Spansk 8 Grunnbok nynorsk (utdrag)

SPANSK 8

frå CAPPELEN DAMM

Nynorsk

Manuel Bernardo Abrodos • Silje Andrea Hauglund

Grunnbok

© CAPPELEN DAMM AS, Oslo, 2023

Materialet i denne publikasjonen er omfatta av føresegnene i åndsverklova. Utan særskild avtale med Cappelen Damm AS er det berre tillate å framstille eksemplar av dette verket eller gjere innhaldet tilgjengeleg dersom det er heimla i lov eller tillate gjennom avtale med Kopinor, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Utnytting i strid med lov eller avtale kan føre til

Spansk 8 frå Cappelen Damm, Grunnbok er laga til LK20, fagfornyinga, i faget spansk og er til bruk på ungdomstrinnet på grunnskulen.

Omsetjing til nynorsk: Eirik Ulltang Birkeland

Foto: sjå biletliste, s. 159

Illustratør: Knut Johannes Håland, Cappelen Damm AS

Design og layout: Sissel Holt Boniface, Cappelen Damm AS

Omslagsdesign: Tank Design AS

Omslagsillustrasjon: Knut Johannes Håland, Cappelen Damm AS

Repro: Narayana Press

Trykk og innbinding: Livonia Print SIA, Latvia, 2023

Utgåve 1

Opplag 1

ISBN 978-82-02-80952-2

www.skolen.cdu.no

Kjære elev!

Over 500 millionar menneske har spansk som morsmål. Dei bur i Spania og Latin-Amerika, dei bur i land som ikkje

– og nokre bur også i Noreg.

Å kunne snakke med andre menneske på deira eige språk gir eit heilt anna høve til å bli ordentleg kjend med dei. Når du no skal lære spansk, gir du deg sjølv nettopp dette høvet til å bli kjend med andre menneske og andre kulturar.

For å snakke spansk må du lære ein del «brikker». Desse brikkene kan til dømes vere enkeltord eller korleis du bøyer eit verb. Snart vil du sjå at med berre nokre få brikker kan du byrje å snakke med andre – på spansk!

I denne boka får du dei viktigaste brikkene du treng, og du lærer korleis du kan setje dei saman. Målet er heile tida at du skal kunne forstå meir og meir, og fortelje meir og meir. Og no som du byrjar med eit heilt nytt språk, er det ein gyllen sjanse til å henge med frå starten.

Innhald

Saludos TEMA DU LÆRER

Páginas 6–25

• ¡Hola! ¿Qué tal?

• ¿Cómo te llamas?

• ¡Hasta luego!

• å helse og seie ha det

• å spørje andre om korleis det går

• å fortelje korleis du har det sjølv

• å seie kva du heiter, kvar du bur, og kor gammal du er

Hablo español TEMADU LÆRER

Páginas 26–49

• ¿Hablas español?

• ¿Comprendes?

• ¿Cómo se dice?

• å fortelje kva for språk du snakkar

• kvifor det er nyttig å kunne spansk

• å bruke situasjon, samanheng og gjennomsiktige ord for å forstå og bli forstått

Familia y amigos TEMADU LÆRER

Páginas 50–69

• Mi familia

• Mi mascota

• Mis amigos

• å fortelje om familien din

• å snakke om kjæledyr

• kva fargane heiter

• å skildre vennene dine

Mi semana TEMADU LÆRER

Páginas 70–91

• Los días de la semana

• ¿Qué hora es?

• Voy a la escuela

• å seie kva dag det er

• å seie kva klokka er

• å snakke om skuledagen din

Mi tiempo libre TEMADU LÆRER

Páginas 92–115

• Mis pasatiempos

• ¿Cómo estás y dónde estás?

