18

SJÓGVUR & FÓLK — #5 VAGASKIP.DK

Frá sild og skel til… (framhald av s. 17) tó tryggja sær varandi fiski­ Tó tók virkið ímóti fjarðasild rættindi, sigur stjórin. gjøgnum 1970 og 1980ini. “O. C. Joensen gjørdi eisini SØGURÍKT O. C. JOENSEN royndir við gørnum í 1980 við ĺ 2006 keypti Thor skeljavirkið laksaskipinum Juvel,” vísti O. C. Joensen á Oyri, sum Hans Andrias Kelduberg á. fokuserar á jákupsskel. Vør­ “Og teir fingu makrel eystan an verður framleidd og fryst á fyri Føroyar; makrelurin bleiv Oyri fyri síðani at verða send saltaður á Oyri.” til Fjareystur til víðari virking. O. C. Joensen á Oyri Tann lidna vøran verður fyri byrj­aði heilt afturi í 1890, tá tað mesta seld til Frankaríkis Ole Christian Joensen fekk og USA, meðan sjálvar skelj­ handils­loyvi. Tey fyrstu árini arnar verða seldar til Hollands. var tað ein vanligur handil “Vit munandi betra úr­tøk­ eins og handlar í øðrum bygd­ una á skelini tá hon verður um, men synirnir hjá honum pilk­að við hond, og kunnu tá fóru so og við undir at keypa eis­ini taka biproduktini,” seg­ og selja fisk, samstundis sum ði virkis­leiðarin Dánjal Jákup tørv­u rin á vanligum handli Andrea­s­sen. mink­aði á Oyri tá ið vegasam­ O. C. Joensen er eitt søgu­ bandið gjørdist betri. ríkt felag við traditiónum inn­ “Í 1930unum fór virkið í an fyrst og fremst skeljafisk, gongd við at salta sild, sum herundir rækjur, men eisini ikki var óvanligt tá í tí stór­u uppsjóvarfisk, nevniliga sild silda­tíðini,” segði Hans An­ sum felagið saltaði og útflutti drias Kelduberg. øll árini heilt frá seinna heims­ “ĺ 1957 keypti felagið slupp­ bardaga til sildafiskiskapurin ina Agnas Louise, sum fisk­aði steðgaði first í 1970unum. sild við gørnum, og trý ár se­

Tey fyrstu skipini hjá O. C. Joensen— sluppin Agnas Louise, vinstrumegin, keypt í 1957 til at fiska sild við gørnum; Poppy varð keypt í 1960, eisini til sildaveiði, men varð løgd um til skeljaveiði í 1970; Skeljavirkið á Oyri (niðast).

inni sluppina Poppy, eisini til sildaveiði. Tað virksemið við sildini vardi fram til umleið 1970, tá norðhavssildin hvarv. So fór felagið í holt við skelja­ fisk, og Poppy byrjaði at fiska jákups­skel í 1970, sama ár sum virkið á Oyri byrjaði at taka ímóti jákupsskel.” Tann fyrsta royndin eftir jákups­skel varð gjørd av Fiski­ rann­sóknarstovuni heilt afturi í 1961; prísurin var tó ov lágur tá til at gera hetta áhugavert. Men so tá ið O. C. Joensen sendi prøvar til USA í 1970, bjóð­aðu amerikanarar góðan

prís, og tá batnaðu útlitini fyri skeljaveiði. O. C. Joensen sendi so Poppy til Hetlands í november sama ár at seta seg inn í skelja­ veiði. Teir vóru í Het­landi í eina góða viku og keyptu reið­skap og annað har áðrenn teir komu aftur. So fóru teir at royna eftir jákupsskel und­ ir Føroyum, og teir fingu ta fyrstu tíðina umleið 40 tons um mánaðin. Veiðin vaks tó sum frá leið, serliga aftaná at Poppy varð skift út við ein nýggj­ari trolara.

