BENTE GÜNENC • JORUNN MO • SOLGUNN HJALMING MOEN
sesam
Munnleg begynnaropplæring i norsk
Sesam_Leksjon1(NN).indd 1
01.09.17 16.06
© CAPPELEN DAMM AS, Oslo 2017 ISBN 978-82-02-55379-1 1. utgåve, 1. opplag 2017 Hovedillustratør: André Martinsen Omslagsdesign: Speed Design Omslagsfoto/illustrasjon: André Martinsen Grafisk formgiving: Speed Design Omsett til nynorsk av: Totaltekst Trykk og innbinding: Livonia Print, Latvia 2017 Forlagets redaktør: Anita Myskja Føresegnene i åndsverklova gjeld for materialet i denne publikasjonen. Utan særskild avtale med Cappelen Damm AS er all eksemplarframstilling og tilgjengeleggjering berre tillate så langt det har heimel i lov eller avtale med Kopinor, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Bruk som er i strid med lov eller avtale, kan føre til erstatningsansvar og inndraging og straffast med bøter eller fengsel. Utgivinga er støtta av Utdanningsdirektoratet. www.cdu.no sesam.cdu.no
Sesam_Leksjon1(NN).indd 2
04.09.17 10.25
Forord Sesam er eit munnleg basert læreverk for vaksne innvandrarar med ulik skule bakgrunn. Sesam har eit rikhaldig biletmateriell til ord, setningar og tekstar. Den digitale utgåva av boka har dessutan lydstøtte for all tekst. Læreverket eignar seg derfor godt for munnleg aktivitet frå første kursdag, og det passar for alle deltakarar uansett skulebakgrunn. Vi har sjølve sakna eit slikt læreverk i begynnaropplæringa og har tru på at læreverket vil treffe målgruppa godt. Gode munnlege ferdigheiter er ein føresetnad for å klare seg i samfunnet, og legg òg grunnlaget for gode lese-, lytte- og skriveferdigheiter. Læreverket har derfor fokus på å fremje munnlege ferdigheiter gjennom samtalar og aktivitetar. Biletmaterialet og friske, engasjerande illustrasjonar gir eit godt utgangspunkt for samtalar, og deltakarane har òg støtte i lyd og tekst. Mange av bileta har òg setningar. Dermed lærer deltakarane korleis orda inngår i ein samanheng, altså ei pragmatisk tilnærming til grammatikk og syntaks. Lydlære har ein sentral plass i læreverket, og illustrerte ord, songar og dikt vil gjere det mogleg å jobbe med meiningsfull og bevisstgjerande uttaletrening.
Sesam gir gode høve for differensiering. Tekstane i boka har stigande vanskegrad. Oppgåvene i tekstboka, i nettressursen og i aktvitetsboksen gir læringsutbytte for alle deltakarar på begynnarkurs, uavhengig av skulebakgrunnen til deltakaren. Med Sesam vil deltakaren leggje eit godt grunnlag for å kunne vere ein aktiv språk brukar i norsk som andrespråk. Vi håper det no er slutt på at læraren føler seg tørr i munnen etter ei undervisningsøkt, og at læreverket bidreg til auka deltakaraktivitet i klasserommet. Tusen takk til Anita Myskja for særs godt samarbeid. Stor takk òg til André Martinsen for flotte illustrasjonar, og til Arne Iversen for tonesetjing av songane i boka. Tusen takk til alle tidlegare og noverande deltakarar ved Introduksjonssenteret i Drammen som har vist oss kvar skoen trykkjer, og gitt oss inspirasjon. Lykke til med bruk av Sesam!
