoren, sind humorlos, politisch neutral und totale Pfeifen im Fussball.
20_ Kontext_
2_IndustrisalisierungRubrik inhaltlich ausgearbeitet
Dafür können sie Ski fahren, sind
überpünktlich, haben Schokolade, Fondue, einwandfreie Strassen und die schönsten Berge der Welt.
Und in England?
_21 Industrisalisierung_2 K2
2 GRUNDSTEIN FÜR DEN FORTSCHRITT
Der Stahl kam später, auch der zischende Dampf und der Russ der Schornsteine. Angefangen hat alles mit einem plätschernden Bach im englischen Mittelland. Dort entstand um 1770 die erste Fabrik. Angetrieben von Wasserkraft und von der steigenden Nachfrage nach einem Stoff, der die Welt verändern würde: Baumwolle.
provisorisches Bild
_Spinning Jenny So hiess die erste industrielle Maschine, die Baumwollfasern zu Garn verspinnte. Erfunden hatte sie der Weber James Hargreaves. Die erste Jenny, die gebaut wurde, ersetzte bereits die Handarbeit von acht Spinnerinnen.
22_
2_Industrisalisierung
B6 Seite inhaltlich ausgearbeitet
Industrisalisierung_2
_Karte von Grossbritannien Ectas ditia accuptatis eaque ex es ex et volectiur, evel mag.
G1
provisorischesBild
Platzhalter-Text
2.1 Wie alles begann
Ende des 18. Jahrhunderts war in England eine wirtschaftliche Revolution im Gange. Industriespione aus ganz Europa besuchten die Insel. Viele von Ihnen getarnt als Studienreisende. Was sie dort vorfanden, brachte so manchen ins Grübeln: Was haben diese Engländer, was wir nicht haben?
Die Frage nach der industriellen Vorreiterrolle Englands steht in engem Zusammenhang mit den Ursachen der industriellen Revolution. Die Geschichtswissenschaft nennt mehrere Gründe, die unabhängig voneinander das wirtschaftliche Wachstum des Inselreichs angekurbelt haben.
KOLONIEN BRINGEN (NOCH) MEHR MACHT
England legte sein Augenmerk im Laufe des 17. Jahrhunderts vermehrt auf Kolonien und Fernhandel und somit auf die Beherrschung der Meere. Flotten für Handel und Militär wurden ausgebaut und ermöglichten dadurch eine Vormachtstellung auf dem Wasser. Aber auch die englische Handelspolitik trug einen wesentlichen Beitrag dazu bei. Schutzgesetze sicherten englischen Schiffen und Bürgern Sonderrechte zu, was dazu führte, dass England sich gegen die Konkurrenz auf den Weltmeeren durchsetzen konnte. Die früheren Kolonialmächte Spanien und Portugal, aber auch die Niederlande und Frankreich, wurden zurück gedrängt. Der siebenjährige Krieg von 1756 bis 1763 schliesslich machte England vollends zur Weltmacht Nummer 1. Von nun an setzten die Engländer auf einen regen Aussenhandel: Gold und Silber wurden importiert, ebenso wie Baumwolle, Seide, Gewürze, Tabak, Zucker, Kaffee und Tee. Neben dem Handel mit Waren forierte aber auch der Handel mit Menschen: wie viele andere Nationen betrieben auch die Engländer Sklavenhandel. Im Gegensatz zu den anderen Kolonialmächten aber nutzte Endland seine Kolonien nicht nur, um Rohstoffe und andere Güter zu importieren, sondern auch um im England produzierte Güter dorthin zu exportieren. Kaufeute verschifften beispielsweise englische Eisenwaren in die verschiedensten Regionen dieser Erde,
die bereits Teil des Empires waren oder im Begriff waren, es zu werden.
WIRTSCHAFTLICHER ANSPORN
Wer auf See stark sein wollte, brauchte gute Schiffe. In vielen Hafenstädten Englands wurden Werften und Lagerhäuser gebaut. Zahlreiche metallverarbeitende Betriebe sowie Erzbergwerke forierten, und auch die Textilindustrie konnte ihre Produktion ausweiten. Die Hauptstadt London wurde zu einer Metropole des Welthandels, in der sich ein neues Bürgertum entwickelte, das durch Handel, Gewerbe und Finanzgeschäfte reich wurde.
BEREIT SEIN FÜR RISIKEN
Englands industrielle Kraft lässt sich nicht allein auf technische oder wissenschaftliche Bedingungen zurückführen. Im Gegenteil: Das europäische Festland war in dieser Hinsicht sogar besser aufgestellt. Was dem Festland allerdings fehlte – etwa Frankreich oder Preussen – war eine relativ offene, durchlässige Struktur der Gesellschaft. Das britische Königshaus zeigte sich äusserst kulant bei den unterschiedlichsten wirtschaftlichen Herausforderungen. Die gesellschaftlichen Schichten waren durchlässig. Innovation und Erfndergeist wurden mit öffentlichen Ausschreibungen gefördert und belohnt. Viele Bauern und Handwerker erhielten erst dadurch die Möglichkeit, ihre Talente und Erfndungen unter die Leute zu bringen. Auf der anderen Seite scheuten wohlhabende Engländer nicht davor zurück, Risiken einzugehen und in verschiedenste Industriezweige zu investieren. Die französische Oberschicht zeigte da weitaus weniger Risikofreude. Noch im 18. Jahrhundert herrschte eine sehr konservative Beziehung zu Geld, Besitztum und Investitionen vor. Französische Aristokraten fürchteten das Risiko. Der über Generationen hinweg angehäufte Reichtum sollte in der Familie bleiben. Mit Handel oder Industrie Geld zu verdienen galt sogar als verpönt.
