18
SJÓGVUR & FÓLK — #5 VAGASKIP.DK
Frá sild og skel til… (framhald av s. 17) tó tryggja sær varandi fiski Tó tók virkið ímóti fjarðasild rættindi, sigur stjórin. gjøgnum 1970 og 1980ini. “O. C. Joensen gjørdi eisini SØGURÍKT O. C. JOENSEN royndir við gørnum í 1980 við ĺ 2006 keypti Thor skeljavirkið laksaskipinum Juvel,” vísti O. C. Joensen á Oyri, sum Hans Andrias Kelduberg á. fokuserar á jákupsskel. Vør “Og teir fingu makrel eystan an verður framleidd og fryst á fyri Føroyar; makrelurin bleiv Oyri fyri síðani at verða send saltaður á Oyri.” til Fjareystur til víðari virking. O. C. Joensen á Oyri Tann lidna vøran verður fyri byrjaði heilt afturi í 1890, tá tað mesta seld til Frankaríkis Ole Christian Joensen fekk og USA, meðan sjálvar skelj handilsloyvi. Tey fyrstu árini arnar verða seldar til Hollands. var tað ein vanligur handil “Vit munandi betra úrtøk eins og handlar í øðrum bygd una á skelini tá hon verður um, men synirnir hjá honum pilkað við hond, og kunnu tá fóru so og við undir at keypa eisini taka biproduktini,” seg og selja fisk, samstundis sum ði virkisleiðarin Dánjal Jákup tørvu rin á vanligum handli Andreassen. minkaði á Oyri tá ið vegasam O. C. Joensen er eitt søgu bandið gjørdist betri. ríkt felag við traditiónum inn “Í 1930unum fór virkið í an fyrst og fremst skeljafisk, gongd við at salta sild, sum herundir rækjur, men eisini ikki var óvanligt tá í tí stóru uppsjóvarfisk, nevniliga sild sildatíðini,” segði Hans An sum felagið saltaði og útflutti drias Kelduberg. øll árini heilt frá seinna heims “ĺ 1957 keypti felagið slupp bardaga til sildafiskiskapurin ina Agnas Louise, sum fiskaði steðgaði first í 1970unum. sild við gørnum, og trý ár se
Tey fyrstu skipini hjá O. C. Joensen— sluppin Agnas Louise, vinstrumegin, keypt í 1957 til at fiska sild við gørnum; Poppy varð keypt í 1960, eisini til sildaveiði, men varð løgd um til skeljaveiði í 1970; Skeljavirkið á Oyri (niðast).
inni sluppina Poppy, eisini til sildaveiði. Tað virksemið við sildini vardi fram til umleið 1970, tá norðhavssildin hvarv. So fór felagið í holt við skelja fisk, og Poppy byrjaði at fiska jákupsskel í 1970, sama ár sum virkið á Oyri byrjaði at taka ímóti jákupsskel.” Tann fyrsta royndin eftir jákupsskel varð gjørd av Fiski rannsóknarstovuni heilt afturi í 1961; prísurin var tó ov lágur tá til at gera hetta áhugavert. Men so tá ið O. C. Joensen sendi prøvar til USA í 1970, bjóðaðu amerikanarar góðan
prís, og tá batnaðu útlitini fyri skeljaveiði. O. C. Joensen sendi so Poppy til Hetlands í november sama ár at seta seg inn í skelja veiði. Teir vóru í Hetlandi í eina góða viku og keyptu reiðskap og annað har áðrenn teir komu aftur. So fóru teir at royna eftir jákupsskel und ir Føroyum, og teir fingu ta fyrstu tíðina umleið 40 tons um mánaðin. Veiðin vaks tó sum frá leið, serliga aftaná at Poppy varð skift út við ein nýggjari trolara.