• ¡Me gusta¡

Todo un año

Páginas 116–139

Páginas 140–157

• å snakke om fritidsaktivitetar

• å seie kvar og når du gjer ulike aktivitetar

• å fortelje kva du likar og ikkje likar

TEMADU LÆRER

• Cuatro estaciones

• Doce meses

• Vacaciones de verano

MINIGRAMÁTICA

• å fortelje om årstidene og månadene

• å snakke om vêret

• å seie når du har bursdag

• å snakke om planar for sommaren

SPRÅK OG GRAMMATIKKKULTUR OG SAMFUNN

• intro om uttalereglar

• personlege pronomen

• tala frå 0 til 100

• ulike helsemåtar

• småprat

• bruk av usted og ustedes

SPRÅK OG GRAMMATIKKKULTUR OG SAMFUNN

• bøying av regelmessige ar-, er- og ir-verb i presens

• alfabetet og uttalereglar

• lærings- og kommunikasjonsstrategiar

• nekting

• det spanske språket i verda

• å vere fleirspråkleg

• mattradisjonar

SPRÅK OG GRAMMATIKKKULTUR OG SAMFUNN

• substantiv og artiklar i kjønn og tal

• adjektiv, samsvarsbøying og ordstilling

• verba ser og tener i presens

• eigedomsord og genitiv

• familiesamansetningar

SPRÅK OG GRAMMATIKKKULTUR OG SAMFUNN

• verbet ir i presens

• tidsuttrykk

• setningsoppbygging

• skule og utdanning

SPRÅK OG GRAMMATIKKKULTUR OG SAMFUNN

• verba estar og gustar i presens

• stadsuttrykk

• preposisjonar

• ord for mat og drikke

• ungdom og fritid

SPRÅK OG GRAMMATIKKKULTUR OG SAMFUNN

• vêruttrykk

• smakebit på framtidsform med ir som hjelpeverb

• ord for klede og tilbehøyr

• tradisjonelle feiringar

• vêr og geografi

CAPÍTULO 1 Saludos

DU LÆRER

å helse og seie ha det

å spørje andre om korleis det går

å fortelje korleis du har det sjølv

å seie kva du heiter, kvar du bur, og kor gammal du er

¡Hola! ¿Qué tal?

GLOSARIO

glosario – ordliste Practicamos. – Vi øver.

¡Hola! – Hei!

¿Qué tal? – Korleis går det?

bien – bra

regular – sånn passe

muy – veldig

mal – dårleg

horrible – frykteleg

PRACTICAMOS

1 ¿Qué tal? betyr «Korleis går det?». Lær deg dei ulike svara som står i snakkeboblene til emojiane.

QU blir uttalt som norsk k.

2 Kva svarar du på spørsmålet ¿Qué tal? i desse situasjonane?

• Du har ei prøve i neste time.

• Du skal besøkje bestevennen din etter skulen.

• Du har nettopp vunne 10 millionar kroner.

3 Jobb saman. Spør kvarandre: ¿Que tal? Svar med berre eit ansiktsuttrykk. Gjett svaret på spansk:

• ¡Muy bien!

• ¡Mal!

• ¡Regular!

4 Sjå på sida til høgre. Finn ut kva desse uttrykka betyr:

• ¡Buenos días!

• ¡Buenas tardes!

• ¡Buenas noches!

¿Cómo estás?

Når du møter nokon og vil spørje korleis det går, kan du seie ¿Qué tal?, slik du lærte på førre side. Ein annan variant er å spørje: ¿Cómo estás? Det er mange svar på det spørsmålet! Her ser du nokre:

Estoy bien. ◤

Tengo hambre. ◤

Estoy triste. ◤ Tengo sed. ◤

Når ein gut seier «Eg er sliten», heiter det Estoy cansado.

Estoy cansado. ◤

Når ei jente seier «Eg er sliten», heiter det Estoy cansada

Estoy contento. ◤

Når ein gut seier «Eg er fornøgd», heiter det Estoy contento

Når ei jente seier «Eg er fornøgd», heiter det Estoy contenta

¡Estoy enamorado! ◤

Når ein gut seier «Eg er forelska», heiter det Estoy enamorado

Når ei jente seier «Eg er forelska», heiter det Estoy enamorada

◥ ¡Hola! ¿Qué tal?

Muy bien. ¿Y tú? ¿Cómo estás?

◥ ¡Fenomenal! ¡Estoy enamorada!

PRACTICAMOS

1 Del klassen i mindre grupper og spør kvarandre: ¿Cómo estás?

Svar på spansk.

Tips: Du kan også bruke uttrykka på side 8.

¿Cómo estás? ◣◥ Estoy muy mal.

¿Cómo estás? ◣◥ ¡Estoy fenomenal!

