Generation Next 2011

CARE Nederland

generation next Jaartijdschrift 2011

m g bo

Duur betaalde vis in Benin Volg de Etalageprojecten » Terug uit de hel » Goudmijn Congo

In de ban van de Vuurring » Honger in de Hoorn 01_Cover_CS4.indd 1

01-12-11 13:33

2 generation next Verantwoording

I o

Generation Next Jaartijdschrift is het relatietijdschrift van CARE Nederland voor donateurs, sponsors, subsidieverstrekkers en sympathisanten. Het tijdschrift wil een realistisch beeld geven van hoe CARE Nederland in ontwikkelingslanden (potentiële) slachtoffers van oorlogs- en natuurgeweld helpt hun leefomstandigheden te verbeteren.

Generation Next Jaartijdschrift 2011 verschijnt in een oplage van 75.000 exemplaren. Om de milieubelasting van deze mailing te minimaliseren, is het tijdschrift gedrukt op FSC-papier (afkomstig uit verantwoord beheerde bossen) en verzonden in biofolie.

fsc-logo

4 13 15 20 23

Etalageprojecten laten zien hoe jouw donaties het verschil maken

Etalageproject Benin: Red de mangroves Trésor en Maombi ontvluchtten de hel in Noord-Kivu (Congo)

Etalageproject Congo: CARE ondersteunt opvang van vluchtelingen bij gezinnen

Nancy en Dio over de straatrellen voorafgaand aan de Congolese verkiezingen

FSC gecertificeerd papier: afkomstig uit verantwoord beheerde bossen. Biofolie: gemaakt uit biologisch afbreekbare (composteerbare) grondstoffen.

Colofon Generation Next Jaartijdschrift is een publicatie van CARE Nederland, Juffrouw Idastraat 11, 2513 BE Den Haag Deze editie kwam tot stand met medewerking van Triggerz Loyalty, Herwijnen Concept en realisatie Camille Fontijn (CARE Nederland) Hoofdredactie Jacques Poell, Haarlem Tekstredactie Veronica Concept Design, Hilversum Art direction en vormgeving Veronica Litho, Hilversum Prepress Veldhuis Media, Raalte Druk PrimaPost, Apeldoorn Verzendhuis PostNL Postverspreider En verder: Journalisten en fotografen als vermeld bij de artikelen

02-03_Inhoud_CS4.indd 2

26 28 32 34 38 40 44 47 50

ArmK inshasa rijk

aan schilders Grondstoffen maken Congo zo’n beetje het

rijkste land op aarde Impressie van een vluchtelingenkamp in Noord-Kivu

Kruitvat Ecuador: leven in het meest vulkanische gebied op aarde Etalageproject Ecuador: uitgaan van eigen kracht en capaciteiten…

Rampen kennen

geen grenzen De belangrijkste cijfers uit het boekjaar 2010-2011

Een sprankje hoop in de Hoorn van Afrika

Lucille Werner in 3D-documentaire voor CARE

01-12-11 14:38

i o

3

Stof tot nadenken Hoe beter een mens in kan spelen op veranderende omstandigheden, des te geringer de kans dat hij van diezelfde omstandigheden slachtoffer wordt. Je moet dan natuurlijk wel over kennis en middelen beschikken.

Ondanks hun enorme wilskracht ontbreekt het daar vaak aan bij de mensen die wij willen helpen in hun strijd tegen natuurrampen en de gevolgen van gewelddadige conflicten.

Er zijn drie manieren om de weerbaarheid van mensen te verbeteren:

1. Voorkomen dat de omstandigheden veranderen.

Vaak veranderen de omstandigheden door – al dan niet bewust – toedoen van de mensen zelf. Dat zien we bijvoorbeeld in Benin, waar vissers door grootschalige kap van mangrovebossen in hun bestaan worden bedreigd en we de bevolking nu helpen die bossen te herstellen.

2. Je leefomstandigheden aanpassen.

Ook daarvan zien we in Benin een goed voorbeeld. Omdat ze vrijwel geen andere bestaansmiddelen hadden, moesten de mensen de mangrovebossen wel kappen.

Aanplant van nieuwe mangroves heeft dan ook alleen zin als tegelijk ook andere bestaansmiddelen worden ontwikkeld en de behoefte aan hout wordt verminderd.

3. Het nemen van beschermende maatregelen.

Soms is voorkomen of aanpassen geen optie. Zoals in Ecuador, waar het natuurgeweld niet te voorkomen is en alleen met waarschuwingssystemen en evacuatieplannen menselijk leed en schade verminderd kan worden.

Kwetsbare mensen zullen nooit aan de armoedespiraal ontkomen. Want als ze een beetje vooruitgang hebben geboekt, worden ze door de omstandigheden alweer ingehaald. Daarom willen we deze mensen helpen weerbaarder te worden. Want weerbare mensen zijn zelfredzaam en in staat hun bestaansmogelijkheden aan te passen als de omstandigheden veranderen. En daarom is het werk wat we doen niet alleen belangrijk, maarr ook zo enorm bevred bevredigend.

Guus Eskens uu E k directeur

02-03_Inhoud_CS4.indd 3

01-12-11 14:39

4 generation next Volg de Etalageprojecten

Z h

JOUW

Om donateurs meer inzicht te verschaffen in de wijze waarop donaties worden besteed, heeft CARE Nederland de Etalageprojecten in het leven geroepen.

Via de website, Twitter en straks ook Facebook kun je van maand tot maand de voortgang van deze projecten in Benin, Congo en Ecuador volgen.

CA

Nederland voert jaarlijkse vele tientallen projecten uit om menselijk leed en materiële schade als gevolg van natuurrampen en conflicten te helpen voorkomen, beperken of herstellen. Om praktische en financiële redenen is het onmogelijk om over al deze projecten uitgebreid te rapporteren. Maar om te laten zien dat jouw donaties daadwerkelijk bijdragen aan structureel betere leefomstandigheden voor mensen die daar zelf de kennis of middelen niet voor hebben, doen we dat voor een beperkt aantal wel. Deze zogenoemde Etalageprojecten worden gedurende hun looptijd op de voet gevolgd. Regelmatig publiceren we op de website foto’s, video’s, verhalen en reportages. Zo volgen we een aantal bij het project betrokken families en krijg je inzicht in de achtergronden, voortgang en resultaten. En ook in deze editie van Generation Next besteden we uitgebreid aandacht aan deze projecten, die worden uitgevoerd in Benin, Congo en Ecuador.

RE

OPVANG VLUCHTELINGEN IN DE D.R. CONGO

De leefomstandigheden in opvangkampen zijn vaak erbarmelijk slecht, maar soms zijn die kampen voor vluchtelingen en ontheemden de enige mogelijkheid om te overleven. Dat geldt misschien nog wel in het bijzonder voor de Democratische Republiek Congo. Maar met het onlangs afgesloten Umoja-project heeft CARE aangetoond dat het ook anders en beter kan door de mensen onder te brengen bij gastgezinnen. Meestal gaat het om gezinnen die zelf al grote moeite hebben het hoofd boven water te houden. Om dat probleem op te lossen krijgen ze hulp om hun huis te vergroten, de sanitaire voorzieningen te verbeteren en bonnen om op de markt eerste levensbenodigdheden te kunnen aanschaffen. __Recentelijk heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken jn Cо 29 goedkeuring verleend aan een vervolgproject ter waarde van circa € 1,5 miljoen. CARE Nederland dient hieraan 10% zelf bij te dragen uit giften van donateurs en sponsoring.

28 generation next

Tekst: Melchior Meijer Foto’s: Brendan Bannon

Go jn

Cо De Democratische Republiek Congo (DRC) is op papier misschien wel het rijkste land ter wereld. Het zou de motor van een welvarend Afrika kunnen zijn. Maar een bloedige delfstoffenoorlog houdt de bevolking straatarm. Of gaat een Amerikaanse wet eindelijk voor gerechtigheid zorgen?

04-05_Etalageprojecten_CS4.indd 4

is op aarde geen rijker land dan de Democratische Republiek Congo, het voormalige Zaïre. Het gigantische land in Centraal-Afrika – groter dan heel West-Europa – zit letterlijk barstensvol met delfstoffen als goud, koper, kobalt, wolfraam, uranium, olie, tin, zink en coltan (een erts dat de mineralen columbiet en tantaliet bevat). Vooral coltan staat de laatste jaren erg in de belangstelling, omdat het wordt gebruikt voor condensatoren in computers en mobiele telefoons; artikelen die in vrijwel ieder westers huishouden volop aanwezig zijn. Zonder coltan zou een mobiele telefoon nog steeds het formaat van een schoenendoos hebben en een computer dat van een koelkast. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft uitgerekend dat alle grondstoffen van Congo bij elkaar een slordige 24.000 miljard dollar waard zijn. Dat is meer dan het Bruto Nationaal Product van de Europese Unie en de Verenigde Staten samen. Maar ondanks die haast niet te bevatten rijkdom is Congo in werkelijkheid een van de armste en meest onderontwikkelde landen op aarde. Een land met slechts 500 kilometer verharde weg. Hoe is dat in ’s hemelsnaam mogelijk?

HUTU’S EN TUTSI’S

“Dat komt juist door die onvoorstelbare bodemschatten,” zegt Roger Meece, hoofd van de United Nations Organization Stabilization Mission in Congo (MONUSCO), de permanente vredesmissie van de Verenigde Naties. De Congolese grondstofreserves vormen volgens hem de basis voor het ergste conflict dat de wereld sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gekend. In feite vloeit het voort uit de bloedige burgeroorlog in buurland Rwanda. Hutu’s vermoordden daar in 1994 bijna een miljoen tutsi’s. Met hulp van de internationale gemeenschap werden de hutu’s uiteindelijk verdreven naar Oost-Congo, het deel van het land waar zich de meeste delfstoffen bevinden.

Kort daarop vielen Rwanda, Uganda en Burundi plotseling Oost-Congo binnen. Naar eigen zeggen deden ze dat omdat ze vonden dat de hutu’s nog steeds een bedreiging vormden. Maar al snel na die inval waren deze buurlanden ineens grote exporteurs van onder meer kobalt en coltan. Terwijl ze dat zelf helemaal niet hebben... De aanwezigheid van de hutu’s was dus gewoon een welkom excuus om Congo leeg te roven.

Scan de code en bekijk de film.

Of ga naar http://www.carenederland.org/ Etalageprojecten-laten-zien-waarom-het-gaat

DE HEL OP AARDE Maar ook de hutu’s roken geld. Zij richtten de rebellenbeweging FDLR (Forces Démocratiques de Libération du Rwanda) op en veroverden hun eigen mijnen. Roger Meece: “Sindsdien zijn al deze partijen voortdurend verwikkeld in een gecompliceerde, nauwelijks te doorgronden oorlog. De bevolking is uiteraard de grote verliezer. Krijgsheren laten de straatarme locals onder barbaarse omstandigheden voor zich werken. Als een onderbetaalde mijnwerker gewond raakt, is de kans groot dat hij met bijvoorbeeld een afgerukte arm gewoon aan zijn lot wordt overgelaten en ter plekke doodbloedt. Om de schrik erin te houden, moorden de rebellen er op los.

Vrouwen worden stelselmatig verkracht. Het is de hel op aarde.” __ Maandelijks vallen er nog steeds vele duizenden doden. Alleen al het laatste decennium zijn naar schatting vijf miljoen mensen, zeg maar de bevolking van Denemarken, uitgemoord. Dit alles ondanks de aanwezigheid van een VN-vredesmacht van ruim 20.000 militairen.

01-12-11 14:42

E g je n

dĐž es RAMPPREVENTIE IN ECUADOR

5

h rs il m Le n op lk n

34 generation next

35

De Ecuadoriaanse kantons Pallatanga en Cumandå liggen Ecuador is het deksel op een seismische heksenketel aan de voet van de Andes. In Pallatanga hebben de vele overstromingen van de Jimenez-rivier in het verleden al voor veel doden, gewonden, daklozen en materiÍle schade gezorgd. In Cumandå zijn de overstromingen van de Chimbo-rivier de boosdoener. De intense regens zorgen  overigens niet alleen voor overstromingen, maar veroorzaken ook landverschuivingen en -verzakkingen.

Ook komen in Ecuador frequent aardbevingen voor. Om rampen te voorkomen, helpen we 1600 families bij het nemen van preventieve maatregelen, zoals het opzetten van waarschuwingssystemen, evacuatieplannen en reddingsbrigades. __Omdat het project als voorbeeld dient voor andere dorpen moeten de te nemen maatregelen gemakkelijk gekopieerd kunnen worden. __Het project duurt 18 maanden, kost â‚Ź 360.000 en wordt voor 85% Mangroves vervullen een gesubsidieerd door de Europese Commissie. Voor de resterende bedrag, belangrijke functie wat betreft â‚Ź 54.000, zijn wij aangewezen op giften van onze donateurs, sponsoring en kustbescherming en het in stand houden bijdragen van lokale overheden. van de biodiversiteit, maar ze zijn tegelijk ook een bestaansbron voor de arme bevolking aan de zuidkust van Benin.

Doordat het gebied dichtbevolkt is en veel bossen gekapt worden voor brandhout en landwinning, is tussen 1980 en 2000 circa 75% van de bossen verloren gegaan. Nu is nog maar zo weinig over dat mens en natuur in gevaar zijn. Het project voorziet in de aanplant van nieuwe mangroves. Dat is belangrijk, maar heeft alleen zin als de mensen zich bewust worden van het belang van deze bossen en de behoefte aan hout en land afneemt. Om dat te bereiken is voorlichting nodig, moet het beheer van de bossen worden georganiseerd en moeten alternatieve bestaansmogelijkheden en energiezuinige kook7 6 toestellen worden geĂŻntroduceerd. Bij het project Aanplant van mangrovebossen moet visstand en ecosysteem herstellen zullen 3.600 mensen, lokale bestuurders, maatschappelijke organisaties en boomkwekerijen worden betrokken. Maar ook journalisten, want door aandacht in de media moeten andere dorpsgemeenschappen gestimuleerd worden dit voorbeeldproject te kopiĂŤren. __Turing Foundation neemt de eerste â‚Ź 160.000 van de kosten voor het 3-jarige project voor haar rekening.

Naarmate meer particuliere giften beschikbaar komen, zal het project in omvang worden vergroot. ÂŤ

In B n

Tekst: Melchior Meijer Foto’s: Maria Bordallo e.a.

Ecuador is een prachtig land met een ongekend diverse ora en

fauna en een schat aan natuurlijke rijkdommen. Maar het land is ook erg instabiel. Letterlijk. Het ligt namelijk in The Ring of Fire, het meest vulkanische gebied op aarde. CARE helpt de zwaar beproefde inwoners het evenwicht te bewaren.

ďŹ

Ecuador honderd jaar lang in close up vanuit de ruimte. Speel de beelden versneld af. Wat zie je? Een onbeweeglijk plaatje van de kustlijn, het Andesgebergte en het Amazonebekken? Vergeet het maar. Wat je ziet, heeft veel weg van een kermisattractie: een schuddend, bevend, wild dansend land, dat vuur spuwt, bergen opwerpt, afbrokkelt, kraters slaat en allesvernietigende modderstromen produceert. Het land in het noordwesten van het Zuid-Amerikaanse continent maakt deel uit van de beruchte Ring of Fire. Hier woedt een voortdurende strijd tussen twee botsende tektonische platen. De relatief lichte oceanische Nazda-plaat duikt met een snelheid van gemiddeld zeven centimeter per jaar onder de veel zwaardere Zuid-Amerikaanse plaat. Dat gaat niet soepel, maar met horten en stoten.