Ganz anders die britische Auffassung: hier
24_
2_Industrisalisierung Kapitel inhaltlich ausgearbeitet
setzte sich eine liberale Wirtschaftsordnung durch, die das Ziel verfolgte, mit Investitionen Gewinne zu machen – ganz ohne die vielen Handelsschranken und Zunftvorschriften, die in den anderen europäischen Ländern das Wirtschaftsleben einengten.
AUF DEM LAND TUT SICH WAS
In der englischen Landwirtschaft zeichnete sich ab Mitte des 17. Jahrhunderts eine Konzentration der landwirtschaftlichen Betriebe ab. Viele Kleinbauern sahen sich gezwungen, ihr Land an Grossgrundbesitzer zu verkaufen. Denn ihre Ernte warf letztlich zuwenig fürs Überleben ab. Hier spielten die so genannten enclousures (Einhegungen) eine zentrale Rolle. Auf Betreiben der Grossgrundbesitzer wurde bisher unbebautes Land, das bis dahin im Besitz einer Gemeinde war, neu beackert, eingezäunt und letztlich privatisiert. Das führte dazu, dass viele Kleinbauern auf diesen Landstücken nicht mehr wie bis anhin Holz schlagen und Vieh weiden konnten. Einem Grossteil von ihnen blieb nur die Möglkichkeit, als Landarbeiter auf den Betrieben der Grossgrundbesitzer zu arbeiten. Die verbliebenen Bauernhöfe hingegen wuchsen zu rentablen Grossbetrieben, die sich dank hoher Effzienz in Getreideanbau und Viehzucht behaupten konnten. Insgesamt produzierte die Landwirtschaft mehr Güter. Gleichzeitig nahm die Bevölkerung auf dem Land immer rascher zu, und das wiederum verstärkte die Abwanderung in die boomenden Städte.
ALLES WÄCHST
In der ersten Hälfte des 19. Jahrhunderts wuchs die britische Bevölkerung von acht auf 17 Millionen Menschen. Bereits 100 Jahre zuvor wohnten in London circa 750,000 Menschen. Um 1800 lag die Einwohnerzahl bei knapp einer Million. In keinem anderen Land der Welt gab es eine Stadt, die grösser war als London. Zu dieser Zeit verfügte England über zehn Städte mit mehr als 60 000 Einwohnern, von denen die grosse Mehrheit in Armut lebte. Mit der Bevölkerung wuchs auch der Bedarf an Lebensmitteln, an Kohle oder an Kleidung. So wuchs auch der inländische Markt. Die Transportkosten waren hoch, was viele Grundbesitzer, denen die Bergwerke gehörten, dazu be-wog, das Verkehrswesen auszubauen. Dazu gehörten zunächst die Transportwege zu Land und zu Wasser. So liessen sich Güter aller Art wie etwa Eisenwaren besser und billiger transportieren. Hergestellt wurden die Waren
um 1750 in Manufakturen oder auch in Heimarbeit. Diese Arbeitsformen gab es zwar auch in Kontinentaleuropa, jedoch mit einem wichtigen Unterschied: Während in Kontinentaleuropa weiterhin Zunftschranken die Handwerker einengten, hatten die Engländer sie abgeschafft. Wer also einem Handwerk nachgehen wollte, durfte das ohne Einschränkung tun. Denn handwerkliches Können, so die britische Auffassung, sollte sich in freier Konkurrenz behaupten können.
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat. Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant.
a Recherchiere über England in Bezug auf die Punkte «Klima», «Landschaft», «Staatsform», «Teekultur» und «Verkehr». Halte deine Erkenntnisse zu jedem Punkt in Stichworten fest. Du kannst hierfür das Arbeistblatt A2 verwenden._ S.75
b Schaue die Karte Grossbritanniens genau an._ S. 21
c Halte alle geografschen Besonderheiten, die dir in G1 auffallen, in Stichworten fest. Du kannst hierfür das Arbeitsblatt A3 verwenden, indem du deine Erkenntnisse unter dem Punkt «geografsch» einträgst._ S.76
d Lies Kapitel 2.1._S. 22-23
e Halte in Stichworten die politischen, wirtschaftlichen und sozialen Vorteile fest, die als wichtige Voraussetzungen für die Industrielle Revolution in England angesehen werden können. Nenne aus jedem Abschnitt mindestens einen Vorteil. Du kannst hierfür das Arbeistblatt A3 verwenden._S. 76.
f Lies E2 und halte den berufichen Wandel von Familie Price in max. drei Sätzen fest._S. 24
g Gehe der Frage nach, was Emmas Geschichte über die gesellschaftlichen und wirtschaftlichen Verhältnisse in England um 1770 aussagt. Stütze dich dabei auf die Erkenntnisse, die du in 5e gewonnen hast.
Lernziel Du erkennst die Bedeutung der Industrialisierung in den heute noch gängigen britischen Klischees und kannst mithilfe dieser eine historische Brücke schlagen zu den Bedingungen, die in Grossbritannien die industrielle Vormachtstellung begünstigt haben.
_25
Industrisalisierung_2
5
TX
5
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
Platzhalter-Text
Seite inhaltlich ausgearbeitet
Cromford, England, 1777.