Drammen, 2017 Bente Günenc, Jorunn Mo og Solgunn Moen
Sesam_Leksjon1(NN).indd 3
01.09.17 16.06
Innhald Kapittel 1 Velkommen
Kapittel 2 Familie
1 Hei! 8 9 2 Kva heiter du? 3 Kva språk snakkar du? 9 4 Kvar kjem du frå? 10 5 Kven er dei? 11 6 Han, ho, dei 12 13 7 Kva for dag er det i dag? 8 Korleis er vêret? 14 9 Skin sola? 15 10 Tal 16 11 Pengar 18 12 Talsong 19 20 13 På skulen 14 Eg lærer norsk 22 15 Kva gjer dei? 23 16 Alfabetet 24 17 Lang og kort vokal 24
1 Fire familiar 26 28 2 Familien Vik 3 Familien Sereke 29 4 Familien Hesso 30 5 Gustavsen 30 6 Laurdag i Solgata 32 34 7 Naboar og venner 8 Frode 35 37 9 Familien til Senait 10 Gata vår 38 11 i – y – u 39 41 12 g – k
Kapittel 3 Tid og årstider
Kapittel 4 Dagen min
1 Kva er klokka? 44 2 Dag og natt 46 3 Om morgonen og om kvelden 48 48 4 Kor lang tid tek det? 5 Senait går til legen 49 6 Døgnet 50 7 Sabas dag 52 8 Årstider og månader 53 9 Kva årstid liker du best? 54 10 Kva gjer dei? 56 11 Ordenstal 58 12 Merkedagar 59 13 Når er det? 60 14 Saba tek bilete 61 15 Tida går 62 16 o – u – å – æ – e – i 63 17 d – t 66
1 Frå morgon til kveld 68 2 Kvardag 70 3 Omar 72 4 Manal 73 5 Morgon hos familien Hesso 74 75 6 Pleier å 7 Arbeid heime 76 8 Hjelpeverb 78 9 No – etterpå 79 10 Sarah 80 11 Syng verba 82 12 b – p 83 13 a – æ – å 85
4
Sesam_Leksjon1(NN).indd 4
01.09.17 16.06
Kapittel 5 Mat og måltid
Kapittel 6 Fargar og klede
1 Frukostbordet 88 1 Fargar 112 2 Familien Vik et frukost 90 2 Ein svart katt og to brune mus 113 3 Sunt og usunt 91 3 Klede 114 4 Er du svolten? Er du tørst? 92 4 Tilbehøyr og sko 115 5 Middagsbordet 94 5 Til barn 116 6 Arbeid på kjøkkenet 96 6 Utstyr 116 97 118 7 Mat frå heile verda 7 Fargar og mønster 8 Middag i hagen 98 8 I klesbutikken 120 9 I butikken 100 9 Omar skal kjøpe klede 122 10 Matvarer 102 10 Manal tek på seg vinterklede 123 11 Brød og kaker 103 11 Vinterklede og sommarklede 124 125 12 Grønsaker 104 12 Vi må kle oss etter vêret 105 13 Song om klede 126 13 Frukt og bær 14 Bursdag 106 14 a – e – i 127 15 f – v – b 107 129 15 Hurra for deg 108 16 e – ø – å 17 kj – sj 109 110 18 På kjøkkenet
Kapittel 7 Bustad 1 I byen og på landet 2 Slik bur vi 3 I stova 4 Preposisjonar 5 Stova til Senait og Daniel 6 I hagen 7 På kjøkkenet og i gangen 8 Gangen hos Senait og Daniel 9 På soverommet og på badet 10 Dugnad 11 Dugnad i burettslaget 12 Bustaden min 13 Den snille frua 14 l – r – h 15 Hagen til mormor
Kapittel 8 Fritid 132 134 136 138 139 140 142 145 146 148 149 150 152 153 154
1 På fritida 2 Kva liker du å gjere på fritida? 3 Dei koser seg 4 Sommaraktivitetar ute 5 Vinteraktivitetar ute 6 Selskap 7 Kunst og kultur 8 Fritida til Manal 9 Fritida til Omar 10 Kva har Manal lyst til å gjere? 11 Omar har mange planar 12 Song om fritid 13 rt – rn – rst
156 158 159 160 162 164 166 168 169 170 171 172 173
5
Sesam_Leksjon1(NN).indd 5
01.09.17 16.06
Kapittel 9 Kropp og helse
Kapittel 10 I byen
1 Kroppen 176 2 Har du vondt? Uff då! 178 3 Eg er dårleg 179 4 Slik held vi oss friske 180 182 5 Feber 6 Livet går opp og ned 183 7 Trym og Frikk er sjuke 184 8 Nokon å snakke med 185 9 Legevakt 186 187 10 Tine er redd 11 Hos tannlegen 188 12 Hos optikaren 190 13 På apoteket 191 14 Hovud, skulder, kne og tå 192 15 ng – nk 193 194 16 På slottet
1 Butikkar og tenester 2 Transportmiddel 3 I trafikken 4 Trygg i trafikken 5 På kafé 6 På kino 7 På biblioteket 8 Digitale medium 9 På ungdomsklubben Zero 10 er – øy – au – ai 11 gl – kl – gn – kn 12 Ein draum
Kapittel 11 Noreg og naturen
Kapittel 12 Yrker
1 Natur 214 2 Noreg 216 3 Ein SMS til Saba 218 4 Eit postkort til Daniel og Senait 219 5 Ein e-post til Senait 220 6 Daniel tenkjer på livet i Noreg 222 7 A-verb 223 8 E-verb I 224 9 E-verb II 224 10 J-verb 225 11 Kortverb 225 12 Uregelrette verb 225 13 Ut på tur 227 14 sp – st – sk 228 15 Gåva 230
1 Kva vil du bli? 2 Eigenskapar 3 Korleis er du? 4 Kva skal du bli, Omar? 5 Skule og utdanning i Noreg 6 Daniel jobbar i butikk 7 På jobb 8 Senait jobbar i barnehage 9 skr – spr – str 10 I byen 11 Tungegymnastikk
196 198 199 200 202 203 204 206 207 209 210 212
232 234 235 236 237 238 239 240 241 241 242
Bilete 245
6
Sesam_Leksjon1(NN).indd 6
01.09.17 16.06
Velkommen 1
1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 7
v e l ko m m e n
01.09.17 16.06
lytte
lese
1 Hei! Hei!
Hei!