Daardoor ontstaan gigantische krachten in de aardkorst. Als de spanning lokaal te hoog oploopt, ontlaadt die zich in een aardbeving, een vulkaanuitbarsting, een aardverschuiving, een tsunami of een landverzakking. Bij dat laatste fenomeen, vermoedelijk veroorzaakt door op elkaar botsende microplaten, kan er zomaar een enorm gat in de aarde vallen. Huizen, landbouwgronden en infrastructuur verdwijnen van het ene op het andere moment in een diepe put. Het omgekeerde gebeurt ook: dat het land wordt opgestuwd. Het resultaat is dan de gigantische, nog altijd stijgende Andes: een jong, dynamisch gebergte met tal van actieve vulkanen. In de Ring of Fire ligt ook ’s werelds hoogste, zij het dode vulkaan: de Chimborazo van 6310 meter.

EEN STRAF VAN DE GODEN

Dat mensen erin slagen op het deksel van die seismische heksenketel een beschaving op te bouwen, mag eigenlijk een wonder heten. Die keuze heeft dan ook zijn prijs.

Al in 1797 werden 40.000 inwoners van de stad Rio Bamba levend begraven toen een aardbeving een complete berghelling aan het schuiven bracht. In de hoop de goden om de tuin te leiden, bouwden de overlevenden de

stad een kleine honderd kilometer verderop weer op. De gebeurtenis was exemplarisch voor het lot van de Ecuadorianen.

Tienduizenden mensen werden de afgelopen eeuwen verzwolgen door vooral landverschuivingen. En telkens als de natuur hun bestaansmogelijkheden had weggevaagd, probeerden de overlevenden hun geluk elders. Om vervolgens vaak opnieuw ‘door de goden te worden gestraft’.

EL NIĂ‘O Er zijn twee factoren die dit ontwrichtende

proces de laatste tijd versnellen en verergeren. Als gevolg van de klimaatveranderingen en met name El NiĂąo (letterlijk ‘De Kleine Jongen’: grote weersveranderingen ten gevolge van extreem warm oceaanwater) valt er ongebruikelijk veel neerslag. In het regenseizoen barsten de rivieren in de Oriente, het oostelijke deel van Ecuador ofwel het Amazonebekken, uit hun voegen.

Vooral benedenstrooms, waar kleine boeren wonen en werken, richt het wassende water enorme schade aan.

CARE heeft dankzij projecten in de Filippijnen en IndonesiĂŤ grote ervaring op het gebied van Disaster Risk Reduction. In de laaggelegen Ecuadoriaanse kantons Pallatanga en CumandĂĄ werkt de organisatie onder meer aan de realisatie van een Early Warning System. Hoewel het project pas recentelijk werd gestart, zijn de inwoners van de betrokken dorpen langs de rivieren Jiminez en Chimbo nu al in staat gevaarlijk hoge waterstanden te zien aankomen en voorzorgsmaatregelen te nemen.

BEHOUD EN HERSTEL MANGROVEBOSSEN IN BENIN

generation next

De s w bΡ d Be n Tekst & foto’s: Anneke Verbraeken

De dag in oktober 2010 dat het water in de

rivier de OuĂŠmĂŠ zo hoog steeg dat de huizen onder water verdwenen, zal niemand snel

vergeten. Het was de dag dat duizenden mensen moesten vluchten, dat moeders hun baby’s

zagen wegdrijven‌ De dag dat grootouders

verdronken, omdat ze te moe waren om hun

hoofd boven water te houden. Het was ook de dag dat bijna alle kuikens, kippen, koeien en

varkens verdronken. En de dag dat de vis uit de

Scan de code en bekijk de film.

Of ga naar www.carenederland.org

rivier verdween.

voor een filmverslag, fotoalbums en diverse blogs.

04-05_Etalageprojecten_CS4.indd 5

01-12-11 14:42

6 generation next

Scan de code en bekijk de film.

Of ga naar www.carenederland.org voor een filmverslag, fotoalbums en diverse blogs.

06-14_Benin_CS4.indd 6

01-12-11 13:37

7 Aanplant van mangrovebossen moet visstand en ecosysteem herstellen

De s w bη d Be n Tekst & foto’s: Anneke Verbraeken

De dag in oktober 2010 dat het water in de rivier de Ouémé zo hoog steeg dat de huizen onder water verdwenen, zal niemand snel vergeten. Het was de dag dat duizenden mensen moesten vluchten, dat moeders hun baby’s zagen wegdrijven… De dag dat grootouders verdronken, omdat ze te moe waren om hun hoofd boven water te houden. Het was ook de dag dat bijna alle kuikens, kippen, koeien en varkens verdronken. En de dag dat de vis uit de rivier verdween.

06-14_Benin_CS4.indd 7

01-12-11 13:37

8 generation next

De

golven op het meer zijn hoog. De drie meisjes kunnen hun piroque (kano) maar ternauwernood in de hand houden. Soms moet Françoise even hozen.

Maar de meiden zijn het gewend. Zes dagen in de week gaan ze het meer op om vis te kopen van de mannen die daar aan het vissen zijn. Vandaag is een goede dag: er was genoeg vis tegen een goede prijs. Nu zijn ze op weg naar de markt, anderhalf uur varen van het meer, om te zien of ze de vis voor een nog

betere prijs kunnen verkopen. __ De vader van Françoise is zo’n visser. Hij piekert dag en nacht hoe hij zijn gezin, dat bestaat uit zijn vrouw en hun zeven kinderen, te eten moet geven. Hij piekert ook over de toekomst van zijn kinderen. Hij weet dat de vis te weinig oplevert, maar weet niet welk werk zijn kinderen anders zouden kunnen doen. Het leven dat ze kennen, bestaat uit vis vangen of vis verkopen. “Als ik wat geld zou hebben, zou ik mijn kinderen kunnen helpen. Maar ik heb niets.”

21 BROERTJES EN ZUSJES Justine veegt, gebukt, met de kleine stoffer de planken vloer van haar huis. Tussen de kieren glinstert het water. Het huis staat op palen en dat blijkt nodig. Want nu het regenseizoen is aangebroken, is het water in de rivier zo hoog gestegen dat het hele dorp onder water staat.

Af en toe loopt een van haar kleinere broers en zussen haar voor de voeten. Justine heeft er 21… __ Ze is niet tevreden. Het afgelopen jaar kon ze niet naar school, omdat haar ouders het schoolgeld niet meer konden betalen. Met de overstromingen van 2010 verloren ze alles wat ze hadden, behalve hun huis.

En tot overmaat van ramp zit er nu nauwelijks meer vis in de rivier, zodat haar vader geen cent verdient. Voor Justine is het alsof ze haar toekomst heeft verloren. Ze had dolgraag verpleegster willen worden, maar zonder

Justine heeft 21 broertjes en zusjes, waarvan een aantal hier poseert met vader Appolinaire

en Het dorp van Françoise de aan ct dire ligt Justine atig rivier en staat regelm ter wa er ond

06-14_Benin_CS4.indd 8

01-12-11 13:37

E g j t Be n

‘Vo Ju h s ze h r om h ’

9

Appolinaire heeft maar liefst 22 kinderen en twee vrouwen te onderhouden. Het is heel gebruikelijk dat de mannen in de streek AguÊgÊs meerdere vrouwen hebben. Wie het zich kan veroorloven trouwt twee, drie en soms wel vier vrouwen. Ook Appolinaire had er vier, maar twee van zijn vrouwen zijn na de overstromingen vertrokken. Zij gingen naar buurland Nigeria, in de hoop op een betere toekomst. __ Zo zijn na de overstromingen meer families uit elkaar gevallen. Veel mannen en vrouwen zijn naar de hoofdstad van Benin, Porto Novo, of naar het buurland Nigeria vertrokken, hun gezin aan hun lot overlatend. er, die Françoise en haar vad Ook zijn veel mensen hij zijn getraumatiseerd, onder wie veel dag en nacht piekert hoe en gev kinderen die familie, vriendjes gezin te eten moet en vriendinnetjes zagen verdrinken, of door hun moeders verlaten zijn.

middelbareschooldiploma wordt dat moeilijk. __ De vader van Justine, Appolinaire GoudounĂŠ, vertrekt elke ochtend om vijf uur naar zijn ompaalde visgronden, de Acadja. Hij haalt zijn fuiken op. Vanochtend trof hij er drie kleine vissen in aan. Hij heeft niets om te verkopen. Met deze vissen zullen ze het vandaag moeten doen, tenzij zijn zoons meer geluk hebben. “Onze ouders hadden een beter leven dan wij. Zij vingen nog wĂŠl vis. Wij vinden geen vis meer na de overstromingen van vorig jaar. Het leven is nu heel moeizaam. We hebben niets meer. We hebben geen geld.â€?

06-14_Benin_CS4.indd 9

01-12-11 13:37

E g j t ‘R m g s’

10 generation next

De waarde van de wetlands Mangroves vervullen een belangrijke functie in de kustbescherming en het in stand houden van de biodiversiteit, maar zijn tegelijk ook een bestaansbron voor de arme bevolking aan de zuidkust van Benin.

Doordat het gebied dichtbevolkt is en grote hoeveelheden van het hout worden gebruikt voor zoutwinning, huizenbouw, mandenmakerij, productie van kokosolie, visrokerij en als brandstof om op te koken, komen zowel mens als natuur in gevaar.

Nog maar al te vaak wordt de natuurlijke waarde van de mangroves door de bevolking onvoldoende onderkend. Nadat het hout is gekapt, worden de bosgronden voor rijst- en zoutproductie, voor de kweek van vis, schaal- en schelpdieren en voor de aanleg van infrastructurele voorzieningen gebruikt.

In 2000 resteerden daardoor nog maar 1.080 hectare van een mangrovegebied dat in 1980 meer dan vier keer zo groot was. Initiatieven van de overheid om te komen tot een verantwoord lokaal beheer van deze zogeheten wetlands maken weinig kans tegen het dagelijkse gevecht van de bevolking tegen de armoede.

BEWUSTWORDING Het opnieuw aanplanten van mangrovebossen is weliswaar belangrijk, maar heeft alleen zin als de mensen zich bewust zijn van het belang van deze bossen en wanneer de behoefte aan hout en land afneemt.

Daarvoor is voorlichting nodig, moeten er lokale beheersstructuren worden opgezet en zullen energiezuinige kooktoestellen worden geĂŻntroduceerd en alternatieve bestaansmogelijkheden worden ontwikkeld.

In totaal zullen ruim 3.600 inwoners bij het project worden betrokken

Dat project wordt uitgevoerd in drie dorpen (Aniviekome, Houndekome en Kindji) binnen de gemeente AguĂŠgĂŠs in het departement OuĂŠmĂŠ. De dorpen zijn eigenlijk alleen per boot bereikbaar en mede daardoor zijn voorzieningen als onderwijs en gezondheidszorg beperkt of niet beschikbaar. Niet alleen door het gebrek aan gezondheidszorg, maar vooral door schaarste aan schoon drinkwater en toiletvoorzieningen is de kindsterfte hoog.

Hoewel met zandwinning, transport, landbouw en kleinschalige economische activiteiten ook wel wat geld wordt verdiend, is en blijft visserij voor de dorpsbewoners de belangrijkste bron van inkomsten. Maar door de teruglopende visstand, mede veroorzaakt door het verdwijnen van de mangroves en overbevissing, wordt het steeds moeilijker om daarmee voldoende geld te verdienen. En ook zoutproductie wordt steeds moeilijker bij een toenemende houtschaarste.

In totaal zullen ruim 3.600 inwoners bij het project worden betrokken, evenals lokale bestuurders en vertegenwoordigers van organisaties op dorps-, departements- en districtsniveau, van boomkwekerijen en van de journalistiek. Het project wordt ďŹ nancieel mogelijk gemaakt door de Turing Foundation (zie www.turingfoundation.nl) en bijdragen van donateurs.

06-14_Benin_CS4.indd 10

01-12-11 13:38

E g j t Be n

‘VEEL, VEEL, VEEL CRIMINALITEIT’

11

M g s zijn !s "n n osy#$ %l z&dza' p (n, %g&s )*e+n

Françoise zal de dag waarop het dak van hun huis onder water verdween nooit meer vergeten. “We zijn gewend aan hoogwater. Elk jaar overstroomt de rivier en staat het water drie maanden lang bijna tot aan de vloer van ons huis. Maar dit keer bleef het water maar stijgen. Toen ook de vloer onder water liep, hebben we de boot gepakt en zijn we naar Porto Novo gevaren. Maar daar stonden de straten ook blank. Sommige boten haalden het niet, omdat er te veel mensen in zaten. En sommige mensen verdronken omdat ze geen boot hadden.â€? __ Françoise ziet de gevolgen nog elke dag : “Ik kan eigenlijk niet praten over de overstroming, want dat doet me te veel pijn. Vooral als ik kijk naar de kinderen die door hun moeders verlaten zijn. Moeders die niet zijn teruggekeerd naar het dorp, maar elders een nieuwe man hebben gevonden. Hun kinderen lijden verschrikkelijk. Er zijn nu ook jongens die door de overstroming in de criminaliteit terecht zijn gekomen. Die zich als beschermer voordoen van kleine meisjes die geen dak boven het hoofd hebben, doordat ze geen ouders meer hebben of omdat die zelf ook dakloos zijn. Die jongens hebben deze meisjes als hun vrouw. Er is veel, veel, veel criminaliteit sinds de overstroming.â€?

LEVENSADER

Justine en Françoise zijn twee meisjes uit de AguÊgÊs, een gebied in het zuiden van Benin. Ze wonen aan de rand van de rivier de OuÊmÊ.

Elk jaar stijgt het water tijdens de regentijd. In oktober is het water op zijn hoogst. Voor de bewoners is het normaal gesproken geen enkel probleem. Hun huizen staan op palen en ze varen met hun boten waar ze maar willen. De rivier is letterlijk hun levensader. Het is de snelweg naar de andere dorpen en de snelweg naar de mangrovebossen langs de oevers van de rivier waar hout wordt gekapt. __ De bewoners van de AguĂŠgĂŠs drinken het water, gebruiken het om te koken, ze wassen zich in de rivier en ze plassen en poepen erin. Niet erg hygiĂŤnisch en er is dan ook veel cholera. En omdat het een waterri jk gebied is, met veel stilstaande plassen, is het ook een ideaal gebied voor de muskiet. Malaria zorgt dan ook voor hoge sterftecijfers. Maar bovenal is

en Zo’n beetje iedere t en rdi ve nin Be in dit deel van st ng va vis t z’n geld me

06-14_Benin_CS4.indd 11

01-12-11 13:38

12 generation next

te overstroming Justine zit sinds de gro t precies wat ze met thuis en weet nog nie haar leven aan moet... schaars. Niet alleen omdat veel ervan is meegevoerd naar zee met de overstromingen van 2010, maar vooral ook omdat de natuurlijke habitat van de vissen, de mangrovebossen, verdwijnt. De mangroves worden gekapt en het hout wordt gebruikt om eten te koken, palen te maken voor de omheining van de visgronden en om vuren te maken waarop het zout uit de zee kan drogen. Maar de mangroves zijn wel de kraamkamer van de vissen. Ze bieden schaduw en beschutting tegen vissers en andere natuurlijke vijanden. De mangroves op hun beurt houden van het brakke water en eb en vloed. Ze zijn niet alleen belangrijk voor de vis, ze zijn de basis van een belangrijk ecosysteem met tal van zeldzame planten, vogels en reptielen. Hun wortels houden het zand vast, waarop de zaden kunnen kiemen als ze van de boom vallen. Het is een vicieuze cirkel… Op plaatsen waar de mangroves worden gekapt, is minder zand en modder en kunnen de zaden minder makkelijk kiemen. Ook vallen de bomen soms letterlijk in het water doordat ze geen houvast meer hebben.