2 Sjå på dei tre nedste emojiane. Orda for sliten, forelska og fornøgd endar nokre gonger på -o og nokre gonger på -a. Når skal dei ende på -o, og når skal dei ende på -a? Lag ein regel.

3 Lag ein teikneserie. Bruk spanske ord og uttrykk i snakkeboblene.

GLOSARIO

¿Cómo estás? – Korleis har du det?

Estoy bien. – Eg har det bra.

Estoy triste. – Eg er trist / lei meg. Estoy cansado. – Eg er trøytt/sliten.

Estoy contento. – Eg er fornøgd. ¡Estoy enamorado! – Eg er forelska!

Tengo hambre. – Eg er svolten.

Tengo sed. – Eg er tørst. ¿Y tú? – Og du?

GLOSARIO

Yo me llamo... – Eg heiter … ¿Y tú? – Og du?

Yo vivo en... – Eg bur i/på … Yo tengo doce años.

– Eg er tolv år. Yo tengo trece años.

– Eg er tretten år.

◥ ¡Hola! Yo me llamo Javier. ¿Y tú?

◤ ¡Hola! Yo me llamo Sara.

◥ Yo vivo en Barceloneta. ¿Y tú?

◤ Yo vivo en Raval.

◥ Yo tengo doce años. ¿Y tú?

◤ Yo tengo trece años.

PRACTICAMOS

1 Les dialogen ovanfor. Kva seier ungdommane til kvarandre?

2 Sjå på uttalereglane på spansk.

3 Skriv ei helsing eller lag ein video der du presenterer deg sjølv på spansk. Fortel kva du heiter, kvar du bur, og kor gammal du er.

H blir ikkje uttalt.

LL blir uttalt som norsk j.

J blir uttalt som ein «harkande» norsk h.

Hei, eg heiter Don Quijote. Eg er hovudpersonen i ein kjend roman frå Spania. Vi skal ha ein del å gjere med kvarandre framover, så det er kanskje greitt at vi blir

Hei, eg heiter Catrina. Eg er det mest populære skjelettet i Mexico, kanskje i heile verda!

søkje på internett? Du skal få eit tips: Søk på namnet mitt saman med Día de Muertos.

Reflexión cultural

å helse på rundt om i verda.

I Spania er det vanleg å helse på kvarandre ved å dar un beso – å gi eit kyss på kvart kinn.

I Latin-Amerika kyssar ein som regel berre på det eine kinnet. Når to gutar helsar på kvarandre, er det vanleg å dar la mano – ta kvarandre i handa.

• Korleis er det vanleg å helse på kvarandre i Noreg?

• Gjer du noko ulikt når du helsar på bestevennen din, og når du helsar på tannlegen din?

• Eit handtrykk kan ein gi på ulike måtar. Har du og vennene dine ein spesiell måte å helse på?

¿Cómo te llamas?

◥ ¡Hola! ¿Qué tal? ◤ Muy bien, gracias. ¿Y tú?

◥ ¡Fantástico! ¿Cómo te llamas? ◤

Yo me llamo Catrina.

¿Y tú? ¿Cómo te llamas?

◥ Yo me llamo Don Quijote. ¿Dónde vives?

Yo vivo en México. ¿Y tú?

◥ Yo vivo en España.

◤ ¡Mucho gusto!

◥ ¡Mucho gusto!

GLOSARIO

gracias – takk

¿Cómo te llamas?

– Kva heiter du?

¿Dónde vives?

– Kvar bur du?

¡Mucho gusto!

– Hyggjeleg (å møte deg)!

PRACTICAMOS

1 Les dialogen mellom Catrina og Don Quijote. Kva for spørsmål stiller dei kvarandre?

2 Jobb med ein læringspartnar og lag ein dialog på spansk. Sei hei, spør om namn og bustad, og spør korleis det går.

3 Vel eitt av namna på lista nedanfor og presenter deg på spansk som denne personen. Bruk internett og finn ut kva personen er kjend for, før du byrjar.

• Shakira

• Lionel Messi

• Cristóbal Colón

• Frida Kahlo

• Miguel de Cervantes

• Pablo Picasso

• Ernesto Guevara

• Isabel Allende

¿Qué pasa?