God morgon!
God morgon!
God dag!
God dag!
Morn!
Morn, morn!
Ha det!
Ha det!
Ha det bra!
Ha det bra!
Vi snakkast!
Ha det. Vi snakkast!
God helg!
8
1
Takk, i like mĂĽte.
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 8
01.09.17 16.06
lese
lytte
2 Kva heiter du? Eg heiter Ole. Kva heiter du?
Eg heiter Anna.
3 Kva sprĂĽk snakkar du? Eg snakkar norsk. Kva sprĂĽk snakkar du?
Eg snakkar engelsk.
1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 9
v e l ko m m e n
9
01.09.17 16.06
lytte
lese
4 Kvar kjem du frå? Eg kjem frå USA.
Eg kjem frå Sverige.
Eg kjem frå Russland.
Eg kjem frå Australia.
Eg kjem frå Thailand.
Eg kjem frå Chile.
Eg kjem frå Somalia.
Eg kjem frå Syria.
samtale
? Kva heiter du? Eg heiter … 10
1
? Kvar kjem du frå? Eg kjem frå …
?
?
Kva språk snakkar du? Eg snakkar …
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 10
01.09.17 16.06
lese
lytte
5 Kven er dei? du eg
ho han
vi
de
dei
1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 11
v e l ko m m e n
11
01.09.17 16.06
lytte
lese
6 Han, ho, dei norsk 1 Kva heiter han?
Han heiter Pål.
Kvar kjem han frå?
Han kjem frå Noreg.
Kva språk snakkar han?
Han snakkar norsk.
tigrinja 2 Kva heiter ho?
Ho heiter Eden.
Kvar kjem ho frå?
Ho kjem frå Eritrea.
Kva språk snakkar ho?
Ho snakkar tigrinja.
spansk 3 Kva heiter dei?
Dei heiter Maria og José.
Kvar kjem dei frå?
Dei kjem frå Spania.
Kva språk snakkar dei?
Dei snakkar spansk.
samtale
Snakk saman om klassen: Kva heiter han? Kva heiter ho? Kva heiter dei? 12
1
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 12
01.09.17 16.06
lese
lytte
7 Kva for dag er det i dag?
Kva for dag er det i dag?
Det er tysdag i dag. I dag er det tysdag.
Kva for dag er det i morgon?
Det er onsdag i morgon. I morgon er det onsdag.
Kva for dag var det i går?
Det var måndag i går. I går var det måndag.
Ord og uttrykk
KVARDAG
HELG
måndag, tysdag, onsdag, torsdag, fredag.
laurdag, søndag
Eg går på skulen måndag, tysdag, onsdag, torsdag og fredag. Eg går på skulen på kvardagar.
Eg går ikkje på skulen laurdag og søndag. Laurdag og søndag er helg.
1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 13
v e l ko m m e n
13
01.09.17 16.06
lytte
lese
8 Korleis er vêret?
14
1
1 Sola skin. Det er varmt. Det er 25 gradar.
2 Det blæs. Det er litt kaldt. Det er 7 gradar.
3 Det regnar. Det er kjølig. Det er 10 gradar.
4 Det er overskya. Det er ikkje kaldt. Det er 18 gradar.
5 Det snør. Det er kaldt. Det er –6 gradar.
6 Sola skin. Det er veldig kaldt. Det er –22 gradar.
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 14
01.09.17 16.07
lese
lytte
9 Skin sola? Ord og uttrykk
1 Skin sola?
Ja, sola skin.
Nei, sola skin ikkje.
2 Regnar det?
Ja, det regnar.
Nei, det regnar ikkje.
3 Snør det?
Ja, det snør.
Nei, det snør ikkje.
4 Blæs det?
Ja, det blæs.
Nei, det blæs ikkje.
5 Er det overskya?
Ja, det er overskya.
Nei, det er ikkje overskya.
samtale
Korleis er vêret i dag? Spør kvarandre om vêret.