>

de rivier belangrijk vanwege de vis.

Iedereen in Aguégés is afhankelijk van de vis. De mannen vissen en de vrouwen verkopen de vis. Al generaties lang. Niemand kan zich voorstellen dat het anders zou kunnen zijn.

VISKRAAMKAMER Toch begint het besef door te dringen dat het anders moet. De vis is

Françoise is wel positief over haar toekomst.

Zij wil de handel in

06-14_Benin_CS4.indd 12

01-12-11 13:38

E g j t Be n

van Tegen de achtergrond ee tw e dez zijn p dor hun en var tje boo het aan s jongen

13

SAMEN SPAREN

Omdat de mangroves zo belangrijk zijn voor dit deel van Benin, is CARE dit najaar een project begonnen om de bewoners te helpen bij het herplanten van deze bomen. Het resultaat wordt natuurlijk pas zichtbaar na een paar jaar, als de mangroves groot gegroeid zijn. Daarom wordt ook gezocht naar alternatieve bestaansmogelijkheden. Zo worden, samen met lokale partners, proefkwekerijen opgezet voor krab en oesters. Ook helpt CARE bij het opzetten van spaaren leengroepen. Binnen deze groepen, van voornamelijk vrouwen, wordt gezamenlijk gespaard en kunnen deelnemers geld uit de pot lenen om iets te beginnen waarmee ze geld kunnen verdienen. Ze kunnen bijvoorbeeld met het geleende geld tomatenplanten kopen en met het geld dat de tomaten op de markt opbrengen, betalen ze de lening later weer terug. CARE vindt dit soort initiatieven cruciaal omdat de mensen zo hun bestaan in eigen hand kunnen nemen. En zelf middelen kunnen zoeken voor hun eigen ontwikkeling en broodwinning.

ROLMODEL GEZOCHT Justine is nog niet zo ver dat ze in haar eigen bestaan wil kunnen voorzien. Ze zit sinds de overstromingen thuis. “Vis verkopen kan ik niet, omdat ik dat nooit heb gedaan. Ik zou bijvoorbeeld wel medicijnen willen verkopen in ons dorp. Er komt namelijk regelmatig iemand langs met een doos medicijnen. Wie ergens last van heeft, gaat naar de verkoper. Je vertelt dan wat je hebt en de verkoper zoekt er een medicijn bij. Dat zou ik ook wel willen doen. Maar je hebt geld nodig om de medicijnen te kopen.�

06-14_Benin_CS4.indd 13

â&#x20AC;&#x2DC;A- Gi Đž /4s 5: s;<l g t, =l ? % rp+eg#r g n +)nâ&#x20AC;&#x2122; 01-12-11 13:38

14 generation next ‘Je L Nt je OPn Qd rbouwt oS TU 5aWe kX n b)Y Z:% o[b)k o\ ]^e+n’

A;Frg HiI mKe

Benin Benin is bijna drie keer zo groot als Nederland, maar er wonen maar ongeveer half zo veel mensen, zo’n negen miljoen.

Het is een van de armste landen ter wereld.

Bijna 40 procent van de bevolking leeft onder de armoedegrens en slechts een minderheid kan lezen en schrijven.

Zuid-Benin, waar Aguégés ligt, is het dichtst bevolkt. Dat komt onder meer omdat hiervandaan de slaven werden vervoerd naar de koloniën en naar de Verenigde Staten. De koningen van Dahomey, zoals Benin tot 1975 heette, verdienden goud geld aan de verkoop van slaven aan Europese handelaars, onder wie ook Nederlanders. Benin werd het centrum van de Slavenkust. De Portugezen waren de eersten; zij sloten halverwege de 15de eeuw een overeenkomst met de koning van Dahomey. Veel Beninois hebben een Portugese naam, en ook de hoofdstad Porto Novo dateert uit de tijd van de Portugese overheersing. In Porto Novo bestaat nog steeds de weg waarlangs de slaven moesten lopen, op weg naar de boot die hen mee zou nemen. Langs

>

__Caroline Kounde, supervisor van CARE in het gebied, vindt dat Justine de zaken niet handig aanpakt: “Justine is zeer ambitieus en intelligent.

Ze kan van alles doen, maar waar het eigenlijk aan schort, is een rolmodel. Ze kennen alleen het leven in het dorp. Ik praat vaak met haar. De afgelopen keer zag ik hier allemaal flessen met vloeibare zeep staan. Die zeep wordt door haar tante gemaakt. Ik zei, waarom ga je die zeep niet verkopen? Op die manier verdien je geld en kun je bijdragen aan het schoolgeld.” __Hoewel Françoise niet veel verdient en nooit op school heeft gezeten, is ze veel positiever over haar toekomst dan Justine. “Ik wil een grote handelaar worden. Ik weet zeker dat me dat gaat lukken.” «

de weg staan nu dreigende beelden, ter herinnering aan de slaven die deze weg met angst in de benen moeten hebben afgelegd. Aan het eind van de weg, aan de rand van het strand, staat een ander monument: een grote poort. Wie daar doorheen ging, keerde nooit meer terug.

06-14_Benin_CS4.indd 14

01-12-11 13:38

Trés M mbi g t h

15

Maak kennis met Trésor en Maombi

t g h Tekst: Jan Groenewold Foto’s: Kristien Geenen

Je bent jong en verliefd. Dat voelt als de hemel op aarde. Maar je woont in een gebied dat verscheurd wordt door moord en doodslag, plundering en verkrachting. En dat voelt als de hel. Trésor en Maombi, een jong stel uit het oosten van Congo, zijn nu weer terug op aarde. Met dank aan hun gastgezin... en aan CARE. Scan de code en bekijk de film.

Of ga naar www.carenederland.org voor een filmverslag, fotoalbums en diverse blogs.

15-19_Tresor & Maombi_CS4.indd 15

01-12-11 13:52

16 generation next

We

in Noord-Kivu, hel op aarde! Je zou het niet zeggen als je op je gemak door het prachtige berglandschap toert, maar achter die bananenbomen, palmen en andere junglevegetatie gaan de meest verschrikkelijke gruwelen schuil. We zijn in het oosten van Congo, de Democratische Republiek welteverstaan, waar onder het toegeknepen oog van de rest van de wereld al bijna twintig jaar wordt gemoord, geplunderd en verkracht. Het gebied is vergeven van de milities, die wisselend met elkaar en tegen elkaar vechten en die daarnaast één gemeenschappelijke vijand lijken te hebben: de burgerbevolking. Inzet is de enorme rijkdom aan delfstoffen waarover Congo beschikt, maar waarvan de opbrengst vooral in de zakken van de krijgsheren en hun achterban verdwijnt. Intimidatie van onschuldige mensen is daarbij een machtig wapen. Dus is de provincie NoordKivu sinds jaar en dag het toneel van grote groepen vluchtelingen, die deels worden ondergebracht in kampen en voor een nog groter deel in de dorpen bij gastgezinnen. Twee van die vluchtelingen zijn Trésor (24) en Maombi (20), een echtpaar dat met hun dochtertje Kikandi (9 maanden) onderdak heeft gevonden in het dorp Mushubangabo, waar ze deel uitmaken van het door CARE opgezette project ‘Umoja’, Swahili voor saamhorigheid (zie ook pagina 20 tot en met 22). Trésor stond een paar jaar geleden nog gewoon voor de klas als onderwijzer, terwijl Maombi haar geld verdiende met de verkoop van palmolie. Een leuk jong stel, dat op het moment dat ze besloten te trouwen hoopte op een zonnige toekomst…

Trésor, Maombi en Maar het liep anders, zoals stukje bij beetje duidelijk wordt als ze hun verhaal doen.

l m

GEHURKT IN DE STROMENDE REGEN

Trésor: “Het was op een vrijdag, ergens in juli. Rond middernacht hoorden we geweerschoten. We waren plots klaarwakker. Ik trok onmiddellijk mijn broek aan en riep tegen Maombi: ‘Word wakker, er wordt geschoten!’. Ze stond ook op en wikkelde snel haar rok om. Het moest heel vlug allemaal. Er was zelfs geen tijd meer om nog spullen mee te pakken. Ik ging naar buiten om te kijken of het veilig was en ik hoorde overal schieten; veel vrouwen in het dorp gilden… Ik riep Maombi en zei: ‘We moeten maken dat we wegkomen, we móeten onszelf redden.’ We gingen achter het huis langs, naar het bos. Daar hebben we ons tussen de bananenbomen verstopt. Toen we daar zaten, ging het heel hard regenen. Zo zijn we daar blijven zitten: gehurkt in de stromende regen.”

dochtertje Kikandi 'thuis’ in het dorp Mushubangabo

GROTE PLASSEN BLOED Maombi luistert ogenschijnlijk onaangedaan naar haar echtgenoot. Zoals ze het hele interview nauwelijks emotie zal tonen, terwijl ze toch de meest verschrikkelijke dingen

15-19_Tresor & Maombi_CS4.indd 16

01-12-11 13:39

TrĂŠs M mbi g t h

17

Het stukje land dat TrĂŠsor en Maombi in bruikleen hebben, ligt midden in de jungle

heeft meegemaakt. Het is bijna alsof ze haar ervaringen zo ver heeft weggedrukt dat ze niet meer van haar zijnâ&#x20AC;Ś Alleen de fel kloppende ader in haar hals verraadt haar innerlijke gemoedstoestand. TrĂŠsor schraapt zijn keel. Anders dan Maombi is hij nog steeds zichtbaar geraakt door de gebeurtenissen die hun leven zo drastisch hebben veranderd. â&#x20AC;&#x153;Pas toen het voldoende licht was en we al een tijd geen kogels meer hadden gehoord, konden we voldoende moed bijeenrapen om met een aantal mannen te gaan kijken.

Vol bange vermoedens over wat we zouden aantreffen.

We hadden â&#x20AC;&#x2122;s nachts ook vuur gezien en dachten dat ze een heleboel huizen in de brand hadden gestoken.

Dat was ook zo. De aanblik was verschrikkelijk.

Overal waar je keek lagen lijken in grote plassen bloed. Van sommige, zoals twee van mijn broers, hadden ze de keel opengesneden. Andere mensen waren doodgeschoten. Ook een tante van mij. Van de rest van de familie leefde alleen de vrouw van mijn oudste broer nog.â&#x20AC;?

ACHT MAANDEN ZWANGER Daar word je heel stil van. Het voelt ongemakkelijk om deze twee mensen nog verder door te vragen over wat ze hebben meegemaakt, wetende dat ze op dit moment alles weer opnieuw beleven. Het is haast niet voor te stellen, maar Maombi was acht maanden in verwachting toen dit allemaal gebeurde. Zij en TrĂŠsor hadden elkaar drie jaar eerder ontmoet op de markt van Mutakato, de plaats waar ze allebei woonden. De school waar TrĂŠsor werkte, was al een paar maanden gesloten. Om kinderen naar school te laten gaan terwijl rebellen de streek onveilig maakten, was te gevaarlijk. Daarom stond ook TrĂŠsor, net als Maombi, met een palmoliekraampje op de markt. Oogcontact groeide uit tot verkering en niet lang daarna trouwden ze. Voor Maombi, als halve wees in armoede opgegroeid met haar moeder, drie broers en vier zussen, leken betere tijden aan te breken. __ â&#x20AC;&#x153;In het begin hadden TrĂŠsor en ik het goed samen. Maar dat veranderde al snel. De rebellen van de FDLR (Forces DĂŠmocratiques de LibĂŠration du Rwanda: Democratische Bevrijdingskrachten van Rwanda, red.) kwamen steeds dichterbij en de incidenten begonnen zich op te stapelen. Het werd met de dag onveiliger. Als je op het veld werkte, kon je overvallen worden en als je naar de markt ging ook. In de jungle zaten overal rebellen.

Die lieten niet toe dat je in het bos was om naar eten te zoeken of naar het veld te gaan. Ze verkrachtten er vrouwenâ&#x20AC;Ś We waren heel erg bang om naar het bos te gaan, maar we moesten wel. De palmolie die ik samen met een paar andere vrouwen verkocht, moesten we inkopen in een dorp dat midden in de jungle lag.â&#x20AC;?

â&#x20AC;&#x2DC;Ze bo je n n b m s eg je t n k. Of ze s n je d â&#x20AC;&#x2122;

15-19_Tresor & Maombi_CS4.indd 17

01-12-11 13:39

18 generation next

ALLES NAMEN ZE MEE... Maombi en de andere vrouwen

de waterMaombi op weg naar gelegd. aan is put, die door CARE is, al gev Zoals meestal het r haa op i draagt ze Kikand e me h rug met zic

waren al meerdere keren lastig gevallen en van hun geld beroofd. Meestal bleef het daarbij. Tot die ene keer, toen ze weer op rebellen botsten.

Maombi: â&#x20AC;&#x153;We waren met een hele groep vrouwen, maar die van de FDLR waren ook met veel. Wij waren maar een beetje sterk, maar zij waren heel sterk. We hebben gevochten, maar het liep slecht af. Alle vrouwen zijn verkracht. De meesten van ons waren gewond en moesten naar het ziekenhuis. Ik ook. Pas na een week kon ik naar huis...â&#x20AC;? __TrĂŠsor: â&#x20AC;&#x153;Maombi was enorm getraumatiseerd en ik heb haar zo goed mogelijk proberen op te vangen. De rebellen haalden meer vreselijke dingen uit met de bevolking. Vaak â&#x20AC;&#x2122;s nachts, waardoor we op het laatst nog nauwelijks aan slapen toe kwamen. Ze plunderden alles: huisraad, kleren â&#x20AC;&#x201C; ze ontdeden je zelfs van de kleren die je aanhad. De kookpottenâ&#x20AC;Ś werkelijk ĂĄlles namen ze mee. In het veld gebeurde er ook van alles. Ze bonden je bijvoorbeeld vast aan een boom en dan sloegen ze je met een stok. Of ze sneden je hoofd af. Ze waren ontzettend gewelddadig en je was je leven nooit zeker. Zelf ben ik ook meerdere keren overvallen, ja. Dat gebeurde meestal als je de markt verliet, want dan had je de verkoopopbrengst van die dag op zak. En die namen ze je direct weer af.â&#x20AC;?

â&#x20AC;&#x2DC;D zo v j b j k n p , ! "# l h l bijzo â&#x20AC;&#x2122; 15-19_Tresor & Maombi_CS4.indd 18

PRAKTISCH NAAKT De bijna dagelijkse plunderingen, bleken de opmaat tot die bewuste nacht, die vrijdag in juli 2010. â&#x20AC;&#x2122;s Middags hadden de mannen nog gezellig bananenbier gedronken, maar de stemming sloeg om toen de eerste geruchten over rondtrekkende rebellen zich verspreidden. Nadat ze de volgende ochtend hun vermoorde familieleden in

01-12-11 13:39

Trés M mbi g t h

allerijl hadden begraven, restte Trésor en Maombi niets anders dan te vluchten. Maombi: “We zijn met de hele groep vertrokken. __ We wilden naar een plek waar het veilig was, naar Mushubangabo. We hadden gehoord dat daar geen rebellen waren.