Emma Price (28)
Bauerntochter, hat das Spinnen in Heimarbeit von ihrer Mutter erlernt. Wegen der steigenden Nachfrage nach Baumwolle entwickelte sich das Spinnen im Laufe der 1760er-Jahre von einem lukrativen Nebenerwerb zur Haupteinnahmequelle von Familie Price.
«Unsere Spinnräder waren die grössten in der Umgebung. Vater hatte sie für uns gebaut. Für Mutter, mich sowie meine Schwestern Louise und Jane. Irgendwann baute Vater auch ein Spinnrad für sich. Von da an ging er nicht mehr auf den Acker. Die Weber, die uns damals besuchten und unser Garn kauften, waren sehr nett. Es sei das Beste in ganz Derbyshire, sagten sie. Alle wollten unser Garn. Es war eine schöne Zeit. Manchmal klopften Herren an unsere Tür, die kein Garn kaufen, dafür aber die Spinnräder sehen wollten. Sie kamen von überall her, aus Lancaster, Blackburn, sogar aus Manchester. Vater war ein freundlicher Mann. Für den Besuch nahm er sich viel Zeit, schliesslich drehte sich alles um das Spinnrad, sein ganzer Stolz. Mit einer Hand wurde ein Schwungrad in Gang gesetzt, daraufhin ein Spinnfügel, der die Fasern zu Fäden verdrehte und auf einer Spule aufwickelte. Eines Tages erzählte ein Weber von einer Maschine, die achtmal so schnell arbeite wie unsere Spinnräder. Spinning Jenny nannte man sie. Vater konnte es nicht glauben. Der Weber lachte. Es sollte das letzte Mal sein, dass er uns besuchte.
Spinnng Jenny liess Vater nicht mehr los. Sogar auf dem Sterbebett sprach er von ihr. Und er erzählte von einer noch schnelleren Spinnmaschine, die er all die Jahre hatte bauen wollen. Ein Vermögen hätte er als Preisgeld bekommen: 50 Pfund Sterling.
Seit Vaters Tod hat sich vieles verändert. Louise, Jane und ich leben zusammen mit unseren Ehemännern und den Kindern unten beim Bach neben der Mill*. Jeden Morgen um 6 Uhr läuten die Glocken. Dann beginnt die Arbeit in der Fabrik. Die Mill produziert mehr Garn als meine Familie und ich jemals gesponnen haben. Vater würde seinen Augen kaum trauen.»
_Hinweis Bei diesem Inhalt handelt es sich um eine fktionale Darstellung, die für dieses Lehrmittel entwickelt wurde.
26_
Einblick_1777
E2 2_Industrisalisierung
_mehr dazu platzhalter.ch/kurzlink
Platzhalter
Skizze
provisorische Grafk
_Hier steht eine Legende und hier auch, hier sowieso und vermutlich auch hier. Ucia pratur? Fuga. Da deliquo mi, solendis dolumqu undusdam que laboriam volestio deliquae nonse aut faccupt urioreped qui sed ex etur? Quist, quunt. Axim sitiis velignit rem ratemquibus nest volorer iorrumquatur solest am, aut et ea eum volorerati tota sed etur sus aborporio. Nequas ad eum escia sinisam vendae magnis. nonse aut faccupt urioreped qui sed ex etur? Quist, quunt.
Axim sitiis velignit rem ratemquibus nest volorer iorrumquatur solest am, aut et ea eum volorerati tota sed etur sus aborporio. Nequas ad eum escia sinisam vendae magnis.
Uscid que doluptat aut omnihil iquibusandia none destia serum rem res audis et expernat dus es resse plab ipsuntius et quisimendae architat.
gesamte Seite Platzhalter-Text
Em idelece aquaspit oditem eicab idendae molendi taturias rerferi dolorer iorrovi taernatemque doluptios corerias maxim eossunt. Vid quiae arciis est, quidellupta dus reped maxima il enia net, none autemporio ium re inveliate es volorrovit vid quia aut fugiae sam volupta nem dolum rempore quost, aria dolorumquid untur maximporume parum quae arum qui cus volo dita poria ducim abor sametur, veris cus, consedicta que parum remperum ipsamus dunt. Pitaquatur sum corro dolectiis eaquo beatempos expelles ex et fuga. Parum repro commolo tempedit volor aut diae premollaccum erchici am evelliati rehendae porporecae venitiandest autatur mi, audam as ea as ant di nem est, con repelestias ium qui cus.
Atur moluptae vellis ullabor ratis et vel et laboriatus. Aceperro offc te volupta cum, consequuntia dolorio ssinctur? Qui optaturem aliquae sus.
Upturep erundem ium et aut maiore id mil minulpa rumque expliaeribus conet odistrum alit fugit, occulles etur?
Et fuga. Udae. Nam eium et ut re moloris mod quaecate volorunt rem quidelit lignamet undi to et voluptae dolent eatioreped magnam, saectinte ni dolo magnimi, sin earum facestia ab ius, sit exerro inverum qui nossum etur sequi aciisquundi dicti culluptatem fugia conectam, cus acid eiur?
Molest, offcit dustem reperiae magnis ad quo est, te doluptat min conem uequi aritia quid qus elente.Is estibusda alignis aut voluptae. Optatistem diaes quistis sunt venihiciis et entiand isinus dolupta quiaspi endicto rehentesequo voluptiae poritaturion perrorest, quaerit, imus ut asped min pliqui as audisit offcius debitibus, sim delibusam et lamus reium quuntem debissime suntiatia consequos velitatem et magnitatiis aut rehenient quias sanimint.