1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 15
v e l ko m m e n
15
01.09.17 16.07
lytte
lese
10 Tal
16
1
1
2
3
4
5
ein
to
tre
fire
fem
6
7
8
9
10
seks
sju
ĂĽtte
ni
ti
11
12
13
14
15
elleve
tolv
tretten
fjorten
femten
16
17
18
19
20
seksten
sytten
atten
nitten
tjue
30
40
50
60
70
tretti
førti
femti
seksti
sytti
80
90
ĂĽtti
nitti
100 1000 hundre
tusen
0 null
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 16
01.09.17 16.07
lese
lytte
TELEFONNUMMER 65 31 46 51 76 67 15 50 80 18 27 77 56 65 04 14 23 13 09 66 33 90 19 41 63 11 38 16 971 22 107 476 21 303 471 77 040 POSTNUMMER 0037 Oslo 3014 Drammen 4629 Kristiansand 4035 Stavanger 5021 Bergen 7039 Trondheim 9006 Tromsø 9915 Kirkenes
samtale
Kva er telefonnummeret ditt? Kva er postnummeret ditt? 1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 17
v e l ko m m e n
17
01.09.17 16.07
lytte
lese
11 Pengar
1 1 krone
3 10 kroner
2 5 kroner
4 20 kroner
5 50 kroner 6 100 kroner 7 200 kroner 8 500 kroner
7 6
8 5
7 6
1
18
1
2
3
9 Eg lĂŚrer tal.
10 Eg tel.
11 Eg reknar.
12 Eg tastar kode.
13 Eg betaler.
14 Eg ringjer 113.
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 18
01.09.17 16.07
syngje
12 Talsong Melodi: Gubben Noa
2 3 5 7 3 6 9 1 4 15 0 9 6 13 16 12 10 20 14 11 19 18 17 15 13 2 30 14 88 70 69 6 104 13 8 40 56 12 74 90 82 64 84 50 72 14 18 80 19 16 90 17 40 13 30 6 502
1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 19
v e l ko m m e n
19
01.09.17 16.07
13 På skulen 1 ei tavle 2 ein lærar 3 ein elev 4 ein pult 5 ei bok 6 ei klokke 7 ei skrivebok
19
8 eit pennal 9 ein blyant 10 ein blyantkvessar 11 eit viskelêr
18
12 ein perm 13 ein sekk 14 eit papir, eit ark 15 ein PC 16 eit nettbrett 17 ein timeplan
12
7 14
18 briller 19 eit kart
13
20 ei søppelbøtte Kva er det? Det er ein blyant. Det er ei bok. Det er eit papir.
20
1
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 20
01.09.17 16.07
6
19
1 17
2
10
3 5 15
20
4
11 8 16 9
Kva har du? Eg har ei bok. Eg har ein perm og ei skrivebok.
Kva har du ikkje? Eg har ikkje eit pennal. Eg har ikkje ein sekk.
1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 21
v e l ko m m e n
21
01.09.17 16.07
lytte
lese
14 Eg lĂŚrer norsk
22
1
1 Eg snakkar.
2 Vi snakkar i gruppe.
3 Vi snakkar to og to.
4 Eg høyrer.
5 Eg les.
6 Eg skriv.
7 Eg bruker PC.
8 Vi syng.
9 Vi gĂĽr tur.
10 Vi speler spel.
11 Eg bruker ordbok.
12 Eg gjer lekser.
13 Eg dekkjer over teksten.
14 Eg huskar.
15 Eg gjentek.
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 22
01.09.17 16.08
lese
lytte
15 Kva gjer dei?
1 Han sit på golvet.
2 Dei ventar på bussen.
3 Han tek bussen.
4 Han syklar.
5 Han køyrer bil.
6 Ho ser på TV.
7 Dei smiler.
8 Dei ler.
9 Ho tek bilete.
10 Ho kjøper mat.
11 Han lagar mat.
12 Ho drikk te.
13 Han et mat.
14 Ho kastar søppel.
15 Han jobbar kvar dag. 1
Sesam_Leksjon1(NN).indd 23
v e l ko m m e n
23
01.09.17 16.08
uttale
16 Alfabetet Aa
Bb
Cc
Dd
Ee
Ff
Gg
Hh
Ii
Jj
Kk
Ll
Mm
Nn
Oo
Pp
Rr
Ss
Tt
Uu
Vv
Ww
Xx
Yy
Zz
Ææ
Øø
Åå
17 Lang og kort vokal LANG VOKAL
24
1
KORT VOKAL
gul
gull
spikar
spikkar
sprek
sprekk
bake
bakke
tak
takk
v e l ko m m e n
Sesam_Leksjon1(NN).indd 24
01.09.17 16.09
Fargar og klede 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 111
01.09.17 15.36
lytte
lese
1 Fargar Raud
Gul
Blå
Oransje
1 Raudt som eit jordbær
2 Gul som sola
3 Blå som himmelen
4 Oransje som ein appelsin
Grøn
Lilla
Brun
Turkis
5 Grønt som graset
6 Lilla som eit adventslys
7 Brun som sjokolade
8 Turkis som sjøen
Rosa
Kvit
Grå
Svart
9 Rosa som ei sløyfe
10 Kvit som snø
11 Grå som ei sky
12 Svart som ein katt
samtale
Kan du fleire fargar? Kva farge er favoritten din? 112
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 112
01.09.17 15.36
lese
lytte
2 Ein svart katt og to brune mus Vi ser ein gul måne når det er natt. Då går den ut, ein liten, svart katt, men i mørket er alle kattar grå. Når han kjem heim, er himmelen blitt blå. To søte, brune, små mus er med heim att. Nei, roper Sarah. No er du slem katt. Ho er så sint at ho blir heilt sprø. Ho synest katten skal ete kvitt brød. I hagen står det eit stort, grønt tre. Der vil katten liggje i fred. Men Sarah hentar eit rundt, rosa fat og serverer katten det ho kallar mat.