Het was een tocht van drie dagen en die verliep niet zonder problemen, want we liepen weer tegen rebellen aan en opnieuw deden ze vreselijke dingen met ons. De vrouwen werden verkracht en de mannen vastgebonden en met stokken geslagen.” __ Trésor: “Zelfs al waren we op de vlucht: het verkrachten, plunderen en mishandelen ging gewoon door. De broek die ik aan had moest ik uitdoen. Ik had alleen nog mijn onderbroek en hemd aan en Maombi alleen nog haar onderrok. Toch moet je daarna verder, wetende dat je zal slapen zonder te eten, dat je verder helemaal niets meer hebt en dat je ondanks dat toch steeds weer wordt lastiggevallen onderweg. De eerste stop was in het dorpje Mukohwa. Daar sta je dan... praktisch naakt. Gelukkig vonden we mensen van goede wil, die ons hielpen. Die leenden ons wat kleding, wat oude kookpotten en borden en we kregen een slaapplaats. Je vraagt je af wat die rebellen bezielt. Wat ze er mee opschieten om mensen zoals wij telkens weer het leven zuur te maken. Maar ze zijn gewoon stinkend jaloers. Zij leven in het bos, terwijl wij in onze dorpen wonen, en dat bevalt ze niet. Zelf hebben ze hé-le-maal niets en ze gunnen het anderen niet als die wél iets bezitten.”

19

De 'gastmama’ van Trésor en Maombi heet Mwamini Kamundu en is maar liefst 89 jaar!

SPULLEN VOOR DE BABY Eenmaal in Mushubangabo werden Trésor en Maombi ondergebracht in een klein hutje op het erf van hun gastmoeder, Mwamini Kamundu, een kwieke vrouw van ‘maar’ 89 jaar oud! Maar door de toestroom van vluchtelingen ontstond al snel een tekort aan huizen, voedsel en sanitaire voorzieningen. Toen CARE van de problemen hoorde, werd Mushubangabo opgenomen in het project Umoja. __ Trésor: “Dat we nu zo wonen, in dit nieuwe huisje, dat we een stukje land hebben om te bewerken en dat we spullen hebben gekregen voor de baby… We zijn CARE veel dank verschuldigd, maar ook deze familie, ons gastgezin, en onze buren. Dat we niet in een vluchtelingenkamp zitten en hier zo vrij en blij rond kunnen lopen, is toch wel heel bijzonder. Het voelt alsof we onder familie zijn, onder vrienden. Na alles wat we hebben meegemaakt is het geweldig als je zó wordt opgevangen.” «

15-19_Tresor & Maombi_CS4.indd 19

01-12-11 13:39

20 generation next Eenheid en saamhorigheid

In één wo d:

U я!

Tekst: Jan Groenewold Foto’s: Kristien Geenen

Miljoenen mensen vonden de afgelopen twintig jaar de dood door conflicten in het grensgebied tussen Rwanda en Congo. Nog steeds zijn bijna twee miljoen mensen op de vlucht voor geweld. Met het project Umoja helpt CARE de gezinnen die deze vluchtelingen opvangen.

20-22_Umoja_CS4.indd 20

01-12-11 13:42

E g j t Cо

21

provincie Noord-Kivu in het grensgebied met Rwanda is al bijna twintig jaar het toneel van ernstige onlusten, die zijn ontstaan na de Rwandese genocide van 1994. Toen werden naar schatting één miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s uitgemoord door extremistische Hutu-milities. In oorsprong is het dus een etnisch conflict, maar de heerschappij over de mijnen, waar delfstoffen als coltan, goud en koper worden gewonnen, vormt sindsdien de olie waarop het vuur blijft branden (zie ook het artikel op pagina 28-31). In de jaren na de genocide kwamen zo’n vier miljoen mensen door geweld om het leven en nog is het niet voorbij. In de Democratische Republiek Congo zijn op dit moment 1,9 miljoen mensen op de vlucht voor het geweld, dat zich voor een belangrijk deel richt op de bevolking. In het project Umoja, het Swahilische woord voor begrippen als eenheid en saamhorigheid, helpt CARE met de opvang van vluchtelingen in gastgezinnen.

OP ELKAARS LIP Jean Louis Mbusa (43) is interim-projectmanager van Umoja. Hij legt uit hoe CARE ertoe gekomen is om juist gastgezinnen te ondersteunen en niet – zoals vrijwel alle andere humanitaire hulporganisaties doen – hulp te bieden in de vluchtelingenkampen zelf. Jean Louis: “In oktober 2008 heeft Unicef onderzoek gedaan naar de bewegingen van Congolese vluchtelingen.

Een bewoner van een Het bleek dat ze altijd eerst probeerden om bij familie in huis te komen. En dan kun dorp in Noord-Kivu je denken aan directe familie, broers, zussen, neven en nichten, maar ook aan heel laat het huis zien verre verwantschap. Dat soort opvang zit ingebakken in de cultuur. Meestal dat hij bouwt voor een duurde zo’n situatie niet langer dan een maand of zo, waarna de mensen weer naar vluchtelingengezin hun eigen huis gingen. Maar door de aanhoudende onrust in met name het grensgebied met Rwanda keerden de mensen niet terug en ontstonden moeilijke situaties in de dorpen en bij de gastgezinnen: huizen worden letterlijk te klein als je langdurig vele extra monden te voeden hebt en iedereen op elkaars lip zit. Het onderzoek maakte duidelijk dat de grootste hulpvraag feitelijk bij deze gastgezinnen lag en niet in de De steun van CARE bestaat in hoofdzaak uit: vluchtelingenkampen. De onderlinge • het verstrekken van voedselbonnen om direct in de eerste solidariteit van gastgezinnen en hun gasten levensbehoeften te kunnen voorzien; werd zwaar op de proef gesteld en daarmee • het verhogen van voedselzekerheid op langere termijn, door kwam dit oerprincipe onder steeds grotere zaden voor soja, maïs en aubergines te verschaffen en door te druk te staan. Dat zagen we ook terug in een bemiddelen bij het in bruikleen krijgen van een stukje grond; toename van vluchtelingen die zich bij • het verstrekken van bonnen voor zogenoemde non-foodkampen meldden. De grootste problemen items, zoals potten, pannen, jerrycans, emmers, matrassen, betroffen eten en ruimte: er was muskietennetten en zeep; eenvoudigweg niet genoeg van beide om • het verstrekken van materiaal om de woonruimte te vergroten, vluchtelingen gedurende langere tijd zoals golfplaten voor het dak, kozijnen voor deuren en ramen, onderdak te verschaffen. Met een verhoogde sanitair en dergelijke. kans op besmettingen, omdat de mensen zo

Dit is wat we doen...

20-22_Umoja_CS4.indd 21

01-12-11 13:43

22 generation next U Ń?: s h

h s k ...

dicht op elkaar leven, als bijkomend probleem. Het derde probleem waren de â&#x20AC;&#x2DC;non-food itemsâ&#x20AC;&#x2122;, de materiĂŤle zaken dus. EĂŠn toilet voor soms wel tien, twaalf mensenâ&#x20AC;Ś EĂŠn bed, ĂŠĂŠn kookpot en ĂŠĂŠn jerrycan om drinkwater te halenâ&#x20AC;Ś Om al deze problemen het hoofd te bieden, hebben we gekozen voor een geĂŻntegreerde aanpak, waarbij zowel de gastgezinnen als de ontheemden nauw werden betrokken.â&#x20AC;?

25 WATERPUTTEN

In 2010 en begin dit jaar werd het eerste Umoja-project uitgevoerd en recentelijk is met subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken een vervolgproject van start gegaan, waarin duizend vluchtelingengezinnen en hun gastgezinnen de noodzakelijke hulp krijgen. Het project voorziet ook in Tegoedbon voor levensmiddelen â&#x201A;Ź 26,00 het slaan van nieuwe waterputten, of het herstellen van bestaande. In totaal 25, Tegoedbon voor huishoudelijke benodigdheden â&#x201A;Ź 46,00 zodat voor 15.000 gezinnen de Tegoedbon voor zaaigoed en tuingereedschap â&#x201A;Ź 14,00 drinkwatervoorziening wordt verbeterd.

Het nieuwe project gaat twee jaar duren Bouwmaterialen voor woninguitbreiding/-verbetering â&#x201A;Ź 115,00 en kost â&#x201A;Ź 1,35 miljoen, waarvan 91% Aanleg of herstel waterput â&#x201A;Ź 937,00 gesubsidieerd. Voor het nietgesubsidieerde restbedrag van Familielatrine (vier gezinnen) â&#x201A;Ź 288,00 â&#x201A;Ź 136.000 vertrouwen we op de steun Boomaanplant (per boompje) in het kader van onze donateurs. ÂŤ

...en dit is wat het kost

van milieubescherming

20-22_Umoja_CS4.indd 22

â&#x201A;Ź 7,00

01-12-11 13:43

23 Dio en Nancy kiezen voor hoop en verandering

Tekst en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Anneke Verbraeken

Verkiezingen zijn een heftig fenomeen in de Democratische Republiek Congo.

Op straat raken aanhangers van de verschillende kandidaten gemakkelijk slaags met elkaar. Anneke Verbraeken was in de aanloop van de verkiezingen van november in Congo en sprak voor Generation Next met de tweeling Dio en Nancy over hun aandeel in de strijd.

23-25_DubbelInterview_CS4.indd 23

01-12-11 13:44

24 generation next

A rg i m e

Het dikste stembiljet ooit Op 28 november 2011 vonden verkiezingen plaats in de Democratische

DIO

Mukanga ligt met zijn ogen dicht op een vuile matras. Zijn tweelingzus Nancy Anangu aait zachtjes over zijn pols. Hij trekt een grimas als hij probeert overeind te komen. Op een afstandje staan een dokter en een verpleegster toe te kijken. De muren zijn grauw, de bedden verroest, de gordijnen waarmee een bed kan worden afgeschermd gescheurd en vies. Dit is de Eerste Hulp-afdeling van een klein katholiek ziekenhuis in het hart van Kinshasa, de hoofdstad van Congo.

Republiek Congo voor zowel een nieuwe president als een nieuw parlement. Er waren elf kandidaten voor het presidentschap. Joseph Kabila, de zittende president, was eigenlijk de gedoodverfde winnaar. Hij kreeg echter flink veel tegenspel van Etienne Tshisekedi. Een oude en zieke, maar door de wol geverfde politicus.

In de aanloop naar de verkiezingen was er veel geweld. Een rapport van de Verenigde Naties veroordeelde vooral de rol van de Congolese overheid.

Die belemmerde journalisten en mensenrechtenorganisaties in hun werk.

Nancy

“Dio is in elkaar geslagen en getrapt door jongens van de partij van president Joseph Kabila, in de weken voor de verkiezingen van 28 november. Het gebeurde toen hij in onze wijk affiches probeerde op te hangen van een van zijn voornaamste tegenstanders, Etienne ç. Dat is zijn held, hij is al acht jaar lid van de jongerenafdeling van zijn partij. Ze weten niet wat Dio heeft. Hij kwam eerst gewoon thuis, maar kreeg opeens heel veel pijn.

Toen zijn we naar het partijkantoor gegaan van Tshisekedi en zijn mensen hebben hem hier naar het ziekenhuis gebracht. Hij ligt hier nu twee dagen, maar ze hebben nog geen foto gemaakt. We weten dus niet wat er van binnen aan de hand is. Maar hij heeft heel veel pijn.”

Die werden ook bedreigd en gevangen gezet.

Voor de 500 zetels in het parlement waren maar liefst 18.500 kandidaten.

Dat leverde het dikste stembiljet uit de geschiedenis op. Veel organisaties vonden dat de verkiezingen niet goed waren georganiseerd. Er werd onder meer gefraudeerd met stembiljetten, die soms

Dio

“Zij waren met vijf of zes. Wij waren met zijn tweeën. Ik had eerst niets in de gaten, totdat mijn vriend een klap kreeg. Hij kon wegrennen, ik niet, ik was te laat. Eigenlijk heb ik nog geluk gehad.

Vorige week zijn vijf van onze jongens zwaargewond geraakt door molotovcocktails. Die werden gegooid door jongens van de partij van Kabila. Een paar hebben verschrikkelijke brandwonden. Zij moeten hier ook ergens liggen.”

zelfs voor een maaltijd werden verkocht.

Nancy

“Mijn vader wil niet dat Dio actief is voor Tshisekedi. Hij wil dat-ie thuisblijft. Het is veel te gevaarlijk. Ik ben ook bang als hij weg is. Toch ben ik ook heel trots op hem. Hij gelooft in de toekomst, hij gelooft in Tshisekedi en daar heeft hij veel voor over.”

23-25_DubbelInterview_CS4.indd 24

01-12-11 13:44

Dio & N

DioÂ

â&#x20AC;&#x153;Demonstreren en posters plakken is veel te gevaarlijk voor meisjes en vrouwen. Daarom zie je ze niet. Mijn zus heeft twee dochters, van vijf en drie jaar oud. De vader is ergens op reis; we weten niet waar hij is. Zij moet voor haar kinderen zorgen. Ze verkoopt mangoâ&#x20AC;&#x2122;s. Daarmee verdient ze ongeveer anderhalve dollar per dag. Ze kan overleven. Af en toe stop ik haar iets toe. Maar ze kan de kinderen niet meenemen naar een demonstratie.â&#x20AC;?

NancyÂ

â&#x20AC;&#x153;Mijn broer en ik wonen bij mijn vader. Onze moeder is weggelopen. Ik zorg ook voor mijn twee jongere zussen en broertje. We wonen dus met zijn achten in ĂŠĂŠn kamer.

We hebben geen stroom en geen water. Daarom is onze moeder weggelopen. Zij kon er niet meer tegen. Mijn vader werkt op de universiteit van Kinshasa. Maar zijn collegaâ&#x20AC;&#x2122;s en hij verdienen niet veel, daarom staken ze

â&#x20AC;&#x153;M G s h p w Ts s i p si â&#x20AC;?

23-25_DubbelInterview_CS4.indd 25

25

zijn ancy en Dio Tweeling N presidentsanger van beiden aanh Tshisekedi kandidaat

nu allemaal. Ik weet niet precies in welk vak hij lesgeeft. Ik kan niet zo goed lezen en schrijven; het is al zo lang geleden dat ik naar school ging en dan vergeet je een beetje hoe het moet. Mijn broer werkt hard als metselaar. Ook daar ben ik trots op.â&#x20AC;?

DioÂ

â&#x20AC;&#x153;Meisjes willen niet betrokken raken bij de politiek. Ze zijn bang voor de politie, de geweren en het traangas. Maar Nancy staat beslist ook achter Tshisekedi. Hij betekent voor ons hoop. We willen verandering, want zoals we nu leven, zo kan dat niet blijven. Mijn zus wil graag naar school om later ander werk te kunnen doen. Maar dat gaat niet. Er is geen geld en ze is te oud. En dus hopen we op een nieuwe president.

Ik vecht voor een beter bestaan voor ons allemaal.â&#x20AC;?

NancyÂ

â&#x20AC;&#x153;Met Gods hulp wordt Etienne Tshisekedi de nieuwe president.â&#x20AC;?