¿Todo bien?

¿Qué tal la familia?

¡Cuánto tiempo!

¿Cómo va la vida?

PRACTICAMOS

1 Ovanfor ser du ein del spanske uttrykk for å helse og småprate.

Vel tre av uttrykka og lær dei utanåt.

Gå rundt i klasserommet og småprat saman.

Bruk også uttrykk du har lært tidlegare i kapittelet.

2 Korleis pleier vi å småprate i Noreg?

Brukar vi andre uttrykk enn dei du ser ovanfor?

Er det nokon setningar ein høyrer ofte?

Døme: «Fint vêr i dag!»

3 Lag ei liste med ti ting du ser i biletet.

Finn ut kva dei heiter på spansk!

¿Qué hay de nuevo?

GLOSARIO

¿Qué pasa? – Kva skjer?

¡Cuánto tiempo! – Lenge sidan!

¿Todo bien? – Alt bra?

¿Cómo va la vida? – Korleis går livet?

¿Qué tal la familia? – Korleis går det med familien?

¿Qué hay de nuevo? – Noko nytt?

0 cero

1 uno

2 dos

3 tres

4 cuatro

5 cinco

6 seis 7 siete 8 ocho

9 nueve 10 diez

GLOSARIO

¿Cuántos años tienes?

– Kor gammal er du?

11 once 12 doce

13 trece 14 catorce

15 quince

16 dieciséis

17 diecisiete

18 dieciocho

19 diecinueve

20 veinte

21 veintiuno

22 veintidós

23 veintitrés

24 veinticuatro

25 veinticinco

26 veintiséis

27 veintisiete

28 veintiocho

29 veintinueve

30 treinta

PRACTICAMOS

31 treinta y uno

32 treinta y dos •

cuarenta

50 cincuenta

60 sesenta

70 setenta

80 ochenta

90 noventa

100 cien

1 Svar på spørsmålet frå Catrina på side 19. Bruk orda Yo tengo…

2 Kva trur du personane på lista nedanfor svarar på spørsmålet: ¿Cuántos años tienes? Finn fleire tal ved å sjå på sidetala i boka.

• Catrina

• Don Quijote

• Harry Potter

• julenissen

3 Sjå på tala. Korleis seier du 33, 43 og 55 på spansk?

4 Øv på tala frå 0 til 20 medan du tek tida. Avslutt med talbingo i klassen.

¿Cuántos años tienes?

Yo tengo once años.

Yo tengo ochenta años.

¡Hola! ¿Qué tal?

◥ Muy bien, gracias. ¿Y tú?

◤

¡Genial! ¿Cómo te llamas?

◥ Me llamo Elena. ¿Y tú?

◤

◤ Me llamo Pedro. ¿Cuántos años tienes?

◥ Tengo trece años. ¿Y tú?

Yo también tengo trece años. ¿Dónde vives, Elena?

¿Aquí en Sevilla?

◥ No, yo vivo en Córdoba. Soy turista aquí.

GLOSARIO

también – også aquí – her Soy... – Eg er …

PRACTICAMOS

1 Les dialogen saman med ein læringspartnar.

2 Lag ei liste med spørsmål du kan på spansk, og gjennomfør intervju i klassen.

På spansk set ein eit spørsmålsteikn opp ned i starten av spørsmålet. Døme: ¿Dónde vives?

GRAMÁTICA

Personlege pronomen

Orda yo (eg) og tú (du) er personlege pronomen. I setninga «Eg bur i Oslo» er «eg» eit personleg pronomen og «bur» eit verb.

På spansk kan ein velje om ein vil bruke det personlege pronomenet eller ikkje. Du kan altså seie både Yo vivo en Oslo og Vivo en Oslo

I tabellen nedanfor ser du alle dei personlege pronomena på spansk.

EINTALFLEIRTAL yoegnosotros/nosotrasvi túduvosostros/vosotrasde él hanellosdei ellahoellasdei usted*duustedes*de

egburiOslo yo ◤ nosotros ◤ nosotras ◤

* Usted og ustedes er høflege former av «du» og «de» i Spania.

PRACTICAMOS

1 Sjå på illustrasjonane.

• Kva betyr yo?

• Kva betyr nosotros?

