Diktadura frankistaren ikurrak kentzeko mozioa Eusko Jaurlaritzaren Giza Eskubideen Zuzendaritzak Gerra Zibila eta diktadura goresten dituzten EAEko ikur eta monumentu publikoen katalogo bat egiteko agindu zuen, Euskal Autonomia Erkidegoan gaia zer egoeratan zegoen jakiteko. Azterlan horrek EAEko udalerrietan era horretako ikurrek hortxe jarraitzen dutela egiaztatu zuen. Katalogo horrek abenduaren 26ko 52/2007 Legean du abiapuntua; hain zuzen ere, Gerra Zibilean eta diktadura-garaian jazarpena edota indarkeria bizi izan zituztenen aldeko neurriak ezartzen eta eskubideak aitortzen eta zabaltzen dituena. Batez ere Legearen 15.artikuluarekin dago loturik, sinbolo eta monumentu publikoei buruzkoarekin alegia. Honakoa dio artikulu horrek: 1. Administrazio publikoek, beren eskumenak betetzeko lanean, altxamendu militarra, Gerra Zibila eta diktadura garaiko errepresioa gogorarazten dituzten armarriak, intsigniak, plakak eta tankerako gorespenaipamenak (nola pertsonalak, hala kolektiboak) erretiratzeko beharrezko neurriak hartuko dituzte. Neurri horien artean, esaterako, diru-laguntza eta bestelako laguntza publikoak erretiratzea gerta liteke. 2. Aurreko atalean aurreikusitakoa ez da aplikatuko baldin eta aipamenak oroitzapen pribatuari badagozkie, aurkarien gorespenik gabeak badira edota legeak babestutako arrazoi artistikoak, arkitektonikoak edota artistiko-erlijiosoak tarteko badira. 3. Gobernuak autonomia-erkidegoekin eta toki-erakundeekin lanean jardungo du, aurreko atalean aipatutako aztarnen katalogoa prestatzeko. 4. Administrazio publikoek diru-laguntzak edota bestelako laguntzak erretiratu ahal izango dizkiete artikulu honetako 1. Paragrafoan aurreikusita bezala jarduten ez duten jabe pribatuei.
Honen jarraipen modura Giza Eskubideen Zuzendaritzak, Eusko Legebiltzarrak eskatuta (Memoria Historikoaren Legean aipatzen den errolda egiteari buruzko 28/2011 Legez besteko proposamenaren bitartez), ÂŤEAEn ikur frankistak kentzeko Batzorde TeknikoaÂť eratu zuen, bost kidek osatuta. Batzordearen xedea katalogoa aztertzea (bertan aztarnarik nabarmenenak azaldu ziren) eta erakunde publikoei gomendio sistematizatuak egitea da, EAEn ageri den diktadura frankistaren garaiko sinbologia kentzeko. Hauek izan ziren bere ondorioak, etxebizitzetako plakei dagokienez:
3. Etxebizitza-plakak Erregimen frankista sendotzeko arkitekturak hartu zuen garrantziaren barruan, etxebizitzak funtsezko tokia hartu zuen estatu berriaren eraketan. Gobernuak Espainiako Etxebizitza Erakundea sortu zuen; hasieran hirien hazkunde fisikoa kontrolatzeko sortu zuten, etxebizitza-politika arautuz gizarte-eredu
-1-
jakin bat lortzearren. Horretaz gain, Etxebizitzaren Obra Sindikala eratu zuten, FET eta JONSen mendekoa. Erregimenak ezin izan zituen arlo horretako helburuak gauzatu diktaduraren lehenengo urteetan. Dena den, Etxebizitzaren Obra Sindikalak lan nabarmena egin zuen, bereziki Gipuzkoan eta Bilboko itsasadarrean, eta oraindik gelditzen dira erakunde horren ikurra zeramaten plaken hondakinak. EAEn 1950etik aurrera bizkortu zuten etxebizitzen eraikuntza. Espainiako Etxebizitza Erakundeak ez zuen eraginkortasun handirik izan hirigintza-hazkundearen gainean eduki nahi zuen kontrolean; halere, haren ikurdun plakak nahitaez ipini behar zituzten egindako etxebizitza-eraikin guztietan (gehienak ekimen pribatuz eginda). Ekintza horrek Estatuaren konpromiso soziala goretsi nahi zuen propaganda ofiziala lagundu zuen.
-Gomendioa: batzorde honek era horretako plakak kentzea gomendatzen du.
-2-
Aurrekoa ikusita, Busturiko EH Bildu Udal Taldeak honako proposamena egin dio Udalbatza Osoari, onar dezan: 1. Frankismoaren sinboloak kentzeko Euskadiko batzorde teknikoak 2012ko urrian egindako gomendioari jarraituta, San Kristobaleko Astilleroren etxeetan (auzo horretako 12, 13, 14 eta 15 zenbakietan), oraindik ere Espainiako Falangeren ikurrak dituzten plakak hormetatik kentzeko beharrezkoak diren ekimenak abiatuko ditu Busturiko Udalak, 3 hilabeteko gehienezko epean. 2. Plaka horiek kentzeko helburua izango duen prozedura esandako etxeetako bizilagunei jakinaraziko zaie hasiera hasieratik, eta haien parte hartzea bermatuko da. 3. Busturian frankismoaren gorazarrea adierazten duten bestelako ikurrik dagoen argitzeko ikerketa abiatuko du Udalak, herri dealdi baten bidez. Busturian, 2020ko azaroa
-3-