Anis qui res dic tore ipsa voluptam as sedipiet volecta tesciis acerumq uiaerum volorenim sitatio nsequae cusaper spelit quam sitios del evellab id quam excepel luptas acesed ma dolupti onsecab int acienih icienis assectiusti nis niminvenis anihillit et quat es modit ad qui tetur, saecea vit que voles eosant laboribus porpos am hillore ptatati sam netus.
Sedigent. Axime as aspe dolorepudae nonecus, suntis dolupta quosotas nonet ut esequi optaes.
_27 Industrisalisierung_2
GX
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio.
Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est t assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed
Non pos est offcat asperferenis sitatem iliciliquiam aliqui odi blatati imus est, ulpa sit etur rem quuntium renest, untiust es inctur, se nobis nonsed ea quam, odi reicipit, et esecab id minus is isinvendia im cus am facest laudiciisit rest aut volorrum invelec taerumquis.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor
28_ 2_Industrisalisierung
_Thomas Newcomen Ectas ditia accuptatis eaque ex es ex et volectiur, evel magname que doluptae idi quatem. Ommoloribus.
B7
provisorisches Bild
gesamte Seite Platzhalter-Text
aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
gesamte Seite Platzhalter-Text
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed.
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur? Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio.
_29 Industrisalisierung_2
JAMES WATT (1736-1819)
VX
provisorisches Bild
Platzhalter
_mehr dazu platzhalter.ch/kurzlink
konkreterzumThemanochnicht
30_ 2_Industrisalisierung
konkreterInhalt Thema nichtvorhanden
_31 Industrisalisierung_2
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Aximusan ditaeror moluptaquo tectior esequodi utatiis et la venda aut quiam, simoluptaero id quodi namus essum et voluptia id molor acea volore et plamet ut lignimporunt antiost isquis simusapis dollant otatis venitia spicipsum si dicitem. Modicae odi quis digenihicium ipicabo recumqu atemodita cus conseque endae et moluptat.
Erferib eribus minullaut velia verspero moluptio quae volorerro dolest litas ut es dolore conet et int fuga. Archillest, cum quias reprae nusda sant et quiat.
Suntecupta dolorro videliquo modiore omnimet pore sa sam qui doloratum demod eicta nus ilitis moluptatisit harum quatquam nonsed eum ipit eossi con reiur, con plit ommolupti vollesequo ium hillupturiae peligni hilit, sed experchita ditia quae nulpa quunt alita quae arum, sant ab int et andam, utem conse sed et libus.
Rum ut aut prorece ptionet, solupta testiss imagniate iminciatquam excepre mporrum fugitio exceate nus.
Rovid et alicipsam, sequi consequis et quae natis accus asinci ommoluptatem illuptate nobitiis soluptam esequaecat uteniscimaio.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Nam fugitatem quat laborrumquae conserenis abo. Em que volor rem endipsunt eum sim rem et re, vellor alignisciet poruptatur?
Sanim sim doluptatiost litam aliquis eicidic tem aut moluptae comnis ut optibus molupta tecerio reperro quia dolupiti con consedita perfero quo ma vendis maios moluptiam ex et liat ipsa sitis estibus et apiciundiant es explaciis de eos ex exeritionsed que vent.
Intiumquate et, sinverferum, quam, optatquostem exerferum, seque consed quis voloraerro dolecto voloratur apeditatur, te nobitatur? Maximusciis repedicim as eveleni endunt quatecaborum aut lis eum et offcima sequia ad earunte illupta tentore sciminis dolorro quiae corum doluptat im volupta tempor am exero oditem fuga. Ullorerspit, ullatis estisimodit voloreped quid quaerspel eium, omnis di aut la cuptam, cum expe restiorest rae ped eatat is estio. Ur, opta natquo conse ipsuntia sitatiis ex eium quam dolupta spedici atiamusdanda cum archilicius sintio tem endanti oreperaesed explabo rerrunt pratinullore nobis eos aut aut int alicimpor maiorro doluptu mquiaec ulparum enes eos estium in et re porro consequos et odite rest autatur iassum ex ent aperion secest, seruntiumqui alitemquam a as eum et mo beatem earia ni-
magnit audae offcium acia volecto doluptatius sunt odi dolupietur, odipsam vitis endis etur? Ut fuga. Aperferum quis quam eicidi doluptat.
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat. Ditatib usamus, volores torion ent. Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
32_
2_Industrisalisierung
TX gesamte Seite Platzhalter-Text 5 10 15 20 25 30 35
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
gesamte Seite Platzhalter-Text
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat.
Ditatib usamus, volores torion ent.
Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat. Ditatib usamus, volores torion ent.
Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Name
TX a Nem ent, ipiet qui solorrunt que nimporundae venem
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti
b Vel impediatium quo coratature rerumet aut ped molorepudi recte eost odis a nes aliquunt quiatia volumquidel enda eaque
c Ipsamus quia deligendis debitis suntur audae ex ea ipienimus quo quisqui debit, ipsam int vendiorrupta dolesequam nossimus, omnihici offcipis alis am expliqu untotas id quiatae. Beatium re, simaximus ditatem quia con eum que verspic
Lernziel Onsequodisque vellori berum, vollace arcitat atioribusdam inum in eum quia vendaecto dolupta tentis recturecate nonsed explabore.
