3
SJÓGVUR & FÓLK — #5
“Vit skulu kappast við aðrar tjóðir, vit skulu ikki oyðileggja fyri hvønn annan”, sigur Kaj Johannessen, reiðari, sum ávarar um at uppboðssølan av fiskirættindum ger at stórur partur av avlopinum í tí føroysku vinnuni fer til at kappbjóða um rættindi at fiska. Búi Tyril
A
T GERA fyrr sjálvsøgd rættindi at veiða fisk um til eina vøru sum tey ið reka fiskiskip skulu noyðast at keypa frá tí almenna umveg is eitt uppboðssølu monopol, hevur einki við van l igan vinnu- og marknaðarbúskap at gera, men er heldur at sam anbera við “kasinobúskap” og “hazardspæl”—har alt er loyni ligt og eingin veit hvørjari hond hin spælarin situr við. Tað sigur Kaj Johannessen, reiðari fyri flakatrolaran Enni berg, sum samstundis heitir á politikarar um at umhugsa av nýggjum partar av lógini um fyrisiting av sjófeingi, herund ir serliga tað sum snýr seg um uppboðss øluna av fiskir ætt indum. “Tey fiskiskip sum hava prógvað sítt virði yvir eitt longri áramál, eiga at kunna varðveita síni grundleggjandi fiskirættindi sum eitt slag av langtíðar rættindum,” segði reiðarin í samrøðu við Sjógvur & Fólk. Sum dømi nevndi hann fiskiskapin á fjarleiðum, eitt nú í Barentshavinum. Tað er skjótt at gloyma tað søguliga, men tað liggur ofta meira í tí enn hvat ið fólk vanliga tykjast tilv itað um, vísti hann á. “Reiðaríini hava ikki fingið hesi rættindi burtur úr ongum, tvørtur ímóti—rættindini eru komin sum úrslit av at skip ini hava fiskað har tey hava fiskað, yvir langa tíð. Høvdu skipini ikki havt verið har og fiskað, so vóru snøgt sagt eingi rættindi. At síggja burt ur frá hesum í lóggávuhøpi er at seta tingini yvir stýr, og tað er heilt einfalt ábyrgdar leyst yvir fyri teimum mongu hvørs lívsgrundarlag er knýtt at fiskiskapinum. Er ætlanin er broyta treytirnar, so eigur tað at verða gjørt við so mikið longu m skotbrá at tað ikki verðu r orsøk til órímiligan inntøkumiss fyri fólk.”
Uppboðssølan av f iski rættindum gjørdist tá avtorn aði minni umfatandi enn ætl anin upprunaliga tóktist vera. Kortini, eins og flest øll innan fiskiv innuna vit hava tosað við um evnið, metir Kaj Johann essen hesa uppboðssølu sum nakað “sera destruktivt” fyri vinnu na og samfelagið, og nakað sum sannlíkt er við til at minka um íløguhugin. “At gera fiskirættindini so ótrygg er tað sama sum at hækka váðan tilsvarandi í sambandi við íløgur í fiski vinnuna,” segði hann. “Hesin váð i n er longu framma nu nda n kendur fyri at vera høgur í hesa ri vinn uni í mun til aðrar vinnu r. Orsakað av tí nógvu óviss uni sum leingi hevur valdað kring lógg ávuna, hava fólk y virh øvur verið ógvu l iga afturhalda ndi tá tað kemu r til íløgur í føroysk fiskiskip. Tann nýggja lóggávan sum vit fingu hevur tíverri ikki broytt upp á hesa umstøðu, heldu r hinvegin—óvissan um hvørji fiskirættindi eitt reiðarí hevur tey komandi árini er nú stað fest við lóg. Hvørki reiðarí ella bankar vilja engagera seg í at byggja nýggj skip tá ið ivin um møguligt avkast gerst ov stór u r. Rættindi sum bara vara í átta ár viga ov lítið til at sannføra lánveitarar og íleggj arar; men um rættindini koma at vara longri, kann tann ivin hinvegin gerast minni.”