MARIA OLSEN
vera betri enn onnur sild úr Føroyum. Í 1973 fekk skeljavirkið maskinu sum vaskaði og rysti matin úr skelini, ein automat isering ið spardi nógva arb eiðsmegi. Tann framleidda vøran bleiv fryst í Vestmanna, og mett varð at brúgvin um Streymin lætti væl um hjá O. C. Joensen. Virkið keypti í 1979 trol aran Norðheim, sum varð bygd u r í Rosslau í Eyst ur Týsklandi í 1966, og Norð heim fiskar framvegis jákups skel fyri O. C. Joensen. FRAMVEGIS JÁKUPSSKEL Umframt skeljavirkið á O. C. Joensen tóku ikki ein Oyri og skeljatrolaran Norð ans ímóti jákupsskel, tí nakað heim umfatar O. C. Joensen av fjarðasild varð eisini avreitt krabbabátin Varðborg, frysti til virkið, sum eitt nú í 1971 trolaran Kappan og garnabát avskipaði einar 600 tunnur in Túgvustein. til Svøríkis og Pólands, um Hini trý fiskiskipini í flot leið helvt um helvt til hvørt anum hjá Thor eru garnaskip land. Tað segðist at polakkar ið Thor, djúpv atnst rolarin ynsktu sildina frá O. C. Joen Phoenix og uppsjóva rskipið sen frámerkta, tí hon skuldi Hoyvík. []
Eivind Jacobsen
FØROYINGAR hava fiskað tosk í Barentshavinum langt aftur í tíðina, og tey skip ið hava rættindi at fiska har hava tað við støði beinleiðis í søgu frá 1930unum og aftaná, áðrenn fiskim ørk i ni vórðu flutt út. Fýra føroyskar frystitrol arar hava fiskað tosk og nakað av øðrum botnfiski í Barents havinum tey seinnu árini, men nú gjørdust teir ein færri af taná at Sjúrðarberg varð seldur av landinum í fjør. Teir tríggir sum er eftir eru sostatt Gadus, Akraberg og Enniberg Tá sjómarkið bleiv flutt út á 200 fjórðingar í 1977 noydd ust føroyingar, fyri at kunna halda fram at fiska har, at gera avtalu við Russland og Norra um fiskiveiði í Barents havinum.
Tey trý reiðaríini við toskar ætti ndum í Barents havin u m eru: JFK við 43 prosent av teimum føroysku rættindunum, Framherji við 33 ps. og Enniberg við 25 ps. Prosentini eru tó vegleiðandi og kunnu vera óneyv—ein partur av kvotuni er tons og ein partur er felags; tí broytist prosentparturin alt eftir hvus su stór tann samlaða kvotan er. Kvotan er ójøvn frá ári til ár. Besta árið nakrantið í Bar entshavinum var 1956, og tá var eingin kvota men frítt at fiska. Tann samlaða veiðan har kom tá upp á 1,4 milliónir tons av toski. Í 1989 var veiðan tilsamans bara 187.000 tons. ĺ 2014 var hon tó 986.000 tons. Í ár (2019) verður roknað við at veiðin í alt kemur at liggja um 730.000 tons. Tann samlaða føroyska kvotan av toski, sum í lutfalli
fylgir tí samlaðu heildarkvot uni í Barentshavinum, hevur ligið um 25-30.000 tons tey seinastu árini. Aftaná at tað varð ásett við lóg at 15 ps av tí føroysku kvot u ni í Barentshavinum skulu seljast á uppboðssølu og 8,5 ps. kunnu útlutast sum menningark vota, valdi JFK at selja Sjúrðaberg, soleiðis at tey nakað tódnaðu rættindini hjá reiða rínum kundu samlast á einum skipi, nevniliga Gadus. Sum vera man eru kvoturnar hjá Framherja og Enniberg eisini farnar at minka, og tað inniber at teirra trolarar hava ov lítið av kvotu til at kunna fiska alt árið. Akraberg, sum Framherji eigur, hevur fiskað rækjur fyri at útnytta kapasite tin, og tað sama ger Enniberg nú eisini; Enniberg yvirtók rækjuloyvið hjá Havborg, ið varð seld av landinum í 2017.
JFK
Føroyingar hava fiskað í Barentshavinum í minst 90 ár
Flakatrolarin Gadus hjá reiðarínum JFK, eitt felag stovnað í 1913 og við trolarasøgu í Barentshavinum heilt aftur til 1933.
Tey reiðarí sum ídag hava kvotu í Barentshavinum, hava havt tað í nógv ár. JFK byrjaði í 1933 við Skálaberg. Enni berg bleiv keyptur frá JFK í 1978 og kann tí sigast at verða partur av tí sama historikki. Framherji yvirtók Vesturvón, sum byrjaði í 1969; Fram
herji hevur eisini loyvið sum Nónhamar hevði. Í 2018 avreiddu teir før oysku frystitrolararnir ið veiða tosk og annan botnfisk í Barentshavinum fyri 461 mió. kr, íroknað rækjur og íroknað veiði aðrastaðni enn í Barents havinum. []