8
SJÓGVUR & FÓLK — #5
Framgongd hjá
Villur ella aldur fiskur… (framhald av s. 7) øðrum, aftaná 8 ella 12 ára upp sagnar t íð, eigur alarin í høvuðs heitu m 12 ára gamlar aliringar at niðurskriva, meðan reiðarin hevur eitt 8 ára gamalt skip sum longu tá skal vera liðugt niðurskrivað og hava mist sítt virði, sum er absurd. Út frá hesum er greitt, um nakað, at eitt fiskiloyvi eigur at hava longri upp sagnartíð enn eitt aliloyvi. Eitt nú gjørdi Strand ferðsl a n, sum hoyrir undi r Samferðslumála ráðið, í juni 2019 nýggja r sáttmálar um busskoyring, og longdi áramá lið úr fimm upp í sjey ár, hetta tí at fimm ára avtala varð mett at vera ov stutt.
Semja var soleiðis um at báðir partar fingu nakað burturúr at leingja ára málið avtalan var galdandi. Hóast nøkur saklig grundgev ing fyri áseting av longdini á ali- og fiskiloyvum ikki sæst, so ger tað seg galdandi at bæði áramálini eru ásett í góðum tíðum, tó at tað serliga er í ringum tíðum at ein lóggáva skal standa sína roynd. “Tað er greitt at loyvini hjá ali vinnu ni eru munandi trygga ri og betri enn tey hjá fiskiv innuni,” segði Hanus Hansen. “Men hví tað er so—er tað eftir øllum at døma eingin sum veit.” []
Skipini hjá Framherja fiska væl, ikki minst góðum toskatíðum heima og á fjarleiðum fyri at takka; og makrelur er guff, serliga tá veiddur við nót til japanskar keyparar—tó ávarar leiðslan móti uppboðssølu av fiskirættindum.
GRUNDLEGGJANDI TREYTIR: FISKIVINNA/ALIVINNA Fiskivinnan
Alivinnan
Loyvi/rættindi 8 ár
Loyvi/rættindi 12 ár
E
Tilfeingisgjald uppsjóvarfiskur 10-30% Tøkugjald 5% Tilfeingisgjald botnfiskur 0%
Tøkugjald 5%
Antitrust 20%
Antitrust 50%
Max útlendskur ognarskapur 0%
Max útlendskur ognarskapur 100%
Uppboðssøla av rættindum 15-25%
Uppboðssøla av rættindum 0%
Menningarkvotur 8,5%
Menningarkvotur 0%
Útlendsk luttøka… (framhald av s. 6) av nakrari størri ætlan ella strategi. Við øðrum orðum sæst eingin reyður tráður í hesum avgerðum; hinvegin tykist talan vera um lóg sum verður smíðjað ad-hoc. Um alivinnan er nøgd við støðuna so er tað kanska tí at vinnan hevur verið við í tilgongd ini, sannlíkt av tí orsøk at hon hevur samskipað síni áhugamál væl og talað sína søk við felags rødd. Hvat viðvíkur kørmunum fyri fiskivinnuna er hinvegin samtykt á tingi at allir útlendingar skulu út úr vinnuni í seinasta lagi í 2024. Tað merkir at teir útlendingar sum eiga noyðast at selja. Um teir ikki gera tað, so missir felagið loyvi at reka vinnu. Lóggávan loyvir sostatt ikki at tey sum áttu áðrenn lógin bleiv samtykt framhaldandi kunnu eiga—beint
Laksaaling á Gøtuvík.
mótsett tí sum er galdandi í aliv inn uni. Eingin almenn grundgeving fyri liggur fyri hesari áseting, sum eisini er partur av politiskum semjum gjørdar á náttartíð handan stongdar dyr. Ein avleiðing av hesum er at Íslandssáttmálin er uppsagdur. Tað varð tó ikki nevnt í viðmerkingunum til fiskiv innunýskipanina. Hvør avleiðingin verður av avtal um við ES og Bretland fæst neyvan at vita fyrr enn í 2024. Og um parta brøvini verða tvangsseld, kann talan gerast um endurg jaldskrøv tá av torn ar. Tó er einki av hesum viðgjørt í viðmerkingunum til ta samtyktu fiskiv innunýskipanina, og tí ber held ur ikki til at siga hvat fyri støðu Løg tingið hevur til hetta. []
MARIA OLSEN
Búi Tyril
IN AV TEIMUM fremstu og mest fjøl táttaðu fyritøkunum innan ta føroysku fiskivinnuna, Framherji, hevði eina nettosølu sum kom upp á nærum 550 milliónir krónur í fjør, sambært roknskapin, næstan 100 mió. meira enn árið fyri. Ársúrslitið táttaði upp ímóti 85 mió. kr., eitt yvirskot 14 mió. hægri enn tað sum lá á botnlinjuni fyri 2017. Samtakið rindaði tilsamans 101 mió. í skatti og tilfeingisgjøldum í 2018, svarandi til 54 prosent av úrslitinum áðrenn skatt; árið fyri rindaði samtakið 56 mió. í skattum og avgjøld um, sum umboðaði 44 ps. av úrslitinum áðrenn skatt. Miðaltalið á fulltíðarsettum starvsfólkum vaks upp í 128, úr 122. Virksemið í Framherja er sterkt fokuserað á fiskivinnu men er samstundis spreitt yvir fleiri lyklaøki innan hesa vinnu á sjógvi og landi. Eitt er uppsjóvarskipini Fagraberg og Høgaberg; eitt annað frystitrolarin Akraberg; eitt triðja línuskipini Stapin og Skørin; og eitt fjórða lut vísur ognarskapur í reiða rínu m og upsa- og saltfiskavirkinum Faroe Origin, frystivirkinum Pelagos og frostgoymsluni Bergfrost. Fagraberg tekur rættiliga nógv og hevur al tíð verið kendur fyri at fiska væl; tí umboðar hann eisini ein trivaligan part av virkseminum í Framherja. Tann heldur minni men væl nýggjari Høgaberg—sum eisini er betur útgjørdur hvat køling viðvíkur—hevur, í samstarvi við Pelagos og japanskar fiskakeyparar, veitt makrel við nót í eina tíð sum eitt slag av royndar verkætlan fyri at vita um teir kræsnu keypararnir kundu góð taka vøruna. Sambært upplýsingar frá Framher ja og Pelagos hevur hetta eydnast so mikið væl at fitt av nótafiskaðum makreli varð útfluttur til Japan í fjør, og tann samhandilin heldur fram. Akraberg, sum fiskar við dupultum troli, gjørdi herfyri ein roktúr í Barentshavinum og kom heim í juli við 920 tonsum av frystum toski og 400 tonsum av súrløgu, aftan á fiskarí í bert 18 dagar. Umframt tosk og hýsu fiskar Akraberg eisini rækjur. Skipið hevur tó ikki eina fult útgjørda rækjuverksmiðju um borð, og tí verður tann veiðin fram leidd sum frystar posarækjur. Og tá tað ikki er nøkur verksmiðja í Føroyum sum tekur ímóti rækjum, er loyvt føroyskum fiskiskipum at landa rækjur uttanlands, og hetta hevur Akraberg eisini gjørt brúk av nakrar ferðir.
Reiðarin, vinstrumegin, á brúnni umborð á Akraberg, saman við Eyðun á Bergi, skipara; Akraberg inni á Fuglafirði í juli aftan á roktúr (niðri undir); Fagraberg (niðast vinstru megin á mótsettu síðu); Høgaberg (niðast høgru megin á mótsettu síðu).
MARIA OLSEN