merkir at vandin fyri at ikki at kunnu reka virksemið longur orsakað av manglandi rætt indu m er knappliga vorðin ovurhonds stórur; tað var jú ikki undir sovorðnum treyt um vit etableraðu okkum í hesari vinnuni.” Men kann uppboðssølan ikki samanberast við útbjóð ing av byggiverkætlanum? “Teir sum bjóða upp á eitt anlegsarbeiði kunnu vera rættiliga vísir í fáa goldið fyri sítt arbeiði; men ein sum á uppboðssøluni bjóðar upp á fisk sum svimur i havinu m, kann ikki vera vísur í at fáa fiskin og er harvið í vanda fyri ikki at fáa goldið fyri sítt ar beiði—enn verri, viðkomandi noyðast at rinda uttan mun til um tað eydnast at fáa fiskin innan ta ásettu tíðarammuna.” “Uppboðssølan av rættind um virkar eftir óforútsigilig um og sera stívrendum treyt um, sum ger at reiðaríini verða í praksis kroyst út í at kapp bjóða stóran part av avlopin um burtur,” legði Kaj Johann essen afturat. “Hon inniber at vit í veru ‘ALT DIKTERAÐ’ Men er uppboðssølan ikki leikanum verða frátikin møgu bert ein máti at staðfesta hvør leika n at planleggja okkara ið er dugnaligast á marknað virksemi, og hvør kann liva við tí? Við uppboðssøluni ber inum? “Hetta hevur einki við jú ikki til at byggja upp álitis markn a ðarbúskap at gera, relatiónir og samráða seg fram sum annars verður pástaðið. til hóskiligar handilstreytir ið Hetta er meira at samanbera báðir partar eru nøgdir við og við kasinobúskap. Trupulleik kunnu leggja langtíðar ætlan in liggur jú í at hendan upp ir eftir, sum jú er vanligt inn boðs s ølan hevur monopol an handil, serliga tá talan er uppá at selja fiskirættindi, og um týðandi veitingar. Tað er tað merkir at tú kanst ikki jú beint tvørturímóti við hes keypa tey aðrastaðni frá. Tað ari uppboðssøluni—her er alt
JÓANIS NIELSEN — JN.FO
Er monopol uppboðssøla av fiskirættindum marknaðarbúskapur, spyr Enniberg
dikterað einvegis upp á nakk kappast í Føroyum um rætt an á okkum í vinnuni, í lógar indini, heldur enn at standa innar navni.” saman her og brúka kreftirnar til at fáa tað besta burtur úr ‘MÁ RÆTTAST UPPAFTUR’ veiðini og leggja dentin á at Víðari segði Kaj Johannessen: klára okkum í kappingini úti “Innan handil og marknaðar á marknaði nu m—tí markn búskap veitst tú at tær avtalur aðurin fyri vørurnar er ikki í tú hevur um veitingar mugu Føroyum,” legði Kaj Johann virka, annars mást tú siga tær essen afturat. upp og finna aðrar veitarar ella “Vit skulu kappast við aðrar aðrar loysnir. Tílíkt er grund tjóðir, vit skulu ikki oyðileggja leggjandi, nakað sum ein og fyri hvønn annan. Eg fái meg hvør fyritøka byggir sín a r illa til at trúgva at føroyingar, rutinur og mannagongdir á; í berum kleyvarskapi og polit í okkara vinnu er tað full ikki, ætla sær við fríum vilja komiliga neyðugt at hava alt at taka rentabilitetin úr fiski virksemið í so tryggum og vinnuni. Men tað er júst tað góðum skipanum sum til ber. sum verður netto úrslitið, um Men við hesum uppboðssølu ov stórur partu r av tí sum monop oli velja politikarnir anna rs hevði verið avlop má at spæla hazard við rættind brúkast til at keypa rættindi unum, sjálvum grundarlagn fyri. So um hetta ikki verður um hjá øllu m sum virka í rættað, so fara skipini her bara fiskivinnu ni. Hetta er sera at eldast og gerast minni og destruktivt. Her er, við vilja minni effektiv í mun til nýggj ella ikki, lagt upp til illkynj skip, alt meðan okkara kapp aða innanhýsis kapping sum er ingarneytar úti í heimi end heilt óneyðug, har tað áhald urnýggja sínar flotar og fáa av andi verður spøkt við vandan tí sama eisini framleitt dygd um fyri at knappliga at kunna arbetri vøru. Tað vil so eisini sita við ongum og noyðast at minka hýrur og kann hugsast leggja virksemið niður og siga at fara at drena okkum fyri tey fólki upp. Tað órógvar jú og bestu sjófólkini, sum jú lætt pínir eisini fólk at verða sett liga fáa tilboð um betri hýrur óneyðugt upp ímóti hvørjum í øðrum londum. Hetta eiga øðrum, har tað sær út sum at okkara politika ra r at leggja ætlanin er at man skal mót sær í geyma og taka í størsta abeiða og rykkja grundarlagið álvara.” undan hvørjum øðrum. Hetta Reiðarin endaði samrøð er sera óføroyskt og vil føra til una við at leggja afturat: “Ein vaksandi spjaðing og klandur, og hvør kann rokna út at um og tað kann ikki vera gott fyri hetta heldur fram, so verðu r samfelagið.” einki til landskassan at heinta “Tað kann ikki vera mein úr hesa ri vinnuni áðrenn vit ingin at tvinga føroysk reiðarí vita av. Tí má hetta rættast til at leggja so stóru orku í at uppaftur í lógini.” []