Ord og uttrykk
ei lita mus
to små mus 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 113
fargar og klede
113
01.09.17 15.36
lytte
lese
3 Klede
1 ein BH og ei truse
2 ei trøye
3 ein boksarshorts
4 sokkar
5 ei strømpebukse
6 ein ull-longs
7 ei ull-trøye
8 ei T-skjorte
9 ein hettegenser
10 ei joggebukse
11 ein tights
12 ei bukse
13 eit skjørt
14 ein kjole
15 ein bluse
16 ein dress
17 ei skjorte
18 ei jakke
19 ei kåpe
20 ein frakk
samtale
Kva klesplagg er undertøy? Kva klesplagg er dameklede? 114
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 114
01.09.17 15.37
lese
lytte
4 Tilbehøyr og sko
1 ein shorts
2 ei badedrakt
3 ein kaps
4 solbriller
5 eit belte
6 eit slips
7 eit sjal
8 ein regnfrakk
9 hanskar
10 eit skjerf
11 vantar
12 ei lue
13 sko
14 joggesko
15 støvlettar
16 vintersko
17 gummistøvlar
18 sandalar
19 innesko
20 tøflar
samtale
Kva klesplagg bruker du om vinteren? Kva slags fottøy bruker du om sommaren? 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 115
fargar og klede
115
01.09.17 15.37
lytte
lese
5 Til barn
1 ein body
2 ei sparkebukse
3 ein pysjamas
4 ein nattkjole
5 ein hals
6 ei fleecejakke
7 ein parkdress
8 vottar
9 ei smekke
10 ein smokk
11 bleier
12 vĂĽtserviettar
14 ein paraply
15 ein sykkelhjelm
16 ein refleksvest
6 Utstyr
13 briller
samtale
Kva treng eit barn? 116
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 116
01.09.17 15.37
Grammatikk
Adjektiv
1 ein gul vest
3 eit gult skjerf
2 ei gul T-skjorte
4 to gule sko
Ord og uttrykk
Eit par
eit par sko eit par svarte sko
eit par hanskar eit par brune hanskar
eit par sokkar eit par blå sokkar
samtale
Kva har du på deg i dag? Kva har du på føtene? 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 117
fargar og klede
117
01.09.17 15.37
lytte
lese
7 Fargar og mønster
ein genser
ei jakke
eit skjørt
gul
ein
genser
ei
jakke
eit
+t skjørt
+e klede
brun
ein
genser
ei
jakke
eit
+t skjørt
+e klede
turkis
ein
genser
ei
jakke
eit
+t skjørt
+e klede
rød
ein
genser
ei
jakke
eit
+t skjørt
+e klede
svart
ein
genser
ei
jakke
eit
skjørt
+e klede
grøn
ein
genser
ei
jakke
eit
+t skjørt
+e klede
kvit
ein
genser
ei
jakke
eit
+t skjørt
+e klede
blå
ein
genser
ei
jakke
eit
+tt skjørt
klede
grå
ein
genser
ei
jakke
eit
+tt skjørt
klede
rosa
ein
genser
ei
jakke
eit
skjørt
klede
lilla
ein
genser
ei
jakke
eit
skjørt
klede
ein
genser
ei
jakke
eit
skjørt
klede
oransje einsfarga
rutete
1 ein einsfarga 2 ein rutete genser genser 118
klede
6
prikkete
stripete
blomstrete
3 ei prikkete jakke
4 eit stripete skjørt
5 blomstrete klede
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 118
01.09.17 15.37
lese
lytte
Grammatikk
Fleire adjektiv
1 ein stor hatt / ein liten hatt
2 ein ny kjole / ein brukt kjole
3 ei trong bukse / ei vid bukse
4 ei rein T-skjorte / ei skitten T-skjorte
5 eit tykt sjal / eit tynt sjal
6 eit langt skjørt / eit kort skjørt
7 billege klede / dyre klede
8 lyse klede / mørke klede
samtale
Eg har på meg ein stor, rutete genser, ei blå, vid bukse og eit par nye, brune sko. Kva har du på deg i dag? 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 119
fargar og klede
119
01.09.17 15.38
lytte
lese
8 I klesbutikken 1 kø 2 kasse 3 kvittering
8 7
4 kunde
4
5 handlepose 6 butikktilsett 7 prøverom 8 spegel
9
9 kleshengar 10 klesstativ 11 prislapp 12 storleik
12
Kva ser du på biletet? Kva gjer dei? Kva har dei på seg? Kva betyr: Ta 3, betal for 2? Kva betyr: S, M og L? 120
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 120
01.09.17 15.38
1
6 3 2 5
10
11
Vinterdressen er pĂĽ sal. Sal = tilbod = nedsett pris
Kjolen passar. Kjolen passar ikkje. Kjolen er for liten. Kjolen er for stor. 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 121
fargar og klede
121
01.09.17 15.38
lytte
lese
9 Omar skal kjøpe klede Omar er blid. Han er i butikken. Han skal kjøpe ei ny, varm jakke i dag. Omar liker å sjå på klede. No ser han på ei svart bukse og eit blått belte. Han har på seg ei gammal, brun bukse. Ho er trong og sliten. Omar har 1200 kroner. Kva skal han kjøpe? Kanskje han skal kjøpe ein kjole til Sarah? Han kostar 175 kroner. Omar tel pengar. Han har råd til ei vinterjakke og ein kjole til Sarah. Omar går til kassa og betaler. Han legg kvitteringa i posen.