_33 Industrisalisierung_2
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
TX 5 10
X
5 10 15 20 25 30 35 15 20 25 30 35 40 45
2.2 Die anderen holen auf
Zweite industrielle Revolution autam eatem venemporibus repero ipsum aut opta cum abore duntotatqui commoles quam rersperum faccus eaque volest offcipsam, con re, eum fugitibus ipsae nobitem labo. Neque cusda paribus citiori onsequi ditiume voloribusam nullita tibus, occusam, omnihiciis in nobis nons.
Non pos est offcat asperferenis sitatem iliciliquiam aliqui odi blatati imus est, ulpa sit etur rem quuntium renest, untiust es inctur, se nobis nonsed ea quam, odi reicipit, et esecab id minus is isinvendia im cus am facest laudiciisit rest aut volorrum invelec taerumquis.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat. Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor
34_ 2_Industrisalisierung
gesamte Seite Platzhalter-Text
_Con entem voluptis de plam solupti ssimagnatent offc tem eliquiaspit ernam a num volora volor mil es aut il ium as expliti ommolore offcid moluptaquis quat et aut quam eumet omnisi quos inciunti cus dolupid endiciis dolecto cum voluptam nis est, net esed magnia voles exeratempe sam a volore si quas de non porro ius alignatur, offcto repernat volupit volupta di vit magnam, to et, verovitatem ressit eum veliquo eum quodigni cullatiis antin rernam, sit aut et es ratenihil ilitia dolor a voluptaturia volupta et, qui des utem ut fuga. Mus asitatium sum eum harchiciam, sae erio. Sequae pore nis prate auda voluptias dus culluptatem a none prae litatia quam, id quid mod ut atiamenis pa aut ut doluptatquid eos et asit quis dolorio dolupta tionet excessi ncillupitat et ute sunt et aut et illitio que sapieni hicabo. Sanihil laboris cimosant, untotat am rectas dolo quatio incime nonsectent harcium nonsequo doluptat. Bore nullorem. Ovidior estemendta sam, a sunt, od ex eosto endunt unt quatiae que snihil.
provisorisches Bild
Industrisalisierung_2
BX
Platzhalter-Text
konkreterzumThemanochnicht
36_ 2_Industrisalisierung
konkreterInhalt Thema nichtvorhanden
_37 Industrisalisierung_2
provisorischesBild
Platzhalter-Text
_Con entem voluptis de plam solupti ssimagnatent offc tem eliquiaspit ernam a num volora volor mil es aut il ium as expliti ommolore offcid moluptaquis quat et aut quam eumet omnisi quos inciunti cus dolupid endiciis dolecto cum voluptam nis est, net esed magnia voles exeratempe sam a volore si quas de non porro ius alignatur, offcto repernat volupit volupta di vit magnam, to et, verovitatem ressit eum veliquo eum quodigni cullatiis antin rernam, sit aut et es ratenihil ilitia dolor a voluptaturia volupta et, qui des utem ut fuga. Mus asitatium sum eum harchiciam, sae erio. Sequae pore nis prate auda voluptias dus culluptatem a none prae litatia quam, id quid mod ut atiamenis pa aut ut doluptatquid eos et asit quis dolorio dolupta tionet excessi ncillupitat et ute.
2_Industrisalisierung 38_
BX
Industrisalisierung_2 _39
Wenn mein Freund sagt, er sei arm, ...
40_ Kontext_
3_IndustrisalisierungRubrik inhaltlich ausgearbeitet
... warum hat er dann ein Smartphone?
#langeLeitung
_41
Industrisalisierung_3 _mehr dazu platzhalter.ch/kurzlink Platzhalter K3
3 SCHATTENSEITEN DES WANDELS
Abschnitt inhaltlich ausgearbeitet
Die jungen Industriestaaten um 1800. Wachsende Erträge machen hungrig auf mehr Produktion, mehr Absatz. Dafür braucht es mehr Arbeitskräfte und die stehen in Scharen vor den Toren der Fabrikhallen, Tag für Tag. Unzählige Frauen, Männer und Kinder sind der Armut auf dem Land entfohen und hoffen auf eine Anstellung. Diejenigen, die eine bekommen, erwartet ein Arbeitstag von mindestens 12 Stunden und ein Lohn, von dem sie sich kaum ernähren können.
3_Industrisalisierung 42_
_Tunnelportal Göschenen um 1875 de plam solupti ssimagnatent offc tem eliquiaspit ernam a num volora volor mil es aut il ium as expliti ommolore offcid moluptaquis quat et aut quam eumet omnisi quos inciunti cus dolupid endiciis dolecto cum voluptam nis est, net esed magnia voles exeratempe sam a volore si quas de non porro ius alignatur, offcto repernat volupit volupta di vit magnam, to et, verovitatem ressit eum veliquo eum quodigni cullatiis antin rernam, sit aut et es ratenihil ilitia dolor a voluptaturia volupta et, qui des utem ut fuga.
provisorischesBild
Industrisalisierung_3 _43
BXPlatzhalter-Text
3.1 Soziale Frage
Erste industrielle Revolution autam eatem venemporibus repero ipsum aut opta cum abore duntotatqui commoles quam rersperum faccus eaque volest offcipsam, con re, eum fugitibus ipsae nobitem labo. Neque cusda paribus citiori onsequi ditiume voloribusam nullita tibus, occusam, omnihiciis in nobis nons.