• Kva betyr nosotras?

• Når brukar ein nosotros, og når brukar ein nosotras?

2 I staden for å seie namn kan ein bruke personlege pronomen.

Døme: Maria → ho → ella

tú ◤

Kva for personlege pronomen kan erstatte desse namna? Finn svaret på norsk og spansk.

• Manuel →

• Tomás y Juan →

• Caroline y Catrina →

• Lina y yo →

• Daniel y tú →

¿Qué tal?

¿Cómo te llamas?

SALIDA ¿Cuántos años tienes?

Mi turno

GLOSARIO

Jugamos. – Vi spelar. salida – start meta – mål mi turno – min tur tu turno – din tur

Tu turno

¿Qué tal?

¿Dónde vives?

JUGAMOS

Kven kjem først gjennom løypa?

• Slå terning og sjå kva for ei puslespelbrikke du landar på.

• Landar du på eit spørsmål, svarar du på spansk!

Tips: Dersom de ikkje har terning, kan de skrive tala frå ein til seks på papirlappar og trekkje ein lapp.

¿Dónde vives?

¿Qué tal?

¿Cuántos años tienes?

¿Cómo te llamas?

¿Dónde vives?

¿Cómo te llamas?

¿Cuántos años tienes?

¿Qué tal?

¡Hasta luego!

På spansk er det mange måtar å seie ha det på. Her ser du nokre av dei.

¡Chao!

¡Adiós!

¡Hasta luego!

¡Hasta pronto!

¡Hasta mañana!

¡Hasta la próxima!

¡Nos vemos!

Hasta la vista, amiga.

PRACTICAMOS

1 Sjå på uttrykka ovanfor. Bruk ei ordbok eller internett og finn ut kva dei betyr på norsk.

2 Gå rundt i klasserommet og snakk med kvarandre på spansk.

Hels på kvarandre og småprat før de seier ha det på ein av måtane de har lært.

3 Lag ei kapittelprøve med minst ti spørsmål. Skriv på norsk.

Døme: Korleis seier du H på spansk?

Byt prøve med ein læringspartnar og svar utan hjelpemiddel. ¡Buena suerte!

Repaso

Ordet repaso kjem frå repasar, som betyr å gå gjennom på nytt. Her får du sjansen til å sjekke om du har fått med deg det viktigaste frå kapittelet.

10PREGUNTAS

Preguntas betyr «spørsmål» på spansk. Vel rett svar på spørsmåla. Det er berre eitt rett svar på kvart spørsmål. Bla tilbake i kapittelet dersom du er usikker.

1 Kva for eit alternativ brukar ein når ein møtest? A ¡Buenos días! B ¡Adiós! C ¡Hasta luego!

2 Kva kan du seie på spansk for å få svar som muy bien, bien, regular og mal? A ¿Qué tal? B ¿Dónde vives? C ¿Cuántos años tienes?

3 Korleis uttalar vi LL på spansk? A Som ein harkande norsk h. B Som ein norsk j. C Han er stum.

4 Kva for eit spørsmål må du stille for å få dette svaret: Yo me llamo Catrina. A ¿Dónde vives? B ¿Cómo te llamas? C ¿Cuántos años tienes?

5 Kva for eit alternativ betyr «Takk!»? A ¡Gracias! B ¡Mucho gusto! C ¡Adiós!

6 Kva for eit spørsmål må du stille for å få dette svaret: Tengo trece años. A ¿Cómo te llamas? B ¿Dónde vives? C ¿Cuántos años tienes?

7 Kva for eit personleg pronomen betyr «vi»? A ellos B nosotros C vosotras

8 Kva for eit alternativ er ikkje ein måte å seie ha det på? A ¡Hasta mañana! B ¡Cuánto tiempo! C ¡Hasta luego!

9 Kva betyr uttrykket: ¿Qué pasa? A Kva skjer? B Korleis har du det? C Kvar skal du?

10 Korleis brukar ein pronomenet usted i Spania? A For å seie ha det. B For å vere høfleg. C For å vere frekk.

5PALABRAS

Palabras betyr «ord» på spansk. Kva for fem ord er dei viktigaste du har lært i dette kapittelet? Lag ei liste.

Fasiten finn du bakarst i boka.