Bij het ter perse gaan van deze editie van Generation Next was de verkiezingsuitslag nog niet bekend. Mede als gevolg van de ongeregeldheden bleven de stembussen een paar dagen langer open dan gepland. ÂŤ

01-12-11 13:44

26 generation next

26-27_Middenplaat_CS4.indd 26

01-12-11 13:45

27 Arm Kinshasa rijk aan schilders Schilderij: J.P. Mika

Kinshasa is rijk aan internationaal vermaarde schilders, die met hun doeken het alledaagse leven in hun land weergeven, zoals het op deze pagina’s afgebeelde schilderij van J.P. Mika, roepnaam GéPé (met zachte ‘g’).

Ondanks of misschien juist dankzij haar ongekende armoede heeft Kinshasa, de hoofdstad van Congo, een flink aantal internationaal vermaarde kunstschilders voortgebracht, zoals Moke, Chéri Samba en Chéri-Benga.

Ze hanteren een stijl die grattage wordt genoemd en die een naïef-realistische kijk op het alledaagse leven in Kinshasa en Congo geeft. Deze schilders worden gezien als de chroniqueurs van de Congolese samenleving.

Of, zoals de Belgische cultureel-antropoloog Filip de Boeck het omschrijft: ‘De onderwerpen van de schilders uit Kinshasa blijven dicht bij huis en spreken op een heel directe manier over herkenbare dingen. Ze geven feitelijke processen van sociale verandering weer, maar ze versterken ook de geruchtenmolen van Kinshasa’s Radio

Trottoir (…).’ Moke werd vanwege deze benadering ook wel ‘de schilderende verslaggever’ genoemd.

Het op deze pagina’s weergegeven schilderij is van J.P. ‘GéPé’ Mika, een jonge schilder uit Kinshasa, die al een aantal keer in België heeft geëxposeerd. Het schilderij maakte hij ter gelegenheid van de 50-jarige onafhankelijkheid van zijn land en het toont meerdere aspecten van het voormalige koloniale bewind van onze zuiderburen, alsook van de periode dat Congo, toen nog Zaïre geheten, zuchtte onder de gesel van dictator Mobutu.

26-27_Middenplaat_CS4.indd 27

01-12-11 13:45

28 generation next

Tekst: Melchior Meijer Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Brendan Bannon

Go jn

CĐž De Democratische Republiek Congo (DRC) is op papier misschien wel het rijkste land ter wereld. Het zou de motor van een welvarend Afrika kunnen zijn. Maar een bloedige delfstoffenoorlog houdt de bevolking straatarm. Of gaat een Amerikaanse wet eindelijk voor gerechtigheid zorgen?

28-31_Congo 2_CS4.indd 28

01-12-11 13:46

jn Cо

29

is op aarde geen rijker land dan de Democratische Republiek Congo, het voormalige Zaïre. Het gigantische land in Centraal-Afrika – groter dan heel West-Europa – zit letterlijk barstensvol met delfstoffen als goud, koper, kobalt, wolfraam, uranium, olie, tin, zink en coltan (een erts dat de mineralen columbiet en tantaliet bevat). Vooral coltan staat de laatste jaren erg in de belangstelling, omdat het wordt gebruikt voor condensatoren in computers en mobiele telefoons; artikelen die in vrijwel ieder westers huishouden volop aanwezig zijn. Zonder coltan zou een mobiele telefoon nog steeds het formaat van een schoenendoos hebben en een computer dat van een koelkast. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft uitgerekend dat alle grondstoffen van Congo bij elkaar een slordige 24.000 miljard dollar waard zijn. Dat is meer dan het Bruto Nationaal Product van de Europese Unie en de Verenigde Staten samen. Maar ondanks die haast niet te bevatten rijkdom is Congo in werkelijkheid een van de armste en meest onderontwikkelde landen op aarde. Een land met slechts 500 kilometer verharde weg. Hoe is dat in ’s hemelsnaam mogelijk?

HUTU’S EN TUTSI’S “Dat komt juist door die onvoorstelbare bodemschatten,” zegt Roger Meece, hoofd van de United Nations Organization Stabilization Mission in Congo (MONUSCO), de permanente vredesmissie van de Verenigde Naties. De Congolese grondstofreserves vormen volgens hem de basis voor het ergste conflict dat de wereld sinds de Tweede Wereldoorlog heeft gekend. In feite vloeit het voort uit de bloedige burgeroorlog in buurland Rwanda. Hutu’s vermoordden daar in 1994 bijna een miljoen tutsi’s. Met hulp van de internationale gemeenschap werden de hutu’s uiteindelijk verdreven naar Oost-Congo, het deel van het land waar zich de meeste delfstoffen bevinden.

Kort daarop vielen Rwanda, Uganda en Burundi plotseling Oost-Congo binnen. Naar eigen zeggen deden ze dat omdat ze vonden dat de hutu’s nog steeds een bedreiging vormden. Maar al snel na die inval waren deze buurlanden ineens grote exporteurs van onder meer kobalt en coltan. Terwijl ze dat zelf helemaal niet hebben... De aanwezigheid van de hutu’s was dus gewoon een welkom excuus om Congo leeg te roven.

DE HEL OP AARDE Maar ook de hutu’s roken geld. Zij richtten de rebellenbeweging FDLR (Forces Démocratiques de Libération du Rwanda) op en veroverden hun eigen mijnen. Roger Meece: “Sindsdien zijn al deze partijen voortdurend verwikkeld in een gecompliceerde, nauwelijks te doorgronden oorlog. De bevolking is uiteraard de grote verliezer. Krijgsheren laten de straatarme locals onder barbaarse omstandigheden voor zich werken. Als een onderbetaalde mijnwerker gewond raakt, is de kans groot dat hij met bijvoorbeeld een afgerukte arm gewoon aan zijn lot wordt overgelaten en ter plekke doodbloedt. Om de schrik erin te houden, moorden de rebellen er op los.

Vrouwen worden stelselmatig verkracht. Het is de hel op aarde.” __ Maandelijks vallen er nog steeds vele duizenden doden. Alleen al het laatste decennium zijn naar schatting vijf miljoen mensen, zeg maar de bevolking van Denemarken, uitgemoord. Dit alles ondanks de aanwezigheid van een VN-vredesmacht van ruim 20.000 militairen.

28-31_Congo 2_CS4.indd 29

01-12-11 13:47

30 generation next

t in een De foto’s zijn gemaak Kivu, ‘verlaten’ mijn in Noordn zo’ waar dagelijks nog r 2000 mijnwerkers naa goud zoeken

BLOEDCOLTAN Als Congo werkelijk democratisch zou worden en er vrede in de regio zou heersen, dan zou het hele Afrikaanse continent bij wijze van spreken van ene op het andere moment een van de meest welvarende delen van de wereld kunnen zijn. Want naast die machtige voorraden grondstoffen, heeft het land een uitgebreid rivierenstelsel met een enorm verloop. De hoeveelheid waterkracht die hieruit gewonnen kan worden is er zo groot, dat heel Afrika van groene stroom kan worden voorzien. Daarnaast beschikt de republiek ook nog eens over 50 procent van al het Afrikaanse bos… Maar de vrede is ver te zoeken zolang de rest van de wereld het hoofd van dit conflict afwendt. __ Elektronica producerende grootmachten als Amerika, Europa en vooral China zijn afhankelijk van betaalbare metalen en zijn huiverig om de krijgsheren tegen zich in het harnas te jagen. Tien jaar geleden namen onder andere Niza/ActionAid, Codaid en Pax Christi het initiatief tot de Publish What You Pay-beweging. Ze riepen elektronicaproducenten op om openbaar te maken waar ze hun grondstoffen kopen en wat ze er voor

28-31_Congo 2_CS4.indd 30

01-12-11 13:47

jn CĐž

31

betalen. Dat had enig effect. Ericsson gaf bijvoorbeeld openheid van zaken en kocht alleen nog maar coltan die zeer waarschijnlijk eerlijk was gewonnen. Andere bedrijven, zoals Nokia, Apple en Samsung, bleven â&#x20AC;&#x2DC;bloedcoltanâ&#x20AC;&#x2122; gebruiken. Dat deden ze deels op basis van het helaas maar al te plausibele argument dat de handel in delfstoffen uit Congo momenteel volstrekt ondoorzichtig is.

Bedrijven kunnen met de beste wil van de wereld niet achterhalen waar hun coltan vandaan komt.

WET VAN DE HOOP Maar er lijkt iets te gebeuren.

Afgelopen lente nam het Amerikaanse parlement de zogenoemde Dodd/Frank-wet aan. In deze door de parlementariĂŤrs Chris Dodd en Barley Frank ontworpen serie maatregelen om fraude in de Amerikaanse financiĂŤle sector te bestrijden, zit ook een bepaling De dagopbrengst in deze voor de handel met Congo. In feite geeft de wet rechtskracht aan het Publish What You mijn is doorgaans gering en Pay-principe. Amerikaanse bedrijven moeten sinds 1 april precies aantonen waar ze hun amper genoeg om een gezin metalen vandaan halen en openbaar maken hoeveel ze daarvoor aan wie hebben betaald. te kunnen voeden â&#x20AC;&#x153;De wet verbiedt eventuele vuile handel niet,â&#x20AC;? zegt Roger Meece van MONUSCO. â&#x20AC;&#x153;Ze eist alleen transparantie. Maar westerse consumenten zijn zich de laatste jaren met name dankzij campagnes van hulporganisaties behoorlijk bewust geworden van de problematiek. Mensen willen geen mobieltje dat is gemaakt met bloedcoltan. Nu ze openheid van zaken moeten geven, zullen bedrijven er dus veel voor over hebben om niet te worden geassocieerd met gierige deals met foute krijgsheren. De consequentie is ongetwijfeld dat de prijzen wat zullen stijgen, maar in een eerlijke wereld kunnen we nu eenmaal niet voor een dubbeltje op de eerste rang zitten.â&#x20AC;? De Dodd/Frank-wet is alleen van toepassing op Amerikaanse bedrijven. Maar ook de Europese Unie en Canada zijn er door geĂŻnspireerd en hebben soortgelijke regelgeving aangekondigd. â&#x20AC;&#x153;De hele wereld, maar vooral Afrika, is gebaat bij een grotere transparantie van de Congolese mijnbouwindustrie,â&#x20AC;? zei EU-president Van Rompuy onlangs tijdens een top in Genève. â&#x20AC;&#x153;Als de wrede krijgsheren niet meer van onze gierigheid kunnen profiteren, zullen ze geen wapens meer kunnen bekostigen en houdt de oorlog op.â&#x20AC;?

W m h jk

r a rm b j

SPELBREKER CHINA

EĂŠn heel belangrijke speler is niet van plan mee te werken aan het scheppen van transparantie: China. Deze opkomende wereldmacht heeft gigantische belangen in de Congolese mijnbouwindustrie. â&#x20AC;&#x153;Een enorm probleem,â&#x20AC;? verzucht onderzoeker Aloys Tegera van het Pole Institute en auteur van het rapport The Coltan Phenomenon. â&#x20AC;&#x153;Afgaand op het gevoel voor ethiek dat de Chinezen in Congo ten toon hebben gespreid, mag je voorspellen dat ze de situatie volledig zullen uitbuiten. Als de grote westerse economieĂŤn de bloedcoltan boycotten, daalt die natuurlijk in prijs. De Chinezen zullen het spul dus goedkoper krijgen en concurrentievoordeel hebben.â&#x20AC;? Tegelijkertijd zullen ze dan zoâ&#x20AC;&#x2122;n beetje als enige de oorlog financieren. Tegera zegt te hopen dat de regering-Kabila, die van goede wil is, uiteindelijk macht genoeg in haar eigen land krijgt om zelf wetten op te leggen. En om die ten uitvoer te brengen, zodat de mijnen in handen komen van bonafide bedrijven en de Congolezen hun rijke land eindelijk kunnen gaan opbouwen. ÂŤ

28-31_Congo 2_CS4.indd 31

01-12-11 13:48

32 generation next Vluchtelingenkamp Kilimani

W h n Tekst: Jan Groenewold Foto’s: Kristien Geenen

Alles beter dan de verschrikkingen waarvoor je op de vlucht bent geslagen.

Maar als je dan eenmaal veilig in een vluchtelingenkamp zit, begint een nieuwe kwelling: die van het eindeloze wachten op alles... en niets.

Vl

uchtelingenkamp Kilimani doemt op uit de mist. Het is de mist in het grensgebied van Noord-Kivu en Rwanda: dezelfde als die waarin de gorilla’s van Dian Fossey wereldberoemd zijn geworden. Maar in plaats van zeldzame zilverruggen zien we door de nevelflarden heen alleen het zilvergrijs van tentzeil oplichten. Pas als we aan de rand van de bergkom staan, kunnen we het hele kamp overzien: een goed gestructureerde ‘Vinex-wijk’ in de jungle. Alle tenten keurig in het gelid, rij aan rij langs de hellingen, met in het midden de tenten met douches en toiletten en het enige stenen gebouwtje dat het kamp rijk is. Daar zetelt het management, dat voor een deel ook bestaat uit vluchtelingen. __ Kilimani is een kamp zoals er vele tientallen verspreid over heel Noord-Kivu en ver daarbuiten te vinden zijn.

Niet van die geïnstitutionaliseerde megakampen, halve en hele steden vaak, zoals Daadaab in Noord-Kenia, aan de grens met Somalië, waar inmiddels al bijna een half miljoen mensen wonen.

Nee, de kampen in de Democratische Republiek Congo zijn doorgaans kleinschalig en herbergen vaak niet meer dan een paar honderd tot een paar duizend bewoners.

SOLIDARITEIT Van de kleine twee miljoen vluchtelingen die Congo telt, leven er naar schatting zo’n vierhonderdduizend in dit soort kampen. Voor hen was vaak letterlijk geen plaats meer in de dorpen, waar het overgrote deel van hun medevluchtelingen wel onderdak vond bij gezinnen thuis, in zogenoemde solidariteitsfamilies. Naar goed Afrikaans gebruik stellen gezinnen huis en haard

Kinderen in het vluchtelingenkamp Kilimani zijn blij met de afleiding die de aanwezigheid van de fotografe biedt

32-33_Vluchtelingenkamp_CS4.indd 32

01-12-11 13:54

33 Van bovenaf lijkt het kamp een goed gest ructureerde 'Vinexâ&#x20AC;&#x2122;-wijk

ter beschikking van verre familie, achterneven en -nichten, soms slechts vaag genetisch verbonden via een verre voorouder, maar in veel gevallen zelfs dat niet. Die solidariteit zit weliswaar dieper dan de burenhulp en mantelzorg die wij in Nederland kennen, maar wordt wel begrensd door de hoeveelheid ruimte en eten die de inwoners van een dorp met elkaar kunnen delen. Noodgedwongen hebben veel vluchtelingen daarom geen andere mogelijkheid dan te kiezen voor de opvang in een kamp. Voor korte of langere tijd, soms zelfs voor jaren.

HUTJE EN MUTJE

CARE Nederland ondersteunt de opvang van vluchtelingen in solidariteitsfamilies. Dat is ook waarom we in Noord-Kivu zijn: we maken een (video)reportage over een jong stel, TrĂŠsor en Maombi, dat in het naburige dorp Mushubangabo als vluchteling onderdak heeft gevonden bij een 89-jarige â&#x20AC;&#x2DC;gastmammaâ&#x20AC;&#x2122; en haar familie; zie pagina 15 en verder. Iedere dag dat we filmen, rijden we langs Kilimani, dat zoals de meeste kampen onder toezicht staat van de UNHCR, het Hoge Commissariaat voor Vluchtelingen van de Verenigde Naties. En iedere dag opnieuw schrikken we van de troosteloze, haast sinistere aanblik van de tenten, die hutje en mutje tegen glibberige hellingen staan, gehuld in mistflarden, maar ook in de rook en de penetrante stank van grote hoeveelheden smeulende houtskool. Het contrast met het leven dat TrĂŠsor en Maombi bij hun gastgezin leiden, is groot.