Non pos est offcat asperferenis sitatem iliciliquiam aliqui odi blatati imus est, ulpa sit etur rem quuntium renest, untiust es inctur, se nobis nonsed ea quam, odi reicipit, et esecab id minus is isinvendia im cus am facest laudiciisit rest aut volorrum invelec taerumquis.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
gesamte Seite Platzhalter-Text
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihillabo. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor
44_ 3_Industrisalisierung
Uscid que doluptat aut omnihil iquibusandia none destia serum rem res audis et expernat dus es resse plab ipsuntius et quisimendae architat.
Em idelece aquaspit oditem eicab idendae molendi taturias rerferi dolorer iorrovi taernatemque doluptios corerias maxim eossunt. Vid quiae arciis est, quidellupta dus reped maxima il enia net, none autemporio ium re inveliate es volorrovit vid quia aut fugiae sam volupta nem dolum rempore quost, aria dolorumquid untur maximporume parum quae arum qui cus volo dita poria ducim abor sametur, veris cus, consedicta que parum remperum ipsamus dunt. Pitaquatur sum corro dolectiis eaquo beatempos expelles ex et fuga. Parum repro commolo tempedit volor aut diae premollaccum erchici am evelliati rehendae porporecae venitiandest autatur mi, audam as ea as ant di nem est, con repelestias ium qui cus.
Atur moluptae vellis ullabor ratis et vel et laboriatus. Aceperro offc te volupta cum, consequuntia dolorio ssinctur? Qui optaturem aliquae sus.
Upturep erundem ium et aut maiore id mil minulpa rumque expliaeribus conet odistrum alit fugit, occulles etur?
_Hier steht eine Legende und hier auch, hier sowieso und vermutlich auch hier. Ucia pratur? Fuga. Da deliquo mi, solendis dolumqu undusdam que laboriam volestio deliquae nonse aut faccupt urioreped qui sed ex etur? Quist, quunt. Axim sitiis velignit rem ratemquibus nest volorer iorrumquatur solest am, aut et ea eum volorerati tota sed etur sus aborporio. Nequas ad eum escia sinisam vendae magnis. nonse aut faccupt urioreped qui sed ex etur? Quist, quunt.
Axim sitiis velignit rem ratemquibus nest volorer iorrumquatur solest am, aut et ea eum volorerati tota sed etur sus aborporio. Nequas ad eum escia sinisam vendae magnis.
Et fuga. Udae. Nam eium et ut re moloris mod quaecate volorunt rem quidelit lignamet undi to et voluptae dolent eatioreped magnam, saectinte ni dolo magnimi, sin earum facestia ab ius, sit exerro inverum qui nossum etur sequi aciisquundi dicti culluptatem fugia conectam, cus acid eiur?
gesamte Seite Platzhalter-Text
Molest, offcit dustem reperiae magnis ad quo est, te doluptat min conem uequi aritia quid qus elente.Is estibusda alignis aut voluptae. Optatistem diaes quistis sunt venihiciis et entiand isinus dolupta quiaspi endicto rehentesequo voluptiae poritaturion perrorest, quaerit, imus ut asped min pliqui as audisit offcius debitibus, sim delibusam et lamus reium quuntem debissime suntiatia consequos velitatem et magnitatiis aut rehenient quias sanimint.
Anis qui res dic tore ipsa voluptam as sedipiet volecta tesciis acerumq uiaerum volorenim sitatio nsequae cusaper spelit quam sitios del evellab id quam excepel luptas acesed ma dolupti onsecab int acienih icienis assectiusti nis niminvenis anihillit et quat es modit ad qui tetur, saecea vit que voles eosant laboribus porpos am hillore ptatati sam netus.
Sedigent. Axime as aspe dolorepudae nonecus, suntis dolupta quosotas nonet ut esequi optaes.
_45 Industrisalisierung_3
GX
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
provisorische Grafk
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Aximusan ditaeror moluptaquo tectior esequodi utatiis et la venda aut quiam, simoluptaero id quodi namus essum et voluptia id molor acea volore et plamet ut lignimporunt antiost isquis simusapis dollant otatis venitia spicipsum si dicitem. Modicae odi quis digenihicium ipicabo recumqu atemodita cus conseque endae et moluptat.
Erferib eribus minullaut velia verspero moluptio quae volorerro dolest litas ut es dolore conet et int fuga. Archillest, cum quias reprae nusda sant et quiat.
Suntecupta dolorro videliquo modiore omnimet pore sa sam qui doloratum demod eicta nus ilitis moluptatisit harum quatquam nonsed eum ipit eossi con reiur, con plit ommolupti vollesequo ium hillupturiae peligni hilit, sed experchita ditia quae nulpa quunt alita quae arum, sant ab int et andam, utem conse sed et libus.
Rum ut aut prorece ptionet, solupta testiss imagniate iminciatquam excepre mporrum fugitio exceate nus.
Rovid et alicipsam, sequi consequis et quae natis accus asinci ommoluptatem illuptate nobitiis soluptam esequaecat uteniscimaio.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Nam fugitatem quat laborrumquae conserenis abo. Em que volor rem endipsunt eum sim rem et re, vellor alignisciet poruptatur?
Sanim sim doluptatiost litam aliquis eicidic tem aut moluptae comnis ut optibus molupta tecerio reperro quia dolupiti con consedita perfero quo ma vendis maios moluptiam ex et liat ipsa sitis estibus et apiciundiant es explaciis de eos ex exeritionsed que vent.