MARIA OLSEN

vera betri enn onnur sild úr Føroyum. Í 1973 fekk skeljavirkið mask­inu sum vaskaði og rysti mat­in úr skelini, ein automat­ is­ering ið spardi nógva arb­ eiðs­megi. Tann framleidda vør­an bleiv fryst í Vestmanna, og mett varð at brúgvin um Streym­in lætti væl um hjá O. C. Joensen. Virkið keypti í 1979 trol­ aran Norðheim, sum varð bygd­ u r í Rosslau í Eyst­ ur Týsk­landi í 1966, og Norð­ heim fiskar framvegis jákups­ skel fyri O. C. Joensen. FRAMVEGIS JÁKUPSSKEL Umframt skeljavirkið á O. C. Joensen tóku ikki ein­ Oyri og skeljatrolaran Norð­ ans ímóti jákupsskel, tí nakað heim umfatar O. C. Joensen av fjarðasild varð eisini avreitt krabba­bátin Varðborg, frysti­ til virkið, sum eitt nú í 1971 trol­aran Kappan og garna­bát­ avskipaði einar 600 tunnur in Túgvustein. til Svøríkis og Pólands, um­ Hini trý fiski­skip­ini í flot­ leið helvt um helvt til hvørt an­um hjá Thor eru garnaskip­ land. Tað segðist at polakkar ið Thor, djúp­v atns­t rolarin ynsktu sildina frá O. C. Joen­ Phoenix og upp­sjóv­a r­skipið sen frámerkta, tí hon skuldi Hoyvík. []

Eivind Jacobsen

FØROYINGAR hava fisk­að tosk í Barentshavinum langt aftur í tíðina, og tey skip ið hava rættindi at fiska har hava tað við støði beinleiðis í søgu frá 1930unum og aftaná, áðrenn fiski­m ørk ­i ni vórðu flutt út. Fýra føroyskar frysti­trol­ arar hava fiskað tosk og nak­að av øðrum botnfiski í Bar­ents­ havinum tey seinnu ár­ini, men nú gjørdust teir ein færri af­ taná at Sjúrðarberg varð seldur av landinum í fjør. Teir tríggir sum er eftir eru so­statt Gadus, Akraberg og Enni­berg Tá sjómarkið bleiv flutt út á 200 fjórðingar í 1977 noydd­ ust føroyingar, fyri at kunna halda fram at fiska har, at gera avtalu við Russland og Norra um fiskiveiði í Barents­ havinum.

Tey trý reiðaríini við toska­r ætt­i ndum í Barents­ havin­ u m eru: JFK við 43 prosent av teim­um føroysku rættindun­um, Framherji við 33 ps. og Enni­berg við 25 ps. Prosentini eru tó vegleiðandi og kunnu vera óneyv—ein partur av kvotuni er tons og ein partur er felags; tí broytist prosentparturin alt eftir hvus­ su stór tann samlaða kvotan er. Kvotan er ójøvn frá ári til ár. Besta árið nakrantið í Bar­ ents­havinum var 1956, og tá var eingin kvota men frítt at fiska. Tann samlaða veiðan har kom tá upp á 1,4 milliónir tons av toski. Í 1989 var veiðan tilsamans bara 187.000 tons. ĺ 2014 var hon tó 986.000 tons. Í ár (2019) verður roknað við at veiðin í alt kemur at liggja um 730.000 tons. Tann samlaða føroyska kvotan av toski, sum í lutfalli

fylgir tí samlaðu heildarkvot­ uni í Barentshavinum, hevur lig­ið um 25-30.000 tons tey sein­astu árini. Aftaná at tað varð ásett við lóg at 15 ps av tí føroysku kvot­ u ni í Barentshavinum skulu seljast á uppboðssølu og 8,5 ps. kunnu útlutast sum menn­ing­ar­k vota, valdi JFK at selja Sjúrðaberg, soleiðis at tey nak­að tódnaðu rættindini hjá reið­a rínum kundu saml­ast á ein­um skipi, nevniliga Gad­us. Sum vera man eru kvoturn­ar hjá Framherja og Enniberg eisini farnar at minka, og tað inniber at teirra trol­arar hava ov lítið av kvot­u til at kunna fiska alt árið. Akra­berg, sum Fram­herji eig­ur, hevur fiskað rækjur fyri at útnytta kapasite­ tin, og tað sama ger Enniberg nú eisini; Enni­berg yvirtók rækjuloyvið hjá Havborg, ið varð seld av landinum í 2017.

JFK

Føroyingar hava fiskað í Barents­havinum í minst 90 ár

Flakatrolarin Gadus hjá reiðarínum JFK, eitt felag stovnað í 1913 og við trolarasøgu í Barentshavinum heilt aftur til 1933.

Tey reiðarí sum ídag hava kvotu í Barentshavinum, hava havt tað í nógv ár. JFK byrj­aði í 1933 við Skálaberg. Enni­ berg bleiv keyptur frá JFK í 1978 og kann tí sigast at verða partur av tí sama historikki. Fram­herji yvirtók Vesturvón, sum byrjaði í 1969; Fram­

herji hevur eisini loyvið sum Nónham­ar hevði. Í 2018 avreiddu teir før­ oysku frystitrolararnir ið veiða tosk og annan botnfisk í Bar­ents­havinum fyri 461 mió. kr, íroknað rækjur og íroknað veiði aðrastaðni enn í Barents­ hav­inum. []