samtale
Kva gjer Omar i butikken? 122
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 122
01.09.17 15.38
lese
lytte
10 Manal tek på seg vinterklede Det er vinter og kaldt. Manal kler på seg. Ho tek på seg ei beige strømpebukse og ei kvit trøye. Så tek ho på seg ei svart bukse, ein oransje og lilla bluse og ein einsfarga blå ullgenser. Ho tek på seg ei raud lue, eit raudt skjerf og raude vottar. Ho tek på seg tjukke, grøne sokkar og brune støvlettar. Manal skal på jobb. Ho tek på seg ei gammal, brun kåpe og går ut.
samtale
Kva tek Manal på seg? Kva har du på deg om vinteren? 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 123
fargar og klede
123
01.09.17 15.38
lytte
lese
11 Vinterklede og sommarklede
Ord og uttrykk
ull
bomull
samtale
Kva klede bruker Sarah om vinteren? Kva klede bruker Sarah om sommaren? Korleis vaskar du ullklede? 124
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 124
01.09.17 15.38
lese
lytte
12 Vi må kle oss etter vêret I dag vil Sarah ha på seg ein kort, rosa kjole. – Du kan ikkje ha på deg sommarkjole i dag, seier Manal. – Kvifor ikkje? spør Sarah. – Du må ha på deg varme klede fordi det er haust. Det regnar og blæs ute. Vi må kle oss etter vêret, svarer Manal. Manal finn fram ein tjukk, turkis genser i ull, eit brunt skjørt og ei brun strømpebukse. Sarah kler på seg, men ho er litt sur. Manal legg ei blå olabukse og eit par tjukke ullsokkar i barnehagesekken. – De skal på tur i dag, seier Manal. – Du må skifte til tørre klede om du blir våt! – Ja då, svarer Sarah. – Eg veit det! Ho smiler. Ho gler seg til å gå på tur i regnvêret. Sarah tek på seg regnjakke, regnbukse og gummistøvlar. Manal tek med seg ein stor, blomstrete paraply. Så går dei til bussen.
samtale
Kva betyr det å kle seg etter vêret? Bruker du same klede i heimlandet ditt og i Noreg? 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 125
fargar og klede
125
01.09.17 15.38
syngje
13 Song om klede Melodi: Gubben Noa
Rosa bluse,
lilla truse,
eit par brune sko.
Eit par blü støvlettar,
jakker med grĂĽ hetter.
Skjerf rundt nakke,
vinterjakke,
126
6
sokkar, vintersko. fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 126
01.09.17 15.38
uttale
14 a – e – i a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z æ ø å
sandal
svart
gammal
jakke
sjal
frakk
kasse
lang
rosa
lilla
Aa
barnehage fargar
Ee
Ii
genser
hjelm
smekke
lue
belte
støvel
vest
kjole
dress
hette
kåpe
kunde
turkis
smiler
slips
vid
stripete
bikini
sint
kvit
liten
briller
pris
vinter 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 127
fargar og klede
127
01.09.17 15.39
uttale
a eller e?
sal
sel
mann
menn
rosa
rose
smal
smil
lam
lim
pennar
pinnar
sel
sil
venn
vind
a eller i?
e eller i?
128
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 128
01.09.17 15.39
uttale
15 f – v – b a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z æ ø å
Ff
Vv
Bb
fargar
fat
frukost
frakk
familie
saft
skjerf
kaffi
gaffel
sløyfe
tøflar
loff
vottar
ventar
varm
vinkar
vinter
våt
vanter
vid
kjevle
kvit
kniv
søv
blå
body
bukse
BH
butikk
boblejakke
brun
bluse
bryllaup
belte
jobbar
solbrille 6
Sesam_Leksjon6(NN).indd 129
fargar og klede
129
01.09.17 15.40
uttale
f eller v?
fin
vin
fille
ville
fĂĽr
vĂĽr
fru
bru
fe
be
ved
be
vest
best
vĂŞr
ber
f eller b?
v eller b?