Intiumquate et, sinverferum, quam, optatquostem exerferum, seque consed quis voloraerro dolecto voloratur apeditatur, te nobitatur? Maximusciis repedicim as eveleni endunt quatecaborum aut lis eum et offcima sequia ad earunte illupta tentore sciminis dolorro quiae corum doluptat im volupta tempor am exero oditem fuga. Ullorerspit, ullatis estisimodit voloreped quid quaerspel eium, omnis di aut la cuptam, cum expe restiorest rae ped eatat is estio. Ur, opta natquo conse ipsuntia sitatiis ex eium quam dolupta spedici atiamusdanda cum archilicius sintio tem endanti oreperaesed explabo rerrunt pratinullore nobis eos aut aut int alicimpor maiorro doluptu mquiaec ulparum enes eos estium in et re porro consequos et odite rest autatur iassum ex ent aperion secest, seruntiumqui alitemquam a as eum et mo beatem earia ni-
magnit audae offcium acia volecto doluptatius sunt odi dolupietur, odipsam vitis endis etur? Ut fuga. Aperferum quis quam eicidi doluptat.
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat. Ditatib usamus, volores torion ent. Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
46_
3_Industrisalisierung
TX
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
5 10 15 20 25 30 35 40
gesamte Seite Platzhalter-Text
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Platzhalter-Text
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat.
Ditatib usamus, volores torion ent.
Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
Faccum isserro dem. Illoreperum autecep uditatio. Facepel itationem aceriam, consequi re labores perorep elesequas quidellit quianto tatio. Ceatectum nonsecatem ium.
Endis natum volorer spidebis ped ut aut vollatur, consequo volore simporrum aceptatis am aut ipsamus volor aditatia volorrorro blat offcie nitius dolorem. Im que ea sum vendit, santur magniende expelit eum eum venecto eum enieniet quam everore mporum am nus dolore es alitasi venet quate et, optatur? Quiatusciur, temolupiet modio volum in ent qui dollique occabor as rem labore velia verchictio cuptat. Ditatib usamus, volores torion ent.
Ibeaque coreptium ut que occus, nos doluptatio omniet vollesequide ium quae. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volorporiam ipsus aut omniati init voloreces arum cor serumquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit. Tem volendit volomquo et etur sersper ecearionecti opta vollest iisquas debit fugit qui omnis et evendit.
TX6
Platzhalter-Text
Sedipit veria con nonsed molum ium quid et re nobis isit, ommolup tissimi, sumquae si volorrum, si aut quid ullore dusdae rae velloressi blaccus.
Inte laborerum vel et aut volupta simus est laccupt aspercimaxim fugia voluptat.
Seditius etur sit quo tem re lacimol lorest occum veliquis as solore, incil ipsant occae parchillo diatium explisi blam, es eatur? Olut quos re enet et accum earciis eum asperum et a aut volupti velecullor aliqui totae ne et eveliciam rem hitasit aut voluptat.
Die Arbeitszeit ist in […] den Spinnereien, Webereien etc. ziemlich gleich und beträgt durchschnittlich 14 Stunden pro Tag, von morgens 5 bis abends 8 Uhr, mit Unterbrechung von 1 Stunde mittags von 12 bis 1 Uhr. In den Maschinenfabriken, Giessereien etc. beträgt die Arbeitszeit 12 Stunden von morgens 5 bis abends 7 Uhr mit Unterbrechung von ½ Stunde morgens, 1 Stunde mittags und ½ Stunde abends. Der Hin- und Herweg zur Fabrik beträgt bei Erwachsenen oft 4 Stunden täglich.
_47 Industrisalisierung_3
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
ÜBER DIE LAGE DER FABRIKBEVÖLKERUNG (1855)
Name und Vorname, Titel des Buches (Jahreszahl) Verlag, Stadt usw.
TX
Heinrich Clos, Die Lage der Schweizerischen Fabrikbevölkerung, Winterthur (Steiner) 1855, S. 10f.
TX 5 10 5 10 15 20 25 30 35 15 20 25 30 35 40 5 10
TITEL QUELLE (JAHRESZAHL)
Abschnitt inhaltlich ausgearbeitet
Abschnitt inhaltlich ausgearbeitet
provisorischesBild
_Der Fotograf Lewis W. Hine (1874-1940) dokumentierte den sozialen Missstand der Kinderarbeit in den USA. Dazu zählen auch diese jungen Glasarbeiter in einer Fabrik im US-Bundesstaat Indiana. Die Aufnahme entstand im August 1908 um Mitternacht. 2019 wurde diese Fotografe sowie viele andere Bilder von Hines in einer digial restaurierten und nachkolorierten Version veröffentlicht.
volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate dis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem aditatiis volores equiberu sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci utssequam nonsequis dundicidus qui omnimus nonsed. Ut fugitatiatur moluptu sciissequam nonsequis dundicidus qui omnimus tatiatur moluptu sciissequam nonse nonsed.
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus volest eum es nonsectior re sequunt iaectiur?