DAT ENE, BEVRIJDENDE MOMENT Laten we wel zijn: ook voor de mensen in deze kampen geldt dat ze verjaagd zijn door milities van willekeurig welke warlord en dat ze vaak enorme verschrikkingen hebben moeten doorstaan. In vergelijking daarmee biedt ook een kamp veiligheid en rust en dat betekent voor de meeste vluchtelingen zoveel als de hemel op aarde. Maar na verloop van tijd maken hun vaak gruwelijke herinneringen die de aanleiding vormden voor de vlucht langzaam maar zeker plaats voor de alledaagse realiteit van het monotone bestaan in het tentenkamp, met zâ&#x20AC;&#x2122;n gebrekkige hygiĂŤne en sanitair, met zâ&#x20AC;&#x2122;n infectieziektes die soms dood en verderf zaaien en met de dodelijke saaiheid van een leven dat vooral bestaat uit wachtenâ&#x20AC;Ś Wachten op rantsoenen, wachten op de dokter, wachten tot je aan de beurt bent bij toilet of douche, wachten op een beetje reuringâ&#x20AC;Ś Maar vooral: wachten op dat ene, bevrijdende moment waarop het sein op groen staat om het kamp te verlaten en terug te keren naar het dorp waar je vandaan komtâ&#x20AC;Ś ÂŤ

I e g op w s kk n ze, h si k n n

32-33_Vluchtelingenkamp_CS4.indd 33

01-12-11 13:54

34 generation next

Ecuador is het deksel op een seismische heksenketel

In B n Ecuador is een prachtig land met een ongekend diverse flora en fauna en een schat aan natuurlijke rijkdommen. Maar het land is ook erg instabiel. Letterlijk. Het ligt namelijk in The Ring of Fire, het meest vulkanische gebied op aarde. CARE helpt de zwaar beproefde inwoners het evenwicht te bewaren.

fi

Ecuador honderd jaar lang in close up vanuit de ruimte. Speel de beelden versneld af. Wat zie je? Een onbeweeglijk plaatje van de kustlijn, het Andesgebergte en het Amazonebekken? Vergeet het maar. Wat je ziet, heeft veel weg van een kermisattractie: een schuddend, bevend, wild dansend land, dat vuur spuwt, bergen opwerpt, afbrokkelt, kraters slaat en allesvernietigende modderstromen produceert. Het land in het noordwesten van het Zuid-Amerikaanse continent maakt deel uit van de beruchte Ring of Fire. Hier woedt een voortdurende strijd tussen twee botsende tektonische platen. De relatief lichte oceanische Nazda-plaat duikt met een snelheid van gemiddeld zeven centimeter per jaar onder de veel zwaardere Zuid-Amerikaanse plaat. Dat gaat niet soepel, maar met horten en stoten.

Daardoor ontstaan gigantische krachten in de aardkorst. Als de spanning lokaal te hoog oploopt, ontlaadt die zich in een aardbeving, een vulkaanuitbarsting, een aardverschuiving, een tsunami of een landverzakking. Bij dat laatste fenomeen, vermoedelijk veroorzaakt door op elkaar botsende microplaten, kan er zomaar een enorm gat in de aarde vallen. Huizen, landbouwgronden en infrastructuur verdwijnen van het ene op het andere moment in een diepe put. Het omgekeerde gebeurt ook: dat het land wordt opgestuwd. Het resultaat is dan de gigantische, nog altijd stijgende Andes: een jong, dynamisch gebergte met tal van actieve vulkanen. In de Ring of Fire ligt ook ’s werelds hoogste, zij het dode vulkaan: de Chimborazo van 6310 meter.

EEN STRAF VAN DE GODEN Dat mensen erin slagen op het deksel van die seismische heksenketel een beschaving op te bouwen, mag eigenlijk een wonder heten. Die keuze heeft dan ook zijn prijs.

Al in 1797 werden 40.000 inwoners van de stad Rio Bamba levend begraven toen een aardbeving een complete berghelling aan het schuiven bracht. In de hoop de goden om de tuin te leiden, bouwden de overlevenden de

34-37_Equador_CS4.indd 34

01-12-11 13:57

Le n op lk n

35

Tekst: Melchior Meijer Foto’s: Maria Bordallo e.a.

stad een kleine honderd kilometer verderop weer op. De gebeurtenis was exemplarisch voor het lot van de Ecuadorianen.

Tienduizenden mensen werden de afgelopen eeuwen verzwolgen door vooral landverschuivingen. En telkens als de natuur hun bestaansmogelijkheden had weggevaagd, probeerden de overlevenden hun geluk elders. Om vervolgens vaak opnieuw ‘door de goden te worden gestraft’.

EL NIÑO

Er zijn twee factoren die dit ontwrichtende proces de laatste tijd versnellen en verergeren. Als gevolg van de klimaatveranderingen en met name El Niño (letterlijk ‘De Kleine Jongen’: grote weersveranderingen ten gevolge van extreem warm oceaanwater) valt er ongebruikelijk veel neerslag. In het regenseizoen barsten de rivieren in de Oriente, het oostelijke deel van Ecuador ofwel het Amazonebekken, uit hun voegen.

Vooral benedenstrooms, waar kleine boeren wonen en werken, richt het wassende water enorme schade aan.

CARE heeft dankzij projecten in de Filippijnen en Indonesië grote ervaring op het gebied van Disaster Risk Reduction. In de laaggelegen Ecuadoriaanse kantons Pallatanga en Cumandá werkt de organisatie onder meer aan de realisatie van een Early Warning System. Hoewel het project pas recentelijk werd gestart, zijn de inwoners van de betrokken dorpen langs de rivieren Jiminez en Chimbo nu al in staat gevaarlijk hoge waterstanden te zien aankomen en voorzorgsmaatregelen te nemen.

34-37_Equador_CS4.indd 35

01-12-11 13:57

36 generation next Hoog in de Andes maken dez e twee inheemse vrouwen een pra atje, terwijl ze draden spinnen van lamawo l

SPEERPUNT HERBEBOSSING

De andere ontwrichtende factor is de toenemende erosie. Geologe Veerle van Acker van de Universiteit van Hannover stelde tijdens een veldonderzoek vast dat er momenteel op diverse plaatsen maar liefst 15.000 ton vruchtbare aarde per vierkante kilometer land per jaar wegspoelt. Ter vergelijking: honderd ton per vierkante kilometer is normaal. De belangrijkste oorzaak? Massale ontbossing. Jaarlijks verdwijnt in Ecuador naar schatting 340.000 hectare tropisch regenwoud. Een groot deel daarvan groeit op de hellingen van de Andes. “Door de steile hellingen, de tektoniek (bewegingen van de aardkorst) en het tropische klimaat is de aanwezigheid van dichte vegetatie cruciaal voor het behoud van de toplaag,” zegt prof. dr. Tom van Loon, als geoloog verbonden aan de Universiteit van Utrecht. “Door de sterke bevolkingsgroei wordt steeds meer tropisch berggebied kaal gekapt, vooral ten behoeve van de mijnbouw. Dit heeft catastrofale gevolgen voor de verder grotendeels agrarische lokale gemeenschap.” Het ironische is dat de boeren die hun land verliezen, vervolgens geen andere keus hebben dan onder feodale arbeidsomstandigheden in de mijnen te gaan werken. __ Het enige antwoord op deze kaalslag is herbebossing. Veerle van Acker heeft berekend dat goed opgezette herbebossingprojecten de erosiesnelheid drastisch kunnen terugbrengen. Vandaar zo, bora dat dit een speerpunt van CARE in de regio Chim de nd gro ter Vergezicht met op de ach eld is. De grootste uitdaging daarbij is om lokale wer ter aan vulk e dod e de hoogst en regionale overheden te overtuigen van het belang van ramppreventie en herbebossing.

Een opkomend wapen in de strijd tegen erosie is de teelt van bamboe. Dit snelgroeiende, gemakkelijk te telen grasgewas stabiliseert niet alleen de dunne toplaag, het levert ook een uniek bouwmateriaal, waarmee je met moderne technieken sterke, goedkope, maar vooral ook lichte huizen kunt bouwen. Juist in een seismisch kruitvat als Ecuador is dat goud waard.

OLIE OVER DE AKKERS De landverschuivingen zijn ook verantwoordelijk voor omvangrijke vervuiling van complexe, wereldwijd unieke ecosystemen en landbouwgebieden. Ecuador is een voor de regio belangrijk olieproducerend land. In

34-37_Equador_CS4.indd 36

01-12-11 13:57

Le n op lk n

37

zie je de 2008 vernielden modderstromen een pijplijn van het staatsbedrijf Overal in het berglandschap nd die gro n kke Petroecuador. Door deze pijp worden dagelijks 400.000 vaten ruwe olie stu te sporen van gro hier trouwens n vanuit de jungle naar de raffinaderijen aan de kust getransporteerd. nde sto Ooit . weggezakt zijn Voordat Petroecuador de pompen kon stoppen, stroomden tonnen olie vooral veel bomen uit de lekke pijplijn over de velden van kleine boeren. Die zagen niet alleen hun toch al karige oogst naar de knoppen gaan, maar werden gedwongen het voor decennia verpeste gebied te verlaten. De eenmalige compensatie die de overheid hun bood, was bij lange na niet toereikend om een nieuw stukje grond te kopen. Overigens is het pijplijnennet van Ecuador ook zonder natuurrampen al zo lek als een mandje. Op dit moment zijn alleen al door structurele lekkages naar schatting 800.000 vaten olie in het regenwoud terechtgekomen.

TIKKENDE TIJDBOM

Ondanks het enorme risico op natuurrampen zijn de overheden weinig gemotiveerd om structurele veiligheidsmaatregelen te nemen. Om te beginnen houden ze geen goede statistieken bij. Volgens het stadsbestuur van de hoofdstad Quito wonen ongeveer 55.000 inwoners in onveilig gebouwde huizen op de Pinchincha-berghellingen. Tellingen uitgevoerd door CIUDAD, een hulporganisatie die zich bezighoudt met stedelijke problemen in Ecuador, wijzen echter meer in de richting van zoâ&#x20AC;&#x2122;n 150.000 mensen. Op de steile hellingen in de directe nabijheid van de stad wonen nog eens 200.000 mensen. Dat aantal groeit explosief, omdat steeds meer werkloze landarbeiders naar de stad trekken in de hoop op een beter bestaan. â&#x20AC;&#x153;Als er nu een flinke landverschuiving zou plaatsvinden, zouden honderdduizenden inwoners van Groot-Quito het leven laten,â&#x20AC;? zegt Orthon Zevallos, onderzoeker bij CIUDAD. â&#x20AC;&#x153;Het is een tikkende tijdbom. Wij proberen de inwoners rechtstreeks te motiveren om veiliger huizen te bouwen. Maar de animo is gering. Tachtig procent van deze mensen zegt dat hun dagelijkse beslommeringen ze veel hoger zitten dan het voor hen theoretische risico op een landverschuiving. Ze moeten overleven in een wereld van armoede, misdaad en huiselijk geweld.â&#x20AC;? ÂŤ

E p ijd g e s t n mb , o g n i bouwm l 34-37_Equador_CS4.indd 37

01-12-11 13:57

38 generation next Etalageproject Ecuador

Ui n n je zas je

p i s FOCAPRIN staat voor Fortalezas, Capacidades y Prevención en Emergencias.

Vrij vertaald: sterke punten, vaardigheden en ramppreventie. In Ecuador werkt CARE Nederland mee aan de uitvoering van het masterplan van de Europese Commissie voor de hele Andes…

De

Andes is een relatief jong, onstuimig gebergte, dat nog altijd ‘in de groei’ is. Die onstuimigheid is te danken aan twee mega-grote schuivende platen, die zich onder de Stille Oceaan en het vasteland van Zuid-Amerika bevinden en tegen elkaar botsen. Aardbevingen en vulkaanuitbarstingen zijn hiervan het directe gevolg. De natuur geselt dit deel van de wereld in extreme mate. Hevige regenval zorgt voor enorme overstromingen en instabiele berghellingen, waardoor grote landverschuivingen en -verzakkingen optreden.

Niet zelden vallen er doden en gewonden, of zijn de mensen in één klap hun huis, bezittingen of veestapel kwijt. Door ontwrichting van de infrastructuur, als wegen en bruggen wegspoelen, raken dorpen soms compleet geïsoleerd van de buitenwereld.

38-39_FOCAPRIN_CS4.indd 38

Overal waar de vrouwen gaan, hebben ze hun kluwen wol bij zich: ook hier tijdens een evacuatie-instructie

01-12-11 13:58

E g j t d

39

BRULLENDE MONSTERS Vanuit de Europese Commissie is een masterplan ontwikkeld voor de hele Andes. Het plan heeft tot doel het verlies van mensenlevens te voorkomen en economische schade zo veel mogelijk te beperken. In dat kader is ook CARE Nederland in Ecuador aan het werk. Eerst met het nu afgeronde Sinchi Runa-project, hoog in de Andes, en sinds augustus 2011 met het FOCAPRIN Etalageproject, dat zich richt op de lager gelegen kantons Pallatanga en CumandĂĄ. Die liggen aan de benedenstroom van grote rivieren, die gevoed worden vanuit een netwerk van kleine riviertjes die hoog in de bergen ontspringen. Smeltwater en hevige regenval â&#x20AC;&#x201C; in combinatie met het grote verval â&#x20AC;&#x201C; zorgen dat deze rivieren in de regentijd veranderen in brullende monsters, die niets ontziend oevers afkalven, overstromen of gewoon hun eigen loop verleggen. Vooral benedenstrooms kan het water in een mum van tijd twee tot drie meter stijgen en de mensen die in de nabijheid van de rivier wonen compleet verrassen.

EEN HEEL PAKKET

Binnen FOCAPRIN vinden de volgende activiteiten plaats: Âť Het installeren van waarschuwingssystemen, zodat de dorpsbewoners tijdig gealarmeerd worden bij stijgend water en ze geĂŤvacueerd kunnen worden. CARE helpt bij het opzetten van deze systemen. Âť In de dorpsgemeenschappen ontbreekt het vaak aan voldoende kennis van het opzetten en uitvoeren van evacuatieplannen en wat daarbij komt kijken, zoals transport, medische verzorging en vervangend onderdak. CARE helpt bij het maken van de plannen en traint dorpsbewoners om de verschillende taken op zich te nemen. Âť Regionale en lokale overheden hebben nauwelijks weet van de provinciale en nationale regelgeving met betrekking tot ramppreventie en de rechten die ze daaraan kunnen ontlenen.

CARE helpt daarom deze kennis te verspreiden en leert lagere overheden hoe ze het beleid van hogere overheden ten aanzien van ramppreventie en de gevolgen van klimaatverandering kunnen beĂŻnvloeden. Âť Scholen en onderwijsinstellingen vormen een specifieke doelgroep binnen de aanpak van CARE. Niet alleen omdat de bewustwording onder leerlingen en leerkrachten te wensen overlaat, maar ook omdat via de jeugd de ouders te bereiken zijn en omdat de schooljeugd van nu de bestuurders van de toekomst zijn. Âť CARE spant zich ook zelf in om bij plaatselijke en regionale overheden het belang van ramppreventie onder de aandacht te brengen. Want alleen als het onderwerp hoog genoeg op de politieke agenda staat, zal ook geld vrij worden gemaakt voor initiatieven als herbebossing; het inventariseren en eventueel permanent evacueren van risicogebieden; en de bescherming van essentiĂŤle infrastructuur, zoals wegen, bruggen, waterleiding- en rioleringsystemen.