130
6
fargar og klede
Sesam_Leksjon6(NN).indd 130
01.09.17 15.40
Yrker 12
Sesam_Leksjon12(NN).indd 231
01.09.17 16.32
lytte
lese
1 Kva vil du bli?
1 Ein reinhaldar vaskar golv.
2 Ein kantinemedarbeidar lagar og sel mat.
3 Ein sjåfør transporterer varer eller menneske.
4 Ein portør trillar sjukehussenger.
5 Ein lagermedarbeidar held orden på eit lager.
6 Ein fiskeriarbeidar reinsar og pakkar fisk.
7 Ein butikkmedarbeidar ekspederer kundar.
8 Ein ambulansesjåfør køyrer ambulanse.
9 Ein brannkonstabel sløkkjer brannar.
10 Ein pedagogisk medarbeidar hjelper elevar på skulen.
11 Ein servitør serverer mat til gjester.
12 Ein reingjerings assistent gjer reint hotellrom.
samtale
Fortel om ein jobb du har hatt. Fortel om ein jobb du vil ha. 232
12
yrker
Sesam_Leksjon12(NN).indd 232
01.09.17 16.32
lese
13 Ein røyrleggjar monterer røyr.
14 Ein tømrar byggjer hus.
lytte
15 Ein helsefagarbeidar steller gamle eller sjuke.
16 Ein frisør klipper, fargar og bleikjer hår.
17 Ein konditor baker og pyntar kaker.
18 Ein bilmekanikar reparerer bilar.
19 Ein elektrikar strekkjer leidningar og koplar til straum.
20 Ein snikkar snikrar i huset.
21 Ein gartnar plantar buskar og blomstrar.
22 Ein sjukepleiar gir medisinar.
23 Ein lærar underviser elevar eller studentar.
24 Ein politibetjent gjer det trygt i samfunnet.
25 Ein dataingeniør lagar datasystem.
26 Ein psykolog snakkar med menneske.
27 Ein farmasøyt lagar og gir råd om medisin.
samtale
Kva vil du bli? Kva vil du gjere? 12
Sesam_Leksjon12(NN).indd 233
yrker
233
01.09.17 16.33
lytte
lese
2 Eigenskapar
1 rask
2 aktiv
3 sterk
4 arbeidsam
5 presis
6 serviceinnstilt
Ord og uttrykk
Eigenskap
Ein eigenskap seier noko om korleis du er som person, eller korleis du er i jobben din.
samtale
Kva eigenskapar skal ein servitør ha? Kva eigenskapar skal ein frisør ha? Kva eigenskapar skal ein mekanikar ha? 234
12
yrker
Sesam_Leksjon12(NN).indd 234
01.09.17 16.33
lese
lytte
3 Korleis er du? Ein servitør er effektiv og fleksibel. Ein elektrikar er arbeidsam og påliteleg. Ein butikkmedarbeidar er hyggjeleg og serviceinnstilt. Ein fiskeriarbeidar er rask og nøyaktig. Ein gartnar er arbeidsam og praktisk. Ein lærar er tolmodig og kunnskapsrik. Ein mekanikar er sterk og presis. Ein sjukepleiar er nøyaktig og omsorgsfull. Ein frisør er kreativ og sosial. Ein målar er rask og uthaldande.
samtale
Korleis er du på skulen?
Korleis er du i jobben din, om du har ein?
12
Sesam_Leksjon12(NN).indd 235
yrker
235
01.09.17 16.33
lytte
lese
4 Kva skal du bli, Omar? Omar går på vidaregåande skule. Han går på elektrolinja i første klasse. Omar synest det er vanskeleg med faga norsk og engelsk. Omar jobbar hardt. Han vil ha ein bra jobb i framtida. Han veit det vil gå bra til slutt. Men først må han jobbe veldig mykje med faga på skulen. No synest han livet er litt vanskeleg. Han tenkjer mykje på heimlandet og kameratane der. – Omar? seier læraren. – Kvar er du no? Ikkje i klasserommet, i alle fall!
samtale
Korleis går det med Omar på skulen? Korleis skal han klare å bli ferdig med vidaregåande? Kva planar har du? Kven kan du spørje om råd? 236
12
yrker
Sesam_Leksjon12(NN).indd 236
01.09.17 16.33
5 Skule og utdanning i Noreg Alder
Kor lenge?