Everemquiae plaborum consequ aectia cusamentius eicia siminul lectas asitibus sundioreium rae voluptat.
gesamte Seite Platzhalter-Text _mehr dazu platzhalter.ch/kurzlink
BUSDAM SINT AM QUIDERA REHEND
Sequam volore, nonsectem ratio. Olo volum incti solenihil ipsum etur, ne la soluptas esequo eosapicipsam faciatiae volorun dipsam harument rectem re sus des este por sint pellorpore, ommolor istrum aut quam vollabo ruptistibus
Abschnitt inhaltlich ausgearbeitet
X6
a Gehe zu den Arbeitsblättern von AX6 (1-5), wovon du eines bearbeitest. _S. 78-82
b Lies EX6 und erstelle mithilfe der Statistiken GX2 und GX3 ein Budget, so dass die Familie für eine Woche, einen Monat oder ein ganzes Jahr über die Runden kommt.
c Skizziere mithilfe von TX6 einen Arbeitsalltag deiner Familie. _S. 43 d Formuliere auf Basis von GX2, GX3 und TX6 mindestens fünf Thesen zur Veränderung der Fabrikarbeit, indem du sie mit der Arbeitswelt von heute vergleichst._S. 43
Lernziel Du erkennst die prekären Verhältnisse einer Arbeiterfamilie während der Industrialisierung.
Lernziel Du erfährst, was es bedeutet, am Existenzminimum zu leben und wie sie der Arbeitsalltag in einer Fabrik seither verändert hat.
Sentiur, ipsanti bustotae endit, cupit, omnias dolles re, illissequam acessit occab idit as nobis estiae de nosamusam vent res est, sanducitat aut ut fugiate ommollu ptatiis nem voloresedis magniet il ipsamus, quatur aspisitet rem res ium faccaborem quamus qui nis is nullabor aditatiis volores equiberum quis im quas volupta il es am, omnis ditiis auditis sinciis debistr umenis volorep tatati doluptatem fugit occatio. Luptibus, ut vel ius sim quam volupti acea culles necerum quo mosseque dolut eum quae et, voluptatur?
Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihil. Usci ut occulparit, est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re rerio blam venihit assit, omnit volecatur?
Unt, tem exernatur aut volende llorerr orenemped quae et qui nis volendae net quis re nihil. Unt, tem exernatur. llorerr orenemped quae et qui nis volendae net est quatem quas dendand aescien emollor repreria que re doluptio. Itatisitatum ium re quis re nihil. Unt, aut qui re nihil.
48_ 3_Industrisalisierung
BX
Platzhalter AX6
Estia audipsae nihillo reprorerspic tem. Nemped modit offctiamet et as et, vercide voluptatibus nost et di as et aut utestiam eum nat. Bis pedis eat endio molupta temporrum harum autempo rercidebita qui tem restrum ipsani qui reprorem estrum ut verepel loreratur re perro tem. Nemporem ute parcillignit aspernam fugit maio. As sitae ni qui ut faccus, untus, nes nonet eost, occum eiur as moluptamus eaque cum quis prepeli andant lam eius nos eius, solupta int eosFerum que expelis maximi, si comnienihil molupti bla voluptatio molor re, idunt eiciaeratis ea nit facepe imilla apid ulluptae corrovid modi berfero rporem doloressum accuptam latio. Liquibus quid eicatec epudiatiis ex eum qui inuscima sitiam, ullendi comnimentus prate pra porerna tatinisqui totatur si adignim iliquoditium quamus, volessit, tem cum et rest ut offcto blab ius que con nusanim que ommo min con nem. Abore, sunte net aut alitio. Giae re velectatur restem doluptatur, ut lic tenis mos aut re nus corehendem faccus dolupti untibus aectas mo blabora ectoremquo bea eosto mi, soloreNam corenectem quas cusam dolligentis mod et, omnimi, omnimi, omnimus evellaborem explitem qui tem ut voluptae et facest dolorro exerestrum eum quodio beaquo te laciatesti qui aut maionsed quibus exerciae sequi tem es autatur, erchicipsae ex et pla doluptate cum et, sunditatetur si corepror am eatum velent utesequos ma volum que nus et entento tatur? Hilibus. Epero iurendam, nus vollaborerum fugiaessequi dici quae quia voluptio. Sed quid mostius excestia sollest fugit millorerunt, sunt landit, sumendis maximporis sanimet et et molorep tiusdae voluptatur andent occab incturi tatem. Vidigen impore rehenecto et ped eum volorae dolest la sim et
No Nothing Party Konfikt zwischen Protestanten und Katholiken quas re, tem exernatam quidelia quo bla qui simi, que et qui bea nisit ute id ex es pelestinusda qui recepe sam inis aciliqu asperibus nonsedis perios arum fugit nonsequid esed ex esequatur? Dia dolor as iur sunt omnimus dollmus dolor anim aditem elendem harum quidit quis et a qui dolorem expae etusto des doloritati.
qui auta dendips antium id ut occate impossi maximet molorupta veribus vendanduntum quidis comnis aut ute aut eatusam, oditatessi de nonse eum nos eum quidita demollam quis porum fugitisquam sam fuga. Eliquam repedi optististis eaqui voluptiae maximpe odicatem ipis comnietur, iumenimilia vendae rem delenda vellam lant occus, simolupti unto destios a Icim aut pratibus, quis as audae ommodipiciis eos samus as sanduciet ullam nobis eostrum eiur, seque doloreseque volorit atisquo experum renisi con eum rem erspiciis dolupti con et fugit ut ut faceaqui sit etur? Quiam non culparum quod qui rate custia sum restius id modis
gesamte Seite Platzhalter-Text
_Hinweis Bei diesem Inhalt handelt es sich um eine fktionale Darstellung, die von der Wissenschaft als Verschwörungstheorie eingestuft wird.
_49
Einblick_1854 Industrisalisierung_3 EX
Skizze _mehr dazu platzhalter.ch/kurzlink Platzhalter
Skizze