38-39_FOCAPRIN_CS4.indd 39

De berg achter het bord is het resultaat van een flinke landverschuiving

01-12-11 13:58

40 generation next Alvaro Vicente: een man met een masterplan

Tekst: Martje van Raamsdonk Foto’s: Maria Bordallo e.a.

CARE helpt al een aantal jaren met het verbeteren van de ramppreventie in Ecuador, zoals met het Etalageproject FOCAPRIN. Het project is onderdeel van een groot, door de Europese Commissie opgezet masterplan voor ramppreventie in Zuid-Amerika, meer in het bijzonder de Andes. Martje van Raamsdonk heeft als programmamedewerker van CARE Nederland het project ‘in portefeuille’. Ze was onlangs in Ecuador en sprak voor Generation Next met Alvaro de Vicente, die namens de Europese Commissie het masterplan coördineert. Een van zijn uitspraken: “Rampen kennen geen grenzen. Daarom is een regionale benadering zo belangrijk!”

40-43_Interview_AlvaroVicente_CS4.indd 40

01-12-11 13:59

E g j t d

41

Martje van Raamsdonk Martje van Raamsdonk studeerde Internationale Ontwikkeling aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Nu is ze programmamedewerker bij de afdeling Ramppreventie van CARE Nederland en verantwoordelijk voor de projectportfolio op het gebied van noodhulp en preventie tegen natuurrampen in Latijns-Amerika en Haïti.

Martje: “Wie heeft het initiatief genomen voor het masterplan in Zuid-Amerika?”

“De Europese Unie, waarvan de Europese Commissie deel uitmaakt, is via de afdeling ECHO (European Commission Humanitarian Aid & Civil Protection) een van de grootste geldgevers voor noodhulp in de wereld.

Daarnaast zet ECHO zich ook in voor ramppreventie.

In dat kader hebben we in 1996 het programma DIPECHO gelanceerd (de letters DIP staan voor Disaster Preparedness). Dat richt zich op maatregelen die de lokale bevolking zelf kan nemen om beter voorbereid te zijn op rampen, zodat menselijk leed en materiële schade kunnen worden voorkomen. Door natuurramppreventie wil ECHO bovendien bijdragen aan duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding.”

Alvaro

40-43_Interview_AlvaroVicente_CS4.indd 41

Martje: “Wat was de directe aanleiding voor het masterplan?

“Een directe aanleiding was er niet, maar natuurrampen komen – mede door klimaatverandering – steeds vaker voor en worden steeds heftiger in omvang.

Ontwikkelingslanden zijn hiervoor het meest kwetsbaar. Dat komt meestal doordat de bevolking de kennis en middelen niet heeft om zich te beschermen of om rampen te voorkomen. Vaak zijn de mensen zich er onvoldoende van bewust dat rampen een bedreiging vormen voor hun schaarse bestaansmiddelen.

Middelen die ze hard nodig hebben om aan de armoede te ontsnappen, of er in ieder geval niet verder in weg te zakken. Op het platteland, waar de mensen vaak volledig afhankelijk zijn van hun vee en gewassen om

Alvaro

01-12-11 13:59

42 generation next In een gemeenschapsruimte liggen materialen opgeslagen, die de bewoners nodig hebben voor een eventuele evacuatie

te overleven, kan onverwachte droogte of hevige regenval als snel leiden tot hongersnood en economische crisis. Soms is het een langzaam proces, maar de gevolgen ondermijnen ontwikkeling en brengen de millenniumdoelen in gevaar. En rampen kennen geen grenzen: daarom is een grensoverschrijdende, regionale benadering zo belangrijk! Het masterplan is ontwikkeld opdat individuele projecten samenkomen in een strategie voor de regio Zuid Amerika.â&#x20AC;?

Martje: â&#x20AC;&#x153;Wat voor soort activiteiten worden binnen het plan uitgevoerd? â&#x20AC;&#x153;Bij ramppreventie kijken we naar de oorzaak van rampen en worden maatregelen genomen om de sociale en economische kwetsbaarheid van de lokale bevolking in risicolanden te verminderen. Mensen kunnen om verschillende

AlvaroÂ

Alvaro de Vicente Alvaro de Vicente, van oorsprong Spanjaard, studeerde Watertechnologie en -beheer aan de Salamanca Universiteit in Spanje en werkte vervolgens vier jaar bij de hulporganisatie Actie Tegen Honger (ACF). Nu werkt hij alweer ruim vijf jaar voor de Europese Commissie: eerst in Thailand en tegenwoordig als hoofd van het regionale ECHO-kantoor in de Ecuadoriaanse hoofdstad Quito.

40-43_Interview_AlvaroVicente_CS4.indd 42

â&#x20AC;&#x153;De g lg

n k n w n n s w n t h si â&#x20AC;&#x2122;s zijn

h ze d k n pe â&#x20AC;? redenen kwetsbaar zijn: armoede, milieuvervuiling, snelle bevolkingsgroei, slecht bestuur, ongelijke kansen voor vrouwenâ&#x20AC;Ś En zo zijn er nog wel meer te bedenken. Bij ramppreventie helpen we de bevolking bij het in kaart brengen van de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s. Zo kan slecht natuurbeheer overstromingen veroorzaken, die vervolgens weer grote economisch schade, epidemieĂŤn en voedseltekorten tot gevolg kunnen hebben. Naast bewustwording richt DIPECHO zich op het geven van trainingen over bijvoorbeeld Eerste Hulp, het opzetten van evacuatieplannen en alarmsystemen. De ergste gevolgen van rampen kunnen worden voorkomen als mensen weten wat hun risicoâ&#x20AC;&#x2122;s zijn en hoe ze die kunnen beperken of zich ertegen kunnen beschermen.â&#x20AC;?

Martje: â&#x20AC;&#x153;Wie profiteren van de activiteiten?â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x153;In eerste instantie ongeveer ĂŠĂŠn miljoen mensen die in dorpen wonen met een hoge kwetsbaarheid voor natuurrampen. Vooral vrouwen en kinderen staan vaak extra zwak door hun minder sterke sociale positie ten opzichte van mannen en doordat ze beperktere toegang hebben tot verschillende (financiĂŤle) voorzieningen. Daarnaast richt het plan zich op lokale organisaties die zich met ramppreventie bezighouden,

AlvaroÂ

01-12-11 13:59

E g j t d

zoals de burgerbescherming, het Rode Kruis, de lokale politie, de brandweer en dergelijke. Zij hebben lang niet altijd de capaciteit en de middelen om hun werk goed uit te voeren. Vaak is dat omdat ze niet gesteund worden door de nationale overheid. Die ziet ramppreventie doorgaans niet als prioriteit: het is een investering in de toekomst en geeft op korte termijn geen snel en zichtbaar resultaat.”

Martje: “Hoe gaat de uitvoering van het plan in zijn werk?”

“DIPECHO voert zijn activiteiten uit via partners als CARE Nederland en Oxfam Novib. Die hebben in veel ZuidAmerikaanse landen hun eigen kantoren en zijn daardoor bekend met de lokale situatie. Wanneer een nieuw DIPECHO-plan wordt gepresenteerd, kunnen de partners een projectvoorstel indienen bij ECHO. Hierin moeten ze aangeven hoe de lokale situatie is en hoeveel financiering nodig is om die te verbeteren. Ook formuleren ze een Plan van Aanpak voor de uitvoering van de verschillende activiteiten en de te verwachten resultaten. Het is dan de taak van ECHO om de beste projecten te selecteren en op elkaar af te stemmen.

Projecten hebben binnen ECHO altijd een duur van maximaal achttien maanden. Daarna moeten ze overgaan in ontwikkelingsprojecten met een breder doel, zoals het verbeteren van de agrarische sector. In deze langlopende projecten blijft ramppreventie uiteraard ook een rol van betekenis spelen. Onder het huidige plan heeft DIPECHO 23 projecten lopen in negen landen, waaronder Ecuador, Peru, Bolivia en Brazilië. Ervaringen tussen die landen worden uitgewisseld tijdens de regionale bijeenkomsten die DIPECHO jaarlijks organiseert. Ook wordt er na elk masterplan een evaluatie gehouden waarvan de uikomsten worden meegenomen in de ontwikkeling van een nieuw regionaal plan.”

Alvaro

43

verantwoordelijkheid voor de resultaten ervan. Ook kunnen ze daardoor de activiteiten voortzetten en hun inwoners ondersteunen na afloop van het project. Op deze manier blijven de mensen ook op de langere termijn voorbereid op en beschermd tegen natuurgeweld en wordt hun ontwikkeling door dat geweld niet ondermijnd.”

Martje: “Hoe is de financiering van de activiteiten geregeld?”

“ECHO subsidieert maximaal 85 procent van het totale projectbudget. De rest moet de hulporganisatie op andere manier financieren, bijvoorbeeld met giften van donateurs. In de landen zelf dragen gemeentes ook financieel bij en worden ze intensief betrokken bij de uitvoering van de projecten. Daardoor zijn ze medeverantwoordelijk voor het eindresultaat en zullen ze ook na beëindiging van een project bepaalde activiteiten voortzetten. Op deze manier blijft de lokale bevolking ook op langere termijn voorbereid op en beschermd tegen natuurgeweld. Hierdoor draagt ECHO bij aan duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding in de regio.” «

Alvaro

uador landschap in Ec Vulkanisch berg

Martje: “Hoe zit het met de betrokkenheid van de lokale bevolking?”

“In de diverse landen worden de lokale gemeentes vaak intensief betrokken bij de uitvoering van een project en ze dragen daardoor zelf de een belangrijk stuk

Alvaro

40-43_Interview_AlvaroVicente_CS4.indd 43

01-12-11 13:59

44 generation next Boekjaar 2010-2011

Geld voor hulp aan mensen

800.000 Dankzij overheden, instellingen, particulieren en bedrijven kon CARE Nederland het afgelopen boekjaar 800.000 mensen helpen hun leefomstandigheden en weerbaarheid te verbeteren.

VIJFTIEN NIEUWE PROJECTEN Gedurende het op 30 juni 2011 afgesloten boekjaar 2010-2011 had CARE Nederland 53 projecten in uitvoering, waarvan er 21 werden afgerond. Met de afgeronde projecten

Verdeling inkomsten € 27,3 miljoen subsidies € 3,1 miljoen particuliere giften en sponsoring € 0,1 miljoen overige

werden rond de 800.000 mensen geholpen hun leefomstandigheden en weerbaarheid te verbeteren. Maar niet alleen daarom was 2010-2011 een uitstekend jaar voor de realisatie van onze doelstellingen. Het was óók een

uitstekend jaar omdat we, dankzij € 30,5 miljoen aan inkomsten, vijftien nieuwe programma’s en projecten konden opstarten. Daaronder onze drie Etalageprojecten en een aantal zeer grote andere projecten: Pamoja, Climate Proof Disaster Risk Reduction, Water Facility Puntland en PADIN. Van al deze projecten geven we hier een korte karakteristiek.

DRIE ETALAGEPROJECTEN In 2010-2011 heeft CARE Nederland drie projecten geselecteerd waarover wij gedurende de looptijd uitgebreid zullen berichten en rapporteren op de website en in deze en komende edities van Generation Next Jaartijdschrift. De Etalageprojecten zijn: Behoud en herstel mangrovebossen – Land Benin – Lees het artikel op pagina 6 Doelstelling Opvang vluchtelingenopvang bij gastgezinnen – Land Congo – Lees het artikel op pagina 20 Doelstelling Preventie tegen natuurrampen – Land Ecuador – Lees het artikel op pagina 38

44-46_Cijfers_CS4.indd 44

01-12-11 14:00

j rs

45

PAMOJA € 13.491.881 / financiering: subsidie ministerie van Buitenlandse Zaken Pamoja maakt deel uit van het veel omvangrijkere programma dat het Dutch Consortium for Rehabilitation (www.dcr-africa.org) uitvoert in zes fragiele Afrikaanse landen: Burundi, Democratische Republiek Congo, Liberia, Oeganda, Soedan en ZuidSoedan. Het consortium wordt gevormd door CARE Nederland, ZOA, Save the Children, en Healthnet TPO. Gedurende de vijfjarige looptijd zullen we met een gevarieerd pakket aan activiteiten werken aan betere leefomstandigheden voor miljoenen mensen en aan verbetering van het lokale bestuur.

CLIMATE PROOF DISASTER RISK REDUCTION € 6.344.356 / financiering: ministerie van Buitenlandse Zaken + particuliere giften Net als Pamoja is dit programma onderdeel van een groter, vijfjarig programma dat in consortiumverband word uitgevoerd. In dit geval is dat het Partners for Resilience consortium, bestaande uit CARE Nederland, het Nederlandse Rode Kruis, Cordaid, het Klimaatcentrum van het Internationale Rode Kruis en Wetlands International.

Het programma voorziet in het versterken van de weerbaarheid van arme bevolkingsgroepen tegen klimaatverandering en natuurrampen, onder meer door beter beheer en herstel van ecosystemen en door politieke en maatschappelijke bewustwording. Het programma wordt in maar liefst negen landen uitgevoerd: Ethiopië, Filippijnen, Guatemala, India, Indonesië, Kenia, Mali, Nicaragua en Oeganda.

44-46_Cijfers_CS4.indd 45

Verdeling uitgaven 35,73% 53,45% 0,21% 1,51% 1,54%

Ramppreventie Vredesopbouw Noodhulp Voorlichting Werven subsidies en fondsen 2,47% Overhead 5,09% Reserveringen voor verwachte kosten

WATER FACILITY PUNTLAND € 3.476.862 / financiering: subsidie Europese Commissie + particuliere giften In Puntland, het oostelijke deel van Somalië, gaan onnodig veel mensen dood als gevolg van ernstige ziektes die samenhangen met een gebrek aan schoon drinkwater, toiletfaciliteiten en persoonlijke hygiëne. Het van ver halen van schoon drinkwater zorgt er bovendien voor dat kinderen, vooral meisjes, niet naar school kunnen en moeders niet kunnen werken. Dit project gaat in zestien dorpsgemeenschappen de mensen helpen daar verandering in te brengen.

PADIN € 6.000.000 / financiering: subsidie Nederlandse ambassade in Mali De bevolking van de binnendelta van de Niger in Mali wordt in haar bestaan bedreigd door verwoestijning, langere periodes van droogte en gebrek mogelijkheden water op te slaan voor later gebruik. Een integrale aanpak om de voedselzekerheid en het inkomen van voornamelijk boeren, vissers en nomaden in het gebied te vergroten, is

noodzakelijk. Dit project gaat 85.000 van hen helpen, onder meer door het creëren van meer en andere bestaansmiddelen en het realiseren van hogere opbrengsten voor landbouwproducten en vis door verwerking en slimmere vermarkting.

WAAROM PARTICULIERE GIFTEN EN SPONSORING ZO BELANGRIJK ZIJN Hoewel het merendeel van onze inkomsten afkomstig is uit subsidies, kunnen de meeste projecten niet uitgevoerd worden zonder inkomsten uit particuliere giften en sponsoring.