HØGSKULE OG mastergrad: 5 til 7 år UNIVERSITET bachelorgrad: 3 til 4 år VIDAREGÅANDE SKULE
eldre enn 16 år
3 til 4 ½ år
GRUNNSKULE FOR VAKSNE
eldre enn 16 år
1 til 4 år
GRUNNSKULE 6 til 15 år ungdomstrinn: 8.–10. klasse mellomtrinn: 5.–7. klasse småskuletrinn: 1.–4. klasse BARNEHAGE
1 til 6 år
samtale
Kva er målet ditt? Kor lang tid vil det ta å nå målet ditt? Korleis skal du nå målet? 12
Sesam_Leksjon12(NN).indd 237
yrker
237
01.09.17 16.33
lytte
lese
6 Daniel jobbar i butikk
1 Han opnar butikken.
2 Han fyller på varer.
3 Han sit i kassa.
4 Han hjelper ein kunde.
5 Han pressar papp.
6 Han set mjølk i kjølen.
7 Han ryddar i hyllene.
8 Han kontrollerer temperaturen.
9 Han sjekkar dato stemplinga.
10 Han trillar vogner.
11 Han ryddar tomflasker.
12 Han tek kassaoppgjeret.
samtale
Kva arbeidsoppgåver har Daniel? Kva må han vere flink til? Kva eigenskapar må Daniel ha for å vere ein god butikkmedarbeidar? 238
12
yrker
Sesam_Leksjon12(NN).indd 238
01.09.17 16.33
lese
lytte
7 På jobb Daniel jobbar i butikken Pære. Daniel er butikkmedarbeidar. Han har fast jobb. Nokre gonger har han tidlegvakt. Då byrjar han tidleg og sluttar klokka 15:00. Butikken opnar klokka 07:00, så han må vere på jobb klokka 06:45. Når han opnar butikken, står det kundar utanfor døra og ventar. Daniel har mange oppgåver. Han fyller på varer, ryddar i hyllene og sit i kassa. Han går òg på bakrommet og pressar papp og ryddar tomflasker. Når varene har gått ut på dato, må han ta dei ut av hyllene. Han må òg sjekke temperaturen i kjølediskane fleire gonger om dagen. Det er mykje å passe på. Det er eit stort ansvar.
Ord og uttrykk
ansvar
Daniel har mange oppgåver. Han har eit stort ansvar.
fast jobb Ein fast jobb er ein jobb du har heilt til du eller arbeidsgivaren seier opp jobben din.
samtale
Kva har du ansvar for heime? Kva har du ansvar for på skulen? Har du jobb? Kva har du ansvar for på jobben? 12
Sesam_Leksjon12(NN).indd 239
yrker
239
01.09.17 16.33
lytte
lese
8 Senait jobbar i barnehage Senait jobbar i ein barnehage. Den heiter Leik og lær. Ho er vikar for ein tilsett som har permisjon frå jobben. Senait har ei 60-prosentstilling. Ho liker jobben sin. Om morgonen går ho ut i garderoben og tek imot barna. Ho snakkar òg med foreldra som leverer barna sine. Mange foreldre er blide og pratar mykje med ho. Men nokre foreldre er stressa og sure. I løpet av arbeidsdagen har Senait mange oppgåver. Ho leikar med barna, ho førebur måltid, og ho får dei minste til å sove midt på dagen. Nokre gonger er barnehagen på tur. Då er det viktig å vere mange vaksne. Senait vil halde fram med å jobbe i barnehage, men ho vil gjerne lære meir. Ein gong i framtida har ho lyst til å bli barnehagelærar.
Ord og uttrykk
permisjon
Fri frå jobb eller studiar. Du kan for eksempel ha permisjon frå jobben når du har fått barn. Nokre søkjer permisjon for å feire religiøs høgtid.
ein styrar
Den som er leiar i barnehagen.
samtale
Senait har jobb i barnehage. Kvifor vil ho ta utdanning? Kvifor er nokre foreldre stressa og sure? Kva kan skje då? 240
12
yrker
Sesam_Leksjon12(NN).indd 240
01.09.17 16.33
lese
uttale
9 skr – spr – str
skr skriker
skravlar
skreller
skruar
skreddar
skrapar
språk
spring
sprekkar
sprett
sprutar
sprøyte
strekkjer
venstre
strømper
strikkar
strør
plystrar
spr
str
10 I byen I byen jobbar Astrid. Ho sel hermetikk. Ho skravlar og ho skrik, for på gata går ein trikk. I stille stunder strikkar ho ei strømpe til sin bror. No strikkar ho den venstre, den høgre strikka ho i fjor.
12
Sesam_Leksjon12(NN).indd 241
yrker
241
01.09.17 16.34
syngje
11 Tungegymnastikk Melodi: Bjørnen sover
Skrur og skrapar,
sprutar, sprakar,
strikkar, stressar, strir.
Gler seg litt og gløymer,
klatrar, klør og klemmer.
Skrik og skreller,
sprett og sprellar,
strekkjer, plystrar, strør.
242
12
yrker
Sesam_Leksjon12(NN).indd 242
01.09.17 16.34