Dat komt omdat subsidiegevers hun subsidie bijna altijd alléén verstrekken onder de voorwaarde dat een deel van de projectkosten uit andere middelen wordt gefinancierd. Je zou daarom kunnen zeggen: hoe meer subsidie we krijgen, des te meer giften- en sponsorinkomsten we nodig hebben.

Daarom bedanken we hierbij onze donateurs en sponsors heel hartelijk voor hun bijdragen in het afgelopen jaar en we hopen in 2012 weer op jullie en veel navolgers te mogen rekenen.

01-12-11 14:00

46 generation next â&#x201A;Ź 3,1 lj n pa c

n spo i

Verdeling projecten naar thema en continent

1 Project ramppreventie Balkan, Europa & Midden-Oosten

12

7 Projecten ramppreventie Midden-Amerika

3

Projecten ramppreventie AziĂŤ

13

Projecten ramppreventie Zuid-Amerika

Projecten vredesopbouw Afrika

5 91% VAN DE INKOMSTEN BESTEED AAN DE DOELSTELLING Aan de kostenkant hebben we het ook prima gedaan en daardoor kon 91% van de inkomsten besteed worden aan de doelstellingen: ramppreventie, vredesopbouw en voorlichting. De kosten van fondsenwerving bedroegen 11% van de inkomsten uit fondsenwerving en lagen daarmee ruim onder de 25% die het CBF (Centraal Bureau Fondsenwerving) als maximum stelt.

44-46_Cijfers_CS4.indd 46

12

Projecten ramppreventie Afrika

projecten worden uitgevoerd op diverse continenten, waarvan drie op het terrein van ramppreventie en twee op het terrein van vredesopbouw

VOORUITZICHTEN 2011-2012 Omdat er bij het ministerie van Binnenlandse Zaken dit jaar niet zulke grote subsidiebedragen beschikbaar zijn als in 2010-2011, houden we voor het komende boekjaar rekening met bijna een halvering van de inkomsten in vergelijking tot vorig jaar. Het is de bedoeling om 92% van die inkomsten te besteden aan onze doelstelling en slechts 8% aan kosten voor het verwerven van subsidies en fondsen, en aan overhead.

De inkomsten uit fondsenwerving zullen mogelijk iets lager uitvallen dan in 2010-2011. Bij een verwacht kostenpercentage van niet meer dan 21% (kosten fondsenwerving:inkomsten fondsenwerving) wordt ook ditmaal ruimschoots voldaan aan de eisen van het CBF.

JAARVERSLAG Onze externe accountant KPMG heeft na controle een goedkeurende verklaring afgegeven voor de CARE Nederland jaarrekening 2010-2011. Het volledige jaarverslag kun je van de website downloaden of in geprinte vorm aanvragen: info@carenederland.nl ÂŤ

01-12-11 14:00

47 Somalië in de greep van droogte en oorlog

n

Tekst: Christel Bultman, Senior Projectcoördinator CARE Nederland Foto’s: CARE/Liam Perret

n

hоg

Droogte en oorlog hebben grote delen van Somalië, in het hart van de Hoorn van Afrika, nu al tijden in hun greep. Hulporganisaties kunnen het gebied nauwelijks in, en voor de getroffen bevolking is er vaak geen uitweg. CARE helpt waar dat nog kan.

47-49_DroogteHoornAfrika_CS4.indd 47

01-12-11 14:01

48 generation next

De

hongersnood in de Hoorn van Afrika is voor ons al geen nieuws meer, maar voor de gemiddelde Somaliër is de situatie erger dan ooit. Stel je eens voor…

Twee van je kinderen heb je al zien doodgaan omdat je ze niet genoeg te eten kon geven. En nu sta je voor een welhaast onmogelijke keuze: afwachten of er misschien nog hulp komt, of met de rest van het gezin de vluchtelingenkampen in Kenia proberen te bereiken. Een voettocht van vele dagen, mogelijk weken, waarbij misschien nog wel meer kinderen omkomen en de kans groot is om onderweg aangevallen, verkracht of vermoord te worden.

DE GOK WAGEN In de vluchtelingenkampen in Noord-Somalië, Kenia en Ethiopië horen CAREmedewerkers dagelijks afschuwelijke verhalen over dood, verkrachting, angst en wanhoop. Toch zijn de mensen met wie ze spreken nog het beste af, want zij zijn op een plek aangekomen waar ze geholpen kunnen worden. En dat is anders in Zuid- en Centraal-Somalië zelf, waar hun familieleden en dorpsgenoten veelal tevergeefs wachten op hulp. Ook de mensen die de gok hebben gewaagd om naar de Somalische hoofdstad Mogadishu te trekken, zullen daar geen hulp vinden. Voor veel hulporganisaties is het namelijk te gevaarlijk om er te werken en dus moeten we machteloos toezien hoe iedere week duizenden mensen sterven, onder wie vooral veel kinderen. Volgens schattingen lopen de komende vier maanden maar liefst 750.000 mensen een groot risico om van honger om te komen.

GEEN REGEN, WEL OORLOG In Somalië woedt al twintig jaar een oorlog. De laatste jaren is dit een oorlog geworden tussen de rebellerende Al Shabaab (letterlijk vertaald ‘De Jeugd’, een islamitische terroristische organisatie), die een groot gedeelte van het land onder controle heeft en banden onderhoudt met Al Qaida, en de zeer zwakke Somalische interim-regering, gesteund door de Afrikaanse Unie en veel internationale overheden (inclusief Nederland). De steun onder de bevolking voor de regering is mede vanwege die buitenlandse invloed beperkt.

De oorlog draagt misschien meer nog dan het gebrek aan regen bij aan de huidige voedselcrisis: Somalië is een van de armste landen ter wereld en heeft door de oorlog nooit kans gehad zich te ontwikkelen. Zo gaan maar heel weinig kinderen naar school en zijn er nauwelijks wegen, markten en andere voor de economie belangrijke infrastructurele voorzieningen

1

Het geweld verstoort het traditionele migratiepatroon van de merendeels nomadische bevolking. Hierdoor leven op sommige plekken zoveel mensen dat de beschikbare weidegronden en waterbronnen uitgeput raken. Op plekken waar nog wel grasland en water is, durft soms niemand te komen uit angst te worden vermoord.

2

Naast watervoorziening is ook de aanleg van sanitair van groot belang in dit door droogte geteisterd gebied: vrouwen lopen het risico om aangerand of verkracht te worden als ze hun behoefte ergens in een bosje moeten doen!

47-49_DroogteHoornAfrika_CS4.indd 48

01-12-11 14:01

HĐžg Ho n n Af

Door het geweld kunnen veel hulporganisaties het gebied niet in. Amerikanen riskeren bovendien gerechtelijke vervolging op grond van de Amerikaanse antiterreurwetten als zij hulp gaan verlenen in door Al Shabaab gecontroleerd gebied.

Toch zijn er organisaties die met gevaar voor eigen leven wel in SomaliĂŤ werken, maar hun aantal en omvang is te klein om de enorme hulpbehoefte aan te kunnen.

3Â

49

aan In Puntland werkt CARE van eer beh de aanleg en het el zow n, nne bro diverse water r die als ns me voor

ROEPENDE IN DE WOESTIJN Terwijl enerzijds de mensen en vooral kinderen bij bosjes omkomen, wordt het hulpverleners anderzijds onmogelijk gemaakt daadwerkelijk iets te doen. Niet alleen roept CARE de vechtende partijen op om de wapens neer te leggen en hulporganisaties veilige toegang tot het land te verlenen, maar vindt zij ook dat de internationale politiek (met inbegrip van de Nederlandse regering) veel meer kan en moet om aan deze schandalige situatie een einde te maken. Ook doet CARE haar best om de Amerikaanse overheid ervan te overtuigen dat terreurwetgeving in een humanitaire crisis als deze moet wijken. __ Toch heeft geld geven voor de bestrijding van deze ongekend omvangrijke ramp wel degelijk zin. Weliswaar kunnen we er de mensen in SomaliĂŤ zelf niet mee helpen, maar organisaties als CARE kunnen er wel mensen mee opvangen, van noodhulp voorzien en een kans op overleven bieden als ze naar Noord-SomaliĂŤ, Kenia of EthiopiĂŤ hebben weten te vluchten. __ Geld is ook nodig voor de projecten in de gebieden waar wel gewerkt kan worden en die oplossingen moeten bieden voor de langere termijn. Zo is het noorden van SomaliĂŤ veel stabieler en werkt CARE daar samen met de lokale overheid aan een goed beheer en aan de aanleg van weidegronden en waterbronnen. Mensen die door de droogte hun vee hebben verloren en in vluchtelingenkampen zijn terechtgekomen, krijgen de mogelijkheid een nieuw bestaan op te bouwen door ze een opleiding te geven of een klein handeltje te beginnen.

G d n

ijdi n ze h l g ijk z

EEN SPRANKJE HOOP

Verspreid over de Hoorn van Afrika hebben 13,3 miljoen mensen urgent behoefte aan hulp. Op dit moment kan CARE meer dan 1,5 miljoen van hen helpen. Samen met andere organisaties werken we keihard om de mensen midden in alle ellende een sprankje hoop te geven op een betere toekomst. ÂŤ

47-49_DroogteHoornAfrika_CS4.indd 49

01-12-11 14:01

50 generation next Lucille Werner gaat voor CARE op pad

‘Ik z g ag jn

h d

’

Al jaren presenteert ze Lingo, maar als geen ander weet Lucille Werner dat lang niet alles in het leven een spelletje is. In haar vroege jeugd, in Colombia, zag ze al veel armoede en ellende. Nu gaat ze samen met haar man, tv-regisseur Servaas Snoeijers, naar Somalië om daar voor CARE een documentaire te maken – in 3D. “Een heel bijzondere uitdaging.”

Mi

eerste kennismaking met CARE was in 1998, toen ik voor de Nederlandse Postcode Loterij in Kosovo was. We bezochten daar verschillende vluchtelingenkampen en toen heb ik ook een aantal mensen van CARE ontmoet...” Lucille Werner, presentatrice van onder meer het zeer populaire tv-programma Lingo, staat aan de vooravond van haar vertrek naar Puntland, de semi-autonome regio in het noordoosten van Somalië. In Puntland gaat Lucille samen met haar man Servaas Snoeijers voor CARE Nederland een 3D-documentaire maken. Lucille: “Door Servaas ben ik me nog meer in het werk van CARE gaan verdiepen. Hij is regisseur en heeft een productiebedrijf. Deze zomer was hij in Congo, waar hij een film heeft gemaakt over het werk van CARE. Servaas beleeft dit soort reizen altijd heel intens, dus hij belt en mailt mij geregeld om zijn ervaringen te delen en ze op die manier al vast een beetje te verwerken. Dus ook al zit ik in Nederland, ik beleef het behoorlijk mee… En na afloop zie ik natuurlijk de beelden en hoor ik de uitgebreide verhalen. Die sterken me in de overtuiging dat de aanwezigheid van een organisatie als CARE bittere noodzaak is in landen waar de armoede zo groot is. Zoals in Congo en zoals in Somalië.”

jn

ZEVEN JAAR COLOMBIA Lucille Werner werd geboren in Eindhoven, maar bracht een groot deel van haar jeugd door in Colombia. “Mijn vader werkte voor Philips in de hoofdstad Bogota en ik heb daar van mijn vierde tot mijn elfde jaar gewoond. Dan word je al op zeer jonge leeftijd geconfronteerd met armoede en de gigantische tweedeling in de wereld. We woonden in een villa, heel mooi en heel groot ook: we konden fietsen in

50-51_Lucille_CS4.indd 50

01-12-11 14:02

3-D do i

de woonkamer. Ons leven speelde zich voor een belangrijk deel af in een zeer beschermde omgeving, letterlijk achter hekken en muren. Als ik de straat op wilde, moest dat altijd onder het toeziend oog van de muchacha, zoals wij onze hulp in de huishouding noemden. Mijn zussen en ik gingen met de bus naar school en ook daar stond een groot hek omheen, of meer een afrastering met gaas. Daar staken de kinderen uit de sloppenwijken hun handen door om te bedelen om voedsel. In de pauzes zaten we in de speeltuin op het schoolterrein, met onze broodtrommeltjes, en dan zag je overal door het gaas die handjes stekenâ&#x20AC;Ś Ik vond dat zeer aangrijpend.

In het begin gaf ik bijna al mijn brood en fruit weg, maar je sluit je daar steeds meer voor af en op het laatst ga je spelen op plekken waar je ze niet meer ziet. Thuis spraken we daar natuurlijk over en dan vertelden mijn ouders dat de wereld heel verschillend en verdeeld is en lang niet altijd rechtvaardig. Maar je kunt daar als kind niet zo veel mee.â&#x20AC;?

51

â&#x20AC;&#x153;E i e e do i , g kt n g i t e rm w g n do d og !"nâ&#x20AC;?

CARE OP DE KAART

Daarom is Lucille blij dat ze haar bekendheid kan inzetten om CARE in Nederland nog wat extra op de kaart te zetten. â&#x20AC;&#x153;CARE is relatief jong in Nederland, want het bestaat hier pas tien jaar. Daardoor zijn er nog veel mensen die niet van CARE gehoord hebben en dat vind ik jammer. Een indringende documentaire, gemaakt in een gebied dat enorm wordt getroffen door droogte en conflicten, waar de vluchtelingenkampen inmiddels overvol zijn en waar CARE uit alle macht werkt om de bevolking te helpen: zoâ&#x20AC;&#x2122;n documentaire kan een verschil maken. Ook het 3D-aspect is heel bewust gekozen. Je kunt er allerlei promotionele activiteiten omheen bedenken met 3D-brillen, maar voor ons is het vooral belangrijk omdat we met 3D nog veel meer dan met gewone opnames de mensen hier kunnen laten meebeleven wat de mensen daar meemaken. En dat wordt een heel bijzondere uitdaging.â&#x20AC;? ÂŤ

l dat de vroeger a n e id e z ers eld is en â&#x20AC;&#x153;Mijn oud en verde d n e ill h c el vers wereld he tvaardig" ltijd rech a t ie n g lan

Foto: Nico Kroon

50-51_Lucille_CS4.indd 51

01-12-11 14:02

CARE N e a n

N op » Behoort tot de CARE International confederatie » Is gespecialiseerd in noodhulp, vredesopbouw en ramppreventie » Werkt uitsluitend ten behoeve van kansarmen in ontwikkelingslanden » Richt zich in het bijzonder op meer kansen voor vrouwen » Is tegen iedere vorm van politieke, confessionele of etnische voorkeur » Is erkend subsidiepartner van de Nederlandse overheid en de Europese Commissie » Draagt directe verantwoordelijkheid voor uit te voeren projecten » Staat in de top 50 van best scorende Nederlandse internationale hulporganisaties (bron: Goede Doelen Monitor: www.goededoelen.trouw.nl)

» Is in het bezit van CBF-keur (het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving) » Is ANBI-erkend en ISO 9001-gecertificeerd » Kengetallen 2010-2011: - projectenportefeuille van € 81 miljoen - circa 3,5 miljoen direct begunstigden - werkzaam in 24 landen - percentage inkomsten besteed aan de doelstelling: 91% - kostenpercentage fondsenwerving: 11% (binnen de CBF-norm) - aantal donateurs: 60.000, van wie 52% jonger dan 30 jaar

Gi e 2402

CARE Nederland Juffrouw Idastraat 11 2513 BE Den Haag

52_CARE in een notendop_CS4.indd 52

01-12-11 15:11